NIEUWE UlTGAVEN VAN J. B. WOLTERS, TE GRONINGEN. Aalderink, Wetten op Militie en Schutterij . . f2,OO odrijksk. Schrijfhoek van Nederland (in 16 kaarten) 0,10 ,·drijksk. Schrijfhoek van Europa (in 16 kaarten) 0,10 van Assen, School-wandkaart van Friesland. . 12,00 ,~s van Nederland voor lei en schrift. 5e druk . 0,15 -Ie en Van Duinen, Cours de Lecture. I-III a 1,25 Baas,OnsVaderland. . . . . . . . . . . 0,25 · A. Baehrens, Miscellanea Critica . • . • . . 2,90 '. A. Baehrens, Lectiones Horationae . . . . . 1,25 D. Bakker, De kleine taalgids. 6 stukjes. 2e dr. II 0,25 D. Bakker en J. Mulder, Aardrijksk. van Nederland 0,20 · H. M. Bartels, Het rekenen uit het hoofd 0,15 · H. M. Bartels, Nederlandsche schoolliederen. 1-6. L f 0,20, 2 en3 f 0,25,4en 5 f 0,30, 6. 2e druk 0,4/,) · J. W. Beck en Dr. J. van Wageningeu, Grieksche )pstellen.1-4. . ....... . •. . it 1,25 · Beck en Dr. v. Wageningen, Vocabularium.1-4 II 0,75 ekman eu Van Goor, Duitsch leesboek. I. 5e druk 0,50 ekmanen Van Goor, Duitsch leesboek. II. 3e druk 0,75 ekman en Van Goor, Duitseh leesboek. III. 2e druk 1,00 ekman en Van Goor, Duitsch leesboek. IV, V it 1,00 F. Bense, Shorter works, 2 vols . . . • . . a 1,00 van den Berg, Eerste teekensehriften. 1-6 . it 0,10 v. d. Berg, Teekenschriften. 1-4 a fO,15, 5-8 a 0,20 Lz. Berghuis, Beknopte burgerlijke bouwkunde. 2,50 Lz. Berghuis, Water en burgerlijke bouwk. Geb. 25,00 h. Berghuis, Handleiding bij de opstellen. 2e druk 0,50 h. Berghuis, Schelpjes. I, II . . . . 5e druk a 0,25 h. Berghuis, Vertelselh. voor school en huis. 2e dr. 1,50 h. Berghuis en O. J. Quintus, Onze Moestuin. . 0,30 ,rghuis en Dijken, Vit vaders en grootvaders tijd 0,30 m den Berg-Stomp, Het knipboek. . . . . . 0,90 ill den Berg-Stomp, Vrouwel. Handwerken. 3e dr. 1,25 J. Bergsma, Proeve van Plaatselijk reglement . 0,30 '. J. Bergsma, Onze kamerplanten . . . . . . 0,90 Bes, Klassikale teekenmethode in 60 platen. I • 4,90 Bes, Klassikale teekenmethode in 40 platen. II. 3,90 Bes, Teekenschriften bij bovenstaande. 1-5 . a 0,20 Bes, Teekenen naar de natuur. I . . . . . . 2,90 schrijving der vruehtsoorten. 3 stukken. . . . 2,25 ,liotheek van midden-Nederl.letterk. Afl.I-49 a 1,50 ,lioth. voor Nederlandsche Letterkunde. I-VI a 0,50 'eker en Marwitz, Wandkaart voor Bijbelsche ge' chiedenis met handleiding . . . . . . . . . 5,90 eeker en Marwitz, Schoolkaart van Palestina, in 6 lladen, met handleiding . . . . . . . . . . 3,90 · P.J. Blok, Geschiedenis v.h. Neder!.volk. Dl. I geb. 4,90 ·P.J.BJok,DeJezuieten . . • . • . ..• 0,75 H.Blum, Zestigjaartallenuitonzegeschied. 4edr. 0,07" Boerma, Rekenopgaven voor kweekelingen . . 0,40 Boerma, Beginselen der Fransche taal. 3e druk 0,90 Boerma, Exercises de lecture. 2e druk 0,75 Boerma, De Fransche taal. I. . . . . . . . 0,30 · Boersma en P. van der Maen, Zuivelbereiding 1,00 gaerts en Koenen, Taalstudie. ge druk. 3 deelen a 1,25 · U. P. Boissevain, De waarde der epigraphiek . 0,50 '. D. Bos, Beginselen der analytische meetkunde 1,00 '. H. Bos, Leerboek der plantkunde ..•. geb. 2,90 R. Bos, Teekenatlas van Nederland . • . . • 0,15 R. Bos,Teekenschrift. . . . . . . . . . • 0,05 R. Bos, Landen en Volken. Deel I-IV. Geb. a 3,75 R. Bos, Leerboek der aardrijkskunde. 7e druk 3,75 R.Bos, Beknoptleerboekderaardrijkskunde 8edr. 1,90 R. Bos, Beknopt Leerb.d. Land-en Volkenkunde. 1,25 R. Bos, Leiddraad oilderwijs aardrijkskunde. 2e dr. 0,90 R. Bos, School-atlas der aarde . . . 11e druk 4,00 R. Bos, Atlas der geheele aarde in 60 kaarten . 1,75 IR. Bos, Natuur-en staatkundige atlas . . . . 2,90 R. Bos, Atlas voor de volksschool. . 12e druk 1,00 R. Bos, Aardrijkskunde voor de volksschool8e druk 0,40 R. Bos, Nederland en zijne overz. bezittingen 3e dr. 0,25 I R. Bos, De plaats der aardrijkskunde . • . . 0,40 I R. Bos, Platen voor aardrijksknnde . 12e druk 0,60 , R. Bos, De globe. Aardrijksknndig schetsboek • 3,00 R. Bos, Kleine atlas voor de volksschool. 4e druk 0,50 ,R. Bos, Eerste atlas voordevolksschool. 5edruk 0,35 , R. Bos, Schetsen uit Nederland en Nederl. Indie 0,35 I R. Bos, Schoolplaten voor aanschouwelijk onder~ ijs in aardrijkskunde, 1-13, met handleiding . 9,75 i R. Bos, Schoolkaart van Groningen in 9 bladen 10,00 IR. Bos, Wereldkaart in 6 bladen 8,75 R. Bos, Wandkaart van Midden-, West-en Zuid uropa in 9 bladen. Vitg. A met namen . • • 9,00~itg.Bzonder namen. . . . . . • . . • . 9,00 R. Bos, Nieuwe atlas vaor de volksschool. . . 1,00 ", Van Gelder en Rijkeus, Schoolkaart van Oostludie. . . . . . . 2e druk met handleiding 15,,,0 J. Hit7.ema Bas, Landbouwdierkunde. 2 deelen 21,25 " J. Hitzem:! Bas, Illsectenschade . • . . . . 2,flO ,J.RitzemaBos,Devogels . . . . . . . . 0,30 J. Ritzema Bas, Schetsen uit het dierenr(jk. 2e dr. 0,30 J. Ritzema Bos en Dr. H. Bos, Dierlmnde. 4e dr. 2,50 wijk en Zijlstra, Het l'ekenen. 1 en 2. 4e druk a 0,20 wIJk en ZIJIstra, Het l'ekenen. 3-8. 4e druk a 0,25 Bosw~k en Zi~lstra, Het rekenen. Voor!. 6e .tukje. {0,20BOSWIJk en ZIJIstra, Rekenkundige vraag.tukken 025 Boswijk en Zijlstra, Theorie der rekenkunde . . • 0'4/,) Boswijk en Zijlstra, Cijferoefeningen . . • . • • 0'20 D. Boswijk, Repetitiehoek I-Ill . . . . . • • A 0;00 H. Bouman, Opvoeding en onderwijs. I, II 1e. . . 4,90 H. Bouman, Beknopte opvoedkunde v. d.lagere school 125 H. Bouman, Vormleer iu de lagere school. ge druk 1'80 H. Bouman, Vormleer in opgaven en oefen. 2 st. a 0'25 H. Bouman, Aanschouwelijk onderwijs. 12 pI. 3e druk 2'90 H. Bouman, Handleiding b. h. aansch. onderw. 5e dr. 0'90 H. Bouman, Het gulden kinderboek. Gelllustreerd. 1;25 H. Bouman, Leesboekjes. 5 stukjes. 32e druk . a 0,25 H. Bouman, Eerste schooljaren. 6 stukjes. 7e druk a ' 0,25 H. Bouman, Platen bij de Eerste schooljaren . . 2,90 H. Bouman, Handboek voor het leiden der oefeningen 0,75 H. Bouman, De paedagogie der lagere school. Geb. 1,50 L. Bouwman, Examen-opgaven v. hulponderwijzers. 0,4/,) L. Bouwman, Exameu-opgaven v. hoOfdonderwijzer 0,4/,) L. Bouwman, Examen-opgaven voor onderwijzers. 0,50 L. Bouwman Jz., Gonometrie en vlakke trigonometrie 0,90 Marius A. Brandts Buys, Twaalf kinderliedereu . 0,65 A. Br. van Eikema, Mijn eersteen tweede boekje4edr. 0,25 J. Brouwer, Het zinsverband . . . . . . . . • 0,00 B. van Bruggen, Stijloefeningen. . . . . . • . 0,75 B. Brugsma, Schetsen uit het natuurleven. 7e druk 0,30 B. Brugsma, Aanschouwingsonderwijs. 40 pI. 5e druk 4,90 Brugsma en Eldering, 30 platen v. aanschouw.onderw. 3,90 K., ten Bruggencate, Hoofdzaken d. Eng.gramm. 3e dr. 0,75 K. ten Bruggencate, De uitspraak v.h.Engelsch. 3e dr. 1,00 K. ten Bruggencate, The Chimes hy Charles Dickens 0,60 K. ten Bruggencate, The Cricket on the Hearth . 0,60 K. ten Bruggencate, A Christmas carol.. . 0,60 D. de Bruin Jr., Nieuw Leesboek I . . . . • • 0,25 P. Bruining. Schets der zede-en geloofsleer. . . 0,15 Dr. K. D. Biilbriug, Englische Philologie . . . . 0,65 Dr. van Capelle en Ekker, Ned.-Lat. woordenb. Geb. 4,90 Ten Cate en Van Milligen, Lager onderwijs. 3e druk 1,25 Ten Cate en A. Moens, De wet op het lager onderwijs, met aanteekeningen en bijlagen••••• 4e druk 4,50 I. J. BJaupot ten Cate, Hetdomicilievanonderstand 1,60 Dr. T. Cannegieter, De zedelijkheid. • • • . • • • 1,90 Dr. T. Cannegieter, Kerk, kerkleer, kerkrecht • . • O,flO Dr. T. Cannegieter,Object. en subject. in de dogmatiek 0,50 Dr. T. Cannegieter, Dogmatisehe wetenschap • • • 0,50 Dr. T. Cannegieter, Evangeliedienaar • • • • • •• 0,50 Dr. J. J. Cornelissen, Libellis Jocularis . • • • • • 0,75 Dr. Coster en Opwyrda, Pharm. Neer!. 4 deelen .• 36,75 Mr. Cremers, Aanteekeningen op de Nederlandsche wetboeken. 6 deelen met 21 vervolgen • • •• 107,50 Mr. W. C. I. J. Cremers, De gemeentewet. 4e dr. Geb. 6,00 Mr. W. C. I. J. Cremers, Wetgeving op hetnotaris ambt... .... ... •.. 2edr.geb. 2,50 Mr. W. C. I. J. Cremers, Aanteeken. op de Grondwet 2.65 Nieuw Bijbelsch Dagschrift. 12 afleveringen per jaar 3,75 F. C. Delfos, Beginselen d. Scheikunde, met fig. 2e dr. 1,25 F. C. Delfos, Kennis der natuur. 2 stukjes.••. a 0,30 Mr.G.Diephuis,Nederl.burgerlijkregt.13dln.3edr.116,00 Mr. G. Diephuis, Handb. Ned. burg. regt. 3 din. 3e dr. 15,00 Mr. G. Diephuis, Handelsregt. 3 deelen • . 2e druk 15,00 Mr. G. Diephuis, De wet op het lager onderwijs. • 1,80 H. W. Dijken, Vlinders voor 't jonge volkje. 5e druk 0,25 H. W. Dijken, Woorden en zinnen. 7 stukjes ••• 0,45 H. W. Dijken, Natuurkennis •..•••••••• 0,30 R. Dijkstra, Wegwijzer voor de Duitsche taal. • • 0,50 H. C. P. Dirks, Lecture et recitation ••• 2e druk 1,00 Dittes-Wendel, Ziel-en redeneerkunde.• 2e druk 1,25 J. Doornbos, Huisboek voor den landman. • • • • 3,90 Douwes, De kleine wekker. 3 stukjes. 3e druk a 0,20 Douwes en Feith, Ned. kerkelijk wetboek. Geb. 2e dr. 3,75 J. Douwes, De wijsgeer J. F. L. Schroder. . • • • 3,00 J. Douwes, Gouden gansje. Kinder-operette met zang 0,30 E. Drenth, Zakwoordenboekje der muziek. • • • • o,no J. A. van Droogenbroeck, Zonnestralen. Gem. 4e druk 1,25 J. L. Ph. Dnijser, Nederlandsche taaloefeningen. 2e dr. 0,35 J. L. Ph. Dnijser, Nederl. Stijloef. I, II. . 2edr. a 0,75 J. L. Ph. Duijser, Nederlandsche taal. 3 stukj. 3e dr. a 0,50 J. L. Ph. Du~ser, Aigem. geschiedenis. 2 din. 2e dr. a 0,90 J. L. Ph. DUljser, Leerboek der vaderl. gesch. 2 din. a 0,90 J. L. Ph. Duijser, Overzicht v. d. Gesch. d. Ned.letterk. 1,50 DuijserenVanGoor,Letterk.leesboek.IenII.2edr.a 1,25 Duijserende Vries,Studie van hetNederlandsch. geb. 1,90 Duijser en Groeneveld, Nederl. lectuur I fO,60, II. 0,75 P. van Duinen, Recueil de traductions • • • • " 0,50 P. van Duinen, Recueil de phrases • • • • • • • • 1,25 C. F. v. Duyi, Geschiedenis, 2 stukjes. 2e druk a 0,40 C. F. van Duyl, ~'ransch lees-en vertaalboek. I fO,90, II f 1,00,III•.. •••••••••••••• • 1,25 C. F. van Duyl, Onze geschiedenis. I, II. • 2e druk 0,75 C. F. van Duy~ Hetjuistewoord. . • • • • • " 1.00 C. F. van Duyl, Leerboek der Fransche taal. I " 1,25 C. F. van Duyl, Fransche volksvertelsels ••• " 2,50 C. F. van Duyl, Do eerste trap van het taalonderwijs. Serie A. I-IV ••••••••••••ge druk a 0,25 \"lIn de S~booI-uitRII.-en kiln men present-exempillren ter kellnislleming Illlllvragen. __ C. F. van Duyl, De eerste trap van het taalonderwijs. Serie B. I-IV (Stijloefeningen). • • • 2e druk it. r0,23 C. F. van Duyl, Oefeningen in 't Nederlandsch. 5e dr. 0,50 C. F. van Duyl, Mijn vaderland •••••• 4e druk 0.23 C. F. van Duyl, Langue fran~aise. 1e en 2e partie it. 0,50 C. F. van Duyl, Languefran~aise.3e,4e en 5e partie it. 0,73 C.F.van Duyl,Nichtenenneven•••••••• 2,90 C. F. v. Duyl, Beschavillgsgeschiedenis v. Nederland 2,Z3 Dr. Is. van Dijk, Verkeerd Bijbelgebruik. . . . . 0,60 J. van Effen, De Holi. Spect., bew. d. A.W. Stellwagen Z,50 Dr. Engelbregt, Latijnsch woordenboek. Geb. 4e dr. 9,75 Mr. A. W. Engelen, Algemeene geschied. 4 din. 3e dr. 13,00 Mr. A. W. Engelen, Tijdtafels del' algem. geschiedenis 1,25 Dr. J. E. Enklaar, Eerste beginselen derscheikunde 0,75 Dr. J. E. Enklaar, Handleiding eerste begins. d. scheik. 0,40 Dr. van den Es, Grieksch woordenboek. Geb. 4e druk 9,75 Dr. van den Es, Nederl.-Grieksche woordenlijst. 4e dr. 2,'10 Dr. van den Es, Grieksche antiquiteiten.• 3e druk 2,00 Dr. van den Es, Grieksche opstellen. 4 stukjes. 7e dr. it. 1,Z5 Dr. v. d. Es, Grieksche en Romeinsche letterk. 3e druk 3,75 Dr. van den Es, Grieksche spraakkunst. • Ze druk 3,75 Dr. van den Es, Grieksche buigingsleer. • • • • • 112:J Dr. van den Es, Uittreksel Gr. en Rom.letterkunde 0,50 Dr. van den Es, Studie Grieksche oudheid • • •• 0,50 F. L. Faisely, Cours pratique de langue fran~aise. I (1,15, II •••••••••••••••••.• 0,00 F. L. Faisely, Cours pratique de langue fran<;aise. I,II,2e Serie ••... •••.••.. it0,75 F. L. Faisely, Questionnaire. • • • • • • • • • • • O,Z:, F. F. C. Fischer, Vocabularium. • • • . • • • • • 0,75 Dr. C. M. Francken, Studie over taal-en letterkunde 0,25 Dr. C. M. Francken, De wetop hethoogeronderwijs 0,50 Dr. C. M. Francken, Grieksche en Romeinsche letterk. 0,40 Dr. C. M. Francken, Oratio de civitate Atheniensi. 0,60 Dr. C. M. Francken, Prometheus en Pandora • • • 050 Dr. C. M. Francken, Plauti Aulularia • . • • • • • 1;50 J. G. Frederiks, Oefeningen 1. h. schrijven d. Ned. taal 0,90 AimeGauthey,Lagerbe.•.•••••• .••• 0,90 Mr. C. C. Geertsema, De zijlvestenijen in Groningen 0,90 Mr. C. J. Geertsema, Ongebouwde eigendommen • 0,90 W. v. Gelder, Schoolatlas v. Nederl. Oost-Indie. 3e dr. 2,50 W. van Gelder, Uit Indie de aarde rondo I. 4e druk 0,40 W. van Gelder, Uit Indie de aarde rondo II. 3e druk 0,50 W. van Gelder, Kaart van Java en Madoera • • • 1,00 I. van Gelderen, Nederlandsche taal in de lagere school. 1e stukje (0,20, 2e en 3e stukje it. (0,25, 4e stukje 0,30 I. van Gelderen, De candidaat-hoofdonderwijzer • • 0,75 J.Geluk,Opvoediugsleer.•.•••••••••• 1,50 J. Geluk, Woordenboek voor opvoeding en onderwijs 12,50 A. van Gestel, De justitia et lege civili • • • • • • 1,90 Gids voor den onderwijzer. I-VIII • • • • • • • it 4,90 Dr. W. Gleuns, Lem'boek del' meetkllnde • 4e druk 1,25 Dr.W. Gleuns,Wis-ofsterrekundige aardl~jksk.3e dr. 0,90 J. J. A. Goeverneur, 140 kinderliederen •• 4e dmk 1,25 J. J. A. Goeverneur, Vijftig kinderspelen • Ze dI'Uk 0,50 J. J. A. Goeverneur, Fabelboek. 4 stukjes. 10e dr. it 0,Z5 J. J. A. Goeverneur, Nieuw fabelboek met gekleurde platen.4 deeltjes. • • • • . • • • • 10e druk a 0,60 J. J. A. Goeverneur, De keesiade. • • • • . • •• 0,50 A. W. Gravelaar, Leerboek del' rekenkunde. I.. . 0,75 A. W. Gravelaar, Rekenkundige vraagstukken. • • 0,50 A. W. Gravelaar, Rekenkundige vraagstukken. II. 0,50 N. L. W. A. Gravelaar, Vraagstllkken. I: Planimetrie 0,50 N. L.W. A. Gravelaar,Vraagstukken. II: Stereometrie 0,50 N. L. W. A. Gravelaar, Leerboek del' algebra. 1e ged. 125 N. L. W. A. Gravelaar, Grondbegins. del' perspectief 0;60 N. L. W. A. Gravelaar, Vraagst. b. h. Leerb. d. Aig. I 0,50 N. L. W. A. Gravelaar, Leerboek del' planimetrie. 1,25 T. Greidanus, Theorie del' rekenkllnde • • 2e druk 1,50 T. Greidanlls, Rekenvoorstellen . • • • • . 4e druk 1,Z5 T. Greidanus, Antwoorden op de rekenvoorstellen. 0,10 T. Greidanus, Leerboek del' algebra. I en II. • • a 1,75 Van Grieken, Burgerlijke bouwkunde. 3 deelen • • 23,00 Dr. F. G. (koneman, Natullrkllndige vraagst. 3edr. Dr. F. G. Groneman, Honderd vraagstukken tel' herhaling van de natllurkunde • • • •. 2e dlUk De Groot, Leopold en Rijkens, Nederl.letterk. 6e druk Dr. J. H. Gunning JHz., Het protestantsche Nederland Dr. J. H. Gunning JHz., Onze eeredienst • • • • • Dr. J. H. Gunning JHz., De chasidim. • • • • •• Dr. J. H. Gunning JHz., Leven van H. W. Witteveen Dr. J. H. Gunning JHz., De blijvende Heel' daarboven J. H. A. GUnther, Leerboek d. Engelsche taal. 2e dr. J.H.A.GUnther, A Handbook of the English Language Dr.A.Halberstadt, Oefening in de Latijnsche vormleer Dr. A. Halberstadt, Lhomond's Urbis romae Ze dr. Dr. A. G. van Hamel, La chaire de Fran<;ais • • • C. van Haren, Wet Vermogensbelasting . . . . C. van Haren, Wet beroeps-en bedrijfsbel. All. 1. T. Hazewinkel, Aigem. en Vaderl. Geschied. A geb. T. Hazewinkel, Aigem. en Vaderl. Geschied. B geb. J. Heeringa Gz., Nederlandsche stijl. I en II •• a J. E. Helge, Schetsen van dieren. I •• 18e druk J. E. Helge, Schetsen van Dieren. II•. . . . . J. E. Helge, Schetsen van planten • • • 13e druk J. E. Helge, Schetsen van planten. II ••.. • J. E. Helge, Scbetsen van delfstoffen •• ge druk J.E.Helge,Schetsenv. natuurversch.1een2est.6edr.a 1,! E.Helie,Demensch • • • • • • • • •lie druk 1,25 0,60 3,80 1,nO 1,90 1.25 0,75 0,60 1,25 1,90 0,90 1,90 0,60 1,25 0,40 1,nO 2,90 0,75 0,30 0,30 0,30 0,30 Joh.A.enL.Leopold,Nederl.leesb.1e,7e en 8e st. 3e dr. a 0,35 0,30 IJoh.A.enL.Leopold,VandeScheldet.deWeichsel.3dln. 18,00 0,30 Kath. Leopold, Tooneelstukjes voor de jeugd • • • 0,70 0,30 Kath. Leopola, AllllSchouwlugllleslillU • • • • • • 0,90 J. 1<:. Helge, Het dietenrijk • • • • • • • • 2e druk (0,30 J. E. Helge, Het plantenrijk • • • • • • • • • •• 0.30 J.E.Helge,De plant.•••••••• .••••• 0,30 Dr.W. L. v. Helten, Kleine Nederl. spraakkunst. 5e dr. 1,90 Dr. W. L. van Helten, Vondels taal. • • • • • • • 3,75 Dr.W. L. V. Helten, Bijdrage vaderlandsche taalstudie 0,60 Dr. W. L. van Helten, Middelnederlandsche versbouw 1,nO Dr.W. L. v. Helten, Middeluederlandsche spraakkunst 7,50 Dr. W. L. van Helten, Van den Vos Reynaerde. • 3,00 C. R. C. Herckenrath, Le fran<;ais enseigneen fran<;ais, I 0,30 S.G.Heringa, Aardrijkskundlg woordenb. V. Nederland 2,nO H. Hermans en Dr. J.Woltjer, Historische atlas. 3e dr. 2,nO D. Hoekzema's Gleanings from English prose. 7e druk 1,75 D. Hoekzema's Gleanings from English poetry. 4e dr. 1,75 D. Hoekzema, Materiaux biographiques •• 2e druk 0,75 A.F.C.Hollmann,Teekencursus v.d.lagere school.Z st.it 0,40 K. Hofbmp, Vertellingen V. een torenwachter.10e dr. 0,30 K. Hofkamp, Klokjes. Nieuwe vertellingen. 8e druk. 0,30 Hofkamp en Haarman, Schrijfcursus. 2 stukj. 3e dr. it 0,Z5 C. Honigh, Hoogduitsch leesboek. I •••• 5e druk 0,75 C. Honigh, Hoogduitsch leesboek. II. • . • 3e druk 1,00 C. Honigh, Hoogduitsch leesboek. III • • • 2e druk 1,Z5 C. Honigh en G. J. Vos Az., Van eigen bodem. A. Vit tweeeriei pen. Inleidende reeks. 1-6. 8e druk it 0,30 C. Honigh en G. J. Vos Az., Van eigen bodem. B. Uitvelerleipen. VoordelagereschooI.1-6. 2edr. it 0,25 C. Honigh en G. J. Vos Az., Van eigen bodem. U. Uit velerlei pen. Voor de lagere en middelb. school. 1-3. 12e druk. it (0,30. 4-6 .•••• 8e dml<:' 0,'.0 C. Honigh en G. J. Vas A7." Van eigen bodem. C. 7e en 8e stukje. SlotbunLld•••.•••••• , 1,Z; C. Honigh en G. J. Vos Az., Liedeboek. I. • • • • 0,2:; J.v.d.Hout enT.J.Tengeler, Aant. O. d. studie d. rekenk. 0,90 C. Huygens, Dichtwerken door Dr. J. A. Worp, 8din. gebonden. ••••.•.••.•• it. 2,90 C. Huygens, Zedeprinten door H. J. Eijmnel • • • 1,Z5 Jaarboek. del' Groninger universiteit. I-IV ••• a 1,90 H. Jacobs, Foutieve oplossing-en • • • • • • • • • 0,25 H. Jacobs, Vragen met toelichtingen over de theorie del' rekenkunde •••••••••••••••• 0,40 H. Jacobs, Voorbereiding voor het mondeling examen van hoofdonderwijzer. • • . • • • • • • • . 0,50 Jacobs en Koenen, Nederl. spraakkunst. Gebonden 3,00 Dr. A. de Jager, Nieuwe taal-en letteroefeningen. 1,IJO J. G. Jeen, Verwarming en ventilatie • • • • • • • 1,25 Dr. Jonckbloet, Nederl.letterkunde 6 din. Geb. 4e dr. 17,40 Dr. Jonckbloet, Bekn. gesch. d. Nederl. letterk. 3e dr. 2,50 Dr. Jonckbloet, Beoefening d. Nederlandsche letterk. 0,60 Dr. Jonckbloet, Vanden Vos Reinaerde • • • • • • 4,90 Dr. Jonckbloet, Etude sur Ie roman de Renart • • 6,90 Dr. Jonckbloet, Gedenkboek d. Gron. hoogesch. Geb. 10,90 Kaart del' Nederlanden, in 9 bladen •••• 3e druk 10,00 D. Kanon, Rekenonderwijs. 4 stukjes • • • • • • it 0,20 G. L. Keppel', Hegeering van Willem III • • • • • 37,50 Dr.P.J.vanKerckhoff,Tegenw.toestand del' scheikunde 0,60 Dr. P. J. van KerckholI, Over chemische verbinding 0,60 A. J. Kikkert en I. Bulk, Boekhouden v. bloemkweekers 0,60 M. J. Koenen, De Kleine Steller, 2 stukjes. • • a 0,15 M. J. Koenen, Het nieuwe taalboek. I-IV.1e,11e dr. a 0,20 M. J. Koenen, Het nieuwe taalboek. IV. 2e. 7e druk 0,20 M. J. Koenen, Het nieuwe taalboek. V, VI. 5e druk 0,50 M.J.Koenen,Voorlooper v. h. nieuwe taalboek. 4e druk 0,25 M. J. Koenen, Denken en schrijven. I-III. 2e druk a 0,20 M. J. Koenen, Denken en schrijven. IV enV. 3e druk a 0,25 M. J. Koenen, Handleiding • • • • • • • • • • •• 0.50 M. J. Koenen, Een kleine sleutel • • • •• 2e druk 0,25 M. J. Koenen, Nederlandsch zakwoordenboekje. 7e dr. 0,25 M. J. Koenen, Handleiding b. h. rekenen op rekenraam 0,50 M. J. Koenen, Rekenboek del' aanvangsklasse • •• 0,20 M. J. Koenen, Hoofdrekenen. 2e afdeeling • • • • • 0,20 M.J.Koenen, KeuruitStaring.••••••••• 1,00 M. J. Koenen, Bloemlez. uit Bilderdijk. 2 deelen a 1,25 M. J. Koenen, Nederlandsche spraakkunst ••• , 1,50 M. J. Koenen, Practische stijlleer. • • • • • ., 1,00 M. J. Koenen, Proefsteen voor 't examen • • ., 0,60 M. J. Koenen, Kleine Nederlandsche spraakkunst 0,50 M.J.Koenen,Tel' herhaling •••••••• . •• 0,90 M. J. Koenen, Korte lessen. • • • • •• 2e druk 0,60 M. J. Koenen, Nederlandsche Dictees. • 3e dmk 0,60 M.J.Koenen,De hoofdzaken d. Nederlandsche spraakk. 0,35 M. J. Koenen, Oefenschool del' spraakkunsot . • • • 0,75 M. J. Koenen, Grepen uit de Nederl. Spraakk. . • • 0,Z5 M. J. Koenen en W. Westendorp, Taalonderwijs • 0,25 A. M. Kollewijn, Nederl. Bezittingen . • 4e druk 0,75 A. H. van del' Kollf, Paedagogisch vragenboek • • 0,50 De Kostschool, door een Kostschoolhouder. • • • • 0,50 W. Kreling, Beginselen del' meetkunde •• 6e druk 1,75 W. Kreling, Meetkundige werkstukken • • • • • • 0,90 W. Kreling, Meetkundige vraagstukken. • • • •• 0,60 K. W. KrUger, Grieksche spraakleer. I, II. • • ., 2,90 Dr. E. F. Kruijf, Naamlijst del' zendelingen in plano 0,25 Dr. E. F. Kruijf, Zendelingsgenootschap.1e ged. bij into 2,75 Joh. A. Leopold, Hochdeutsche Sprachschule. 3e druk 1,90 Joh. A. Leopoid, Deutsches Lesebuch. I, II. 5e druk a 1,90 Joh. A. Leopold, Kleine Deutsche Sprachschule • . 1,25 r~. Leopold, Nederlandsche schrij"sts. Gebonden. • f 2,50 IMr. W. Modderman, Pra<;t. et,l theor. del'. rechts~etens. fO,80 L. Leopold, Blaren van allerlei boomen. • 5e druk 0.30 Mr. W. Modderman, FriedrIch Carl von Savlgny • 0,40 L. Leopold, Ned.letterk., met 36 portretten, 2e druk 4,50 L. Leopold, 1. IIfeiregen •••• Serie A 21e dl'Uk 0,30 L. Leopold, 2. Dauwdroppels.. » A 22e druk 0,30 L. Leopold, 3. Sneeuwvlokken. » A 20e druk 0,30 L. Leopold, 4. Mosroosjes •• »A 23e druk 0,30 L. Leopold, 5. Wildzang » A 15e druk 0,30 L. Leopold, 6. Klimop • »A 10e druk 0,30 L. Leopold, 7. Stofgoud . »A 17e druk 0,30 L. Leopold, 8. Bonte steenen. »A 10e druk 0,30 L. Leopold, 9. Uit onze gesch. »A 8e druk 0,30 L. Leopold, 1. Meiregen Serle B 10e druk 0,30 L. Leopold, 2. Dauwdroppels. »B ge druk 0,30 L. Leopold, 3. Sneeuwvlokken »B 8e druk 0,30 L. Leopold, 4. Mosroosjes.. »B ge druk 0,30 L. Leopold, 5. Wildzang •• »B 7e druk 0,30 L. Leopold, 6. Klimop • •• »B 7e druk 0,30 L. Leopold, 7. Stofgoud. •• »B 6e druk 0.30 L. Leopold, 8. Bonte steenen. »B 3e druk 0,30 L. Leopold, 1. Meiregen. ., Serle () 4e druk 0,30 L. Leopold 2. Dauwdroppels. »U 4e druk 0,30 L. Leopold' 3. Sneeuwvlokken » () 3e druk 0,30 L. Leopold; 4. Mosroosjes. .. » () 3e druk 0,30 M. en L. Leopold, Een sleutel, I (proza) 5e dmk. • 1,1l0 M. en L. Leopold, Een sleuteI, II (poezie) 3e dmk. 1,1l0 M. en L. Leopold, Oud en Nieuw. I, II. 2e druk a 1,75 M. Leopold, Opvoeding in huis en school. 6e druk 1,2~ M. Leopold, De tolk, bloeml. tel' vertaling. 4e dl'llk 0,90 M. Leopold, Natuurgenot ••••••••• 7e dmk 030 J. J. La"ers, Duitsch leesboek • • • • • • • • • • 0'1l0 Dr. J. J:"Le Roy, De menschelijke bewegingstoestel 1:2:> Dr. J. J. Le Roy, Grondstellingen del' natuurkunde 1,25 Dr. J. J. Le Roy, Natuurk. van den gezonden mensch 1,23 Mr. P. W. A. Cort v. d. Linden, Zilvercrisis. • • • 0,75 Mr. P. W. A. Cort v. d. Linden, Muntpolitiek • • • 0,50 Mr. P. W. A. Cort v. d. Lmden, De Malaise. • • • 075 Mr. P. W. A. Cort v. d. Linden, De liberale partij. 2'50 Mr. W. H. de Say. Lohman, De Ned. staatswetten 5;50 Mr. W. H. de Say. Lohman, Het Staatsblad. I-VI, 118 88 U5 Mr. W. H. de Say. Lohman, De prostitutie • • • • 0:60 P. Louwerse, Alles ~ingt.. Gei1lustreerd. 2e dr. geb. 1,50 P. Louwerse, GeschledemsversJes. •••• 033 P. Louwerse, De kleine huisvriend. 10 deelen a 0'65 P. Louwerse, Uit den Franschen tijd • • • 0:30 P. Louwerse, Uit ouden tijd • • • • • • • 0,30 P. Louwerse, Vier koningen • • • • • • • 0,30 P. Louwerse, De wonderwereld. Sprookjes. 0,30 P. Louwerse, Uit het jonge leven. • • • • • • • • 0,30 P. Louwerse, Kinderlief. Kleine verhalen • • • •• 0,30 P. Louwerse, Rijmpjes en vertellingen. 5 stukjes a 0,,0 R. en V. Loveling, Gedichten. Gebonden. 2e druk 2,UO G. W. Lovendaal, Lentedagen •• , • • • • • • • 0,30 G. W. Lovendaal, Aan moeders schoot. Met platen 0,50 G. W. Lovendaal, Lied del' Iiefde. • • • • • • •• 1,50 A. Lijsen, Michiel Adriaansz. de Ruyter. • . • • 0,50 A. Lijsen, Michiel Adriaansz. de Ruyter. Partituur. 1,25 A. LiJsen, Michiel Adriaansz. de Huyter. Tekstboekje 0,15 Dr. W. C. v. Manen, Persoon!. kal'akter del' Godgel. 0,50 Dr. W. C. v. Manen, Christelijke letterkunde • • • 050 Dr. W. C. v. Man.,n, Het Nieuwe Testament • • • 2:90 Dr. Margadant, Gesch. del' Grieken en Homeinen • 1,25 Dr. J. C. Matthes, Het boek Job. Afl. 1-3. 2e dmk 2,70 Dr. J. C. Matthes, De nieuwe richting ••• 6e druk 1,50 Dr. J. C. Matthes, Nolderl. taal-en spelregels 4e druk 0,60 Dr. J. C. Matthes, Uit. onze beste schrijvers 2e druk 1,90 Dr. J. C, Matthes, Br,tndt's leven van P. C. Hooft 0,90 Dr. R. A. Mees, Nieuwe denkb. op Natuurk. gebied 0,60 Dr. E. Mehler, Grieksche Syntaxis • • . • • • • • 1,00 Dr. A. J. Mertens, Eng. SpraakkunstI (0,75,II (1,00, III.•••••••••••••••••••••• 1,25 Dr. A. J. Mertens, English Grammar ••• 2e druk 2,90 Dr. A. J. Mertens, Beknopte Eng. Spraakkunst 0,60 Dr. A. J. Mertens, Inleiding Engelsche taal • • 0,60 Dr. A. J. Mertens, Fransche spreekoefeningen • 0,75 Dr. A. J. Mertens, Duitsche spreekoefeningen • 0,75 Dr. A. J. Mertens, Engeische spreekoefeningen 0,75 Dr. B. van del' Meuien, Ons lager onderwijs • 0,50 Van del' Meulen en Douwes, Het kompas • • " O,UO Dr. H. C. Michaelis, Bloeml. Lat. prozaschrijvers 1,25 J. H. Meijer, History of the English literature. • • 1,50 Dr. H. W. Middendorp, De waarde van Koch's genees middel tegen tuberculose. • • • • • • • • • •• 1,00 Dr. H. W. Middendorp, Nadere mededeelingen • • 0,50 Dr. H. W. Middendorp, Weitere Mittheilullgen . , 0,60 Dr.H. W.Middendorp, Tuberkelbac. bestaan niet. I, II a 0,50 John Stuart Mill, Staathuishoudkunde. 2 deelen •. 12,50 G. van Milligen, Programma's voor de verschillende aktenlageronderwijs. • • • • • • • • • . • • • 0,25 G. van Milligen, Neder!. staatsburger ••• 3e druk 1,25 G. van Milligen, Beroepskeuze . • • • geb. 3e druk 2,90 G. van Milligen, Wiskundige Aardrijkskunde • • • 1,00 G. van Milligen, Methodiek voor de lagere school • 1,00 W. B. G. Molkenboer, Teekenen in de lagere school, Handleiding voor den onderwijzer met 80 pI. 2e druk O,UO W. B. G. Molkenboer, Teekenschrift v. d.leerl.1-5 a 0,12' Mr. W.Modderman, He Mr. A. J. B. Rijke, Notarieele Vraagstukken. I . • 1,65 Dr. R.Rijkens, De invloed v. de school en de leerm. 1,25 R. R. R(ikens, Aardr(ikskunde van Nederland. Re druk 1.2.'. R. R. R(ikeus, Bekn. aardrijksk.van Nederland. 7edruk 0,60 R. R. R(ikens, De reiziger. • • • • • • • . 4e druk 0.35 R. R. Rijkens, Schoolatlas van Nederland . 5e druk 2;90 R. R. R(ikens, Kleine atlas van Nederland. 10e druk 0,40 R. R. Rijkens, Kaart van Frankrijk in groot plano 1,90 R. R. Rijkens, Opvoedkunde del' lag. schoo!. Geb. 6e dr. 1,90 Rijkens en Bos, Aardrijkskunde in schetsen. . . • 5,25 F. van Rijsens, Vaderlandsche geschiedenis. 5e druk 0,35 F. van Rijsens, Aig. gesch. in beknopten vorm. 2e druk 0,30 F. van R(isens, Geschiedenis des Vaderlands. 3e druk 1,75 F. van RUsens, Hoofdpersonen uit de Alg. Geschied. 0,35 F. van Rijsens, Aigemeene Geschiedenis. . . . . 1,75 F. van Rijsens, Leesboek v. d. vader!. geschiedenis 0,30 F. van Rijsens, Historisch Leesboek, geb.. . . • 1,50 Dr. M. Salverda, Plant-en dierkunde • • • ge druk 3.75 Dr. M. Salverda, Kennis del' Natuur. 2 din. 2e druk 10,00 Dr. M. Salverda, Een en ander. . •• • • • 2e druk 0,30 J. C. Sander, Onze omgeving. 1e stukje. • 7e druk 0,20 J. C. Sander, Onze omgeving. 2e stukje .• 6e druk O,'lf> J. C. Sander, Onze omgeving. 3-8e stukje • •• a 0,30 J. C. Sander, De kleine Humboldt. • • . • 5e druk 0,20 J. C. Sander, De geschiedenis van ons Vader!. 3e dr. 0,30 J. C. Sander, Buiten Europa • . • • • • • 2e druk 0,30 J. C. Sander, Schets uit het gr. boek del' gesch. 5e dr. 0,30 Dr. W. M. H. Sanger, Handboek del' obstetrie. 3e druk 7,50 H. Scheepstra en W. Walstra, 20 Platen voor Aanschouw. onderw(js. ... •.•...... 8,00 H. Scheepstra en W. Walstra, Handleid. bij de Platen 1,00 H. Scheepstra en W. Walstra, Natuurkunde. voor de volksschool I. IIA, IIIA, IIB,IIIB met 8 gekleurde platen en vele houtsneden. . • . it 0,30 B. Schelts van Kloosterhuis, Een toetssteen. 2e drnk 0,75 H. Schierbeek, Schoolkaart van Europa . . 2e druk 15,00 H. Schierbeek, Nieuwe schoolk. van Nederland. 2e dr. 12,00 Schlez, Natuurlijke leestoon, door Brugsma.10e druk 0,25 Dr. J. G. Schlimmer, Handb. Rom. antiquiteiten. 2e dr. 3,00 Dr. J. G. Schlimmer, Romeinsche antiquiteiten. 5e dr. 1,75 Dr. J. G. Schlimmer, Oude Aardrijkskunde • • • • 2,90 Dr. J. G. Schlimmer, Leerboek deroudeAardrijksk. 1,'lf> Dr. G. J. Schlimmer, Coniunctivus • • • • • • • • 0,50 J.Schmal,DeNijverheidI • • • • . . • • • . 0,35 De Schoolwereld. Per jaargang, franco per post • . 3,00 Dr. C. D. SchOnfeld, Beknoptleerb. del' planim. 3e dr. 1,00 Dr. C. D. Schonfeld, Beknopt leerboek del' stereometrie 1,00 Dr. C. D. Schonfeld, Planimetrie en stereometrie • 0,60 Dr. C. D. SchOnfeld, Vlakke en bolv. trigonometrie 0,75 G. Schuitema, Formu!. Aangiften suc. regten. 2e druk 1,50 E. Seipll'ens, Duitsche Grammatik. . • • • • • • • 1,00 Dr. A. Sibson, Begms. del' landbouw scheikunde. 2e dr. 2,50 Dr. A. Sibson, Kunstmeststoffen, door Dr. van Roijen 1,00 P. Joh. Smid. Handboek del' koffiekultuur. • • • • 1,75 H. Soeter en Th. Keizer, Gymnastiek. Met 120 figuren 1,25 Spencers opvoeding, door A. Leopold • • • 4e druk 2,50 J. S. Speyer, Observationes et emendationes . . • 1,50 Dr. C. B. Spruyt, Kennis del' levenlooze natuur. 2e dr. 1.25 H. P. Steenhuis, Loof! den Heer! stichtelijke liederen 0,90 J. Steyns, Practisch rekenboek. 2 stukjes, a. . . . 0,20 Dr. G. C. Steynis, Begrootingstudien • • • • • •• 0,50 Dr. G. C. Steynis, Godsdienst of humanisme • • • 0,25 Dr. G. C. Steynis, Bijzonder onderwijs. • • • • • • 0,25 A. W. SteJlwagen, Atlas van Nederl. en a.-I. bezitt. 1,25 A. W. Stellwagen, Proza • • • • • • ••• 3e druk 2,50 A. W. Stellwagen, De levende taal . . • • 4e druk 1,50 P. van Soeren, Leerboek del' perspectief. Met platen 1,00 Dr. Stoll, Grieksche en Romeinsche mythologie. 4e dr. 2,00 J. Storm-Robert, Fransche spreekoefeningen. 2e dr. 1,25 J. Suringa,Eenlauwerkrans • • • • • • • . • • • 0,75 J. Suringa, Volkszangboekje. • •••.•• 4e druk 0,30 J. Suringa, 2 en 3 stemmige volksliedjes • . • • • 0,30 HeIene Swarth, Kindersprookjes. Met plaatjes • • • 1,25 Mr. O. Q. van Swinderen, Wetboek van strafrecht 7,m Dr. B. Symons, De ontwikkelingsgang del' Germ. mythologie .. •.••••.••••..0,60 Dr.B.Symons,JacobGrimm. •••••••••• 0,60 Dr. A. S. F. Talma, Het menschelijk bewustzijn.• 1,90 Mr. B. D. H. Tellegen, Staathuishoudkunde. 5e druk 0,50 Mr. B. D. H. Tellegen, Stah!. Eene toespraak • . • 0,40 Mr. B. D. H. Tellegen, Duitschland en Nederland . 0,60 Mr. B. D. H. Tellegen, De wedergeb. van Nederland 2,50 T. Terweij, Nederlandsche spraakkunst. 8e druk 1,25 T. Terwe(i, Korte Nederlandsche spraakkunst 7e druk 0,60 T. Terwe\j, Oefeningen • • • • • • • • • • 6e druk 0,60 T. Terweij, Begins. del' Neder!. Spraakkllnst. 3e druk 1,00 A. Tennissel I1andwerken voor meisjes . . tie druk 1,00 G. Tiemersma, Taaloefeningen . . . . .. 2e druk 0,30 G. Tiemersma, 300 meetl<. org. voor nmbnchtsscholen 0,30 Tijdschrift voor pnedagog-iek. 114e jaargang •.• a 2,50 J. J. A. Valeton, Christel(jk Godsdienstonderwijs • 0,25 Dr..J. J. A. Vnleton, Schets del' Hebr. sprnnkkunst 1,00 Dr. M. C. Vnleton, Onde g-csehiedcnis. I. II . • . a 1,flO J. N. Yalkhaff, Dicliollnail'e Fr.-lIoll. ct Holl.-Fr. • 4,!lO Dr. S. D. van Veen, Christ. Geloors-en Zedeleer. 2e dr. fO,'lf> Dr. S. D. van Veen, De garef. kerk van Friesland 2,90 Dr. S. D. van Veen, Het ware Socialisme ••••• 0,40 S. J. van Veen, Overzicht del' Grieksche mythologie 0,60 J. Versluys, Begins. del' nieuwe meetkunde. Me druk 0,60 J. Versluys, Leerboekdervlakke meetkunde.8edruk 1,25 Dr. E. Verwijs, Roman van Cassamus ..•••• 1,50 Dr. E. Verwijs, Van vrouwen ende van minne. • • 3,00 G. J. Vos Az., Le Jenne redacteur. 1 en 2. 2e dr. a 0,30 N. J. Visscher, Kaart van Gelderland, Drente en Utrecht••••••••••.••••••••• a 0,60 W. P. de Vries, Aanschouwingsonderwijs. • • • • 0,90 G. P. Vroom, Handhoek voor notarissen. Geb.. •. 1,90 K. A. Wagner's Bijbelsche verhalen. O. V. 17e druk 0,30 K. A. Wagner's Bijhelsche verhalen. N. V. 15e druk 0,30 H. R. Warmolts, Kerkbestuur en kerkelijk beheer 1,00 M. Weersma, Aanschouwelijke meetkunde • • • • 0,20 M. Weersma, Nieuwleesb. voorde Chr. schoo!. 2 st. a 0,25 W. J. Wendel, Nederlandsche letterkunde. 3e druk 1,00 W. J. Wendel, Wenken over apvoedingen onderwijs 0,75 H.Wieringa,ProsaundPaesie . . . . . . . . . . 2,00 A. A. Wikman, Bekn. Gesch. van Noord-Nederland 1.50 Dr. G. Wildeboer, Kanon des Ouden Verbonds. 2e dr. 1,90 Dr. G. Wildeboer, Letterk. des Ouden Verbonds. geb. 5,90 Dr. Jan te Winkel, Roman van Moriaen. • • • • • 3,00 Dr.JanteWinkel,Aesopet.••• .•• .. ••• 1,50 J. F. W. Winterberg, Onderwijs in de vormleer. • 0,90 W. H. en D. B. Wisselink, Opgaven voor algebra, 3stukjes... •••••••• .•••6e druka 0,75 H. Witte, Plantkunde voor school en huis. 3 st. 7e dr. a 0,30 H. Witte, Wandelingen in de natuur • • • • 0,30 Dr. van del' Wijck, Zielkunde I. • • • • • • 4,90 Dr. van del' Wijck, Toekomst del' vrouw • • 0,60 Dr. van del' Wijck, Spinoza. • • • • • • • • 0,40 Dr. van del' "Vijck, Het raadsel del' ervaring • • • 0,60 Dr. van del' Wijck, De schoolstrijd . . • • . • • • 0,90 Dr. J. A. W(jnne, Aigem. gesch. I, IT, III, IV. ge dr. a 2,90 Dr. J. A. Wijnne, Handboek del' algem. gesch. 6e dr. 3,90 Dr. J. A. Wijnne, Overzicht del' algem. gesch.12e dr. 1,90 Dr. J. A. Wijnne, Geschied. van het vaderland. 7e dr. 3,90 Dr. J. A. Wijnne, Bekn. gesch. van het vader!. 10e dr. 1,90 Dr. J. A. Wijnne, Geschiedenis van de Nederlandcn. I 4,00 Dr. J. A. Wijnne, Geschied. (verspr. en nieuwe opst.) 3,75 Dr. J. A. Wijnne, Oostersche volken en Griekenland 4,50 Dr. J. A. Wijnne, Historische waarheid • • • • • • 0,50 J. E. K. v.Wijnen, Stijloefening en zinsontleding. 2 st. a 0,30 J. E. K. van Wijnen, Aarde, zon en maan. • • • • 0,75 H. K. v. d. Woerd, Introduction ala grammaire fran~. 1,25 Dr. J. Woltjer, Lat(jnsche oefeningen. 1e 125 Dr. J. Wolt.ier, Latijnsche oefeningen. 2e • • • • • 1;50 Dr. J. Woltjer, Latijnsche grammatica, •• 3e druk 3,90 Dr. J. Woltjer, Grieksche grammatica • • • . •• 3,90 Dr. J. Woltjer, De Grieksche onregelm. werkw. 2e dr. 1,00 Dr. J. Woltjer, Serta Romana .• .•.•••• 1,90 Dr. J. Woltjer, Oratia de summa philologia. 0,60 G. Wouters Jr., Vijf liederen v. gem. koor. Partituur 0,60 G. Wouters Jr., V\if Hederen. Stemmen. . • • • • 0,40 J.Worp,Melodiend.Evangelischegezangen.Geb.3edr. 8,00 J. Worp, Melod. v. d. vervolgbundel d. gez. Geb. 2e dr. 4,90 J. Worp, Melodiiin del' psalmen .••••• 5e druk 4,90 J. Worp. Zangboekjes ..•• 4 stukjes. 13e druk a 0,30 J.Worp, De zingende kinderwereld. 5 stukjes.10e dr. a 0,65 J. Worp, De zangschoo!. I. Canons•••• .••• 0,30 J. Worp, Liedjes voor twee stemmen ••• 7e druk 0,30 J. Worp, Wenken bij de zangboekjes ••• 2e druk 0,25 J.Worp, De zingende kinderw. V. school en huis. 2e dr. 0,30 J. Worp, Twintig driestemmige liederen .4e druk 0,30 J. Worp, Veertig tweestemmige liedje•.• 3e druk 0,40 J. Worp, Do -re -mi. Zangmethode. I, II. 4e dr. a 0,30 J. Worp, Twaalf volksliedjes met begeleiding • • • 0,25 J. Worp, Een lentedag ••••••.••• 7e druk 0,50 .J. Worp, Een lentedag, met begeleiding .3e druk 1,25 J. Worp, Twintig liederen voor mannenkoor. 4e druk 0,75 J.Worp, Ol'gelmagazijn V. Protest. en R.-Kath. kel'ken 3,00 J. Worp, Jan maat. Woorden van Dr. J. P. HeIje. 0,30 J. Worp, Oefeningen v. stemvorming. 4 stemmen a 0,30 J. Worp, Oefeningen voor twee stemmen 0,50 J. Worp, In de kinderkamer • • • . 0,65 J. Worp, Honderd vijftig voorspelen • 3e druk 2,90 J.Worp,Naspelen••••••••••• 1,90 J. Worp, Aigemeene muziekleer ••••• 4e druk 3,75 J. Worp, Kleine muziekleer •••••••• 4e druk 0,75 J. Worp, Koren. 1e atlevering (De Cort, Liederen). 0,50 J. Worp, Practische orgelschool. • 2,90 J. Worp, Volksliedjes. • • • • • • 0,05 J. Worp, Schoolliedjes • • . • • • 0,25 J. Worp, Onze nationale driekleur • • 0,25 J.Worp,De vacantie.•.•••••• 0,50 .J. Worp, De vacantie, met begeleiding • • • •• 1,25 H. van del' \Vonde, {lit de school VOOl' de school 0,25 .J. van del' Woude, Plaat-en natuurteekenen • . • 0,75 Dr. A. van IJzendijk, Ovidius Elegiacns. • • • •• 1,!iO F. L. Zahn, Bijbelsche geschiedenissen. Me duizend 1,00 F. L. Zahn. Geschiedenis del' Christelijke kerk. 150 dr. 0,80 Zakatlas del' geheele wereld met beschr. tekst •• 0.50 L. van Zanten. Algebra. • • • • • • • • •2e druk 0,75 N. van del' Veen, Practisch baekhanden.••••• 1,25 [ Zechner en SchaYers, Beknopte theorie del' algebra 0.60 Dr. S. D. van Veen, Bijb. Geschiedenis. I (O.T.). 5e dr. 0,25 r. Zijlstra, Schrijfcursus in 11 cahiers ..8e druk a 0:10 Dr. S. D. Vl).n Veen, Bijb. Geschiedenis. II (N.T.). 4e dr. 0,25 J. G. Zijlstra, Meetkundig rekenboek, I, II. • • a 0,25 DE GEDICHTEN VANCO N~ TAN TIJ N HUYGEN~I III. DE GEDICHTEN VAN CONST-ANTUX HUYGENS, NAAR ZIJN HANDSCHRIFT UITGEGEVEN DOOR W. J. A. WORP. DERDE DEEL. 1636-1644. TL GRONINGEN BIJ J. B. WOLTERS, 1893. Stoomdrukkerij van J. B. Wolters. IN MONUMENTUM REIPUBLICAE VENETAE QUOD DE ALEXANDRO III. PONTIFICE ADVERSUS FREDERICUM I. ET OTHONEM FILIUM A°. I178 EXIMIE MERITA ESSET A PIO IV. PONTIFICE ERECTUM AB URBANO IIX. DELETUM 1). Caesara prostratum, Veneto sternente, Quiriti Fassa diu, tandem perfida Roma negat. Perfida an haeretica est? quid erit fas credere, quid non Credere? vim Meritis quae dedit, ipsa rapit. 18. Mart. (IN IDEM) l). Victo Quiriti Barbarossa calcatus, Victore Marco, innotuit fide long, Tradentis aeui; nulla grandis exempli Pondus vetustas, liuor, ira concussit. 5 Nunc ipsa veritatis umbra non fertur, Fit vis tabellae, iniqua nunc manus, quod pes 01ím superbus Caesari facit telae, Telae innocenti; ingratitudo deleuit Quod saeculum nequiuit et dies, ulla io Dies nequibit. Christiane, si nescis Papa docente jam scies, quid intersit Terrena virtus Coelicae; quod exstruxit Pietate Roma, Urbanitate destruxit. 21. Mart. DIALOGUS CUM BARLAEO, IN VERBA CARMINIS QUOD SCHURMANNAE INSCRIPSERAT 3). HVG. Iupiter hanc priuet sexu leuiore puellam? Hoc petis? BARL. In voto est ut grauiore beet, 1) M. D., 117. In 2 HSS.; i daarvan is op de Leidsche Bibliotheek. Zie over de aanleiding tot het schrijven van dit gedicht Batista Nani, Historia delta republica Veneta in Degl' Istorici delle cose Veneziane,, 1720, blz. 559, 560, en over den strijd in 1177 M. Antonii Sabellici Historiae rerum Venetarum, t. a. p., 1718, blz. 156, sqq. 2) M. D., 116. In 2 HSS.; i daarvan is op de Leidsche Bibl. Het vers heeft in het HS. geen opschrift; in M. D. staan de beide gedichten in omgekeerde volgorde en heeft het vers van i8 Maart den titel: In idem. 3) Ook in klad met den datum en den titel: Dialogismus in verba Carminis quod Annae M. á Schurman inscripsit Barlaeus cum ipsa versibus Academiere Trajectinae nascenti gratulata esset. Anna Maria van Schuerman had de oprichting der Utrechtsche Hoogeschool bezongen Huygens' Ged., 1II. I 11636 2 Anna sit Annaeus. HVG. Nimirum Annaeus et Anna, Hic-haec. EARL. nil tolli posco, sed assuier, 5Haec-Annaeus hic-Anna siet; sibi mater amorum Pronuba ducenti nubat Atlantiadae. HVG. Prudenter, Barlaee, facis pro virgine vota, Quae, nisi se possit gignere, non sapiet. 25. Apr. AD AMPLISSIMOS DOCTISSIMOSQUE VIROS G. STAACKMANNUM ET G. BARLAEUM 7rapaíTS70-rs ÉY 7ro parvéo.: l). Staackmanne lux, Barlaee dux poetarum, Par Pegaseium; vindices rei vastae, Iustae patroni, commeatuum et ponti, Pond et Batavíim : fundite Hippocreneios 5 Largi liquores inter orbe diuisos Nostro Britannos, inter inuidum terrae Gibbum atque Terram: pellimur mari prisco, Nouo natandum est; summouemur Arctois Partim procellis; fundite in quibus toti TO Dominemur undas: vester hic, viri, vester, De fonte quem Britanniae tridens nondum Praesepsit ulli, fluctus exuli ponto Succurrat orbi; nauigabitur passis Utriusque velis, innatabitur musto, 15 Permessidis musto innatabitur, lacti, Qualis dearum est. Fundite uberes venae Que, sit solo, coelo, saloque mercede Carere lucri. me volente quocumque Pulsi salo legamur ad sales vestros. 20 His ecce piscor; libero mari liber, Latio Batauus, hoc silentio, mecum, Hoc melle pascor. quidquid, o boni, quidquid Ultra rogatis, abnuo: Dijs Terrae, Dijs aequorum, et, si Dys placet, Dijs aurae, niet het gedicht: Inciytae et antiquae urbi Trajectinae Nood Academia nuperrime donatae gratulatur Anna Maria á Schurman (Opuscula, blz. 300). Barlaeus schreef nu het gedicht: In masculos versus Annae Mariae Schvvrman, quibus Trajectinae urbi novum Academiae decus gratulatur (Poem., II, 573). 1) M. D., 34, met den titel: Ad G. Slaackmannum et C. Barlaeum Mare liberum versibus astruentes, contra Seldenum. John Selden (1584-1654), een Engelsch jurist en Orientalist, droeg in 1635 aan Karel I een werk op, Mare clausum getiteld, dat tegen Grotius' Mare liberum was gericht. Staeckmans schijnt een gedicht te hebben geschreven tegen den Engelschen geleerde — het bevindt zich niet in de mij bekende collecties — en Barlaeus schreef twee verzen: In mare clausuin Cl. viri Ioannis Seldeni (Poem., II, 241, 242). vs. IS lucri M. D.: lucrum 3 1636 25 Pugnare vestrum est: vester, o cataphracti, Instare Seldenis labor: mihi vocem, Mentem, manumque derepente vix lecti Furor libelli perculit: Stupescenti Haec sola verf feruor extudit verba, 30 Hos ira questus; Hocce purpuram et saeuos Potuisse fasces; hucce torus nugarum Mandata servum compulisse Seldenum! Pro gentium fas, pro tuam fidem Groti! Pro. Vis volenti plura defuit linguae, 35 Stetit palato fixa, dentium septo Vallata coecum murmur in saliuoso Convoluit alueo; nempe ceu Mari clauso. Staackmanne lux, Barlaee dux Poetarum Parnassium par, copula unicae nexu 40 Virtutis unico, insolubili nexu, 0 salsi utrimque vindices rei salsae, Qui clausit Inferioribus fretum Belgis, Miramini os si clausit infimo Belgae? io. May. (IN POLLAM) t). Pollam puellam, et bellam amaui; anum linquo: [Quid increpas, puella bella, quae neutrum es?] Cessante cause, nempe cessat affectus. (20 Mei). MILITE GALLO DISCESSUM EX HOLLANDIA PROTRAHENTE CIDIKCXXXVI 2). Fausta soluturo spirarunt flamina Gallo; Soluenti Zephijris inuia facta via est: Ergo dolent Bataui, stupet et subridet Iberus , Quod Gallo leuior ventus et aura sient. z. Iun. Quam tori vellet non totum soluere Classi 3), Tam totam vellet soluere Carneades. 2. Iun. VS. 40 insolubili M. D.: insolubilis I) M. D., t t3. De Isle en 3de regel van het versje komen voor in een brief aan Barlaeus van 23 Mei (Eilist. Lat.); H. schrijft, dat hij het versje „ante triduum" heeft gemaakt. vs. 2 eerst in M. D. 2) M. D., 1t8. Zie de noot bij het volgende versje. 3) Het versie is doorgeschrapt. Bij vs. 2 in Inarg.: Charnassé. Hercule Girard Baron de Charnacé was sedert 1633 Fransch gezant in den Haag; hij was tevens officier en werd den Isten Sept. 1637 bij het beleg van Breda doodelijk gewond. — Toen in den zomer van 1636 de Kardinaal Infant, gesteund door Keizerlijke troepen, in Picardie was gevallen, kreeg Charnacé van den Koning bevel „de faire passer en I* 1636 4 VIRG. 6. AENEID. 1 ). Doe nam Aeneas 'twoord, (want naer Marcellus treden Sagh hij een Iong man treden In dappere gedaent, in Wapenen voll schijn, Maer diens gebuckt gesicht onlustigh scheen te zijn) 5 En vraeghde, wie is hij, die dichtste by den man gaet? Sijn soon, of die hem an gaet, Als tack des hoogen stams? wat isser woels om heen! Wat deftiger gelaet, 'ten waer het wat verdween In 'tswarte van den nacht die 'ck om sijn hooft sie spreijen! Io Anchises quam aen 't schreijen, En sprack in 'tschreijen; Soon, o soon, en vraeght mij niet Naer uwer Maghen all te machtigen verdriet: Dat hoofd en sal het Lot de wereld maer eens thoonen, Niet by haer laten woonen. 15 0 Goden, gaeft ghij ons die ghift voor eighen goed, Ghij duchte 'twaer te veel verhefs voor 't Roomsche bloed. Wat sal de groote Stad in 't Marssen-veld sien stenen, Wat sal sij mans sien weenen, Of, Vader Tiberin, wat sult ghij lijcken sien 20 Daer ghij voorbij den steen van 'tversche Graf sult vlien! Noijt Troijsche jongen sal 'thert der Latijnsche grijsen Soo hoogh in hoop doen rijsen; Noijt salmen soo veel roems in all het Roomsch besitt Van eenigh voester-kind sien draghen als van dit. 25 0 hemel-vrughticheid, 8 Trouw van ouden tijden, 0 emmermeer in 'tstrijden Onwinbaer' overhand! Hij waer' hem noyt ontgaen Wie sijne Wapens dorst gewapent tegenstaen, 'Tzij dat hij staende voets sijn' vyand hadd bestreden, 30 Of, op hem ingereden, Een schuijmend Peerd gespoort. 0 ongeluckigh kind, Is 't dat ghij 'tbitter Lot eens ergens overwint, Ghij sult Marcellus zijn. Geeft Lelijen met hoopen, Geeft purpre bla'en en knoopen, France par Mer ce qui estoit de l'Armée qui estoit venue en ce pars; fit louer quantité de Navires qui vindrent a Rotterdam, oû le rendévous de toute ladite Armée fut donné, qui montoit encores à six mille hommes de pied et entre deux à trois mille chevaux, ils s'embarquerent tous à Rotterdam et eurent le temps si favorable, qu'ils arriverent quatre jours apres sans nul inconvenient à Calais", etc. (Mem. de Fred. Henri, 197). 1) K. b., II, 526. Ook in klad, met den datum. Het is eerie vertaling van vs. 86o-886. vs. i treden K. a.: stappen — vs. 2 treden K. a.: trappen — vs. 9 't'swarte K. a.: 't swartste — vs. i5 gaeft K. a : geeft K. b. als boven. — vs. 17 't Marssen K. a.: 't Mars sin K. b.: Mars sin — vs. 21 jongen K. a.: 7ongelingh -- Latijnsche K. a.: Roomsche — vs. 25 ouden K. a.: alle 5 1636 35 Soo dat ick hem bestroij, en met een gift van niet Mijns na-neefs groote ziel ten minsten overgiet', En doe hem ijd'len dienst. etc. Hagae. 9. Iun. IN EFFIGIEM CARD. RICHELIJ 1). Mercedem, pictor? veniam pete Gallia donet, Indigni pretium grande laboris erit. Excidit, infami lapsu, mortalis imago Conanti divam reddere Richelij. r6. Iun. IN EANDEM z). Stupende cardo non fatentis Europae, Non diffitentis; sed ferentis Europae, Et sic fatentis; Richeli, genus divflm: Non te in tabella simplici tuo totum Vultu intuemur, Trismegiste: personam In qua triumphas triplicem, unica, fronte Reddat necesse est, quae tuam relatura est Subire totam nata dextra naturam, Et Galliam, et Te reddat, et tuum Regem. 17. Iun. (IN BARLAEUM) * 3). Mouerat aestivas inflatior Ya procellas, Et poterat socio sic soror esse Man: Absque quod inflatae decor, in multiplice ruga Que, male visa fuit ringere, risus erat. 1) M. D., 117. VS. 4 divam M. D.: diam 2) M. D., 117. Ook in klad , dat den datum heeft. Achter vs. 3 staat in het klad nog de regel: Divilm incoleniium, imperantium Divum: — vs. 6 unicd klad: tua in 3) M. D., 103. Het HS. heeft geen titel. De verzen, die thans volgen en van het teeken * zijn voorzien, behooren bij elkander; in M. D. heeft de serie het opschrift: `TIpopota Barlaei. H. schreef er in M. D. het volgende 4rgumentum bij: Invitati Amstelodamo Mudam ab Hoofdio, loci Satrapa, Wicquefortius, Vossius, Barlaeus, Bartolottius, Bakius et Hugenius, picta phaselo, prosperá tempestate Misdam delati fuerunt. A prandio primis tribus, adverso Zephyro, et Yá flumine turbatiore, solvere timentibus, postremi cum uxoribus navigarunt. XIV. Kal. Sex. (iq Juli) CIS IBC XXXVI. Zie over dat tochtje naar Muiden nog Dagboek, 28; Bilist. Ban., 674, en Hooft's Brieven, III, 148. Een overzicht van dezen poëtischen strijd vindt men in Oud- Holland, 1888, blz. 90, 91. De volgorde der verzen, zooals H. ze in M. D. rangschikte, is behouden, zoodat een gedicht van Barlaeus dadelijk volgt op het vers van H., waardoor het werd uitgelokt. 1636 6 5 Cum saturis Mudd, monitis sex ire capellis, Magna trias parvae noluit esse comes. Vossius in dubio, et quidam, vix for/ins, alter Credere se notis non valuere Notís : Barlaei ancipites Pirene pallida mentes ro Impulit, exemplo creuit uterque pauor: Ingemuit contempta suis Heroibus Argo, Nec tuba vexati tanta rudentis erat; Vespera, si rubuit, rubuit pudibunda Batauos, Pontigenas, Pontum posse timere viros. 15 Quaeque adeo socij tulimus, quae tota feremus Natio, mas non mas damha poeta dedit. De Graecis, age, de Latijs nego, credo docenti, Quidquid siue jubes credere, sine vetas; Sed Batauis, ignosce, potestas, Flacce, poetis 20 Quidlibet audendi non satis aequa data est. Amsteldami uno spiritu decumbens. zo. Iul. BARLAEUS ZULICHEMJ DOMINO, po o^3ixv EXPROBRANTJ * 1 ). Moverat aestivas inftatior Va procellas, El socio po/erat saevior esse Mari, Absque yuod info/ac furor, in multiplice raga, Qua male visa fuit ringere, terror erat. 5 Cum saturis Muda monitis sex ire caballis, Parva trias magnae naluit esse comes. Vossius in dubio, et jam nunc vix-fortior, aller Credere se ignotis non voluere No/is. Barlaej ancipites Pirene provida mentes to Impulit, aequoreos tunc timuisse Deos. Si gemuit contemta suis heroibus Argo, Nec tuba vexali tanta rudenlis eraf; Vespera si rubuit: rubuit puduitque Bafavos Pontigenas Ponti spernere posse minas. 15 Quae nunquam sock tulimus, quae Iota repellit Na/jo, mas ter mas damha poe'fa timet. De Graecir, age, de Lags, age, credo docenti Quicquid sive Tubes credere, sive vetas, Nam cunclis, ignosce, potestas, Flacce, poe/is 20 Tam temere audendi non satis aequa data est. 1) M. D., 103. Naar het HS. van Barlaeus op de Leidsche Bibliotheek. Onder het vers staan de woorden: Cras altera mitterem, sed abeundum mihi Alcmariam et in agros vicinos. C. B. 7 1636 FORTI VIRO C. BARLAEO * l). Crediderim timuisse viros, tremuisse Poetas Amstelios, salsum pectora salsa salum? Crediderim siccus, cuius dux foemina facti Sobria, idem potos non potuisse viros? 5 Scilicet. Unde tamen tam cauta libido timendi, Tam subito madidis vatibus orta fuit? Nescio; siue sciam, cupio nescire videri; Nil mihi cum doctis unguibus esse volo. Hoc liceat: dulces isthinc mea Muda lagenas ro Obtulit, hinc salsas Ennosigaeus aquas; Salse rei salsae vindex, ignosce roganti, Truserit hic magis, an traxerit iste liquor? 22. Iul. currente rota inter Harlemum et Lissiam i). C. HUGENIO NEPTUNJ ET AMPHITRITES ALUMNO * 3). Cum tua te veheret velis audacious Argo, Cum veherent matres transtra superba duas, Divisit sors laeva viros. pars horruil undas, Pars tumidas secuit nescia mortis aquas. 5 Detinuit timidos Hoofdt tunc Suada poe/as, Detinuit va/es Heleonora suos. Detinuit Susanna chelyn, quae passeris artes, Quae cecinit doctas, Au/ice scriptor, ayes. Si timui, Canto prudentia iuncta iimorj est. io Si timui, iussus (crede) timere fui. Si timui, si vela fui non vestra secutus; Sic placui domino, sic placui dominae. C. B. Amstelod. VIII Cal. Sextil. (25 Juli). C. BARLAEO, FORTE VIRO, FORTI CONVIVAE * 4). Larga suos vacuis affudit Muda liquores, Largior impletis praebuit Ya suos. Amstelidae saturi multo inter pocula nisu Cum, quibus expediat mergier, ambigerent; 5 Praeualuit cadus, et veteris vis condita Bacchi, Displicuit Batauis publica vena meis. 1) M. D., 104. 2) Onder het vers staat: Cras altera mittam. 3) Bart. Poem., II, 473; M. D., too. Naar het HS. van Barlaeus op de Leidsche Bibl. Onder het vers staat: Cras altera reddam. I) M. D., I04. vs. 6 publica vena eerst: amplior unda als in M. D. — vs. 6 and. Iez.: Despiciunt Bataui publica dona mei. r636 8 Successit, Seldene, labor contemptus; abhorret Libero, amat clauso Belga natare mari. Eodem die (22 Jul.) inter Teilingam et Hagam '). C. HUGENIO CONVIVAE PROFUGO *2) Cum dubias anceps traheret sen/en/ia meutes, El vel/em, nollem 7e, Zulecheme, sequi; Me sequitur magni facilis clementia Vossl, Inque meas partes mox Ioachimus abit. 5 Tres sum us excordes numero. tres lorva timemus Flumina. tres solito tingimus ora mero. Tres fugiuni, nec sueta Ducis vexilla sequunlur, El sociam gaudent tres violare (idem. Res omnes facit ista reos. peccavimus in Te, to Al Satrapas, quo vos argual, actor babel. C. B. Amstelod. VII Cal. Sextil. (26 Juli). (AD TESSALAM, DE BARLAEO, AMANTE STRENUO) * 3) Thessala Barlaeo non nuper visa poetae, Qualis amatori lulia nostra suo, Thessala Caninefas, seu Frisia dicier ambis, Almerij pharos et fax animata soli. 5 Ibit amatorum, Si vis non torua videri, Per freta, per saeuos aemula turba lacus. Ibit eo Zonam qui, nec se perdidit, ibit Amstelidum crispis compta juuenta comis; Ibitur inuit SuperQm vi; si pauet omnis no Nauita, non rarus, faxo, natator erit. Unus ut ignoscas orat, vir fortis ad arma, Arma virflm, calamos, arma viram, calices. Nempe tuo vulpus rabiosa canicula vati Fecit Amor; visa saucius horret aqua. 15 Si bibat hans, metuit ne, qua tibicine Glares, Marceat infami languida vena situ. Denique si ventis placeat, sibi caution inquit Nec Veneris fract^. puppe vacare mori. En quid agas? si qua spretae te injuria formae 20 Mordet, babe tecum lumina, conde facem. 1) Onder het vers staat: Cras altera mittam. 2) Earl. Poem., II, q7 ; M. D., tos. Naar het HS. van Barlaeus op de LeidscheBibl. Onder het vers staat: Cras altera reddam. 3) 1\1. D., 105. In het HS. heeft het vers geen titel. 9 1636 Non si tota micet, non si de littore clames Blanda, veni, pretium nuda laboris ero, Non si vere nouo, non si bene potus Abydo Classe nous, possit soluere, Seston eat. 25. Iul. ') C. HUGENIO DEORUM NEPTUNJ ET AEOLI CONTEMPTORI * 2). Non me Muijda lui nuper tenuere liquofes, Non ea vis Bacchi, non fuit illa gulae. Vt deceit, timui Superos, Telhijnque , jovemque, Nec volui tantis obvius ire Dis. 5 Hos, lair dure, pius timui. nam piscibus aequor, Non homini fallax destinal unda vlam. Si tea nacla fuit speratum audacia portum , Fortund minus est, plus pie/ale regi. C. B. Amstelod. VI Cal. Sextil. (ary Juli). AMANTI STRENUO G. BARLEJO * 3) Pectoris heroi, quo non augustius olim Intumuit, toto corripiente Deo, Substitit ad primas, nullo discrimine, noti Fluminis, ad primas vis labefacta minas: 5 Barlaeum excussit terror sibi, fortior omni Vate, quod hic timuit, foemina fecit iter. Credimus? an, quia distracto grauiore procellf. Res cum Rhenano gurgite habenda fuit, Spreuerit Ya tuas? potuit spreuisse videri, ro Sed fuit haec lautae proxima causa morae: Dixerit, ut motas adspexerit eminus undas, Et nemus ingenti turbine, Muda, tuum, Quo me cumque vocas, magni Maris arbiter, o nec Crimine, nec, testor, carmine laese meo, 15 Fas sit non nocuo sibi consuluisse Poetae, Fas sit ad incertam cautius ire necem; Dum turbas irate foris, dum caerula late Cana procelloso spuma colore tegit, Intus ego spumas iterumque iterumque salubres 20 Hauriam et innumeros non numerabo scyphos: ') Onder het vers staat: Et altera et altera mittam. 2) Earl. Poem., II, 473; M. D., i o6. Naar het HS. van Barlaeus op de Leidsche Bibl. Onder het versje staat: Cras altera reddam. 3) M. D., io6, met den titel: G. Barlaeo, Prudenli Philo.ropho. Onder het HS. staat die titel ook. 1636 10 Donec ab ingesto tumeat vesicula Diuo, Nec superet quo se suggerat Ya locus. Sic ubi anhelantis lateni lethale carinae Vulnus, et extremo forte furore dabis, 25 Naufragus hinc prodar tabulis licet, inde fluenti Fune, meo certe non grauis utre ferar. Quam bene virginibus comes it sapientia Musis, Quanti Naturae noscere scita refert, Quam bene librauit, quantá ratione, nec ipsos 30 Quae Dij merserunt mergere posse Deos! 28. Iul. C. HUGENIO NAVITAE AUDACI ET INTREPIDO * t). Fade per ira/as, mi Constantine, procellas, Made per adversos, navita magne, Notos. .Haesimus in ripa. faleor. cur? damna timemus, Quae medijs sensit dux Palinurus aquis. 5 Haesimus in ripa. faleor. cur? aequore mersa Non didicil modelis dextra na/are suis. IHaesimus in ripa. fateor. cur? nolo poesis, Nolo meis blies esse vocatus Hulas. Icarus Icario si fecit nomina ponto: no Flue/us Abydena si tuit urea proco: Si Tiberim sese iecit Tiberinus in ipsum, Femina si Thracum nomina fecil aquis: Si Sappho mulier sal/us aggressa viriles Non formidala Leucade mersa luit: 15 Nil moror. hac pereant lama, quos poenitet aevi. Non vacal, exemplo deleriore, morj. C. B. Amstelod. V. Cal. Sextil. (28 Juli). AD LESBIAM LARVA TECTAM NE SOLE ADURATUR 3). Quid pice serice formosam lactea frontem Lesbia, nube nigr condis utramque facem? Redde diem coelo et mihi, personatula: iniquum est Ne pereas uno sole, perire duos. 29. Iul. vs. 28 refers M. D.: fuit 1) Bart. Poem., II, 474; M. D., I07. Naar het HS. van Barlaetts op de Leidsche Bibl. Onder het vers staat: Cras altera reddam. 2) M. D., 118. In 2 HSS.; i daarvan is op de Leidsche Bibliotheek In M. D. is de titel: 4d Lesbiam larva lectam, arcendo Soli. 11 1636 (AD EANDEM) 1). Detrahe personam capiti, praepostera formae Consulis, ut ne sis, Lesbia, nigra, nigra es. Eodem die. (AD EANDEM) _). Si faciem ne qua penetrabile sidus adurat Velari crasso tegmine cauta studes; Me miserum quae larva teget, cui frigida frontem Ambusto duplici, Lesbia, sole feris? 30. Iul. C. BARLAEO pXV TÉ(.GVOVTI VIRES NOVAS * 3). Quae de virtutum serie fortissima virtus, Claudier heroö non satis apta pede, Fornicibus tonat alta cauis; ubi pulpita doctor Igneus Herculeo, dixeris, ore quatit, 5 Supremis habitasse labris conuicta, docentem Pallida, si quatiant ventus et unda, fugit: Eluit unda, efliant Zephijri quod ahenea dicas De bis ferrato prodere verba sinu. Sic studijs impallescunt? hos barba tremendi ro Fulminis, hos animos sub grauitate fouet? Cessit palla togae; potent toga cedere pallae, Et mea semimatres stringere vitta comas, Quin jam laurigerae scandent subsellia matres Et noua doctorum foemina doctor erit, 15 Vel facere instituant quae se docuere suosque, Vel, quae non perimant facta, docere viri. Tam fera Barlaeo mater Barlaea pauenti Scommata, non ego, ne decipiare., dedit. Placasti, confesse, Iouem; magis ardua restat 20 Pugna, satisfieri nunc sibi Iuno petit. 4. Aug ti "APITTOV cap. AD SUSANNAM BARLAEAM C. HUGENIJ CONJUGEM, CUM PER LATUS MARITI C. BARLAEUM, OB AQUARUM METUM, ACRIUS IMPETIJSSET. I 4) Plus audes, Barlaea, viris. plus ausa fuisli, Plus animi, quam nos, mascuta mater, habes. 1) M. D., ii8. In z HSS., beide zonder opschrift. _) M. D., 118. In 2 HSS. , beide zonder titel. 3) M. D., io8, met den titel: Susanna van Baerle, Vxor Hugenii ad Barlaeuin. k) Bal. Poem., II, 475; M. D., io8. Naar het HS. van Barlaeus op de Leidsche Bibl. , evenals de 4 volgende verzen. 1636 12 Erravit Natura garens, cum condere Te, Me Vellet , et in tania culpa Parente fuit. 5 Illa tibi grandes animos studiumque virile Indidit ei voluit viribus esse marem. At mihi femineos animos pectusque remissum Dum dedit, hat fecit conditione virum. Ista mares tibi causa dedit, natosque virosque. jo Dum mea femineo syrmate testa strepuni. Hinc fluctus, hint spernis aquas animosa, Notosque. Virque Deos contra, femina sola viro es. Me mea dum negat esse virum formido; vocarj lam barbata tibi femina promereor. AD EANDEM. II * I ). Succubui generosa tuo Barlaea marito, Et dedimus vicias, Clara virago, mantis. Nuns char/is oval ille meis, victoque poelae Exprobrat, et me vuil succubuisse Tibi. 5 Cedo iterum inirepidaeqiie volo succumbere malrj, Et Constantinae laudibus esse minor. At si forte tud est potior mea causa; pudoris Hoc etiam fueril dissimulasse mej. III * 2) Roma stupe. de me victrix iam nupta triumphal. Forlunae nunquam sors fuit ilia tuae. Captivus, victusque trahor. mihi scommata mater Obycit, et salso perfricat ore Scholas. 5 Tanli undam timuisse fuif. me mergite fiuctus, Mergite vesanos pontus et Va met us. Vlterius nolo proprio superesse pudori. Infamis Canto crimine Tama mihi est. Scilicet, ascendet doctorum pulpila mater, zo Et timidas cupiel villa docere togas. Peccavi, Superi. sexum mutate timentis, Fesliat ignavos pallida palla peiles. Aut si Barlaeum cupitis me recta docere, Signa gerat sexus tanta magistra mej. IV * 3). Orta mani Venus est. Peneris Barlaea propago est. Quid mirum? nullas si timet uxor aquas. 1) Bar!. Poem., II, 7; M. D., tog. 2) Bar!. Poem., II, 476; M. D., iog. 3) Ban. Poem., II, 476; M. D., I Io. 13 1636 Formavil lellure senex mea membra Prometheus. Quid mirum? terrae si sua terra placet. 5 Nec culpa est, timuisse: nec, has sprevisse procellas, Nempe suo duplex causa probala Deo est. AD HUGENIUM * t ). Si falear peccasse viros, si prodita facti Causa, satisfactum non sibi Juno putel. Si vere Phrygias, at non Phrygas esse poe/as Eloquar, hand factum sit libi Juno satis. 5 Si potui placare lovem tot versibus, eslo, Thure satisfactum non sibi Juno putel. Si regeram to/jas, cras altera at altera reddam, Crede, satisfactum non sibi Juno putel. Si scribam pelago ma/ras perijsse maresque 10 Saepe, satisfactum non sibi Juno putel. Mollia Barlaeae to suggere verba maritae, Mollibus hanc ipsam saepius abde iocis, Suaviter arride: nutu testare, quid op/as; Tange verecundos, navita magne, sinus; r5 Basia basiolis superingere mille, vel ultra; Crede, salisfactuna tune sibi Juno putet. C. Barlaeus Hydrarum domitor debellatorque ferarum. Amstelod. VIII. Sextil. (Aug.) OHE JAM SATIS EST * 2). Iambe claude, miste non claudo, veni, Compone dissidentium Poetarum Composte litem; sicca lis, vinosa lis, Lis salsa, lis non salsa, de salo exorta est: 5 YA fremente, turbido Mudae sinu Spumy, tremendi gurgitis, sub-infesto Vitam Ennosigaeo credidit Hugens, suae Maritus et malus poeta Barlaeae, Ac, si vocarent fata, supremae diem ro Adiuit horae ab Hoofdio renitente, Miratus ullum posse tam dubio, die Timere, nec timere poculis, mergi. 1) Bart. Poem., II, 476; M. D., i i o. 2) M. D., 112. In 3 HSS.; i daarvan is op de Leidsche Bibl. Het klad heeft geen opschrift. In 2 HSS. en M. D. staan vs. 5-12 en vs. 13-20 naast elkander. vs. 4 de salo klad: tails --vs. 11 d,,h11 klad: suda 1636 14 Baccho fremente, turbid, Mudae domo Spumd bibendi gurgitis, subingesto r 5 Gulam Lijaeo credidit sugens, parum Marinus, at bonus Poeta Barlaeus. Neque, ut vocArint fata, supremis diem Abrupit horis Hoofdio propinanti, Miratus ulli posse tam laut die 20 Vacare, nec vacare poculis, mergi. Iambe claude, miste non claudo, cui Palmam dicamus e duobus athletis ? Quin ambo censeantur in causa pari, Si spreuit hic, ubi ille contempsit, mori, 25 Si constat ambos nauigasse Constanter. 9. Aug. SUSANNA BARLAEUS CASPARI BARLAEAE, SATISFACIENTI * 1). Barbata doctor, succube, ignauá pedes Vestite pall., de Promethei senis Luto loquaci massa, terra territa Liquore noto, terra nascentis Deae 5 Concussa cunis. euge basiantium Non false Rhetor, qui nali salem fugis, Quidquid mereare, mas miselle, mas Mari Impar marique, nolo nescias tuas Conuicte laudes: Teste Mudd. praedico; io Ubi res virum poposcit, et grauior scyphus Argo natante grandior claus, scijphus Hydram domante, dexteram Alcidae noui, Edico Mudd. teste, Fecisti satis: Ubi causa vatem, causa non fortis viri 15 Fortem patronum, teste Mudd praedico, Edico et Hags, teste, Dixisli satis. Expecto mandes an satisfactor, satis Fictor, satis victor, satis vector, satis Hector vocari, doctor an dictor velis. i i. Aug.' vs. 15 parum klad : minus — vs. 21 claudo klad eerst eveneens, (Ian: claudis als in M. D. — cui klad eerst eveneens, dan: utri als in een ede HS. en in M. D. — vs. 24 en 25 in het klad in omgekeerde volgorde. 1) M. D., LU. In 2 HSS.; i daarvan is op de Leidsche Bibl. vs. 7 mereare M. D.: merere 15 1636 HUIJGENS STRAET. HUGENIANA 1). Innumeris aliae jactent sua compita tectis, Quod stupeant magis hic ciuis et hospes habent : Vna domus, panes uni quam nectit equili, Absoluit, quá non pulchrior una, viam. 16. Aug. DE WARANDE. VIVARIUM 2). Quae quadrupes multo quondam mihi fecerat antro, Incola sanasti vulnera muite bipes. Plaudat quisque suae: mea non ingloria lans est, Hic habitare homines, hic habitasse feras. 16. Aug.ti PLUVIA POST ARDOREM SOLIS * 3). Quaeritur insano Phoebus quam torruit aestu, Ut filerit pluuio vespere iota dies? 1) M. D., 212, waar het versje, dat tot de serie Haga vocalis behoort, geen titel heeft. Bij vs. 3 in M. D. in marg.: Media est via inter anteriorem et majorem Sylvam. — Hugenii. vs. 4,pulchrior eerst: amplior als in M. D. 2) M. D., 225. Het versje behoort bij Ilaga vocalis. 3) De versjes, die nu volgen en die met een sterretje zijn geteekend, behooren alle tot Constantini Hugenii Meteorologiae peripateticae, adversus Aristotelem Liber singularis. Munera nondum intellecta Deum. Ad summum Philosophum ei Poe/am Casparum Barlaeum (M. D., I19-134)• Van Baerle was juist hevig aangevallen (zie Oud-Holland, 1888, blz. 9!, vlgg.) en H. droeg hem nu dit werkje op. Hij deed dat met den volgenden brief (M. D., 121): Barlaeo. 24 Octob. Sprangae in castris. 1636. Dum te tenebrio male feriatus exercet, Barlaee doctissme, quod cur tam obstinate me celaueris nondum capio (nisi me Anonijmum ilium suspicaris) ego me ad exercitum, et, ecce, tecum exerceo. In noua fert animus. Libuit a via diuertere, et in majestate sua naturam ludos facere. Iudica quo successu. nec parce immanibus ausis. Paucorum dierum iste labor et castrensis, quid autem labor? feriae fuerunt, ambulanti a meridie, pediti vel in equo, succisae, sicut mens est mos. Aduerte, si tanti est, an satis i?r1Ti]S€ Ws, satis alibi venuste vel acute nugatus sim. fuit, ubi in specioso paradoxi commento desudaui; nonnullis facile defunctus. verba utique ad praeuisam rem praecipiti vená quam copiosissime et quasi is xa'i'. eeov prouoluta sunt. congruis, Latinis, pressis adeo et nernosis cum cura uti conatus sum, saluo, quantum potui, cuiusque rei charactere. Rogaui ne parceres. parce to scriptori tamen ab ope hie librorum destituto, aulico et occupato. a quo inter omnes conuenire, nullam rem bene exerceri posse, non eloquentiam, non liberales disciplinas, legisti apud philosophum, qui, si Hispanos audias, ad Aebucium Liberalen, septem libros scripsit de Veneficijs. nam crudeli populo scilicet veneficium pro Beneficia est et si res postulet atrocissimum facinus diluitur linguae lapsu. Ama me et vale, cum amnicis Vossio, Vicquefortio, Vondelio, et si ruri non est humanissimo Hoofdio. Sprangae in Castris IX°. Kal. Nou. CL) I3C XXXVI. 1636 16 Occurrit ratio. grandi conamine coelo Ridenti lachrimas exiluisse puta. In castris prope Heusdam. 6 Sept. RUBOR VESPERTINUS *. Qui sub nube niger pice quasi luxerit aether 1), Vespere praecipiti si rubet, unde rubet? Conuictus peccasse, rubet pudibundus, et ultro Crastino, ait, voueo, sole serenus ero. In castris Sprangae ro. Sept. RUBOR MATUTINUS *. Unde dies roseis aurorae tota quadrigis Mane rubens, madido turbine 2) sera pluit? Potus enim qui mane rubet quocumque liquore, Non dubie toto vespere micturiet. xi . Sept. HIRUNDO HUMILIS ^`. Si ruet in terram de coelo proximus imber, Cur nondum madidae proxima hirundo volat? Praesentes adeo rata quas bene praeuidet undas, Iam patat, aut, ad humum prona, natare parat. ir. Sept. ANAS SE PROLUENS . Quae toties se mersat Anas, praesagula, toto Vertice, sic, inquit, tota madebit humps. ii. Sept. PAVO QUERULUS *. Quid fera praesagit quae se Iunonia moeste 3) Inuocat, et planctum planctibus addit agis? Praesagit miseranda, quibus, qua sicca superbit, Iam jam deciduis pluma madebit aquis. r r . Sept. CREPITUS OPERIS INTESTINI *. Intestina crepant murorum robora, grandi Turbine, turbato grandine terra tremet. Horribiles instant straturi caedua venti; Quis concussa metu pedere ligna neget? Ibid. 12. Sept. I) In marg.: EUI,a, ),Ere; ruppáï;ei yàp ó obpavd . 2) M. D.: vespere 3) In marg.: Pauonum quoque fera natura est. Inst. de Rer. diu. 17 1636 LUCERNA CRISPA *. Unde, gelu fluuijs instante, volubile seuum Cincinno lychnos induit Ionio? Qui flammae') damnatus erat, jam denique cristam, Seruandus fido frigore, tollit adeps. Ibid. 12. Sept. LUNA PALLIDA *. Obtinet antiquum, Si, quod venator, arator, Nauita, pastor ait, pallida Luna pluit. Testis es, Actaeon, quantas, pallore feroci, Ira siue metu, Cynthia z) fudit aquas. Ibid. 13. Sept. STELLAE SCINTILLANTES *. Quae graue scintillans portendit ab aethere frigus, Iam descensuro frigore stella tremit. Ib. 14. Sept. IN EASDEM AMANTIS . Si scintillantes portendunt frigora Stellae, Illa nimis dubiae sortis imago meae est. Cum risu micat insolito, si frigore amantem Non ferit, aut ferijt Polla, ferire parat. Ibid. '4. Sept. (IN AULUM) 3). Aulus diencm plenus, adjici nihil Desiderat caussá suá., sed fihj : Huic senex prodesse, non sibi, cupit. Quod viuit Aulus, liberaliter facit. 23. Sept. Sprangae in castris. extemporaneum. ARANEA PRODIENS ^f . Sudabit panes, et erunt mox flumina rimae: Submergi metuens prodit araneola. Ib. 24. Sept. LUNA RUBICUNDA *. Luna rubet. quid turn? tras a tibicine disces Quam res sit vero congrua, flare rubram. Ib. 24 Sept. 1) M. D.: ffammis 2) M. D.: Delia 3) M. D., i18. In het HS. heeft het versje geen titel. Bij vs. i in marg.: Sen. C. 98. Boven het versje staan Seneca's woorden: Nam ipse vitae plenus est, cui adjici nihil desiderat sua causa, sed eorum quibus utilis est. Liberaliter facit quod viuit. Huygens' Ged., III. 1636 18 LUNA ALBA *. Pallida luna pluit, rubicunda flat; alba quid? omnes Dixisti; superest, alba Serena siet. Ib. 24. Sept. NEBULA ASCENDENS *. Sol sitit, et nimias (premit ipsos crapula diuos) Iam jam cogetur reddere potus aquas. Ib. 24. Sept. PLUVIA ET TEMPESTAS POST TONITRUA * I ). Nescitur coeli cur diluat unda fragorem? Ambigitur cur hanc flaming discutiant? Iuno Iouem saturum tonitru grauis increpat: ille Mingit 2), et his, inquit, flamma residat aquis. 5 Quid soror et Conjux? rabido suspiria nisu Efflat. hic est quo to turbine, nauta, peris. Ib. 27. Sept. NEBULA DESCENDENS * . Prouocat audaci superos certamine Titan, Quantas de terra tollere possit aquas. Excidit ingens urna deo: ridetur ab omni Coelite: non niteat laetior illa dies? Ib. 29. Sept. IGNES FATUI *. Quid fatuos ignes memorabo? spectra? vapores? Nescio. si taceat Iulia, dicat amans. Ib. 29. Sept. NIX . Quae sit origo Niuis, si non bene creditur ardens Diva reo barbarn veilere Iuno bui? Mollius hoc. tonsore deum properantius uti, Furtiuis auidum basia ferre toris. Ib. i. Octob. GRANDO *. Compact, diuis manibus nine ludere potos In Coelis, acri frigore, dico deos: Illa per aetherios praeceps, ubi soluitur, ignes, Gutta fit. hinc nostro frigore Grando coit. Ib. 3. Octob. 1) M. D.: Tonitru, Pluvia, Tempestas. 2) M. D.: Mejit 19 1636 GLACIES ET EIUSDEM SOLUTIO * 1 ) Frigore durari fluuios concedo Stagirae: Qui coeant, sanus nemo sat explicuit. Explico: dum fugiunt tremulae, sine veste, misellae, Exiles, atomae frigora particulae, 5 Concurrunt, veluti se, tempestate coortR, Muta, pecus mutum, mutua turba tegit. Compressae faciunt quantum testudine fact. Tu, Romane. ferunt quadrupedem, arma, viros. Mox ubi anhelantes nimio sudore liquescunt, to Soluitur acris hijems, effluit unda vitro. Discite nunc scioli caussam, cur proximus haeres Debeat extremi frigoris esse calor. Ibid. 6. Oct. SOL, STELLAE, LUNA *. Vana facem Coeli finxerunt saecula Solem, Vana quot astrorum lumina, tot faculas. Usque adeo diuorum epulas agnoscimus omnes, Nemo nec Ambrosiam judicat igne coqui? 5 Sol focus est Iouis, est ingentis nempe culinae; Caetera Stellarum turba, Detm foculi. Luna minus dubie superarum peluis aquarum; Hoc coenaturus Iuppiter aere lauat. Ib. 7. Oct. IRIS . Cum tot sustineas ac tanta negotia, Coeli Nuncia, curvatam pondere non stupeo. Quod vario vultu es, miror minus; omnia Diuis Vt referas, omni fronte parata venis. 5 Hinc suffusa pudore rubes, hinc candida risu, Alba metu, flaud concita bile micas. Hinc viridi speur fronte refers, hinc caerula tollis, Vxor Aristarchi veste, colore, statu. Qualemcumque voles da, Quintiliane, colorem , zo Vna datis vna concolor Iris erit. Ib. 9. Oct. (AD BARLAEUM) * z). Dogmata scrutanti male vestigata Stagirae: Non Samio, nec per somnia, visa seni, 1) M. D.: Glades. 2) M. D., 122. Het vers is eene opdracht van de Meteorologia. In M. D. volgt het gedicht op de opdracht in proza (zie blz. 15, Noot) en heeft tot titel:, Ad eundem. In het HS. in marg.: Audiamus et nos aliquid animosi, simus inter exempla. Bij vs. 14 in M. D.: De quo lib. II. 2* 1636 20 Digna focis et auis et libertate Bataud, Sin mauis, Bataud simplicitate, loquor. 5 Quis mea, quis veterum, quis tu, Romane, quis Hellen Ingenij subdas libera colla jugo? Excidit, haec leuiter tentanti, mascula casu Dictio et audaci punxit aculeolo: Mollior, et quasi de sexu sequiore secuta est jo Altera, dum vati languida vena stetit: Hinc descenderunt similes longo ordine nati. Fecerunt mas et foemina progeniem. En jocus est, Barlaee, breuis contempta freti sors, Et furor aestiui velificatus Yae: i 5 Haec praeit audendo pictoribus atque Poetis, Hanc, ignosco, licet sero sequare ratem. Sprangae ro. Oct. 1 ). PLUVIA *. Unde ruit superis tantus de sedibus humor 2)? Credite 3), si turpe est mejere, flere Deas. Ib. Ii. Oct STELLA VOLANS *. Stare loco nescit, nec in una sede moratur: Si non decipimur, lumina, Stella volat. Nauta caue: cras non dubie dominabitur undis Qui jam descendens sidera turbo quatit. Ib. ri. Oct. AD ENSEM MEUM 4). Humanum fugio, vel justá caede, cruorem: Non illy, uictor conditione siem. Laede lacessitus Laedentem, ut Laedere cesset; Si me defendis, fide, satis furiae est. 13. Oct. Sprangae. TERRAE MOTUS *. Si pereant quae nascuntur, par pondus ubique, Semper, et aequali robore Terra ferat. Sed perstant quae nascuntur, resolutaque durant Quae quacumque tui prodiga Vesta paris. vs. 9 sequiore M. D.: infer/ore 1) H. schreef het vers den 9den Oct., maar voegde er den loden nog 6 regels in. 2) M. D.: imber 3) Credite and. lez.: 4ssero als in M. D. 4) M. D., 515. In 2 HSS. 21 1636 5 Et bene miramur, si mole molest., ut iniquâ Mente sub ingesto pondere Asella, gemis? Nec male miramur, si, qua praecordia tendis, Concutis ingentem mota superficiem? Ib. r4. Oct. PARELIJ *. Sol genuit Soles, vitiate, nube PuellA: Fortiter hoc: sed jam jam Pater orbus erit. Quam similis Diuo est turpissima bestia I)! fallar, Ni nimis hos foetus, Phoebe, fouendo necas. Ib. 15. Oct. COMETA *. Qua prodis, crinite, palam est, insaniet orbis, Plurimus incendet pectora nostra furor. Si dubitat quis, es indicio, qui, vertice raso, Sic furis, assumpto, Galle, capillitio. Ib. 15. Oct. PLANETA *. Aio Stagiritam, quae tam vaga in aethere Stella est; Ambulat atque errat cum duce Aristotele. Hoc ridere juuat: quasi nollet cedere Coelo =), Septem Planetis 3) Graecia clara fuit. Ib. r6. Oct. DIES. NOX *. Nocte dieque vices rerum Natura notauit : Moerorem tenebris, lumine laetitiam. Quis pudor est, semper tirones discere, quae nos Nigra docet nox, et candida quaeque dies! 5 Tandem nec puero, nec iniquâ mente ferendum est, Quod toties aequo,, nocte dieque tuli. Ib. 17. Oct. ECLIPSIS SOLIS *. Phoebus amat, calidusque suam nunc Daphnida, Vestam Ambit et insano deperit intuitu. Diva soror, si vel casu, vel amantibus obstat Inuida, nec limos virgo procantis amat, 5 Liquitur ille, aiunt, animo, fert fronte dolorem, Aeternam nubes abdit opaca facem. Me ratio diuersa regit: jubet, aio, Sorori, Vt Speculum incompto commodet: illa venit, Adstat, et aversam terris se praebet amanti, to Diuináque Deum proxima fronte refert. 1) In marg.: Simia quam similis turpissima bestia nobis. Enn. 2) tedere Coelo M. D.: et ipsa Planetis 3) M. D.: Esse minor, septem 1636 22 Hic obiter te, Phoebe, vides, obiterque recenses Quam vaga currenti miscuit aura comam. Tandem compte redi: rogat hoc quae se nec amantem, Dum te non illam to proce, Vesta videt. Ib. i. (AD BARLAEUM) * 1). Censor seuerae veritatis, arbiter Seuere falsi; fabulantem fabulas Suffer poetam, parua dicendis mora est, Parua audiendis, veritati nec jocum, 5 Nec verba vim factura nosti. scilicet Sic viuitur, Barlaee, sic victum est diu, Fuco placetur, veritas odium parit, Aut fallere aut falli student homunculi; Ad falsa proni, ad veritatem nauseant. Sprang. i8. Oct. AD AMP. VIRUM I. MIJROPUM CAMERAE FISCALIS HOLLANDIAE ASSESSOREM, CUM SUPERIUS EPIGRAMMA MISISSET 2). Quae, triplici carbone, viro sanata puella est, Non tribus illa locis, quattuor aegra fuit. Pistillo, non Pastillo medicamur: abite Andromachi, anguillt est vipera victa mari. 5 Esto procul qui nos torsit crudelis amaror, Suauia se ingratis praeualuisse probant. Oppugnata viro, victrix ouat aegra valetque. Non haec Andromachi Theriaca, AndrQmachae est. His tam compositie opus ingredientibus, uno ro Sponsula decidens ingrediente redit. Tu tamen, haec, Mijrope, caue mijsteria pandas: Est omni grauior ulcere Pestis, Amor. Quod si crebra nouae vulgatur fama medelae, Omnis in hos medicos aegra puella rust. Sprangae in castris. i 8. Oct. 3). 1) M. D., 222, met den titel: Ad eundem. Ook dit versje is eene opdracht van de Meteorologia. 2) Barlaeus had een gedicht geschreven: In Ancillam mini notam, quae peste tribus locis affecta, et in harturn dejlortata, Iuuenj Amatorj, eisi desponsata erat, singulis noctibus condormiuit, et Illaeso Iunene conualuit. Van dit vers, dat niet gedrukt is, zond Van Mierop een afschrift aan H., die het beantwoordde. Jacob van Mierop, werd den 3den Aug. 1631 (zie Dagb., iq) van „Auditeur der Kamere van de Reeckening" benoemd tot het „Reecken-meesterschap" (zie Reset. Holt., 1631, blz. 92). Hij was van wege de Ridderschap in de Rekenkamer benoemd en trad dus niet, als de andere leden van dat college, na 3 jaren af. Van Mierop was bevriend met H. 3) H. schreef liet versje den I2den, maar voegde er den i8den nog 6 regels in. Onder het gedicht schreef hij Anonymi. 23 1636 L'ESTRAPPADE 1 ). Hos etiam fortuna rotas: tolluntur in altum, Praecipites lapsu quo grauiore ruant. Sprangae in castris 18. Oct. ECLIPSIS LUNAE *. Iam furit, atque alias alio sub cardine fratrem Cynthia nugatur quaerere amicitias. Postremo, si lumen, ait jam turbida, pergis Usque tuum Terris condere, condo meum: 5 Et latet, et (tantaene animis coelestibus irae!) Ut lateat, multá se pice foeda tegit. Ridet ad haec radio frater, rabidaeque liquatd Cum pice personam detrahit: Illa nitet; Ut niteat (tantAne deas leuitate moueri!) ro Proxima ridentem rursus adire parat. Quam bene cum terris agitur, quod, gratia quantum Rara, duos inter sit breuis ira Deos! Ib. r8. MACULAE LUNARES *. Unde, rogant pueri, maculata est Cynthia? non hoc Solis ab intuitu fusca puella roget. Ib. r8. MACULAE SOLARES *. Sunto, quibus commenta placent, maculae, astra, vapores, Quae medio Lyncei, non ego, Sole notant. Si quid finest, quod adhuc nequeat cataracta vocari, Audiat Hippocrates, Gutta serena mihi est. Ib. 18. Oct. PLUVIA POST PARASELENEN * _). Consulit oppositam de se sibi Delia nubem : Hinc illinc Divae virginis ora nitent. Compta Iauat faciem. faciem lauat umbra vicissim, Dumque pari nos et se lauat imbre, perit. Ib. 18. Oct. VIRGAE ANTE PLUVIUM * 3). Multo fine Dijs Titan tentoria tendit: Mortales moniti tecta subite, pluet. Ib. 19. Oct. 1) M. D., 115. In 2 HSS. M. D.: Paraselene, ante Pluviam. 3) M. D.: Virgae. 1636 24 CORONA CIRCA LUNAM * t ). Sola Deas inter coelestem Iuno coronam Induit: haec regni cum Ioue signa gerit. Quam tu; virgo deas inter, nec imago coronae est. Usque adeo laudem corporis umbra ferat? 5 Que, te cingis, aqua est: metuens Actaeona, ut olim, Pallida, at in coelis tuta lauabor, ais. Ib. 20. Oct. LANCEA * 2). Ev;ia , mortales, pacem praedicimus orbi: Usta deo Marti lancea displicuit. Ib. zo. Oct. CHASMA *. Terribilem coelo foueam suspecto sereno. Quis quid, ubi, quantum dixeris esse rei? Nescio, nec pudor est: coelesti lumine cernit Quae superant coeli sidera sola Fides. Ib. 20. Oct. LIS VENATORIA. Fugit et euasit lepus inter crura puellae; Illa feram stricte clausit utroque genu. Controuertenti, praedam mihi vindico, dixit, Priscá Dianae lege: Pilosa pilo. Panderen in castris. 20. Oct. (APOPHTHEGMA MORIONIS) 3). Mono stultorum simulauit spargere sulco Semina. quaerenti, quid ni sereret sapientum? Non isthaec, non omnis, ait, fert omnia tellus. Pander. zo. Oct. LAPIS FULMINARIS *. Dira Iouis jussu cudenti fulmina Fabro Excidit incauto malleus, an cuneus? Neuter. ab intacta tentauit rupe fauillam, Primus ab infracta desilit iste lapis. Ib. zr. Oct. PRUINA . Terra tepees, ne putrescat, cum carne saliri Postulat; hac hijemem prata bouesque ferunt. Sal faciunt Sol atque Salum, facit Ignis et Aether, Ipsa vaporando terra salina sibi est. Ib. z r. Oct. 1) M. D.: Halos. Corona circa Innam. 2) M. D.: Lancea ardens. 3) M. D., 113. In het HS. heeft het versje geen titel. 25 1636 ROS *. Accipe posteritas, quod se sciuisse nepotes Gaudebunt, se non scisse puderet auos. Sidera sudarunt nocturno lassa rotatu, Dum procul est Phoebi qui voret ignis aquas. 5 Inde graues udo ceciderunt aethere stillae, Inde frequens omni gramine gutta sedet. Ib. 22. Oct. DRACO VOLANS * . Hic est, Astrologi, caput, hic est cauda draconis: Vestra nec ignoro somnia, nec patior. Longa decussari vobis, non lata, videtur Linea? Jam non est linea, jam nihil est. lb. 22. Oct. VENTUS *. Est vento leuior quae de spiramine venti Hactenus in vulgum didita causa viget. Discite doctores: quibus hic agitamur, anheli Naribus expirant flamina Solis equi. Ib. 22. Oct. SIDUS HELENAE. CASTOR CUM POLLUCE *. Inclamata diu Tethijs dormitat, et uno Spernit adhuc miserftm lumine coeca preces. Evades Palinure, ambos patefecit ocellos; Iam vigil effraeni vincla datura mari est. lb. 22. Oct. IGNIS LAMBENS *. Si de nocte cui, fato crescentis Iuli, Visa fait summas lambere flamma comas. Est qui de nobis exit collectior ignis, Obuius insurgens frigori, ut interimat. Ib. 22. Oct. NIX) * 1) . Lana fouet pecudes, algens Niue Terra fouetur. Credite, si tepida est Lana, calere nivem. Ib. 23. Oct. t) H. schreef dit distichon onder het op blz. t8 afgedrukte versje op hetzelfde onderwerp. In M. D. staat het daar ook onder, met den titel: Eadena. 1636 26 Iamque opus exegi quod vel leuis ira Stagirae * 1) Vel potent verum et nouitas abolere trimestris. Cum volet ille Deus qui animi, qui corporis hujus lura tenet, certi spatium mihi finiet aeui. Parte equidem non hac meliore per ima perennis Astra ferar; nomenque erit ut vaga nubila nostrum. Qua patet indomitis Hollanda potentia terris Nullius ore legar, quin haec per saecula fame, Si quid habent falsi , lectorum scripta peribunt. Sprangae in castris. 23. Oct. 1) Met dit vers eindigt het werkje. En H. voegde er later nog den volgenden brief aan toe (M. D., 132) , waarvan het klad bij de Eilist. Lat., het net op de Bibl. der Amsterd. Universiteit wordt gevonden. BARLAEO. Si Meteorologiam meam, ambitiose nomini tuo nuper inscriptam, nondum accepisti, minus damni est quam si te Tineae ad coenam vocauerint, raptum alio ex condicto; Mudam puta, vel ad Vossium, Wicquefortium, Baeckium aut Vondelium, omnis homines qui Sc praestare student caeteris animantibus. et si quid sane Tabellarius sapuit, jam in Mijropolio legor grauis autor, vel luns piperisque sum cucullus, vel scombris lunicas dedi molestas, Sin tradidit ille iliustres paginas, Barlaee mi, facinus mehercule te dignum facis, et sacri Codicis non immemori lectore, qui stulto non respondeas in stultitia sua. Anonijmum Si sic excepisses, dubitare possem an non melius tibi consultum esset, nisi obstarent quae notasti obiter, multi ponderis argumenta. quibus cum accedunt Herculea ilia, quibus, lacessite pugil, amentem jugulasti atque adeo merentem, (ut qui in Sacris quae profiteri fertur, voluit videri non legisse ci, (erxZv vov cxi xv-rov" (25vov) assero et fatentur omnes boni, interfuisse tua et amicorum ne hoc impune ferret. Prostrato, mihi denique illudere libuit, et leonem, ut apud Senecam est, subuld impetere. facit huc epigramma, quod in capita inuenies nonnullorum , quae his addidi eiusdem farinae. Si inspicere singula dignaberis in castris vel itinere omnia memento nata. excepto uno quo, Realium alloquor, eximium, ut nosti, virum, qui none ingentis rei, et suá curd dignae procurationem obit. In illo, et caeteris, futilis venae meae genium agnosces. quo cum delectari te tamen, pro humanitate tua, professes sis, etiam hoc aere, nomen aureum quo me obligasti, dissolui patere. Loquor nuns de tot selectissimis delicijs, quibus to me partim, partim tuo nomine, cuius ille tui verax et perpetuus praeco est Wicquefortius impertijt. Inter illas quties attentionem pasco, repeto eiusdem Senecae luculentum illud at subacto aulico, an subtili oratore, dignum: Quocumque, ait, (nescio nunc quo loco) oculum miseris, id tibi occurrii, quod eminere posset, nisi inter paria legeretur. Nobilis et arguta laudandi ratio. At, Amice, si te legat, ne hac quidem sibi satisfaciat. De me, ut porro silere pergas, sincere postulo. placet merenti poena, prae encomio, quo me in ruborem agis, dom anguli nimirum acuti cum obtuso comparationem longe venus verba Senecae impingo. Acumen-tissimam praepostere nobis applicas. Rursus in epigrammatibus meis adscribere voluisti. Audi Philosophum, caeteris, si quid video, extantem, quantum de cupresso inter viburna scriptum est: Acuta, inquit, sunt ista quae Bicis. Nihil est aculius aristá: quaedam inutilia et ine^icacia ipsa subtilitas reddit. Hac aristá, quasi virgule., crede, mi Barlaee, saepius me castigo; et si quid casu opportuni excidit, quod, nondum refrigerate inuentionis amore, plausum inuentori eripiat, aliunde me intueor, et numquid me, inquam, induo in artifzcij veternosissimi nodes? Sed haec Senecae item, ni fallor, dictio est: nisi finem facio, totum hodie recitabo. neque enim diffiteor perpetuo mihi obuersari sapientissimum mortalium, cuiusque unius gratiâ laxius otiari optem, quam nunc per istud licet, quo mihi cum 27 1636 AD REGEM MAGNAE BRITANNIAE t ). Intempestivas non hostibus, hostibus olim Promeritas, infers, Carole Britto, manus: Magne Deflm in terris, quorsum, si pellere possis, Nolle solo Austriacos, velle salo Auriacos. Sprang. 29. Oct. CORBIA (UT RUMOR ERAT) RECUPERATA 2). Corbia debilibus, facili conamine, muris Capta, nouo valli robore cincta redit. Ride posteritas: Infans prudentia nusquam Tam fuit in plagas ingeniosa suas. 5 Perdit opes, operara, tempus, socios, et honorem, Vt, quod erat, Galli tutius esset, Iber. 30. Oct. Sprangae. AUSTRIACORUM F. GALLIA RECEPTUS 3). Duin, Gallo cristis Aquilam terrente, superbam Victrici obruerent Lilia fronde Rosam: officio luctandum est, quia semel recepto. Neque enim fefelli, cum in castris me quam densissimis occupationibus distrahi clamaui, et hac nonnihil veniae apud literatos promereri. Solo ultimo biinestri inuenio et stupeo, et indignor, scripsisse me vario sermone ad CCXVII. epistolas privatas. Adde rotara Ixionis, et, quam eo loci res publica me exerceat, expende: Iudicabis quam anguste tot epigrammata sederint: per quas rimas emissa, gracilitate suf, nimirum, punxerint, ut de arista dicebamus. Sed licetne, inquies, per doctorem, cuius to in verba jurasti, epistolae sinistram legentis manum implere? sane si tertiam inuenias, quam ab innocenti seruo senex Aulularius poposcit, jam occupata sit. neque occupatior me tamen, qui et ista me nugari testor inter, non ausim queri, quot auocamenta. Vale tandem, vir doctissime, et vel hac etiam de causa sile, ut sic loqui desinam. In pistrino meo, Aula Principis. Biduo post Id. (i5) Nou. CIOIDCXXXVI. Barlaeus schreef terstond het gedicht: In Constant. Hvgenii Meteorologiam, siue de Meteoris Epigrammata jocose (Poem., II, 338). 1) M. D., 117, waar aan den titel nog de woorden: pro Mari libero, zijn toegevoegd. Terwijl in 1635 Selden zijn werk Mare clausum had uitgegeven, legde Karel I in het volgende jaar aan onze visschers op de kusten van Engeland en Schotland allerlei moeilijkheden in den weg (Aitzema, IVa, 266, 277). 2) M. D., 114. In 2 HSS. In M. D. staat in den titel: Gallis recuperata. De Kardinaal Infant, die met Piccolomini in Picardie was gevallen, had zich van eenige plaatsen, o. a. van het stadje Corbie meester gemaakt. Vandaar maakten zijne troepen strooptochten tot in de buurt van Parijs. De Koning van Frankrijk drong den vijand terug en sloeg in het begin van October het beleg voor Corbie, dat door den vijand zeer versterkt was en eerst den I4den November werd heroverd. 3) M. D., 114. In 2 HSS. Ook dit versje heeft betrekking op dein inval van den Kardinaal Infant in Picardie. Onder het vers staan de volgende verklaringen: Gallus — Rex Galliae. Thomas — Thomas Princ. Allobrog. Cristae — Cristatus miles. Atlas — Card. dux Richelius. Aquila — Austriaci. Infans — Card. Infans Hispaniae. Lilia — Franci. Pumilus — Comes Piccolomini. Rosa — Rosa Praes. Brab. 1636 28 Inter discipulos bellandi incredulus omnes Fertur in hunc Thomas increpuisse modum: 5 Ite domurn fatui. quid enim nugamur; Atlantem Infantem et Pumilum sternere credibile est? Sprangae. 30. Octob. PRO QUATUOR SPHAERIS FERREIS, IN TUBOS FUMARIOS AEDIUM MEARUM IMPOSITIS Fumus homo, impleri fumo male, disputat, Orbem: At me sollicitum crassior error habet. Omnia si quadrent, non debuit ille vapore Impleri; Lotus debuit esse vapor. Sprang. ult. (3r) Oct.'). (PRO IISDEM) 3). Mille tot ornari reprobant mea culmina Mundis, Mille probant. Vbi conueniet sententia, fiet Iustitia, et Mundi, me destructore, peribunt. (PRO IISDEM) 1). Aurea prima fuit, post hanc argentea, post hanc Aerea, post aetas ferrea quarta fuit. Hoc Orbem doceat quadruplex et ferreus Orbis, Ferrea, si redeant quattuor, omnis erit. (IN EASDEM) 5). Toto summa soles habitare Ciconia Mundo: Vae tibi, nunc totis quattuor exul eris. AD ANONYMUM, BARLAEI FIDEM INIQUE TRADUCENTEM s). Praue cauillator meriti nil tale Poetae, Qui nigro ruis in candida sensa dolo; Mitte Fidem infidl Fidei praetendere laruA : Detorquere bonae verba, malae fidei est. Sprangae. r Nou. 1) M. D., 115. In 3 HSS. Boven de 4 schoorsteenen van het huis, dat H. liet zetten (zie dl. II, 306) waren ijzeren wereldgloben geplaatst. (Zie Mr. D. Veegens, Mededeelingen, enz., II, blz. 60). 2) Eén HS. heeft de onderteekening: Sprangae 27. Oct. 3) M. D., 115-In 2 HSS., die geen opschrift hebben. ^) M. D., its. In 2 HSS., die geen opschrift hebben. 5) M. D., 116. In 2 HSS., die geen opschrift hebben. 6) M. D., 114. In 2 HSS. In M. D. staat in den titel: Amid in plaats van: Barlaei. Van Baerle werd in 1636 door anonyme schrijvers hevig aangevallen, omdat hij een lofdicht had geschreven in het werk de creatione Mundi van Manasse Ben-Israel, en van Socinianisme en goddeloosheid beschuldigd. Zie over dien strijd Oud? Holland, x888, blz. 91, vlgg. 29 1636 Moet de Schouw de werelt dragen I), 'T is de print van onse dagen, En de reden wel bekent, 'T is de Wereld op een end. Ib. 2 Nouemb. PRO IISDEM) 2). Si placet haec paucis, at non, si viueret, uni Posset Alexandro non placuisse domus. Ille tribus ter me, quatuor quater esse beatum Orbibus inuito diceret Orbe virum. Ib. 3. Nou. (PRO IISDEM) s). Qui male contempto tegier fumaria Mundo Disseris, en carpis quae nec, unique, capis. Non libuit Mundi, libuit faciem dare Mundi Immundi. poteram commodiore loco? Ib. 4. Nou. MILES E SALUBRI AERE CASTRORUM AD PRAESIDIA LUE INFECTA REMISSUS 4). Nulla nec aestiuis adij contagia castris: Praedatrice domi cingor ubique lue. Caesaris infandi rector bone, vivere saltem In freto, et in porto me fateare mor. 4. Nou. in naui praetoria, infra Gornichem. (IN MORTIS METUM) 5). Cur timeam mortis, quem non vitabo, dolorem? Si nequeo, breuis est, si queo ferre, leuis. Hagae 9. Nou. AD L. REALIUM, CUM GALILAEI NOVA SIDERA, ET EX IJS MODUM DEFINIENDAE LONGITUDINIS ORDD. EXHIBERET 6). Despiciat coecum Galilaei sidera vulgus. Ad populum phaleras: paucis lectoribus Ille 1) In 2 HSS. bij de Lat. gedichten. Ook dit en de beide volgende versjes slaan op de schoorsteenen (zie blz. 28). 2) M. D., T 16. In 2 HSS., beide zonder titel. vs. 3 quatuor quater M. D.: quater Orbibus — vs. 4 Orbibus M. D.: Quatuor 3) M. D., TT6. In 2 HSS., beide zonder titel. 4) M. D., 114. In z HSS. In marg.: In freto viximus, moriamur in portu. Sen. 5) M. D., 527. In het HS. heeft het versje geen titel. Bij vs. i in marg.: Sen. ep. 24. 6) M. D., 225. Ook in klad, met den datum. In M. D. is in den titel achter lidera het woord: Medicaea, ingevoegd. Galilei had de vier satellieten van Jupiter ontdekt, hunne bewegingen berekend en 1636 30 Gaudebit, quibus inculces, experte Reali, Nil Ursá praestante vago per caerula nautae 5 Quam pulchrum est digito monstrari, et dicier, Heic es. 12. Nou. DE SALMASIO, CUM, PRAEMISSIS LIBRIS, IN HOLLANDIAM NAVIGARE DIFFERRET. I '). Substitit Armoricis ingens Salmasius oris, Dum natat Arctoo sarcina docta mari. Quanti prudentem sine se tibi mille minanti Commisisse refert Ennosigaee libros! 5 Ipse liber tot librorum si vectus eádem Naue sit, haec duplici pondere mersa siet. 14. Nou. II. Nuda stat in patrio Salmasj littore virtus: Nunc, age, quern dederis, Patria, disce virum. Ad libram, Liber et liber responsa librorum Libera, cui liber est sarcina visa, dabit. 14. Nou. III. Quidquid Aristippum , decuit Salmasium; uterque, Quas habui, ponto, to rege, dixit, opes. Addidit hic, pereant. sic te fortuna lacesso; Si tabula sospes enato, nil perijt. 14. Nou. IV. Si facis ad laudem Cijnici projecta patella, Doctaque te solam pascere nuda inanus: Quae non Salmasj est, qui, missis omnibus, Orbem Quo valeat solus pascere, nudus habet. i5. Nou. gevonden, dat hunne eclipsen een goed middel waren, om de lengte te berekenen. In 1635 bood hij zijne uitvinding aan de Staten-Generaal aan en Reael drong er sterk op aan, Galilei's aanbod aan te nemen. Den i eden Nov. besloten zij eene commissie te benoemen, om Galilei's uitvinding te onderzoeken; Reael werd tot lid dier commissie benoemd. t) M. D., 113-114, waar in den titel, in plaats van praemissis libris, staat: 5raemissa Bibliolheed. Claude Saumaise (1588-1653), de beroemde Fransche geleerde, was in 1631 aan de Leidsche Hoogeschool verbonden op dezelfde vereerende wijze als vroeger Scaliger. Toen hij in 1635 de pest ontvluchtte en zijn vaderland bezocht, trachtte Lodewijk XIII door eene benoeming tot Conseiller d'Etat en ridder der Orde van St. Michiel en de Prins van Condé op andere wijze hem in Frankrijk te houden. Na een langdurig verblijf in zijn vaderland keerde Saumaise echter in 1636 naar Leiden terug (zie Paquot, Mémoires, III, 311). vs. 3 Quanti M. D.: Quam bene — minanti M. D.: rapaci — vs. 4 referl M. D.: »utas 31 1636 DOMUS MEA 1). I. Os medium, os sublime; sun, sub Fronte patentes Hinc interuallo compare, et hinc Oculos; Tempora; Nasum; Aures; Humeris et Pectore nata, Pectore, ut est domini, Brachia candidulo; 5 Ossa nitore suo; tectas cute duplice Costas; Conjuga sub Costis viscera, ventre cauo, Exhibet una domus, quin, si non fallitur autor, Ridet ad intuitus, Haga, decora tuos. Da veniam infanti; mox ut prouectior annis, TO Quae tacet in cunis, pauca loquatur, Homo est. r6. Nou. II l). Quicumque Ciuis, Hospes, Incola, Accola, Longae, Viator, aut malae satur viae es: Adi libenter hanc domum: Iam nunc Homo, Humanitatem pollicetur aduenis. i8. Nou. D'EERSTE STEEN VANDEN DOEL IN 'S GRAVENHAGHE GELEGHT BY PRINS WILLEM VAN ORANGE, 'S DAEGHS VOOR BIDDAGH 2.en DECEMB. 1636 3). De wel geboren hand, die God sal leeren stryden, De schutterlijcke hand, die Schutster heeten moet Van Hollands schutterij, van Holland, eens bebloedt, Nu bloeyende over 'tbloed van die sijn Bloem benijden, 5 Sijn vrijheid, fiere Bloem, stelt Holland in verblyden In 'tbotten van haer' Ieughd : versorght een' vasten voet Aen Doel en Schutterij; Het strydbare gemoed 1) M. D., 237. In 2 HSS. Het versje behoort tot de serie Saga voealis. Zie over het nieuwe huis van H. dl. II, 306. Onder het vers staat: Non potest aedes ulla sine symmetria atque proportione rationem habere compositionis, nisi uti ad hominis bene figurati membrorum habuerit exactam rationem. — Et paulo post: Ergo Si ita natura composuit corpus hominis; uti proportionibus membra ad summam figurationem eios respondeant: cum causa constituisse videntur antiqui, ut etiam in operum perfectionibus singulorum membrorum ad uniuersam figurae speciem habeant commensus exactionem. Vitrun. lib. 3. c. i. vs. 8 Haga, decora t HS.: blandior, Saga als in M. D. Q) M. D., 238, met den titel: De eadem. In 2 HSS. Behoort ook tot Haga vocalis. 3) K. b., II, 152. Ook in klad met den datum en den titel: Op den eersten Steen van 't Doethuijs in 's Gravenhaghe enz., evenals in K. a. Den i eden December (n. st.) 1636 werd door het tienjarig zoontje van Frederik Hendrik, later Willem II, de eerste steen gelegd van den Nieuwen of St. Sebastiaens Doelen in den Haag op den hoek van den Vijverberg. Het gebouw dient thans als gemeentelijk Museum. 1636-1637 32 Voorseght der Wapen-school een struijckeloos bedijden. Merckt met een' Witten steen de hoop van desen dagh; ro Bidt merghen, Hof en Haegh, dat waerheid werden magh Wat nu waerachtigh is: 'Tsai aen de Hand niet schorten, (Verworpen Hoeck-steen, steunt en stijft het morwe been!) Haer doel sal 't voorhooft zijn, en Goliath sal storten, En David sal 'them doen, en met den eersten Steen. 3. Dec. VOORDEN EERSTEN BEDDEMAKER l). Waer leijt de Wijse man die 'teerste Bedd bedacht? Mij lusten hem te eeren Met witte woll en veeren, Met schapen-offerhand, met swanen sang en schacht. Nu weet ick 'tkerckhof niet, nu doen ick by 'tgedacht, En send dit dicht uyt sweeren Op sijn' verbr . . . . Heeren, En op haer achtereen-ondanckbaere geslacht, Indien hij anders leijt als kostelick en sacht. ro 'T en zij sij selver leggen Op haspelen en dreggen, En datter yemant bij te bedd' op leijt en lacht; Soo is mijn vloeck volbracht. 5. Ian. IN TITULUM CELSITUDINIS PRINCIPI A REGE CHRISTIANISSIMO DELATUM 2). Quod premis Austriacum, vans, virtute superbum, Verberibus, verbis erigis Auriacum; Non stupeo, Ludolce; facis quod regula dictat Iustitiae, tribuis, Iuste, cuique suum. Hag. 22. Ian. (IN IDEM ARGUMENTUM) 3). Additur extremis; fieri quod posse negabam. Cautior exemplo, disce quis addat, Iber. Quae facit hoc meritis, aliquid factura superbo est Gallia, quod fieri posse, superbe, neges. Eod. die. 1) K. b., II, 253. vs. 5 ick K. a.: ick 't — vs. 7 verbr . ... K. a.: versteende 2) M. D., 135. Den 3den Jan. overhandigde de Fransche gezant Charnacé aan de Staten-Generaal een brief van den Koning van Frankrijk, waarin deze meldde, dat hij aan „postre tres cher et bien aimé Cousin le Prince d'Orange" den titel van „Altesse" schonk. (Aitzema, IVa, 472). 3) M. D., 136. In liet HS. heeft het versje geen opschrift. 33 Non poteras, Ludoice, duci monumenta fauoris t) Iustior inuicto nobiliora dare, Quem, si fata preces, votum fortuna sequatur, Celsius Henrico nomen habere velis. (IN AULUM) 2). Aulus in officio est, ex officio facit Aulus Officium; quod id est officium? officere. 28. Apr. IN MORTEM C. WARFUSEI 3). Infame crimen, crimen omni crimine Magis nefandum, turpe, dirum, barbarum, Vindicta praesens expiauit, promptior Puniuit omni talione talio. 5 Cauete sontes, nulla spes fugae aut morae est; Sanata poena est, claudicare desijt. 28. Apr. Laborat aphtis uxor insomnis, screat ^), Singultit, ardet, tussit, exestur febri: Fabri veterno pigriores nil agunt Nisi increpati et bile compulsi med. 5 Aprilis expirat, Kalendae sunt prope Quibus migrandum est vendit dudum dorno. FR. HENRICI PRINC. ARAVSIONVM ANNI TRIUMPHALES. 5). Postquam res BatavQm Bredaeque affligere ciuem Mauricio potuit sors semel atra Duci: Praebuit Henrico, fratri cum laude negatas, Cincta suo circum cespite Grolla manus. 5 Sijlua, ducum domus, et VenetQm soror aemula Sijlua, 1) Het versje, dat niet gedateerd is, staat op hetzelfde blad als de beide vorige. 2) M. D., 136. Het HS. heeft geen titel. 3) M. D., 136, met den titel: In mortem scelesti a i lebe discer!ti, mox a patraio immani facinore. Den r6den April vermoordde de graaf van Warfusé, die de stad Luik weder aan den Keurvorst van Keulen wilde brengen, den Luikschen burgemeester De la Ruelle, die Franschgezind was, op verraderlijke wijze aan een gastmaal. De toeleg van den graaf mislukte; hij werd door het woedende volk gedood, zijn lijk langs de straten gesleurd en aan de galg gehangen. 4) Het fragment, dat is doorgeschrapt, staat op hetzelfde blad als het vorige vers. Den raden Maart was Huygens' vrouw van eene dochter bevallen. Den 3osten werd zij zeer ernstig ongesteld en, nadat er eerst eenige beterschap was, werd de toestand den 29sten April weer veel slechter. Den loden Mei stierf zij (Dagb., 29, 30) na eene echtvereeniging van ro jaren. Aan haren echtgenoot had zij 5 kinderen geschonken. 5) M. D., 137, waar aan den titel is toegevoegd: usgne ad CI3IDCXXXVII. Bij vs. 2 in marg.: 1625. — vs. 3: 1627. — vs. 5: 1629. Iluj,gens' Gee'., 11I. T637 34 Sijlua natans medio gurgite rapta fuit: Has Poliorcetes object, mole coëgit, Has, quasi Neptunum Marte, fugauit aquas. Forti fraude, dolo bellace, leui momento ro Vesaliam patriae reddidit atque sibi; Velauiam patriae atque sibi. Cum classe subacht Hispanas nullo sanguine cepit opes. Naufrago et armato vitam donauit Ibero, Vt, quam conficeret, relliqua turba foret. T5 Mille triumphanti naualem fronte coronam Captiui madidA composuere manu. Soluit ad hostilem flatu duo vincula Mosam, Venlonae accubuit strata Rumunda suae; Tertia, lassatis Ledaei Castoris armis, 20 Trajecti subijt pontis habena jugum: Denique, nec praesens, praerupto monte superbam Limburgum ferro fecit et aere suam. Addidit Orsouiam nutu: conamine Bercam, Quo pauidas Rheni pene retorsit aquas: 25 Harum capta leui furto Diuortia, furto Fortius, ac dicto promptius asseruit. Post tantos sine nube dies, sine labe triumphos, Quorum quisque stupor posteritatis erit, Ne fuerit, quae magna fuit, quae maxima, virtus 30 Nassauidum, ne vis ultima militiae, Breda fame superata, fame, moribunda, videndi Victorem dominum nunc quoque victa foret. Ad Bredam 28. Octob. BREDA EXPUGNATA 1). Vincitur agricolae et Regum socialibus armis. Queis potius, dubium est: Mars sceptra ligonibus aequat. Ad Bredam. 28. 8b. (Oct.) EPITAPHIUM L. REALIJ 1). Quod nec sponte, nec ad noti monumenta sepulchri Affluis, a saeclo ferreus, hospes, habes. Bij vs. 13: 1631. — vs. 17: 1632. — vs. 23: 1633. — vs. 25: 1635. — vs. 29: 1637. 1) M. D., 539, met den titel: Iuliacum olim expugnata. Den 23sten Juli had de Prins het beleg voor Breda geslagen; den 6den October werd over de overgave onderhandeld. vs. 2 M. D.: Gloria in ambiguo est: 2) M. D., 138, met den titel: Epitashium L. Realii, Ind. ExySraefecti Philosophiae Magneticae eritissimi. Het vers heeft geen datum, maar staat op hetzelfde blad als de twee vorige en de volgende. Het is dus op één der laatste dagen van Oct. geschreven. Reael was den loden October op bijna vijftigjarigen leeftijd gestorven. 35 1637 Talis inexhaustum magnetica turba Realem Cinxit, et a viui pendula voce stetit. 5 Quin proprio ductu charis comes ossibus haerens Ferrea, si liceat, lamina claudat humum. Magnus enim Magnes jacet hic. qui, pyxide multd., Quos voluit lapidem discere, se docuit; Se lapidem, se Magnetem, se saeculi amorem, to Qui, quia se sapiens, nouerat et lapidem. Qui, quia se, lapis, et lapidem, sine pyxide Gangem Creditur et Boreae victor adisse domum. AD I. VANDER BURGH APERTO AGGERE MERKAE FLUVIJ 1). Prima coronauit Bredanos Hamma triumphos, Cum fera stramineas induit hasta faces. Proximus elisis crepitauit ab ignibus aether; Dixeris aestiud nube tonare Iouem. 5 Functa est officio tellus, cum Sulphur et una Carbonem et petrae contulit una salem. Restabant undae, restabant signa fluentis Laetitiae per, queiscumque natatur, aquas. Tandem Naturae signo dato, et obice rupto, to Vasta manumissi fluminis ora patent. Applaudit cataracta Duci, tolluntur in altum, Praecipites lapsu quo grauiore ruant. Et postliminio reduces Bredana lebete Excipit et Nymphis nubit amica Ceres. 15 Euge, pater venerum, siccos aqua ducit in urbem; Si me, si Bredam quaeris, habes comitem. Carmina scribuntur vel aquae potoribus, ipsa Hordea, sed lupulis vincta, poesis amat. Quin, si multa fidem Bredae Cortina meretur, 20 Hoc est Pegasei fontis cpióTov [ cop. I bone, quo tua te sitis evocat, I bone Burghi, Tota natat festo festa liquore dies. Euge, vola: qui pontus erat hoc mane frequenti Teste, tot in testis vespere potus erit. Ad Bredam. Cal. (I) Nou. 1) M. D., 42 , waar aan den titel nog is toegevoegd: post expugnatam Bredam. Breda ligt aan het riviertje de Merk. Toen het beleg begon, werden „De Marck ende de andere 'revieren op twee plaetsen gestopt, als aen sijne Hoocheyt Logement ende tusschen Papenmuts ende Halck, soo dat alle de Morassen ende lege Landen meer als een mans lenghte diep onder water liepen, welck water voor de Retrenchementen lach als een Zee." (Aitzema, IVa, 543). vs. 23 hoc M. D.: jam 3* 1637 36 IN HERAUGIERIJ NAVEM AB HISPANIS EXUSTAM t ). In tabulas furit ultor Iber cum laude nocentes, Nobilis infami corruit igne ratis. Quam sero sapiunt Phrijgiae! (neque enim Phrijges) uri Debuit, ut vino cespite foeta stetit. Nunc caret inuidia factum, Batauoque volente Saepe vel in portu naufragus hostis erft. 7. Nou. OP HET DOORSCHIETEN VAN BREDA IN DE BELEGERINGH $). Oragnens eighen Stadt, 'tonschuldige Breda, Viel sijnen Heer te voet, en riep in 'thert, Gena; Waertoe soo veel Geschutt, en soo veel bloed-vergieten? 'T most platt geschoten zijn, om datmen 't rond sou schieten. 20. Nou. HOSPITIS NEC AB HOSPITE TUTI PHILIPPICARVM DECAS PRIMA 3). 0 inter calicem supremaque labra, sub ipso Hospite, et accumbens occubitura cohors, 1) M. D., 136, met den titel: In Herois Heravgerii ATavem, qud olim Breda eapta, ab Hispanis exustam. Het schijnt, dat de Spanjaarden vóór de overgave van Breda (to Oct.) het bekende turfschip, waarmede Heraugière in 1590 Breda had ingenomen, hebben verbrand. 2) K. b., II, 153• „De Stadt was aen Ginnekens ent, ende de Uaegsehe poort seer beschadight, maer in de Stadt sonderlinge niet" (Aitzema, 1Va, 580). 3) Ook in klad. De volledige titel van deze verzen op Nicolaas Reygersbergen (t 1654) is: Hospitis nec ab hospite tuti Phílippicarvm Decas prima. Ad Illustre Collegium. Friburgi, Sumptibus haeredum Christiani Euonijmi, apud Armandum Conuivam, viii Coelibum, ad insigne Crabronis irritati, sub inscriptione, Aremo me impune lacessit. C13 IBC XXXVII. De Summa Priuilegii luidt aldus: Priuilogio Illustrium Collegarum cautum est, ne quis hanc Philippicarum primam, aut quae sequentur decades intra decendiuni proximum Typis excludat aut exclusas in Eutopiam asportet, sub poena frigidi et feralis epuli, ad Montes Ardeae, sub signo Hospitis et Coqui, cum inscriptione, In facinus iurasse putes. De volgorde van het klad, waar de afzonderlijke verzen gedateerd zijn, is behouden. In het net is de volgorde aldus: i. Post sacrae caet., 2. 0 inter calicem, caet. 3. Inuidit caet., 4. Quaituor et Reges caet., 5. Non est sapientis caet., 6. Quisquis eris conuiva caet., 7. Quid nos saginae caet., 8. Si caesim caet., io. Aremo me Judas caet. Wat de aanleiding was tot het schrijven van het gedicht, blijkt uit het volgende Argumentum : Anonijmus, Iurisconsultus, et alicubi terrarum in supremo Iustitiae tribunali a quo nec prouocatio est Inclijtus Assessor, coelebs, hilari loquacitate apud non morosos gratus, parsimoniá victus ubique notus; denique familiari et inter pares joco cognomentum Obstetricis pridem adeptus, eo quod in supputanda saepe grauidarum gestatione et puerperij momentis liberiuscule, nec pro sexu, pronunciasset, Cum a Conuiuis forte conuocatis, solennibus facetijs et urbanitate non mordaci exerceretur, objectti cum uxore Philippi famuli, pusilli, oeconomi, obsonatoris, coqui et cupedinarij argulissimi, 37 1637 O socij, si sum sanus de Iudice judex, 0 passi mecum non grauiora viri, 5 Quem penes innocuus tremuit conuiva, minatum Warfuseas nobis, jura cruenta, dapes, Caesarei prudens Iuris, sed, in hospite caedis Autor, in hospitij legibus hospes erat. 28. Nou. Inuidit artem Tantalo, et lautum nefas * Lijcaoni, accumbentium hospitibus De im Infandus hospes, cuius hic nomen tego, Tegamque, donec fas et ira siuerint. 5 Humanitate vincier foedum ratus Humana amicis destinauit viscera Mactandi amici. regias vero dapes! At, o Senator, siue, Coenator, velis, (Nam lapsa lingua est) liberorum lancibus io Apposta membra lixa frixa oportuit. Quid imperatis coelibi? non sunt, ais. Fatemur ultro. nempe sunt Philippuli, Et, si quid aequi regula et boni valet, Qui nuptijs probatur esse, is est pater 1). uno spiritu. 28. Nou. Non est sapientis, non putdram, Cordubá Determinante, et improbe hoc sani negent. At, o sapientflm quisquis in diam tener Emisse lucem candide Iunoniam 5 Agnoscis artem, faucibus luct . breui Erepte, quarum creber Euripo perit Nascens viator, euge non latissimae Ignosce culpae: non putarem , diximus Securi, et in Iunoniam laetos semel, io Semel vocati (ut chara sunt quae rara sunt) domestics consuetudine; (et pudet, et referam) *) verso repente in rem seriam joco t), attonitis matronis, viris irridentibus, excanduit, atque, ut Terra malos homines nunc educat atque pusillos §) , jam irrupturum scilicet in coenationem cum telo Philippulum, merito quidem et se autore, comminatus, adjecit et conuicia feruidus, nec hospite, nec hospitibus, nec loco digna. Eius impotentiae, Uni ex omnibus (omnium ragatu) quem illiberalis verbi contumeliá frigidum et immerentem acrius impetierat, sic poenas dedit. 1) In marg.: Pater vero is est, quem nuptiae demonstrant. 1. quia semper. ff. de in Ius voc. *) In marg.: Ou. Metam. iq.. t) In marg.: donec jam saeuus apertam In rabiem verti coepit jocus. Hor. 2. ep. I. §) In marg.: Iuuen. 5. 1637 38 Conuivae, amici, immisimus pedes domum. Nam quis putásset hospiti, quis hospitae, Quis obstetrici ferreas mentem aut manurn? 29. Nou. Quisquis eris conuiva mei, quem dicere nolo, * Hospitis, est cuius te meminisse refert: Disce pati et pungi, vita mordere joco, vel Serius, hoc sordet, cui placet illud, hero. 5 Quidquid agis, famulum aut famulam, quam dicere nolo'), Ne pete; qui vero discrepet ede jocum. Tangis herum? fuge, vel pugna: mirabile dictu, Nec potent caedi parcere parca manus. 29. Nou. Nemo me ludos facito, nisi fortior, unde Evasi, Stijgio tinxerit ora lacu. Infecit pallore genas formido, fatendum est; Nempe, sed ad subitae nuncia verba necis z) g Si tremui, prudens tremui, sub Iudice damnas A quo non erat ad quem subiturus eram. Si tremui, quem non famuli concusserit horror Quem domino dudum carnificina probat, Carnifici domino, cui pridem, teste gemello 3), Io Carnificis famulae carnificina calet? 29. Nou. Quattuor, et Reges, evasi Belga Philippos; Sed patriae vulgo sors fuit illa meae. A quinto mea me in tuto fortuna locasti, Seruati ciuis querna corona tua est. 5 Dicite, Io paean, vehimur majore triumpho, Quam tot Nassouij quos meruere Duces. Percussore solent empto saeuire Philippi, Percussor meus hic ipse Philippus erat. 29. Nou. Post sacrae violata jura mensae, * Post ludibria, post amara pleno Tot conuicia deuorata plaustro, Quot saeuo domicoenij rigore, 1) In marg.: Nam illi molestae quippiam hae Bunt fabulae, Propter huiusce hospitis consuetudinem. Ter. Andr. 2) In marg.: Mors erat ante oculos, minimum tamen ipsa doloris, Et jam prensurum, jam nuns mea viscera rebar In sua mersurum. Metam. 24. 3) In marg.: Credo ego amorem primum apud homines carnificinam commentum. Plaut. Cist. vs. 9 cui klad: quo 39 1637 5 Null, non leuis esuritione Nullá non cupiat siti redempta 011arum parasitus aulicarum: Post visam Stijga, Tantalum, Atreumque, Sicá nobile nomen hospitali, ro Respiro redivivus, integerque Libertate voluto me Batavá. Ilium, quem mea nominare gestit, Ni sufaminer, incitata bilis, Ilium garrulitatis inquietae i 5 Pruritus, cacoethes, impetigo, Vt se saucius hinc et hinc feriri Vero sentijt (?), egit in furorem; Qui nunc Aallido et illico rubenti (Ira an crimine nescias flagrante) 20 Dictauit (quibus abstinere certum est, Ne vos nausea et impetus vomendi, Qui tum, denuo ceperint, Amici) Tam vernacula quam procacitate Vernili, stolida, inficeta verba. 25 Me fatum Hippolyti Orpheique vatis, Illinc unde negant redire quemquam In terras reducum, meo Lijcambi Paucis Archilochum iubet salutem Verbis dicere, sed minus malignis. 30 Non Ajax, Athamantis aut Orestis Praue percitus ardeo colubris: Si quem, Democriti probum, decentem, Sacrum, coeligenam furo furorem. Cantat naufragus, et lucro, perisse 35 Non totum, putat: 0 mei sodales, 0 discrimine pallidi recenti Conuivae, socijque tot malorum, Nos de Syrtibus, anchor. tenaci, Saluis puppibus, extricata turba 40 Terram tangimus; appulere diro Tantum vortice territae carinae. Summa est, pene tot hospites perempti Belgic, nece, vivimus Latine. Quae nos gaudia sospites, quis ardor Bij vs. 26 in marg.: Nec secus est quam si ab Acherunte veniam. Plant. Amph. — vs. 32: Negabat Democritus quempiam poetarum magnum esse posse sine furore. Cie. de din. Achter vs. ii in het klad de versregels : Non omni quadrat omnis hora verbo; Est ubi taceas, ubi loquare, Est ubi feriasque vapulesque, Est ubi patiare vel propines Acri scommata pro Dicacitate. 1637 40 45 Elapsos pede libero jocandi, Quis soteria feruor aucupandi Vel per compita non decere possit? Si vestigia Warfuseia specto, Quae spectauimus, hercule, et propinqui, 5o Non est quo sibi gaudio disertus Fortunam satis explicet benignam, Quem fati voluit fauor miserti, Sub sica gladioque inhospitali, Sub Laestrijgonibusque Tantalisque, 55 Sub verna dominoque sanguisugá, De Mousonibus esse, non Ruellis'). i. Decemb. Si caesim ferias, frustra es, sicarie, caesim * Hae quoque quid valeant experiere manus: Si punctim, caueas ab hero jam vindice; punctim (Asseret hoc uxor testis) et 111e ferit). r. Dec. AD NICOLAUM HEINSIUM D. F. CUM VERSICULIS TRANSMISSIS 2). Heinsi, maxima maximi Parentis Spes, taus, delicium, intimique amores: Heinsi non puer, erudita proles, Imberbi senio, patris stupendi; 5 Quae te colluuies ineptiarum Lectorem petit, iturire coepit Per vestigia, quels solet mearum Vitro colluuies ineptiarum. At specta, Iliuenis diserte, specta, 10 Haec in tempora natus es, quibus te Obfirmarier arduis, paternis Exemplis decet: Ille sic et alsit Et sudauit, et impotentis aeui Nugacis, stolidi, inscij, impudentis, r5 Obtundentis, ineptientis aeui Totam sustinuit dicacitatem. Iam succenturiare, jam subito Ad fastidia longa nauseanti. Non omnis noceo; deos deasque, 20 Quarum praesidio poeta, quarum 1) De abt Mouson was Fransch diplomaat te Luik. Zie over De Ia Ruelle blz. 33• 2) M. D., 4i. Nicolaus Heinsius was 57 jaren oud, toen H. dit gedicht tot hem richtte. Reeds op zijn elfde jaar was hij als Latijnsch dichter opgetreden. vs. 6 iturire M, D.: ire trita 41 Rhetor praesidio parente dignus Audis, Heinsiade parente, testor, Haeredem ingenij, ut molestiarum, Toti te similem patri videre, 25 `I otum te cupio videre pattern. 3. Dec. Frustra terribilem, ferum, ferocem* Et Cyclopa minamini Philippum: Insessis Capitolij ruinis Tarpej procul arce detonamus. 5 Me vernacula, me superba vernae Flocci pendere, vel furentis, ausa? Non exterreor aure sic Batauá, Totis Alpibus, omnibus Latinis, Totá conditus ambiente Romp,. jo Pallesco tamen, horreo, tremisco, Sed vobis, mea turba, deserendis Sub Cyclope Philippulo tremisco. An clunaculo, acinace, an sarissá, An gaeso, an frames,, sparo an dolone, 15 Romphaia. galeatus, an securi, An cultro, an calamo, veru an veruto, Quo Pauonibus atque Phasianis, Aut Perdicibus (o dij deaeque Raram in montibus Ardeae officinam !) 20 Solers ingerit, infodit suitque Arvinam archimagirice suillam, An sartagine, cratibus, creagris, Artoptis, cochlearibus spathisque Algenti macilentus e culina 25 Instructus saliat, petatque poenas, Intentetque necem, parum laboro. Matronae, quibus hospes aduocatis Feralique epulo interesse jussis Ostensá nece pene abortionem 30 Ipso, obstetriciá manu imperauit, Vos haec dentibus unguibusque, si fas, Vos discerniculisque torquibusque, Vos haec forficibusque acunculisque Propulsabitis, aut leui flabello. Quod me sollicitum lanista, quod me 35 De vestra tenet anxium salute Mirmillo, pugil, omnibus lanista 1) De nu volgende twee gedichten behooren weder tot de Philippicae. vs. 31 en 32 in het klad in omgekeerde volgorde. 1637 42 Mirmillonibus acrior Philippus, Causa est una, sed una justa causa est. 40 Telo verberat (S Venus, Dearum Atrocissima, quanta quot maritos In discrimina nescios dedisti !) Telo verberat, heu! latente telo, Telo verberat, heu! patente telo, 45 Telo verberat, heu! potente, quod nec Declinabile et ipsa Roma fassa est: Quid multis moror? o boni, Philippus Iam dudum, domino arma suggerente, Durf. fronte ferit: cauete cornu. 4. Dec. Quid nos saginae mox necandos destinas 1) Nil profuturae? lautior coenatio Ad hoc paranda est. Deinde nec Capi sumus. Quod nos fatentur uxor atque liberi, et 5 Anceps Philippum rumor, hoc sumus. quid hoc? Quod te fatentur et Philippa et liberi. 4. Dec. z). AD URBIUM PRAEFECTOS, CAUTIO 3). Cui graue commissum valli tutamen, honorque Principis, et patriae, quA regis urbe, salus, Tot sane cautum faciant exempla: jubemur Vincere, Si non est vincere, velle mori. 4. Dec. Hanc debellando duxi domino atque Philippo * 1). Si perstant, si non sufficit una decas, Centuriam decuplo producam robore; si non Sufficit, et perstant, jam Chiliarchus ero. u. Dec. b). i) vs. 4 Quod nos klad : Sed quod Z) Onder de so verzen staat: Gras ingens iterabimus aequor. Hor. I. Carm. 7., en lager: Dirumpatur licet ista furia, atque audiat haec ex me, quoniam lacessiuit. Cic. pro dom. In marg.: Absit ut huc illud referam, ubi inter jocnm et serium medius versor. 3) M. D., 136. vs. 3 Tot sane M. D.: Plurima te — jubemur M. D.: juberis ) Dit versje behoort weder tot de Philippicae. 5) Onder het versje staan de versregels: Induit infelix arma coacta dolor. Ouid. 4. Trist. 9. Nec tua te sontem tantummodo saecula ndrint, Perpetuae crimen posteritatis eris. Ib. Denique vindictae si sit mihi nulla facultas, Pierides vires et sua telg dabunt. Ib. Onder de papieren van H. bevindt zich een blad met io disticha met den titel: Philizpicarum Decas altera, van C. Boyus. 43 1637 IN SECUNDAS NUPTIAS ILL. D. DE BREDERODE ET LOISAE C. SOLMENSIS t%. Solmia ridendo praestat quod mille petenti Nassauiae votis tot periere dies: Euge, bonum factum; nisi spe deludimur, uni, Nocte bonum Feudum nupta Loisa facit. ix. Dec. (AD STELLAM, VXOREM CHARISSIMAM DEFUNCTAM) z). Confundunt elementa vices, natura nouerca, Ut paterer, voluit me patiente pati. Nascitur alba dies, nigra nox perit, ut perit omnis Stella, mei pereunt te pereunte dies. Dec. IN I. BEVEROVICIJ DE CALCULO TRACTATUM 3). Non patior, Beuerouici, tua tormina; nullum Vesicl, nullum Renibus urget, onus. Durius aegroto; totum stupor ista legentem Fecit inauditA duritie lapidem. 5 Exede quod, Medice, intristi, saxumque voluta Quod facis, ut saxo, qui latet, extet homo. Extet homo, qui te lapidem, facunde, docentem Non lapis, et, quo nunc non valet, ore canat. Quid fugis aut palles? nempe illud flebile pensum Io Sisijphi, at hoc Bataui Deucalionis erit. 30. Dec. 1) M. D., t 39. Joan Wolfert van Brederode, heer van Cloetingen, Haeften en Herwijnen (i5991655) bekleedde sedert 1641 het ambt van veldmaarschalk. Hij huwde Anna, gravin van Nassau, die hem ic kinderen schonk en in 1630 stierf. In 1638 hertrouwde hij met Louisa Christina, gravin van Solms, eene zuster van Amalia, de echtgenoote van Frederik Hendrik. Het huwelijk had den tiden Febr. 1638 plaats (Dagti., 31) en werd luisterrijk gevierd (Aitzema, IVb, 50). H. ontving gedurende de feesten het hof te zijnen huize (Dagb., t. a. p.). 2) M. D., 135. In het HS. heeft het versje geen titel. Huygens' vrouw, Susanna van Baerle, was den loden Mei overleden. De aanteekeningen in het Dagboek (blz. 30) gedurende die droevige dagen, luiden aldus: 10 May. Spiritum Deo reddit 30: min, post quintam vespertinam Heu! delicium meum. Heu anima mea. 16 „ Terrae cadaver mandator frequentissimo comitatu. 17 „ Intro in novas aedes, Heu! sine mei. torture. 39 „ Redeo in Aulam a Principe vocatus. 3) M. D., 139. De bekende Dortsche geneesheer Jan van Beverwyck (1594-1647) gaf in 1638 uit: De calcvlo Renurn et Vesicae Liber singularis. Cum epistolis et consult alien ibus magnorum virorum. Lvgd. Belay. Ex Officina Elseviriorum. Het versje van H. is niet in dat werk opgenomen. 1638 44 AD PHILIPPUM DOUBLETIUM EX FRACTO CRURE DECUMBENTEM PROTREPTICON 1). Stare loco nescis, infidas, optime rerum, Crudeles experte niues et lubrica Brumae. Quid facias? vel si grauior, superanda ferendo Fortuna est. ne cede malo. Si tibia fracta est, 5 Ne frangi patiare animum: si multa jacenti Elanguenda dies, noli, generose, jacentis Doubletij meruisse notam: cum Caesare stando Disce mori, Si fata vocent: Sta corde, supinus Corpore, dum calli coeunt: contunde dolorem io Euphoria: pudeat Majoribus esse minorem, Fratribus Imperij Batavum. quid inertia longi, Chirurgo torquente, doles fastidia lecti? Plurimus haec interrumpet congerro vocanti, Si vis, collusor, si vis, compotor amicus. 15 Si non vis, si turba nocet strepitusque dolenti, Si mauls te, docte, frui sine teste sodali, Ecce vel inuitum fecit fortuna Poetam: Scribere Scazontes vacat, et stanti pede in uno. 4. Ian. (IN EJUSDEM LAPSUM) 2). I, tole candorem, vani cognominis umbram, Nec fidei in terris nil superesse puta: Decepere virum summo candore superbae, Quo nullo fruimur candidiore, Niues. 4. Ian. LAMBERTO GORIS SYNDICO NOVIOMAGENSI DE EFFESTUCATIONE TRACTATUM EDENTI 3). Rerum immobilium est effestucatio, scribis. Quam tamen hoc verum non sit ubique vide: 1) M. D., 140. Ook in klad, dat den datum heeft. Waarschijnlijk is het vers gericht tot den Secretaris van 's Gravenhage (zie dl. II, 244); deze toch schreef Latijnsche verzen. 2) M. D., 540. Ook in klad, dat den datum heeft. Het versje heeft in het HS. geen titel. 3) Lambert Goris, waarschijnlijk te Arnhem geboren, studeerde buiten 's lands, werd in 1625 hoogleeraar in de rechten te Harderwijk en nog in hetzelfde jaar pensionaris van Nijmegen. Hij stierf in Juni 1651, nadat hij verscheidene wetenschap werken had geschreven. In 1635 was de ede druk uitgegeven van het werk,-pelijke waarop door H. gedoeld wordt en dat tot titel heeft: Adversariorum furls subcesivorum tractatus IV. quibus ultra Frederici a Sande commentationem de effestucatione, accessere flnnotala perpetua, luibus non solum consueiudines Gelriae ei Zuij5haniae sed eliam Brabantiae, .Uollandiae, ac totius pro^emodum Belgiiii ei Galliae mores ac consuetudines illustrantur, 4rnh, 1635. 45 1638 In te poster amor res est immobilis: Illum Effestucari posse nego. dubitas? g Effestucari rem posse meam nego, si quae Effestucando non fit, amice, tua. 6. Ian. (AD PHIL. DOUBLETIUM) 1). fl z rcvv Q)itE, Trjv TE ,tail TouvoPX A.alc7rpdv. Qua, prim, poteris linquere strata die; Dum callus venit et venienti robora callo, Quo nondum fueras jute Cpl?:ir ros eris. 7. Ian. Doubletium proprio rabies armauit Iambo z), Pentametrum durá lege poëma *treat. Qua nixus ratione? quid est cur arma ferocis Archilochi voluit posthabuisse nouis? 5 Cuius clauda vetus decuit vestigia Scazon, Qui curto truncus maluit ire metro? Credidit, ut res est, vilem de crimine vili Historian sends non meruisse pedes. 13. Ian. IN EIUSDEM ADHUC AEGRI VERSICULOS INVECTIVOS DE RE PAUCI 3). Facundos gemitus, aegri non aegra, supini Non prostrata mei somnia Doubletij Qui legis, exclama, quantos canet integra quondam, Quae dedit hos tantos Tibia fracta modos! 14. Ian. EIUSDEM NOMINE 4). Qua visa, perij, quam primo captus amaBAM Intuitu, assedit blanda Tonina mihi. Stare loco, fateor, nequij; sed stare jacentem Instinctu docuit protinus illa nouo. 5 Quid? pede stante steti? neutro. vel crure? net ullo: Parte mei multo nobiliore steti. 1) M. D., 141 , met den titel: Ad eundem. Het versje heeft in liet HS. geen titel. Ook in klad, met den datum. vs. i eerst: 'S1 `l,r,rws cpfAe naturel tituloque, Philippe; — vs. 2 klad: Si vernd valeas 2) M. D., rot, met den titel: In eosdem (versiculos). Het versje heeft in het HS. geen titel. Ook in klad, met den datum. Bij vs. i in marg.: Archilochum proprio rabies armanit Iambo. Hor. de Art. 3) M. D., 140. Ook in klad , met den datum. 4) Ook in klad, dat den datum heeft. Bij vs. 2 in marg.: Onsen Teunis. 1638 46 Este procul Medici, et quae stantem stare docendo Nectis inexpletas turba cruenta moras: Standi in judicio personam, judice standi to Cypride, cui mens et m . . . constat, habet. r8. Ian. (AD AMICUM SECUNDAS NUPTIAS SUADENTEM) t). Qui laudas noua vota pater viduus mihi, nec te, Nec me, nec Stellam nosse fatere meam. Si te, non studeas tua, non cures mea, viii Libertate, nouo subdere colla jugo. 5 Si me, si quine, stipatum prole parentem, Non siet hic , dicas, nulla nouerca grauis. Si Stellam n8ris, non credas ulla dedisse Saecula, non speres ulla datura parem. 24. Ian. CUPIO DISSOLVI. OP DE DOOD VAN STERRE. 2). Of droom ick, en is 't nacht, of is mijn' Sterr verdwenen? Ick waeck, en 't is hoogh dagh, en sie mijn' Sterre niet. 0 Hemelen, die mij haer aengesicht verbiedt, Spreeckt menschen -tael, en seght, waer is mijn' Sterre henen? g Den Hemel slaet geluyd, ick hoor hem door mijn stenen, En seght, mijn' Sterre staet in 't heilighe gebied, Daer sij de Godheid, daer de Godheid haer besiet, En, voeght het lacchen daer, belacht mijn ijdel weenen. Nu, Dood, nu Snick, met-een verschenen en verbij, ro Nu, doorgang van een' Steen, van een geste@n, ten leven, Dunn Schutsel, staet naer bij, 'ksal 't v te danck vergeven; Komt, dood, en maeckt mij korts van deze Cortsen Vrij: 'Kverlang in 'teewigh licht te samen te sien sweven Mijn Heil, mijn Lief, mijn Lijf, mijn' God, mijn' Sterr en mij. 24. Ian. 3). AD TYPOGRAPHUM REIPUBLICAE DESCRIPTIONEM BATAVAE PARVO VOLUMINE EDENTEM 4). Falleris aut fallis, contracte Typographe; non Res Publica quam cudis; Recula publicula est. 2. Feb. vs. io m ..... klad: mentula 1) M. D., 246. Het HS. heeft geen titel. 2) K. b., I, 252. Het versje werd achter het Daghwerck geplaatst. In K. a. zijn de Lat, woorden uit den titel weggelaten. 3) Onder het vers staan de woorden: 06 orapxirat sxr Td &7roaaveiv. Act. 25. II, Luce non gratá fruor. Absit crimen a fatis meis, mori juuabit. Sen. Oct. 1. 3. 4) M. D., 142. 47 1638 STELLAE DEXTERA GIJPSO EFFORMATA l). Me spondente, sacri coierunt foedera lecti; Me nectente, duae viximus una caro. Candori comes accessit Constantia: ne qua Candida deficerem, saxea facta fui. 5 Defeci coilapsa tamen, nexuque soluto Quae sacrá,rat Amor vincula deserui. Perfida deserui? non si tortore tyranno Arguar, euiricant ultima jura ream. Iudicet ipsa Fides quo culper crimine, quam, cum ro Soluere non possent Fata, scidere manum. 7. Feb. AD ILLUSTREM VIRUM OBSCURO LOCO NATUM 2). Stemmata quid faciunt? nascuntur in aethere ranae; Terrae diuitias infima Terra pant. Quod splendes Auri est; Auri, quod origine viii es: Aureus et Terrae filius esse potes. ult.° (28) Feb. Gebreeckt u ijet aen 'twerck, (het meest gebreeckt'er aen 3), Mijn Leser, en ick ben voor 'tmidden blyven steken) Hoe korter Dicht, hoe min misdichtens is begaen; Hoe meerder uw gebreck, hoe minder mijn' gebreken. Vornae 4. Iunij. IN E. PUTEANI GNOMAS BELGICAS 4 ). Quas peregre corrasit opes, quas exul Athenis, Non sibi, quas Romae, non sibi, delicias, Delicium Saecli, Patriae vernaculus offert Immenso Scriptor codice et exiguo. 5 Infinita sui subyt compendia virtus, Hellada cum Latio charta Brabanta capit. Ferte Iouis frondem; seruati Ciuis honorem, Venloa cum Grudijs me meruisse probant. Ingentem Erijcium, Batauo duce, et hoste, et amico io Hugenio, reducem, si legis, hostis, habes. Vornae. 6. Iurij. 1) M. D., 135, met den titel: Ejusdem dextera e gypso, quasi ad carpum abscissa. 2) M. D., 142. 3) K. b., I, 176. In 2 HSS. Het versje gaat aan het Daghwerck vooraf. vs. 2 'tmidden t HS.: hal als in K. a. 4) M. D. , 142. In 1638 gaf Puteanus onder het pseudoniem Honorius van den Born uit: Sedigh Leven, met Kort-dicht-stichtighe Streukbeelden, tot borgherlickghebruyck voorghestelt. Tot Loven, Bij Everaerdt de Witte, enz., anno 1638. In 1639 verscheen een tweede druk, in 1641 eene Toe-maete. Zie Edw. van Even in de Dietsche Warande. Nieuwe Reeks, I, 1888, blz. 556-579, waar eenige van de 366 puntdichten, die het zeldzame boekje bevat, staan afgedrukt. 1638 48 DAGHWERCK. HUYS-RAED l ). i. Sterre, die mij in de Sterren Menigh ontij doet verwerven, Keurigh, of mij een' van all' Als mijn' eighen sterr gevall; 1) K. b., I, 18q. In 3 HSS.; slechts één daarvan, het klad, is geheel van H.'s hand. Van een ander is vs. I--597 zeker door eene vrouw, misschien wel door Susanne van Baerle, geschreven, en vs. 597-1969 door iemand, wiens handschrift meermalen bij de papieren van H. wordt gevonden. Ook het 3de HS. is niet van H., behalve vs. 1972 tot het einde; die versregels zijn door den dichter zelven geschreven. Dit HS. heeft als kopie voor K. a. gediend. De beide eerste HSS. missen de onderverdeeling, die H. in zijn gedicht door cijfers heeft aangebracht, en de aan naar welke die cijfers verwijzen. In het laatstgenoemde HS. zijn die-teekeningen, aanteekeningen door H. zelven op de opengelaten bladzijden naast den tekst geschreven. Zij komen ook afzonderlijk voor; H. begon ze te schrijven „2. Iunij 1638 opde Voorn" en voltooide ze den Igden Juni te Noordgeest. Ook de inleiding „Voor mijn' Uytlegging" en het proza, dat de dichter aan het slot schreef, komen zoowel bij het 3de HS. als afzonderlijk voor. Een kort plan voor het gedicht, in het Latijn gesteld, bevindt zich eveneens onder de papieren. — De vele afwijkingen in het ede HS. doen vermoeden, dat het eerste HS., waarnaar onze tekst is genomen, niet het oorspronkelijke klad van het Daghwerck is geweest, en in een brief aan Puteanus van 25 Juni 1638 (Eist. Lat.) zegt H., dat het gedicht is „recognitum nuper et seuere castigatum". H. begon met het Daghwerck waarschijnlijk in 1627, zeer kort na zijn huwelijk, toen hij nog niet wist, of zijn echt kinderloos zou zijn of niet (vgl. vs. 161, vlgg.), terwijl toch zijn oudste zoon den ioden Maart 1628 werd geboren. Een gedeelte van het gedicht is na den zomer van 1629 geschreven (vgl. vs. 407, vlgg.). Waarschijnlijk kwam het grootste deel in 163o tot stand, toen H. den zomer rustig in zijn eigen huis kon doorbrengen en zich verheugen in zijn gelukkig huwelijksleven (zie Jorissen, Const. Huig., 231, 232). Vs. 1972 tot het einde werd in Juni 1638 gedicht; na den dood van Sterre wilde hij het werk niet voltooien. Over het ontstaan van het werk schreef hij den ioden April 1639 aan Anna Maria van Schurman: „Poemation vides, in gratiam et impulsu olim Tyg 1J-ns pfvtSog calide inchoatum, sensim et, quae vitae meae sors est, desultorio impetu productum, tandem acerbo eius funere, cuius de suaui mecum contubernio summum argumenti erat, repente abruptum". In 1639 heeft H. er aan gedacht zijn Daghwerck uit te geven (zie Hooft's Brieven, III, 277). Den 7den Febr, zond hij het HS. aan Hooft, om het na lezing aan Barlaeus ter hand te stellen; ook Mostaert, Baeck en Vondel moesten het zien. „Willen zy yeder verstaen, om yets in dicht van haer gevoelen daerby te stellen, wy sullen te vaster weten, waer haren tijd gegaen is. Mijn liefste keur waere, dat deze korte roll, ten huyse van U.E., by eenighe gesamentlick moghte afgelesen werden." Aan dat verzoek is voldaan; de genoemde vrienden kwamen met Hooft ten huize van Barlaeus bijeen, om het gedicht te lezen (t. a. p., blz. 278). Vondel en Mostaert zetten eenige aanmerkingen op schrift, die later door H. werden weerlegd. (Het stuk is bij No. XLVIII der HSS.; het is door Jorissen uitgegeven in de Versl. en Meded. der Kon. Akad., Afd. Letterk., 1893, blz. 234-239). In Maart was het HS. van het Da hwerck in handen van den Leidschen professor M. Zuerius Boxhornius (vgl. K. b., I, 185), in April van Titel: Huysraed niet in 2 HSS. noch in K. a. i. Sterre, mijn eenigh welgevallen en geluck. Bij vs. 2 in inarg.: I Cor. 15. 41. 49 1638 5 Sterre, die veel Sterren aen sien, Als de keersen bij de Maen sien, Als de Maen (in mijn gesicht) Bij de macht van 't Moeder-licht. Sterre, mergh van all' mijn' vreugden, jo Die mij eens met Ia verheugden, Noyt bedroeven sult met Neen, Tegen 'tja-woord van de Re'en. Sterre, regel van mijn' reden, All van doe mij mijn' gebeden 15 Voor uw' reden stelden veil; Sterre, alleen en all mijn heil, Anna Maria van Schurman (Epist. Lat.) , in Mei had G. Rataller Doublet het gelezen (K. b., 18o), in Nov. 164o Dirk Graswinckel (t. a. p., 181). Allen prezen het gedicht. Toch is het voor het eerst in K. a. gedrukt. De titel was eerst in het HS.: Constantin Hvygens ILeere van Zuijlichems Dagh-werck, aen syn' Sterre, walen Vrouw Svsanne van Baerle. half Werck. met de reden; en iet meer. Illvstrissimo sidervnz, Stellae, animae dimidio svae, Diem vitae, Vitam diei, opens dimidivm svi, et svi, cvm aeterna lvcty D. non svvs avtor. Propera viuere, et singulos dies singulas vitas puta. Sen. eb. ioi. In K. a. is alleen de Latijnsche titel behouden. Aan het gedicht liet H. het volgende stuk voorafgaan: VOOR MIJN' UYTLEGGING. Soo daer geen onderscheid en ware tuschen Dicht en onDicht *), mochtmen altoos in Dicht, of altoos in onDicht schrijven. Maer het lange gebruijck segt Iae, en vele redenen bewijsen 't; alle te kennelick, om op niews te melden. Nochtans sietmen soo ongelycke dinghen hier vermengen, daer verwisselen. Daer zijn Dichters, die selden Dicht baren: meest, onDicht, in Rijm, en 'twerdt gangbaer; pro captu lectoris. Haer lof is; sij spreken klaer, en behoeven geen' tolck. Soo en doen sij: Maer wie soude haer de duysterheid vergeven? haer Dicht is onDicht. Soo en ginght met de Oude niet. Haer Dicht was Dicht; verre van onDicht; en behoefde wat vertolcks. Wel den ghenen die sich in de moeijte gesteken hebben. Sonder haer, de soetste wijsheid van eertijds waer ons onkundige vruchteloos. Maer de Toleken hebben hier en daer de Weldaed vergalt. Sij hebben den Dichteren inenighmael toegedicht 'tgepe haer noijt inden sinn en quam. Den weinighen die noch heden d'oude nae dichten, hebb ick 'tselve ongevall sien overkomen; en 'theeft mij schouw van alle schaduwen gemaeckt: mij, die d'oude als een' scheeve schaduwe volghe, en nochtans volghe. Soo ben ick mijn eighen Tolck geworden. Neemt het wel of qualick, Leser; Leest mij, of laet mij ongelesen. Mijn recht is, gelesen te werden soo het mij lust. quamend'er oock vreemde handen over, wat gedaente kregen schaduwen van schaduwen? Se le parole che usa it scrittore, portan seco un poco non dird di difficultà, ma d'acutezza recondita, e non cosi nota, come quelle che si dicono parlando ordinariamente, danno una certa maggior autorità alla scrittura, e fanno ch'il lettore va pill retinuto e sopra di se, e meglio considera e si diletta dell' ingegno e dottrina di chi scriue, e col buon giudicio affaticandosi un poco, gusta quel piacere che s'ha nel conseguir le cose difficili, e se la ignorantia di chi legge è tanta che non possa superar quella difficult, non è la colpa dello scrittore. Bald. Castigl. Cortig. i. Noordgeest. 13. Iul. *) Prosa. vs. 7 en 8 één HS.: Sterre die de son besiet Datser schaex bleeck af verschiet — vs. 14 mij i HS.: ick — vs. 15 stelden i HS.: stelde Huygens' Ged., III. 1638 50 2. Nu 't den Hemel soo gepast heeft Dat mijn' siel aen d'uwe vast leeft, Dat Ick Gij, en t'eener tijd 20 Ghij tot Ick geworden zijt, Nu wij maer van naera en schillen, Nu mijn' lusten zijn uw' willen, All uw willen all mijn lust, Yeders vrede elkanders rust; 25 3. Luystert nae de overslagen Die mijn' Siele, lang gedragen, Nu voldragen, barens-ree, Als een' droppel in uw' Zee Van bescheidenheid will schencken, 30 En uw krachtigher bedencken Halen over 'tkinder-kraem Daer sij gaern te bedd af quaem. 'T kint sal Ernst van voorraed heeten; Helpt mij door den arbeid sweeten, 35 Daer Ghij Ick zijt, en Ick ghij, Moet de moeder heeten, Wij. 4. Soo en vrees ick voor uw' straft' niet, Off ick hier te schielick afliet, Daer te langhe lagh en sponn 40 Over wat ick eens begonn, Of mij hier mijn' hand ontholde, Om een Rijm die ronder rolde Dan de Reden; of ick daer Wrang, of hier te lecker waer. 45 'Tis uw hert dat in mijn' adren Dese krachten helpt vergadren, 'T is het mijn dat in u schuylt, Ziel is tegen Ziel geruylt. Staet u niet in aller feilen 5o Wederhelft met mij te deilen ? Of wat feilen kander zijn Dat of 'tuwe zij of 'tmijn? 2. Dewijle God de Heere ons naer Ziel en Lichaem heeft gevoeght. 3. Hoort en helpt mij uijten 'tghene ick daerop over langhe hebb erdacht. 4. Mits wij een ende eens zijn, ende dit werck gelijeker hand te weghe brenghen, sult ghy deel aen de feilen ende onfeilen hebben, ende ick uw berispen minder schroomen. Bij vs. 17 (in K. a.): Anima illius animae hujus devincta est. Gen. 44. 30. Scias spiritum uxoris meae in meo verti. Sen. ep. 104. vs. iq en 't eener i HS.: op eener — VS. 20 Ghij tot t HS.: En ghij — vs. 41-45 ontbreken in i HS. — vs. 51 feilen i HS.: feile — vs. 52 hetz. HS.: Die of uw zij of de min 51 1638 Luystert dan; en hoort ghij dolen, Denckt, dat was ons bey verholen, 55 Soo u yet om 'therte lacht, Segt, soo hadd' ick 't oock gedacht. 5. Hoe wij dese kleine wereld, Die ghij, Sterr, alleen beperelt, Die ick, verr van uws gelijck, 6o Ick, en ick alleen beslijck, Dese, om nauwer te beschrijyen, Bedd-gemeente van twee Lijven, Van twee lieven, segg ick best, Tortelen van eener nest, 65 Tamelixt bestieren sullen, En met vreugd op vreugd vervullen, Hebb ick, hebben ick en ghij Dus beregelt, seggen wij. 6. God, de God die ons gepaert heeft, 70 God de Soon die hij gebaert heeft, God de Geest, met-all, met-een, God allom, alltyd, alleen Sal de Vader-Meester wesen Die wij vriendlijck sullen vreesen, 75 Ende ons eerste onderwindt Daer de wijsheit af beghint. q. 'Smerghens eer wij 'tlicht ontmoeten, Sullen wij die Godheid groeten, Smergens eer de dagh ontwaeckt 8o En de Sonn de Sterren staeckt. Sulcken ure koos de speelmann, Die soo dick de danckbaer' Veel nam, Daer af 'theilige geluyt Noch in onse ooren tuijtt. 85 Een van beider nuchtre monden Sal de schuld van beider sonden Voeren voor 'tgenadigh recht Daer geen boeren tong te slecht, 5. Mijn, ick segge, ons voornemen is, by Voor-raed vast te stellen, hoe wij op het gevoeghelixt te samen sullen hebben te leven. 6. Gods vreese sullen wij voor all betrachten. 7. Des merghens vroegh, sulx de gewoonte was vancle Proph. David, sullen wij Hem aen roepen, seggende: Bij vs. 8i: Paal. 13o. vs. 59 en 6o hetz. HS.: Die ick qualijck dencken derv' Hoe ick meest alleen bedere' — vs. 75 hetz. HS.: Tant voor all te recht besint — vs. 78 die hetz. HS.: de — vs. Si Speelmann t HS.: Coning/i als in K. a. — vs. 82 1 HS.: Die s jn Machten aen 'tgetoon hing, als in K. a. 4* 1638 52 Daer geen dubbel hert te dicht is, 90 Daer het saligh tegenwicht is Onser schael, die altyd helt, God met God te vre'en gestelt. 'Tzaligh opsicht onser wegen Sullen wij hem toe bewegen, 95 Hem, beweeglick met een woord Dat men maer in 'thert en hoort. 8. Heer, bejeghent ons' gebreken, Sult ghij, Sterre, off sal ick spreken, Leert ons eischen wat ons dient: roo 9. En ontfanght voor 'tonverdiend, Voor 'tonendelick ontfarmen Ons altoos onnutt', ons armen, Ons ondanckbaeren gepunt, Onser herten beste munt, 105 Danckbaerheid in woorden, wercken, In gedachten te bemercken, Stichtelick voor 's naesten oogh, Heilichlick voor 't dijn' om hoogh. ro. Deckt het misdoen onser daghen do Met het voldoen en voldraghen Van Hem Mensch en van Hem God, Hem 'tvoll-op van dijn Gebod. ti. Hoedt ons, daer wij heden leggen, Daer wij swijgen, daer wij seggen, ir5 Daer wij wandelen of staen, Met ons selven overla'en. Laet ons over ons niet storten, 12. Heet ons, uwe Englen, schorten; Heet ons willen wat ghij heet, 120 Die ghij onsen onwill weet En altijd geneghen herten Om dyn' lydsaemheit te terten, 8. Heere komt ons onverstand te gemoet, ende leert ons bidden. 9. Geeft ons ende ontfanght van ons onse oprechte danckbaerheit voor dijne oneindighe barmherticheden. to. Vergeeft ons once misdaden om de voldoeninghe des Heeren Iesu Christi. i t. Weest allom onse hoede. Bewaert ons voor ons selven. 12. Overstreeft onsen boosen wederwill. Bij vs. 97: Kvpre bI n s, óxfa-Sxi. Luc. 9. it. i. Suggere, Domfine, quid de te cogitem, doce quibus te sermonibus invocem. Aug. Med. — vs. 1i9: Fac veile quod jubes, et jube quod vis. Aug. vs. 89 dubbel hert i HS.: dobbelheijt — vs. 93 'Tzaligh i HS.: Theijlich — vs. 97-113 ontbreken in i HS. — vs. ioo i HS.: Geeft en neemt als in K. a. — vs. 113-116 t HS.: Hoet ons Heere deer wij leggen, Sal ick Sterre of sult ghij5e/gen, Hoet ons deer wij heenen goren — vs. 119 Heet K. a.: Doet 53 En altyd gebeten bloed Tegen wat ghij heett en doet. 125 13• Seghent Ziel en seghent Leden, Doetse beyd' haer pond besteden Dij ter eeren, dij alleen, Eigenaer van Ziel en le'en. 14. Moet het buys van dese sinnen 130 Nu een' huyvering van binnen, Nu een' stoot van buyten aen, Nu een dobbel quaed begaen, Slaet geneselicke slagen, Die wij dan, en dan maer dragen, 135 Dat ons naerden suren dagh 'tSoete weer te schooner lacch. i5. Overwicht van noodlickheden Dobbel op het brood van heden Heeft alreeds dyn' milde hand 140 In ons' ackeren geplant; Lijdt niet datter onse Zielen Hare tochten in vernielen, En versmooren daer het vier Dat veel hoogher hoort als hier; 145 r6. Leert ons 'tleen als leen besitten, En in tijds de herten splitten, Daer af 'tminste weder-deel Aen de tydlickheid verheel'; T'allen stonden even vaerdigh 150 Om den ballast van dit Aerdigh Uyt te werpen in sijn' Zee, En soo kommerloos de ree, Ia de steile rotz beklimmen, Daer de werelds loose schimmen 155 In het prachtigh Niet-met-all Onder ons verdwijnen sal. I7. Staet'er in dijn heiligh voorsien, 13. Zeghent onse zielen ende lichamen, sulx dat beide sich tot dijner eere besteden. 14. Treft ons niet als met genadelicke ende genezelicke kranckheden. 15. Laet niet toe dat wij onse herten verhangen aende tydelicke middelen, daermede ghij ons mildelick gezegent hebt. i6. Maer altoos willigh ende vaerdigh mogen zijn, om daeraf te scheiden, ende onbelast ten Hemel te gaen. 17. Is 't by dij van eewicheid geschickt, dat kinderen van ons geboren werdden, weest haer genadigh God van 'tbeghinn ten einde haeres levens. Bij vs. 153: Ps. 15. i. Ps. 43. 3. vs. 127 i HS.: U ten oorboor, u alleen — vs. 130 huyvering i HS.: suijseling — vs. 133 geneselicke i HS. eerst: verdraeghelicke — vs. 139 dyn i HS.: uw — vs. 146 in eerst bij i HS.: bij 1638 54 Daer dijn' ooghen langs het spoor sien Van der dinghen eewigh wiel, 16o Dat dij eens voor all beviel, Staet'er dat uyt dit versamen Onser namen erfgenamen Spruijten moeten, een off meer, 'Tzij dan, Heere, dij ter eer, 165 Dij ten dienste; Laetse dijn' zijn Eerse door de Moeders pijn zijn, Laetse dyn' zijn tot de uer Als de geesten uyt de huer Vande leden sullen scheiden, 170 En dyn' tweede komst verbeiden, Met verlangen naerden dagh Daer 'tGeloof maer tegen magh. i8. Werpt een ernstigh medelijden Over 'tonweer onser tijden, 175 Over 't ijselick gewipp Van dijn tuymelende Schip. Buyten lijdt het vande baren, Die het nu te nauw benaeren, En van allen sijden slaen; 18o Binnen heeft het noyt gedaen Met het heelen van de spleten Die der nyd en spijt in reten. Slaep niet, zij niet langher doov Onder ons van klein geloov. 185 19. Stier de Stierluy van dat schipp, en Sluyt haer' herten op haer' lippen, Lij geen Babel in haer werck Dien het dack-dicht van dijn' kerck Met den binnen-bouw betrouwt is; 190 20. Laet de leughen, die soo oud is Datse kindsch geworden schijnt En all groeyende verdwijnt, Groeyende voor haer verdwijnen Die ghij eens hebt willen mijnen 18. Erbarmt dij over de buyten ende binnen swarigheden dijner kercke. 19. Zegent de dienaren dijnes Woords met eendracht. 20. Soo dat sij de dolinghen verdelghen. Bij vs. 166: Ps. 139. 13• — vs. 172: Rom. 1. 17. Act. to. 43. — vs. 183: Marc. 4. 38, 40. vs. 173 Werpt i HS.: Sleet — vs. 183 Slaep 2 HSS.: Slaept als in K. a. — zij 2 HSS.: zit als in K. a. — vs. 185 Stier i HS.: Stiert — vs. 187 Zij i HS.: Ludt als in K. a. 55 1638 195 Tot den huys-dienst, en niet meer, Van dijn' erffenissen, Heer. 21. Oh, gelijck haer heiligh herder, Tot den huys-dienst, en niet verder Laetse sich verledigen. 200 22. Maer, voor 'tbest verdedigen, Leertse leven soo sij leeren En met weldoen wel bekeeren; Seggen heeft geen seggens macht Daer 't de segger eerst veracht; 205 Voordoen, is geweld van reden, Die het keyen hert kan kneden, En dijn vleeschgeworden woord Werd gesien gelijck gehoort. 23. Stae de voorste vande Vorsten 210 Die de voorste waghen dorsten Haer en 'thaere' in dijn gevecht: 24. Tree niet in het scherpste recht Over 'tmenigh overtreden Van haer' weelderighe leden, 215 Van haer' Zielen inde weeld Ongevoelick over eeldt. Hooge, helle slibber-wegen Hebben sij te deel gekregen; Meest haer leven is soo glad 220 Datter oogh noch voet op vatt. Laet de haer' voor struyckling boeten Min als andre minder voeten, Die door oneenpariche'en Van vermaeck, van swariche'en, 225 Van gedeckte en bloote leden Slepen, ja, maer vaster treden. 25. Frederic, dijn eighen held, Tegen 't stijgende geweld 21. Bekommerende sich, als Christus haer Heer, alleen met haer beroep. 22. Bevestigende haer' leere met het voorbeeld van haer leven, daer 'tmeeste bewegen in is. 23. Zegent de Princen die dijne sake verdedighen. 24. Vergeeft de sonden haerer Weelde, die slibberigh is, by de stramme banen vande ghene die door voor en tegenspoed wandelen. 25. Zegent het beleid des Princen van Orange met geluck, met liefde des volcks, met nyd des vijands. Bij vs. 201: Qui vita doceant, et quos magis admireris cum videris, quam cum audieris. Sen. ep. 52. Quid faciendum sit a faciente discendum est. Id. ep. 98. Quidam exempla seipsos inutilis disciplinae circumferunt. Id. ep. io8. Vs. 209 Stae i HS.: Staet als in K. a. — vs. 212 Tree 2 HSS.: Treedt als in K. a. 1638 56 Van steegh Oostenrijck gestegen, 230 Frederick, 'tmergh van den zegen Dien ghij noch de kleine rest Dijner Cudde gunt op 'tlest, Frederick doe staegh bedijen, En beminnen, en benijen 235 In sijn vriendelick gesagh; Raed, of aen, of wapen-slagh Feile noyt van sijn bestellen; 26. Laetse 't voor den slagh ontgellen, Die daer moglick hand en moed 240 Scherpen op sijn edel bloed; Donder noyt op onse daghen Met den schrick van sulcke slaghen; 27. Liever maeck de boose gramm Met meer struycken van den stamm 245 Dan 'thaer luste te verdelgen; Voor-raed, Heer, van sulcke telgen Eischen wij dijn' milde hand, Die de vrijheid hier geplant En de slavernij gevelt heeft. 250 28. 0, die d'oogen en 'tgeweld geeft, Oogen geeft bij dit geweld: Oogen eens ter wacht gestelt, En die all' sien soo der veel' sien: Hoedt dijn erve voor haer scheel sien 255 Daer de misslagh af ontstaet, En 'tmistrouwen, ergher quaed. 29. Laet dijn eer ons eenigh witt zijn, Die in 'tkostelick besitt zijn Van dijn' waerheid, schier allom z6o Uytgeluydt met pijp en tromm: Schuyltse noch in 'tonkruyt elders Inde rotsen, inde kelders, D'oude herbergh van haer jeugd, Doet dijn' Engelen de vreugd 26. Verstoort de aenslagen op sijn leven. 27. Zegent sijn huijs met Lijfs-erfgenamen. 28. Gheeft den Overicheden voorsichticheid ende eendracht. 29. Doet ons behertigen de voortplantinghe dijnes Woords, onder desselfs blinde verdruckeren. Bij vs. 252: Unanimiter. — vs. 253: Rom. 12. 16. 15. 5. — vs. 264: Luc. 15. 7. vs. 229 steegh i HS.: 'tsteegh als in K. a. — vs. 232 op t HS.: voor — vs. 233 doe i HS.: doet — vs. 241 Donder t HS.: Dondert als in K. a. — vs. 247 milde i HS.: volle 57 1638 265 Datse 't onkruyd onderdrucke, En haer taeye rijsen rucke Over 'theidensch wangewas Daerse noyt geplant en was. 30. Buckt genadigh over 't knielen 270 Daer de knijen en de zielen Buygen eenerhanden bocht; Heer, ghij hebtse eerst gesocht Die dij hebben leeren soecken; Soecktse noch daer d'een in doecken 275 D'een in ijsers, d'een in bloed, D'een in armoed light en wroet, Andere onder all versmooren, En met open ooren hooren Naer de traghe scheidens uer 280 Die den naesmaeck van dit suer Drencken sal in stadigh blij zijn, Door het hooft-voor-hooftse bij zijn En het eewighe gesicht Van dijn onbegrepen licht. 285 31. Hemelsch vader, dijns naems eere Zij geheilight meer en meere, Naerdere dijn eewigh rijck; Ghelde dijn gebod, gelijck Boven, soo allom beneden; 290 Dagelix voedt onse leden; Houdt ons onset schulden vrij, Soo wij willen wien het zij, Laet ons verre van 'tgequell zijn Des benyders van ons wel zijn, 295 Want het hemelsche beleid Hoort dij in der eewicheid. 32. Soo bedachtelick ontslapen, Soo versien van 'theiligh wapen, Tegens Wereld, Hell en ons, 300 Sterre, sullen wij den dons Onbekommerlick ontstijgen, En gesonde lenden rijgen 30. Verhoort het schreijen aller krancken, gevangenen, armen, ende die daer uijt dit ellendighe leven in 'teewighe wenschen vervoert te werden. 31. Ons Vader die daer zijt inde hemelen, geheilight etc. 32. Soo gebeden hebbende sullen wij ons inde kleederen steken: Bij vs. 267: Rom. 15. 21. Es. 52. 15. — vs. 272: Rom. 10. 20. Philipp. 2. 13. — vs. 282: I. Cor. 13. 12. — vs. 298: Ephes. 6. vs. 285, 286 één HS.: Heilich make dijnen name Alle ziel en lichaem 't same 1638 58 In haer noodigh ongemack, 'T Linnen, 'twollen, 'tzijden pack. 305 33. Maer op 'tkostelick vermallen Sal ons' weelde noyt vervallen. Tamelick verdeck van lijf, Soo 't vermanne noch verwijv', Sal de vracht zijn onser leden, 310 En, gekoppelt aen de Reden, Sullen wij den Franschen dwang, Niet, als andere, in 'tgedrang, Maer, als andere, van verre Volgen voor een valsche Sterre, 315 Die den reiner, moe geroert, Voert, en noyt ten einde voert. 'T oude staet ons niet te ruylen Tegen 't niewe, sonder pruylen Over 'tstadighe berouw 320 Van de Werelds laeste vouw. Laet het niewe door-gejouwt zijn, Laet het oude soo veroudt zijn Dat het op het jouwen stae, En bij 't niew in masker gae, 325 Eer wij 't niew voor 't oude kiesen, En ons in den drang verliesen Die de reden, metter tijd 'T enden adem, overrijdt. 34. Futseling van lint en knoopen 330 Op het spoedelixt ontloopen Sal ick 't oor verlegen gaen Over 'tstadigh af en aen Van begheerers, van beklagers, Van verdedighers, van vraghers, 335 Die op 's vorsten goedicheit Door mij hebben toe geleyt. Grooten sal ick eere bieden, Even oft sij mij gebiedden, Mindere, even oft ick haer 340 Broederlijck verbonden waer; Armen, onderdruckten, weesen Met noch vriendelicker wesen Kleederen die ons voeghen: de niewe wijse van verre als een stall-licht ende niet geern, jae niet eer involgende dan d'oude belacchelick werde. 33. Gekleedt, sal ick mij verledighen tot de aensprake van allerhande aensoeckeren: met eerbiedinghe aende Groote, ende mewaerdicheit aenden geringhen ende armen. Bij vs. 307: decorum. 34. 59 1638 Uyt de wanhoop rapen op, Niemand kwetsen met een schopp 345 Van verbijsterighe woorden, Die d'onnoosele vermoorden, De behoeftige verslaen En ten tweeden doen vergaen. 35. Kan 't niet even rond gedijen, 350 Troosteloosen te verblijen, Hopeloosen bij der hand 'T lijf te berghen op het land, 'Ksal mijn eighen hert ontschulden, En de weigering vergulden 355 Met een vriendelicker neen Dan het jae te werden scheen. Magh ick aen 't geluck niet deelen Van d'ellendighe te heelen; 'K sal se thoonen dwers door mij 360 Wat ick in haer lijden lij. Aengetoghen swaricheden Werden stux gewijs geleden, En gedragen als een Lijck Van veel schouderen gelijck; 365 'Tscheelt een merckelick pond quellings Weinigh merckelick ontstellings Van een ongeveinsd gelaet, Daer 'tmedooghen achter staet. 36. Endtelick, op 'thooger dagen, 370 Van belegering ontslagen, Sal ick 'twagen in 'tgedrang Van het ijdel uren lang, Datmen in de hoofsche muren Overduldigh uyt moet dueren, 375 In een hoeckjen van fluweel, Van geweven goud in geel, Van Chronijcken aen de wanden, Wanden die met zijde panden Kan ick den bedroefden niet altoos helpen; ten minsten sal ick hem met 35. beleeftheid bejeghenen, soo dat sij mij vinden deel in haer leed te hebben, ende wat troosts in mijn medooghen. 36. Op den voormiddagh sal ick mij te Hove begeven. Bij vs. 353 (in K. b.): Hoc quidem facile praeceptum est, ut quod acturus sis, id significes te studiose ac libenter esse facturum, illud difficilius quod facere non possis, id ut jucunde neges. Cie. de petit. Cons. vs. 343 rapen op K. b.: op doen staen — vs. 344 K. b.: Niemand helpen aen een traen — vs. 345 Van K. b.: Door — vs. 347 De behoeftige i HS.: Die d'ellendige — vs. 359 se K. b.: haer — vs. 374 Overduldigh i HS.: Onverduldich 1638 60 Berghen spinnewebb en stof, 380 'T evenbeeld van 'tdubbel hof. 37. Maer de plichten mijner neering Sullen mij tot door de sweering, Door 'tbeliegen, door 'tbeklapp, Door 'tbedriegen, door 'tbetrapp, 385 Door 'tbestrijcken, door 'tbestreelen, Door 'tbequijlen, door 'tbequeelen, Voeren in den dichten hoeck, Daer mijn Vorst in 't groote Boeck Van 'tbeleid van seven Landen 390 Met gestadigh' oogh en handen, Over laden, onvermoedt, Tegen meer als Spagnen wroet: Daer de rust die wij beslapen, In de vormen werdt geschapen, 395 Daer men d'onrust leven geeft Daer 't verbij de Sonn af beeft. Daer de wereld werdt gewogen, Daer het sincken en 'tverhoogen Van gebuer, vriend, vijands staet 400 Stadich in de schalen staet. Daermen Groll in 'twitt besette, Eerme'r lood of stael op wette; Daermen 'tWeseltjen besprong laren vroeger dan men 't vong; 405 Daermen vischten in Matancas Eerder visch, of nett, of kans was; Daermen 'tVuchter end ontstack, En met Grobbendonck versprack Eer sich 'tVuchter end verhoedde, 410 Eer oyt Grobbendonq vermoedde Dat hem noch Oraegnen bloed Dreighden inden trotsen vloed Die sijn' ongenaeckte muren Tweemael Mauritz uyt dé duren, 415 Eenmael Frederick verliet Voor 'tgeluck van sijn gebied. 38. Binnen salmen mij de woorden Diemen buyten van mij hoorden Door het gedrangh vande voorkamers in 's Princen Cabinet, daer hij de sorghe vande gemeene saecke bearbeidt. 37. 38. Daer sal ick oprechtelick den dienst doen, dien ick buijten belooft hebbe, soo verre mijn vermoghen streckt. Bij vs. 401: Op de Caerte. vs. 413 ongenaeckte K. a.: ongemaeckte 61 1638 Melden hooren, hem te baet 420 Die sich t'mijner trouw verlaet. Verre zij het listigh dencken Hoe behendelick te krencken, Hoe bedecktelick te slaen, Met het averechts vermaen 425 Van een omgewrongen reden Tegen toesegh en gebeden, Tegen hoop, gegeven hoop, Van een hopeloos beloop. Die mij trouw eijscht, salse vinden, 430 En mij aen mijn woord verbinden, 't Ia geseght, en 'tneen gedaen Sal maer aen 'tvermogen staen. Die mij aen de uytkomst meten 39. Zijn in 'tredenloos geseten, 435 'T willen gaet naer 't mij gevil, 'T konnen hanght aen hooger will. Valt de kans ter slincker zijde, Noch all blijv ick diese mijdde, En begae noch bann noch boet 440 Voor 'tmisdijen mijner moet. Valtse daerse mijn bestier dreef, Laet het nemen of ick 'tvijer vreef Uijt de vier-kei}, die mij maer 'T vrijven kost, en voor of naer 445 Van een ander hand gevreven Mogelick meer voncks sou geven. 40. Overdanck noch overloon Zijn geen' peerlen aen de kroon Die der vromen hert moet kroonen. 450 'K sal de arme hand verschoonen, 'K sal de rijcke doen verstaen Dat ick min om loon begaen Dan om danck ben: min om 't dancken, Min om 'tstreelige bejancken 455 Van een halver-mijne gaef, Dan om 't innerlicke gaef 39• Misluckt mijn beleid, ick sal buijten schuld blijven. Luckt het; ick en hebb maer den danck van een' geringhe moeijte verdient, die een ander mogelick met meer vruchts aangewendt hadde. 40. Belooninghe sal ick van den armen ontseggen; den rijcken thoonen hoe die mijn voorneme Witt geensins en is, maer het vrome genoeghen dat uyt wel-doen spruijt. vs. 420 t'mijner i HS.: miner — vs. 437 slincker i HS.: slimmer — vs. 446 voncks t HS.: vruchs L638 62 Van der Zielen wel gesteltheit Die haer selven in 'tgewelt heit, Die de Weldaet om het Wel, 46o Sonder ander witt, bestel]. 41. Wie den vorsten, groote slaven, Deel eijscht in haer minste gaven, Slaet de Zeissen in haer gras, Ia in 'tredelickst gewass 465 Daer sij 'tploegen om besweeten, Van oock Gods-gelijck te heeten In 'tverdeelen van de macht Daerom haer te deel gebracht. 42. In 'tvertieren van die panden 470 Dienen mogelick mijn' handen Voor een Teems of voor een Treeft; Maer wat geeft hij die soo geeft? Wat verdient hij bij het geven, Die, tot Teems of Treeft verheven, 475 Hoe hij 't, wel of qualick, meent, 'T geven maer de hand en leent? 43. Werd ick dieper in gewrongen, En mijn onderwind besprongen Met een onvoorsiens bevel 480 Van gewichtigher bestell; 'Ksald'er trouw en vlijt aen hangen: Noyt verdrieten noch verlangen Proeven laten die mij last: Maer bedrogen en verrast 485 Sal hij sijn bevel sien keeren, En sijn' hand te hulp begeeren, Die 't versegelende sal Hechten aen sijn wellgevall. 44• Waer den omtreck van dien vingher 490 Sporen laet van syn geslinger, Werdt de mijne van 'tgewicht Vande rekenschapp verlicht: Niemand eische mij de reden Van bevelen of gebeden 41. Want die sich deel toeschrijft inden danck die den Princen voor haere swaere moeijte alleen toekomt, eighent eens anders goed. 42. Gaet de gift door mijn' handen, wat verdien ick daer bij? In bevelen de gemeenti Sake betreffende sal ick mij insgelijx trouwelick quijten, ende soo naerstichlick, dat de Prince sijne onderteeckeninghe daerop te setten sal hebben eer hij 'tgelooven konde. 43. 44. Naer die onderteeckeninghe hebb ick in 't werck niet meer te verantwoorden , maer de Teeckenaer, die 't sal doen als 't noodigh is. 63 1638 495 Die des Vorsten hooft gebaert, 'Tmijne voor hem heeft bewaert, Voor hem, op sijn welbehagen, Oor of ooghe voorgedragen. Soeckt ghij 'tgrondigste bescheyt? 500 Daer is borghe voor 'tbeleid: Die 'tbeleidde sal 'tbeleggen En 'tweerleggen wederseggen En verdedighen 'tgevall Daer 't den oorbaer eischen sal. 505 45• Iek voldoe bij deughd van doosen: Graegh in 't laden, traegh in 'tloosen, Dicht van duijghen, licht van draght, Voor de vreemdelingen nacht, Middagh voor des Meesters oogen; 510 Daer toe reck ick mijn vermoghen, En voldoe mij, en voldoe Eer en eed ten bodem toe. 46. Soo bevracht, soo somtyds ledigh, En van buijten even vredigh 515 't Zij dan ledigh of bevracht, Noch verlegen om de vracht, Noch verlegen met de Lading, Tuschen 'twalgen en de gading Sonder fronssen, sonder lach, 520 Sonder wenschen datmen 'tsagh, Sonder vreesen datmen 't mercke Hoe ick ledigh gae oft wercke, Hoe ick in den Acker sweet, Hoe ick van geen ploegh en weet, 525 Noch ontstuijm, noch honds, noch harigh, Maer gemoeijigh, maer eenparigh, Maer eenparigh, Sterr', als ghij, Met u, meer en minder blij, Sal ick voor uw oogh verschijnen, 530 En mijn sorghen doen verdwijnen Tuschen straet en stoep en poort: Daer sal een' voor een' vermoort Tot den naesten uytgangh smachten, Om mijn hooft we'er op te wachten, 535 Met als 't onder zeil, op straet, Wederom te Zeewaerd gaet. 45. Ick volstae met willigh en geheim te zijn. 46. Van 'thof sal ick t'huijs keeren, sonder uijterlick te laten blijcken, off ick voll besigheits ben of niet; latende alle Hoofs hekmmneringh buytens huijs. 1638 64 47. Stilte soeck ick in mijn' Haven, Moed' van slingeren en slaven Over 'tHollands dieper holl: 540 Stilte kan ick, als een toll Dien de kinderen begapen En al draeyende doen slapen, Veinsen en genieten me', Met de sinnen uyt der zee 545 Noch volt duijselings gebleven, Even als de beenen leven, Beenen die van gaen vermoedt Tintelen van gistigh bloed. 48. Loop ick over van geruchten, 550 Die ick melden met genuchten, Die ghij sonder afsien meught Menghen onder ander vreughd, 'K sall u 's werelds meeste maren Binnens muers doen wedervaren, 555 Soo men door 't gelasen gat 't Leven van de dingen vatt Die sich op het heetste daghen Buytelende binnen dragen. 49. Buytelende, Sterre; Merckt: 56o Dat's gelijck de Loghen werckt Op de niew-geboren Waerheit, Niew geboren inde klaerheit Van des middaghs hoogen dagh. Die se soo ten teersten sagh, 565 Sou'se van geen vuijl verdencken: Maer, wie kan soo schielick wencken Als het neen voor ja verschijnt, Als het ja tot neen verdwijnt? 5o. Gaet geleerde werelds pennen, 570 Die dat buytelende rennen Van der dinghen ja en neen, Du'send jaren achter een 47. Stilte ende gerusticheit will ick thuijs vinden, niet tegenstaende de suijseling van 'tgerucht die mij in 'thooft moghe spelen. 48. Hebb ick aengename niewe tydingen, ick salse v binnens huijs voor brengen, gelijckmen in een' duijstere Camer, door een geslepen Glas by sonneschijn verthoont 'tghene buijtens huijs omgaet, maer averechts. Soo veraverecht ende vervalscht de Logen de tydingen die van buyten in komen, eer het ijemand gelooven soude. 49. 50. Wegh dan Historie-schrijvers, die ons nu noch d'oude geschiedenissen voor waerheden veilt, die noijt suijver en waren. 65 1638 In de vlught bestaet te vatten, En verkoopen nu voor schatten 575 Van een ongeschendde Waer, 'T geen ten eersten, met een Maer, Schier als met een mael, geboren, 'T ware wesen hadd verloren Tuschen 't Kraem-bedd en de Wiegh, 580 En geswachtelt in 'tbedriegh, En gebakert in de Leugen Noyt en heeft begost te deugen; Staegh verergert is, en staegh Is wat yeder meest behaegh'. 585 Hoe moet nu de waerheit hincken, Die soo jong begon te pincken! Kaes verrott en werdt gemint: Maer wat quaed verrott en wint? 5r. V en salmen niet berichten 590 Dan met waren van gewicht, en Maren van getoetste trouw: Lijdt ghij dat het niew verouw', 'Tsal u langer niet berouwen Dan de papp en doet in 'tkouwen, 595 Papp, die tuschen tong en tand Maer den haestigen en brandt. 52. In 'tgeheimst van mijn geweten, Dat mijn' adren niet en weten, Daer mijn hert aen mijn gemoed 600 Schaersche rekening af doet, Dat mij van de hand betrouwt is Daer mijn' rechter aen getrouwt is, Met geen' ernstelooser trouw, Sterre, dan ick u en houw, 605 In dat mergh van mijn onthouden Sal ick u geen deel onthouden, Noch ghij's eijschen in wat mij Verre min als eighen zij. Uw' bescheidenheit sal weeren 610 Mijn ontsegg, en uw begeeren 5r. V, Sterre, en sal ick niet als oprechte tydingen geven, insonderheid soo ghy te vreden zijt datse liever wat veroudt ende seker, dan heel niew ende onseker zijn. 52. 'T geheim dat mij vanden Prince betrouwt werdt, en sal ick V niet weigeren te onderken, want ghij sult soo redelick willen zijn, dat ghy 't mij niet en sult verghen; Iae ghij sult het verbieden, off ick wankelde. vs. 587, 588 één HS.: Week verschimmeling, weeks oud, Buyten Eats, Civett en Goud — vs. 592 ghij i HS.: moer Huygens' Ged., III. 5 1638 66 Op het ongemeen Gemeen; En mij 't onbesoetelt Leen Met den maeghdom levren laten Aen de sinnen die 't besaten 615 Eer het mij te leene viel. Liever dan mijn' sotte siel Van die misdracht sou' bevallen Van haer aensien te vermallen Om een niewtjen min of meer, 620 Sal uw' reden sich ter weer Tegen mijn beswijcken spannen, En uw' eighen lust vermannen, En onthouden mij 'tberouw Van om 'tjocks verraden trouw. 625 53. Laets' haer aen die doornen schenden, Die haer' sinnen spelen senden In de wilde straetsche maer, Bij gebreck van 't Staetsche waer. Die haer huijs, in plaets van lampen, 63o Voederen met sulcke dampen, En de waerheid bij gevall Sticken onder niet met all, Laets' haer' slechte bedd-gemalen Koesteren met sulck verhalen 635 Bij gebreck van noodlickheit Over haev' en huijs-beleidt. Haev' en huijs-beleidt met eeren, Vroom gewinn, verhaelbaer teeren, Besicheit van binnens deurs 640 Sal ons buyten soo veel keurs Van uytheemsch, van inheemsch praten Luijds en leeghs niet soecken laten. 54. Binnens deurs sal uw gelaet 'T voorslagh zijn van ons gepraet. 645 Staet het als uw'-minder stralen, Sterre, die den nacht in halen, Staet het als een sten in 't holl 55. 53. Luyden die malkanderen niet als met niewe tydinghen en weten te onderhouden, moghen sich soo vergrijpen. 54. Het beleid onser Huijshoudinghe sal ons soo veel tydverdrijfs gheven, dat wij 't in de klapperije van niewmaren niet en hoeven te soecken. 55. Binnens huijs dan sal ick ten eersten acht slaen op uw wezen. Staet dat droevigh, als een' Sterre in een Regenwolck, oft als de Sonne inde morgenstondsche dampen, Bij vs. 611: Respublica. — vs. 632: Treffen. vs. 627 straetsche K. a.: staetsche K. b. als boven. — vs. 628 Staetsche K. a.: straetsche — vs. 642 Luids K. a.: Luys 67 1638 Van een' wolck, die, vuijl en voll Van gereede somer-plassen 650 Om den hoij-boer te verrassen, 't Lieve licht sijn tintel staeckt; Staet het soo de Sonn ontwaeckt, Eer sij van haer' nuchter' ooghen All het nacht-goed hebb getoghen, 655 En noch in de slaep-muts steeckt Die sij selver maeckt en breeckt: 56. 'Ksalder mijn gesegh nae setten, En beslaen mij in de wetten Die de reden en 'tbescheidt 66o Heeft gestelt op uw beleidt. 'K sal mij ernstich doen verklaren 57. Van 'tonlustigh wedervaren, Van het overkomen leed Dat mijn' Sterre verComeett. 665 'T overkomen leed sal mijn zijn, 'K sal ten halven vande pijn zijn Met ick 't van de waerheid zij: Met de wederhelft daer bij Sal ick mijn geduld bevrachten, 670 En het uw met reden trachten, Met die reden, Sterre, die, Die ick altyd by v sie, Met die reden sien te lichten, Even als men pack van wicht, en 675 Swaericheit van over zee Platte bod'men op de ree Siet ontfangen uyt de ronde, Door gemackelicken vonde, Wel gewoghen, wel gestelt, 68o Sonder openbaer geweld. 58. Maer bevind' ick 'tpack soo tilbaer, Dat het, soo 't mijn' Sterres will waer, Bij haer' eighen redens macht Off vermijdt waer of verkracht: 685 'Ksal het leed een' leer ontleenen, En bespreken 'thaestigh stenen 56. Ick salder mij naer voeghen. 57. Maei oock ernstigh ondersoecken wat v quelt; encle 'thalve, jae 'tgeheele leed op mij laden, gelyckmen de Waeren met Windaesen uyt de groote Schepen inde lichters verbodemt. 58. Vind' ick dan de oorsaeck van uw quellingh soo geringh, dat ghyse hadt konnen ontgaen oft vermeesteren, sal ick trachten v een vriendelicke lesse daerop te lesen. 5* 1638 68 Met een minnelick verwijt: 59• En verwijten u den tijd Doe noch ghij noch ick en waren; 690 Doe het vaderland in 'tbaren Van de vrijheid lagh en kreet: Doemen sich de schand verweet Van een onverhoedsche suchten, Van een' traen gevloeyt in 't vluchten, 695 Van een suer gesicht in 't vier, Aende pleij, in 'tsmooren schier. Doemen, trots de beter' eewen, Sagh in mans gekleedde Leewen, Vrouwen vond als heele mans, 700 En in allen weerspoed kans. 6o. Snicker stammen zijn wij spruijten, Sal ick seggen, en besluijten, Sou soo wel geboren tack Buijghen onder 'tminste pack? 7o5 6r. Staet mijn' Sterre niet in 'thooghe, Siet haer onbetimmert ooghe Over heen de welvaerd niet, Watter wolcken van verdriet Bijder kimme rijsen mochten? 710 62. 0, God suijvere de locht en Weere 'tweer van ongenae, Maer, om 't ongewiss Hier-nae, Laet ons sucht en traen-sucht sparen Tegen meer gewelds van baren 715 (Langhe Legg' het wegh en wijd) Datmen redelick bekrijt? 63. Staen uw' Sterren, Sterr, als sterren Die haer oogh in punten sperren En betintelen schoon weer 72o Huyden eerst en merghen weer, 59. En verthoonen u de swaericheden der vervolginghen, met soo veel manlickheids by onse voorouderen gedragen. 6o. Seggende wij zijn kinderen van die ouders, souden wij ons kleinmoedigh ende der Stammen onwaerdigh draghen? 6i. Bedenckt ghij niet in uwe hooge bescheidenheid hoedanige swaericheden ons naer de tegenwoordige welvaert mochten overkomen ? 62. God verhoedese: maer in allen gevalle, laet ons suchten ende tranen sparen, tot wanneermense met reden mochte te gebruijcken hebben. 63. Vind ick u daerentegen vrolick van ooghen, gelijck als glinsterende Sterren, die schoon weder maken ende voorseggen; van mijn' zyde en sal den onlust niet komen. vreughd sonder sonde sal ick tegens uwe vrolickheid in brengen. vs. 687 minnefick K. a.: nimmeljck 69 1638 D'eerste lucht van ongenucht en Salmen in mijn oogh niet luchten: Sondeloose vreughd om vreughd Kind en moeder van de deughd 725 Sal ick wisselen en ruijlen: 64. Uyt de wegh ontydigh pruijlen, 'T leven is soo korten spann, 'T slapen steelt'er soo veel van, Kleeding, reeding alle morgen, 730 Straetsche, Staedsche, steedsche sorgen, Elek ontsnydt het sulcken sné Dat sij 't van de vier op twee Vande twee op een verenghen: Maer 'tgenoeghen kan 't verlengen, 735 Tweemael is, die wel gesint Allerzyds genoeghen vindt. 65. Vinden sal ick 't sonder soecken, Soo diep sier. ick in de boecken, In 'tgekoppelde bestier 740 Van der dinghen verr-van-hier. Socht ick 't, 'twaer soo haest verloren Als gevonden off geboren; Vind ick, 't Sterr, off vindt het ghij, Die niet Iek en zyt maer Wij, 745 'T sal voor eens gevonden blijven, En gemackelick beklijven Als het entjen aen den tack, Als aen een gesmolten lack. 66. Sulcke sal de tweespraeck wesen, 750 Stilleswijgend', van ons wesen, Sprekende, van beider mond, Still of niet, van ijeders grond; Still en sprekend' onder 'tmalen Onser dagelickscher Maelen, 755 Over suycker, over wijn Sal 't de beste Sauce zijn. 64. Wegh gnellingh sonder s"-aericheid. De slaep ende de besigheden verkorten ons korte leven all te seer. Laet het ons met alle mogelicke welgesintheid ende genoeghen lenghen. 65. Mijnenthalven, ick voorsie genoegh, dat ghij ende ick dat genoeghen byden anderen wel vinden sullen, ende sonder soecken: daer meest aen gelegen is: want daermen moeyte moet doen om het te soecken, en is het noch oprecht noch bestendigh, soo het by ons wesen en hechten sal. 66. Soo sullen wij malkanderen met oogen ende monden onderhouden over Tafel. Bij vs. 727: Ps. 39. 6. Ps. 90. io. 1638 70 67. Dagelicksche mael-getyden Onder uw gemenght verblijden Sal 'tverblyden vanden smaeck 760 'T slechtste zijn daer ick naer haeck. 'K hebb geen' Tong te deel gekregen Die sich van gemeenen seghen Fier en weelderigh ontstell: Suer en bitter scheidt sij wel, 765 Sout en honich kan sij keuren; Maer geheimeniss van geuren Die men maer de waigh en biedt Is van haer bekreuning niet. 'T gulsighe van 'toude Roomen 770 'T viese van het niew syn' droomen Tuschen vrucht van zee en land Schudd en schutt ick van den tand. 68. Belght u niet gepluijmde Borgers, Sorgeloose kost-versorghers, 775 Kleine speel-luy van de locht, Dood en levend soet gedrocht, Onder dack en in de lommer Noijt en was 't van mijn bekommer Welck uw malschste jaer-getij, 780 Waer uw leckerst kerven zij: Magh ick 't roemen sonder schamen, Noch van aensien noch bij namen Houd ick uwer veel bekent: 69. Maer mijn' vreughd is sonder end: 785 Kennis dwinght genught in palen, Die en zijnder gheen' in 't dwalen, Wat ick miss in mijn onthoudt Vind ick altyd niew in 'tHout. 70. 'T lecker scheel van hooft en waghen, 790 Visch gevoert en visch gedraghen, Sluijs en Schevelingher vangh Schick ick van gelijck verlang. 71. 'Khebb mijn' onbehaerde kaecken Verr en bij door alle smaecken 67. Daer salmen mij weinigh wercks vande keurlicke spijsen sien maken. Ick ben geen lecker onderscheider van gerechten. 68. De beste jaer-getyden van 'tgevogelte, jae sijn' meeste namen zijn mij onbekent. 69. Oock in die onkennis is mijn vermaeck ruijmer. 70. Scheveningsche oft Maes-sluijsche, gedraghen, oft gevoerde viss geldt mij gelijck. 75. Ick hebb van jongs af hooghe ende leeghe stands Tafelen bewandelt. Bij vs. 788: Bosch. 71 1638 795 Tamelyck te weijck gehadt: 'K weet hoe Vorsten uijt haer' schatt, Krijghs-bevelers in haer' tenten, Heeren uijt haer' hooghe renten, Heertjens uyt haer land-gewass, Boo Handel-drijvers uijt haer' Cass, Borghers uyt haer koel verstoken Maegh en tong en tand bekoken: 72. Wederzijds van 't witt geberght Dat der Sterren steilte terght 8o5 Daer de Rhijn en PS uyt hangen Als twee tuijten bij de wangen, Hebb ick suer en soet en vett, Na des eenen wilde wett, Na des andren viese kiesen 810 Syn gedaente sien verliesen, En in masker over mael Wandelen soo menigh mael. 73• 'K hebb mijn' schotel sien bekruijsen In de magere combuijsen, 815 In een' kaetsball vande zee, Hier op reis en daer op ree: 74. Maer ik vraegh allom mijn' waerden Off ick oijt te deun vergaerden Aende vriendschapp vanden Kock, 820 Om een aengenamer broek Dan ick elders hadd verdouwen, Off mij ijemand heeft sien schouwen Tafels daer de deughd aen sat Om 'tgeringhe datme'r at. 825 75• Sterre stelt mij uyt uw' sorghen, Suft niet over nu en morghen Wat ghij mijn' verweenden tand Bieden sult van zee of land. Om niet veel gerechts te tellen, 830 Voedsel eisch ick uw bestellen, Voedsel soo, dat Boys en Maegh Onbeklaeghelick verdraegh; Voedsel daer ghij sonder schroomen Mij en ijemand op siet komen, 72. Oock in Duytsland ende Italien. 73• Oock t'scheep. 74. Maer noijt werek oft onderscheid van eten gemaeckt. 95. Bekommert u dan met mijn' Tafel niet. lek ben te vreden met gesonde ende middelmatighe schotelen, daermen een' vriend op mede brengen moghe. vs. 821 hadd K. b.: kon 1638 72 835 Yemand dien ons daghlix deel Noch verhonger' noch verveel'. 76. Will verbinteniss of reden Datmen nu en dan de schreden Van gebreck en van gebruijck 840 Met den beck en met den buijck Met de vrienden overschrijde, Sett soo lang gebreck ter zyde En gebruijck ten naesten dagh; 77. Gaet de wereld soo sij plagh, 845 Vriendschapp will somwijl eens swemmen, En veranderen van hemm, en Spoelen all de vuijltjens uyt Died'er veel van swijgen spruijt, Veel van seggen, veel van vraghen, 850 Veel van onverantwoordt klagen, Veel van ongunst sonder grond, Tuschen hert en oogh en mond Die te lang van een gewennen En den anderen ontkennen. 855 78. Naeste bloed, laet vreemden gaen, Treckt sich sulcke smetten aen, En daer groeijt ijet tuschen maghen Dat gheen' redenen en draghen, Daer af d'oorsaeck in de lucht, 86o Als een stall-licht, staet, en vlucht. Witste vriendschap, witste laken Siet men lichtst aen plecken raken, En de plecken belghen meest Daer noijt vuijl en is geweest. 865 79. Maer die plecken, en dat vuijl, en, In een woord, de pleck van pruijlen Kan verdwijnen in een glas Off sij noijt geweest en was. 80. Roomen heeft men doen gevoelen 76. Is 't somtyds noodigh datmen een grouter gastmael toerechte, laet ons soo langh het dagelixe te buijten gaen. 77. Het streckt tot onderhoud van vriendschapp, die door lang af-zijn vervuijlt oft verflauwt. 78. Selfs onder naer verwantschapp, daer d'onminne leelickst op af steeckt. 79. En kan af gedroncken werden. 80. Dat de Romeinen allom meester geworden, by onse voorouderen gestuijtt werden, ende sich endtelick met een' redelicke vrede te vreden hielden, soo dat de Bataviers op oude Steenen genoemt zijn gesien Fratres et amici populi Romani, gebeurde uyt kracht van des volcks verbintenissen byden dronck. Tac. vs. 845 somwijl eens t HS.: wel somtyds 73 1638 870 Watter uyt dat vrolick spoelen Blancke vrundtlickheits ontstaet; Dat een ongebonden Staet Van verschrickte Batavieren Tegen 't dier als seven dieren 875 En all 't overberghs geweld Sijn' eensinnicheit gestelt, Hebb' gestelt met sulek bedijen Dat gemeene tirannij, en All om ingevoert gebied 88o Eerst op ons sijn horen' stiet, Stiet sijn horenen en deinsde Op een langh en ongeveinsde Wederzyds geverghde Vré: Twas een dichten dronck of twee, 885 Die het Hessen bloed verplichte, En den steen in Holland stichte Daer de Batavier op stond Broe'r en vriend van 't Roomsch verbond. Si. Vrijheid, die wij noch beleven, 890 Die ons noijt en wilt begeven 'T liep oock op uw kindermael Lustigh over kopp en schael; En wat knoopt' uw' Peters handen? Klare Rynsche wijngaerd banden. 895 82. Noch en mist het Spagnen noyt Daer de ketter bidt off poijt, Daer de Geusen in haer vasten Hongrich naer den Hemel tasten Off een allgemeen gelagh 900 Teeren in den droeven dagh, 83. Tgaet als daer de bleecke stralen 't Ziltigh natt de zee onthalen; Si. Het verbond der Edelen, stichters onser tegenwoordighe vrijheid wierd mede by vrundlicke maeltyden bevestight. 82. Noch dagelix vernemen de Spaensche, dat onse Bidd-dagen ende meer als gebruijckelicke gast-malen eenigh groot voornemen beduijden. 83. Soo treckt de Sonn vochticheid uyt der zee, ende stortse wederom uyt met onweder. Bij vs. 874 : Apoc. i3, I. 17. 7. — vs. 884: Tacit. Hist. 4. De pace et bello plerumque in conviviis consultant, tanquam nullo magis tempore aut ad simplices cogitationes pateat animus, ant ad magnas incalescat. Tac. de Mor. Germ. Levantes tempore festo Corpus et ipsam animam spe finis dura ferentem. Hor. z. ep. I. — vs. 890: velis. -- vs. 895: adhuc. vs. 871 Blancke i HS. eerst: Witte dan: Vaste — vs. 881 horenen K. b. hoornen, iae, — vs. 885 Hessen i HS. eerst eveneens, dan: Edel 1638 74 't Opgesoghen komt wel weer Maer de buijen brengen 't neer. 905 84. Hevicheit, in 'tbits en 'tgoede, Overvloed van vollen moede Volght het vochtighe gewagh Van een vriendelick gelagh: En den oorbaer eijscht die buijen, 910 Hier om 'tstillen, daer om 't ruijen; Veeltyds isser witt of wat Voor een' saus van druijven nat. 85. Maer wij sullen Ziel en Maghen Vrijen van te dichte vlaghen, 915 Van gelaghen dagh op dagh; Wied'er tegen will of magh, Sterre, mij en sal 't niet lusten: Vrolickheden sonder rusten Werden onlust inden hoop: 920 En ick walghe voor den Stoop, En geperste druijven schouw ick; En de keurlixte verdouw ick Als het over-zeesche Rha, Voor een dienstigh achterna 925 Tot verwinn van over-spijse. 86. Mocht ick, d'oude Duijtsche wijse Van bedorven natt in Weit Stopte mijn' begeerlickheit. En all 'tmeer als noodigh natten 930 Dat de metselrij doe vatten, En van kruijmen maeck' ciment, Dat sich om de ribben prent, Wenscht' ick aller weeghs t'ontbeeren. 87. Enden hebben haer begeeren, 935 En de swanen voelen dorst, Beide sitten met de borst Daer 't de drinckers haer benijen; 84. De Gasterije, segg ick, kan dienen, 'tzij om luyden gaende te maken, oft in stilte te helpen. 85. Maer wij sullen haer gebruijck schouwen soo veel mogelick is. Te veel verveelt. Ende ick besighe den Wijn als Rhabarber, tot behulp vande maghe. 86. Sonde oock liever altoos Bier gebruijcken, ende geern allen dronck buyten oorbaer missen. 87. Want Enden en Swanen weten haere drinckens mant midden inden overvloed: hoe kanmen de redelicke menschen vergheven dat sij sich met haer voedsel vermoorden? Bij vs. 911: Scopus. — vs. 923: Rhabarber. — Vs. 927: Potui humor ex horden ant frumento, in quandam similitudinem vini corruptus. Tac. de Mor. Germ. vs. 914 te dichte i HS.: de dichte K. a.: gedichte 75 1638 En de redeloose prijen Kennen 'tredelick voll-op 940 Van haer' onbedwongen kropp : Hoe is 'tmenschen toe te gheven In haer voetsel soo te leven Dat 'er 't leven in vergae, Dat de voet niet meer en stae, 945 Dat de hand niet meer en voele, Dat de tong niet meer als woele, Woele, woel' een wild gewoel, Sonder regel, roij en doel. 88. Enden, kost ghij meer als queecken, 950 Swanen kost ghij soo veel spreken Als men u gesangs toe leyt, Wyse beesten, 'kwedd ghij seidt, Beesten, meer dan wij die 'tseggen, Komt ter scholen daer wij leggen, 955 In 't versadelick gemoed Is de lust van overvloed. 89. Wij dan Swanen en wij Enden Willen wel doen en wel enden, Doen en enden in den tyd 96o Die de Reden heet off lydt. 90. Waerom souden wij die uren, Die haer' vluchtighe geburen Volgen met soo snellen schoot Oft mens' uijt een vier-roer schoot, 965 Waerom souden wij die daghen Die den anderen soo jaghen, 'T leven dat noijt Nu en is, Voorwaert uijt soo ongewiss, Over stuer alleen beseten 970 Door geriefflickheit van weten, Waerom souden wij den Tyd Die m' oock slapende verslijt, Aen ons' backhuijsen vergapen, En ons niet soo veel als rapen 975 Uyt het voeder en de Miss? 9r. 'T is ontallyck watter is 88. Kosten die stomme dieren spreken, sij onderwelen ons op haer voorbeeld. 89. Soo sullen wij met reden die redenloose schepselen trachten te volgen. go. En waerom souden wij den vluchtigen, ongewissen, korten tyd verspillen met ons overvloedigh voedsel; Senza leuarci a volo: sonder vander aerde te vlieghen? gi. De middelen om den tyd met vermaeck en ernst door te brengen, zijn niet te berekenen. 1638 76 Om de dagh en avond-uren Sonder na-wee uyt te duren, Speckende allom leer en vrucht 98o Met onspannende genucht. 92. D'eerste kan de stramme bochten Van verseten knijen verlochten; Wandeling van dusend tre@n Weckt naernoens een slapend been, 985 En verdeelt den Room van velen In onendtelicker deelen, Eer hij sich tot grover Sopp Inde dunste nauwten propp', Daer sich 'tvier voedt vande Tortsen 990 Averechts herdoopt in Cortsen, Corsten van soo taeijen sleet In mijn adren, als ghij weet. 93. Komt'er die met sich verlegen Weerwerck soecken byde wegen, 995 Weerwoord, segg ick, by de buert, Kouters, die de tijd ontsuert, Klapsters die hem sich te Wagen Als verbranden turf ontdragen; 94. Laets' ons ten gehoore staen, r000 En min seggen als verstaen; Lichtelick loopt luije reden Op 'tbehael van sucht of zeden, Van gedaente, van gemoed, Van des naesten eer of bloed: 1005 95. Elck een will den spiegel swaeíjen En sijn eighen scheel ontdraeijen, Elck een vraeght hem naer bescheed Van een anders swackste leed. Mog'lick die hem recht liet hangen roro Speurden in syn' eighen wanghen 92. Voor eerst het vermaeck van de Wandeling doet den lichame goed: spreijende het voedsel, nu inde maghe tot eenen Room (chijlum) verteert, in fyne gedeelten, ende belettende dat het sich niet onverteert inde engde der Aderen ende andere ganghen en steppe, daer uyt de vlammen smoken vande Cortse, jae Corste, die in mij gemeenlick soo taeij om slijten valt. 93. Komen ons ledighe praters besoecken, die haren tyd in Coetsen uyt dragen, gelijckmen d'Assche met miswagens doet, Laetse meer t'onsent brengen dan halen. Lichtelick verklaptmen sich in onnoodigben praet, tot achterdeel van sijn even naesten. 94. 95. Yeder een bekroont sich meest met eens anders gebreken, ende keert van sich den Spiegel daer in hij genoegh met de sijne te doen sonde vinden. Bij vs. 985: Chijlum. 77 1638 Sulcken vuijl en sulcken scheef Dat hij sich vergapen bleef, En beval een ijeder 'tsijne. 96. Lieve Sterre, daer ick mijne, 1015 Mijn' ontelbaer' feilen hebb Tot een' af te spinnen Webb, Hoev ick in der buren hoecken Geen gehaspelt Werck te soecken: Laet ons' ooghen inwaerts sien: 97. 1020 Die sich soo veel kan gebien Sal de Deughd, de Rust, de Reden Daghelix wat naerder treden, En verachten 'tvuijl gebruijck Van de Fransche ledren huijck, 1025 Die der vrouwen lichte hielen Lichter hollen doet op wielen, Wielen die haer licht geklapp Die wel eer een' natte kapp, Een' beslyckten schoen ontsagen 1030 Lucht en droogh ter Stede dragen, Draghen daer 'tniet door en kost Doe de Ioffer draven most. 98. Lucht en droogh was wel versonnen; Wel hem die het eerst begonnen, 1035 Eerst het reisend' rollebedd Op syn' Assen heeft gesett. 99• Maer als wij het schockigh vlieten, 'T schongelend' gevaer genieten, Van het over-zeesch gesleep 1040 In 'tbeleid van toom en sweep, Sullen wij 't te stade brenghen, Niet om 't korten, maer om 't lenghen Van des levens nauwen tijd: ioo. Sterre, daer ghij met mij zijt, 96. Maer de mijne geven mij soo veel Wercks, dat ick mij die van andere niet en behoeve te onderwinden. 97. Laet ons ons selven besien. Die dat op sich selven kan verkrijgen, sal het quaed gebruijck vande Carossen leeren misprijsen; siende dat de vrouwen daer door te Commére-achtigher werden, die voor desen ten minsten niet quaed weder t'huijs bleven. 98. De vond vande Carossen is wel in sich selven niet quaed, maer wel bedacht, ende eer hebbe de hand. 99. Maer ghij en ick sullen hem besighen tot verlengh, ende niet tot kortinghe des tijds. ioo. Ende als wij soo t'samen in onse Coetse sullen rijden, sal ick den Sterren om den Noord-pool sijn' glorie niet benijden.-waghen Bij vs. 1024: Carosse. vs. 1031 'tniet K. a.: niet — vs, 1038 'T schongelend K. a.: 'T schoongelend 1638 78 1045 Daer ons twee paer wielen draghen, Sal de grootste Sterre-waghen Die om 'tNoorden rent, bij mijn' Vroegh noch laet benijbaer zijn: ror. In die stilte van twee menschen 1050 Vind ick 'tuyterst mijner wenschen, Mijner tochten leste witt, U, en eenicheits besitt. roe. Daer in sullen wij de daghen Die wij sien en die wij saghen, 1055 Die wij lang of kort mischíen 'T samen hebben t'oversien, Oversien ten weder zijden, En verstrammen soo het glijden, En verlenghen soo het touw io6o Van der uren rapp getouw. Die soo kan, kan drijmael leven: Maer wien is het soo gegeven Dien ghij niet gegeven zijt, Hoochste gift van onsen tyd? 1065 103. Van die wellust sonder vlecken Sullen ons getuijghen strecken, Welcke plaetsen? welcke niet? Alle die den Haegh besiet. Hier het vochte, daer het hooghe, 1070 Hier het leeghe, daer het drooghe, Nu ghij Rijsewijcker weij, Nu ghij Wateringher kleij, Nu ghij Naeldewijcker granen, Nu ghij gave boecken-banen, 1075 104. Nu ghij eicken, edel blad, Daer de plantster onder sat Does' haer t'midden harer Ieughde In de vierde trouw verheughde: io5. Hier ghij, memm op memm van sand, io8o Ghinder ghij, mijn liever strand, Enghe, ruijme, soete, silte, zoi. Daer sal ick mijn hoogste begeeren, V en d'eenicheid besitten. 102. Daer sullen wij te samen ons voorleden ende toekomende leven verhandelen, ende alsoo den snellen tijd stuijten ende verlenghen. Dat kan men met V doen; maer met wie noch? 103. Soo sullen wij alle de schoone gewesten om den Haghe bewandelen. 1o4. Oock vrouw Iacoba van Beijerens plantagie. tos. Oock de geswollen zee-duijnen, als witte memmen, het strand ende de zee. Bij vs. i 176: lacoba. vs. 1077 Does' i HS.: Doers 79 1638 Ruchtighe, geruste stilte, En ghij endeloose plass Van koel en gesmolten glas, ío85 Alle sullen tuijghen wesen, Tuijghen van 'tvolmaecktste wesen Dat de miltste Sterre kan Gunnen, Sterre, Vrouw en Mann. ro6. Lijdt ghij (en ghij sult het lyden, rogo Want de Reden aller zijden Spoor en breidel van uw' sucht Lijdt wel dat ick mijn' genucht In de smalste riemen snipper) Lijdt ghij dat ick, vracht en schipper, 1095 Als der menschen Bestevaer Met sijn' ribben noch te gaer, Sonder been van sijn gebeente, Heer alleen, alleen gemeente, D'enckelst' eenicheidt geniet', t too Diemen wreedelick verbiedt, Dien de sinnen niet en hollen Dorr van hitte, niet en stollen Dood van koude slijmicheit, Maer in middelmaticheid 1105 107. Tuschen 'tmall en 'tvroede dolen: Dolen sal ick, en mijn' solen Slepen door 'tverborghen gras Daer dat jaer geen sool en was, Off gestegen op de lenden 1110 Van een vriendelick, berend, en Dertel, en gehoorsaem Ross, Dat mij mijn' gedachten loss In sijn' zedicheden late, In sijn' vrolickheit ontlate, i r 15 Daerse sich te vast op een Stremmen mochten en vertre@n : io6. Gedooght ghij (ende ghij zijt soo redelick, dat ghij gedoogen sult, dat ick mijn vermaeck soo nauw soecke als ick kan) dat ick somtyds gansch alleen gae wandelen, ende soo alleen als Adam, eer hem Eva uyt sijne ribben bygeschapen was; een vermaeck datmen wel behoort te verbieden aen uytsinnighe, door te drooghe, oft aen dweepe menschen door te vochtighe herssenen, maer niet aen den ghenen die middelmatigh getempert zijn, 107. Soo sal ick mij te voet gaen vermeiden door eensame paden; oft, geseten op een goedaerdigh, afgerecht, vrolick, ende nochtans gehoorsaem Peerd, dat mij noch ongerust noch droomigh make, sal ick mij op liet soetste ende ongedwongenste onderhouden dat ick kan. vs. i[oo Diemen wreedelick K. a.: Diem' onvriendelick 1638 80 Sal ick mijne besicheden Deelen in de soetste leden Die mij lust, off lust en vall 1120 Tsamen, doen bevroeden sal: Regel sal, geen regel, wesen: io8. Somtyds sal ick opwaerts lesen, En verliesen mij in 'tvack Van Gods tweede werck; in 'tdack 1125 Van sijn 's anderdaeghs getimmer, En door henen 'tblauw geschimmer Datm' in soo veel schellen snijdt Stijgen boven allen tijd, En besien in mijn besinnen 1130 'T onuijtsprekelicke Binnen Onbegrijpelick belendt Met een Buijten sonder end. 109. Schielick sal mijn' aendacht vallen Tot in 'tonderpunt van allen, 1135 Tot in 'tonverdeelbaer ijet Daer heen alle swaerte schiet, Daer heen alle vlackten buijgen, Door 't onwederstaene suijgen Dat men avrechts, vallen, noemt: 1140 iio. Trapp ick door het klein gebloemt Dat ick tuschen gras en varen Ongekoestert sie vergaren Trots het konstighe geweld Daermen 't inden Tuijn me quelt: 1145 Voel ick muggen, vind ick mieren, Sie ick ongesiene sieren, En all watmen meer veracht Uyt des eens bekende macht Anders nu bekende deelen ir5o Die sich ons gesicht ontstelen, Maer geluckich zijn gesocht io8. Somwijlen sal ick mijne gedachten voeren boven alle de versierde Hemelsche ringen, tot inden hoogen, onendighen, onbegrijpelicken Hemel. Iog. Flux sullen mijne gepeinsen dalen tot in 't middelpunt van den Aerd-cloot, daer alle swaer naer getrocken werdt, alle vlack naer buijght, sulx men bij valsch gebruijck vallen heet. Iio. Uyt Bloemkens, Muggen, Mieren ende Sieren sal lek mij lessen trecken. Want der schepselen tot noch toe ongesiene deelen zijn nu bekent geworden, door hulp van onse korte vergroot-Brillen. Bij vs. II17: Xaipw raí"g roraó'rxt barpg3aïg áve(e'ródrvTo yip 1 ze ó órá7,oyo5 gros speaurdv ylverxi. Iustin. Dial. cum. Typh. rud. — vs. I124: Gen. i. 8. 13. vs. II30 K. a.: 'T onuytsprekelick beginnen 81 1638 En ter kennisse gebrocht Door 'tgeklapp van stomme glasen, Allom sal ick mij uijt asen, 1155 Allom suijgen mijns gemoeds Lessen, betering en toets. iii. 'T schrale Meel dat wij vertreden Dat wij met de voeten kneden Sal mijn insicht niet ontgaen: m6o 'T zyn gesteenten daer wij staen, Sterre, 'tzijn doorluchte kluijten, Dobbel waerdigh op te sluyten Bij 'tbesweetste poppe-goed Van der menschen mall gewroet. ií65 riz. Maer men kan se nau beooghen: 113. Wel toch, ooghen, slet om hoogh, en Twijnt de draeijen van uw' kracht Door de floerssen van den nacht, Door de soo gevoeghde Ringhen 1170 Dat sij van genoeghen singhen, 'T schijnt de Sonne blaeckt op 't strand, 'T krielter van Crijstallen sand, Sand van vijer, en elck een' sterre: 114. Maer men ooghtse van soo verre ii75 Dat de schoonste (wie seidt neen, Wie heeft op de Sonn gere'en Om de schoonste t'onderscheijen?) Dat de snelste van de reijen Van soo verr' om leegh mischien I18o Voor de flauwste werdt gesien. Moetse dan de flauwste wesen? ITS. Hanght het schoone schrift aen 'tlesen , iii. Het dolre sand en sal ick niet onbesien laten. Want door die Brillen bevindtmen dat elck greintjen als een grof gesteente is, waerdigher dan de ghene die de menschen met de meeste moeijte bekomen. 112. Maer, seggen de luyden, men kan dat byder ooghe niet mercken. 113. Ick antwoorde: Siet des nachts scherpelick opwaerts doorde Planeet-hemelen (diemen seght dat in hare beweginghen een' soete overeenstemminghe maken) tot inde vaste Sterren: daer vindt ghij een' glinstering, gelijckmen in het sand vanden Oever doet, daer de sonne op schijnt; 114. Ende mogelick gebeurt het, door de groote verrheit, (wie heefter soo naer by geweest dat hij 't wederlegge?) dat de schoonste ende snelste der Sterren by ons voor eene der geringste werdt gekeurt: soud 't daerom waer zijn? 115. Hanght het fraey van een geschrift, ofte het loet van een gelang aen een mogelick gebrekigh oogh oft oore? Bij vs. 1156: Quid ni juuaret vagari inter tam late sparsa miracula? Sen. ep. go. vs. 1153 geklapt K. a.: beklap — vs. 1167 draeijen K. a.: draeden — vs. 11 74 ooghtse K. a.: ooghste Huygens' Ged., III. 1638 82 'T soete singhen aen mijn oor Die het licht voor onsoet hoor, 1185 Daer mij 'tonsoet staet te wijten? rr6. Maer nu dancken wij den tydt, en Die den tijd de gave gunt, Wij verdeelen tot een punt; Wij ontkennen groott' en kleinte 1190 Die de dolende gemeinte 'T schepsel bij der oogh toe dicht; 117. Wij gevoelen bij 'tgesicht; Wij doorwandelen de gronden Van een' wereld, niew gevonden 1195 Voor een vijfde vierendeel. rr8. Weinigh heeten wij soo veel, Dat wij 'tmeeste weinigh heeten. I19. Stede-poorten zijn maer spleten, Spleten, poorten sonder maet, 1200 12o. Dusend mijlen in een' graed, 121. En waer sullen wij belenden? Alle maet is sonder enden, Alle minder, bij versinn, Deelbaer in een eewigh min, 1205 En het minste gaet in deelen: Sterre, 'tmagh u wel vervelen, Maer 'tvervoert mij boven Maen, Boven Sonn en hooger aen. 122. Voel ick mij te hoogh ontvoeren 1210 En mijn aendacht soo ontroeren Dat 'tvermaecken mij vermoe' i 16. Emmers door de scherpsinnighe vonden vande voornoemde Glasen doorkruypen wij all het geringste; bewijzende dat het ghene men tot noch toe groot of klein genoemt heeft, inder daed ende by sich selven noch groot noch klein en is, 157. Ende onderscheiden alles by onse ooghen, als oft wij 't met handen tasten; wandelen door eene tot noch toe onbekende Wereld van kleine schepselen, als oft het een niew ondeckt gedeelte vanden Aerdbodem waere. ri8. Het ghene tot noch toe voor klein ende weinigh is aengesien, seggen wij soo groot ende veel te zijn, dat het ghene tot noch toe voor groot ende veel is gehouden, klein ende weinigh daer by is te noemen. i19. Bij voorbeeld: Een' Stads poorte, soo wijse nu sien, is maer een splete, by een' splete door het vergroot-glas gesien, die sich als een onmatighe Poorte verthoont. 120. Ende alsmen met sulcke Brillen eenen van de 360. graden besagh, men souder ruijmte in vinden wel voor i000. mijlen in plaets van 15. 121. Hoe onendelick is dat bedencken, daer het minste altoos noch deelbaer is in minder! mijne aendacht voert het tot God toe. 122. Bevind ick endelick dat dat diepe insicht ende bedencken mij vervele, ick dael wat nederwaerts. Vs. 1209--1213 ontbreken in r IIS. 83 1638 'K sack wat leeger naer mij toe. 123. Met den Hemel gae ick spreken, Met der wolcken winter-deken, 1215 Met den Bruijghom in de lucht; All haer heilighe gerucht Dat sich, ongehoort, ter ooren Aller volckeren doet hooren, Sal ick gierigh gade slaen; 1220 Uijt des eenen daghs vermaen Tot den andren, sal ick leeren 't Waerdigh melden sijner eeren, Die den weteloosen wett Aen de trouwe sijner Wett. 1225 124. Wed'rom sal ick mij ontsincken Uyt het aller hoogste blincken, Tot in 'tmidden van de locht, En daer 'tvrolicke gedrocht, Burgherij van hoogen Stamme, 1230 Nu syn gave, nu syn stramme, Nu sijn scherpe, nu sijn holl, Nu sijn enckel, nu syn voll, Nu syn' allerleij geluijten Hem ten dancke hooren fluijten 1235 Die het veer en voedsel geeft. 125. (Is 'tgedrocht wel soo beleeft Dat hij 'tvoedsel, en de veeren, En de reden, en 'tbeheeren Aller veer en voedsel gaf?) 1240 126. Een' verdieping leegher af Vind ick d'onderste gebueren, Die haer kleeding noijt verduren, Noyt en wisselen van bont Daermens' eens gedeckt in vond. 1245 Leer ick niets van haer bedrijven? Hondert lessen die beklijven: 123. Iek gae bedencken de deftighe gestaltenisse des Hemels, der wolcken, ende insonderheid der Sonne, die, als de Prophete seght, als een Bruydegom uyt syne Camer komt, dewijle de Hemelen een' Tale spreken die alle volcken verstaen, ende ick leere, uyt het vermaen des eenen daghs tot den anderen, de eere verbreiden van God almachtigh, die des onverstandigen verstand aen sijn' getrouwe wett scherpt. 124. Noch wat laeger dalende sal ick mij vermeiden onder het verscheiden geschall der vogelen, ter eeren van haren Schepper singende. 125. Is de mensch wel soo danckbaer die dit alles beheert? iz6. Noch leegher vind ick de viervoetighe dieren, ende leer van haer menigherhande goede dinghen, daer sij ons in overtreffen. Bij vs. I215: Ps. 19. 6. — vs. '217: 4. 5. — VS. 1221: I. 3. — VS. 1223: S. 6' 1638 84 Vré, genoeghen, stilte, rust, Weelde, maer bepaelden lust, On-sorgh tegen flus of merghen, 1250 Korten haet op langhe terghen, Wensch noch vrees, d'onnutte pijn, Daer wij kosiliek mall me zijn. 127. Isser meer? meer sonder palen: Oh! den oogst is dick te halen, 1255 Maer de werck-mann staet'er dunn: Hoe veel dien ick 't niet en gunn Treedt'er langs die rijcke paden Off sij door de doornen traden, In bekommering van veer 1260 Om gewinn, om wraeck, om eer, Om gewinn ten overvloede; Over wraeck van wrevelmoede; Over eer van over-eer, 'T joocksel van gestadigh meer, 1[265 Zeilen, meer dan 'tschip kan voeren. 128. 'T heilighe legt voor de boeren, En men trapt'er over heen. Maer ick raep wat voor ons tween, Sterr', en altyd sal ick weeren 1270 Met de le'ghe hand te keeren Uyt Gods acker; altyd wat Gad'ren dat ick niet en hadd. raq. En gedoogen 't leghe vrinden, Die mij op den dool-wegh vinden, 1275 En ontslaen sij mijn ontmoet Met een' wenck en met een' groet, (Die sich byder nacht vervaren Tuschen trouweloose baren Aen een klippe voelt om hoogh, 1280 Die een gloeyend exteroogh Teghens keij of kanten stoot, en 127. Noch isser veel meer af te halen: maer men versuijmt het. ende de meeste luyden treden daer door henen; besigh ende overladen met haere menschelicke bekommeringen, van Geld, van eergiericheid, van wraeck en diergelycke. iz8. Ondertuschen leijt alle die kostelickheid alleen onder der landluyden voeten; maer ick sald'er altoos ijet voor ons beiden af thuijs sien te brenghen. 129. Is 't dat mij oock in die eenighe wandelingh ledighe leyden ontmoetende ongemoeyt willen laten (want daer en is niet quellickers noch gevoelickers, dan in sijn' gesochte eenicheid gestoort te werden) soo dat ick mijne Gedachten byden anderen vergaderen moghe: Bij vs. 1255: Math. 9. 37. vs. 1276 wenck K. a.: wensck 85 1638 Staet soo bitter niet verschoten, Als een eenigh man beknelt Van een' aenspraeck die hem quelt) 1285 Doogen 'tvrinden uijt medooghen, Die mij neffens mij beooghen En niet neffens mij als mij, Dat ick, aller aenstoot vrij, Mijn' gegaerde bloemen stelen 1290 Tot een tuijltjen magh verheelen, 130. 'T garen sal, grof onder fijn, Van mijn eighen twijning zijn, Garen van gevlochten woorden, Die u, Sten, wel eer bekoorden, 1295 En bevielen mij om u, , Vlechten, hoe? als dese nu. Sulcke reepen sal ick leggen Om mijn binnens-mondsche seggen, Om den bessem sonder band 1300 Van mijn weijende verstand, 131. 'Kwill wel lyden dat sy denken Die mij lacchende bewencken, Siet, men merckt het aen 'tgesicht, Off hij mijmert, of by dicht. 1305 Laet mij mijmeren en dichten; Mog'lick wat ghij van gewicht en Onverdoemder stoffe vindt Inde munt van mijn bewint. Mog'lick of de nijd sal lyden 1310 Dat rich very van dese tijden (Men beleeft die gunsten niet) Yemand half genoeght geliet, Half gedwongen vond te seggen, Waer.magh nu die dichter leggen, 1315 Die soo noo 'tvertreden pad Van 'tgemeen gerijm betrad, Die soo walghde vande woorden Diemen maer in 't oor en hoorden, Van het flauw en lauw geluyd 1320 Van een' all te gladden fluijt. 130. Ick salse in Dicht verknopen, ende als bekuijpen. tai. Ick magh wel lyden datmen mij dan voor een' dichter aen sie. Want mogelick sult ghij eenigen smaeck in mijne wercken vinden; oft oock de nakomelingen; ende prijsen dat ick getracht hebbe ijet ongemeens voort te brengen. Bij vs. 1304: Aut insanit homo etc. — vs. 1317: ubi acer spiritus ac vis Nec verbis nec rebus finest, nisi quod pede certo Differt sermoni sermo merus. Hor. I. Serm. 4. vs. 1299 bessem i HS.: borstel 1638 86 132. Sterr', onschuldight mijn vermeten, 'Kben onsoenelick gebeten Tegen 'tlamme laffe lijm Van den dagelixen Rijm, 1325 En bestae het leed te wreken. 133. Rijmen is wat meer dan spreken, Spreken min dan seggen, vrij, Dichten staet voor alle drij. Maer daer meenter 'twitt te raken, 1330 En sij seggen oft sij spraken, En haer dichten is Geseidt. 134. Hoofden verre van bescheid, 'T oude woord kan 'twederleggen, 'T isser niet te doen met seggen. 1335 Keur van woorden, pitt van sinn, Drijmael dobbel binnen in Wat of schael of schell beloven, Heldre tael en onbestoven Spraeck van huijden, toon van straet, 1340 Mannen meening, vrouwen praet, Klare letter, duijster dencken, Min dan herssenen kan krencken, Meer dan herssenen ontoom', 'T rijm voor wind, 'tgerijmd' in stroom, 1345 1 35. Sulcke zyn haer' eigenschappen Die ick soecke t'onderstappen; Soecke, Sterre, maer van wijds. U ontstappen sij van byds, Ghij doortaste', als fyne webben 135o Diemen in 'tgevoel moet hebben; Ghij doorsmaecktse, ghij bevroedt 132. Inder daed, ick hate de lafficheid vande gemeene dichterij, ende poogh'er tegens in te gaen. 133. Vier trappen tell ick van onderen op: Spreken, Seggen, Rijmen en Dichten. Dese en onderscheiden de gemeene Dichters niet. Soo meenen sy wat volkomens te weghe gebracht te hebben, als sij ijet gedicht hebben, dat pas voor spreken, oft voor een gemeen seggen magh nyt gaen. 1 34• Maer daer werdt wat anders vereischt tot een volmaeckt Gedicht, namentlick de eigenschappen die hier volgen. 135. Dat zijn de deughden vande oprechte Dicht-Const, daer lek van verre naer trachte; maer die ghij van naer bij begrijpt; verstaende te recht, hoe het krachtighe ende 'taengename t'samen een volmaeckt gedicht moeten uytmaken. Bij vs. 1 334: Non satis est puris versum perscribere verbis. Hor. i. Serm. 4. Neque enim concludere versum Dixeris esse satis, neque si quis scribat uti nos Sermoni propiora, putes hunc esse Poetam. Ib. Vehemens et liquidus puroque simillimus amni. Hor. 2. ep. 2. vs. 1329 't witt K. a.: wit 87 1638 Wat het sout in 'tsuijcker doet. Guide middelmaet van koken! Honich in Asijn gebroken, 1355 En dat, hoe? dat snelle scherp? Neen. dat ampere, dat serp. 136. Ghij gevoelt de dichte feilen Daers' haer' streken in verzeilen Dien geen Reden maer geweld 1360 In 'tgerucht van dichten stelt. Tweederhande die wij weten Op den anderen gebeten Tergen meest uw taeij gedult. Beide gaen van schuld in schuld: 1365 137. Dese stelt syn hooghe luijster In het swartste van den duijster, Cyfert all dat leesbaer was, Of men 't in een' doolhof las, Schuijlt sich in vuijl warre-garen, 1370 Soeckt, en schroomt sich t'openbaren, Deckt lijn' kernen met een schell Die den hardsten tand ontstell'. 138. Wie gelust sich 'tover-byten, Wie soeckt pitten door dat splyten, 1375 Diemen duchten magh en moet Of sij bitter zijn of soet? 139. 'K eisch een smaeckelick vermaken, En versuftmen mij met kraken? 'K gae te gast op Tong en Most; 1380 Moet ick sweeten om den kost? 140. D'ander op den kamm geschoren Staet gelijck hij werdt geboren, Sonder krull en sonder kleet; 'K weet ten eersten wat hij weet, 136. Ghy weet hoe onredelick sommighe quade Rijmers inde gunst vande Wereld zijn, ende die tweederhande: 137. D'eerste pronckt met een' gesochte duysterheid, als oft hij in Cijffer schreve; schijnende gelesen ende niet verstaen te willen zijn. 138. Ende wie magh de pyne van door duijstere woorden henen te soecken, dat mogelick gevonden zijnde der mocijte onwserdigst wesen sal? 139. Moet ick een gedicht met arbeid lesen, daer ick mij in soecke te verheugen? 540. De tweede daer tegen komt heel effen en slecht uijt; ende door sijne lafficheid werdt hem mijn smaeck nauwlix gewaer. Bij vs. 1353: Vir bonus et prudens versus reprehendet inertes, Culpabit duros. Nec satis est pulchra esse poemata, dulcia sunto. Hor. de Arte. — vs. 1364: In vitium ducit culpae fuga. Stulti dum vitant vitia etc. Hor. — vs. 1370: Qui quum legi vellet quae scripsisset, intelligi noluit quae legerentur. Scal. Hijpercr. vs. 1380 sweeten om 2 HSS. eerst: wercken voor 1638 88 1385 'Kvoel hem nerghens in mijn' tanden, Die mij nood' op melck in manden Sond mij niet soo onversaedt Van sijn' tafel op syn' straet: Wie magh Olij in lauw water? 1390 141. Lang-verslagen-wijn-verlater, 'K miss all waer ick hier om kom, En noch will mijn' maegh rondom. Wat een vriendelick vermaken Daer de feest beghint van braken! 1395 Foeij van all 't geladde mall, Vett en soet onsteeckt mijn gall. 142. Sterr', hoe nauw is 't hier te passen, En hoe sult ghij mij verrassen, Die mijn' onmacht in een' wett 1400 Van soo kiesen keur besett! 143. Maer ick wett; en laetse snijden Die mijn' Wetten willen lijden; Kreupels wijsen wel een' tré Die noijt kreupel naer en dé, 1405 Schorre kelen leeren singen : En u goedheid sal u dwinghen Waer mijn eigen ongevall In mijn eighen boete vall'. 144. Sal ick d'eerste Meester wesen 1410 Die sich lam en ongenesen Voor den siecken hebb' verthoont? Die ter hooger heide woont Kan ter Zee den Stierman stieren: Ia de stomme staende vieren 1415 Rechten hem syn' loop van strand: 145. Neemt mij voor een' houte hand Die den reiser op een' kruijs wegh 141. Laffe dichter; ick walghe van uwen lauwen, gladden Rijm; ende uw soeticheid vergramt mij. 142. Maer ghij, Sterre, sult mij met reden uyt mijn' eighen regelen veroordeelen. 143. Doch ten minsten in mijn' plompicheid dien ick voor eenen slijpsteen aen andere: ende de meesters en zijn altoos de gauwste niet in 't uijtvoeren vande konsten die sij voortleeren. 144. Men siet gebreckelicke Genesers voorde siecke verschijnen. Het Stiermanschap werdt te lande geleert. Iae de vierboeten leiden den zeeman van 't Strand af. 145. Soo kan ick als een houten Wegh-wijser, als een schip-wrack op een' plaet, voor een' waerschouwingh dienen: Iae een Boll-baken is maer een ledighe Tonne. Bij vs. 1386 (in K. b.): Sectantem laevia nervi deficiunt animique. Hor. 2. ep. 2. — vs. 1411: utor vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet, exsors ipsa secandi. — vs. 1405: docent. vs. 1385 'K voel K. b.: 'k Woel 89 1638 'T kortste toepad naer sijn huijs segh. Neemt mijn' feilen voor een wrack 1420 Dat een ander mijd' op 'tvlack; Feilen is oock onderwijsen, En noch is hij wat te prijsen Die sich als een' le'ghe tonn Voor een baeck ten besten gonn'. 1425 146. Maer wat aerde sal mij draghen Brengh ick thuijs dat u behaegh, en U in oogh en oor gevall? Lieve leser, een voor all'; All' om een' kond ick verachten; 1430 Maer sij hebben 't niet te wachten; All' om eene sullen mijn, Alle mijns gesinden zijn. 'K houd' mij alle proef te boven In uw lyden; in uw Loven 1435 Alle proevers: en wat meer? 147• 'Kmagh wel swellen op een' eer Die ick mij niet toe en mete, En maer Polla danck en wete; Daer haer' vijlen over gaen 1440 Sal ick tegen 'troesten staen, Tegen 'tspijten, tegen 'tnijden, Tegen 't suer van alle tyden, En men sal mij sien naer mij, Daer Ghij Ick werdt, en ick Wij. 1445 148. Maer der Sterren welgevallen Magh mij ongestadigh vallen Meer dan ghij, mijn' even Sterr; Mog'lick of sich 'tweet verwerr, Mog'lick mij uyt Boss en weijen 1450 Kom' te suchten of te schreijen, Ander' weijen, ander Boss Kan ick ryden sonder Ross. 149. 'K weet een Boss van witte blad'ren, 146. Maer hoe heughelick sal mij daer tegen wesen, soo u mijn werck bevalt? Naer uwen lof sal ick aller leseren berisping verachten: hoewel ick geloove dat elck sal willen goed vinden 'tghene ghij niet en veracht. 147. Soo derv' ick stoffen, door dien mijn' Gedichten door u gevijlt ende verholpen sullen werden, als die van Lucanus van Polla Argentaria, sijn Wijf, wierden. Door dat behulp sullen mijne wercken het verroesten ende versueren vanden tijd ontgaen. 148. Soo mij nu quaed, windrigh, of regenachtigh weder de wandeling buijten belett, heb ick binnen huijs een' ander wandeling te doen. 149. Onder mijne Boecken. vs. 1446 ongestadigh I HS. eerst: min genadigh — vs. 1447 Meer dan g/ij HS. eerst: Dan het uw 1638 90 Voll van ad'ren, swerte ad'ren, 1455 Ad'ren voll van 'tbeste bloed Daer sich hert en Hoofd af voed'. 'K weet een boss uyt alle winden; Over Eicken, over Linden: V mijn beste wandel-pad, 146o V mijn Boss van Boecken-blad! 15o. Sterre, ben ick t'huijs te soecken, Soeckt mij inde Boeck-weij-hoecken: Magh ick weijeu, dat's de Weij Daer ick liefst van allen weij. 1465 151. Maer en laeter mij niet soecken: Ben ick uyt, dat 's in mijn' Boecken, En 't en is geen valsch beduijd, Daer in, ben ick allom uyt. 152. Heet ick thuijs, laet Boden sweeren, 1470 Menichte van groote Heeren Staen hem om en om ter tael. Heeren all? jae t'eenemael; Heeren die gheen' Heer en kennen, Heeren die sich niet en wennen 1475 Heeren flauwer aen te gaen Dan den armen op de baen: Heeren, onverzaegde helden, Die het lief en 'tleede melden Sonder blick en sonder blos 148o Inde steden als in 'tboss. 153. Sij getuijgen dat sy weten Die 't mij soo ter deur uijt heeten 'T all te droevigen ontrust Van mijn' steelsgewijsen lust. 1485 154. Kort mijn' langhe buijten-uren, Kortse die ick in mijn' muren Voedsel, vaeck, vermaeck, verdriet Schuldigh blijf: hoe nae is 't niet 15o. Daer moetmen mij binnens huijs soecken, als in mijn aengenaemste tydverdrijf. 151. Doch laet liever seggen, wanneer ick daer ben, dat ick uijt ben: want, inder daed, zijnde inde Boecken, houde ick mij uijt en verre van alle andere besigheid. 152. Iae mijn volck moghen seggen, dat ick met een deel Heeren te spreken hebbe: want Boecken zijn vrij-heeren, die elck liet sijne derven leggen, sonder groot oft kleine te verschoonen. 153. Ende mijn volck, die mij soo doende vande stoorers van mijn kort vermaeck verlossen, sullen maer de waerheid seggen. 154. Voorwaer een kort vermaeck: want treckt van mijn leven den tyd, die sich, meest baijtens huijs, aen mijn beroep; binnens huijs, aen allerhande dinghen moet spillen, hoe weinigh schieter over t'mijnen vrijen verdoene? vs. 1459 en 146o V in 2 HSS., die eerst: 0 hebben, evenals het 3de HS. en K. a. 91 1638 Daer mijn' vrijheid staet op make! 1490 155. En wanneers'er aen gerake, Denckt hoe slick ick naer een' beet Die mijn honger niet en weet Of hem mergen sal gebeuren, Denckt hoe datse mij verscheuren 1495 Die mij hier ter halve mael Storen tusschen lipp en schael. 156. Hier onthalen mij mijn' Heeren, Hier en hebb' ick niet t'onbeeren Dan 'tgerecht dat mij verveel; 15oo 'Kleen niet meer als keur en keel, Oogh en oor, en tong en tanden, Lust en last, en hert en handen, 'Keisch maer, en het valt mij toe: En wat eisch ick, wie, en hoe? 1505 Dusend monden die mij toeven, Die mij 't hare heeten proeven En versadighen om strijd Eene maegh op eenen tijd. 157. Grijse mannen, Hemel-kinders, 15ZO Aller zielen onderwinders, Stellen mij het Manna voor Dat wij swelgen door het oor, Dat wij in 't Gewiss verkoken; En sij rechten 't soo gebroken, 1515 Soo doorhackt en soo doorstooft, Dat het maer een buckend hooft, Maer een gapen heeft te kosten: Suijgelingen, die begosten, Dien ter spijse niet geherdt 1520 Niet als melck geschaft en werdt, Souden dit gerecht verdouwen: 158. Maer wie sald'er 'tsuer uyt houwen, Wie het bitter, wie het scherp, Wie het bitsighe verwerp, 155. En als mij dat geluck gebeurt, hoe graegh moet ick het nutten, en hoe quellick is 't daer af geruckt te werden! 156. Hier vind en geniet ick all wat mij lust, en elck een deser Heeren spijst mij om 'tseerst. 557. Eerstelick vind ick daer de Kerckelicke Schrijvers, die mij Gods woord voor houden: soo ten breedsten uytgeleght, dat het de teere leerlingen sonder moeijte konnen begrijpen. 158. Maer hoe salmen ten einde van den twist ende geschillen komen, die onder haerluyden, sonderling tuschen ons ende de Roomsch-gesinde in swang zijn? ende hoe salmen die verblinde menschen op den wegh der waerheid helpen? 1638 92 1525 Wie het hitsigh tegenstoken Van het wederzydsche koken? Wie het hooger scheel als oot Tuschen Vlees en duydend Brood, Tuschen Bloed en sapp van druijven? 1530 En wie sal de blind' onthuijven? 159. Heere, reckt noch dijn geduld Op den blinden sonder schuld; Maer hoe langhe wilt ghij beiden Met, den moed-will van 'tverleiden, 1535 Met den sienden, die dijn licht Schuijlen voor 'tgemeen gesicht? r6o. Naest den Preker staet de Rechter, Mijn getrouwe onderrechter, Mijn geheime Kamer-raed, 1540 Over aengeboren baet, Over aenbeschoren schade; Mijn verdedigher in 't quade, Mijn beleid naer nutt en goed: Isser dat ick schutten moet, 1 545 Isser dat ick eischen derve, Dat ick late, dat ick erve, 'K vordere geen licht bescheid, 'Kvraeg hem wat de Keiser zeidt, Wat de Borgherij van Roomen, 1550 Hoe 't de Raedsheer heeft genomen, Hoe 't de wijse man verstaen, Hoe 'tgebruijck daer tegen aen: ,6,. Will de schael niet over wegen, Staen ick om gewicht verlegen, 1555 Sterre, 'ksegg het u in 't oor, Allerwegen valt gehoor, Allom glimp, en allom deken, Allom recht om recht te breken, Wijsen tegen, wijsen met. 156o Will de wett niet in de wett, 159. Weest noch langhmoedigh, o God, over de onnoosele ende misleidde: maer hoe lang wilt ghij 't wesen over de ghenen die haer, beter wetende, mnisleiden? 16o. Volgen de Boecken van Rechtsgeleerdheid; die mij ten dienste staen als soo vele Raedsheeren, 'tzij ick te eischen oft verweeren hebbe. Met hun beraede ick mij uyt allerhande soorten van Rechten, als daer zijn Lex et Principum placita, Plebiscita, Senatus consulta et Magisiratuum Edicta, Responsa prudentum, Consuetudo. 161. Vind ick daer niet t'mijnen voordeel beantwoordt: de uytleggingen der Doctoren zijn van soo verscheiden besluyt, datmen altoos byden eenen oft den anderen geholpen kan werden; ende met de meeste stemmen kan men 't veeltyds wegh draghen vs. 1528 duydend i HS.: heiligh 93 1638 Wett werdt soo om wett gewrongen, Soo gedreven, soo gedrongen, Soo gepijnight, soo gepleijt Datse seidt en niet en seidt, i6 Wat wy velen of bevelen: 'Tsterckste recht bestaet in velen, En men telt sich rechters toe, En men. Wegh, ick werd het moe. 162. Verre zij van mij bevonden, 1570 Dat ick door de vuijle wonden Die'ck in 't Roomsche lichaem ken Van soo menigh' scherpe penn, Hier gebeten, daer gebeden, Daer 'tgewinn ten dienst gesneden, 1575 Booren will' in goed of erf Dat ick sonder onrecht derv. 163. Geld met guijchelen verovert, Goed den eighenaer ontoovert Bij geswinder wetten treck, 158o Acht ick minder dan gebreck. 164. Lang te niet waer 'tlanghe rechten, Konmen met syn selven vechten, Eermen aenden nabuer viel: Die de vierschaer 'tsijnent hiel, 1585 En verdoemde daer sijn' tochten Eers' hem voor den rechter brochten, En besloot sich in de Wett Die hem sijn Gewisse sett, 165. Op de Roll en hong sijn' Vloe niet, 1590 'T scherpe Recht en waer de roe niet Tot der armen eeltigh veil: 'T billick viel ons schier te fell, En wij souden 't voelen stryden Met geduld en medelyden, 1595 En ontgeven ons wel wat 162. Maer God verbiede dat ick mij tegen recht ende reden sonde willen behelpen, met eenighe der Keiserlicke onredelicke wetten, die de Wettgevers haer selven oft ijemand anders te gevalle hebben uytgegeven. 163. Liever will ick gebreck lyden, dan mij door slimme trecken verrijcken. 164. Oock, soo ijeder een eerst met syn eighen gemoed te rade gingh, en stelde alle eighen sucht onder de voet, het langhe gepleit waer haest af. 165. In plaets van cns ter vierschale te haesten om den behoeftigen op 'tLijf te vallen, souden wij schier ons allerbillixte recht ten scherpsten niet willen uytvoeren. Bij vs. 1563: aende pley gereckt. — vs. 1571: Corpus luris Caesarei. vs. 1567 telt K. a.: stelt — vs. 1589 de t HS.: een' — vs. 1590 de t HS.: sin' — vs. 1593 1 HS.: En hij sond' loet — vs. 1595 ons i HS.: sich 1638 94 Dat de wett gegeven hadd Die 't de wett hadd willen vragen. 166. Maer 'tvermogen en 't verdraghen Will soo qualick eenen wegh, i 600 En hij will soo noode wegh Die de plaets kan eighen heeten. 167. Waer heen streckt mij oock het weten, 't Woeste weten van de Wett Daerm' ons herssenen in plett, i 605 In verduft en in doet smooren, Recht als herssenen en ooren Op het baerden van de jeughd Houwbaer zijn aen hooger deughd? Dient haer 'tmess, die 't niet en trecken? i6io 168. Dapper: 'T sal ter weere strecken; 'T sal mij decken van een' stoot, 'T sal den mijnen in den nood, 'T sal den weduwen, den weesen Voor een muer van Coper wesen, 1615 Rijs' ick oyt daer wees of we'ew Mij ten Richter-stoel beschreew. 169. Richter-stoel, een ijeders gading, Die versitting en versading, Hoogher trappen en gewinn 1620 Voor wat leegher en wat min Los of loos bestaen te keuren, Mog'lick sult ghij mij gebeuren, Mog'lick waer gebreck van Stoff Mij vereisch in 't Richter-hof; 1625 170. Maer geladde wentel-trappen 'K sal ter schoore naer u stappen, Stappen taeijer dan mijn schoen Sal mijn voet naer boven doen, 166. Maer de maghtigste will soo qualick aen 'twijcken. 167. Maer, sal ijemand seggen, soo wij ons met de Rechtsgeleerdheid niet en mogen behelpen, waer toe breecktmender ons het hooft mede, in 'tbeste van onse jaeren, wanneer wij de krachten hebben om ijet beters te leeren? 168. Antwoord: Sy sal mij strecken, om mij, den mijnen, ende den verdruckten, ter nood te helpen verdedighen, soo ick oyt tot het Rechter-ampt verheven werde. 16q. 0 Rechter-ampt, dat soo begeert werdt door alle soodanige, die off onbedacht, off met quaed opsett, uyt haren middelmatighen staet soecken te versitten tot eenen hoogeren, daer sij hare begeerlickheid in mogen voldoen, mogelick off ick, by gebreck van betere, tot u beroepen werde: 170. Maer ick salder niet geern toe komen. Bij vs. 1627 (in K. b.): Noli quaerere fieri judex. Ecclesiast. 7. vs. 6. vs. í6o6 Recht K. b.: Pas 95 1638 Boven daer 't soo voll gevaer left. 1630 171. Recht is waerheid: en wat, waerheid? En waer waerheid? 172. Waere God, Die dit biindeling gebrodd, Dit gestommel, dit gewemel, Naer 'tgeheimste vanden Hemel, 1635 Naer de waerheid siet en lijdt, Die ghij wegh en waerheid zijt, 173. Siet en lijdt met medelijden Die daer gins en weer, besyden Wegh en waerheid suffen gaen, 1640 In vertwijffeling van staen Meer als wandelende roosen; Die de reise doen in doosen, En als twijffelende doen, Maer geraken noch ten soen 1645 Vande Sterre, die sij vrijen, En de waerheid daers' om strijen Laet sich dwingen met der tijd. 1 74• Waert ghij soo verr van 'tverwijt, Onder-Goden, waterpassen, í65o Die ons Bloed, en Erf, en Cassen Gods gewijse roijt en recht! 175. Maer, waer blijft hij in 'tgevecht Van Gewiss en nacht-gepeinsen, Dien de droeve droomen deinsen 1655 Op verwesen erf of Bloed, Daer noch 'tmenschelick gemoed In de schemering van weten Twijffelt door soo nauwe spleten, Tuschen d'onschuld en de Pijn 171. Want een Rechter moet waerheid spreken: en wie kent de waerheid? 172. 0 heere ende alleen waerachtige God, die ons dus biindeling naer de waerheid siet grijpen en grabbelen, 173. Erbarmt u over den ghenen die 't sich moeten onderwinden, losser drijvende dan de naelden van de Scheeps-compassen, die doch, all soeckende, in 't einde Naere Noord-sterre genaken, ende gelijck als kussen. 174. Ende, o Rechters, meesters van ons goed ende bloed, waere het noch met uluyden soo Bestelt, dat ghij endtelick de gesochte waerheid treften! 175. Maer wat moet de mensche stryds in 'tgemoed hebben, die, te rugge denckende aen een vonnis over goed of bloed gegeven, alnoch, inde duijsterheid van sijn verstand, light en twijffelt, of by Recht gesproken heeft, dan of de beklaeghde op eene onwaerachtighe ende maer uytgepijnighde bekentenisse veroordeelt is geweest! Bij vs. 1630: Tí écii As; Ioan. 18. 39. Fer ergo judex sententiam, et pronuncia, quis tibi verisimillimum videatur dicere, non quis verum dicat, id enim tam supra nos est quam ipsa veritas. Sen. ep. 65. vs. 1642 reise i HS.: reises 1638 96 í66o Offer recht gerecht magh zijn? 176. Suer beroep, waer is 'tbehagen Dat hem dwing' u naer te jaghen Dien de middelmaet van eer Meer vernoeghen kan als meer? 1665 0 bewind van Luyd' en Landen, Fier bestaen van Reusen handen, Dier betrachten, swaer gebod, Menschen zijn, en doen als God! 177. Stracken ernst, gespannen droomen, 1670 Die mij wakend' overkomen, Laet mijn aendacht wat verlaets 'K sie wat in de naeste plaets Dat mijn' sinnen kan ontdoijen, En ick derv' er u op noijen, 1675 Sterre, die des kundigh zijt Tot der kundighen verwijt. 178. Luijden die het langer leven Niet en nemen, niet en geven Maer ontgeven wat gebrecks, r68o En bestellen wat verspecks Tegen 'trooven van de qualen Die wij voeden oft behalen, 179• Sulcker luyden staender hier Vande grijsen drij of vier, 1685 Vande groene dichter hoopen; 180. Eertyds pinten zijn nu stoopen; Dat is Mensch en Tyds gelaet, Meerder jaren, meerder praet. Ouderdom versoet aen 'tklappen 1690 Als de kinderen aen papp, en Poppegoed en koeck en koot, En de wereld gaet ter dood, S'is op 'tsloopen. dat's haer sterven, En soo rammelen haer' scherven 176. Stout, swaer, ende gevaerlick bewind, des God alleen machtigh is, waer is de redelicke mensche, die sich met een middelmatigh leven konnende te vreden houden, naer u sonde willen trachten? 177. Naer dese ernstighe ende swaermoedighe gepeinsen lust mij mijne sinnen wat te verfraeijen; ende ick sied'er de Boecken toe hier neffens staen, die ghij, Sterre, beter als de ervarenste verstaet. 178. Namentlick de schrijvers in Medicine. 179. Vande oude hebb icker weinighe; vande jonghe veel. z80. Soo gaet het met de Wereld: hoe sij ouder werdt hoe sij meer klaps krijght. Oock gaetse in duijghen vallen; daer af rammelen de Stucken, meer als in haer jonghe kracht; doe de wetenschappen in weinighe ongepronckte woorden werden beschreven. 97 1638 1695 Meer dan in haer hechte jeughd; Doe de sluijcke slechte deughd Of ontkleedt of sonder boorden, Sonder boorden ghingh van woorden, Vodden daerse nu in smoort. 1700 181. Sterre, 't is lang all gehoort Datmen hoort: 'tzijn oude kooien Diemen op hervonckte kolen In 'tlang sop van desen tijd Onse walgh te voren snijdt. 1705 182. Maer gestaedt ghij mijn berechten 'K sal de meesters voor de knechten, 'T grijs voor 'tgroene doen gestaen: En hoe sal ick spelen gaen! 183. 'Ksal ons door ons selven voeren 1710 184. Langs de lijnen van 'tberoeren Van de toppen tot den teen, 185. Langs het holl' en 'tvolle been, 'T hardsteen-werck van onse huijsen; 186. Langs de klappiens van de sluijsen 1715 Die sich 's levens Tij ontsluijt, Daer 'tsich heimelick voor stuijt Als 't den oorbaer dwingt te ebben; 187. Langs de weergae van die webben Daer sich 'tvierigh vocht door jaeght: 1720 188. Door 'tbesluyt daer 't all af waeght, Door den huijsraed van de sinnen, 18q. Door het vroegste van 't beginnen, Door het laetste van 'tvergaen, Door de Smiss van 't eewigh slaen, r8[. Heden en werdt'er niet niews geschreven: All dat onse langhwijlighe Schrijvers doen, en is maer d'oude spijse met niewe slappe saussen te verwarmen. 182. Maer wij, so het u goed dunckt, sullen ons sen de oorspronckelicke meesters houden. 183. Ende vermaken ons met het schepsel van 'tmenschelicke lichaem te onder. soecken, ende daer in 184. De Zenuwen; 185. 'T Gebeente; 186. De Aderen, met de open en toegaende vellekens daer in gevonden, het Bloed op houdende ende aflatende, naer 't noodigh is; 187. De Arterien, daer het geestigste Bloed door schiet; 188. De Herssenen; 189. Het Herte, oorspronck van pols en leven; In 2 HSS., die de later bijgevoegde aanteekeningen missen, staan de Latijnsche namen der hier besproken lichaamsdeelen in marg. bij vs. 1710-1758. vs. 1707 gestaen i HS.: bestaen — vs. 1719 'tvierigh K. a.: viericic Huygens' Ged. , III. 1638 98 1725 Door het Onrust onser ad'ren, 190. Door de sponsien die 'tnaedren, Uyt medoogen van den brand Van sijn' endeloosen trant. 191. Door de klein-gekliste strenen 1730 Van de teere Bloed-webb henen; 192. Door de keucken van 'tgesinn Daer ick soo te schrobben vinn; 193. Door den vier-pann, die met stoken Moed en macht geeft om te koken; 1 735 1 94. Door den poel van 'toverschot Die mij soo veel soets verbrodt Met het sure van sijn' dampen, Wortels van mijn' ijd'le rampen Mijn' bekommering met niet, 1740 Mijn moedwillighe verdriet; 795. Door de Kaerens die het scheiden Van de leste weij beleiden, En beleiden 't door den dwang Van den nauwen nedergang 1 745 Daer wij grouwelick door baren Keytiens of het kindjens waren, Kindjens vanden harden slagh Diemen kindjens werden sagh Doe men d'eerste steenen beide 1 750 Van de tweede wereld leide: 196. Door den Treeft van alle vocht; 197. Door all watmen noemen mocht Eer het misdaed was te noemen Dat de misdaed de verdoemen, 1 755 Eer den Appel 'tvijgenblad Tot een broeck verwesen hadd: 198. Door de Slang van 't leste voedsel, 19o. De Longen, dicht by 't herte geleght om het te koelen; 191. De Lever, gelijckende een' webbe van ontallicke aderkens; 192. De Maghe, die mij soo licht vervuijlt; 193. De Gall, diens hitte de maghe versterckt; 194• De Mille, die mij veeltyds soo quellyck, sonder andere oorsaeck, maeckt; 1 95• De Nieren, die het onnutte vocht, als een' Weij, van 't Bloed scheiden, ende nederbrengen door de enghde vande Watergangen tuschen Nier en Blaes, inde welcke wij de felste pijnen van 't Graveel voelen, Baerende gelijck steenen kindertjens; als die uyt de Steenen groeyden die Deucaleon en Pyrrha naerden vloed over rugg wierpen, om de wereld van niews met mannekens en wijfkens te versien, 196. De Blase; 197• Tà air$oïa; 198. De Darmen; 99 1638 rqy. Door de slangetjens, haer broedsel, Diese nuttigh sooght en voedt 1760 Uyt het onnutt dat sij broedt. 200._ Sterre dat's een mensch in 'tkorte, Die hem reckt' als ick hem schorte, Wanneer zeilden een Colom' Dese kleine wereld om? 1765 tor. Maer wat zijnder min als blinden, Die sich 'tsnuffelen bewinden Door gesolder en gewelf Van haer kostelicke Self, 'T rijckste Boeck van die wij lesen! 1770 202. 'K sie bij raedselen genesen: Hoe verdouwt het ons geduld? 'K sie een Lever sonder schuld, Voller Gallen, vuijler magen, Dicker Milten boeten dragen: 1 775 203. Die noijt Milt of Maegh en sagh, Noyt en wist als bij gewagh Gall en Milt en Maeghs beleiden, Derftse by geschrift bescheiden, En beschicken in een' Brief 1780 Elck sijn' boet, of sijn gerief: In een' Brief die uyt sijn' penn, en Vuyl gewinn, en vuyl gewennen Heeft gesogen en gelost: 204. En hoe kent de Cock sijn kost? 1785 Als lijn' overgrootevader, Bij verhaei. neen, noch wat nader, Bij lijn koock-boeck: noch een steek, Noch een treedje, noch een treek rqq. Ende endelick de kleine Aderen langs 't ingewand, venae mesar•aicae, die all het nutte uyt de laeste verteeringh suijgen. Zoo. Dat is het kort-begrip van een mensch, de kleine wereld geheeten, die een Christophor. Columbus, omzeiler vande groote Wereld, qualick om zeilen soude, als mense ten breedsten mat. tor. Maer hoe weinighe onkundighe van dit maecksel nemen de moeyte van het te doorsoecken! 202. Soo komt het datmen ons medicijnen byder tast geeft; en 't eene lid voor 't ander quelt. 203. Want die noijt mensch en sagh openen, derft veeltyds elck binnen-lid met een Briefken het sijne toeschicken; oft eenen sleur van gewoonte, oft sijn giericheid te gevalle. 204. Oock en kent sulcken Doctor de Cruijden die by voorschrijft niet anders als by overgift van ouders tot ouders, oft by sijn Medicijn-Boeck, oft, voor 'tnaeste, by sijn Cruydboeck, met platen van eenigh jong schilder versien. vs. 1788 wordt in i HS. gemist. 7* 1638 100 Naerder waerheid, by de streken 1790 Van een schilder van drij weken. 205. Sterre, 'tstaet ons niet te deel, 'Tspelen met een anders keel. Maer 'traeckt d'onse, wat wij eten: En wien voeght het niet te weten? 1795 Wie en roert de kennis niet Van der schepselen bedied? 206. Langt mij 'tCeeltjen van Genesen, 'Ksal't u lichtelick doen lesen In noch eens soo stercken int 1800 Als uw oogh in 'tCeeltjen vindt. Lesen? jae, met all de sinnen: Keurt mijn Kruijmel-doos van binnen; 'K lever't all in Kruijmelen Wat ghij siet verduijmelen, r8o5 Wat ghij lesen siet en pluysen Voor de vracht van peperhuysen In de bitt're Coomenij: 207. Soeckt ghij Greinen? 'ksett se bij. Blad en vrucht die konst kan sparen, 1810 Bloemen, altyd lieve waren, 208. Binnen, om, en onder-hout, 209. Taeije tranen sonder sout, 210. Dieren, brockeling van dieren, 211. Steenen, die wij tover vieren, 1815 212. Plundering van onder d'Aerd? 213. 'T staet uw ondersoeck bewaert; 205. Ons aengaende, Wij en zijn van dat ambacht niet: nochtans isser ons en yeder een aen geleghen, te kennen watmen ons in geeft. 206. Ghy dan, thoont mij wat de Doctor heeft voorgeschreven; ick sal u all het ghene dat daer genoemt staet doen handelen, smaecken, riecken en sieu, in de doosen van Simpelen, die ick vergadert hebbe, om die kennisse te bekomen, thoonende bij stucken ende monsterkens all watmen inde Apotheke vindt. 2o7. Het zij dan zaden, bladen, vruchten ende blommen, die bewaerbaer zijn. 208. Of Houten, Schorssen ende Wortelen, 209. Of Gommen en Terpentijnen, met diergelijcke, 250. Of Gedierten en gedeelten derselve, 211. Of Gesteenten, diemen te hoogh acht, 212. Of Bergh-werck: mineralia. 213. Alles sal ick t'uwer begeerte leveren, ende uwe krachtighe Geheugenisse sal de swackheid wande mijne daer in te bate komen; ende wij sullen malkanderen indachtigh houden van alle deser dingen gedaente, eigenschapp, oorspronck, oorsaeck, reden en gebruijck. In i HS., dat de later bijgevoegde aanteekeningen mist, staan de Latijnsche namen der hier genoemde zaken in marg. bij vs. 1807—i815. vs. 1802 ontbreekt in i HS. — vs. 1805 en í8o6 ontbreken in 2 HSS.; in het 3de zijn zij er later bijgeschreven. — vs. 1816 'T stet K. a.: Slael 101 1638 En 't allmachtige vermeughen Van uw onversaedt geheughen Sal het machteloose mijn 11820 Trouwelick ten steune zijn, En wij sullen 't t'samen waghen 'T onderricht op alle vraghen, Over aller dinghen Hoe, Wat, waeraf, waerom, waer toe. 1825 214. Maer het leste sal ons gellen: En gebeurt ons ijet t'ontstellen Dat den Helper bijder nacht Sonder sorghe niet en wacht', Dat wij duldeloos verdroeghen, 1830 215. Beide sal de vijsel voeghen, Bey de sift, en beij de schael: En het kruydje dat ick Nael' Uyt mijn Hof van dorre Roosen, Uyt mijn Bogaerdje van doosen 1835 Sal ons ingaen als een beet Diemen van sijn Intjen eet: Senne sal ons min doen zittren, Mijrrh' en Aloe ontbittren, Rha min ijsen, Rha bij d'ons, 1840 Rha, niet barber soo, maer ons. Eighen Mess, en eighen slaghen Kanmen schrickeloos verdraghen; 'T dreighen van den Beul doet wee Meer als eighen priem of sné. 1845 216. Maer God weere priem en sneden Verr en lang van onse leden: Sterre, werdt ghij d'onlust moe Tusschen Beul, en Mess, en Roe, 'K sald'r u bij den Neus af leiden 1850 En in soeter doosen weiden, Doosen daer ick 'tvoer uijt tapp 214. Maer het gebruijck sullen wij van allen meest behertigen. ende soo ons by nacht ofte ontyden ijetwes schielijcks over komt, daer wij ronder gevaer oft onlydelicke pijn den Doctor niet toe en kennen verwachten, 215. Sal d'een of d'ander van ons de hand aen des Apothekers werck slaen; ende 'tghene wij ons selven soo uyt onse eighen droogisterije in geven, sal ons min walgen, clan 'tghene ons van buijten werdt gebracht. 216. Maer in langhe en moeten wij 's niet van doen hebben; Ende •verveelt het u daeraf te hooren spreken, ick salder u af helpen, ende brenghen u tot de laden van mijne Reuck-wercken. vs. 1821 sullen 't t'samen t HS.: stillen 't santen als in K. a. — vs. 1836 Intjen K. b.: Entjen — vs. 1846 één HS.: Laugh en wad 1638 102 Van mijn' drooghe dronckenschapp. 217. 'T stae te prijsen of te laken, Mij bekittelt een vermaken 1855 Dat de thiende niet en voelt: O de kostelicke soelt', O 'tgeheim van dichte geuren, Die niet alle neusen keuren, Die men alle rieckt, en geen, í86o Seven Eenen onder Een, Keur ick met soo viesen keuring Of mijn wel-zijn aen de keur hing Van het eenigh Spaensche wel Van een droncken Geiten yell: 1865 218. (Of 't gevilde beest sijn leden In 'tgetaende veil herkleedden, Wat een kijcken waer in 'twoud!) 219. Soo zij mij de konst betrouwt Van gemeng, gepleng, gepletter 1870 Van den Indiaenschen Etter; Van de grauewe Water-Gomm Met sijn lichte schimmel-blomm Die se 't Goud doet overweghen; Van den onghel, waer gekreghen? 1875 Uijt, (mijn penne weigert weer) Uijt gemeste Katten leer. 220. Ghij sult doos en Roos doen sweeten, Ghij sult Zelsaeminnen heeten All haer vett en all haer vocht í88o Lev'ren door den heeten bocht Van verzegelde gelasen. 217. Want, men vinde het goed of quaed, ick vermake mij in 't konstighe vermeng van kostelicke Reucken, daer de thiende mensch geen werck af en maeckt; ende ondersoeckse niet sulcken aendacht, als oft mijn' welvaert hing aen liet scherpe oordeel van een geparfumeert leder, daer van de Spaensche alleen de konst te rechte verstaen. 218. (I-Ioe souden de dieren staen sien, dat een Beest sijn soo beroockte ende bereuckte veil weder aen truck!) 219. Soo sal ick dan de hand aen 'twerck slaen; en stampen, en menghen de Muscus, den Amber (diens schimmel sijn bloessem heet, ende hem ten hoogsten kostelick maeckt) ende de Civette, diens oorsprong ick mij wederom hier, als wel eer in 't kostelick mall schame te noemen. 220. Ghij, Sterre, sult uw tydverdrijf nemen in 't trecken van Essentien uijt allerhande simpelen en Bloemen. Bij vs. 1878: Gelzamini. In i I-IS., dat de later bijgevoegde aanteekeningen mist, staan de hier genoemde reukwerken in marg. bij vs. 1870--1876. vs. 1866 herkleeden t HS.: verkleeden als in K. a. — vs. 1868 één HS.: Mij zij dan als in K. a. 103 1638 221. Wel hem, die 'tvernuftigh blasen, 'T scherpe scheiden aller stoff, Aller fijn van alle grof 1885 Uyt sijn Lever heeft gelesen; Dien den nooddruft heeft gewesen Hoe men 'tnoodeloos van 'tnutt Door de kopre neusen snutt. 222. Laet hem 'tsoet geheim misbruijcken 1890 Die sich Bloemen schaemt en struijcken, Die, met Scheiden onvoldaen, Voeghen will; en, hoogher aen, Voeghen dat den Hemel scheidde, Doe hij 'tswaerste leeghste leide, 1895 Goud in d'Aerde, niet in 'tvier. 223. Sterre, waerom zijn wij hier? Om het schepsel te genieten; 224. Will hij 't ruijlen of vergieten Die 't noch eighen, noch alleen, 19oo Nauwelix besitt — te leen, Die 't eens all sal moeten derven? 225. Laet ons bedelen, verwerven, En bedancken die het geeft: Maer 'tis wreed of onbeleeft 1905 Den beleefden te bespringen, En voor Goud Goud af te dwinghen. 226. Wie derft munten? 't echte merck Vindt men op des Meesters werck, En de stempel leyt verborghen. 1910 Wij hem soecken? Sonder sorghen, Vruchtbaer vier, geleerde pott, 227. Edlen helm, der dwazen spott, 221. Danck hebbe, mijnenthalven, de man, die het werck vande Lever nae bootsende, het scheiden vande nutte uyt de onnutte stoffen door het Werck-tuijgh vande Alchimie heeft gevonden. 222. Ende wie dat sich dan, in het, soete overhalen van Cruijden ende Blommen, met het scheiden der dinghen niet te vreden en houdt, magh sich begeven tot vergaderen van onvergaderbare Stoffen, namentlik tot het Goud-maken. 223. Ons aengaende, wij leven om de Schepselen in hare eigen gedaente te genieten. 224. Wiltse sich de mensch onderstaen te verwisselen, dieder niet eighens aen en heeft? 225. Laetse ons God af bidden, ende hem voorde gifte dancken; 'T is onbehoorlick, meer als genoegh te eischen van soo milden hand. 226. Endtelick,'t is all valsche munt die wij God naerslaen; laeter ons de hand af houden. 227. Waerdighe konst van Alchijmie, die maer vande onverstandighe veracht en werdt, vande arme gevrijt, die den verstandigben gegeven zijt, om het goede uyt het ongoede ende overighe te siften, ende soo den siecken in 't in nemen min te doen walgen, de aengenaemheid byden Oorboor voegende, vs. 1907 't echte t HS.: 't slechte als in K. a. 1638 104 Der behoeftigen bekoren, Den bescheidenen beschoren 1g15 Tegen walgh en overlast, Tot gebuijl van pitt en bast, Tot behoeven en vermaken, 228. 'K kom uw' stonden niet bewaken Op een' oude goude hoop 1920 Die mijn Silversack bekoop: 'K eisch geen' Croonen voor oud ijser; 229. Werdt mijn' arre-moed niet wijser 'K siese traeghelick verguldt : 230. Maer s'is lichtelick vervult, 1925 Als een' kinder hand, met Blommen, Saden, Bladen, vruchten, Gommen, Steentiens, beentjens, schorss en hout, En uyt ijeder een sijn goud; Goud van reuck, van smaeck, van Leven, 1930 Leven sonder kramp en beven, Leventje, spijt vee en viss, Sonder all wat heelbaer is. 231. Sterre gunts' haer diere schijven, Die se koopen, voor haer lyven, X935 Voor een oogh, een eewigh seer, Voor gerusticheit, voor eer, Wind voor weelde, hoop voor have: 232. 'T hooghe loon dat ick beslave, Slaev ick oyt om Helm en Kruijck, 1 940 Is het lemteloos gebruijck Van gesonde Ziel en Leden: Noyt en hebb ick meer gebeden: Wacht' ick meer van menschen kunst, Schepper, dan van dijne gunst? 1945 233. Dese zyn de meester-wijsen 228. Iek en gae niet by een gestadigh vijer sitten waken, op hope van Goud te maken, daer ick mijn goed Silver aen spille. 229. Werd ick niet rijck als door dien Wegh, soo blijv ick lang arm. 230. Maer mijn begeerlickheid en streckt niet hoogher, als om de guide krachten uyt allerhande voorgemelde simpelen te trecken, ende Baer door 's lichaems gebreken te voorkomen oft te genesen. 231. Laet ons haer clan dat diere Goud niet benijden, died'er haer' welvaert, haer' gesondheid, haer' eere ende gerusticheid aen te kost leggen. 232. Al] dat ick uyt cie Alchijmic sal soecken te halen, (soo ickse mij oyt onder mijn' volkomen gesondheid veesen.-winde) sal 'thetrachten van 233. Tot noch toe hebb ick gesproocken vande Boecken der Medicinen, die sich (te recht oft niet) onderwinden den menschen haere gestaltenisse te keren, ende haer leven te behouden. VS. 1924 ver-vult t HS.: gevult als in K. a. 105 1638 Die sich 'trecht van onderwijsen En behouden wat wy zijn, Eighenen bij recht of schijn. 234. Die het recht van haer te rechten 1950 Als haer' eighen' opperknechten, 'T recht van 't Staetighe Gemeen, 235• 'T recht van allen onder een, 236. 'T recht van allen onder allen, 237. 'T recht van weinigher gevallen, 1955 238• 'T recht van betere dan veel Leveren by schael en scheel, 239. Eischen haer gehoor, met ooghen Van 'tvernuftige vermoghen Daer de Wereld onder buckt: 296o 240. 'K geef gehoor, en word verruckt Uyt het Oostelicker dagen Tot het beddegaen der Dagen, En, in 'tkruijs, van 't Zuyder Ys Tot de Peper en den Rijz: 1965 Elck ontroetelt mij het prijsen Van sijn hergebrachte wijzen, Elck verheft het vast gestell Van sijn lang gestadigh wel. Wie will tusschen Boom en schellen r97o 'tKittelachtigh vonnis vellen? Spreeckt ghij, Sterre, neffens mij. Maer wie staet neffens mij? wat spreeck ick. , en waer lenen? Mijn Lezer valt in slaep, mijn' Sterre is uyt geschenen, Daer sleept een witte wolck haer' dampen over heen: 1 975 Sy strijckt ten Tyden uijt: Ick sie het, en versteen, En ste@n als steenen doen, van onderaerdsche dompen, Die haer doordonderen, en scheurense tot klompen. 234-Volghen nu de Boecken der ghene die Meesters van dese Meesters zijn, namentlick de Politici, die daer handelen ende overweghen de verscheidene manieren ende regelen van 'tbeleid der Gemeene Sake. 235. Het zij dan in Monarchia, onder eenen Prince, 236. Oft in Democratia, onder 'tgesagh der Gemeente, 237. Oft in Oligarchie, onder 'tbeleid van weinighe, 238. Oft in 4ristocratia, onder 'tbewind van de beste van 'tLand. 239. Maer dese verscheidene Schrijvers verschijnen voor mij niet dat selve stracke gesicht, daer sij de konst mede handhaven van de Wereld te regieren, ende begeeren van mij gehoort te wesen. 240. Ick hoorse van Oosten, Westen, Zuyden en Noorden; ende elck will sijns lands oud gebruijck gepresen hebben, als daer het selve lang bij bestaen hebbe. vs. 1 947 wy i HS.: zij — vs. 1969 Hier eindigt het eene HS. --- vs. 1972 tot het einde zijn ook in het 3de HS, door H. zelven geschreven. 1638 106 Soo ruijscht mijn' steene Milt, mijn moeyelicke klomp: Soo scheurt mij mijn gepeins, en mijn verwerde romp 1980 Huijst mijn' verslagen Ziel als haspelen in scherven; 'T huijs met den Huffs-raed woest; de muren aen 'tbederven, Den inboel hoecksch en dwersch. O,, Godheid, siet om leeg; Bekent mijn eenighe, mijn eewighe t'ondeegh. Oh, Sterre, noch wat straels! noch een oogh van medoogen 1985 Op des' onwaerdighe, die noijt en sullen drooghen. Hoe treckt ghij t'zeewaerd in, er. laet mij op het strand? (Wat segg' ick dweepende?) hoe geeft ghij u te land, En laet mij inde Pinck ter wellust van de -baren, De baren deser eew? Wij wilden t'samen varen, 1990 En deelen 't onweer half, en half de blyde vaert; 'T gevaerlixte gevaer was welvaert daer ghij waert; En daer ghij niet en zijt is welvaert, qualick spoeden. Hoe spoedt ghij dan te land, en laet mij in het woeden, In 'twoeden tegens Mij, mijn' Onlust en mijn' Lust? 1995 Ey, Sterre, voelt noch wat mijn onrust voor uw rust. De Wereld is soo barsch, soo koel van medelyden: Wien sal ick, ronder u, doen deelen in mijn lijden? Wie sal mijn toevlucht zijn? wie sal mij eenen dropp Van tranen leveren uyt half sou vollen kropp 2000 Als mijne dagelix ter halver vloed. sal swellen? Wie sal sich waerdighen te quelen in mijn quellen? Wien sal ick d'aenklacht doen van onverdient geweld, Van hoon te loon voor goed, van spijt voor vlyd gevelt, Van ruggeling beklapp, van opgestoockte quell-raed, 2005 Voor onberoemde gunst, voor onverdiende weldaed, Van vré in tween geruckt, van twist met list geweckt, Van vuijlen arghewaen met roosen toegedeckt? Wie sal sich pijnen tot een troostigh, Weest te vreden, 'T is werelds werck , en wind; God leeft, en weet de reden, 2010 En d'uytkomst, en 't evolgha ten besten van die 'tlydt: Waer wacht ick soo veel heils ? de Wereld is soo wijd Gemaegschapt inden nood; wien sal ick onderhalen En rugglingh over mijn' oft mijner misvall halen, Wie sal mijn' siecke Ziel geleiden, als een Hert 2015 Door 'tdrooge woud ten stroom, ter koeling van haer' smert? Wie sal mijn duijsigh hooft, mijn' rijelende leden Van byds bekoesteren, van verre met gebeden Ontlasten van haer leed? Wie sal mijn haev off eer, Bij vs. 1983: Solitarium. — vs. 1997: TI ávaQr', 1aí /.eoi Eri 7r oviJpsool2évo1C, ry Tig v(erapavT^vezaí reog em -ro7 o%eé' g r v ávojelay. Psal. 44. 16. In qua. fuerat Spes una mini, Totque inaloruni Preue solamen; nunc in luctus Seruata meos magni restat nominis umbra. Sen. Oct. I. 3. — vs. 2014: Ps. 42. 107 1638 Gekrompen off gekroockt, betreuren als sijn zeer? 2020 Wie sal mijn' reisbaer' Geest ten huijs uyt helpen packen, Ten huijs uyt van dit slijck; als steen, en stijl, en dack, en Verrotte soldering niet langer, sonder pijn, D'onsterffelicken gast huijsvestens machtigh zijn: Wie sal mijn' stijve Lipp, mijn' lichteloose lichten 2025 Beluijcken met een' hand diens vriendelick gewicht, en Betraende klammicheit mijn oogh noch voelen sou, Mijn mond noch troetelen door stervens leste kouw? Of blyf' ick later op, door 's Hemels heiligh hengen, Naer uw te-bedde-gaen, en sie mijn' daghen lenghen 2030 In tamelick vernoegh: de wereld is soo bits Op 's naesten voor-de-wind: soo nijdigh en soo spits Op vetter vee als thuijs, op weeldrigher geburen Dan d'eighen mergentael: waer sal ick eene om hueren, Een' uyt den dicken drangh, die met geduld en smaeck 2035 Mijn welvaert melden hoor', die deel' in mijn vermaeck, En gunne mij 'tgeluck? En, magh ick 'tminste klaghen, De wereld is soo vies, en onse leck're daghen Soo satt, soo walgende van 'tdagelix gerecht: Wie sal mijn Leser zijn; hoe sal ick in 'tgerecht 2040 Der strenghe keurlickheit bestaen, en u onbeeren, U, Polla van mijn Penn, die, sonder u, geen' veeren, Of vochte veeren voert, van zilte tranen, vocht, En eertyds achter u gestegen inde Locht Nu byder aerde kruypt, en vreest voor alle tacken, 2045 En, waerder ijet min hoogh als d'Aerde, soud'er sacken? Eij ; Sterre, noch wat straels, off voert mij daer ghij gaet, Of licht mij daer ick blijv. Wij spreken veel te laet, Mijn Hert, en t'enden hoop; en hopeloose wenschen Zijn droomen by schoon dagh van vaeckeloose menschen: 2050 Sij reist, en siet niet om, sij rijst en siet niet neer. Ey, Sterre, noch. Wat noch? Sy is geen' Sterre meer, Sij treedt op Sterren. Troost, troost, vrienden, die mijn' reden Van schrick en haer te bergh gevoelt hebt in uw' leden, Soo emmer levend lid van levend lid geschroeft 2055 Uw uyterste geweld van lyden heeft geproeft: Kent wat ick lyd', en troost: Mijn wederwilligh spreken En sal den stracken draed van uw gesegh niet breken; Tot spreken hoort noch kracht; de mijne gaet te niet: Spreeckt, vrienden, ick besw ... . Bij vs. 2024: Supremoque die notion spectantia coelmn Texissent digiti lumina nostra tui. Ov. 4. Trist. 3. — vs. 2026: . . . nec cum clamore supremo Languentes oculos claudet arnica manus. Ov. 3. Trist. 2. vs. 2034 dicke,, K. a.: dichten ---- vs. 2057 draed K. a.: raedt — vs. 2059 ick besw.... i HS.: ick .... als in K. a. 1638 108 2060 Daer light mijn plompe Penn: en most sij weer te ploegh, Sij sou' niet leveren als leeden-lied en lijcken. Maer, Leser, 'tkan bestaen, veel minder waer genoegh; Waer 't kind volmaeckt, ten sou syn' vader niet gelijcken. Noordgeest i8. Iunij l). Bij vs. 2062: Interea nostri quid agant, nisi triste, libelli; Tibia funeribus convenit ista meis. vs. 2060 most i HS.: moet als in K. a. — vs. 2o61 sou' i HS.: sal als in K. a. — VS. 2062 veel minder waer i HS.: meer waer meer als als in K. a. 1) Aan het gedicht is het volgende toegevoegd: Mijn voornemen was op den selven voet als tot hier toe dwers door de Boeck-Camer te wandelen, ende by den wegh op allerhande Wetenschappen mijn eighen gevoelen aengewesen te hebben; soo naer de Waerheid, ende soo verre van 't gemeene pad, als mij doenlick ware geweest. Daeraen meende ick te melden andere mindere besicheden van gestolen uren binnens huijs, als daer zijn den Hof, de Musike, het Schilderen, Teeckenen, Boetseren, Gieten, Draeijen, ende diergelijcke veel; ijeder oock met ondagelicksche opmerckingen min of meer gelenght. Tegens het overtallige tyd-verslijten in konstigh of onkonstigh spel, als schaecken, verkeeren, dammen etc. wilde ick wat uytgevaren hebben, by vergelyckinghe van betere, emmers mij aengenamere oeffeningen des lichaems, namentlick in Peerden, in Geweer van verscheiden slagh, Ball, Boll ende Boll-Tafel, met diergelijcke: oock in Danssen, welcks gebruijck, ongebruijck ende misbruijck ick hier mede, op mijn' maniere, meende aengeroert te hebben: hoeweld'er myn' groenste Ieughd noyt mede verruckt noch verlockt en is geweest. Naer sulcke Achter-middagh uren, ware ick wederom tot de Hoofsche besicheden gekeert, dien den Avond eighen is: aenwijzende hoe verr het vande gulde Vrijheid is, op tydighe ende ontydighe uren ten beroepe van 't Hof te staen. Daer op waer een licht Avondmael aengeroert; ende mijn gebruijck van het Huijs. gesinn ten gehoore van Gods woord ende een gemeen Gebed te versamelen, met wat vermaens over eenighe mis-slagen, die sommighe Christenen, mijns bedunckens, inde maniere van bidden begaen. De ontledinghe van desen eenen dagti hadd ick voor, met algemeener lessen, bedenekinghen ende voor-raed te besluijten: daertoe ick (om meest alles in 'tkorte ende in 'tbeste te begrijpen, een groot gedeelte van het 52. Capittel tot den Romeinen te bate gekoren hadde. D'opvoedinge der kinderen waere mij een' versche baen geweest; daer wel wat aderos toe behoort hadde; maer ick meende met minder omspraecks daer over te gaen, ende handelen 'tstuck krachtigh; doch als by-werck. Uyt alles en wist ick niet gevoeghelicker te scheiden dan met den wensch van, vele ende langhe sulcke daghen beleeft hebbende, wel gereed en geern uyt de Wereld te mogen gaen: doch met eenen voor-wensch, van noch eens all levendigh de ydelheden van 'tHof te moghen ontsterven; te landwaerd in stilte geseten, ende aldaer in volle rust ende eenparicheid van gemoed afwachtende des Heeren toekomste, den heiligen wegti ter woonstede der Gerechticheid. Son steil hadd ick derven op sien, mijn Leser *). Maer mijn' lieve Leester, dien dit ) Illud opus potuit, si non prior ipse perjssem, Certius a summa nomen habere manu. Ov. 3. Trist. 14. 109 1638 2Ia. IUNIJ 1638. DAMNANDA FASTIS t). Quid querimur, que, nos Coeli vindicta cecidit Vim non praeuisae cladis habere manum ? Fecimus augurium festiuo milite; Gallis Inuitis BatavAm victor Iberus erat. Noordgeest i. Jul. eenigh te gevalle gewrocht wierde, dieder mij in steunde ende stierde; die mij leerde wat sij hooren wilde, ontviel mij daer ghij mijn' beswijcken gesien hebt. E volea dir; á di miei tristi e lenti, Peer. E pitl cose altre; quand' io vidi allegra Girsene lei fra belle alme lucenti. Anzi tempo per me nel suo paese E ritornata, et alla par sua Stella. Soo ick ontrent den middagh sweette, gingh sij slapen, E compiè sua giornata inanzi sera; Iae, tot mijnent, lang voor noen: wat haer belangde, geen' oogenblick te vroegh. Pieno era '1 mondo de suoi honor perfetti, Allhor, che Dio, per adornarne it Cielo La si ritolse: e' cosa era da lui. Hebb ick noch konnen aenwijsen hoe verr ick met haer hoopte te gaen; Questo m'auanza di cotanta spene. Neemt het -- per suoi santi vestiggi. Maer en verght mij niet dat ickse natrede *). Mijn' Leid-S t e r r e miss ick, ende moet swichten: Morta colei the mi facea parlare, E che si stava de' pensier' miei in eima, Si poss' io pill ? I.aet my met vrede swijgen, — e vincaui pietate. — Tí yàp ,rAéov áv€pi xrjaeug Moóvw wip yafag, olxoyFV+tg ixóXov; Anthol. 1. 3. c. 52. ep. 46. 12. Iul. j-). *) Ingenium fregere meum mala; cuius et ante Fons infoecundus parvaque vena fuit. Ov. 3. Trist. i 4. Non venit Stella non praeeunte Dies. Ovid. ad Liv. t) Die datum staat boven het klad van dit slotwoord. 1) M. D., 144, met den titel: Ludi augures anni 1638. Bij de feesten, die in Februari waren gegeven bij gelegenheid van het huwelijk van den Heer van Brederode met Louise Christina van Solms, had „een Caroauzel of repraesentatie te Peerde van allerhande dwalende Ridders, die elckander hadden cartels toegesonden", veel opgang gemaakt. Eén der heeren, die als een Spanjaard gekleed was, had bij het ringsteken twee prijzen gekregen, „'twelck een quaedt augure was van dat in 't selve Jaer de Spaensche avantaghe kreghen over al" (Aitzema, IVb, 5 t). Den 21sten Juni nu was den veldmaarschalk Willem van Nassau bij Kallo door den vijand eene gevoelige nederlaag toegebracht. Bij vs. 3 in M. D. in marg.: Hyeme praecedenti. 1638 110 DE WAEN-WIJSE I). De Wijser vande Kerck staet helder voor ons' ooghen: Iaep siet hem door sijn' Brill soo duydelick als wij, En seyt, hij siet 'er geen: Hoe komt hij soo bedroghen? Om datt'er, meent de Geck, geen Wijser is als hij. Noordgeest. 2. Iuly. DRIJ UER-WERCKEN 2) Ian treckt syn' strengh en swijght, en antwoordt maer gevraeght; Ioost kakelt schielick op, of't doncker is, of daeght. Iaep is noyt seggens satt, all hadd hij nacht en dagh werck; Ian is een wijser, Ioost een wecker, Iaep een slagh-werck. Noordgeest. 3. Iul. (AD INCERTUM) 3). Praue senex, cui sera nivem non attulit aetas; Ne treme, decrepitum non manet ille decor: Candorem a teneris abigenti nempe Senectá Non veniet, nimis est candida, canities. 19. Iul. Noordgeest. FLORES FLORI 4). FLOR. 2. 15. Oppressus Urbi propriae facem flammae Templisque et aris ipse Poenus immisit, Quae pasta Dijs, infantibus, tabulís, auro, Septendecim Patriae dies supervixit; 5 Ut quatenus Carthago tota Romanis Non posset eripi, triumphus arderet. Noordgeest. 23. lul. FLOR. 2. 2. Punica Romanae, Catulo duce, classis, opum vim, Arma, virosque ferens et propugnacula, cessit. Turn victor: frustra, socij, laceremus et arcem Et muros; deleta mari Carthago periuit. Ibid. eod. die. FLOR. 2. 4. Alpina, Gallos, corpora, et sub humenti Coelo educata, sic suas nines constat 1) K. b., II, 154. In K. a. is de titel: Een waen-wise. vs. 2 door sin' K. a.: sander Z) K. b., II, 153. vs. 2 of 't K. b.: of 3) M. D., 142. Het versje heeft in het HS. geen titel. vs. i altulit M. D.: impluit 4) M. D., 143 en 144, waar deze so versjes in dezelfde volgorde staan. 111 1638 Referre; mox pugnantibus fluit sudor, Leuique motu, et solis igne, laxantur. Ibid. eod. die. FLOR. I. 9. De singulari Roma et annuum et duplex Ius imperandi fecit, ut corrumpier Nequeat potestas solitudine aut mora. Ib. eod. die. I. 10. Ardente Scaeuolae manu, ipso interrite Rex pauit, ut Si Regis arderet manus. Ib. eod. die. I. jo 1). Occidit Aruntem, mutuoque vulnere Complexus Aruntem Brutus occidit, quasi Sequutus usque ad inferos Adulterum. Noordg. 23. Iul. I. II. Principium Belli et finem ter quinque diebus Quinctium et a stiva raptum fecisse stupemus ? Nempe ad opus festinauit Dictator arator. Noordg. eod. die. I. 13. Incendio urbs deleta, Galle, non fuit: Quin gratiae debentur immortalibus, Quod ignis ille Romuli abscondit casas, Lustrata et expiata Ciuitas fuit. Noordg. eod. die. 2. 2. Caesa mari Poeno multarum naufraga classis Littora tërrarum compleuit et imperiorum. Intercepta tamen victoria tempestate Principis ad Populi fastum fecisse videtur, 5 Splendorique fuit ponto periisse triuznphum. Noordg. paulo post. 2. 17. Pompilio violata fuit victoria, qu;, nec Roma satis potuit non pudibunda frui. Vicisti, Viriate, cadens: qui fraude necarunt, Non aliter vinci te potuisse, docent. Noordg. 3 Aug. 1) vs. x Occidit M. D.: Occisum — mutuoque M. D.: mutuo mox — vs. 2 Aruntem M. D.: ipse 1638 112 DE EUTYCHO '). Lustrauit Eutychus pater sex filios : Dixitque claudo, macte, nobilis puer, Coelestis irae tarditatem tu refers: Dixitque coeco, tu arbitram justi deam : 5 Dixitque lusco, tu unicam coeli facem: Dixitque lippo, tu perenne fontium: Dixitque surdo, tu truces maris deos: Dixitque stulto, tu Orbis omnes incolas, Et, transeas cum caeteris erroribus. 3. Aug.ti Noordgeest. LA NUICT DE LA RETRAICTE DE GUELDRES 2) I'entens du bruict vers l'enemij: Comment, Viendroit-il nous combattre? Nullement. Que faict it donq, leué deuant l'aurore? C'est qu'il trauaille à. un pont, qu'il nous dore. r. Sept. à cheual auant jour. POUR IEANNE, AIJANT GAIGNÉ SA CAUSE. N'enuions pas sa joije A Ieanne, qui se noije Au bonheur du succes De son fascheux Proces: 5 Emploijons nostre enuie Au repos de sa vie; Le cas est rare, et peu S'en est it veu ni leu; Ieanne est victorieuse ro De sa partie honteuse. 22. Sept. ad Grauiam. CONSTANTINULO MEO s Carmina, fili 5 Vix adolescens Optime, quae, pol, Arte stijloque Optima Patri Non puerili, Optimo, et autor Solus et omnis 1) M. D., 141. 2) De Prins had den eisten Aug. het beleg geslagen voor het stadje Geldern in de Rijnprovincie; de vijand lag aan de andere zijde van de stad en van een klein riviertje. Den asten Sept. brak de Prins het beleg op en marcheerde naar Rhijnberg; „Luy auec l'Armée commenca à sortir du quartier une heure deuant le jour" (Mém. de Fréd. Irenri, 244)• 3) Gedrukt in Oeuvres complétes de Christiaan Huygens, 1888, I, blz. i. Constantyn was de oudste zoon van H. en werd den loden Maart 1628 te 's Gravenhage geboren. Evenals zijn vader schreef hij reeds als knaap Latijnsche versjes; 113 1638 Auxilij expers, 25 Brachia Patris, io Tute tuoque Oscula Matris Marte dedisti, Implet et haunt Si placuisse Regius Infans. Dixero tantum, Macte paternis Mentiar ultro: 30 Artibus, o spes, r5 Nunc placuisse, et Sollicitique Lecta stupenti Cura Parentis Dicere cogor; Si mea non me Nec minus ajo Omina fallunt Grata fuisse, 35 Auguror annis 20 Quam fuit omni Non ita multis Galliae, et omni Te fore qualem Belgio, et omni, Nulla dedit, nec Quae patet, Orbi, Vila datura est Qui modo laeti 40 Terra Poetam. Ad Grauiam 24. Sept. CHRISTIANULO MEO 1). Te quoque, mei meum, Parvule, spinas, Te, mei Amores, Donec erit lux, Te, pietatis Terra, fretumy sol, Vivae character, 20 Sidera, coelum, 5 Te, venerandae Donec in isthoc Matris imago, Orbe laborum Te quoque Musas Tristitiaeque Atque Heliconis Dulce leuamen Ardua castra 25 Dta Poesis, ro Aggredier, te Stabit eritque Non alienis Tota superstes, Viribus usum? Tota superbi 0 mihi nondurn Gloria facti. Credite tetras 30 Si neget hoc te i5 Grammaticorum Tangere quisquam, Exsuperasse, Quid tua sit post die uit de jaren 1640-1645 bestaan nog in HS. (No LI der HSS. van de Kon. Akad.). De jonge Constantyn studeerde te Leiden, maakte groote reizen, huwde den 28sten Aug. 1668 Susanna Ryckaert, werd secretaris van Willem III en stierf in Oct. 1697. Hij bezat groote kennis van vele wetenschappen en kunsten, maar was toch een weinig beteekenend man, die slechts oog had voor allerlei nietigheden, zooals blijkt uit zijne Journalen. 1) Gedrukt in Oeuvres complètes de Christiaan Huygens, 1888, I, blz. 2. Christiaan was de tweede zoon van H. en werd den 14den April 1629 te 's Gravenhage geboren. Hij werd, evenals zijn broeder, in 1645 student te Leiden. Later heeft hij jaren lang te Parijs gewoond, waar zijn groote roem als natuurkundige hem in 1666 een zetel in de Académie des Sciences en een jaargeld van den Koning verschafte. Den 8sten Juli 1695 is hij ongehuwd op Hofwyck gestorven. Huygens' Ged., III. 8 1638 114 Fata futurum; Tecta reuisam, Scito, Poeta, Depluet in te, 35 Scito, puelle Plus meritum tot Candide, belle, 45 Versibus omni Nec fore cassum Laude decoris, Nunc tibi, quem nunc Aereus, aut si Laudo laborem. Nec graue pondus 40 Quin, ubi Gastris Ferre recuses, Chara relictis 5o Aureus imber. Ad Grauiam, eodem die. IN RECEPTUM A GELDRIA l ). Auditur hostis, Gastra perstrepunt late Vago tumultu. Nempe quid? parat pugnam, Et vellicare nos minatur a tergo? Ne somniat quidem. quid ergo, quid turbat 5 Tam mane, quid molitur? aureum pontem. Ad Grau. r. Octob. (IN NON IMPUNE MEJENTEM) 2). Mingenti Cynico, qua noxa est mingere, calvo Pileus ablatus vertice poena fuit. Ille quid? exarsit: quis enim neget illud iniquum, Quod licuisset equo, non licuisse cani? ad Grau. ii. Octob. NAENIAE F7N,pIzTCLI IN MORTE UXORIS DILECTISSIMAE 3) Inuenere viam longo suspiria nisu, Inuenere sinu verba reuulsa viam. Deficiunt lachrymae, sicci sumus imbre perenni, Aret aquae rivus, caetera ventus erunt. 5 Ventus erunt imo gemitus pulmone petiti, Ventus erit planctus longa procella mei, Ventus erunt sine principio, sine fine querelae: Tempestate mei, vectus in astra ferar, 1) M. D., 139, met den titel: In recettu ab obsidione Gelriae. Zie op i September. vs. 4 M. D.: Non, si quidem sapit. 2) M. D., 141. Het versje heeft in het HS. geen titel. vs. r Mingenti M. D.: Mejenti — mingere M. D.: mejere 3) M. D., 36, met den titel: 'E7rfgoc7-u in mortem Stel/as Vxoris dilectissimae. Het gedicht is blijkbaar op verschillende tijden geschreven. Vs. 1-37 staat op één blad, vs. 37-42 op een ander, vs. 42-598 op een derde. Onder vs. 42 staan de 3 kruisjes, die H. gewoonlijk plaatste, om aan te duiden, dat hij een gedicht niet voltooid had. Op het derde blad staat midden tusschen het gedicht het versje In receptum a Geldria van i Oct. In M. D. is het gedicht op het jaar 1637 gesteld; waarschijnlijk is H. in dat jaar met het schrijven er van begonnen, om het eerst in Dec. 1638 te voltooien. 115 1638 Astra, quibus comitem sese clarissima coeli xo Stellarum, Soli proxima Stella, dedit. Non erit in mundi spatijs quae proximus Aether Circuit, ut nunc est, intemerata quies; Turbarum dabitur quels non assueuit Olympus, Turbine, quo nolint, astra mouere paro. 15 Concutiat terram terreno saucius igne, Concutiat, terrae proxima regna, fretum. Celsius ardenti fas est non repere: coelum Raptus et inuidid, et luctu, et amore peto. Missum me facito tellus, ignoscite Coeli, 20 Inuidid Stellae, et luctu, et amore meae. Audite stellae, audite grandaevae faces, Audite saecli lampades, lychni Detm Audite, non est Stella par Stellae meae. Circuli, perenne carmen, omnis aeui Musice, 25 Panda moles annulorum, concinentes orbitae, Siue Solem bajulatis, seu minora siderum, State, fornices canon, vanus est rotae labor, Vana luminarium ter mille conuolutio, Praestat Vna mille stellis, qua coram se palIidae, 30 Vel pudore subrubentes, vel stupore saxeae, Cunctae inutiles fatentur aut minorum gentium. Fulgete vero, lucida siderum, Fulgete; non est inuidiae satis Immensa vestri congeries meae, 35 Non estis omnes fulmine singulo, Non estis omni fulmine singulae. Fortior oppositis insurget Stella maniplis, Clarius ardebit collatis aduena signis, Et faciet vicina fidem, quam turbine justo 40 Hic animi desertus agar, desertus ab illo Lumine quo coeli caret omni lumine lumen. Coelo receptum Sidus, immenso sinu Aeternitatis, intuentis te Dei Beata ciuis; inquilina gloriae, 45 Securitatis sempiternae, gaudij, Pacis, bonorum, quae nec auris audijt Humana, nec vis luminum nec ingenj Terrena cepit; siue contemplor tuae Felicitatis nesciam noctis diem; 50 Crudele votum, quo superne, si queas, In has paludes retrahare, in hanc Stijgem, Bij vs. 51 in marg.: Non vorrei riuederla in questo inferno. Petr. Vs. 29 qud coram M. D.: quam penes 8* 1638 116 Crudele duco: nec voco te, lux mea; Adire malim; Siue me, et noctis meae Umbras perennes nec dief conscias 55 Post te tenebras pensitante fit coram Districtus in me numinis vindex furor Non immerentem, cum truci diuortio Erepta saeclo, sponte non tuf., mihi Me sustulisti, mei meum, turtur mea; 6o Non insto fatis, non paro, non molior, Quibus remissa deseras polum preces. Ignosce, fixum sidus, omnium decus Pudorque siderum, places toto magis Diuisa coelo, rapta rellicto places, 65 Orbo beata: nec chelijn, si sit meae Fabella sortis, mouerim, Orpheiam chelijn, Quo lapsa coelo illuceas terrae noua Mihique Stella, forsan ocijus nouo Plangenda luctu, forsitan tardo, tamen 70 Plangenda rursum, forsitan nullo, meis Superstes, ut conuenerat, fatis, tamen Sic possidenda, ut, invidente coelitum Amore, Crijstallus manu tremul^a leui Frangenda lapsu. Tam breui confinio 75 Iactura distant et metus, tam sunt idem: Perijsse certe finis et metus et mali est. Perijsse conducit; juuat non esse quo Lapsi labemus; tutior quam stantis est Status jacentis; post ruinam nesciunt 8o Casum ruinae: pulvis esse, nil potest Dejectius omni celsior metu miser. Et ecce puluis omnium vilissimus Miserrimusque, sancta, gloriosa, te, Te diva ad-oro. ne loquentes lachrimas, 85 Flentes loquelas oris olim cogniti, Et, addo, chari, et, glorior, solum tui, Ne sperne prostrati pares atro nigras Luto querelas; (puluis et lachrimae lutum est) Hac itur ad te proximo sursum gradu. go Cum venerit, venturus optanti luto, Qui de luto me pulverem faciet dies; Perimet peremptum, conteret luctf. leui Non obloquentem, non peribo nescius Tiro pereundi, deseram quod est cinis vs. 55 pensiiante fit coram M. D.: pensitaniem concutit — vs. 76 et metus et M. D.: est meiais, — vs. 94 pereundi M. D.: perire 117 1638 95 Libens volensque, desinam qua desij, Pridem diuque, flatus, hem, flatus, vapor Dissoluet hunc aut puluerem, aut lutum, aut nihil. At ille quo, si quid fui, solo fui, Expers ruinae aeternitati cum tuo ioo Reddendus hospes, illud aetherium mei, Quod esse gnarus, quid sit ipse nescio, Imaginem scio creatoris Dei Deo offerendam, sed redemptori Deo, De carceris moerore, lamento, situ, 105 Carie, solutis pene nunc repagulis Exibit ales, evolabit ocijus Flatu retento, bulla si crepans perit. Et scandet ultro qua viam Via, Veritas Et Vita fecit, qua praeisti, to pia, zro Tu gnara vitae, veritatis et viae. Nec obuiam prodire, quo poteris gradu, Marita sponso differes rursum tuo, Nec deeris amplexui, nec osculo Quali coire Pax et Aequitas solent. ii 5 Coibitur quali solent argenteae Calore guttae, sordium obnitentium Vinclis remotis, inuidique pulueris Cedente mass,, confluent quae diuidi Aegre tulerunt una-mens-mentes-duae. 120 Mox si peracti relliqua est vel umbra, vel Imago vitae, si quid est curae super Mortalis aeui, edisseram quantis miser Post te tenebris haesitauerim pater, Quam sole nigro traxerim duros dies, 125 Orbasque noctes: pignorum sexus tui Meique sexus, quinque nostri partium, Quam sedulo matremque gesserim et patrem Narrabo longis curiosae ambagibus, Sermone longo: quam viros, quo tramite 130 Virtutis et scientiae locauerim Dulcis quadrigae amabilissimas rotas, Tetrastyli columnulas meo-tui, Iam nunc columnas, explicantem si feras, Orientis astri, Steil via e, cui tuam 135 Sic tradidisse ut lampadem visa es facem Faci subortae, Stellulae primos dies Prouectulosque, forsan et primae facis Crudos amores, forsan et puerperae vs. 135 Sic M. D.: Si 1638 118 Ramique ramum, auique mei nepotulum 140 Recensituro non grauem Patri atque Auo Praebebis aurem, et quam perenni posteris Defuncta dures posterum propagine Nescire noles. Forsan. Ohe, somnij Satis superque est: non vacabis scilicet 145 Ineptienti; tota despicatui Natura vivae, tota erit mortalitas: Narrabo surdae fabulam et ludibria Tot vanitatum; nec profanari feres Coelestis aurae sordibus sacrum meis. 150 Graui, decente, blandulo silentium Nutu imperabis; sed silentium loquax, Coeleste murmur, congruos loco, pares Deo susurros. Sermo cogitantium Futurus ille est; sermo sanctus, intimi 155 Deoque voti spiritus commercium. Quod si profari fas sit, et motis labra Ciere linguis, gestiet fonti suo Mens diva mergi, tendet unde originem Bene nata traxit. Irin ingentis throni 16o Quaterque sena tot Senum sedilia Albasque vestes et coronas aureas Adire festinabimus prono genu, Ceruice pronk; Sancte, Sancte, Sancte, ter, Ter centies, ter millies cantu nouo 165 Nouoque semper accinemus impetu Agno-Leoni, cuius aeternus manu Meruit recludier unice dign Liber. Serena Lux, amoene concentus, dies Diuina, quam diu cessas meam 270 Fugare noctem, quam diu non emicas, Nec inuocanti? pro Dei atque hominum fidem, Quis membra mortis exuet misero mihi, Quis tam misertus addet huic alas luto, Queis morste sacro, sarcinae potens meae, 175 Sistar beatus, quo quietis ultimae Potiar tuique, Stella, quo nequeam Deo Carere nec te? Pro noui Coeli, noua Tellus et almae pura Iustitiae domus, Qua, quando vos adire, qua dabitur frui? Sic saeua primi flagra perpessus mali, Bij vs. 159: Apoc. 4. — vs. 166: Apoc. 5. — vs. 272: Rom. 7. 24. — vs. 177: 2. Cor. 5. S. — vs. 178: IIórs yvo(lat 7r& grpos6,rs rov" Ss000. Ps. 42. 3. vs. 140 Recensituro M. D.: Recensitanti — vs. 169 diu M. D.: diu, diu 119 1638-1639 r8o Crudo dolore major, et luctus noui Recente plag., Thijrsis avios vago Colles meatu, et aridos magni maris Muros pererrans, aridos, nisi quod mari Flendo rigarat saepe calcatos suo, 185 Sic se domabat, sic sibi fortes manus Nunc inferebat, nuns recrudescentium Horrore torminum dabat vistas manus, Vices propinqui, siccus aut humens, freti Utrimque adumbrans: sic super coelos sibi 190 Ereptus, aegre visus est coelis rapi Terrisque reddi: Cum rotatus ultimi Labore fessum gurgiti involuens caput Fax prona coeli mille succedentium Produxit agmen: mille moesto Thijrsidi 195 Nulla fuerunt. Cessit, et prono quoque Vultu, Valete, dixit, agmen aureum, Ignes stupendi, languidae mihi faces Valete, non est stella par S t e l l a e meae. 9. Decemb. IN DANIELIS HEINSII AD LIBROS NOVI FOEDERIS NOTAS l). Quam primum genitore Deo cruse, morte nefandá, Placato patria. F i 1 i vs arse stetit, Plurimus erepti volvens oracula Scriptor Testis et interpres gestijt esse Dei. 5 Quaque fuit vernantis agri ditissima messis, Messorum plane prodijt aequa manus. Omnis in hoc aevi pietas sudauit, et omnis Tot membranarum pondere Terra gemit. Heinsiadae tamen, Heinsiadae, (nihil addimus ultra ro Quo nihil effari est celsius Heinsiadae) Neglectas placuit per tot vestigia spicas Exequi, et hans summam messi adhibere manum. Summa manus quasi prima fuit. jamque amphora factus Vrceus, atque ingens pagina sera liber. 15 Nempe quod aetates oculatas fugit et omnem Lijncea, ab Heinsiadae lumine lumen habet. vs. 190: Poco mancri the non rimasi in Cielo. Petr. 1) M. D., 43, met den titel: In Danielis I%insii Equ. Exercitationes ad libros Novi Foederís. Het gedicht is voor het eerst gedrukt in Danielis Ileinsii Sacrarvm Exercitationvm ad Novvm Testamentvm libri XX . ... Lvgdvni Batavorvnt. Ex Ojicind Elseviriorvnc. 1639, blz. 963, met den titel: In viri svmmi Danielir Aeinsii egvitis ad Libras Novi Foederis Exercitationes. vs. 13 jamque bij Heinsius: sensim M. D.: venit 1639 120 Vltimus infanti Quantum nesciverit orbi Indicium, senio praecipitante, facit. Quantus qui, nocti factR vi, vespere nigro 20 Redderet auroram, debuit esse liber! Christe, Creatori Domino cognate Creator, Aeterno lux, Aeterne, coaeua Patri, Manna merum, Panis coeli, qui pane stupendo Ora tot explesti pendula ab ore tuo, 25 Ecce creatricis rursum mijsteria dextrae Sentio et hic praesens numen adoro tuum, Auribus hic oculisque nouae miracula frugis Objicis, et magno rursum alimenta gregi. Scilicet e tenui, duce te, succreuit arist^. 30 Pascere par mundi saecula sancta seges. Te duce sarta siet: spretá, multiplicis Hydrae Morsibus, inuidiá, te duce tecta siet; Te duce qui rugiet, vangt et sine dentibus irk,, Nesciat hoc ungues in D a n i e l e Leo. 12. Ian. IN I. BEVEROVICII DE EXCELLENTIA SEXUS FOEMINEI LIBROS g ). Post vitae momenta, coactamque agmine multo Mobilis an fixi limitis historiam: Post debellati rem gestam calculi, et omni Calculo honorati sensa diserta stijli: 5 Post Latio assertum Hippocratem, Medicamque potenter Elotam prisco flumine barbariem: Post meritam Celsi laudem titulosque Bataui, Tinctaque Romano melle fel, ac aloën : Celsius audaci graditur pede maximus urbis 10 Antiquae ciuis, rector et Archiater: Cuius ut angusto nomen vix clauditur orbe Commissura metri non capit arcta mei. Bella viris indicta mouet, ductorque tremendo Agmine, quod faceret Penthaesilea, facit. r5 Foemineas longe nostris excellere Lauros Totá stipatus dictat Amazonia. En Bataui, fera turba, mei, quibus expedit armis Fidere, quae miseros sumere scuta mares? Riserunt Bataui; et cuidam de plebe Poetae 20 Succurrit socios sic animare viros: vs. 25 creatricis M. D.: Creatoris 1) M. D., 46. Het gedicht is voor het eerst gedrukt in Ioh. van Beuervviick van de Wtnementheyt des vrouwelicken geslachte, 1639, met den titel: In eundem. Slechts de ede uitgave (1643) stond mij ten dienste. 121 1639 O passi grauiora, minas contemnite vani Fulminis; occumbet sub duce caussa suo. Destruitur praecone procul, procul eruta sexus Gloria: pro nobis dimicat illa manus. 25 Quod facit, infectum reddit, praeposterus artem Exserit et cassá Beuerouicus ope. Intumeat quacumque sibi meritissima plaudat Foemina, sit que, se conditione beet: Cui victas dant cuncta manus, facundia nostra est, 30 Nostra perennandi gloria, nostra Venus. Indicium, male susceptae clarissime caussae Proditor, exemplo, Beuerouice, facis; Exemplo, cui sera fidem ne forte negaret Posteritas, aeri par facis et chalijbi. 35 Illa stupens, operis magni cum lemmate parvo Aeternum formae compositura decus, Illa fauens caussae victrici, o mascule, dicet, Heroum vigor, o nil nisi flamma mares! Quis contendat huic, calami muliebris opella, 40 Quantumvis doctd garrulitate liber? Quid mulier? quot se marium facundia solo Cum Beuerouicij conferat eloquio, Cui caput est operis, tot jam per saecula nalui, Per tot victuri saecula, costa viri? 3. Febr. AD TITIJRUM VIDUAE MARITUM DE MOPSO VIRGINEM DUCENTE. Nubentis Mopsi de virginitate triumphus, Quae tibi tam res est certa, mihi dubia est. Haud facile immergunt quorum virtutibus obstat Res angusta, nec ut, Titijre, to patulae. Feb. DE HISPANIS IN EXITU DUNKERCKAE CASSIS Nempe quid hoc monstri est? dicas abeundo redisse, Naufragium in portu tam cito fecit Iber. try. Feb. Parue puer, magnis nisi praeponende poetis 2), Componende tamen, tot qui virtutibus annos Tam paucos excedis, et omnem praepete penny. Spem patris attoniti pulchris conatibus imples. 1) M. D., 245. In Febr, liep eene vloot uit de haven van Duinkerken, om naar Spanje te gaan. Maar Tromp, die met i i schepen bij de kust lag, viel de vijandelijke vloot aan, nam twee schepen en joeg de overigen in de haven van Duinkerken terug (Aitzema, IVb, 168). vs. 1 Nempe M. D.: Ecce 2) Het versje is niet gedateerd; waarschijnlijk is het tot zijn zoon Constantyn gericht, die in dezen tijd Latijnsche versjes begon te schrijven (zie op 24 Sept. 1638). 1639 122 MARINI 1 ). Die mael die soete mael Die 'ck met haer' gulden draed schaduw sie maken Op mijn liefs schoone kaken, In een bosken der Minne. 5 Ah schout het, hertie sonder sinne, Soo ghij der Roos of Lelie meent te naken. Daer sit de Boef verborgen Met nett en Boogh en schiet de ziel voll sorgen Mart. IN ANDREAE RIVETI VINDICIAS MARIAE MATRIS DOMINI 2 ) Que, torvus irk, saxeae sacer legis De monte lator saxeas furens fregit Manu tabellas numinis vitellini Pungente probro; torvus, acer, insulsae, 5 Injuriosae, effraenis, impiae, insanae Commenta laudis, queis abacta vitandis, Si sis superstes, gratiosa, cum Sponso, Cum Prole diva, inhospitalis Aegijpti Quaeras latebras, execratur offensae ro Diuinitatis archimijsta Riuetus. Agnosce foedi foeta mater erroris, Agnosce, Roma, veritatis oblatae Munus, diserti candidum instar autoris. Non dissidemus, si sapis: piam, sanctam, r 5 Castam, pudicam, virginem, Dei matrem, Quid porro? felicissimam creaturam Docti fatemur, credimusque persuasi Mariam eandem. Crede quod iubet credi Quem credis, idem matris et Pater et proles 1) K. b., II, 527. In het HS. staat het Italiaansche versje boven de vertaling. In K. a. is de titel: Vyt het Italiaensch van Marino. Quel neo quel vago neo. vs. 2 schaduw sie K. a.: sie schaduw — vs. 4 basken K. a.: klein bos 2) M. D., 45. Het werk van Rivet, waarin H.'s lofdicht zeker is afgedrukt, kwam mij niet ter hand. André Rivet werd ongeveer in 1572 te Saint-Maxent geboren, was van 1 595 -1620 als geestelijke verbonden aan de hofhouding van den hertog De la Trémouille en aan die van zijne weduwe te Thouars, werd in 162o professor in de theologie te Leiden, in 1632 gouverneur van Willem II en in 1646 eerste curator der nieuwe Illustre School te Breda. Sedert woonde hij in die stad, waar hij 7 Jan. 1651 is gestorven. Rivet heeft een groot aantal wetenschappelijke werken geschreven. H. was zeer met hem bevriend en stond met hem in briefwisseling. (In het Huisarchief van H. M. de Koningin is een bundel brieven van H. aan Rivet uit de jaren 1632-1650, in de Leidsche Bibl. zijn meer dan too brieven van den Franschen geleerde aan H.) vs. 3 numinis vitellini M. D.: neme numinis bruti — vs. 8 divd M. D.: did 123 1639 20 Deus redemptor. Quo furore candorem Laudando laedis, quo modestiam palpo. Aduerte demens, et, monente Riueto, Toties monente pertinacem et ingratam, Tandem docere: stant sacerrimi sacro 25 Finis modusque, veritas, via et vita Quos ipsa sanxit: deficis vel excedis? Tollis vel addis? omne jota blasphemum est. 30. Mart '). IN VIRI CLARISSIMI DOCTISSIMIQUE MARCI ZUERIJ BOXHORNIJ HISTORIAM BREDAE EXPUGNATAE 2). Hactenus edomitae muti miracula Bredae Scivimus, et captam vix capit ulla fides: Hactenus attoniti, stupor, admiratio Belgae est; Quaeque palam vidit, paene tacendo negat. 5 Boxhornj princeps ingrata silentia solvit Par open, priscis aequiparanda, manus; Quoque sat Auriaci pateat vaga laurea Mantis, Victoris populi Martia verba movet: Coeptaque terribili memorat confecta trimestri, ro Qualibus Eugeniae spes breuis annus erat; Hic ubi surgentis frustra spectator arenae Horruit ad primae moenia molis Iber. En quid agis, Lector? scriptae moliris an actae Prodere, an utrivis congrua verba rei? 15 Tolle manum. scriptae laus est non unius aevi; Totius acta labor posteritatis erit. 5. Apr. IN ALBO I. FREDERICI GRONOVIJ 3). Ain, Gronovi maxime? his angustijs Iubes amoris arrha stipetur mei? 1) Aan het HS. van het gedicht is een briefje aan Rivet toegevoegd. 2) M. D., 44. Voor het eerst gedrukt in Marci Zuerii Boxhornii Historia obsidionis Bredae, et Rerum Anni MDCXXXVII ges/arum. Lugduni Batavorum, Ex officina Isaaci Commelini, A°. 164o. Boxhorn, in 1612 te Bergen op Zoom geboren, werd den I2den Aug. í6z6 op I4jarigen leeftijd als student te Leiden ingeschreven. In 1633 werd hij daar hoogleeraar in de welsprekendheid, welken leerstoel hij later met dien in de geschiedenis verwisselde. Den 3den Oct. 1653 is hij gestorven, nadat hij tal van werken had geschreven. Er zijn 14 brieven van H. aan Boxhorn (Eilist. Lat.). 3) M. D., 144. Onder het HS. staat: I. Frederico Gronouio viro per tempora et mores Pio atque erudito perpetis amicitiae M. P. Constantinus Hugenius. Hagae Corn. Non. Apr. CIDIDCXXXIX. De beroemde Gronovius, geb. te Hamburg in 1611, kwam in 1634 in ons land en woonde o. a. eenige jaren in den Haag, waar hij met H. kennis maakte. Te Leiden 1639 124 Peccas, diserte censor errorum, graui Errore peccas: non ferunt breui freto 5 Immensa claudi. non sit Oceano minor, Que,, quam, Gronoui chare, sis charus mihi, Dicam papijro: nempe dicturus fere Quot hoc libello paginae vacant libris Egeam vaciuis. Iudica quid sim potis, ro Ubi, confluente grandium turbo. virflm, Quod nec satis natura fert, Album est nigrum. 5. Apr. GENESEN VAN DOOFHEID, TOT GOD 1). Mijn' misdaed, van 'tgetal der ghene die dij haten, Was op, onwaerdigh, mij, van 'tsalighe getal Der hoorers van dyns woords heilsamighe geschall, Was op, welwaerdigh, mij van dijn' hand uytgelaten, 5 En sloegh mij over 'thooft, en wilde 't niet verlaten 'T en schonde mij mijn een, mijn eenigh Oor en all. Dijn' goedertierenheid schoot tuschen 'tongevall, En stilde met een sett de weeen die mij aten, En heelde mij 'tgehoor. Wat hebb ick nu te seggen? ro Mijn ongeluck en heil bij Malchus lot te leggen? 0 neen, de wonde was verr min genezelijck, De straffe bet verdient, de Weldaed ongelyck: Ick was, als Malchus was, de Malchus die het lede, Maer, ick moordadighe, de Malchus die 'tinij dede. grati animi M. 8. Apr. Createur, mon recours au fort de tant d'angoisses 2) Dont depuis le Berceau j'aij ce coeur agité, Qui ne frappes jamais, qu'encor to ne paroisses Plus soudain mille fois adoucij qu' irrité; 5 Ou est le souuenir de ton amour immense, Ce tresor infini, que ta bonté dispense Dessus nous criminels, nous, humains inhumains; telde hij Heinsius, Scriverius en Salmasius onder zijne vrienden. Hij heeft later groote wetenschappelijke reizen ondernomen, werd in 1642 professor te Deventer, in 1658 te Leiden en stierf 28 Dec. 1671. Er zijn 4 brieven van H. aan hem (Eilist. Lat.). vs. 7 Dicam M. D.: Scribam — dicturus M. D.: scripturus 1) K. b., I, 65. H. was op zeer jeugdigen leeftijd aan één oor doof geworden (zie Sermones, II, vs. 2084, sqq.; Cluys-werck, vs. 417, vlgg.). Hij maakte zich dus licht angstig voor „de rest". vs. 6 'T en K. a.: 'S en 2) Boven het vers staat aan de ééne zijde: 'EyW d^ zi; iijo v óvvazàS 1wTv7a1 Tóv Ofóv; Act. 21. 27, en aan de andere: 1639. ad Philippum. 125 1639 Fais tu force aux efforts de ta pitié plus tendre, T'armes to contre toij, pour mieux reduire en cendre, ro Quoij que defiguré, l'ouurage de tes mains? Ceste bouë en crachat, cest' insolente poudre, Ce superbe neant, qui t'ose encor nommer, Est-ce le digne object des eslans de ta foudre? Suis-je de qui la mort te fasse renommer? r 5 Quand ton sage pouuoir fit sortir la nature D'ou elle n'estoit pas; quand, vestu de figure, Ce Rien deuint ce Tout qui n'a soustien que toij; Ce fut un digne effort du bras de ta puissance: Mais le sera-ce aussi quand tu perdras l'essence 20 D'un Atome pourrij, d'un miserable, Moij? Tu m'a mis possesseur dedans la vaste plaine, Dans 1'Vniversité de tes puissantes mains Heritier du trauail de ta saincte sepmaine Du grand, du merveilleux partage des humains 1). IN TUMULUM BERNI-ARDI SAXONIS WEIMARIAE DUCIS s). Quisquis ad hos cineres adstas incautior, horre Hospes, et exuuias Herculis esse puta. Pertulit heic Saxo, Patriae inuictissimus ultor, Sacra triumphato condier ossa solo. 5 Quid faceret? fatis Alciden cedere, caussam Parca, nefas, lethum sentijt (?) esse stram. Interimendus erat, quo non pereunte perissent Austria, et innumerae quas parit Hydra neces. i8. 7b. (Sept.) Cruijspolder. (CONTRA SECUNDAS NUPTIAS) 3). Secunda vota plurimus mihi Rhetor Suadet; vir et puella, nupti et innupti. Bij vs. 39 in marg.: Tig c4áAsia iv •rié ai^.carí I.wv, is TEj xxra(3atveiv (49 ddg d:2gSopáv. Ps. 29. 20. vs. t8 un digne effort du eerst: chose seante au — vs. 21 possesseur eerst: pelerin — vs. 23 Heritier eerst: Possesseur t) Het vers heeft geen datum, maar is van 1639; zie de vorige noot. 2) M. D., 145. Hertog Bernard van Saxen-Weimar was den t8den Juni te Neuburg gestorven „van eene besmettelijcke sieckte, by veelen gesuspecteert van Venin; hem gbeprocureert van wegen Vranckrijck, vreesende dat by de Conqueste van Brisach voor sich behouden ende geensins aen den Koningh overgeven sonde" (Aitzema, IVb., 233)• vs. 6 sentijt M. D.: credidit 3) M. D., 146, met het opschrift: Contra easdem. Het versje komt ook voor in een brief aan Beverwyck van 5 Oct. In het HS. heeft het versje geen titel. 11639 12(3 Cedam furori mille sijllogismorum. Quando? inquiunt. Mox atque desierint stulto 5 Placere Libri, Liberi atque Libertas. 22. Sept. Cruijspolder. AD AMICOS 1). Debentur studijs quae non rapit otia Princeps: Non vacat uxorem ducere, Si liceat. Proli dura nouerca meae sit, et altera proles: Si vacat uxorem ducere, non liceat. 5 Null, vendiderim pro conjuge libertatem: Si licet uxorem ducere, non libeat. Iam de coniugio missum facitote, et agamus Quod vacet et libeat, quod vacet et liceat. 22. Sept. Cruijspolder. (ALIUD) 2). Ducere me uxorem vultis. Vetulam anne juuencam? Si vetulam, nolo; si juuenem, nequeo. Cur juuenem nequeo: ne forte puerpera plenam Oppleat agnate, prole nouerca domum. 5 Cur vetulam nob? Glacies nec larua locari Apta, nec est thalamo grata ruina meo. 22. Sept. Ibid. E CASTRIS REDUX 3). Haga, meum decus, Haga, Ducum lectissima sedes, Haga, voluptatis tota medulla meae; En iterum sudore vagae, solennis, amarae, Asperae, inexhaustae tempora militiae 5 Humidus, ad postem fixis inglorius armis Advolo in amplexus, patria virgo, tuos. Accipe, et acceptum, nisi dedignaris, alumnum Aspice non toruo blanda supercilio. Auriaci sint de populis murisque triumphi, Io Ceperit inuictá castra virosque manu: Plus Duce victor ero, modo te, pulcherrima, Ciui Qui soli, capitur te, patiare capi. In Gastris. Cruijspolder. 28. 7b. (Sept.). vs. 4 desierint M. D.: desinent _ 1) M. D., 146, met den titel: Aliud. In marg. bij dit vers: Quid to restaures cui finem Deus posuit? Quid libertatem collatam tibi iteratá matrimonij seruitute fastidias? — Amplectenda occasio est, quae aderrit quod necessitas imperabat. Tertul. lib. i. ad uxor. vs. 4 vacat M. D.: vacet — vs. 6 licet M. D.: liceat — vs. 6 uxorem M. D.: sten/em — vs. 8 vacet et liceat M. D.: juvet et liceat. 2) M. D., 146. Het versje heeft in het HS. geen titel. 3) M. D., 247. Den I2den Oct. keerde H. naar den Haag terug, dat hij den 23sten Mei had verlaten. „Deo Laus", schreef hij na zijne terugkomst in zijn Dagboek (blz. 34). 127 1639 TOE-MAET OP HET LOF DER VROUWEN VAN DR. BEVERWIJCK t ). Geleerde Beverwijck, ick hebb u noch te leeren. Vergeeft mijn achter-klapp: Ick moet uw' Boeck vermeeren, En klappen achter aen dat bij v, of ick miss, Niet willens onversint en onbeschreven is. 5 Carmenta kost geen duijtsch, 't en is haer niet te wijten; Uijtheemsche letteren en konden ons niet bijten: Maer 'tbroeckeloos geslacht, haer afkomst, hier te land Heeft onse wortelen van 'tspreken eerst geplant. Lett op het grootst gerucht: de Haenen moghen kraeijen; io De Hoenders kakelen: de beste papegaeijen Zijn wijfjens. Wilt ghij meer? de konst heet Moeder-tael, Niet Vader-tael: Noch meer? het swaerst van altemael Stelt mijn vermoeden vast: het schrijven van de Wetten Is mannen-werck van ouds: maer siet de loose sletten, 15 Hoe hebben sij haer leed gewroken by gevall; 'T komt op een' Letter aen, Wyf en wijs, Man en mal. B. ad Zomam 2. Octob. AD BEVEROVICIUM CUM EPIGRAMMATE BELGICO, CAP. 3. LIB. 2. DE EXCELL. SEXUS FOEMINEI ADSCRIBENDO 2). Hoc tibi mantissae, Musarum digne sacerdos, De medio natum gurgite Nostra dicat; Pulverulenta dicat, qualis sudauit et alsit, Qualis ab aestiuo fusca labore redit. 5 Stridorem, si rauca strepit, didicisse rudentes Inter, et aurigas inter, et arma puta. Si titubat male composito pede, talis aquae vis Dum caneret, venti, dum veheretur, erat. Denique si lapsa est, lapsa est labentibus undis, ro Et fluuij faciem rapta ruentis habet. Quod magis ignoscas, peccat properando: quid, inquis, Quo festinandi tuta colore ruit? Te Beuerouici, cultamque sororibus octo, Battauiae Cirrham sensit adesse domum: i5 Hos animo votisque diu; velisque petitos Exilij metam credidit esse lares. 1) K. b., II, 254. 2) M. D., 47, waar aan de titel de woorden: Dordracum praetervectus, zijn toegevoegd. In het HS. is bij het vers ook een briefje van Beverwyck. H. zond dit vers te gelijk met de Toe-maet. Het 3de hoofdstuk van het zde boek van Beverwyck's werk is getiteld: „Dat de Vrouwen verscheyde dingen gevonden hebben, streckende tot onderhout van leven, ende wel leven"; enz. 1639 128 Pro venia rerum ratio est: vicina quieti Ocijus in terram praecipitata ruunt. Excipe praecipitem, si non grauis hospes amico est; 20 Exceptam Pindi de grege scribe tui. Sin piget exceptae, proscriptam fronte seuera Restat honorato plectere seruitio. A pedibus, dic, Schurmannae manibusque stupendis, Si placet ancillae non leue munus, eris. 25 Illa quid? excedet leuibus velocior Euris, Nec sinet ingratas rumpere fata moras. Nempe nec exilio possít magis ulla beato, Nec postliminio nobiliore frui. I bona, quo sortis tua te vocat aura secundae, 30 Inuidiae, tantum non sine dente meae. B. ad Zomam. 5. Octob. IN BARLAEI EPIGRAMMA DE TESSALA EQUITANTE. AD IPSAM l). En quid agis? dici vates sibi poscit in aurem, An possis equitem, Tessala, ferre virum. Si, non fassa, negas, vano conamine primum Non vang, spolias fertilitate thorum. 5 Si non, fassa, negas, cane ne videare malignis, 0 bona, fallaci non sat auara proco. Tutius ergo taces. At si te quaestio torquet, Accipe, qua paucis expediare dabo. Nec fassae murmur, nec in aurem verba negantis Io Exigo: in amplexus irrue muta meos; Experiere Equitem, qui num quoque, Tessala, vir sit Mox poteris mutae dicere muta tibi. In paroxijsmo febris tertianae. Hag. 19. Octo z). IN DIEM NATALEM FILIJ SECUNDOGENITI PRINCIPIS MEI. CIOIOCXXXIX 3). Nasceris Andreae fatali luce, Batav{lm Mille Puer votis, mille petite Patris. Accipimus Pater et Bataui praesagia; totum Scilicet áv^pFíxv te fore fata notant. 5. Decemb. VS. 26 eris M. D.: erft — vs. 3o tantum eerst: faleor als in M. D. 1) Barlaeus had een versje geschreven: In TesseJam equitantem (Poem., II, 433)• 2) Den I2den Oct. was H. ziek geworden (Dagti., 34). 3) M. D., 145, waar in plaats van: mei, in den titel: Arausii, staat. Den 3osten Nov. werd den Prins een zoon geboren, die echter den 29sten Dec. overleed (Aitzema, IVb, 231, 252). 129 1639-1640 INSCRIPTIO VILLAE Quid faciat laetas segetes nec scire laboro, Nec vacat; hic satis est si scio quid faciant. ro. Dec. OPRECHT BEDROGH) 2 Ieroen de Loghenaer Seght hij lieght, en 't is waer. Sie hoe Ieroen bedrieght, Hij seght waer en hij lieght. 20. Dec. AD PRINCIPEM AURIACAM 7rapzpt&jov 3) Hactenus infandum decuit doluisse dolorem, Hactenus Infanti congemuisse tuo: Tormina torminibus, fletum vagitibus illis Non bene maternus non sociasset amor. 5 Donec Mater eras, et erat spes altera quem fles, Audisti lachrijmis officiosa pijs. Nunc ubi sublatum Patriae Patrique Tibique Donauit Patrif, nobiliore Pater, Quaeque sub incerti nebula latuere futuri to Publica sunt partus ultima fata tui, Contentam fleuisse jubet nec fiere Creator. Disce Deo siccis orba subesse genis. Impia res lachrijmae est, quibus indignata reposcas Nec genitum Patri, nec Tibi, nec Patriae. Cal. (I) Ian. IN EJUSDEM MORTE MATRIS AURIACAE LUCTUS, AERE TEMPESTUOSO Nempe meis ultro conspirat luctibus aether, Immenso lachrijmis confluit imbre meis: 1) M. D., 145, met den titel: Inscriptio Vitaulii, Villas'. In Dec. had H. onder Voorburg een stuk land gekocht, met het doel er „een Huysken van Vertreck, in tyde van sieckte ende anderssins" te „timmeren ende beplanten " . In 1640 en 1642 kocht hij er andere landerijen bij (zie A. D. Schinkel, Bidrage to de kennis van het karakter van Constantyn Huygens, 1842, blz. 76-82). Hij liet daar een buitenverblijf zetten, waaraan hij den naam Hofwyck (Vitaulium) gaf. Z) K. b., II, 154. In het HS. heeft het versje geen titel. In marg.: Cic. Acad. quaest. 2. vs. 3 Sie K. a.: Siet 3) M. D., 148. Zoo luidde de titel oorspronkelijk; later als in M. D.: Ad eandern, Ilapa só5 sv. Zie op 5 Dec. 1639. Bij vs. II in marg.: Dum infans viueret, jejunans flebam; quia dicebam, quis scit? gratiam est facturus mihi Jehoua, ut vivat infans. At nuns mortuus est; quorsum ego jejunarem? possemne reuocare eum denuo? 2. Sam. 13. %) M. D., 148. Huygens' Ged., III. 9 1640 130 Aetherios fletus Thetijs replet omnibus undis, Tota latent toto littora moesta Man: 5 Accedunt Boreae suspiria suspiranti; Quassa procelloso turbine Terra gemit: Omnis inauditis reboat mugitibus arbor, Procumbunt laceris tristia ligna comis. Claude cauos exhausta sinus Natura; doloris, TO Tota dolor si sis, umbra, nec umbra mei es. 9. Ian. IN PRINCIPIS INFANTEM MORTUUM GYPSO EFFORMATUM ') Ut grauis Auriaco fati inclementia Flori Praecipiti vitam sustulit exitio, Qualis inexperto pullum per inane volatu Elapsum morsu praepete falco rapit. 5 Intuita has animae exuuias super aethera vectae, Contactu, form., pondere marmoreas, Diriguit saxo similis perculsa Genitrix, Vix modo lamentis pervia, vix lachrijmis. Hei mihi, quam crudo par es noua forma dolori, ro De saxo Natuur saxea Mater habet. Saxea mater, habes quo te solamine vincas, Parce pie madidis orba, nec orba, genis: Auriaci Infantis Patriá potiore recepti Dimidium docto marmore Terra tenet: 15 Tantus honorari, parto de morte triumpho, Non potuit statuf. nobiliore Puer. 23. Ian. AD FILIOLOS EMBLEMA BRUMALE 2). Audaces pueri, soleis animisque Batauis Stare super stantes quos vetat ardor aquas; Discite quam ludi non est puerilis imago Ludicra, quam jocus in seria vester eat. 5 Lubrica mortalis vitae via marmoris huius, Frigore concreti marmoris, instar habet. Quisquis in hac glacie stadij meruisse coronam Destinat, armato conuenit esse pede. Ferratum virtute pedem si negligit, aegro to Debilis incessu labitur aut titubat. Nec satis armari est; quibus uti prouidus armis Nesciat, infaustum tiro subibit onus. 1) M. D., 147. vs. 7 perculsa Genitrix M. D.: treneebnndo Mater 2) M. D., 149, niet den titel: 4d eosdem. Daar gaat het volgende vers vooraf. 131 1640 Si laev dextrAue grauis, si forte supinus, Vel medio procul a pondere pronus abit, 15 Ut bene festinet, turpi conamine, casu Multiplici, pravd displicet arte bonis. Sin medio rectus vitiorum, tramite certo Virtutis durum sub pede calcat iter: Nulla, nec adversi, vis in vestigia venti est, 20 Aut fugat, aut factas rumpit ubique moras: Conanti facile est quidquid molitur, ab omni Turbine securá, prosperitate natas. Algeat an sudet, nihili est; constanter utramque Ingenue. sortem dexteritate leuat. 25 Donec in optatae felicem limine metae Mulcet honorato parta labore quies. Audaces pueri, tales sub imagine tali, Patre nec invito, semper amate jocos. 28. Ian. PRAEFATIO 1). Scazonte claudo conuenire a-uáZov-rac Per laeue Brumae marmor, o domus nostrae Decus atque ocelli, tanquam idoneo versu Iustum ac decorum censui: sed incoepto 5 Mox expulistis, derepente tyrones Facti magistri: nec quadrare morosum Epos fateri tanta me rei durae Solertia adegit parta tam breui nisu. Hinc, ecce, durum carmen, hinc stylum vertens Io Sermon blando, lubrico, leui et laeui Laeues leuesque dissero ad natatores. Fauete linguis; musa, fas, ratio suadent Aptarier pedem pedi, meum vestro, 28. Ian. DE CONVIVIO CONCIONATORUM 2). Coeli praecones hilard risisse popins, Traditur: exempli copia facta boni est. Quidni facta simul monitorum et verba sequamur? Quod Patribus licitum, fratribus esse puto. 28. Ian. t) M. D., 149. De titel luidt daar: Ad filiolos paucis diebus solearum ferratarum incredibilem peritiant adeptos. Emblema Brumale. Praefatio. vs. 7 Epos eerst: Carmen als in M. D. — vs. 8 Solertia M. D.: Cognitio 2) M. D., 247, met den titel: In comessatiunculam Presbyterorum. vs. i M. D.: Presbyteros hilard madidos — vs. 2 facta M. D.: , Roma, --- vs. 3 Quidni M. D.: Quid si — sequamur M. D.: sequaris — vs. 4 Auto. M. D.: negens? 9* 1640 132 (AD EOSDEM) 1 ). Carminis incocti tepidum excusate calorem: Anni temperiem frigida vena refert. 29. Ian. PRO GLACIE _). Naturam reuerenter babe: quicumque cadentis Murmur, candentis marmora fontis ama. 30. Ian. Qu'on ne me parle plus d'une seconde espouse, Qu'on ne m'aijt resolu le doubte d'un grand Cas: Ie n'en scaurois aijmer qui ne fust fort jalouse, Et qui le fust Uien fort je ne 1'aijmeroij pas. ult. (3r) Ian. AD AMICOS AMSTELODAMENSES MOX ADEUNDOS 3). Barlaee, Vossi, Vondeli, omniumque Hoofdi Caput et chorage; et omnium Vicoforti Hospes diserte; Si vacatis indocto Quantum sodali non semel vacauistis; 5 Si fert juuentae votus inquies tritae Fervor cathedrae, Rhetorisque Barlaei Auditor unum commodat diem raro Ffequens amico: Vossij labor, curae, Sudor stupendi, publicoque decreta to Dicendi origo grandiusque molimen Sacrata lucubratio rei sacrae, Interpolari si ferunt leui, laeto, Breui Lyaeo: Vondelj super saeclum Augusta Magnum tela Caesarem saeclo 15 Datura pausam si capit nec optandam, Nec poenitendam; si quod Hoofdium fas est Momentum amicis imputare, quod Belgis Decedat, exigentibus diu Belgis Calamitatum Patriae, sed assertae, 20 Tabulas perennes, aeneas, mares, omni Superfuturas saeculo, omnibus chartis: Si Wicqueforto nen vacare magnatum 1) M. D., 150. In het HS. heeft het versje geen titel. Het versje behoort bij Ad filiolos caet. 2) M. D., i5o. 3) M. D., 49. In 2 HSS.; één daarvan is op de Leidsche Bibl. ; het heeft den titel: Quinqueviris Bacchanalibus, en den datum. Den 5den Febr. (vgl. Oud-Holland, 1887, blz. loo) zond Barlaeus aan H. een vers (Poem., II, 436), waarin hij meedeelde, dat Tesselschade te Amsterdam was. H. antwoordde met dit gedicht en beloofde ook te zullen komen. Van Baerle antwoordde weer met: Ad ... . Constantini Hugenii 4mstelodamum adventantis erectos scazontes responsio (zie Tesselschade Roemers en hare vrienden, 7k). 133 1638 Victricibus curis vacat, frequentesque Ab Orbe, qua eruditus est, manum cerae 25 Implere cessant, otioque, nec scriptor, Patet insolenti: Inaestimabilis quincunx Selectiorum Belgicae viríím , magnae Amstelredami nobilissimi Ciues, Si ferre non grauamini quod inuiti 30 Nondum tulistis, ecce qui bongs laete Perdamus horas, otiosus Haganae Desertor aulae, et serio procul vultu Vos abdicato. Si fauetis, et rugs, Non summouetis obuios peregrinos 35 Inhospitali, Tesselaeque congressum Rivalibus non inuidere rivalis Barlaeus audet: Ecce vos rotis, velis, Curru, carinis, aut equestribus vecti Sellis adimus. Effer omnium sodes 40 Barlaee verbis, quae sit omnium concors Sententia: si 6KáZoir quid poetastrum Dignare Princeps Rhetorum et poctarum. Ridete, valete, et nos amate Constanter. Hagae C: IIX. Feb. AD BARLAEUM'). Vicimus: audaci cessit Schola debilis Aulae; Frigida Barlaeo Tessela dante mea est. Sufficit infelix nutu prostratus amator: Inuidiae finem laurea parta facit. 5 Parcere subjecto pulchre placet; alter ab illo, Gratia rivali facta, triumphus erit. Accipe, debellate proco Proce, gaudeo victor Cedere, me victo Tessela dante tua est. ii. Feb. (AD BARLAEUM) 2). Quam bene, quam belle, quam nostro jure, quod ipsa Nescit, Amatorum Tessela facta pila est! 1) M. D., 15o. In 2 HSS.; i daarvan is op de Leidsche Bibl.; het is geschreven op hetzelfde blad als Van Baerle's vers: Ridentem dicere verum, Quis vetat (Poem., II, 436) van den 5den Febr., en heeft den datum io. Feb. Barlaeus had in zijn gedicht geschreven: Invidet Aula scholae, schola nubilis invidet Aulae. vs. 5 Parcere M. D.: Pascere ^) Gedrukt in Tesselschade Roemers en hare vrienden, bl. 23, Noot. Het HS. is op de Leidsche Bib!.; het versje staat op hetzelfde blad als Ad Barlaeum (van ii Feb.) en heeft geen titel. Ook dit versje slaat op het gedicht van Barlaeus van 5 Feb., waarin deze van Tesselschade getuigt: Constantine, tua est. 1640 134 Distrahitur verbis merces Hollanda Latinis. Quam sua rivales somnia docta beant! 5 Nugamur, Barlaee pater: quis credere possit, Quae dare non vellet Tessela, velle dari? 14. Feb. IAE NOCH NEEN. IN EENEN RING VAN 7. IOFFROUWEN DIE MIJ VERBODEN TE VERTRECKEN l). T geschakelde geweld van t'samen seven Steenen, Zeil-steenen geens-gelyck, Bestond mij onverhoeds te klemmen en verbeenen, En spande soo gelijck, 5 Soo eenigh aller zyds, dat, waer ick 'tvoorhoofd keerde, T eenpaerighe gerock Myn hert in twijffel hiel wie 'tmin of meer verheerde, Wie 't slapp of stracker trock. Soo hangt de staele kist daer in der loose leden 10 Afgodelick geraemt Sijn' wondre galgh beslaept, en all de oude reden Van swaer en licht beschaemt. Wat meende dit verraed? men wilde mij doen willen, En wild' ick, soo verkracht? 15 Oh neen, myn will, in 't eerst Weer-will van seven Willen, Hadd nu geen' willens macht. Zeilsteenen van ontsagh, vier en drij paer schoon' ooghen, Almachtigher gesternt Dan all dat ooghen in het Hemel-holl beooghen 20 In eene strael getwernt, Iek ben uw will-loos stael, en kan noch steegh noch mild zijn, Beveelt ghy dat het zij 'T geen ick niet willen wilde, en moet er yet gewilt zijn Wilt wat ghij wilt, voor mij. Amstelodami 2o. Feb. nocte Teil. 1) K. b., II, 154- Boven het HS. in marg.: Mahomet moet doch hangen. Den i5den Febr. vertrok H. met Jacob Van Campen uit den Haag en kwam den volgenden dag te Amsterdam, om er tot den 2zsten Febr, te blijven (Dagti., 34). Die dagen bracht hij in den vroolijken kring van Hooft door. Hij wilde terugreizen, maar de dames lieten hem niet gaan. Barlaeus juichte daarover in 3 verzen, alle den 21sten Feb. geschreven: Op de cirkel der vrouwen, doen zij de Heer Conslantyn Huygens, Heere van Zuilichem, besloten en verbaden; In captivam Au/am sive victum matrum precibus Const. Hugenium Zulech. Dom.; en In picturam coronae matronalis Constantini Hugenii constantiam expugnantis, pingente illam Clar. pictore et architecto Campio (zie Tesselschade Roemers en hare vrienden, 24, 77, 78). In K. a. staat in den titel in plaats van vertrecken : verreysen — VS. 21 uw K. a.: nu — vs. 23 wilde K. a.: wil 135 1640 (PRO MEDICIS, JOCUS) 1). Quaeritur an Medicis nullo Respublica damno Orba sit: orbari non bene posse probo: Nempe peremptores hominum si tollimus, unus Qui vivos capiat, non satis Orbis exit. z5. Feb. (IN ANNAM GARRULAM EDENTULAM) 2). Miramur juueni dentes collabier Annae, Quos tam perpetuo verbere lingua pent? 27. Feb. (DE CREDITORE SECURO) 3). Mollis, ais, pluma est quá somnum debitor hauris, Mollior est qua. cui debeo, Paule, cubat. 27. Feb. (PAUPER IN COENUM LAPSUS) 4). Tollere de coeno lapsum properantibus Aulum Mittite ait, non tam molle cubile domi est. 27. Feb. (IN EBRIOSUM FEBRICITANTEM) 5). Cur leuis Aemylio grauis est medicina? veretur Quae posset febrem tollere, posse sitim. 27. Feb. Ut sint conjugij concordia sacra, maritus Expedit ut surdus, coeca marita siet. 28. Feb. Irus ut effractas sensit de nocte fenestras, Risit, et ad furem talia verba dedit: Tune quid hinc noctu rapias, ubi nemo, nec ipse Claro quid memini me reperisse die? 29. Feb. VAN DRONCKEN IAN 6). Als Ian voll druijven is, voll honich-natt, voll biers, Voll allerhande vochts, dan is hij eerst voll viers: 1) M. D., 151; het versje heeft in het HS. geen titel. Boven dit en de volgende 6 versjes staat als opschrift: Acumina Hispanorum. Parte i. i., en in marg.: Ex Flor. Espagn. 2) M. D., 151; het versje heeft in het HS. geen titel. 3) M. D., 152; het versje heeft in het HS. geen titel. 4) M. D., 252; het versje heeft in het HS. geen titel. 5) M. D., 151; het versje heeft in het HS. geen titel. 6) K. b., II, 155. 11640 136 Als Ian sijn' beenen staen en waggelen als palen Die rott zijn, kan hij eerst de kloeckste achterhalen: 5 Als Ian syn' handen staen en beven als een blad, Dan kan hij yeder een begrijpen, waer hij vatt': Als Ian syn' Tong begeeft, dan kan hij, onder 'tlispen, Als een voll-komen man, een yder een be-rispen. Dat's wonder; maer dit niet: Als Ian niet staen en kan, to Dan komender ontheupt' en kreup'le kind'ren van. II. Mart. DE MIRABILI TE AD MIRABILEM BARLAEUM l ). A Gange nostro non diu petitum Te, Te sobrium, Te providum, disertum Te, Suaue Te, subtile Te, eruditum 'Te, Te gloriosum, nobilissimum Te, Te, 5 Cum te, TI dei v, esca coelicolQm Te, Et Nectar, et jentaculum, et caput coenae, Fertur potenti, quidque per leues frustra Paeti vapores, quidque per graues frustra Bacchi liquores quaeritur, sacros oestro 10 Afflare vates, arduumque potis Te Nil repperiri, prona cuncta diti Te Proferre vena, bis valere potum Te Quod sobrius valebat; ut stupeat cum Te Sese esse factum quisque quod sine Te non est i5 Genio nec arte. Si fidem meretur Te Praeco penes te, si quod esse produnt Te Te teste Te sit; Teste te, et bonis Te ac te Amantibus, me teste, me peramanti Te Ac te, diserte de Te dixit ac de te, ao Barlaee, (lui te dixit esse totum Te. In castris aenden Reurderbergh. 5. Aug. AIR EN MA PATHODIE IMPRIMÉE 2). Graues tesmoings de mes delices, Chesnes touffuz, beaux precipices, Qui m'auez tant flatté Ialoux et glorieux de ma felicité. vs. 8 een vol/-komen man K. b.: onberispelick 1) M. D., 151, met den titel: De mirabili herba Te, cast. Den gden Aug. schreef H. een brief aan Barlaeus over hetzelfde onderwerp (Eist. Lat.) Bij den titel in marg.: Herba Jndica. vs. 5 coelicolum M. D.: coeliti m Te, — vs. 6 M. D.: 7entaculum, promulsis — vs. i8 peramanti M. D.: diligenti 2) NO XXXIV der Pathodia. vs. 3 Path.: Que j'ay ven tapt d'estez, 137 1640 5 Adieu deserts; puis qu' Amaranthe L'ingrate amante Ne gouste plus voz ombres, ni ma voix, Vous n'estes plus mes boiz. N'attendez plus que je me rende 10 Ou d'autre que l'Amour m'entende, La seule Eccho me nuict, Et 1'ombre qu'il me fault c'est 1'eternelle nuict. Adieu deserts etc. iq. Aug. Rhynb(erk). AIR EN MA PATHODIE l). Vous me l'auiez bien dit, visions inquietes, Confuses veritez, Que deux astres benings deuenoijent deux Cometes Et presageoijent la fin de mes prosperitez. 5 0 esperances vaines! Si nature n'a plus de bij, Ne reuenez vous pas, fieuues, à voz fontaines? Amelite a manqué de foij. Elle se mescognoist la farouche, la fiere, to La perfide Beauté. Destournez vous mes ijeulx, n'adorons plus la pierre, Insensible à mes criz, comme à ma loijauté. 0 esperances etc. Graue. 4. Sept. Die natali. CHANSON POUR . . . . . 2). Quand Dorinde la perfide S'aduisa de m'abandonner, La folle se flattoit du tiltre d'homicide, Et creut mon desespoir prest à le luij donner. 5 Mais mauuaise, Mais niaise, Ton grand dessein est avorté, Tu n'entends pas combien tu m'a mis à mon aijse Dès l'heure que tu fis place à ma liberté. ro Tout le soucij qui me reste, C'est d'auoir peine à retrouuer D'assez joliz accens par ou je manifeste vs. to d'autre Path.: autre 1) NO XXXV der Pathodia. 2) De titel is niet verder ingevuld. 1640 138 Le bien que malgré moij tu m'as faict recouurer. Car mauuaise etc. Si je chante mon ramage 20 C'est pour estre hors de 1'embaras; Ie chante, pour en veoir pleurer dedans ta cage Qui chanteront ainsi quand tu les sortiras. Car mauuaise etc. Graue 6. 7b. (Sept.) AIR EN MA PATHODIE t ). Que ferons nous mon panure Coeur, A qui s'en fault it prendre? Cloris est sourde à la fureur Des criz que sans crier elle souloit entendre. 5 Ne parlons plus qu'au silence des Bois. Au moins, forest, quoij que tu sois, Comme Cloris, sourde, muette, et belle, Tu ne fuis pas comme elle. Tu ne fuis pas comme elle fuit, ro Et si Ie Ciel t'envoije Les eaux d'une orageuse nuict Ton teint fera l'effect d'un bel oeil qui larmoije. Puis me voijant gemir en mes aboiz, Au moins, forest, quoy que tu sois, 15 Comme Cloris, sourde, muette, et belle, Tu pleureras plus qu'elle. Tu pleureras chere forest, Mais, quoij que je m'en vante, Ce nest qu'un remede indiscret 20 Ce nest qu'un faux secours d'une ombre qui m'enchante. Ie me console en vain au silence des boiz, Car, 6, forest, quoij que tu sois, Plus que Cloris, sourde, muette, et belle, Tu ne 1'es pas comme elle. Graue 12. Sept. CHANSON POUR . . . . . s). Ie n'en suis pas, volage, Ie n'en suis pas, De ces Amants en rage De tes appaz. 1) No XXXIII van de Pathodia; daar is echter alleen het eerste couplet opgenomen. 2) De titel is niet verder ingevuld. 139 1640 5 Si tu pretends qu'on idolatre Tes deux flambeaux, Ie n'en suis pas folastre, S'ils ne sont doux comme us sont beaux. Ie n'entends point, rebelle, 10 Ie n'entends point Le jeu de la prunelle S'il ne me poinct. Ie n'entends pas qu'un oeil me poigne Qui jouë à tout: ig Des 1'heure qu'ii s'esloigne, I'en pers le feu , comme le goust. Ie n'aijme pas, friponne, Ie n'aijme pas, Un corps qui s'abandonne 20 A tous esbats. Si tu pretends que je t'embrasse D'un feu loijal, I'entends que je le fasse, Non sans jaloux, mais sans rival. Graue 15. Sept. IN I. SMITHIJ DISSERTATIONEM PRO NEOMAGO OPPIDO BATAVORUM l). Hunc quoque, si fas est, si quam non vana meretur Deucalioneae stirpis origo fidem, Hunc quoque, tot gemmas inter nummosque loquaces, Eruta felici sidere gleba virum 5 Natura ludente dedit, >cei, toi Orbis Antiqui, lucem deliciumque noui. Unica Romanos inter sub judice lis est Et Batauos, utris debeat ille genus: Romane nascentis pueri cunabula primum, jo An Batauo Solem viderit iste solo. Res Batavas, res annorum sub nube sepultas Tantam de tante, prodere nocte diem, Gentilem Batavum aduersos habuisse Quirites I) M. D., 48, met den titel: In Iohannis Smithii, summi Antiquarii, Dissertationem pro Neomago Oppido Batavorum. In 2 HSS.; één daarvan is in het bezit van Mevr. M. M. Kneppelhout van Braam. Het vers is voor het eerst gedrukt in Iohannis Smith Oppidvm Batavorvm, Sen Noviomagvm. Liber singularis . . . . . Amstelodami, Ex Typographeio Iohannis Blaev. MDCXLV, met den titel: In Antiquarii nobilissimi Doctissimique I. Smithii Dissertalionem caet. Zie over Smith, dl. II, 293• 1640 140 Arguit, et nostro sub meruisse Duce, 15 Romanas acies in controuersa Batavum Oppida, nec dubijs tradere castra locis, Tradere Caesareo, qualique Hortensius olim, Quali non poterat Tullius eloquio, Romanas acies inter vixisse Quiritern 20 Dictat, et in nostrum signa tulisse Ducem. Dum pugnant auidae, dum cunas Roma, parentes Imputat ambiguá terra Bataua fide, Tu, quod agis, Smithi, pulchri certaminis ansam, Multiplicem mox, et mox, iterumque dato. 25 Nec vero sine Patre satum sine Matre videri Stemmatis ingenui dedecus esse puta. Rudera cognatos numeras illustria, multo Consule, non raro Caesare fratre venis. Respue, quo Glares, tituli gentilis honorem; 30 Nobilior Terrae filius esse potes. 21. Sept. AD.. . MIJEROPIUM UT CARCEREM GULIELMI BAVARI COM. HOLL. MENTE CAPTI INSPECTURUM COMITETUR 1). Hic est, Myropi, furor, haec insania vatum, Res non difficiles reddere non faciles. Quod sane poteram verbis petijsse solutis, Carminis insani lege ligatus ago. 5 Insani Comitis visuro claustra serasque Insano comiti, Si vacat, esto comes. Decemb. AD QUATUOR FILIOS, INGREDIENTE ANNO CIDIDCXLI 2). Ilicet, exacti finem contingimus anni. Qui dabit instantem proximus ortus erit. Mos monet et ratio sacris votiva Calendis Progeniem saluo dicere verba Patri. 5 Scandere amat pietas, et amor reuerentia dici. vs. 25 vero i HS. en Smith: saltem 1) M. D., 152, waar in den titel staat: Ád Iacobum Myeropium caet. Zie over Jacob van Mierop blz. 22. Toen graaf Willem V in 1 357 krankzinnig was geworden, werd hij eerst opgesloten in eene kamer van het Hof onder den grond (zie Fonseca, La Haye par an habitant, 1857, I, 121). Later werd hij naar Quesnoi in Henegouwen gebracht, waar hij in 1389 gestorven is. 2) M. D., 50. Zie over Constantyn en Christiaan blz. 112 , t 13, en over Lodewyk, den derden zoon, dl. II, blz. 228. De vierde, Philippus, was den I2den October 1633 in den Haag geboren, werd in 1651 student te Leiden, reisde o. a. naar het Noorden en stierf den i2den Mei 1657 te Marienburg. 141 1640-1641 Ut vix officij cura sit illa mei. Quid tamen? inuerso placitum est nunc ordine niti: Annus ab hac ipsa sit nouitate novus. Descendat pietas, reuerentia cedat amorf: zo Fas est officij causa sit illa mei: Vos ego, pars animi, vos, voti summa Paterni, Vos o delicium, pulchra quadriga, meum, Vos ego quot vixi non infeliciter annos Bis duplici voveo prosperitate frui. 15 Cuius enim pueri jam nunc vestigia pone Linquitis, hac etiam vincere sorte decet. Creditis? hoc voueo, faciant vos Astra benignis Nutibus in sano corpore mente bont Tam mihi dissimiles, ut quos mirabitur omnis 20 Posteritas, omnis nesciat esse meos. Una spiritu. nocte inter 23. et 24. Dec. SIGILLUM. CORONA NIHIL TEGENS IN SCUTO CUJUSDAM GENTILITIO l). Hoc vita, spes et ambitus mortalium, Hoc splendor Orbis est, coronatum Nihil. 29. Dec. BIBLIA M. DORPIAE DONO MISSA CAL. IAN. 1641 3). A BON JOUR BON AFFAIRE LE PREMIER JOUR DE L'AN M. XLI. DC. C. H. 1. M. V. D. FIT CE PLUS BEAU PRESENT DV CIEL ET DE LA TERRE. IN OBITUM OTHONIS BAR. DE GENT TOPARCHAE DIDENIJ VEZALIAE VICTORIS AC PRAEFECTI 3). Didenij Herois temere, Vezalia, ploras Fessa triumphato condier ossa solo. Ante duos et his quinos ita voverat annos, Hoc si non posset stare, jacere loco. 3. Ian. 1) M. D., 152, met den titel: Corona nihil ambiens caet. Het HS. wordt door een teekeningetje versierd. 2) Maria Charlotte van Dorp was eene dochter van Frederik van Dorp en zijne tweede vrouw Adriana van Trello, en eene halfzuster van Dorothea. Den 23sten Maart 1659 is zij ongehuwd overleden (vgl. Dagb., 62). 3) M. D., 156. Zie over Otto van Gent dl. II, 146. Den 28sten Dec. 564o berichtte Elisabeth van Wachtendonck, weduwe van den Baron van Gent, den dood van haren man aan H. (Er zijn eenige brieven van haar aan H. op de Leidsche Bibl.). vs. 3 ita M. D.: sic 1641 142 IN EUNDEM 1 ). Res hodie Patrum et nostro nova contigit aevo, Ciuibus ingrata ac hostibus ac socijs. Didenium intra se condi Vezalia, Galli, Brittones, Bataui flent, et inultus Iber. 3. Ian. IN EFFIGIEM MEAM QUINQUE LIBERORUM VULTIBUS CINCTAM s). Quo genus et formam Constanter, opesque et amoris Imtempestiui spernat ubique faces, Hugenium diu privatum Conjuge Patrem Hoc armaverunt Fata satellitio. 3. Ian. IN NUPTIAS POLLUCIS ET LYDIAE 3). Nobilis et formosa meo sua Lydia ducta Polluci Logice est; ob Genus et Speciem. 4. Ian. EPITHALAMIUM ENNONIS FERENS ET IOANNAE HENDERSONIAE 4 ) Quam velit una caro communi nomine dici Facta probat priml nocte Ioanna ferens. Mox, ubi conjugij fasces invaserit, esto Tu quoque, si pacem diligis, Enno, ferens. 6. Ian. CONTRA SECUNDAS NUPTIAS b). Uxorem sepeli; procul absis altera: par est Cui par nulla fuit nulla secunda liet. 6. Ian. 1) M. D., 156. 2) M. D., 156. In 1640 werd H. met zijne 5 kinderen geschilderd. De schilderij, 6 borstbeelden in medaillons, vroeger aan Van Dyck, thans aan Hanneman toegeschreven, bevindt zich in het Mauritshuis. Eene fraaie reproductie er van versiert de Oeuvres corpPles de Christiaan Huygens, dl. I. vs. 3 diud M. D.: did 3) M. D., i55. 4) Den 6den Jan. werd in den Haag in huwelijk ingeteekend „Joncheer Enno van Ferens mette WelEdele Jouffrouwe Jeanne Henderson". (Mededeeling van den Heer A. J. Servaas van Royen). De kolonel Ferens vervulde in 1633 eene zending naar Oxenstiern, werd in 1644 bevelhebber van Sas van Gent en onderscheidde zich in den veldtocht van 1645. (MIm. de Fréd. Henri, 164, 344, 36,). Zijne bruid was misschien eene dochter van kolonel Henderson, een Schot, die in 1622 bij Bergen was gesneuveld (t. a. p., blz. ii). 5) M. D., i7, met den titel: Aliud. 143 1641 IN DIVINISSIMAS EFFIGIES ANUS ET PUELLAE AB INCERTA MANU l ). Si, quis homo post hos homines se condat Apelles, Quaeris, homo, hoc primum dispice, num sit homo. 6. Ian. IN NUPTIAS PRINCIPUM GULIELMI AURIACI ET MARIAE BRITANNICAE 2). Quanti poster amor, quanti sit amica Britannis Belgica Regali sanguine vincta, vide: Inserimus duplici super aurea Lilia natae Floribus argenteis aurea mala Rosae. 5 Consule nunc oculos; num sit color aemulus isti; Post oculos, nares consule, num sit odor. 7. Ian. DE TITO ET MAEVIA 3). Si quantum postica places antics placeres, Iam mihi basiolo, Maeuia, tacta fores: Sic Titus a tergo praeeuntem punxit: at, inquit Maevia, jam, Tite, da basium ubi placeo. 8. Ian. IN D. HEINSIJ SUPPRESSAM URINAM 4). Heinsiadae morbo gaudet Salmasius; ut quem Omnia ferre, nihil reddere posse velit. II. Ian. IN VESICAM EIDEM LAXATAM 5). Heinsiadae morbum flebit Salmasius, ut quem Omnia comperiet reddere, ferre nihil. FORCEPS * 6) Me coquus et fabri possint contemnere, si, quam Ferrea sunt hominum corda, sit una manus. It. Ian. 1) M. D., 155. In 2 HSS., het ééne met den titel: In mirabilembicturam duarum mulierum, creditam N. á Calcar. Jan van Calcker — N. in den titel is zeker eene afkorting voor: Nobilissimi — werd in 1499 in het land van Cleef geboren en stierf in 1546 te Napels. In het plaatsje Calcker is een beroemd stuk van hem, het sterfbed van Maria. vs. 2 Quaeris, M. D.: Quaerit 2) M. D., 156. In 2 HSS. Den I2den Mei 1641 huwde de i5jarige Willem II de 6jarige Mary Stuart, dochter van Karel I. Den asten Jan. waren Wolferd van Brederode, Francois van Aerssen en de Heer van Heenvliet naar Engeland gereisd, om het huwelijksaanzoek over te brengen. 3) M. D., 156. ) In 2 HSS. 5) In 2 HSS. De datum is afgescheurd, maar het versje staat op hetzelfde blad als het vorige. 6) De thans volgende, van het teeken * voorziene, versjes behooren tot de serie Varia supellex (M. D., 267— 277). Zij komen alle ook in een klad voor, waar zij gedateerd zijn. 1641 144 SCOPAE FOCARIAE . Ut caleas, carbonis eges et cespitis usu: Ut nitide caleas, me magis, hospes, eges. 12. Ian. SELLA QUADRUPES . Sessorum fulcire nates mea maxima; quid ni? Maxima nobilium est gloria quadrupedum. 12. Ian. IN PRINCIPUM AURIACI ET AURIACAE EFFIGIES DOMI MEAE Si domui non vana Laris tutela; quid isti Cum Iunone Larem semper habere Iovem? 12. Ian. SOLEA FERRATA . Ferree Neptuni domitor, Si saxeus obstat, Obstantem ferro, Belga, natante doma. 13. Ian. EADEM ET CESPES UTILIS * 2). Vincite, victores Bataui, brumam quoque: vincant Frigora queis tellus ardet, arantur aquae? i. Ian. EPHIPPIUM * 3). Si, quadrupes generose, potes me ferre, ferendum Sessorem dominum jam quoque, victe, puta. 15. Ian. LIGNUM . Siue focus, siue umbra placet; me stante, vel usto, Bruma tepens, aestas frigida, neutra nocet. r5. Ian. FORCEPS) 4). Nulla meis bipedum par est audacia coeptis, Siue pedes hos vis dicere, sine manus. i6. Ian. MENSA . Lignea lusori, lectori lanea laudor, Linea eis qui, non esse, nec esse putant. 16. Ian. 1) M. D., 155. 2) In M. D. is de titel: Eadem. 3) In i HS. 4) In 3 HSS. In het HS. is de titel': Eadem. vs. 2 eedes i HS.: manus — manus hetz. HS.: pedes 145 1641 LUPATUM * Ore reguntur equi: turpe est? hoc turpius, ipsos Rectores bipedes hac quoque parte regi. r6. Ian. LUMINA FERREA CAMINO PRAEFIXA * 1 ). Scutati flammas inter pugnate: puderet Sumere, quae lateres non pudet, arma viros. 16. Ian. MENSA * 2). Me schola declinat: sed enim que, fronte, gulosi, Quae vultis pueros posse, nequitis avi i6. Ian. MANICA DE VULPINA PELLE *. Haec saecli facies, emblemata temporis haec sunt; Vulpin, rapidas pelle latere mams. i6. Ian. FULCRA FOCARIA 3). Ut quid apricaris sublat veste, patenti Crure? duos testes, nuda puella, caue. 16. Ian. CANDELA CANDELABRO INSERTA * Vis animae tardis sociatur vivida membris, Qualis nostra graui in corpore flamma micat. 16. Ian. TINTINNABULUM'. Lingua mihi, lingua est dominae tam tinnula, ut ambas Saepe, puer, mutas, saepe, marite, velis. r6. Ian. CHIROTHECA *. Altera, si solem studeant arcere tenelli, Altera, si Borean, haec epidermis erit. r6. Ian. AULAEA * 5). Sordida splendidulis velatur aranea lanis: Hic tuus, hic Aulae est, Quintiliane, color. 17. Ian. 1) In i HS. 2) In M. D. is de titel: Eadenz. 3) In i I-IS. Dit versje is niet gedrukt. '^) In i HS. is de titel: Luecerun caet. 5) In i HS. is de titel: Tapetes. ILuygens' Ged., III. 1641 146 PARIFTES AULAEIS TECTI *. Si ruris Iove nimboso est praeclusa voluptas, Huc, Here; textoris munere sijiva sumus. 17. Ian. PELLIS URSINA. AD HERCULEM *. Vana leonini est et pondus inutile tergi; Ursiná poteras pelle domasse nivem. 17. Ian. SACCUS E PELLE URSINA FOVENDIS PEDIBUS '. Nulla tibi victae debetur gratia brumae; Quod nequeas sine me reddere, sacce, meum est. 17. Ian. IDEM * I). Non moror aetherios, quos nemo sentijt (?) ignes: Certior in terris sub pede flamma latet. 17. Ian. IDEM EX PELLE LUPINA * s). Si vel, sacce, tuae similis sit gratia fratrum, Non male nunc homini sic lupus esset homo. 17. Ian. TEGES FULTA PLUMIS ANSERINIS *. Muta mei volucris melior custodia lecti est, Quam Capitolinae garrula rupis erat. 17. Ian. IN PRAESTANTISSIMAM PICTURAM I. À CALCAR 3). Hoc volui, dictus proprio milli nomine Calcar, Post me cursuris addere calcar equis. 17. Ian. AD CARUM '.). Simne bonis avibus Sceuerino in littore pransus Nescio, Care: bonis piscibus esse scio. t8. Ian. IN LENAM 5). Raptus in errorem quod gutturis alma mephitis Posticae ructus instar erant violae, Mammosae noctu contrectans ubera Lenae Cotta, papillatas credidit esse nates. r8. Ian. 1) vs. i nero senl t M. D.: nulli sensirnus 2) In i HS. M. D., 153. In 2 HSS. Zie op 6 Januari. vs. i Hoc M. U.: Sic 4) M. D., 155. Ook in klad. S) Ook in klad. 147 1641 PIER BRUIJGOM l ). Magre Pier trouwt bolle Bettje. Dat's een vettje! 18. Ian. SCOPAE VESTIARIAE ^`. Quaerenti dudum visa est dubitare Batava, Vestibus an scopis, virgo, carere velit. 19. Ian. CALCEUS *. Si male cum pedibus sutori conuenit, arctus In medijs etiam calceus urit aquis. 19. Ian. IDEM *. Disce dolore meo moderatae prouidus esse Cultor amicitiae: strictior urit amor. 29. Ian. FASCIA CRURALIS BYSSEA * 2 ). Egregiam libertatem! sub more tyranno In speciosa dari vincula nemo dolet. iq. Ian. ROSAE CALCEIS IMPOSITAE * Foetenti pede non temere contendo fuisse, Qui primas calceis applicuere rosas. 20. Ian. CALIGAE BYSSEAE . Sit calor, ut color est, quasi nudae serica carnis Pictorem possit fallere mollities. 20. Ian. CLATHRA IN FENEST.RIS * 4). Desine, fur, lacerare domum, spe vanus inani; Ut vitream pellem fregeris, ossa tenent. 20. Ian. PILEUS * 5). Mos monet in momenta caput nudare Ieuato Tegmine: tempestas horrida stultitia est. 20. Ian. 1) Het versje staat tusschen twee gedichtjes van 8 en van 20 Dec. 1642 , maar heeft duidelijk den datum: 18 Jan. 1641. Misschien heeft H. het in Dec. 1642 van een ander blad overgeschreven. 2) In M. D. is in den titel het woord: bysse z , weggelaten. ) In M. D. is de titel: Rosae, calceorum vincula. vs. 2 tenent M. D.: vetant 5) vs. i nonet i HS.: jubet I0* 1641 148 IDEM . Qui sibi adulantem dicunt de more salutem, Corda velim fratres, non aperire caput. 20.Ian. IDEM * 1). Par ratio est occurrenti nudare capillum, Et patuld intranti demere tecta domo. 20. Ian. PLUMAE IN PILEO . Non est ridiculus plumae mos; munere nostro Pileus horrendae cassidis instar habet. 20. Ian. PILEUS *. Non dubius fons est nudandi verticis; illud Officij Medicos instituisse puta. 20. Ian. OCREA ANGLICANA . Mirandum, Si tota domi est; ocreata tot annos Procinctae similis terra Britanna stetit. 22. Ian. EADEM. Maeonides juret non Fvuv^vi^xc 'Ayatou7 Collatos populis esse, Britanne, tuis. 21. Ian. ZONA VIRGINALIS * 2). Quae non invitae, geniali nocte, soluta est, Nescio quid, Thai, sis, torrida zona fuit. 22. Ian. CINGULUM . Frustra est innocuum vinclis includere ventrem; Ni sua cogamus vincula ferre gulam. 22. Ian. SAETWERCK * 3). Ars haec an furor est telcm properare forando Perdere, quam possit longa forare dies? 22. Ian. GLOBULI. KNOOPEN * 4). Quid numeras, nove nupte? globos dirumpe morasque: Rem velit ad globulos nupta redjsse duos. 22. Ian. ') In i HS. 2) vs. 2 Thai I IIS.: Eispa 2) In I HS. In M. D. is de titel: Tela mnliebris acie perforate. 4) In 3 IISS., 2 met den titel: Globnli 7estzarij. Dit versje is niet in M. D. opgenomen. 149 2641 SACCUS IN FEMORALIBUS * '). Grandis origo mea est, et ab Hercule: scite venusti, Me Iouis incisum vos docuisse femur. 22. Ian. IDEM * 2). Omni veste placent: peras tantummodo vellet Hospitibus caupo non placuisse suis. 22. Ian. VINCULUM PILEI *. Quae nos cumque premat vesano more tyrannis, Non decet haec Batavos vincula ferre meos. 23. Ian. COLLARE ET TELA SINGULARI 3). Tandem quis melior mos est hodiernus auito, Quando libri supplet pagina sola vicem. 23. Ian. MANICAE REPLICATAE. MANCHETTES * 4). Non homini sit homo? parti pars inuida nostri est. Rusticior collo noluit esse manus. 24. Ian. CALCAR *. Discite quem stimulum virtus innata requirat; Si nec Equi justum gloria calcar habet. 24. Ian. STAPES * 5). Stas, Eques, an pendes? responde: stare sedendo, Sessor, an hoc melius stando sedere vocas? 24. Ian. BRACCA * s). Inter utrumque femur collecta lacinia talem Fecit, et incauto Bracca reperta fui. 25. Ian. EQUI SOLEA * 7 ). Ungula ferrata est, ut eques magnete tenaci Elapsum fraeno sistere possit equum? 25. Ian. 1) vs. j, et ab Hercule: M. D.: . dubitatis? ') In i HS. 3) In M. D. is de titel: Collare simplex. 1) i HS. heeft in den titel in plaats van Manchettes: Poignetten. 's) vs. 2 responde: i HS.: neutrum. sea' 6) vs. i collecta lacinia talem M. D.: collecte syrmate ta/is — vs. 2 Pecit M. D.: Extiti 7) In 1 HS. vs. i ut M. D.: quid? 1641 150 THORAX FENESTRATUS *. Quam male quo solo vitae pretiosa teguntur Viscera pertusum, crispule Galle, facis! 25. Ian. IDEM *. Qui tremis illustri sectus thorace, videre Saucius e pugnd, Galle, redire mihi. 25. Ian. ANNULUS PURUS . Cedit gemma mihi, quantum superatur imago Non breuis, aeterni temporis effigie. 25. Ian. CALCEUS MORE GALLICO. A PONTLEVIS *. Qui primo sutor struxisti ponte cothurnum Prime, super crepidam non sapuisse nego. 25.Ian. CREPIDA HOLOSERICA . Calceus e pelle est; ego byssea: dixerit nibs, Cedere Bombijcem nobilitate caprae? 25. Ian. SPEELWERCK * 1). Floribus ornatur pretiosae fimbria telae: Foeminei textus haec quasi Rhetorica est. 26. Ian. LECTICA. VEHICULUM AULICUM'^. Calceus e soccis, e calceis ocrea creuit; Omnia nunc, ingens ocrea Rheda, tegit. 27. Ian. EADEM. Gestaris, non, Tonga trahis quod syrmata, sed quo Gesteris, mulier, sijrmata longa trahis. 27. Ian. EADEM * 2). Quod nostro melius mereamur crimine, tempus Innocuum quatuor dilaceramus equis. 27. Ian. EADEM DETECTA. CALESCHE *. Pertaesas corij Batauos gestatilis arcae, Cum vacat, et sudum est, en altera quae vehat ip7o6 . 28. Ian. ) In M. I). is de titel: Dentati telae limbi. 2) In i HS. is de titel: Lectica quatuor equis tracta. 151 1641 RUSTICA 1). Candida nata fui, cur vivam fusca, rogatur? Non uno Sol in virgine mense fuit. z8. Ian. IN AMICAM HYEME RETRORSUM VECTAM 5 2). Rideor, Astronomi, caleam quod mense Decembri? Sol meus in Cancro Iulia anatropica est. 28. Ian. MOS AULICUS RETRO VERENDI . Occiput in fronte est: quid mox? expecto deorsum Ut caput, ut sursum dirigat aula pedes. 28. Ian. IDEM *. Ambulat aula retro: tanto prudentior aula, Restio; retrorsum rem facit, aula nihil. 28. Ian. IDEM '. Res Batavum retro coepit sublapsa referri: Nescio quid pravae sortis in augurio est. 29. Ian. RHEDA ITERTJM * 3). Ridiculum est solum Bolus Si visfis amicum : Tota domus totas coepit adire domos. 29. Ian. SUDARIUM * '). Ut naso careas, nec sit pituita molesta, Non mage me careas quam cute, pelle, poris. 29. Ian. INTERULA`. Quantacumque sient ove vel bombyce superba, Quantula sint hominum corpora, lina sciunt. 29. Ian. EADEM . Pectoris ingenui virtus, interprete me, sit Proxima, candori proxima simplicitas. 30 . Ian. t) M. D., 154. In 2 HSS. 2 1 In M. D. is de titel: Idem, nl. Mos aulicus retro vehendi. 3) In M. D. is de titel: Eadem , nl. Lectica detecta. In marg.: Tota domus rhedá componitur uni. Iuuen. 4) In M. D. is de titel: Muccinium. 1641 152 SUDARIUM ITERUM * t). Candida stillanti succurrunt lintea naso; Naturf melius praecipiente, manus. 3!. Ian. IDEM . Linea quae primo violauít stamina mucco, Non satis emunctae natio naris erat. 31. Ian. RHEDA ITERUM * 2). Vane furor Podagrae, frustra me compede vincis: Si claudum prohibes ire, sedebo domum. 3 Feb. AD BARLAEUM SIMULATO CHARACTERE EPIGRAMMA DE DACTYLO EDENTEM 3). Lydia? non patior. Scripsisti, Tessela, nequam Concubiam noctem dactylus ille sapit. Nec tamen in viduam calamo lusisse supino Litera, quam simulas, ipsa supina probat. 5 Dactylus in vidud per somnum lusit, et absens Tessela sub prono vate supina fuit. Iam nimias miserata faces, da Tessela vati, Cuius et in somno est . . . . . quod digitus. 3. Feb. CLAVA HOLLANDICA '. Praevalet Herculeae Batavum discrimine Clava: Illa feras potuit vincere, nostra feros. 3. Feb. FIDES CITHARAE *. Si sua quid valeant bene n6rit viscera, mirum Ni mox harmonice pedere discat ovis. 3. Feb. EPITAPHIUM STAECKMANNI 4). Staeckmanni quod humi potuit procumbere, fati Legibus, hie patria, conditur, Hospes, humo: Quanti, diste, viri; quantum se condere moerens Frisia visceribus inuidet aegra suis, 5 Et gestare velit; gestantem quidquid honorum Arte quis, ingenio vel pietate gerat. 1) In M. D. is de titel: lident, nl. Muccinium. 2) In i HS. In M. D. is de titel: Eade^n , ni. Leciica a'etecia. ^1) Bij vs. 8 in marg.: Mart. 6. 23. vs. 5 lrrs•it eest: scripsit — vs. 8 dc stippeltjes staan in li et HS. ï) M. D., 155, waar in den titel ook de voornaam Gulielmi staat. Zie over Willem Staeckmans dl. II, 287: 153 1641 Omnibus ille aditis omnes contemsit. acerbo Hunccine to raptum funere, Friso, doles? Sidera restabant: quid ni properasset, adire to Qui nihil hic ultra posset, adire Deum? 9. Feb. (IN PONTIFICIOS) t ). Papicolis est pro numine Papa: papae! 9. Feb. IN GRASWINCKELJ CATILINAM 2). Quae grauis augusto docte Sallustius aevo Prodidit insanum verba locuta nefas, Doctius Hic, Lector, Romáque et ab ore rotundo Hellados ascitis induit eloquijs. 5 Induit Hic; ne quaere quis Hic; vix Carmine tanti, Vix toto nomen clauditur orbe viri. Die modo, ni manes miseret vexare Latinos, Ut placitum Belgis pro Cicerone loqui, Crispe dabis veniam, quae nunc sunt saecla virique, ro Post Batauos patria, primus in historia es. i o. Feb. IN EFFIGIEM MEAM LIBERIS CINCTAM '3). Circulus a centro paribus patet intervallis, Par Patris a centro linea, par et amor. 13. Feb. IN EANDEM h^. Ambiat omnigeni m doctos prudentia rerum, 'EyxvxAorrxi x est haec Patris Hugenij. 13. Feb. EMUNCTORIUM LUCERNAE * 5). Qui lucere voles ellychnia, crescere ramos, SollicitA multum suesce putare manu. 13. Feb. 1) M. D., 154. In het HS. heeft het versje geen titel. 2) M. D., 154. Het werk van Graswinckel, waarin H.'s lofdicht zeker is opgenomen, kwam mij niet ter hand. Dirck Graswinckel werd den i9den Sept. 1614 op 13jarigen leeftijd te Leiden als student ingeschreven. In 1647 werd hij fiskaal van het Hof van Holland, later ook griffier der Staten-Generaal en secretaris der afgevaardigden voor den vrede van Munster. In 1653 werd hij griffier der Chambre-mipartie te Mechelen, waar hij den I2den Oct. 1666 overleed. Hij heeft verscheidene juridische en letterkundige werken geschreven. Graswinckel was met H. zeer bevriend. (Er zijn 4 brieven van H. aan hem bij de Eilist. Lat, en it van hem aan H. op de Leidsche Bibliotheek). 3) M. D., 157, met den titel: In Banden , In 2 HSS. Zie op 3 Januari. 5) M. D., 157. In 2 HSS. 5) De nu volgende, met * geteekende, versjes behooren weder tot de serie Varia supellex. 1641 154 CIRCINUS *. Sto eedes et gradior: Si poplite flexilis essem, Exsecti posses dicere crura viri. 13. Feb. IDEM *. Unumquemque meo metiri se pede rectum est: Unumquemque suo rectius et satins. 13. Feb. LIGNA FABRILIA ^`. Sylva domus Batavum est; ramis ornata fenestra, Arboribus strata est area sectilibus. 13. Feb. SUPERCILIUM CAMINI *. Pallia nos dixit fumosi septa camini, Quern sua circumdant pallia fumus homo. 13. Feb. PENNA . Plena (quis hoc capiat?) vita plumisque volaui; Mortua et implumis vivo voloque magis. 15. Feb. EADEM Anseris, eloquio, vivit post funera virtus: Officium rostri plurima penna facit. 15. Feb. SCALPELLUM *. Muneris hoc nostri est, totem quod perstrepis orbem Garrula, et elinguis me sine, Penna, fores. 15. Feb, THECA CALAMARIA *. Si scopus ante oculum est, si tendis Apollinis Arcum, Tensis ingenij viribus, haec pharetra est. 15. Feb. ATRAMENTUM * 2). De bene quaesitis gaudet quod tertius haeres, Saepia mille modis verbificata facit. 16. Feb. ARENA SCRIPTURAE INSPARSA *. Quantula vis haec est, quod te, nigra sepia, subdo; Arctoum pelagus mollis arena rego. i8. Feb. 1) vs. 2 plurinur M. D.: g¢rrul^a I) In 3 HSS. 155 1641 EADEM . O curas hominum! quarum pariendo necesse est Primos interitus puluere praeuenias. r8. Feb. FOLLIS *. Quis quibus imbutus studijs, a folie monemur Discere: qui ventos ore flat, aure bibit. Noctu inter 19. et 20. Feb. per acutissimos dolores e catarrho in sin. Aur. IDEM *. Fo]lis, ad exemplum Pulmonis ventifer, uno Dissidet; hic aestum temperat, ille facit. ut supra. ULNA *. Lege coercetur rerum mensura: quid hoc est, Quod vitae morum quisque sit ulna suae? ut supra. EADEM. IN FALSARIUM '). Chaerea diaes homo est: ulnarum quippe duarum Amplexu quantum Chaerea clausit, habet. ut supra. VENTILABRUM *. Non est solorum decor aut pudor iste Scijtharum, In Batauis ventum vendit hie, alter emit. ut supra. VENTILABRUM GALLICUM EX EBORE SCISSILI *. Quo ventos excimus ebur, fateatur, opinor, E dentiscalpjs Aeolus esse suis. ut supra. IN EFFIGIEM INFANTIS BEATAE MARIAE POMUM TENENTIS Z ). 0 Mali damnande malo, Iustissime, Malum Eripe foemined none quoque, Christe, manu. 22. Feb. AD PODAGRICUM DEBITOREM 3). Solue fidem, frustra est Podagram praetexere: quid si Promissis nequeas stare? sedere potes. 23. Feb. I) In M. D. luidt de titel: Eadem. In furem. 2) M. D., 153, met den titel: In e igiem in/antis Domini, et Marine Matris caet, 3) M. D., 153. 1641 156 CAPILLI Tortus hic in fila est sudor: quid, homuncio, turges, Cuius in excelso est ipsa corona vapor? i. Mart. CAPUT . Es, quod es, ingenio: ingenij pretiosa supellex Hic latet: inferne vivus es; hac es homo. r. Mart. OCULI * 2). Quam bene donasset geminam natura fenestram, Una domo radium si ferat, una domum! 2. Mart. NASUS . Pictori noceo: neque enim, sine naribus, esset Cur pictura Rosae cederet ant violae. 2. Mart. GENA . Ingenium, genus et genium quae prodere possum, Et soleo, merito sum Gena dicta meo. 7. Mart. EADEM . Cur bona mala vocor sedes formosa pudoris? Netnpe quod instar habent non mala mala mei. 7. Mart. SUPERCILIUM * 3). Sijlua repellendis praefigitur ardua ventis: Haec aliquid vento saeuius arcet; aquas. 8. Mart. PALPEBRAE . Cum tenui Natura oculos muniuit amictu, Hoc Homini voluit dicere, Fide Deo. zo. Mart. (OCULI) *. 0 animi specula, o wria-c,.-portenta stupendae, Vos, ego, qui capitis omnia, non capio. Ti. Mart. CILIA #. Quot rigidae stamus lachrimarum in littore setae, Tot sumus in muscas hostica pila, pili. ii. Mart. 1) De nu volgende versjes, die van het teeken * zijn voorzien, behooren tot de serie llano. H. schreef er verscheidene in Maart en April en zette in 1643 de serie voort. Die van 1641 zijn te vinden in M. D., 259-263• 2) Bij vs. i in marg.: Matt. 7. 3. 3) Bij vs. 2 in M. D. in marg.: Sudorem. 157 1641 LABRA *. Labra virQm verbosa sient; facundius uno Alloquitur mea me Iulia basiolo. 12. Mart. EADEM * I ). Imprime suauiolum molli facunda corallo, Caetera per me sis, Iulia, muta licet. 12. Mart. IN I. C. ORATIONEM INAUGURALEM ET DE RATIONE INTERPUNGENDI LIBROS XX. INCERTI '). Qui oester Interpunctionibus decem Implêsse fertur et decem grandes libros, Expunctionum paging, quos destruas Uni,, nee una.: lucidum mijsterij 5 Specimen stupendi publicus Rhetor dedit. Concisa Punctis mille, Colis, Commatis, Ut pulvis, ut minutal, est Oratio. Aurite rarae testis eloquentiae, Barlaee, quid testaris? ista publice 10 Pronunciauit Rhetor, an singultijt? Et, si resurgat forte fabulator hoc Aesopus aevo; nonne perculsus, putas, Miretur inter bestias Piscem loqui? 14. Mart. LINGUA f). Nil opus est montes dirimant aut flumina fines: Optima Terrarum lingua Geographica est. 15. Mart. 1) vs. i molli — corallo M. D.: tepidis — corallls 2) In 3 HSS., één daarvan is het klad met den datum en den titel: In Cabeliauj orationem inauguralem et de Ratione interpungendi Libros XX. In het 3de HS, is aan den titel toegevoegd: Ad Barlaeum. Ioannes Cabeljau was tot professor in de rechten benoemd aan het Amsterdamsche Athenaeum. Den eden Jan. 1641 hield hij zijne inaugureele oratie; den 3osten Jan. 1645 kreeg hij zijn ontslag, omdat er niemand meer op zijne colleges kwam (vgl. D. J. van Lennep, Illustr. Amstelod. Athen. Memorabilia, 127, sqq.). Cabeljau had in zijne intreerede gesproken de praeparamentis juris. Maar hij had vroeger eenigen naam gemaakt door het uitgeven van een paar bundels brieven en schijnt ook over interpunctie te hebben geschreven. Toen Gronovius hem in den Haag voor het eerst ontmoet had, schreef hij aan Nicolaus Heinsius (brief van 27 Febr. 1638 in Burman's Sylloge, III, 46): „Cogitare facile potes, quihus cie rebus sermo fuerit nobis, nempe de interpunctionibus et epistolis scribendis". 3) Bij vs. 2 in marg.: Sermo. 1641 158 IN POLLICEM STATUAE DUCIS ALBANI. AD HOOFDIUM l ). Da veniam tua si parce cimelia laudo, Queis, Hoofdi, ratio detrahit ipsa fidem. Aeneus Albani pollex nequit esse Tyranni; Debuit ex illa ferreus esse manu. r6 Mart. LINGUA)'*). Fide cui quis cumque voles: mihi caussa timendi est, Qua sapiunt homines, fallere; verba dare. I,7. Mart. EADEM . Quaeritur unde siem carnis versatile frustum ? Quot cerebrum format somnia, formo plicas. 17. Mart. COLLUM'* . Qui dubitat collum vitae cur copula dicar, Permittat nodum soluere carnifici. i8. Mart. HUMERI *. Corporis efficiunt humeri tabulata supremi: Quid caput? impositae nil nisi turns apex. 23. Mart. CUBITUS . Ni lectum bene pransus amas, dormire sedendo est: Qui cubitum non vult ire, eat in cubitum. 24. Mart. BRACHIA . Haste viden' chelas, mea lux? non extat amati Corporis, aut flammae certior ulna meae. 24. Mart. PALMA ET PUGNUS *. Mollia sunt palmae, prae pugno, verbera: refert, Rhetorice num quis vapulet, an logice. 25. Mart. BRACHIA ITERUM *. Brachia tensa crucem faciunt cum corpore tenso: Discite, nata cruces corpora nata Cruci. 28. Mart. 1) M. D., 154, met den titel: In aeneum pollicem Stafuae Aláani, ad P. Hoofdium possessorem. In 1571 had Alva in het kasteel van Antwerpen een metalen standbeeld van zich zelf doen plaatsen. Requesens liet het in 1574 wegnemen en, toen in Augustus 1577 het kasteel gesloopt werd, vond men het beeld en verbrijzelde het. De duim kwam later in liet bezit van Hooft (Brieven, IV, 13) en werd door hem (Gedichten, uitg. Leendertz, I, 350) en door Vondel (uitg. Unger, 1641-1642, blz. 6) bezongen, 159 CARPUS *. Ut collo caruisse caput, vel poplite crura, Sic poterat carpum non habuisse manus. 29. Mart. AU PORTUGAL REVOLTÉ l ). Courage, Portugaiz; paracheuez le cours Qu'enseigne la raison contre les Tirannies: Embrassez la lecon, l'exemple et le secours Des Estats genereux des Prouinces honies. 30. Mart. MANUS . Si, capere, ingenij est; quidni super omnia membra es, Omnia cum capias, ingeniosa manus. i. Apr. DIGITI *. Nil opus est famulis; servos natura cuique Nascenti totidem contulit ac digitos. 2. Apr. UNGUES . Pruritum si debellas, impune recides Quae Deus extremis artubus arma dedit. 3. Apr. VOLA . Omnis homo est mendax : ego me reperisse putabo Veracem, si cui forte pilosa vola est. 3. Apr. (INGRATITUDO) 2). Seruire gratis est nefas et ingratis. 5. Apr. IN GELLIAM 3). Quam bene conjugij sit onus latura probauit Quae modo deprensa est GelliaF—,' x -o-ópc . 6. Apr. EPITAPHIUM IULIAE, NULLO SPLENDORE SEPULTAE I ). Iulia pulchra foris, intus pulcherrima, putri Pressa situ, jacet hic: pulchrae pulchrique dolete. O furor, o scelus, o atrox injuria fati, Tantillum pulchri tantum servare sepulchri! 23. Apr. 1) In Dec. 1640 waren de Portugeezen in opstand gekomen tegen Spanje en hadden den Hertog van 13raganza tot koning uitgeroepen. 2) M. D., 154. In het HS. heeft de versregel geen titel. 3) M. D., 154. Bij vs. 2 in marg.: Accus. ad rd avró^wpos per w. 4) M. D., 353. 1641 160 EPITAPHIUM LYDIAE, SPLENDID' SEPULTAE t). Lydia foeda foris, intus foedissima, solo Pulchra situ, jacet hic: pulchrae pulchrique dolete. 0 pudor, o scelus, o excors insania saecli, Tantillum pulchri tantum seruare sepulchri! 25. Apr. IN AQUAS ODORIFERAS A LEGATO LUSITANIAE DONO MIHI DATAS Z ). Fundit odoratas Batauis Lusitania lijmphas; Et capimus lepidi muneris indicium. Scilicet hoc liquide voluit salseque monere Dulcibus, ut salsis auxiliemur aquis. 25. Apr. EPITAPHIUM IACOBI GEINIJ F 3). Aufer, viator, nobili pedem busto; Hic Artis, hic modestiae penu calcas, hlic Geinium : qui quid valeret in vivis Nescisse mortem mirer? ipse nesciuit. 5 Sin pene sciuit ipse, noluit sciri. Fortasse posterf scient. Sciant porro Vel nesciant, tam scire Geinius curat, Quam qui, sciens quod credidit, quod hic scimus Nescire nos scit, et scientias, artes, Io Et omne quo tumemus inscij, fumum, Et hoc putamen, corpus, et nucem cassam. Infer viator labili pedem busto; Non artis act modestiae penu porro, Non Geinium: fefellimus : Nihil calcas. In Castr. ad Gennep. 24. Iuny. A IAN. Ce squelette vestu d'une toile cirée, Ce fagottage d'os, ceste vache eflianquée, Ce rattelier, ce bast, ce busque sans tetons, Que le diable fuiroit de baiser à tastons, 5 Est ce ta femme Ian? et à si belle Arnie Dis to pas les matins, Dieu te garde Morrie? Offelen. 29. Iunij. 1) M. D., 153. 2) M. D., 153. Den gden April werd de gezant van Portugal, Tristan de Mendoza Furtado, niet alle plechtigheid in den Haag ontvangen (Aitzema, V, 598). Hij vertrok weer in let najaar. Aitzema noemt hem „een groot opsnyder" (t. a. p., 320). 3) M. D. , 159. Een HS. van liet gedicht bevond zich in de collectie Slagregen (NO 498), die in Dec. 1891 door de firma Fred. Muller onder den hamer werd gebracht. Zie over Jacob de Gheyn Jr. dl. II, 245. Hij werd in Utrecht begraven; Barlaeus maakte een Latijnsch distichon op zijn graf (Hooft's Brieven, IV, 304)• Bij vs. 8 in marg.: t. Cor. 13. 52. 13. vs. 4 itse i HS.: Morten — vs. 13 j enn porro t HS.: ,enum enlcas 161 1641 Pene virum virgo, genialia gaudia pene'), Pene puerperij Lesbia sensit onus. Ole, quid effracta de virginitate laboras? Si quid pene fuit, pene fuisse puta. 5 Pene quod est, non est: experta sit infinitos; Pene f . . . . tuo pene futura tua est. 4. Iuly. Offelen. IN OBSIDIONEM ARCIS GENNEPAE `). Concussa crebro tecta, muri, fulmine Sidunt ruuntque et incidunt sensim sibi , Ut Arce qua potitus es potirier Et exhibere mox quod expugnaueris , 5 Subire quam superare durius siet, Et invenire Gennepam, quam vincere. Invicte Poliorceta, quid porro furis? Cum veneris, cum viceris, vix videris. 7. Iulij. Offelen. EPITAPHIUM MICHAELIS MIEREVELDIJ 3 ). Aemathiae memor aut Thrasijmeni littoris, horre Quisquis es, et Patriae cladibus illachrijma. Parca virum vitas Pictoris morte peremit, Arte perempturus quot fuit ille neces. 5 Aemylium Cannasque puta: Mireveldius istic Non una BatavQm cum legione jacet. 8. Iuly. IN EFFIGIEM MEAM A DECREPITO MIREVELDIO PICTAM 0 miranda senis Mireveldj dextera, vitam Vivida quae toties, nunc moribunda dedit! IN MORTEM PROREGIS HIBERNIAE 5). Straffordo patria, Heroi virtute subacto Perdendum Patria pro meliore caput 1) vs. 6 De stippeltjes staan in het HS. 2) M. D., 16o. - Den 9den Juni had de Prins het beleg voor Gennep geslagen; den 27sten Juli gaf de stad zich over. vs. 7 Poliorceta M. D.: Frederice 3) M. D., 159, waar aan den titel nog is toegevoegd: Pictoris praestantissiwi. Michiel Danszen Miereveld, die in 1567 te Delft was geboren, stierf daar, volgens de Beschryving der stadt Delft, Boitet,. blz. 779, den 27sten Juli 1641. Misschien schreef H. bij vergissing Juli in plaats van Augustus. 4) M. D., 159, met den titel: In effzgiem meam ab eodem jam decreyito paulo ante obitum pictam. Het versje is niet gedateerd, maar staat op hetzelfde -blad als het vorige. Dit portret van H. schijnt niet bekend te zijn. 5) Den 22sten Mei was de graaf van Strafford, onderkoning van Ierland, te Londen onthoofd. Huygens' Ged., III. is 1641 162 Barbara Proregi (quain non pro Rege!) securis Amputat. Hoc homines ferre Deosque nefas, 5 Hoc Mariam, hoc Caroluln ! nunquam pro plebe maligna, Pro populo nondum debuit ille mori. i o. Jul. Offelen. (IN EANDEM) 1 ) Straffordus omni laude celsior, fero Plebis furori dedicans dium caput, Constantie. Catone, vel Paeti manu, Vel sub Nerone Stofco digna sene, 5 Omnique Stoa, patriae dolor et stupor, Ut inuidendo clausit exitu diem, Mortem decoro fecit aggressu leuem; Scelerisque plectens poenitentid reus Flentem popellum, visus est judex reo 10 Mortis popello tradere, ut flendi vicem; Non hanc leuis compendij sortem ratus Iniquitate temporum Deo dari. O dignus innocentid viri vigor, O sub secuxi nobilis securitas! 13. Iul. Offelen. AD ACADEMIAM OXONIENSEM, CUM EPITHALAMIA NOBILISSIMORUM IUVENUM IN NUPTIAS PRINCIPUM GUILIELMI AURIACI ET MARIAE BRITANNICAE TRANSMISISSET 2). Oxonij colles, quos inter Apollinis olim Festive, juuenes mouimus arma manu, Arma nee exciti, nee tentatricibus armis, Nee Batavam vestra sollicitante lijram; 5 Accipite hos hodie cum floribus ávTxerae,vovc, Quos superi vestris implicuere Rosis. Ni foret immensi vis invidiosa profundi, Ni foret obstantis vasta vorago freti, Qua male dividimur, quá, prospectare dirempti jo Non ferimur siccas, littora vestra, nives, Non ferimur quae junxit hijmen sociare Batauis Pectora gentili candidiora nive; 1) M. D., 157. In het HS. heeft het vers geen titel. Zie op 3 Dec. 16442) M. D., 5 i , waar aan den titel nog is toegevoegd: E Gastris ad Genneparn. De I5jarige Willens van Oranje huwde den I2den Mei Maria Stuart, de oudste dochter van Karel I. De Prinses was 11 jaar. (Zie de beschrijving der huwelijks Mént. de %'réd. Henri, 279, 280). De Prins, die in April naar-plechtigheid in de Engeland was vertrokken, keerde in Juni terug; zijne vrouw volgde hem in 1642. De Oxfordsche dichters bezongen natuurlijk het huwelijk en H., die zich