DE GEDICHTEN VAN CONSTANTIJN HUYGENS. IV. DE GEDICHTEN VAN CON-STANTIA HUYGENS, NAAR ZIJN HANDSCHRIFT UITGEGEVEN DOOR DR. J. A. WORP. VIERDE DEEL. 1644-1652. ................................................................................................................. TE GRONINGEN BIJ J. B. WOLTERS, 1894. Stoomdrukkerij van J. B. Wolters. IN SASSAM GANDAVENSEM, EODEM EX SOLO INSTAURARI ET MUNIRI COEPTAM QUO EXPUGNATA FUIT 1). Pro superi, quibus Hispano sunt perdita glebis Seruari Batauis moenia posse meis! Si, quá sunt lacerae, coeunt virtute ruinae, Si modo quae fecit vulnera sanat humus, 5 Si valet ante alias, et in aeuum saxea durat Heroo multum sanguine terra tepens, Amissi speur ponat Iber, quocumque Batauos Victores victrix possit arena sequi. Tu vero quae, sulphureo nigra fulmine, tota ro Vulnus es et laced, virginitate sedes, Sassa, Philippinae tandem soror, exere vultum; Nec pudeat primi criminis esse ream, Auriaco compressa, etiam non virgo, pudica es: Effugit inuictum nulla puella procum. i5 Nec queritur strictam duris amplexibus esse: Si quid in his culpae est, in retinente fuit. Nec peilex, neglecta, time, nec adultera dici: Uxor es et fido nupta marita viro. His opens docet, hoc tanto munimine conjux 20 Quam te perpetuo peruelit esse suam. Mox ubi tot lauros panes quot Flandra quotannis Oppida, conjugij pignora pulchra noui, (Ecce puerperij decus et miracula) tandem G a n d a v i, pridem filia, mater eris. Assen(ede) 29. Sept. IN PRAESIDIUM AGRI AUSTRIACI PROPE SASSAM 2). Diuinate. subimplexa est aenigmate Sassa: Quae sua sunt, Batauis hostica terra tegit. 1) M. D., 329. Na de inneming van Sas van Gent (6 Sept.) bleef het leger nog tot den I2den Oct. bij de stad „pour reparer les fortifications et autres choses qui avoient esté ruinées durant le Siege" (Ménz. de Fred. Henri, 344). vs. ij en i6 niet in M. D. 2) M. 1). , 330. In 2 HSS. In den Austrischen Polder stonden twee batterijen en 3 mortieren, waaruit het fort van Sas van Gent was beschoten (Aitzema, V, 773). Huygens' Ged., IV. t 1644 2 Parta sibi seruant inimico vindice: praedam Auriaco custos assent Austriacus. Assen. 29. 7b. (Sept.) SUR LES GRENADES JETTIES DANS LE SASS t ). C'est un beau passetemps de veoir comme on s'estrille, Ou la Grenade faict la guerre à la Castille. Assen. r. Octob. AD PHYLLIDEM 2). Pulchra places: sed, Phijlli, mala es. sic nolo maritam. Virtus est placitis abstinuisse malis. Assen. i. Octob. IN CONTROVERSIAM DE COMA, IN BATAVIS AGITATAM 3). Occupat illustres calamos, suggesta, scholasque Res hodie, quid res? recula, nempe Pilus. Parcite materie, dignae meliore papijro: Decidi verbo lis male mota potest. 5 Est ubi Tonga viros vestit coma, lege recept,? Est ubi non longo foemina crine nitet? Est ubi consuetude vetus non grande marito Imperat, uxori grande capillitium? Quidquid in his sexils turbat discrimina, quidquid to Vim patriis infert moribus, in vitio est. Dictabam famulo Assenedae in Castris 3. Octob. OP HET GRAF VAN IOFF.`V CHARLOTTE VAN SANTEN, GESTORVEN TE DELFT. DEN 24. SEPT. 1644 4). Het minnelicke fier, de grootse nedricheid; D'eerbare Iniddelmaet van soete en soute zeden; De welgetempertheid van vrolick bloed en reden; 1) „De Granaten hadden in 't Sas groote schade gedaen, in voegen hun de Lieden in de kelders moesten salveren." (Aitzema, . V, 776). 2) M. D., 326. 3) M. D., 328. Het HS. is niet van H., alleen de titel. Zie het onderschrift. In 1643 was onder het pseudoniem J. Poimenander door een predikant te Dordrecht een boekje in het licht gegeven tegen het dragen van lang haar, met den titel: Ab salorns-Hayr. Dat werkje lokte in 1644 tal van strijdschriften uit o. a. van Florens Schuyl, Prof. in de philosophic te 's Hertogenbosch, van M. Zuerius Boxhorn en zelfs van Saumaise (zie Knuttel, Catalogus van Pamfletten, no. 5145-5147). ') Den 27sten Sept. 1644 werd te Delft begraven „de dochter ven den Heer Olivier Francois van Santen." (Mededeeling van Dr. W. Hecker te Delft). Misschien is dit dezelfde als Francois WiIlemsz van Santen (j-1675), die schepen en schout van Delft is geweest en gehuwd was met Walburch van Trello (1588-1688), eene zuster van Lucretia (zie J. F. M. Sterck in Oud-Holland, 1887, blz. 277, 281). Charlotte ver kunst van het snijden in glas; zie op II Jan. 1645.-stond de 3 De teere defticheid van jeughd en wijs beleid; 5 En all wat seghbaer is bij wat ick hebb geseit, De Deughd in 'thoogste peil van haer' bevallickheden Vertrock ten Hemel op uyt schoon' Charlottes leden, Die wierden in dit huijs Van Sant en steen geleit. 0 soeckt het droefste lied dat oijt op Moeders schreijen ro Of Vaders suchten sloot, ghij die daer weet wat scheijen Van sulcke panden is. Ick soeck, en vinde geen: De snaren zijn betraent, 'ten will niet op mijn' luijt gaen. All dat ick melden kan, is, door 'tmé-lijden heen, Hoe doncker werdt de Werld daer sulcke lichten uijt gaen! Assened. 5. Octob. ADULTERA I). Pollicita est fore perfidam, fit perfida. damnat Iulia lex vitium. nempe prosodiacum. Assen. 8. 8b. (Oct.) CINNA SOLITARIUS 2). Quarenti, solus cur mallet rure vagari, Quam socijs vitae Cinna viaeque frui, Non. mihi cum socijs, inquit, libet otia stultis Perdere: Respondi, Nec mihi, Cinna, vale. Assen. io. 8b. (Oct.) • E FLANDRIA RECEPTUS 3). Quam nos Fata velint Morinis unirier, ipso Hinc in discessu lucida signa docent. Obsistunt Euri, subducitur unda carinis, Sicca tenet Batauas Flandrica gleba rates. 5 Quo fas et natura vocant et Fata Deorum Crede nefas homini, Flandria, nolle sequi. Assen. io. 8b. (Oct.) AD CARDINALEM PAMPHILIUM, ELECTUM PAPAM, STATIM A MORTE CARD. BENTIVOLI 4). Hic ubi suspectd sublatus morte, bonorum Cui potuit nemo non Bene v e l l e, jacet, 1) M. D., 335. 2) M. D., 335• 3) M. D., 330• Den I2den Oct. werd liet leger te Assenede opgebroken en den 21sten kwam de Prins in den Haag. 4) Een HS. van dit en van het volgende gedicht behoorde tot het Cabinet Slagregen (NO 5oo), dat 15 en 16 Dec. 1891 door de firma Frederik Muller is verkocht; naar dat HS. is de tekst genomen. Het klad, dat den datum heeft, is bij de Lat. gedichten. De kardinaal Guido Bentivoglio, die na den dood van Urbanus V11I veel kans had vs. i morte klad: raed I* 1644 4 Hic te Pontificem clausi fecere Quirites? Arrige nunc aures, Pamphile; noxa prope est. 5 Fecit adorandum quae quod manducat adorat Roma? caue ne mox et quod adorat edat. Assen. '1. 8b. (Oct.) IN EANDEM ELECTIONEM I). Certauere dies totos tres ac triginta Quis procerum rubro de grege Papa foret. Incassum. nulli non affectata Tiarae Gloria cui posset cedere nemo fuit. 5 Corporis amphibij qui spiritus hos regit artus Afflauit vario Numine corda patrum. Tandem Pamphilio pondus ferale, vieto, Decrepito imponunt plurima vota seni. Ne mirare Iouem fabros fecisse Gigantes: jo Exstruit ut sit quod destruat illa manus. Psittacus est summá quidam quasi ligneus hasty,, Qui Capitoliná Iuppiter arce sedet. Assen. ii. Octob. (AD MAGISTELLUM SOLOECISMUS EXCUSATUR 2). 0 facinus dirum! pety cum pane butyrum: Da, dixi, Boteram. nurn melius poteram? Zulichemj ..... 8b. (Oct.) 3) IN ELECTIONEM PONTIFICIS INNOCENTIJ X. SUCCEDENTIS VRBANO IIX 4). Papam Innocentem coeca sors Romae dedit, Nec coeca forsan: ecce, Patrum copula, Urbanitati proxima innocentia est. Hagae 9. 9b. (Nov.). IN SERENUM AEREM QUO CONSTANTIA BOUDANIA IN INDIAM ORIENTALEM SOLVIT 7. NOV. r644 5). Quid patitur Natura? quid Autumnalibus horis Rarus in Eoo flammicat aethre rubor? tot paus te worden gekozen, stierf op 65jarigen leeftijd, toen het concilie geopend was. Giambattista Pamfili werd nu den I5den Sept. tot paus gekozen. Hij was geboren in 1572, nam den naam Innocentius X aan en stierf in 1655. 1) Zie de vorige noot. Het klad heeft den datum. 2) M. D., 325. 3) De stippeltjes staan in het HS. Van 22 tot 26 Oct. was H. te Zuilichem. (Dazgb. , 42). 4) M. D., 333. Zie op ii October. 5) M. D., 333; de datum staat daar niet in den titel. Constantia Boudaen was de afstammeling van een Zeeuwsch geslacht en de oudste dochter van Casper B. en Susanna du Bois. In 1671 is zij gestorven. 5 Scilicet Aurorae thalamos Constantia victrix Occupat, et victae conscius ora pudor. 9. Nouemb. IN EFFIGIEM MEAM 1). Ordinis el Veri el lusti Constanter amantem Hugenium si quis noscere curat, hic est. Quid-quid ad has aliunde vides accedere laudes, Fama, procax, mendax, garrula finxit anus. Nouemb. EX GALLICO FABRI SCRINIARIJ ADAMI DE NEVERS. AD IULIAM QUAM EQUUS LUTO ADSPERSERAT s). Desine quadrupedi grauis esse, et, nomine verso, Quae non est bruti culpa, fatere tuam. Quam poterant siccare tui duo, Iulia, soles, Et non siccarunt, terra molesta luto est. 23. Nou. CESSANTES MOLAE 3). Deficit aura molis, et, ni succurrit egenti Aeolus, instantem prospicit Haga famem. Corporis humani ratio est quae mentis alendae, Si cessent vento paseier, esuriant. 29. Nou. AEN DEN HR. CASPAR BARLAEUS, DOCT';. IN MEDICINE, OP DE VIERDAEGSCHE CORTSE VANDEN HEER HOOFT, DROST VAN MUIJDEN 4 ). Barlaee, dienstigh vriend in oorboor en vermaken, Wat lydt ghij aenden Drost? vier dagen, twee om twee In Storm en handsaem We'er verdeelt? in wel en wee? Oh, laet u in dat wee ons aller lyden raken, 5 En heelt het waerde Hoofd, door Woorden, of door Saken; Door saken van uw' Konst, of woorden uijt de zee Van uw' hooghwoordicheid. Van 'tvetste Goijer vee 1) M. D•, 334• vs. 3 aliunde M. D.: quiscunsque — vs. 4 pracax M. D.: levis 2) M. D., 333 Adam Billaut, ook bekend onder den bijnaam van le Menuisier de Nevers, of le Virgile an rabot, was werkman en dichter. Richelieu gaf hem een jaargeld, Condé beschermde hem en Corneille prees hem. Hij gaf 3 bundels verzen uit: Les ('hevilles, 1644, Le Vilebrequin en Le Rabat, en stierf in 1662. ) M. D., 334• k) K. b., II, 170. In K. a. zijn de drie laatste woorden van den titel weggelaten. Hooft leed in het najaar van 1644 langen tijd aan de koorts (Hooft's Brieven, 1V, 315, 375). vs 4 Oh K. a : 0e/s 1644 6 Sult ghij u 't autaer-lamm danck-offerlick sien blaken. En, dat u beter lust, twee We@wen, Ick en Ghij, ro Wij sullen 'tMuijder huijs ter venster uyt gaen werpen; En ghy sult Tessels penn, ick Annes keeltjen scherpen. Soo sullen wij op 'tslot, Wij, lang ontwijfde Wij, Wij, weer-gepaerde Wij, Wy, dobbeld Room in vieren, Het vierdaeghs doode vier vier vier -dagen laugh vieren. In 'tHenmeer. 2. Decemb. AD WENDELINUM CESSANTEM AD POEMATA MEA RESCRIBERE EPISTOLA l). Si placui, si non placui Desultor, utrumuis Innue: vel nigro 0 benignus eris. 3. Dec. UYT MYN LATYNSCH, BEGINNENDE Siraffordus omni laude celsior z). Doe Strafford, allen roem en lofsang overstegen, Syn heiligh hoofd 'tgeraes van 'tvolekjen uyt de Stegen Met een' bedaertheid schonck die Cato hadd betaemt, En Paetus wel gevoeght, en Seneca beschaemt S En all het Stoisch volck, sloegh hij met wee en wonder 'Tonstelde Vaderland, en zegelde, niet sonder Der goeden loeten Nijd, syns levens dagen toe, En taste 'tsterven aen soo ridderlick te moe, Dat sterven, 'tsware pack der swacken, licht als leven ro In syn wel dragen wierd; en, daer hij mochte beven, Misdadelijck verdoemt, verwisselde hij de straf, En dreefse op 'tschreyend volck, en gafse diese hem gaf; Bij vs. II in marg.: Treslong. 1) M. D., 334, waar in den titel, in plaats van: ad Poemata mee, staat: de Momentis desultoriis. Aan Wendelin had H. zijn boek toegezonden (zie dl. III, 3to). 2) K. b., II, 529. In K. a. is de titel: Op de doot van den Grave van Strafford, uyt min Lali nsJh. Morsent. desult. p. 157. Straffardes, omni laude celsior, fero. Toen de Mom. Desult. in 1644. waren uitgegeven, werd het Lat. vers, In marten Proregis Hiberniae (zie dl. II1, 162), dat H. den iaden Juli 1641 had geschreven, daaruit overgedrukt en met eene vertaling er van bij Elsevier te Leiden in plano uitgegeven onder den titel: Pyramis Proregis Hiberniae. H. was daar zeer boos over, vond de vertaling niet juist en vertaalde zijn vers zelf. Den 5den Dec. 1644 schrijft hij aan Barlaeus (Eist. Lat.): Addo versionen item meam Epigrammatis quod in Desultorijs est, pag. Caussam scriptioni dedit salebrosus interpres, qui eosdem versiculos a se translatos typographo Amstelodamensi vulgandos tradidit. nuper id quidem, ut videtur, sed stilo metroque et verbis mihi valde ingratis. — Suspicantur alteram illam versionem Vondelij esse. Si accedis coniecturae, gratum Brit si et meam per te videat, sed quasi inscio me, et cui de ipso in mentem venerit. — De vertaling van H.'s vers met den titel: Grafnaelt van 's Konings Stadthouder in Yrlandt, is inderdaad van Vondel's hand (zie Unger's Vondel, 1641-1642, blz. 9, en zijne Bibliographie van Vondels werken, Na. 371). 7 1644 De straf van 'tnaberouw, die haer Gewiss' ontstelde, Als of hij Richter waer en selver 'tvonnis velde; i5 En nam het voor een lot van winst en wellust aen, Door d'ongerechticheid des Tyds tot God te gaen. O mannelick gemoeds en onschulds wel-gepaertheid, O voor 't onedel swaerd hoogh-edele onbeswaertheid! 3. Decemb. AD MERCATOREM EPIGRAMMATIS CUJUSDAM MEI SALEBROSUM INTERPRETEM 1 ). Desine terribili nostras implectere spinli Iam satis illepidas, Amstelodame, rosas. Desine vertendo versos subuertere Versus, Quodque potes solum vertere, verte solum. 4. Dec. DE EUCLIONE 2 ). Anu Inaritá liberatus Euclio, Cum visus esset, lachrimis sicce madens, Non serio dolere; jurauit deos Coeli solique uxore dilectissimá 5 Nil se prins habuisse, nil antiquius. 5. Dec. AD AMICUM 3). Discrimen ingens nos, amice, discernit Amore conjunctissimos: soleo nempe Aulae tumultum non amare, to multum. 5. Dec. AD NICOLAUM HEINSIUM SPADA REDUCEM 4). Cedite Pegasei Fontes, et fabula fissi Montis: habent acidae quo rubeatis aquae. Est in Spadana vestrae vis aemula rupe, Dignum laude virum posse vetare mori. X. Dec. CONSILIUM VIATORI pluat, et, nudis Arabum deprensus arenis, Non sit quo fugias, nec sit ubi lateas: 1) M. P., 334• Het versje is gericht tegen den vertaler van H's gedicht op Strafford. Zie de noot bij het vorige gedicht. 2) M. D., 335. 3) M. D., 335. g) M. D., 335• Onder het versje staat: Eximio Poetae Nicolao Heinsio, magni Danielis Filio dignissimo, ab Eburonibus et vitae angustijs reduci accinebat Constantinus Hugenius. In den zomer van 1644 was N. Heinsius tot herstel van zijne gezondheid te Spa geweest en had bij de kuur baat gevonden; zie zijne beide gedichten op de bronnen van Spa in zijne Poemata, 1666, blz. 238 en 267. 5) M. D., 326. 1644 8 Exue et exutas toto tege corpore vestes. Si totus timeas nempe madere, mades. io. job. (Dec.) IMPAR CONGRESSUS 1). Si comitem paruo magnum contemplor amicum Otia fraternis fallere colloquijs, Succurrit par non impar, discordia concors Hexametro misti carmine Pentametri. io. iob. (Dec.) OP DE BRUIJLOFT VAN EEN ARM EDELMAN MET EEN RIJCKE BURGERS DOCHTER 2). Dit houwelick van Eel en Rijck Is recht een bloedbeuling gelijck, Daer yeder een het sijn toe doet, De vrouw het vett, de man het Bloed. io. Dec. AD BARLAEUM 3). Ampullatarum vaegrandiloquentia vocum, Amstellodamum sesquipedale Nimis Non facit ad nostrum, fateor, Barlaee, palatum. Est in magnifica voce modus, ratio. 5 Laudo leues sine felle, graues sine folle loquelas: Rumpatur quisquis rumpitur eloquio. 12. Dec. TESSELSCHADES VRAEGH NOPENDE DE KERCK h). Een yeder Kerck-kind kent sijn Vader, soo liet seit, maer dal sijn Vader en Moeder kent, en isser niet qualick aen : want een Moeder en kan geen baslaerl maken, nae de gemeene welt, hier wacht ick uier oordeel af. Myn' Weder-vraegh. 'Tkind dat sijn' Moeder kent en is geen zeldsaem dier: Het mist'er weinighe. Maer 'tkind dat syn Vrouw Moeder 1) M. D., 326. 2) K. b., II, 174. In het HS. in marg. bij den titel: Ex Gallico apophth. vS 2 K. a.: Is geen bloedbeuling ongelijck; 3) M. D., 327. De titel luidde eerst: Ad Barlaercn, de Poetarnm gnorundam Amsterdamensium nimis afectato verborum fasen, maar H. schrapte het weer door. In 2 HSS., i daarvan in een brief aan Barlaeus (Eilist. Lat.) van 13 Dec. Ook dit versje doelt op de vertaling van H.'s Latijnsch gedicht (zie op 3 Dec.). Ongelukkig is van Baerle's antwoord op H.'s brief van 5 Dec. verloren gegaan. In H.'s brief van den 13den Dec. schrijft hij: Ad ea quae scribis de ineptijs vestrorum homi nam repente sic lusi: (volgt het versje). I) K. b., II, 173• Tesselschade had in Nov. 1644 Barlaeus te Alkmaar uitgenoodigd en hem gevraagd, 9 1644 Voll pracht, voll ijdelheid, voll Babijlons gecier, Voll hoere-pocken kent, en sijn' gesonder. Broeder, 5 Sijn' Suster onbevleckt van Bastardij betight, Om dat sij 'tkuysche pad van Waerheid, Wegh en Leven Naer 'teewigh Wesen gaen, dat's een ellendigh wight En medelijdens waerd. Wat naem dan moetmen geven 'Tonnoosel hoere-kind, dat selver schrijft en zeit, zo En opentlick belijdt, en roemt sich sonder schroomen Het heeft drij Vaderen, een' inder Eewigheid, Een' binnen Amsterdam, een' derden binnen Roomen? 14. Dec. AD BARLAEUM 1 ). Ad gratie quaesitum viduae siluisse videmur Turpiter et nimium. tandem respondeo quaerens Quaerenti. meus hic modulus, mea curta supellex Aulica. Tu si quid potius rescribere, Doctor 5 Magne, voles, videam: si non, subscribe rogatis. 15. Dec. AD ADOLPHUM VORSTIUM 2). Amice Vorsti, qui comes grandis viae Perambulabas assidens foco, mihi Et Occidentis arbitro, blande graui Et erudite nobili Mauritio, 5 Ipsum Occidentem, cum stupore saxeis Oculi dolerent intuendo; quid tibi Et ipsa res et ipse visus est Herus? (Heros, volebam: mos Iambo metrice Fuit gerendus) vis meam sententiam? to Non miror hunc tot monstra, tot miracula Qui continentem, dissitam vasto Mari Et insularem adiuerit, periuerit, wat zijn oordeel was „de matre Ecclesia" (zie Hooft's Brieven, IV, 375). Thans stelde zij deze vraag (zie haren brief in Tesselschade Roemers en hare vrienden, blz. 47, 48) en H. geeft het antwoord. Op nieuw werd dus een strijd over het geloof begonnen; den iaden Dee. schreef H. aan Barlacus 'Eilist. Lat.): De Tessela infatuata gryphulis Pontificijs coram sermo erit. vs. 4 pocken K. a.: -lemten 1) Het HS. is bij de Korenbloemen. Met dit versje zond H. zijne „Weder-vraegh" aan Tesselschade aan Van Baerle toe. 2) M. D., 325, niet den titel: Ad Adolphum Vorstiunz, Cimeliorum Anterica norunz Princitis Mauritii Nasssovii mecum spectatorem. Adolphus Vorstius (1597-1663) was sedert 1625 hoogleeraar in de botanie te Leiden. Johan Maurits van Nassau was in Juli uit Brazilië teruggekeerd. In zijn nieuw huis aan het Plein had hij vele kunstwerken en merkwaardigheden bijeengebracht uit Brazilië en uit de Nederlandsche bezittingen op de kust van Afrika. 1644 10 Ornauerit, subegerit Americam. Hunt miror, hunc amplector, hunt absentibus 15 Qui grandeur Olindam voce praesentem, libris, Manu ministrd praestet, hunc Americam, Hunt Insulam tot monstra, tot miracula Qui continentem continentem fecerit. XV. Dec. AD LIBEROS, CUM EXANTHEMATIS CONTAGE DOMESTICÁ SUCCESSIVE DECUMBERENT I ). Quina Patri proles anima, dilectior; audi, Communis papulae quid sibi plaga velit: Fraternos animi motus, sociamque ferendi Quidlibet harmoniam denotat ista lues. 5 Si mater Natura docet, quaecumque cuique Acciderint, omnes omnia velle pati. r8. Dec. Ad signa miles, hinniunt equi, clangunt Tubae, inducuntur arma, ad arma, quid cessas? Versare terga est velle tergiuersari. Leidae. 20. rob. (Dec.). IN HEINSIJ LECTULUM, MEDIA BIBLIOTHECI COLLOCATUM, MATHEMATICE 2). Maximus illustri metatus castra Lijceio Heinsius in media, Palladis arse jacet. Non poterat meliore loco, liber ipse librorum, Et spirans uno Bibliotheca Tomo. 5 Quae circumsistit spatijs aequalibus ingens Ingentem, doctum docta corona virum, Indicat hoc unum, nullo discrimine, cunctos Aequali punctum tangere amicitiá: Indicat hoc unum, nullo discrimine, quidquid ro Omnia sciuerunt saecula, scire caput. Nempe, quod a Centro par est distantra cuique, Huc simul, huc aequo tramite quisque ruit. Si facies oblonga tamen pugnare rotundae Creditur, et non hic circulus esse locus: 15 Excute sublimem potioni parte Mathesin, Quae constanter idem forma loquatur babes: 1) M. D., 327. 2 j M. D., 324. Een ander HS. van liet gedicht bevond zich in de collectie Slag regen (NO. 497). Nicolaus Heinsius, de zoon, beantwoordde dit gedicht met het vers: In lectulum parentis sui, epigrammate mathematico a Constantino Hugenio Zulichemio celebratum (zie Poanata, IE66, blz. 269). 11 1644 Conus hijperbolico diuisus segmine Centro Fulget, et hi Radij, scilicet, hic focus est: I nunc et Meccae lapides et pendula vani, 20 Quae non inuenies, somnia vatis adi. Hic se magnificis medius magnetibus, hic se Diuinus dubio pondere librat homo. 21. Decemb. A DES ESCOLIERS TROP DESIREUX DE VOYAGER, AVANT LEURS ESTUDES ACHEVEES. Attendez, jeusnes gens, ne courrez pas si viste: Le voijage est perdu s'il est precipité. Il fault estudier les routtes, la conduitte, La clef de l'Uniuers dans I'Uniuersité. 23. Dec. A MONSIEUR CORNEILLE, SUR SA COMEDIE, LE MENTEUR t ^. Et bien, ce beau Menteur, ceste piece fameuse, Qui estonne le Rhin et faict rougir la Meuse, Et le Tage, et le Pd, et le Tibre Romain, De n'auoir riep produict d'esgal à ceste main, 5 A ce Plaute rené, à ce nouueau Terence, La trouue-on si loing on de l'indifference Ou du juste mespris des scauants d'aujourdhuij? Ie tiens, tout au rebours, qu'elle a besoing d'appuij, De grace, de pitié, de faueur affettée, to D'extreme charité, de louange empruntée. Elle est platte, elle est fade, elle manque de sel, De pointe, et de vigueur; et n'ij a Carouzel Oii la rage et le vin n'enfante des Corneilles Capables de fournir de plus fortes merueilles. 15 Qu'aij-je dit? ha! Corneille, aijme mon repentir, Ton excellent Menteur m'a porté à mentir. Ii m'a rendu le faux si doux et si aijmable, Que sans m'en aduiser j'aij ven le veritable Ruiné de credit, et aij creu constamment 20 N'ij auoir plus d'honneur qu'à mentir vaillamment. t) Ook in klad met den datum en den titel: Sur le Menteur, Comedic de Corneille. Gedrukt in Le Mentevr, comédie. Sufvent la cotie imprimée a Paris, 1645 (bij Else vier te Leiden). Het blijspel was in 1644 te Parijs gedrukt. H.'s vers werd niet alleen in Elsevier's ede uitgave van Le Menteur (1647) overgenomen, maar ook in de Fransche drukken van 1648, 1652 en 1655 (vgl. Oeuvres de Corneille in Les Grands Ecrivaine , III, 132, Noot). vs. 6 trouwe-on in druk: lrouve-'l•on — vs. 8 Ie liens, tout uitgave van 1645 en 1647: Pose dire de lateren als boven. 1644 12 Apres tout, le moijen de s'en pouuoir dedire? A moins que d'en mentir je n'en pouuoij rien dire. La plus haute pensée au has de sa valeur Deuenoit injustice et injure à l'Auteur. 25 Qu'importe donc qu'on mente, ou que d'un foible eloge A Toij et ton Menteur faussement on deroge? Qu'importe que les Dieux se trouuent irritez De mensonges, ou bien de fausses veritez? 25. Dec. IN PRAESTANTISSIMI POETAE GALLICI CORNELIJ COMOEDIAM, QUAE INSCRIBITUR MENDAX 1 ). Graui cothurno torvus, orchestra truci Dudum cruentus, Galliae iustus stupor Audiuit et Vatum decus Cornelius. Laudem Poetae num mereret Comici 5 Pari nitore et elegantie,, fuit Qui disputaret, et negarunt inscij; Et mos gerendus inscijs semel fuit. Et, ecce, gessit, mentiendi gratin Facetijsque, quas Terentius, pater ro Amoenitatum, quas Menander, quas merum Nectar deorum Plautus et mortalium, Si saeculo reddantur, agnoscant suas, Et quas negare non grauentur non suas. Tandem Poeta est: fraude, fuco, fabula, 15 Mendace scent, vindicauit se sibi. Cui Stagirae venit in mentem, cui? Quis qua praeiuit supputator Algebra, Quis cogitauit illud Euclides prior, Probare rem verissimam mendacio? 28. tob. (Dec.) IN EBRIUM RIVO PUBLICO SUBMERSUM s). Grauis Lijaeo et instar amphorae turgens De ponte praeceps in Dearum amplexibus Imae paludi praesidentium quidam Humentis actum fabulae ac diem clausit. 5 Epitaphium est: Alchijmice, timens fumum Et empyreuma, vase duplici vitam Decoxit hic, in Balneo Mariano. 28. tob. (Dec.) 1) M. D., 327. Voor het eerst gedrukt in Le Menteur, conaédie Suivant la copie imprimée á Paris, 1645 (bij Elsevier te Leiden,. Het vers is overgenomen in de uitgaven van het blijspel van 1647, 1648, 1652 en 1655. (Zie de vorige noot). vs. 13 niet in M. D. — vs. 16 cui? als in M. D. Menteur: putas, 2) M. D., 330. 13 1644-1645 IN EUNDEM 1). Potus et inflato nondum satis utre natator, Per Batauam Stygias Aulus adiuit aquas. Tanti est quidque suo curari tempore: paulo Serius, heu! vino miscuit Aulus aquam. 28. iob. (Dec.) IN EUNDEM Z). Aulus bibendo fessus humidorumque Satur osculorum nocte, nocte Brumali, Scyphis datorum cantharisque dilectis, Lund, facem negante palpitabundus 5 Fatum Leandri pertulit natatoris. Aduerte, potor caute, quam breui distent Spatio salubre et noxium, quid intersit, Aquamne vino misceas an aquae vinum. 29. iob. (Dec.) 'S HEEREN AVONDMAEL * 3). Is 't weer dijn' hooghe Feest, en ick weer van de gasten? Maer, Heer, het Bruijloftskleed daer in ick lest verscheen Is over halver sleet, jae 'ten gelijckt'er geen, En ick sitt moedigh aen als of 't mij puntigh pasten. 5 Hoe waer de wraeck besteedt, soo Ghij mij nu verrasten, En uijtter deure dreeft in 'teewighe geween! Noch borght ghij mij 'tgelagh, en, op Geloof alleen En wat boetveerdicheids, en laet mijn' ziel niet vasten. Dit 's dan 'tboet-veerdigh Hert. maer 'tveerdigh gaet niet veer: zo 'Tis geen begonnen werck. Wanneer wil't boetigh wesen Voor nu, voor gisteren, en voor den tyd naer desen, Eens boetigh voor altoos; en wanneer wilt Ghij 't, Heer? Is 'taltijds weer op niews, en altyd weer op 'touwe? Oh dat mij 'tholl berouw eens endtelick berouwe! ult°. die Anni (31 Dec.) prid. sacr. commun l). NIEUWE JAER * 5). 'Tis uijt. de leste Sonn gingh gisteren in Zee, Getuijghe van mijn jaer voll ongeregeltheden. 1) M. D., 33 1. 2) M. D., 33 1. 3) K. b., I„ 47. De nu volgende, van het teeken * voorziene, gedichten behooren tot de Heilighe Daghen; zij werden tot een bundeltje vereenigd en door de zorg van Barlaeus uitgegeven (zie Hooft's Brieven, IV, 314, vlgg.). Den 28sten Jan. 1645 hadden zij het licht gezien (t. a. p., blz. 317) en reeds den Ssten Febr, was een herdruk noodig (t. a. P., 318). Van die twee eerste uitgaven schijnt geen exemplaar over te zijn; zie over de latere drukken de Inleiding, blz. XXIII. 4) Onder het vers staat: Est et Nacc nonnulla poenitentiae species, ob hoc ipsum sibi displicere, quod minus poeniteat scelerum. Erasm. Exomolog. 5) K. b., 1, 43. 1645 14 O dien daer dusend jaer zijn als de dagh van heden, Voor wien ick desen dagh mijn vuijle ziel ontklee 6 Van 'tsmodderigh gewaed van veertigh jaer en twee, En drij, en noch eens twee, die Ghij mij hebt geleden, All vergh ick 't dijn geduld met sondighe Gebeden, Gunt mij een schoonder pack dan ick 'er oyt aen dee. In d'eerste niewicheid sal 'tVleesch en Bloed wat prengen, 10 En 'tpast haer moijelick: maer ick betrouw dijn' hand; Die sal 't mij lichtelick wat ruijmen en wat lenghen. Maeckt mij maer op de Reis naer 'teewigh Vaderland In dese Wilderniss een' dijner Israelyten, En laet dit niewe Kleed mijn leven niet verslijten. i. Ian. VAN CLAES, DEN LEUGHENAER I^. Claes kan liegen en bedrieghen; Maar noch allerminst met lieghen. Een mael heeft hij niet geloghen: Nu is alle man bedroghen. I. Ian. DRIJ CONINGHEN AVOND * 2) Waer is Gods eenigh Kind, dat ick 'taenbidden magh? 0, wijsen, wijst mij 'tpad. 'ksie duysend Sterren proncken. Maer geene die mij leid' als met verkeerde voncken. Ick sie de Leid-sterr niet daerop uw' wijsheid sagh. 5 Terwijl ick opwaerts gaep, wat hoor ick voor gewagh? Wat roept de wulpsche stadt, in weeld en wijn verdroncken, De Coningh drinckt? wegh, wegh, de Coningh heeft gedroncken, En drinckende voldaen het bittere gelagh, 'Tgelagh van Gall en Eeck, dat gheenen mond en monden, ro Daer geen keel teghen mocht, van die daer kopp en keel En ziel en all verbeurt bekenden voor haer sonden. Nu treed ick moedigh toe met all mijn wonden heel. Komt, wijsen, 'kweet het pad; all is het steil en verre, Ick vrees den doolwegh niet, 'tKind selver is mijn' Sterre. 2. Ian. GOEDE VRIJDAGH * 3). Wat lett de Middagh-sonn? hoe lust haer niet te blincken? Is 't avond opden Noen? Ten minsten, Volle Maen, En, Sterren, haer gevolgh, hoe haest ghij 'tondergaen? vs. Io moijelick K. a.: moeyelick — vs. 52 naer uitg. 1648: van 1) K. b., II, 184. 2) K. b., I, 46. 3) K. b., 43 15 1645 Moet ghij ter halver loop van 't koele zee-natt drincken? 5 Neen, neen; ick sie 't u aen, ghij voelt den moed ontsincken Voor 'tschandighe Schavott, daer Sions dochtren staen En swijmen voorden schrick van 'theiligh, 'Tis voldezen, En op den drooghen Bergh in tranen gaen verdrincken. 0 myn Volldoende God, vergeeft ghij mij een woord? io 'Tvoldaen voldoet mij niet, ten zij ghij mij vermoort En van mijn selven scheurt, en brieselt de gewrichten Van mijn' verstockte Ziel, soo dats' haer weder-plichten Gedwee en morruw doe: soo dat ick haev en huijs, En lijf en lust en tyd leer' hangen, aen dit Cruijs. 3. Ian. PINXTEREN * l). Soo overdadigh is des Heeren milde hand. Sijn' sprekers hadden hem 'twel-spreken sien beloven Voor's Werelds machtighe. noch stort hij haer van boven Elck sijn' oosteken tong en tael voor yeder land. 5 Waer toe het overschot van gaven allerhand? Hij had de Hemelen sijn' almacht Zeeren loven, De dagh, de stomme nacht verkondight het den dooven; En all sijn maexel spreeckt. Maer sonder grond en strand Zyn sync wonderen, gelijck syn' vriendlickheden. io Heer, deelt ghij Tongen om, siet noch eens naer beneden, En deelt 'er mij een' toe die Dij in mij bevall, Die niet en stamer' daer de boose sullen beven, Die naer den doem verlang van dood en eewigh leven, En onbekommert zij wat sij daer seggen sal. 4.Ian. KERSMIS * g^. All is de herbergh vol!, all light Gods soon in 'thoij, Myn' ziele mach'er in, en wild'er by vernachten. Kom, vleeschelicke mensch, de vleeschighe gedachten Zijn heden van verdienst. Daer schreidt wat in dit stroij 5 Dat voor ons schreijen will. Daer all het ijdel moij Van Koninghinnen kraem voor stroij is bij te achten. Daer light in dese Kribb dat ons geloovigh wachten Voll-tydelick vervull' en all ons leed verstroij. God light'er in ons vleesch; God, vaderloos op aerde, ro God, moederloos by God; het mede-scheppend Woord; God, vader van de maeghd die hein ontfing en baerde, En nu te voete light. Hier light. En gaet niet voort, Mijn ziele, maeckt een end van d'ongerijmde Rijmen: Ons beste seggen waer ootmoedelick beswijmen. 5. Ian. vs. 4 loop K. b.: baen 1) K. b., I, 45. 2) K. b., I, 45. 1645 16 PAESCHEN * 1). Den Engel is voorbij: de grouwelicke nacht Der eerstgeborenen is bloedeloos verstreken: Ons' deuren zijn verschoont; soo warense bestreken Met heiligh Paeschen-bloed, dat d'uytgelaten macht, 5 Die Pharáos kinderen en Pharáo t'onderbracht, Doorgaens verschrickelick, verschrickt heeft voor het teeken. Wij zijn door 'troode Meer de slavernij ontweken, Aegypten buytens reicks. Is alle dingh volbracht? Is 'tschip ter haven in? Oh! midden in de baren, io De baren van ons bloed, veel holler dan dat meer. Den Engel komt weerom, en 'tvlammighe geweer Dreight niewen ondergang. Heer, heet hem over varen. Merckt onser herten deur, o Leeuw van Iudas Stamm, En leert ons tydelick verschricken voor een Lamm. 6. Ian. AD AMICUM SECUNDAS NUPTIAS SUADENTEM 2). Deliberare me jubes de nuptijs Tandem nouandis. Obsecro, tandem site. Tam res periculosa libertatis est Vel subjugandae vel tuendae libra, vel 5 Videtur, annis libero septem mihi, Ut serijs, nec serijs ipsis fere Deliberationibus de-liberer. 6. Ian. HEMELVAERT * 3 ). O wagen Israëls met uwe Ruyterknechten, Waer voert ghij onsen Vorst. 0 aller swacken troost, Zijt ghij soo toeverlaet der ghenen die ghij koost? Blyft ghij hun soo te hulp? Verlaet ghij haer in 'tvechten, 5 Voorvechter van dijn volck? werpt ghij se tot gerechten Den dwingelanden toe, gesoden en geroost, Haer' spieren uijtgetangt, haer' ad'ren uijtgeoost, Haer' zenuwen gesnerpt op roosteren en trechten? 0, duijve, siet om leegh; vlieght onse herten toe, zo En rucktse voor dijn aes uijt dese sterfflickheden; En deelt de Wereld mis, en laet haer niet beneden Dan daer de leste pier syn' lusten in voldoe. O die van nu af aen in 't endeloose bly zijt, Weest hier, en• voert ons soo van nu af aen daer Ghij zijt. 7. Ian. 1) K.b.,I,44• 2) M. D., 347• 3) K. b., I, 44. vs. ii niet uitg. 1648: niets 17 I64$ SONDAGH * t). Is 'tSabbath dagh, mijn ziel, of Sondagh? geen van tween. De Sabbath is voorby met syne dien stbaerheden: En de soon die ick sie scheen gisteren als heden. Maer die ick niet en sie en schijnt niet soo se scheen. 5 Son, die ick niet en sie als door mijn' sonden heen, Soon Gods, die desen dagh het aerdrijck weer betreedden, Fier als een Bruydegom ter loop-baen ingereden, 'Ksie Sondagh sonder end door dijne Wonden heen. 'Tzy dan oock Sondagh nu, men magh 't Gods Soon-dagh noemen, io Ia, en Gods Soen-dagh toe. Maer laet ick ons verdoemen, Waer ick van drijen gae ick vind ons inde schuld. God Son, God Soon, God Soen, hoe langh duert dijn geduld? Hoe langhe lydt ghij, Heer, dijn' Soondagh, Soendagh, Sondagh Ondanckbaerlick verspilt, verspeelt, verseelt in Sond-dagh? 7. Ian. AEN VROUW LEONORE HELLEHANS, DROSTINNE VAN MUIJDEN *I). Wel-weergepaerde Weew, door-deughdelicke Vrouw, Die soo voorsichtelick 'tpack vanden eersten rouw Gelicht hebt en geleght op de geleerde schoudren Daer 'twijse Hoofd op staet dat noijt en sal veroudren. 5 Bevallicke Drostinn, die met een taeij geduld Mijn' onmacht hebt geborght, en mij mijn' hooghe schuld Van menigh blij gelagh en minnelick onthalen Genadelick gedooght met woorden te betalen. Reckt die langmoedigheid noch eene span-breed uijt: io Aenveerdt noch eens licht geld, geslagen op mijn' Luijt, Ter goede rekening van danckbaere voldoening. Schoon ick mijn uijterste vermogen aen 'tvoldoen hing, 'Tvoldoen en streckte niet. Nu neem ick 'tNiewe jaer Behendelick te baet, en grijp 'tgevall bij 'thaer, 15 En offer' wat papiers verguldt met Heiligh' dagen, Om of 't u nooden mocht tot langsamer verdragen. Wat is 't? een hand voll Rijms, een boecxken inden sack, Een bedelaers geschenck, een Geusen Almanack. Een ding verseker ick: 'ten zijn geen logen-bladren, 20 Noch jock, noch boerterij. 'Tis ernst; en uyt mijn adren 1) K. b., I, 46. vs. 12 God Soon is in de uitg. van 1647 uitgevallen. 2) K. b., I, 40. Met dit gedicht droeg H. de Heilidhe Daghen op aan de vrouw van Hooft, Eleo nora Hellemans. Zie over haar dl. II, 188; III, 239• vs. 20 jock, noch uitg. van 1647: boeren-H. schreef den i9den Jan. 1645 aan Van Baerle, dat de regel zoo gewijzigd moest worden. (List. Lat.). Huygens' Ged., 1V. 1645 18 Het binnenste geweld, soo verr haer' swackte gaet. 'Ten is geen Sterren-waen, MeVrouw, 'tis Hemel-praet; Tzijn tochten van mijn' Ziel, die ick voor henen sende Naer 'tgheen noyt oor en hoorde en ooghe noijt en kende, 25 Noyt menschen hert begreep; gelyck een reisbaer Heer Syn' huijse-vesters schickt, met krijt en met geweer, Daer hij vernachten will. Bevallen v haer' plichten, Gebruijcktse t'uwen dienst. Mijn licht sal beter lichten, Soo ghij het waerdigh kent om mé tot God te gaen. 30 'Tis op soo goed weerom: soo 's v niet aen en staen, Ick wacht er betere van uw' bescheidentheden. Of wandelt ghij met mij, of laet mij met v treden. D'eer komt de vrouwen toe: gaet voor, en sleept mij naer: 'Kwill geeren met v gaen naer 'teewigh niewe Iaer. 8. Ian. EPIGRAMME POUR MONSIEUR DE ZULECOM t). Par ce froid qui rend superfitis Mes soins, el les feux qu'on allume, Qui glace le fer sur l'enclunze, El rend l'En fer mesme perclus ; 5 Que lout releue de Salurne, Qu'un chascun voudroil es/re en urne, Faicl tonceuoir tc ma raison, Comment sans fatic ue et sans seine, Malgré cesle rule saison, io Th as espuisé l'Hippocrene. (Mad.le d'Osmael). 9. Ianu. A MADEMOISELLE D'OSMAEL. Que j'aije beu de l'Hippocrene! Non plus qu'un Asne d'Hippocras. 1) Naar het afschrift van H.; het HS. van Juffrouw van Osmael is ook Lij de Fransche gedichten, maar de spelling is zoo zonderling, dat H. zeker daarom kopie nam en verbeteringen aanbracht. Op den kant teekende hij den naam aan van de dichteres. Margaretha van Osmael was of eene zuster of eene nicht van Anna de 1-Iertoghe van Osmael van Valckenburgh (zie dl. III, 277). Zij woonde met eenige zusters (zie op 24 Mei 1655) op Pasgeld — bij de Leftres franc-. is een brief van 6 Jan. 1645 van H. aan haar met dat adres — een adellijk huis in Delftand op een uur afstand van den Haag, een half uur ten zuiden van Rijswijk aan de trekvaart naar Delft. Het buiten behoorde in 1661 aan den griffier Ruysch (vgl. C. Droste, Overblyfsels van geheugchenis, uitg. van Fruin, vs. 508), vóór olien tijd aan de familie van O.smael (dl. III, 2 77). De dames van Osmael -- H. noemt ze de „Eremitae Pasgeldanae" (brief aan Bar- Iaeus van 13 Jan. 1645) en bracht Barlaeus naar het „Gynecoeum" (brief van 25 Jan.) — deden veel aan schilderen en aan literatuur; aan Margaretha schonk H. eenige van zijne werken en hij zond haar de Atenteur van Corneille. Bij de Zetbes franc. zijn eenige brieven aan haar van II. 19 1645 Si j'en aij beu, belle Sirene, Ma foij je ne m'en souuien pas. 5 Peut estre fust-ce quelque goutte Qu'il vous aijt pleu de m'ij laisser, Quand ie me suis trouué en doubte De la boire, ou de la baiser. Apres ceste goutte avallée 10 Que me croijez vous deuenu? Ce grand froid me l'aijant gelée, Me voijla Poete morfondu. Que si encor j'ose respondre A vos beaux vers tomben des Cieux, 15 C'est que ma goutte s'est veu fondre A la flamme de vos beaux ijeulx. 9. Ianu.'' POUR MONSIEUR DE ZULECOM 1). Orphée, laisse la Sirene, Ma veine n'ij peut plus fournir, D'Hippocrates ou cl'Hippocrene Ie n'en sgauroij bien discourrir; 5 Taus mes talents soft trop malades. Ie ne refoij que des ruades Dun cheual qu'an te void dom/er, El d'une adresse sans seconde Pousser, arrester et brider to Et galopper par tout le Monde. (Mad.Ie d'Osmael). to. Ianu.r CONCLUSION. A MADEMOISELLE D'OSMAEL Z). Ie ne scaij si eest sur Pegase, Que ie bondis du Zud an Nort: Mais ie scaij bien qu'en selle rase Le gallant m'incommode fort. 5 Et si je scaij à qui m'en prendre, Au point de me veoir affronté : I1 faict le Cheual d'Alexandre Depuis que vous l'auez dompté. C'est qu'il dedaigne ma monture io Apres ce celeste fardeau, Glorieux de son auanture, 1) Naar het afschrift van H., dat geen opschrift heeft, terwijl het FIS. van Juffr. van Osmael den bovengenoemden titel, eenigszins anders gespeld, draagt. 2) Ook in klad met den datum: io. Ian. vs. 8 dompij klad : manli 2* 164$ 20 Comme d'Europe son Taureau. Ha! Caualliere, qu'il redoutte, Commandez mij d'aller au pas: 15 Qu'apres m'auoir donné la Goutle I1 ne me casse encor les bras. C'en est faict. me voijla par terre: Mais, Belle, ce n'est qu'à genoux. Grace au Roussin, qui voulust faire 20 Que je tombasse deuant vous. II. Ianur. REPRISE DE MAD.te D'OSMAEL 1 ) Ie me mocque de Bucephal, De Pallas, Phebns el sa L jre, Des neuf soeurs ei de leur cheual. Ie veux me rail/er el mestlire. 5 Mais t'aij je dong mis hors d'arson, Que veux to par la conclusion. Quoij, toi qui gouuernes les dames, Sfais lu pas que facilement L'on faict par/er falies el femmes, jo Mais se laire fore raremeni l II. Ianu. RESPONSE À LA REPRISE DE MAD.te D'OSMAEL. Vous remontez sur Bucephale Depuis que je couche à vos pieds, Fiere beauté, que rien n'esgale, Et encore me desfiez! 5 Souuenez vous que la clemente Est la plus noble des vertus, Ou it ne reste à la vaillance Que des enemis abatus. Quoij, vous reprenez la passade io Et la courbette contre moij! I1 fault supporter la ruade Dans la fortune ou je me voij. Encore n'estce pas l'alarme Qui m'aijt jamais plus estonné, 15 N'estant pas le premier gendarme Qu'une Fille aijt desarconné. Mais, maistresse de Bucephale, Si vous auiez de la pitié, 1) Naar het afschrift van Ii.; Juffr. van Osmael betitelde haar gedicht: Epigrame .rans conclusion. 21 1645 Vous me prendriez pour vostre male, zo Et ne me lairriez pas à pied. Lors nous serions masle et femelle Et gaignerions bien le deuant, Et lors ma honte seroit belle D'estre desarconné souuent. ii. Ian. AEN EENEN SCHICKELOOSEN HUIJSBOUWER I). Wat lust u 'tongeschickt gebouw, Daer het geschickte naer de reden Noch meer noch minder kosten sou En beter staen in alle leden? 5 All 'tongeschickte staet verkeert. Wilt ghij uw' eighen' wetten breken? Ghij hebt uw' kinderen geleert Niet ongeschickts te mogen spreken. Ti. Ian. OP EEN SCHOON VROUWENBEELD, IN GLAS GESNEDEN, DOOR DE KON- STIGHE HAND VAN WIJLEN IOFF.\ CHARLOTTE VAN SANTEN 2). D'onwedergaelicke Van Santen, Die korts in d'aerde wierd geleit, Besteedden hier haer' Diamanten Aen een' volmaeckte schoonicheid. 5 Den Welstand van haer' eighen' leden Beschreef sij op de brooste stoff, Maer die men geeft den grootsten lof Van all' Natures Wonderheden. Sij wilde thoonen op een glas io Hoe kloeck, hoe schoon, hoe broos sij was. II. Ian. IN INCENDIUM TEMPLI NOVI ARISTELODAMENSIS, CUJUS TECTUM CONFLAGRAVIT 111. IANU. 1645. AD ROMAM COM13USTRICEM 3). Sant quibus aspergi lachrimis incendia nostra, Sunt quibus in risum vertere damna placet. 1) K. b , II, 184. 2) K. b., II, 182. Ook in klad, met den datum. In K. a. is de titel: Op een schoon Vrouwen heelt in Glas gesneden door walen Iu$rou Charlotte van Santen. Zie blz. 2. 3) M. D., 348, waar de laatste woorden uit den titel zijn weggelaten. Den Biden Jan. ontstond er, waarschijnlijk door onvoorzichtigheid van loodgieters, die op het dak werkten, brand in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Het dak stortte in en de Kerk brandde van binnen bijna geheel uit. 1645 22 Quidquid id est, quod fortuitis Ecclesia prunis Arserit, indigno carpis iniqua joco. 5 Tu nastro flagrare Nouam sine crimine rides, Quae Veterem flammis perdere, Roma, doces? 13. Ian. AMSTELODAMUM AD EANDEM. Impura Patrum caula Vaticanorum, Incendiaria Roma, mater erroris, Crudelis almae veritatis exustrix; Ne tolle cristam vana, ne moue splenem 5 Coelestis irae casibus repentinis. Castigor, esto: sed breues, breues disce Ecclesiae plagas meae, leui Glade. Si tecta non est paululum, tamen sarta est. 13. Ian. UIJT MIJN LATYN BEGINNENDE: fmpura Patrum caula vaticanorum ') Onsuijvre Papen-schapen-stall, Brandstichtigh Roomen, valsche voedster, Wree' waerheids vierighe verdoedster; Verheught u niet in 'tongenall 5 Van myner Kerck gestortte daken: Laet het uw' milte niet vermaken Haer' stijlen cappeloos te lien. Ghij segt 'tis Hemelstraff. Misschien. Maer 'tis een' straff licht om versoeten, ro Een' schade lichter ons eerboeten. Haer' hoed is af, haer' beenen staen, Sy is ontdeckt, maer niet ontdaen. 13. Ian. OPDEN SELVEN BRAND t}. God buckte nederwaerts op 'tprachtigh Amsterdamm, En hiet almachtelick een' onvoorsiene vlamm Een syner huijsingen ten stylen toe ontdecken. Waer henen meenen wij den brand te moghen strecken? Staet ons de gissingh toe nae sijner lusten grond, Hem luste schielick eens te spieden hoe 't'er stond, En of syn' strenghe hand geen' geessel hadd te knoopen Op 't ingebroken vuijl van koopen en verkoopen. Gerechtigh Oversier, siet wat scherpachtigh toe: 1) Het vers is eene vertaling van het vorige Lat. gedicht. 2) K. b., II, 184. In K. a. is de titel: Brant, van de Newe Xerck t'Amsterdant. vs 5 nae K. a.: naer 23 1645 io Allom verdienen wij, maer hier de slapste roe. Doorsiet ons hier bloots hoofds, in kercken sonder daken: Maer siet genadelick op hoe wij 'tbuijten maken. 13. Ian. IN GERMANIAE CLADEM l). Suspirant Aquilae repentes, clara triumphis In Coelum Coelo Lilia nata volant. Caesaris augusti sublatus in ardua splendor Caesaris angusti debilitate cadit. 17. Ian. AD ILLUSTREM VIRUM, ZULICHEMII DOMINUM 2). Cur me morlalem pastoni tua carrnina les/em, Quae lesles Clarias promeruere Deas? Sea' lama jure meas pastoni sibi munera grates, Quas tibi cum nequeam reddere, nomen Iaabe. A. M. à Schurman. IN EPIGRAMMA SCHURMANNAE AD ME, CUIUS POSTREMA VERBA SUNT : Quas (grates) libi cunt nequeam reddere, nomen babe, '). Nomen habe, Schurmanna canit. lepidissima virgo! Nomen habes, nequijt dicere, dixit habe. 0 si ridendo potfis esset disere verum, Si, quod habet, dando nomen habere daret! i8. Ian. BIECHT GESPROKEN BINNEN ZIERIXZEE 4). Trijn lagh en stierf, en Neeltje sou se troosten, En seij, kind, weest te vreen; door West en Oosten, Door Zuijd en Noord sal uw geruchte gaen: Men sal u maeghdelick met Blomm en bla'en 5 Op vrijers schouderen ter aerde dragen. De kranssies sullen van den Maeghdom waghen Dien ghij nu zeventigh en soo veel jaer Gedraghen hebt tot op de leste baer. Trijn wroeghde 't edele gemoed: en vraegden, ro Maer, Neeltje, vindtmen wel sulcke ouwe maegden? r8. Ian. 1) M. D., 348. De generaal van het keizerlijk leger, Gallas, werd in den herfst van 1644 zeer in het nauw gebracht door den Zweedschen generaal Torstenson, die hem in Maagdenburg insloot, zijne ruiterij den 3den Dec. bij Wittenberg versloeg en hem noodzaakte in volslagen wanorde naar Boheme terug te trekken. 2) Vgl. hare Opusculs, 1652, blz. 298. 3) M. D., 348. 1) K. b., II, 181. In K. a. is de titel: Bieclat. 1645 24 VOOR IOFF. v LUCRETIA VAN TRELLO 1). Dit las een' oude maeghd, maer voll van jeughden, Van eerbaer' vrolickheid, en meerder deughden, Vraeght naer den naem niet. sy woont binnen Delft, Een stuck weeghs aen geen zij van 's levens helft, 5 En sey in 'tlesen, Ia wat pestilentie `Vat moeijelicker dingh is conscientje! 18. Ian. CAPUT FACTITIUM STATUAE PRODITORIS 2). Integer in mundum veni: justissima truncum Fecerunt, dempto vertice, Supplicia. Arte resarcitus, casu deformia rursum, Ecce nouo mutilus vertice, colla gero. 5 0 rigidam justamque manum quamcumque seueri Numinis, o dignas crimine vindicias! Hen misero, cum prima mali succurrit imago, Cur non hoc potius Fata dedere caput? 20. Ian. IN CL. SALMASIJ LIBRUM DE RE MILITARI ROMANORUM 3). Si quis in hoc artem populo nescire videris Bellandi, magno sub Duce tiro mere. Primus in hac acie Salmasius omnia, primi Quae potuere Patres, quae nequiere, docet. 5 Hoc ipsum, quod se docuit didicisse docendo, Ornatum verf Militis esse togam. Non mirare Ducem, falsi prostrata fugantem Agmina Romano milite, nil fugere? ar. Ian. IN INCENDIUM TEMPLI NOVI AMSTELOD. EX ITALICO MEO, CUJUS EST INITIUM, Giunse fiamma sollil °). Ilicet, incensum Templi laqueare piorum Incensus toto Numine fregit Amor. 1) Zie dl. I, 166. M. D., 344, waar aan den titel is toegevoegd: ex Marini Italics versum. In 2) het HS. staat het Ital. vers, Testa posliccia netla statue d'un Traditore, boven de ver. taling, met de kantteekening: Il Cau: Marino. Nelli capricei delle Sculture. — Zie La Galeria del cavalier Marino. Distinta in Pit/ure, et Sculture. In Venetia. M. DC. LXIV. Presso Cie: Pietro Brigonei, blz. 315. 3) M. D., 347. Het boek van Salmasius, De re militari Romanorum, kwam eerst in 1657, dus 4 jaren na zijn dood, uit. De beroemde geleerde schijnt het werk op verzoek van Frederik Hendrik te hebben ondernomen; den 29sten Jan. 1647 schreef H. hem, dat de Prins gaarne het boek wilde zien (Leitres francaises). 4) M. D., 347. Zie op 23 Jan. Het Italiaansche vers van H. schijnt verloren te zijn. 25 1645 Peruasit tectum Pietas ardentior, arsit Hinc paries, illinc dissiluere trabes. 5 Flammantes animae, quae vos amentia turbat? Quae vos portenti sollicitudo noui, Et cassus ratione dolor? reparabile damnum Sentijt aethereis aestibus usta domus. Flamma Deo placuit. coelesti fornice tectas 10 Qui voluit, fragilem destruit igne struem. Sursum oculos. ubi mille micant illustria vobis Sidera, mille, bonis fulmina fausta, faces. Cui Mundi conuexa fauent, quem gratia. Coeli Protegit, ingrate se neget ille tegi. 21. Ian. (AEN TESSELSCHADE-) l). Mijn' Tong en was noijt veil, mijn' Penne noijt verkocht, Mijn' Handen noijt in strick van Goud of Diamanten, Mijn' Vrijheid noijt verslaeft, om met fluweele wanten De waerheid aen te gaen, en anders dan ick docht. 5 Ia Tong, en Penn, en Hand, en Vrijheid zijn verknocht Aan 't Vorstelick bevel dat onse Vrijheid plantten, En tegen 't Spaensch geweld sijn weer-geweld dorst kanten, En Babels (lijdt noch eens mijn' rondheid) vuijl gedrocht. Maer 't Wereldsche gesagh en gaet niet aen de wortel ro Van 't heilighe Gewiss. 'Ten is geen' strydigh' eer, Een eeuwigh' God t'ontsien, en een' bescheiden' Heer, Die lyden kan, en moet wat uyt de Waerheid bortel'. Dus eisch ick V strengh recht; geen' gunste, geen' gena', Beroemde, maer, eilaes! beRoomde Tesselscha. 22. Ian. IN PRAESTANTISSIMI PICTORIS DAN. SEGHERI ROSAS Z). Ardua Naturae Matri cum Patre Seghero Lis fuit, utrius cederet utra Rosae. 1) K. b., II, 181. Het HS. heeft geen titel, Tesselschade schijnt na H.'s vers van den 14den Dec. 1644 vrij vinnig, maar duister te hebben geantwoord. H. schrijft den 25sten Jan. aan Barlaeus (Eilist. Lat.): De Tessela quid sentisI ut animum superstitiunculis, stilum quotidie pluribus pluribusque tenebris implicat, intricat, inuolait. Dictionario ad haec opus esset. quanquam videmur nunc pleraque assegni. Rogaui hisce mensibus hybernis ad me excurreret; neque enim Amstelodami ant Mudae conuenturos isto vere, prout ingruere rei bellicae tempestatem video. — Tesselschade's vers en brief (vgl. Hooft's Brieven, IV, 318, en Tesselschade Roemers en hare vrienden, 49, 50) schijnen verloren te zijn. vs. 3 versheft K. a.: verlooft 2) M. D., 337, met den titel: In Danielis Segheri Rosas. Ook in afschrift met denzelfden titel als in M. D. Daniel Seghers (1J90-1661), geb. te Antwerpen, trad in 1614 in de orde der Je. zuteten. Hij is als schilder van bloemen en planten beroemd geworden. 1645 26 Succubuit conuicta Parens, se judice: vivus Coram factitio flosculus umbra fuit. 6 Si quis es emunetae naris, jam desyt, adde, Vivus odoratu viuere, pictus olet. Adde, minor Pictore Dea est. inuenit Olivam Pallas, at hic Oleum fecit olere Rosam. 23. Ian. AD ECCLESIAM ROMANAH. Splendida, magnifica es, diues, paetiosa, superba es, Docta, fatebor enim, et Christi quodammodo cultrix. Sed fuco vitiata lates; erronea, vana es. Futilis es, crudelis es, et, breuiter, seductrix: 5 Quaerentique viam verf, qudque itur ad Astra, Falsa per humanos adigis vestigia calles. Possem, Roma, sequi, posses utcumque placere, Si toto non errares stupidissima Coelo. 23. Ian. AMANTIS '). Hei mihi, quem possit finem sperare malorum, Quern quantum terrent omina, torret amor. AD BARLAEUM 2 ) Vicimus. et vidui viduis impune lienem Rasimus, et verum Tessela, blanda, tulit. Sic sapere audendum est. corrumpunt vulnera mites Chirurgi. cum res exigit, ure, seca. 5 Vin' to discere, vis verbo, Barlaee, doceri, Que, rigidi tuto conditione sumus? Quantum Lance bilanx, bipes a pede distat, ab ira Distamus. Lis est denique, bilis abest. 24. Ian. (NEEL GEGEESSELT) 3). Neel (inde wandeling Neeltje perfectie) Kreegh op het schavott een' swaere correctie, Om Cous en schoenen wat te verkoelen, En maeckte daer sulcken rebellen getier, 5 Datmense hoorden aen gheen zij de Doelen. 1) M. D• , 337• Het versje staat op hetzelfde blad als het afschrift van liet ge heeft alleen het jaartal.-dicht op Seghers en 2) M. P., 348. Waarschijnlijk zond H. met dit versje zijne bestraffing van Tesselschade aan Bar laeus toe. 3) K. b , II, 180. In het FIS. heeft het versje geen titel. vs. 3 Cous en schOCnen K. a.: Loose lusten soo 27 1645 Met als haer de Beul begon t'ontwoelen, Is dat een' correctie, seijse, bij gans vier, 'Klaegh liever verslaghen in 'tSchotsche quartier Onder correctie van beter gevoelen. 27. Ian. IAN, DE BEROUDE NIEW-GETROUWDE t). Ian hadd syn' vryheid korts verhoetelt lijf om lijf. Iek vraeghd' hem naer den aerd van syn spick-spelder Wijf, En ofse deughdigh mocht, of licht, of soet, of straf zijn? Dat, seid' hij, wist hij niet soo nauw, by woud'er af zijn. 27. Ian. TO THE MOST HONOURABLE LADIJ STANHOPE. WITH MY HOLY DAYES 2). Braue Henrie Wottons Neece, perfect modell of Grace, Full place of honour and full honour of your place; Cast a mercifull eije upon the weake expressions Of a repenting heart for so manij transgressions 5 That, if I stammer at the mischiefs of mij youth, I' haue reason to suppose the number stops mij mouth. How euer, these are sparkes of better flames, I trust, And of a fairer Fire, when Diuell, World and Lust Shall laij as conquerd foes at mij victorious feet. Io Then shall you see this wood much drier then you see't, And readier to burne: then shall I doe the thing, The holye thing, that now I doe but speake and sing. Till then I'll thinke mij life a little out of crime, If you beleeue me but an honest man in Rime. Uno spiritu. 27. Ian. 'T SELVE 3). Waerde Henrij Wottons Nicht, vorm van bevallicheid, Beleidster voll van eer, voll' eer van uw beleidt. Werpt een genadigh oogh op d'onvolmaeckte redens Van een berouwigh hert van soo veel overtreders, 5 Dat, soo ick stainer in 't verhalen van mijn quaed, 1) K. b., II, i80. In K. a is de titel: Ian view getrouwe. 2) Het HS. is bij de Korenbloemen. Catharina Wotton, weduwe an den Graaf van Stanhope, was hertrouwd met Jo hannes Polyander (geb. 1594), Heer van Heenvliet en Sassenheim, opperhoutvester van Holland en Westvriesland en meermalen gezant in Engeland. Polyander was een zoon van den Leidschen hoogleeraar in de theologie, zijne vrouw eene nicht van Sir Henry Wotton (1568-1639), EngeIsch gezant te Venetië, dichter en geleerde. 3) K. b., II, 528. In K. a. is de titel: Aen Me Vrouwe Stanhope, met nine Heilige dagen. uyt het Lngelseh. vs. 3 redens K. a.: reden — vs. 4 overtreders K. a.: overtreden 1645 28 'Tis dat de menighte mijn' uytspraeck overlaedt. Hoe 'tis, 'tzijn voncken dit, naer ickse mij inbeelde, Van beter vier hier naer; als Duijvel, Werld en Weelde Verslagen leggen sal voor mijn' zeegh-rijcke voet. io Dan sult ghij sien dit hout veel drooger dan ghij doet En bet onstekelick: dan sal ick doen die dinghen, Die boete, die ick nu maer spreken kan en singen. Inmiddels blijft mij selfs mijn leven min verdacht, Soo ghij mij maer in Rijm een eerlick mann en acht. 28. Ian. GULSIGHE PIER 1). Pier slingert meer Broods door Kies en Keel Dan andere drij: voor Gist en Meel, Daer soud hij syn hemd te pand voor geven: Hij eet om te eten, niet om te leven: 5 'Tverdriet hem, niet t'eten als hij slaept. Dat's tegen den Oven aen gegaept. z8. Ian. VIESE CLAES i ). Goe' reucken zijn een soet geluyd Voor d'ooren daermen 'tsnott uijt snuijt. Die Amber niet en kan verdragen Is als een mis-boort te beklagen. 5 Die Muscus en Civet veracht Is in den miss-putt opgebracht. Maer Claes, voll over-zeesche geuren, Weet lucht van luchtiens uyt te keuren: Wat niet en rieckt als 'tSpaensche yell zo Noemt by het goot-gat vande Hell: De mist, de stallen en de Keucken Zyn hem vergiftelicke reucken: De witte Roosen heet hij guer, Quee-Appelen van soetheid suer: r 5 De Boecken stincken hem in 'tlesen. Men moet niet all te Neus-wijs wesen. 28. Ian. KLEIN KREUPEL KEESJE 3) Klein Keesjen is lamm van Gicht en Pocken. Noch vindtmen hein staegh ontrent de rocken. 1) K. b., II, i80. 2) K. b., II, ,80. In K. a is de titel: 0p Nenswijse Claes. vs. so by als in K. b. K. a.: ghy — vs, ii mist K. b.: Miss — vs. 16 Men moet K. a.: Kan men 3) K. la, II, i 7 . In K. a. is de titel: Op kreulele Keesje. 29 1645 1-tij lucht vande salv, hij kucht van pijn, Noch will hij all byde meissies zijn. 5 En souw by d'er zijn, men moet hem draghen, Syn' middeltjens lyden Coets noch waghen. Klein Keessjen is een natuerlick mann, Het bloedtje kruijpt daer 't niet gaen en kan. 28. Ian. AEN IOFF.W DOROTHÉE VAN DORP. MET MIJN' HEILIGE DAGEN Door en door gesift gemoed Tuschen voor en tegenspoed: Slaet een goedertieren oogh Over 'tweeckelick vertoogh 5 Van mijn ernstighe gespreck Dat ick naer den Hemel streek, Om allengskens op te gaen Daer der vromen zielen staen Voor het Goddelick gerecht: io Tegen dat de Heer syn' knecht Inder vrede sal ontbien Om Hem eewigh aen te sien. Acht de kleine Gift niet klein, Schoon ghij sietse hier gemein, r5 Twaren vrienden die 't mij deen, Dien het, overvriendlick, scheen Dat ick vele maghen most Spijsen met soo nutten kost. Maer ghij hebt het naeste recht 20 Tot het geestelick gerecht; Ick en hebb het niet gesticht 'Tis mij van om hoogh gedicht. In een woord, 'tis uw genand, Tis een Gifie van Gods hand. 29. Ian. AEN IOFFROUW ANNE MARIE SCHURMAN, MET MIJN HEILIGHE DAGHEN 2). Siet niet suer, soete Maeghd, all vindt ghij mij op loghen, En mijn' belofte vaisch, en soo uw' hoop bedroghen, All swoer ick lest, het was de leste moeylickheid Die ghij te lyden hadt; 'twas twijffeligh geseidt; 1) K. b , II, 176. Zie over Dorothea van Dorp dl. I, 116, en de Dietsche Warande, 1892, blz. 335-344, 451-46o. In plaats van de beide eerste regels stonden er eerst twee andere, die zijn doorgeschrapt. Zij luiden: Dorothée, mijn eerste minn', Daer ick noch geen ende aen vinn, vs t eis K.a.: een -) K. b., II, 176. In K. a staat in plaats van: mijn, in den titel: de selve. 1645 30 5 'Twas mier waer-achtigh waer. Penn en Geest, wild' ick seggen, En souden u niet meer onlusts te voren leggen. Ick doe het woord gestand, dit 's 'twerck van een van tweera; De Penn en heeft geen' schuld, hier spreeckt de Geest alleen. 29. Ian. AEN IOFF w LUCRETIA VAN TRELLO MET MYN HEILIGHE DAGEN Maeghd van alle Maeghden Die oyt God en mensch behaeghden, (Iaren zijn geen ouderdom In een' altyd groene blomm: 5 Vreughd en deughd en kan niet grijsen) Volgkt mij op het spoor der Wijsen, Naer de Kribbe van Gods soon, Naer syn ootmoed, naer syn hoon, Naer syn heerlicke verhoogen. in 'Tis ijet waerdighs uwer ooghen, Uwer wel gestelde Ziel. Soo 't u emmermeer beviel Mijne swackheid te verdraghen, Dese sult ghij minst beklaghen. 15 Op het scheiden onser Ieughd Is de deughd de beste vreughd. 29. Ian. A MAD.LE D'OSMAEL s). Si la colere est appaisée, Si vous souffrez que la risée, Que la folie de mes vers Se tourne en un plus beau reuers, 5 Belle ame, richement logée, Receuez un peu de dragée Apres un trop mauuais repas. Ie ne vous persecute pas D'une estude de trop d'haleine: In Une heure acheuera la peine Que je retourne à vous donner. Hastez vous; je l'entens sonner. S'il n'ij a rien qui vous offense, Si vous prenez la patience 15 De veoir volontiers ces Sonnets, I'enuieraij à mes fueillets vs 7 dit 's 'twerck K. a.: dit 's werck 1) K. b , II, 177. In K. a. staat in plaats van, min Fleiligbe dagen, in den titel: de selve. 2) Zie op 21 Jan. 13. zond haar met dit vers zijn hoekje toe. 31 1645 La gloire que je desespere De veoir arriuer à leur Pere. Me demandez vous le subject 20 De mon Liure? sachez que c'est Une estincelle de la Hamroe Qui bruslera un jour mon ame: Quand ce bois verd se moisira, Et qui le fit le choisira 25 Pour Holocauste que sa grace Lairra monter deuant sa face. C'est l'abregé de mes efforts, Quand j'emploije tous les ressorts Du dedans de ma conscience 30 A sac et jeusne et repentence. En somme (je n'ay plus de lieu) C'est ce qu'alors je dis A Dieu. 30. Ian. AAN IOFF.w TESSELSCHADE VISSCHER, MET MYN' HEILIGHE DAGHEN t). Komt, Tessel, uyt de Miss en uyt het misverstand. Ick weet een rechter pad naer het beloofde Land. Wy sullen onder weegh oock Brood en Wijn genieten, Maer in ons' eighen maegh. Die maer Brood eten siet, en 5 Wyn drincken, sterokt syn hert niet anders vanden geur Dan off hij nuchteren voor aen des Backers deur, Voor aen den kelder stond. Men sal ons niet doen vasten Als vreemden; meer, als weer en weer genoyde gasten, Spyt oase vyanden, ter volle maeltyd aen, t) K. b., 1, 49. Het gedicht schijnt voor het eerst te zijn gedrukt in Verscheyde Nederduytsche Gedichten, Van Grotius, Hoeft, Barlaeus, Huygens, Vondel en anderen. Versamelt door 7 V. 7 S, T V D. B. G P. C L B. t',4nzsterdanz, Voor Lodescyck Spillebout enz. 161, blz. 153. Daarbij is de aanteekening gevoegd, dat de kopie van het vers zoo onduidelijk en versleten was, dat zelfs enkele regels moesten worden overgeslagen. H. bad Tesselschade te logeeren gevraagd (zie op 22 Jan.). Zij beloofde te komen (brief van H. aan Barlaeus van 5 Febr. bij de Epist. Lat.) en H. wilde haar met Glit gedicht bestrijden. Hij schrijft toch aan Van Baerle, als hij Tesselscha's plan heelt meegedeeld (t. a. p.): Redeo igitur ad antiquum Vicimus. nee ausit Tessela videri &reTzeseiv. Quod quam nescio to amoris vim, ego ambitiunculae scintillam interpretor. Fortior haberi vult, et quidem sic meretur quam qui fortissima vincit moenia. Fiet hoc palam nouo ecce documento. grandi allocutione, cuius bie exemplum babes, Dies illi Festos inscripsi. et, quando nos in arenam Religionis traxit, semel illi omnem controuersiam mouendam duxi, semel oggerendas omnes ineptias Romanas. confodienda fait tapulo tenus. ut ree ceciderit to arbitrare. ut casura sit admodum secures expecto, vs. i Komt V. N. G.: Kona K. a. als boven. — vs. 2-6 niet in V. N. G. — vs. 6 en 7 voor aen K. a.: voorby — vs. 7 V. N. G.: Kona volgla nzy deer ick rey'r K. a. als boven. — stond K. a.: ginglz 16 45 32 io Ten vollen beker, dorst en honger doen verslaen. Wy stillen op de reis oock peisteren en rusten; En houden Heilij h da; h : maer niet in luije lusten. De rust sal spoedigh zijn, en spoedigher dan 'tgaen, En toe-pad van den wegh: En altijd God voor aen, i5 Altijd de Sterr in 't oogh: niet die de wijzen leidde, Maer die te Bethlem rees; die uijt den Hemel scheidde Om blinde reisighers te lichten vanden grond Tot daer sij, eewigh licht, voor alle Eewen stond. Lust u meer tijdverdrijfs in 'treisen? 'tsal Gods woord zijn, 20 Ons Vaders Testament, dat dien die van geboort' zijn Syn' echte kinderen met list verduijstert werdt, Met laster werdt ontleght. Die fackel van ons hert, Die Leid-sterr sal ons eerst ons' Vader leeren kennen, Dan onse Moeder toe, en ons aen haer gewennen, 25 Maer naeckt en maskerloos, gelyck de waerheid is, OntRooment en ontPaept. Daer sullen wij 'tgewiss, 'Tontwijffelicke recht van ijeders erfdeel lesen, En wat ons staet te doen, en wat ons voeght te vreesen, En waer de wyde poort, en waer de nauwe gaet, 30 En hoe verr Libanus van Babilonien staet. Vindt ghij daer dan een blad, een woord of eenen tittel, Een stippeltjen dat maer uw achterdencken kittel' En naerden Tiber treek' en Siloe schouwen doe: Van nu af segg ick uw myn voll berouwen toe, 35 En volgti u voet op voet naer Roomen, de gewijdde, En late Basel en Geneven op een' zijde. Vindt ghij daer twijffeligh ijet dat ons noodigh schijn' En niet van elders licht t'ontduijsteren sonde zijn; Of vindt ghy daer een' wenck daer door u dunck' ons Vader 40 Syn' Leste will ontdoe, en wijs' ons op yet nader By menschen toegedicht, die met ons sterven gaen, En, op het schoonst gesett, niet als voor erven staen. Of vindt ghij daer een woord dat onse Moeder-talen Voor God ontheilighe, en heet' ons Woorden halen 45 Uijt Roomens oude puijn en Heidensch overschot, Om daer, en daer alleen, als in een blindling lot, Ons lofdicht, ons versoeck, ons' danckspraeck in te voeren, En doen God lyden wat gheen' redelicke Boeren Van ons te lyden staet, een' bedelaer genae 5o Te hooren eischen die syn selven niet verstae: Of vindt ghij daer een' spreuck, die ons meer Heiligheden Dan een' te soecken leer' en eischen van de Leden vs. 17 reisighers eerst: pellegrims als in V. N. G. en in K. a. — vs. 34 berouwen V. N. G.: betrouwen K. a. als boven. — vs. 38 sonde V. N. G. en K, a.: te iii 1 645 De hulpe die het Hoofd alleenigh eischen hoort, Alleen d'ellendighe belooft heeft op syn woord. 55 Of vindt ghy daer een' Maeghd daer ijemand oyt voor buckte, Die oyt haer eenigh Kind sijn eighen' eer ontruckte, Die oyt het Coninghryck des Hemels aen haer nam, Om dat de Godlickheit door haer ter Aerde quam: Of vindt ghij daer een beeld, van yet dat God mocht heeten, 6o Van ijet dat niet en mocht, ter Majesteit geseten, Ter bede van Gods volck, om dwars door hout of steen Te hooren, en voor God te voeren ons gesteên: Of vindt ghij daer een' Wett die ons een ander vasten Dan matigheid beval, en ons de macht toe pasten 65 Van veertigh daghen spijs onbeering, van een' dagh Die meer als andere den vleesdagh heeten magh: Of vindt ghij daer een' less die ons verbie te leven Van onser handen werck, en een gekloostert leven Voor deughde-plichten stel!', die yeder syn Gewiss 70 Syn' eighen nood-druft en sijns Broeders schuldigh is: Of vindt ghy daer een' keur die 'theilighe vereenen Van 't echte Bedde-paer de kladde schijn' te leenen Van onbesneden lust, en maeck' mij hoere-kind Om dat myns vaders vleesch myns moeders heeft bemint, 75 En duyde lasterlick uws Salighmakers goedheid, Om dat een bruylofdmael syn' menschlickheid gevoedt heit; Om dat hij niet en riep, Bruijd, Bruygom, siet op -mij, 'Tis beter dat de mensch op aerden eenigh zij: Of vindt ghij daer een' vloeck den sweerer toegedreven 8o Die syn besworen woord, den Ketter self gegeven, Te wederroepen dwing, en Israel verklaegh' Om dat het Gabaon mijneedeloos verdraegh'; Of vindt ghij daer een' schatt van onbevolen Wercken, Van overtolligh goed, daer uyt de rijcke Kercken 85 Der armen schuld voldoen, daer door ghij vrij en vlugg Uw' schouderen ontlast op uwes naesten rugg; Daer uyt een sondigh mensch afgodelick verdeele Dat uwe ziel verquick' en haere wonden heele, En vuile soo de maet van Gods verdiensten op, 90 Die syn gehoorsaemheid vervulden tot den topp: Of vindt ghy daer een' macht een schuldigh mensch, gegeven Om synen medemensch de boete te vergeven vs. 56 eenigh V. N. G. en K. a.: Iiemelsch — vs. 57 des Hengels aen haer V. N. G. en K. a.: als Coninghs moeder — vs. 58 Aerde V. N. G.: werelt K. a. als boven. — vs. 6o en mocht V. N. G.: vernaoght K. a. als boven. — vs. 62 voeren V. N. G. en K. a.: brengen — vs. 75 uws V. N. G. en K. a.: mijns — vs. 79 toegedreven V. N. G.: toegeschreven K. a. als boven. — vs. Si dwing V. N. G. dwinght K. a. als boven. — vs. 86 ontlast K. a. ontlaet Huygens' Geel., IV. 3 1645 34 Die by God schuldigh is, en seggen, mensch, gaet heen, Eet visch drij weken langh, ghy hebt genoegh geleen: 95 Of vindt ghy daer wat Broods met een' getapten Beker Die God en mensche zijn, soo levendigh, soo Beker, Soo tegenwoordigh als God inden vleesche was, Die sich nu sluyten laet' in meer of minder kass, En alle daegh ontdoen, en alle daegh hermaken, too En vinden sonder sien, en voelen sonder raken, En scheuren sonder breuck, en eten sonder srnaeck, Die hier en zeffens daer, en teecken zij en saeck, En een vyf woordens God, een God van meel, voor muijsen, Een God die waer ghij wilt moet huijsen en verhuijsen : Io5 En vindt ghy by gevolgh ('tgevolgh is even wiss) Dat God een' Poort, een wegh, een ware Wijngaerd is: Of vindt ghy daer een vier dat zielen af kan vaghen, En zenghen uwen Geest, en doen dat Gods verdragen Niet af en hebb' gedaen: Soo segg en sweer ick hier, Ito 'Kwill niet te soecken zijn, 'kwill met u in dat Vier, 'Kwill koken neffens u, tot dat wij gaer gebrouwen, Als afgebluste Calck, in koeler lucht verkouwen, En dienen sticlitelick ten bouw van 'theiligh werek Van Scherpenheuvels Cluijs en van Lorrettos Kerck. ii Of gaen uw' oogen op, en voelt ghij onderweghen Vw aengesteken hert ter rechter zij beweghen, Als of Hij ongesien naer Ematls met ons quaem Die geern is tuschen tween vergaert in synen naem? Gebeurden u 'tgeluck, gebeurde mij 'tvermaken 120 Van uw' mismaeckticheid door mij te sien vermaken! Vermaeckelicke reis die ick soo geeren sagh', Wat maeckten ik van v een' niewen Teil,; hesz ria -h l Maer ons gety verloopt, 'tgetij van onse jaren, Wij moeten flux van land, soo ghij meent mé te varen. 125 Eij! meent het. Siet, ick meen't. hier is mijn hert en hand: Komt, Tessel, uijt de Miss en uyt het misverstand. 3. Febr. PRO RECTORATU IOANNIS POLYANDRI 1645 r). Cede seni non inuitos, Academia, faces. Fide cui faustum fidere saepe fait. vs. 102 zeffens V. N. G. en K. a.: teens — vs. i io in V. N. G. nae K. a. als boven. — vs. i 18 vergaert in synen V. N. G.: vergadert in sijn K. a. als boven. vs. 120 is in V. N. G. uitgevallen. — vs. 126 Komt V. N. G.: Kona K. a. als boven. 1 ) M. D., 345• Johannes Polyander van Kerkhoven (1568-1646), geb. te Metz, werd predikant bij de Fransche gemeente te Dordrecht en in 1611 professor in de theologie te Leiden. In Febr. 1645 werd hij voor de achtste maal rector magnificus der Leidsche Hoogeschool. 35 x445 Quae toties te vita regens te sospite rexit, Impia Rectricem non patiare mori. 4. Feb. My dunckt uw peerd is jongh, seid een jongh Ruytersquant l), En tegens naesten Meij vyfjarigh, aen den tand. Mij mé, maer 'kwilder niet op staen, sey meester Peter, 'Ten gaet niet all te vast, ick geef 't mijn om een beter. 4. Feb. (TEGEN EEN APOSTILLE) s). Ian gaf Request aen d'Ovricheid, En kreegh'er op het schrael bescheid, Hier in kan niet getreden werden. Men meende Ian die wouw volherden, 5 En bedlen met een niew papier. Oock quam hij in een' dagh drij vier; Maer met een doos, die hij de Heeren Als een' corruptie, wou vereeren. De doos gingh op, daer vondt men in 10 Ses woordetjens van diepen sinn; (Hy hadd'r een Koe in laten flerden) Hier in kan wel getreden werden. 4. Febr. (IACOB TEGENSPREKER) 3). By alle singhen, seggen, lesen Will Iacob tegenwoordigh wesen. Maer allotn weet hij 'tbest bescheid. Allom berispt by dien of desen. 5 Ick haet syn' tegen-woordigheit. 4. Feb. AAN BARLAEUS UYTGEVER VAN WIN' HEILIGHE DAGHEN 4 ). Barlaee, soete vriend, brenght ghij mij weer in zee? Doet d'eerste mallicheid, die ick soo onlangs de'e, Uw' lusten niet genoegh? moet ick weer aen 'tberouwen? Moet ick met alle man mijn' Heiligh dagen houwen? 5 Omhelst mij niet te hard, uw' vriendelicke hand Moght mij versticken. denckt voorsichtigh aen mijn' schand, vs. 3 en 4 niet in M. D. I) Aan den kant van het blad, waarop de nu volgende versjes geschreven zijn, staat: Verzeide seghs-woorden. 2) K. b., II, 175. Het HS. heeft geen titel. 3) K. b., 1I, 575. Het HS. heeft geen titel. 4) K. b., II, 176. In marg.: het Dncle draeght den last. 3* 1645 36 Of 'thier wat haperden, of 'tdaer niet all te pluijs viel. Twaer veiligher dat ick mijn' Heiligh' dagen thuijs hiel. 4. Feb (TROUW-BELOFTE) t). Trijp seij Iae: sij souw Claesjes vrouw zijn, Mits hij se houw most ende trouw zijn. Houw? seid' hij, dats u toegepast: Maer, Trijntje, 't Ende draeght den last. 4. Feb. PIER VAN ZIJN BOOS WIJF) 2). Pier wierd een' Huijsvrouw aengeraden, Die hem souw weeren alle schaden, En, daer hij nu op 'tvallen stond, Syn' saken rechten t'allen stond. 5 Hij namse. maer de kans die wende. Doe sij was meester van syn lyf, En hoorden hij niet als gekijf, Daer 'tsoete liefjen aen verwende. In 't ende vochtme'r lyf om lijf. io 'Kbekent, seij Pier, 'tis een kloeck Wijf, Sy sett mijn huijs staegh over ende. 4. Feb. (NEEL HERTROUWT) 3). De Prins belegerde den Bosch en vloogh in Wezel. Dat was een brave sprongh van den Oss op den Ezel. Maer Neeltjes eerste man was een volljeughdigh quant Die in haer bedde lagh vervrouwt, maer niet vermant. 5 Haer tweede was een mann, die wel een man op 'tMess leeck, Maer met den mond, als aen de stucken van 'tProces bleeck: (Hy quam'er twee te kort) daer mé was Neeltje loss. Hoe heet dat springen? Van den Ezel op den Oss. 4. Feb. (KOCKS ONSCHULDING) 4). Een' rijcke Rentemeesters Cock Verdroot het dagelix syn' rock Voor vett en vuijl te hooren schelden. Wat, seid' hij, magh mijn meester melden 5 Van vett, van vuijl? ick doe mijn werek. Een' Keucken is Salett noch Kerck. 1) K. b., II, 183. Het HS. heeft geen titel. K. b., II, 183. Het HS. heeft geen titel. a) K. b., II, 183. Het HS. heeft geen titel. 4) K. b., II, 183. Het HS. heeft geen titel. 37 1645 Verstaet hij 't niet, hij magh het vragen. Syn' oude schoenen sullen 't waghen, Die weten beter als de mijn' io Dat alle diensten smeerigh zijn. 5. Feb. (ARMOEDS GEVOLGH) l ). Fopp hadd' sich selven ryck gestolen, En all sijn stelen bleef verholen, Soo langh hij ryck en machtigh was. In 'tende quam het vier in 'tvlass. 5 Syn groote goed begonn te ebben. Doe scheeld' het als Gehadt en Hebben, Dat hij gheen eerlick mann en hiet. Doen en ontsagh hem niemand niet: Elck dorst hem Dief en strooper noemen, ro En voor een galgen aes verdoemen, En voor een' fielt en voor een' guijt. 'Tleegh water brenght de bakens uyt. 5. Feb. (BEGRAEFFENISS) 2). Tryn hadd een' jongen bloed uyt malle minn getrouwt. De dood verlosten haer. en by was qualick koud, Sy lieper mé te Kerck, en hielp hem self begraven, Om oft een' flauwte waer, die ijemand mocht verlaven. 5 Wat doet ghij seid' het volck. Trijn sprack, en sprack niet miss, Ick vult de putt vast toe nu 'tCalf verdroncken is. 5. Feb. (SPREECKWOORT) 3). Geen' Medecyn en kan 't verhind'ren, Ian is een geck, en all' syn' kind'ren. Sulck backsel komt van sulcken meel. Want eene geck die maeckt'er veel. 5. Feb. (SPREECKWOORT) 4). All Ians besitt zyn klaver-weiden, Men sietse duijn noch heuvel scheiden. Hij roemt te recht, daer is geen sand Verheven in syn eighen land. 5. Feb. I) K. b., II, 182. Het HS. heeft geen titel. ) K. b., II, 182. Het HS. heeft geen titel. 3) K. b., II, 282. Het HS. heeft geen titel. 4) K. b., II, 183. Het IIS. heeft geen titel. 1645 ^;S DES HEEREN AVONTMAEL l ). Naer dat de waerd is geeft God gasten. Maer van all' die hem hier vergasten, Wie iss'er die de Tafel waerd is? Gaf God hier gasten naer de waerd is! 5. Feb. OP SLECHTE UYTLEGGINGEN VAN GELEERDE TEXTEN 2). Het werck van desen mallen prater Is een seer goed en slecht gerecht. De spijs is goed, de saus is slecht. 'Tis recht een vissjen uyttet water. 6. Feb. (SPREECKWOORT) 3). All wat ghij goeds schrijft is gestolen Uyt Boecken vande beste Scholen. Ick vind hier 'tspreeckwoord wel gevest: Gestolen beetjens smaken best. 6. Feb. (SPREECKWOORT) ). Claes vond sijn wijf half maeghd, en 't stack hem inde kropp. Wat meer? sy was met kind. dat kost hij niet versetten. Maer 'tWijf sey, Liestentje, wat wilt ghij u ontsetten? 'Tis beter een half Ey, als eenen leghen dopp. 6. Feb. (MANS HAND ONDER) 5). Versett uw' quellingen, seid een uyt goeder deughd; Al slaet u 'tWijf somtyds, 'tzijn buijen van haer' jeughd. Maer, seij de mann, sy slagit met bancken, met buffetten, Met heele Tafelen, hoe kan ick dat versetten? 6. Feb. (SPREECKWOORT) 6 Wat doet ghij met die meissens, met all' die boose verckens? Sprack ick tot Kees den Bleicker. Wel, seid hij, 'khebb veel werckens. Wie souw mijn webben spoelen? 'Tis niet, dat ick 'thaer gunn', Maer daer de verckens veel zijn, daer valt de spoeling dunn. 6. Feb. 1) K. b., II, 183. 2) K. b., II, 177. VS. 4 uyttet K. a : uyt het 3) K. b., II, 184. Het HS. heeft geen titel. 4) K. b., II, 185. Het HS. heeft geen titel. 5) K. b., HI, i85. Het HS. heeft geen titel. 6) K. b., II, 185. Het HS. heeft geen titel. 39 I645 IN OBITUM ARCHIEPISCOPI CANTUARIENSIS, CAPITE TRUNCATI 10' IAN. r645 t). Occidis infami, Primas Gulielme, securi. Non caput hoc solum schismate, membra labant. Anglia, quam bene rem gereres, Ecclesia Si nunc In partes tantum scissa sit ista duas 6. Feb. Cur Anna se fateatur esse corruptam? Sarta atque tecta est, tegitur atque sarcitur. 6. Feb. IN PRINCIPIS GULIELMI LUCTUM DEFUNCT! REGINA HISPANIAE 2). Auriacum toga nigra decet, dum luget Iberam: Candida, si vellent Fata perisset Iber. 6. Feb. B. HISPANIS V 3). De Beta totum Batauis certamen Ibero est: Quidquid habent, hic Navet: quidquid hauent, hie habet. 6. Feb. AD AD. VORSTIUM CUM ELECTIONE RECTORATUS MAGNIFICI EXCIDISSET: h ). Sufficit Imperij fasces meruisse videri. Victrix causa Dys chara sit, ista bonis. Esse potes Rector, Vorsti, et non Rector: honores Magnificos parui pendere magnificum est. 7. Feb. AD CONSTANTINUM IMPERATOREM EADEM ELECTIONE PRAETERITUM 5). Contemne, Constantine, digna contemptu Sapientis. Intus praestat esse Rectorem. Satis atque abunde Rector est, modo ut totum Sibi imperare constet Imperatorem. 7. Feb. 1) M. D., 345. William Laud, Aartsbisschop van Canterbury, werd den tosten Jan. te Londen onthoofd, nadat hij door het Lagerhuis van hoogverraad was aangeklaagd en door het Hoogerhuis veroordeeld. 2) Den 6den October 1644 was Elizabeth, dochter van Hendrik IV van Frankrijk en echtgenoote van Philips IV van Spanje, gestorven. In 1615 was zij gehuwd. 3) M. D., 346. ) M. D., 345 Zie over Adolphus Vorstius blz. 9. 5) M. D., 345. 16445 40 AD UTRUMQUE t ) Ilicet Imperium capitis reuerentia cani Abstulit. aetati cessit adeptus honor. Non est cur pudeat victori cedere, solo Victorem senio qui sciat esse senem. 7. Feb. (QUADE NEEL DIEFACHTIGH) 2 Neel neemt all qualick van haer mann, Wat dat hij doen of seggen kan. Geld, dat by haer noijt veel en gaf, Dat neemts' hem redelick wel af. 8. Feb. (OP IAN) 3). Ian heeft een adelick gemoed; En wat hem lust ter hand te trecken, Daer seidt men af, en sonder gecken, 'Tis jammer dat hij anders doet. 5 Maer Ian is oock een rechtsgeleerde, Hij kent het recht en het verkeerde, Hij laeckt het quaet en prijst het goed. 'Tis jammer dat by anders doet. jo. Feb. IN PINACOTHECAM SCHURMANNAE IPSIUS STUPENDIS OPERIBUS INSTRUCTAM 4 ). Cum faceret nihil, haec ludens miracula fecit, Hanc sobolem thalami nescia virgo tulit. Ergo tuam, peregrine, fidem, quid seria Nymphae "Ep'x putas, cujus tanta -ráp^pyx vides? ii. Feb. VAN TRIJN sus 5). Trijp is mijn suss op een seldzaem fatsoen, Daer vaer noch moer toe en waren van doen. 'Tis een beduydsel van minnelickheden Daer yeder neuswijs de duystere reden 5 Niet all te scherp af en heeft t'onderstaen. 'Tis Suss te seggen, en soo te verstaen. xi. Feb. 1) M. D., 346. vs i Ilicet M. D.: Scilicet 2) K. b., II, 185. Het HS. heeft geen titel. 3) K. b., II, 185. Het HS. heeft geen titel. M. D., 346. Anna Maria van Schurman schilderde, teekende en graveerde. b) K. b., 11, 397. In 2 HSS., het eene met den titel, het andere met den datum. 41 1645 All 'tkostelick mall van Roomens prachten Schijnt soo voorde wereld wat te zijn. Maer 'tis inder daed een holle schijn, Dien alle verstandighe verachten. 5 'Tis, sonder Gods woord, in haer gesicht, Een' groote lanteerne sonder licht. ii. Feb. (VYTGEROEYDE BOOM) t 'T jong boomken in mijn Hof geplant Is oud en dorr, en moet van kant. 'Tgaet hier als in een ander dingh: long Hoveling, oud schoveling. ii. Feb. IAN GETROUWT) 2). Ian wouw syn' maeghdomm suijver houwen. Wat vriend of vyand raden mocht, Staegh hadd hij dit of dat bedocht, En seij, 'tquam hem niet slaeghs te trouwen. 5 In 'tende raeckt' hij inde vall, En kreegh een wijf half vroed, half mall, Die hem syn' maeghdomm doet bekoopen Met tang en toffelen met hoopen. Daer mé begroets' hem 's nachts en daeghs. ro Nu komt hem 't trouwen dapper slaeghs. 12. Feb. (MAEYEN MAN) ). Maeij heeft een' mann die naght en dagh slaeft, En spitt en delft, en drebbelt en draeft, Om vrouw en kinderen t'onderhouwen, En doet haer 'tarbeids-loontje betrouwen, 5 En speelt, en spilt het om haer genucht: De goede mann sat in 'teerst beducht, Waer dat syn' suere besweette schijven Soo rass en schielicke mochten blijven. Mits hij de perten van 'tboose wijf io Eens hadd ondeckt, viel hij aen 'tgekijf, En van 'tgekijf aen heldere slaghen: Die doet hij haer backhuijs ryckelick dragen. Daer sitt de malloote nu verstelt. Hoe fraeij komt Maeijen mann om syn geld! 12. Feb. 1) K. 1i., II, 181. Het HS. heeft geen titel. vs. i 'T jong boomken K. a.: De boom jong 2) K. b., 1I, 185. Het HS. heeft geen titel. 3) K. b., II, 186. Het I-IS. heeft geen titel. 1645 42 (CLAES EN SYN LICHT WIJF) 1). Gaet siet Comedien, sey Claes, en siet nauw toe, En, liefste, brenght wat thuijs, en seght mij t'avond hoe, En watter is gespeelt, en wat voor slagh van kluchten; Soo hebb ick oock mijn deel in d'eerlicke genuchten. 5 Terwijl ick thuijs bewaer en om den Oorber waeck Sult ghij de schafster zyn van 'tpraetjen voorde vaeck. 'Twijf nam de kans te baet, en viel aen 'trinckelroijen, En speelde selver mé Comedien in 't hoij, en In stegen sonder licht, tot datse dick en rond ro Haer mann soo veel thuijs braght, dat hyder been in vond. Doe vulden hij den putt en 't Calf daer in, en seide, Neen, wijfje, dit's geen deegh, 'tis best ick u geleide. Vergaept ghij u aen 'tspel? dat gapen werde ick moe: Dat 's wel Comedien gesien, maer niet nauw toe. 12. Feb. Trijn schortt' een soentje voorde vaeck, Ian schortte Trijnens soetst vermaeck. Trijn schortte Ian, Ian schortte Trijn, Raedt wat de schortingh mochte zijn. 13. Feb. (TRUY HERTROUWT) 2). Truij hadd een' mann die vande penn was: Maer 'twas geen haen naer sij een' henn was. Hy was te soet, hij was te slapp, Hij mijdde 'tkroken van haer kapp. 5 Sy walghden van de soete vijghen, En socht een ander slagh te krijgen, Een' mann van oorlogh met een' pluijm. Nu heefts'er een, maer soo ontstuijm, Dat meest haer dagelix onbijten ro Op kijven uyt valt of op smijten. Denckt of haer Truij beklaghen magh: S' heeft een' man van een ander slagh. 13. Feb. Iek weet niet wat Maeij over gaet. S' heeft een' mann die syn stuck verstaet, Een' mann van sorgh, een' mann van staet, Een' mann van recht, een' mann van raed, 5 Noch klaeghts'er over vroegh en laet. Maeij hoorde dese bueren-praet, 1) K. b., II, i86. Het HS. heeft geen titel. ^) K. b., II, 186. Het HS. heeft geen titel. 43 1645 En seij, wegh, wegh met dit gelaet, Ick meen in 'tbedd, en niet op straet: 'Ksoeck een' mann die mijn stuck verstaet. 13. Feb. IN PRAESTANTISSIMI PICTORIS DAN. SEGHERI FLORES I ). Hos dicis florem Pictoruin pingere Oores? Gignere die: Oores gignere floris erat. 14. Feb. (IANS STAET) E). Ian staet syn welvaert op het glijen, Ian staet syn goed in Lombardijen, Ian staet syn wijf tot elcks gerijf, Ian staet den hencker naer syn lijf, 5 Ian staet syn naem ter Galgh te lesen, Ian staet syn ziel gelyck syn wesen, Ian staet een brandmerk op syn' koon, Drij op syn' rugg. dat staet hem schoon. 14. Feb. (BESORGHDE PIER) 3). Pier schonck syn wilde wyf een klinck drij vier om niet. De Buert stond over end en badd hem dat by 'tliet. Soet, vrienden, seid' hij, soet, 'khebb qualick half gedaen, Sis onder mijn bewint, ick moet'er acht op slaen. 14. Feb. IAN PAS GETROUWT) 4 ). Ian socht een wijf by daegh, by nacht, by sonn, by maen. Hy isser quaelick aen, hij is er qualick aen. 14. Feb. (GELUCK BOVEN WENSCH) 5). Ian hadd syn hert gesett op een' van dusend vrouwen, En wat m'hem waerschouwde, hij woud'er enckel aen. Nu vindt hyse met kind, dat's dobbel winst gedaen. Maer 'tis meer dan hij socht; hij wouwse enckel trouwen. 14. Feb. (TRIJN OM SEEP UYT) 6). Als Tryn uyt snoepen gaet, soo Beidt sy dats' om seep gaet, En datmen wasschen moet. maer Ian, die voor de sweep gaet, 1) M. D., 346, met den titel: In Danielis Segheri flares. 2) K. b., II, 187. Het HS. heeft geen titel. In marg.: Troetelen aende Caeck. 3) K. b., II, 187. Het HS. heeft geen titel. 4) K. b., II, 187. Het HS. heeft geen titel. 5) K. b., II, 187. Het HS. heeft geen titel. vs. i Ian K. a.: Dirck — vs. 4 wouwse K. a.: wildes' 6) K. b., II, 187. Het HS. heeft geen titel. 1645 44 En siet syn schoone geld verdwijnen en vergaen, Wel, seidt hij, dit's wat vreemds, dus staegh om seep te gaen. 5 Maer emmers, moet het zyn, en moet ick door den reep, Wat schaedde 'twijf? maer all mijn goedjen gaet om seep. 14. Feb. (VAN OUDE PLEUN) l ). Pleun heeft een' jongen knecht getrouwt, en noemt hem, Kind, En sij is op haer daghen. Soo dat men nu bevindt 'Tis om 'tkind dragen niet, 'tis maer om 'tkind te dragen. r5. Feb. (TIJDVERDRIIF) 2 ). Soeckt ghij wat tydverdrijfs, gaet heen naer Engeland, Daer is'es nu genoegh allom en allerhand. Maer derft ghij u de konst van tydverdryf toe schrijven Gaet proeft of ghijder kont den quaden tyd verdrijven. 15. Feb. Trijn seij Ian hadd belooft hij souwse drijmael kussen Als 'tkermiss wesen souw, en maend' hem op het kussen. Is 'tmogelick, seij Ian (en was doof aen dat oor) 'Tmagh wesen, Trijntjen, maer 'ten staet mij niet wel voor. 17. Feb. Pier vond de Bruyd met kind, en seij, 'T is waer, 'Tbeginssel valt wat swaer. 17. Feb. (TEUNS KERFSTOCK) 3). Teun kerfd' af met syn wijf Met een hout op haer lyf. Dat duerde lang. Sints wierd hij wat wijser: 5 Hy sloegh met een' tangh. De Kerfstock wierd ijler. 17. Feb. (VOORSICHTIGE ONGELEERTHEIT) a). Pier weet niet, end en will niet weten. 'Kwedd ick 't rade: Hij vreest verdriet of schade. Hij houdt het met het oude lied: Dat een niet weet en schaedt hem niet. 1 7. Feb. 1) K. b., II, 188, Het HS. heeft geen titel. 2) K. b., II, 188. Het HS. heeft geen titel. 3) K. b., II, 188, Het HS. heeft geen titel. vs. 3 K. a: Dat duerden hein te lang/i. 1) K. b., II, 188. Het HS. heeft geen titel. 45 1645 (DUYTSCHE VREDE) ') In Duijtsland is niet meer, Het woedende geweer Heeft alle dingh verslonden. De vred' is dan gevonden. Want, naer het spreeckwoord seght, Daer niet en is verliest de Keiser self syn recht. 17. Feb. IN MORTEM ADOLESCENTIS EX ARBORE LAPSI 2). Miraris pueri lapsum pereuntis? in illa Arbore maturum crede fuisse pijrum. Stat sua cuique dies, cum venerit ultima Fati Linea, planities fraxinus aut fouea est. 18. Feb. IPSE LOQUITUR 3). Fata regunt homines. liceat tamen addere casum. Ambigis, et casu me perijsse negas? i8. Feb. AD BARLAEUM, IN ADVENTUM TESSALAE HAGAM 4 ). Vicimus; hic vidua est. procul hinc rivalis amici Inuidia, et quisquis dente poeta nocet. En quid agis, Barlaee, venis ad Festa Deorum? Elige. quidquid agis, Vicimus; hic vidua est. 19. Feb. AD IGNOTUM IESUITAM, QUI PRO PICTORE SEGHERO EPIGRAMMATE LEPIDISSIMO AD MEUM RESCRIPSERAT: CUM MOMENTIS DESULTORIJS 3). Si qua sub his mordet Romanis dura palatis Pagina, fortuitum pagina crimen habet. Substitit has intra metas vernacula vatis 1) K. b., II, 188. Het IIS. heeft geen titel. 2) M. D., 346. In het HS. was eerst aan den titel nog toegevoegd: in porto meo. XVI. Feb. 45• Bij vs. 3 in marg.: Cum mors venerit, in medio Tybure Sardinia est. Mart. 3) M. D., 346. 4) Barlaeus werd dus door H. uitgenoodigd, terwijl Tesselschade bij hem logeerde; zie blz. 31. Hij verontschuldigde zich echter (zie blz. 48). 5) M. D., bij de Inscríptiuncniae .4zttoris, met den titel: Ad lac. Caterum Sar Ier. J. de Cater (1593-1657), geb. te Antwerpen, trad in 1611 in de orde der Jezuïeten. Hij is als Latijnsch dichter opgetreden en heeft ook enkele Nederlandsche, Fransche, Italiaansche en Spaansche gedichten geschreven. In marg. van het HS.: Inscript. libri. Amico de gente, de facie, de nomine ignoto, uno Epigrammate de doctrina notissimo D. M. Ant. 1645 46 Ambitío, Bataui ciuis amore frui. 5 Cumque dedit tantilla sui monumenta, modeste Credidit hic tantum se potuisse legi. 19. Feb. AD DANIELEM SEGHERUM PRAESTANTISSIMUM FLORUM PICTOREM Vicisti, Seghere, tamen. jam yvwSit óFaurór. Aude quid valeat scire stupenda manus. Succubuit Natura parens; ipsaeque fatentur, Queis ea succumbit , succubuisse vices. 5 En, quae viva Rosa est, moritur; quae mortua, viuet: Vera perit, fictae flos Amaranthus erit. 19. Feb. (IAN GEWIPT) 2). Ian heeft eens op 'tschavott syn vonnis uytgestaen: Maer seij 'ten was geen nood: 'twas met een wipp gedaen. 19. Feb. (CLAES BRUIDEGOM) 3). Claes trouwt een' swaere lichte meid. Dat is geen' kleine swaericheid. 20. Feb. OP TRIJN GROOT GAENDE 4). Trijn, die in haer eighen licht is, Trijn, die aller lichten Kaer is, Trijp is swaer, om datse licht is, Tryn is licht, om datse swaer is. 22. Feb. AD DANIELEM SEGHERS PRAESTANTISSIMUM PICTOREM 5). Non aurum, Seghere, tuum pensare metallo Intendit Bataui dextera blanda Ducis. Non facimus vim confesso: non credimus aurum Posse, quod inuicti Principis aura potest. 1) M. D., 345, met den titel: Ad eundem. vs. 6 Vera M. D.: Viva 2) K. b., II, 177. Het HS. heeft geen titel. eens niet in K. a.; in K. b.: hier 3) K. b., II, 177. Het HS. heeft geen titel. 4) K. b., II, 179. In K. a. is de titel: 0p Trijn niet Kiest. 5) M. D., 344. Ook in klad met den titel: Ad eundem, cum sj5haerulis precatorijs qui vulgo Paternoster a Principe dono missis; in M. D.: Ad Danieletn Seglzers, praestantissimunz Pictorem, missis a Principe Globulis precariis aureis, quales Paternostros vacant. Frederik Hendrik had Seghers verzocht iets voor hem te schilderen; de kunstenaar versierde een glas met een bloemruiker en insecten van zijne hand en werd beloond met een gouden paternoster en kruis. 47 1645 5 Conamur tibi te globulis refferre rotundis. Immortale tui Circulus instar habet. Denique non auri crustis infida Bataui Gratia. Ut hae pilulae, tota per-Auriaca. est. Aureum ab Auriaco torquem ne respue, tanquam no Impia ab Haeretica munera missa manu. Quem colitis, colimus votis ardentibus. idem Ille Pater n o s t e r creditur esse Deus. 22. Feb. t). (OP IAN EN TIJS HAER VROUWEN) s). Ians wijf is als een winter-dagh: Dat 's kort en vuijl. Noch is den wijl Geluckiger met sulcken slagh, 5 Dan onse Tijs Met langhe Lijs. Die lyckent wel een somer-dagh. Want Lijs, mijn' nicht, Is schoon en licht. 23. Feb. 'Ksegg dat het veel is; Pier sijn wijf Is moij van lijf, En 'tschijnt sy wijs, en rijck, en eel is. 'Ksegg dat het veel is. 23. Feb. 5 Neel heeft veel' deugden te gelyck. S'is eel en rijck, S'is schickelyck. Maer by haer backhuijs Gelyckts' een kackhuijs. Dat's schickelyck, maer schrickelijck. 23. Feb. (TESSELSCHADE AEN 'T WEVEN 3). De wijse Tesselscha, de weew, heeft leeren weven. Waer magh dat schoon verstand syn' sinnetjes.toe geven? 'T en voeght haer' waerde niet. Ick houd'er niet veel van Dat Tessel weven, maer dat Tessel weewen kan. 23. Feb. 1) Die datum staat onder het klad; het net heeft: Mart. 2) K. b., II, i7. Het HS. heeft geen titel. 3) K. b., If, i7. Het HS. heeft geen titel. vs 3 'Ten K. K. 'T 1645 4S (OP EEN BOOS WIJF WEL BELATEN) r ). Neel was een Eelmans wijf, maer hield'er niet veel af. Sy was hem suer en straff, Tot dat hij in syn graf Haer' boosheid is ontslopen. 5 Nu telt sij geld met hoopen. Men seght, drij tonnen gouds Besit sij, met veel Lands, veel' huijsen, en veel Houts. Dat heeft sij van den Eelman. Nu, dunckt mij, houdts'er veel van. 23. Feb. NOBILISSIMO VIRO D. CONSTANTINO HUGENIO ZULECHEMI DOMINO ETC. C. BARLAEUS S. P. D. 2). Qui viduam teclo el sacro sermone coerces, Et viduae doclo corrl, is ore (idem , .Dio.nus habes viduam. quip iam sine lite Procaris, El sine rivali solus ei onus amas. 5 Constantine, meis doctor concludor Athenis, Nee viduae possum nuns comes ire tuae. Nulla vacat mihi fesla dies. Zulecheme, triumpha, Et de tol viduis certa trophaea refer. Prima milli surrepla full Treslonga. secundum to Oficis, el scri,lis Tessela vista, tua est. Omnibus his viduis qua suf cis units amalor, Ante loos pono Cypria signa eedes. Amstelod. 24. Feb. TESSELSCHA BOVEN MIJN SLAEP-CAMER 3) De weew leit t'mijnent thuijs: maer ick belegse niet; Siet, ick besittse maer. 0 wonderlick verdriet! Of doen ick? jae ick toch. maer, o verdrietigh wonder! De Weew leit boven, en de Wewenaer leit onder. 5 Barlaee, hoe vatt ghy dit? wat meent ghij dat ons scheidt? Myn' kouwe solderingh, en haer' koele eerbaerheid. 27. Feb. 1) K. b., I1, 177. Het HS. heeft geen titel. 2) Tesselschade Roemers en hare vrienden, 79. Naar het IIS. op de Leidsche Bitil. Barlaeus sloeg dus H's uitnoodiging af. Zie blz. 45. 3) Van Baerle schreef later naar aanleiding van dit versje het gedicht: Ad Conslanl. Bvgenivna, sneb sitis Tesselae cubilibus cubanlem (Poem., II, 437)• — H. las zijn versje zelf aan Tesselschade voor en zij gaf er den titel Smal weeuwenlof aan. Hooft, die er iets van gehoord had, vroeg er Tesselschade naar (Hooft's Brieven, 1V, 176, 177) en zij antwoordde hem (Tesselschade Roemers en hare vrienden, 53). Zij schijnt H. met een versje beantwoord te hebben. 49 IN TUMULUM FRANCISCI AERSSENIJ A FILIO PATRI DIGNISSI MO POSITUM 1). Hoc est Arsenij bustum. si vera fatemur, Tulli, vel Cato, vel Quintiliane tuum. Quattuor his domus una suo sic contulit aere, Quod desperauit Patria posse suo. 28. Feb. AEN TESSELSCHADE, VERTRECKENDE 2 ). Pas hebt ghij hier geweest, en dreight weer te vertrecken. Ey, Tessel, is de dagh niet eenen dagh te recken ? Is Alckmaer by den Haegh soo haeghelick, soo Boet, Dat all het Haeghs behaegh voor 'tonhaeghs wijeken moet? 5 Ten minsten, gaet niet wegh, om wegh te willen blijven: Ten minsten, laet wat hoops mijn' weecke wanhoop stijven; En staet wat woeckers toe. en miss ick 'tCapitael, Gedooght dat ick het op den interest verhael. Ick geef ons sestien jaer (God, hoop ick, Bals' ons geven) to In 'tvrolicke besitt van Lijf en Ziel te leven. Maer u geef icks' op rent. Al valt de hooft-somm schaers, 'T is tegen 'tjaer sestien noch een besoeckje 's jaers. i. Mart. AENDEN UYTNEMENDEN BLOEM-SCHILDER D. SEGERS. UYT MYN LATIJNSCH: Vicisti, Se; here, lamen 3). Noch wint ghij 't evenwel, o Seghers, groot verstand. Derft u maer kennen, en de waerde van uw' hand. Nature geeft het op: en dat sij moet beswijcken Kan 'tstadighe beswijck van haere Bloem doen blijcken. 5 Siet, de geschapen' Roos werdt weer een' dorre plant: Maer uw' geschilderde is een eeuwigh Amarant. i. Mart. BARLAEO, CULPAM DEPRECANTI, QUOD EPIGRAMMA MEAE INVENTIONIS SUIS VERBIS EXORNASSET 4). Pauperiem Vatis Vates miseratus amici Privato partus vestijt aere meos. 1) Zie over Cornelis van Aerssen dl. III, 326. Zijn vader Francois was den 27sten Dec. 1641 gestorven. 2) K. b., I1, 178. In K. a. staat in den titel in plaats van Tesselschade: de selve. H. had met Tesselschade afgesproken, dat zij jaarlijks haar bezoek zou herhalen. Den 9den Maart schreef hij aan Barlaeus zEpist. Lat.): Tam vernaculi nonnihil invenies), quo viduarn, duin adfuit, oblectare conati sumus, et, si ausim dicere, oblectauimus. discedens enim candidissime professa est plane se itineris non poenitere. ut de reditu annuo, quem, ut videbis, stipttlati sumus, non arbitror desperandum. vs. 6 is in de uitgaven uitgevallen. 3) K. b., 11, 530. In K. a. volgt in den titel achter Latynsclz: Mona. desztlt. p. 345. Vicisti Segere, tapzen: jam yvilli caair3v. Zie blz. 46. 4) M. D., 339. Onder de verzen van Barlacus op den brand der Nieuwe Kerk te Amsterdam was fuygens' Ged., IV. 4 1645 50 Barlaeo Hugenium involuit. male juncta benigne Respuit inuento frigida verba bono. 5 Quanta viri pietas, pretiosae vestis amictu Induere impensis non sua terga suis! Serius excusas culpam, Barlaee ? Nec iram Scito nec inuidiam te meruisse meam. En ergo materiam miserandi saepe daturus 10 Quintuplici cinctus prodeo prole Pater. Nec capior sumptu; nec, Si succurrere quisquam Occupat, oblatam sperno superbus opem. Perge libens armare meos, in frigora natos. Quin hoc si libeat saepe, licere puta. 5. Mart. (VAN SPAERIGHE TEUN) 1). Teun smoorde syn quaed wijf Haer hoofd en haer gekijf In een klein Tobbetjen voll dropsel vande daken. Want, siet, hij mochter niet veel waters vuijl om maken. 6. Mart. IN (BARLAEI) EPIGRAMMATA QUIBUS TEMPLI AMSTELODAMENSIS INCENDIUM CELEBRAVIT 2). Cum Templi fumaret apex, et inutilis esset Va, nec Amstelijs proficeretur aquis, Fabrica magnificis ardens excussa columnis Horrida, momenti Glade, ruina fuit. 5 Nec stetit hic Coeli rabies. crudelior atra Peste nouos auxit atra fauilla metus. Horruit ad cinerem plebs consternata, nouique Semen relliquias credidit esse mali. Castalios tandem latices de Fonte perenni to Iecit in infidos Musa miserta rogos. His flammae fuit instar aquis. et siccior ille Vincendus liquidis ignibus ignis erat. Si qua sub his porro fumantia rudera terrent, Si qua sub infami fomite pruna latens, i5 Dormite, Amstelij. meliori fulmine coecas Barlaei domuit Musa diserta faces. 8. Mart. er één, waarvoor hij het denkbeeld aan H. had. ontleend. Inter illa est, schrijft hij aan H. (vgl. Hooft's Brieven, IV, 320), quod tuae est inventionis; ignosce, si glori. am tuam mihi vindicem, caet. H. antwoordde met dit gedicht. 1) K. b., II, 178. Het HS. heeft geen titel. 2) M. D., 340, waar in den titel in plaats van: Barlaei, staat: ejusdent. Barlaeus heeft i6 verzen gedicht op den brand der Nieuwe Kerk te Amsterdam (Poem., II, 512-519). 51 1645 Spes erat infamem perituram tempore cladem 1), Et victrice graues obliuione rogos. Displicuere meo miserOm solatia vati. Has nos perpetuas jussit habere faces. Neel wierd het Houwelick voor een' vreughd aengepresen Die haer hoe langer souw hoe aengenamer wesen. Daer iss' op t'zeil gegaen, en heeft een' mann getrouwt, Die langs soo meer verstijft, en langs soo meer verflouwt. 5 Nu siet Neel op haer' neus, en suer als eeck. wat schort'er? Dat haer mans houwlix goed hoe langer werdt hoe korter. zo. Mart. AEN DANIEL SEGHERS UYTNEMENDE BLOEM-SCHILDER, MET MYN' HEILIGHE DAGHEN 2). Werpt een médoogend oogh op mijn' verwelckte Bloemen, Bloem-schepper onder God. sij konnen sich niet roemen Yet Segher-lijcks te zyn. die daer nae trachten souw, Most sich vermeten wat Natuer, de wijze vrouw, 5 Niet onderstaen en derft. 'Tzyn sterffelicke bladen, Die self in haer geboort met dorheid zijn beladen, En wasschende vergaen. daer d'uw' onsterffelyck Geen end en sullen sien dan in des werelds lijck. 'Tzyn Bloemen niettemin; maer uyt Hollandsche veenen zo En poelen voortgebracht; 'Tzijn Torven, hard als steenera, Maer waterigh van aerd; en evenwel wat warm: Warm, als eens sondaers ziel ontsteken in gekarm. Mishaeght u haer gesicht: neemt eenighsins genoegen In 'twonderlick gewasch der struycken diese droeghen; 15 En seght, de vrucht is slecht: maer 'tis een zeldsaem land, Daer vlamm uijt slyck ontstaet, en 'tvier in 'twater brandt. zo. Mart. (KOSTELIJCKE TEECKENING) 3). Pier heeft syn selven aen, en and'ren af geschreven. Of 'trecht of onrecht waer, hem docht het mocht wel gaen. Nu gaet hij recht ter galgh, en 'tkost hem vast syn leven. Is 't niet een kostlick stuck? 'tis met de penn gedaen. i I . Mart. OP TESSELSCHADES HAESTIGH VERTRECK 4). Hier, en wegh? in een' weeck gekomen en verdwenen? Dat heet ick geen besoeck. 'ten is maer eens besoght i) Het fragment, dat is doorgeschrapt, is niet gedateerd, maar staat op hetzelfde blad als het vorige vers. vs. 4 jussit habere eerst : dixit habete 2) K. b., II, 178. 3) K. b., II, 190. Het HS. heeft geen titel. §) K. b., II, 178. Zie blz. 49. 4$ 1645 52 Of ick een slaepsté hebb te geven of te leenen, Of ick te nauwer nood 'tbesoeck verdragen moght. 5 Vindt niet vreemt dat het mij gestadigh in den sinn mael, 'Tot dat ick 'tnaeste jaer myn' Tessel-scha weer in hael. 13. Mart. PIE ET CONSTANTER HIC MURUS AHENEUS ESTO l). Sorbere si quis possit et simul flare, Nouisse Sorberium potest et odisse. Hagae Corn. Id. (15) Mart. ') IBIDEM. Disce virum, quem magnific stipante corona, Illustri sequitur scena satellitio: Ut lux a luctu, nix a nigredine, dictum A sorbo disces dicere Sorberium. 17. Mart. CREDO IN DRUM, PATREM OMNIPOTENTEM, CREATOREM COELI ETC 3). God sprack, en niet wert ijet. dat's God zijn sonder weergae. Allmachtigh Wesen, of ick op, en of ick neer gae, 'Kontmoet dy in dijn werck. van dese voetbanck af Tot in dien hooghen throon die dij dijn' wijsheid gaf, 5 Is 'tall God, en voll Gods. den Hemel is voll tongen, En die voll wonderen: het Aerdrijck roert sijn' longen, En tolckt daer tegen op. Wat stoffe was dat, Niet, Daer soo veel ijets uijt rees als Hert en ooge siet, En rees in eenen wenck, den wenck van seven daghen, 10 Die ghij soo noemt, om mijn' onmacht te leeren dragen? Niet was, en Yet was niet: ijet werd, en Niet verging, Soo was Niet,' en was niet. Maer Ghij waert alle ding. AEN EEN HOERE KIND. Ghij roemt all, Ian, dier steeckt een kloeck man in uw Broer. Dat's niet: daer steeckt'er all veel kloecker in sijn' Moer. Selzate. r7. Iunij. I) M. D., 339 met den titel: In Allo Somuelis Sorberj. Samuel Sorbière (1615-1670), een neef van den bekenden Franschen geleerde Sa vestigde zich als medicus in Nederland — in Sept. 1646 werd hij als Med.-muel Petit, Dr. op 3ojarigen leeftijd in liet Leidsche album ingeschreven — en bekleedde later eene wetenschappelijke betrekking te Orange. Nadat hij katholiek was geworden , werd hij benoemd tot historieschrijver van den Koning van Frankrijk. Zijn karakter valt evenmin te prijzen als zijne wetenschappelijke werken. ') De datum wordt voorafgegaan door de woorden: Eximiae humanitatis ac doetrinae viro Samueli Sorberio amicit. meae P. 3) K. b., I, 66. In K. a. luidt de titel: Beghin vande Artijckelen onses Geloofs. Het HS. heeft alleen het jaartal. Onder het vers staat: Heer ick geloove, komt myn ongeloof te baet. 53 1645 Neel klaeght, daer komt geen slagh van vrijers voorden dagh Voor Maeij haer eenigh kind, die qualick wachten magh. Maer Maey en klaeght soo niet: sy weetse te bekomen All vroegh, eer 'thaentje kraeijt: dat's voorden dagh gekomen. Turn. Ibid. EEN MINNAER AEN EEN WEDUWE OP EEN MUGGE-NETT HEM BIJ HAER VEREERT t). Dat's nett gepast: een Nett. en van een' nette Weew. Maer Weew, myn' lieve Weew, ick was alree gevangen; In uw' nett-weewicheid was ick laugh blyven hangen: Wat hoefter water in de zee, of in de sneew? 5 Wat hoefter hulp van roock tot kolen die wel gloeijen? Wat helpt de spinnewebb bij stricken van goe' zij? Daer Cabelknoopen zijn wat doeter 'tgaren bij? Wat hulp doen Tralien aen Ketingen en boeyen? Maer ghij bekommert V met mijn onwaerdigh vlees, io En gunt niet eenen drop uijt mijn' ontsteken adren Aen een' onnoosel' mugg, die 'tkostjen komt vergadren. 'T is deughdelick gedaen: de Weew sorght voorde Wees. Danck hebt, besorghde Weeuw, maer, denckt ghij om een' mugge, Die maer mijn veil en boort: denckt om een scherper spits, 15 Dat door de Nieren steeckt : denckt om der minnen flits, Denckt wat het Herte lydt, bij Borst, of hals, ot rugge. Dien angel is in mij uyt ijet van u gegaen. Twee oogen hebben haer' twee stralen toegewronghen, En dat getwernde stael door en door heen gedronghen 20 Van myn' onternde borst. Hoe wilt ghij 't nu weerstaen? Weer met een mugge-nett? oh! 'tis te laet genesen. De wond is onder 'tnett: daer hoort een' plaester toe, Een' weewen-plaester. Hoort den voorslagh dien ick doe; Ghij die de plaegster waert, ghij kont de plaester geven. 1) De titel was eerst: Aen Mevrouw Morgan. Zij was de dochter van Charles Morgan en Elisabeth van St. Aldegonde (vgl. dl. 1I, 145, 347). Den 29sten Aug. is te 's Gravenhage ondertrouwd „Anna Morgan wede. douar. Louis Morgan ridder" (zeker een neef van haar) met Strickland, Resident van het Parlement bij de Staten Generaal (Navorscher, 1876, blz. 306). Den 3ostcu Aug. 1646 wenschte H. haar ge haar voorgenomen huwelijk (Lettr. j;•anc.). -luk met 1645 54 25 Twee ooghen deden 'tquaed. bekommert u myn zeer? Leght dat paer oogen op 'tpaer ooghen die het leden. 'T geneest waerschijnelick. maer, wilt ghij wisser treden, Leght uw paer onder; dat en miste nemmermeer. Selzate in Castr. 19. Iunij. IN ALBO IACOBI PYLIJ SENATORIS DORDRACENI t). Quando sic, vir amice, jubes, en dextra fidesque: Nomen habes inter nomina magna meum: Quale quid in Coelo fulgens, quod dicere Stellam Cum nequeas, stellae schema volantis habet. 5 Quidquid id est, placet augurium; quod jungimur Albo; Quod ligat bane primus Candor amicitiam. Maldeghemij in Castris III. Id. Sext. (ii. Aug.) IN M. F. LANGRENI O^x?(1GV $). Parcite virginea naeuos in fronte Dianae Quaerere, qui radijs itis ad astra Sophi. Nobilis infami Divam fuligine censor Liberat, et vitio versa decora probat. 5 Langrius audaci subiens conuexa volatu Primus in illustri sidere castra facit. It foedae pertaesus humi qua sanguine nullo Lurida perspicuis ripa lauatur aquis. Surgite, mortales aegri, de faece maligna 10 Terrarum, quas in frusta furor secuit, Et fratrum tetneratus amor dulcedine praedae, Et male mentitum publica jura nefas. Integra res alibi est. socias in regna tiaras Langrius et gratis et sine lite vocat. 15 Exuat inuidiam proles insana Philippi 1) M. D., 339. Aan liet versje is in liet HS. een briefje toegevoegd en bovendien de woorden: Doce me facere volantatem tuam Constanter: In gratiam Amplissimi Doctissimique Viri D. Iacobi Pylij Senatoris Dordraceni scriheham. Jacobus Pyll, Dordrechtanns, werd den 28sten Febr. 1631 op 2ojarigen leeftijd als jurist te Leiden ingeschreven. Sedert 1640 was hij meermalen schepen in zijne geboortestad. Pyll was gehuwd met Susanna van der Does, eene dochter van Mr. Jacob van der Does, secretaris en griffier van Frederik Hendrik (zie dl. 1I, 147); hij is als Latijnsch dichter opgetreden. 2) M. D. , 336. Michiel Floris van Langren (t 1695), waarschijnlijk te Arnhem geboren, woonde te Brussel en was kosmograaf en mathematicus van den Koning van Spanje. Ook als vervaardiger van kaarten en als ingenieur heeft hij grooten roem verworven. H. stond met hem in betrekking. Het werk, waarop hier gedoeld wordt, is misschien La Verdadera Longitvd Por Mar )y Tierra, 1644. 55 1645 Hic et Alexander quo satietur habet. Nondum sic veteres auias pulmone reuello? Qui loquor haec, ingens ipse Dijnasta loquor. Sed loquor immeritus. Quid agis, clarissime Langri, 20 Quá me fronte deos inter et astra citas? Excidis intentis, ingentibus excidis ausis; Impare congressu corruit iste labor. Tota nitet Virgo, totius Cynthia Coeli Instar habet; quot ibi castra tot Astra facis. 25 Tolle quod hic unum sordet: quod Regibus addis Hugenium, male; quod sideribus, macula est. Maldegh. 19. Aug. T MISVERSTAND. Hoe, Tessel, tast ghij mis, en meent ghij dat ick swijmde En van mijn selven zeegh? saeght ghij noijt mann die rijmde Syn selven hals af, dood, tot Kool en Asch verbrandt, En schreef een' niewe klucht strax met de selve hand? 5 Hoe? meent ghij daer mijn' Penn eens om den deun den dief stelt, Dat flux mijn' weecke breijn syn' Binnen op een Lief stelt, En dat ick inde boeij' of inde dood moet gaen? Neen, Weew; leert weewenaers haer' hoofsche Tael verstaen, En hoofsche dichters toe. Mijn hert en is niet banger lo Dan Dicht en Rijm vereischt: mijn vier en brandt niet langer Dan tot het leste vers: En sucht ick dan eens toe, Het zij in Int of wind, 'kblijf even wel te moe; En altoos buyten 'tnett dat fuijckigh is van mazen, En niemand uijt en laet die eens door 'tlistigh asen 15 In 'twarre-garen raeckt. Want, want, want, Tesselscha, T en is de vrijheid niet alleen die 'ck gade slae, Als die ghij mij beveelt voor 'twaerdste pand van 'tleven Myn tweede vryerschapp bestaet een tweede beven: Ick schrick voor d'over-hand. 'Tis haest geseght. Iek winn't: 20 De weew light onder, in mijn' macht en mijn bewind: De kans loopt averechts: want, of m'hem slecht of wel quijt', Als 'tgoedjen onder raeckt, soo zijn wij ball en spel quijt. Oost Eeckeloo. 24. Aug. Flos Batauum, Lux Belgarum, facundia saecli '), Thesaurus Sophiae, Bibliotheca patrum, Delphorum Cicero, ingrati Chrysostomus aeui, vs. 20 citas M. D.: losas 1) Dit fragment en het volgende versje staan op hetzelfde blad als de brief aan Graswinckel; het is blijkbaar het begin van een lijkdicht op Grotius, die den i8den Aug. was gestorven en den 3den Oct. te Delft begraven. 1645 5G Infelix pietas, intemerata fides 5 Vis animi, quouis casu, constantia sorte Major . . . . Quid carbone diem pingo? vis cuncta, viator, Includam verbo? Grotius hic situs est. Ergo licet Batauos populi fratres et amicos 1 ) Romani rursum dicere pontigenas. Pontigenas, sed Musicolas. et candida dudum Hostiles animas munera, verba ligant. 5 Verba ligant homines propter sacra verba direptos, Salu . dissensus constat amicitiá. Sic Belgae, Catere, sumus; sic foedere sarto De septemdenis gentibus una sumus. Annue qui Reges regis, et diuisa superbe io Pectora non dubia nectere pace potes. Eligat in coelum quae cuique breuissima OP EENEN ONTHOOFDEN. Pier is geraeckt daer hij naer scheen te pooghen. Hij was van jongs op Roof en Moord gestelt. Daer light syn hoofd ten schoudren af gevlogen. Heeft niet de Beul het oor-deel recht gevelt? 0. Eeckeloo. 17. Sep. SCHIP-BREUCK VANDEN HEERE GOETHALS s) Doe d'onvoorsiene kiel d'onmachtighe dé kraken, Doe spijcker, sparr, en spaen, en plecht, en plancken braken, vs. 5 quonis casu eerst: vis ingenij — Onder het fragment staan nog de woorden: Delubrum Themidis Fortunae opprobrium 1) Het fragment heeft alleen het jaartal. Zie over Caterus, blz. 4.5. 2) K. b., II, 516. Het HS. is in liet bezit van den Heer J. N. Scheltema te Amsterdam; een klad zonder titel en met den datum: O. Eeckelo. den 22 Sept., is bij de Korenbloemen. I-Iet vers is met bovenstaanden titel en datum eerst in plano uitgegeven, met het adres: Gedrnckt in 's Graven-Bade, Voor Gijsbrecht Ernst Boeckverkooter, woonende in de Vlaminglz-Straet, 1645. In K. b. is de titel: Op het áeluckiglz bergen van D. Goethals, wel eer in 't Leger overzeilt. Johannes Goethals, gel). te Hoorn, werd den Oden Mei 1627 op i6jarigen leeftijd als student te Leiden ingeschreven. Hij studeerde in de theologie, was een tijd lang predikant te Purmerend en sedert 22 April 1640 te Delft. Tevens was hij „Hof-predikant van zijn Hoogheid in 't Leger." Den tgden Sept. (zie beneden) werd bij Oost waarin Goethals zat, overzeild en geraakte hij niet de geheele be--Eeckelo eene boot, vs. t onvoorziene K. b.: onverzeerde 57 1645 Werd Goethals met de rest gedompelt inden vloed? Neen, niet als 'tonderlijf. den Hals was veel te goed: 5 Den hals, die onse schuijt in 'theetste van de stroomen Noch moet verdedighen voor 'toverzeilend Roomen. Wat hiel hem boven stroom, de krachten sijner Ieughd? Sijn lijf dreef op sijn' Ziel, sijn' Ziel dreef op haer' deughd; Haer deughd was haer Geloof, en, of hij was aen 'tsincken, ro God deed' hem Pieters gunst, en schorste sijn verdrincken. Ia, schoon hem Ionas lot heel overkomen waer, Noch was hij binnen hoop van weder stranden: maer 'Twaer Ninive te veel, all kons' hem weder visschen, Sijn saligh prediken drij dagen langh te misschen. Oost Eeckeloo. 23. Sept. (IN HULSTAE OBSIDIONEM) I). Obambulantum Secta, quae Nassauio Dudum Stratego placuit, hactenus placet. Successit ill. potior et magis nocens, Nocens Ibero; Stoa cognomen dedit. 5 Id Hulsta mox probabit. hanc obambulans Ut circuiuit, introlbit Stoice. Ad Hulstam 23. 8b. (Oct.) IN EANDEM 2). Trajecit Brugae latices, et pascua Lisae Littora, et armah, Scaldin utrumque manu. Nunc duplices cinctae fossas Arausius Hulstae Trajicit, imposito Pontis ubique jugo. manning te water. (Vgl. in Bloemkrans van verscheiden Gedichten, 1659, blz. 167, Bruno's vers op het ongeval). Den 24sten Dec. 1673 is Goethals te Delft overleden (Beschryving der stade Delft, Boitet, blz. 441). In marg. bij den titel: Septemb. 19 anno 1645. Onderaan staat: Dit is het schrift met d'eijgen handt vanden Autheur zijnde de Heer van Zuijlichem geschreven ende mij in teecken van goedtgunsticheijt tot Oosteeckeloo van sijn Edelh. behandicht. Waarschijnlijk heeft dus dit HS. aan Goethals zelf behoord. vs. 4 veel K. b.: al — vs. 5 'theetste K. b.: 't midden — vs. 7 suer K. b van sijn' — vs. 8 haer' plano: sijn K. b. als boven. — vs. 9 of K. b.: mits — vs. Io schorste K b.: schortte — vs. Ii Ia plano: En — heel K. b : al — vs. 12 Noch plano: Soo — binnen plano: in de — vs. 13 'Twaer K. b.: 'Twos 1) M. D., 338. Ilet I-IS. heeft den titel: In eandenz obsidionenz. Ook in klad, dat den datum heeft. Den 5den Oct. sloeg de Prins het beleg voor Hulst; den Oden Nov gaf de stad zich over. Bij vs. i in marg.: Peripateticorum. — vs. 4: Galerie. 2) M. D. 338. Ook in klad, dat den datum heeft, maar geen opschrift. Zoowel over de Leye als over de Schelde waren door de troepen van den Prins bruggen geslagen (Aitzema, VI, 172). 1645 58 5 Magni Pontificis Bataui, quae prona solebas Itali, adorandos, Flandria, disce pedes. Ib. 24. 8b. (Oct.) EPISTOLA AD GRASWINCKELIUM DISSIMULATIS IAMBIS 1). Nisi ATeista es, vir virCim Doctissime, ] et Indicum Te, scilicet, simplex tuum, ] amare pergis quantum ego te diligo, ] ego Te Batavum: deinde, si quid suppetit ] felicis herbae, quo quidem genium tuum] fraudare possis absque magno incommodo : ] Accedo supplex, et rogo tante. dosi ] beare me promus velis quantá putas ] egere, amicum cuius e cerebro diu ] utrumque lumen nimius humor obruit, ] et his domari forte se folijs sint. ] Cum messis horum amplissimum 2) horreum meum ] distenderet, multi sciunt viri boni ] qua liberalitate quid profuderim ] in obuium quemcumque qui nutu modo ] egere testaretur. Hinc de prodigo ] mendicus, ut fit, ad pedes jaceo tuos, ] et optimi 3) Te vel pugillum vel minus ] ab optimo Te') (nempe si quid relliquum est) ] Cito, Cito, Citissime mitti peto ]. Deuincies, Amice, deuinctum diu ] constantem amicum et semper addictissimum. ] Scribebam ad Hulstam septimo et vicesimo ] Octobris, Anno MDCXL et V.] 's) Domi meae curabitur, si quid jubes. (RESCRIBI'T GRASWINCKELIUS) 6). En quod a me vis, Te. At quid non me? qui met in te sic sum, ut non tam sim in me: ne dum ut plus in me sim, quam in Te. Sic est: cui se mens dat, in quem se fert, et huis stat. quin et hinc sic stat, ut jam nec plus id sit, quod est. Non scit quid aut sit, aut quid in se sit. Est haec vis; sed cui et jus sit: nec non et hic fas est ac jus; sed in quo tam vis sit quam lex, cui se aut jus aut fas dent. Do quod mi est; non Cha, sed Te. Do A et cv. at cui? huis qui mi et A et w est. 0 et sis! dum sum, qui sum, G. Kal. (i) Nov. Hagae. IN PRODIGIOSAM AU'PUMNI SICCITATEM, OBSESS1 HULS'rÁ 7). Quae quondam attonitos fausti miracula Coeli Seruauere Patres, iterum dementia Patris 1) M. D. 340. In 2 IISS., let eene als vers geschreven. Andere titel: T heodoro Gr-aswinekelio Tisci flollandiae Advocato. Boven aan staat: Uno spiritu et pene sine litura, semihorae labor. Zie over Gras winckel dl. III, 1 53. s) i HS en M. D.: am,tlissima 3) I HS.: Iudici 4) i IIS.: a te . atano 5) Onderaan: Santra salebrosus', No n P o e t a Grotij. ] quod facile sperno, si Beet modo sim] Tons C. H. 6) M. D., 341. 7) M. D. 337. Ook in klad, dat den datum heeft en den titel: In prodigiosam .4utzamni siccitatem qná obsidioni Ilnlstae Deus Opt. Max. stopende fint. „De Belegeringh is al deur ghefavoriseert gheweest deur een seer schoon ende droogti weder, raer sijnde soo laet in 't Jaer" (Aitzerna, VI, ISI). 59 1645 Aeterni attonitos voluit spectare nepotes. Nempe quod Aegijpto sicci Maris unda resistens, 5 Autumno vergente palus non humida Flandro est. Non facimus, Fortuna, Deam. Deus unicus illam Arcet ab his armis nubem, Deus armiger. At tu, Tu populi tutela tui, da gratius ijsdem Patribus agnoscant eadem portenta nepotes, io Gratius illud agant, populus tuus esse, Bataui. (Ad Hulstam) 28. 8b. (Oct.) IN EANDEM 1 ) Unde sub Autumni semper pluuialia signa Imbre suo cessat Iupiter esse nocens? Quae tibi victores, Antuerpia, condimus Hulstae Ne mala rubigo roserit arma cauet. Ib. 28. 8b. (Oct.) (HULST GEWONNEN) 2). Oragnen is mijn' Held van afkomst aengeerft: En sulcken Hoofd betaemd' een loof dat langsaem sterft. Daer onder groeyde 't voll thien dubbele Laurieren. Noch zijnder bij gehaelt van vierderley Rivieren. 5 Nu kroont hij sich met Hulst, en 'tstaet mij beter aen: 'Ten kan, oock niet gepluckt, ontgroenen noch vergaen. Ad Hulstam. 28. 8b. (Oct.) (IN GRATIUM CURA JANI VLITIJ RECOGNITUM) 3). Gratius aeger erat: Vlitj manus, aemula Phoebo, Restituit longo languida membra situ. Quaeris, ut in Flandras, Vliti, venator arenas Appulit, exceptus que, mihi fronte fuit? 5 Nil potuit, Vliti, sine te mihi Gratius esse, Nil tecum potuit gratius esse mihi. In Castris ad Hulstam III. Cal. Nou. (30. Octob.) 1) Ook in klad, dat den datum heeft. 2) K. b., II, 179. Voor het eerst gedrukt in Verscheyde ATederduytsche Gedichten, I, 1651, blz. 358, met den titel: Op den Prince van Oranje. In 2 HSS ; één daar bij de Lat, gedichten; beide zonder titel.-van is vs. 2 betaemd' V. N. G.: betaenzt K. a. als boven. — loof K. a.: lof — vs. 3 groeyde V. N. G.: groeyt K. a. als boven. — vs. 5 'tstaet V. N. G.: start K. a. als boven. 3) Het versje komt voor in een brief aan Vlitius (Eilist. Lat.) van 30 Octob. en heeft geen opschrift. Het is uitgegeven door Prof. Boot in de Versl. en Meded. der Kon. Akad. v. Wet. Afd. Letterh., ede Reeks, dl. IV, 1874, blz. 320. Johan van Vliet studeerde sedert 1637 te Leiden in letteren en rechten, vestigde zich als advokaat te 's Gravenhage, werd in í65o schepen en in 1653 griffier van Breda, waar hij den inden Maart 1666 overleed. Hij was een vriend van Nic. Hein 1645 60 AD HULSTAM, UT PROPERET SE DEDERE 1 ). Hostica virgultis impletur Fossa Batauis. Hulsta, nee his, audi, ffscibus omen abest. Succumbes, mala, succumbes, (hoc ligna loquuntur) Ni sapis, irati Fascibus Auriaci. 31. Octob. AD EANDEM EXPUGNATAM 2) Hospes, in haec oculos qui rudera conjicit, isthic Est sita, vel melius dixerit Hulsta jacet. Tum lacera est, tam contiguo sibi vulnere dispar, Ut liceat, num sit, quaerere; si sit, ubi? 5 Tu tamen hanc sapienter ama bene diruta sortem, Nee te poeniteat pulueris, Hulsta, tui. Crede mihi, hoc ipsum quod Ibero stante stetisti, Prae quod ab hinc instat stare , jacere fuit. 2. 9b. (Nov.) 3) (OP DE DROOGHTE, TEN TIJDE VAN DER SPAENSCHEN UYT -TOCHT VAN HULST 4). November is aen 'tgaen, en 'tstuyft in Hulsterland Als stond de Wereld in der lange dagen brand. Gepluymde Jonckertjens, die noode zijt bestoven, Beklaeght dit stuyven niet; 'tis stof om God te loven. AD ANTVERPIAM 5). Ilicet. Hulsta manum, postico falsa, clientem Mitibus Auriaci subjicit imperijs. Omina ni fallunt, cecidere suburbia magnae sins en Gronovius, heeft zich als Latijnsch dichter en als taalkundige verdienstelijk gemaakt en in 1645 te Leiden onder den titel: Venatio novantiqua, de werkjes van Gratius en Nemesianus uitgegeven. 1) M. D., 338. Ook in klad met den datum en den titel: Ad IIn/stam ut se fes -tinet dedere. vs. 2 nec his, audi klad: quod his, credis — abest. ]dad: mest ? 2) M. D., 338. Ook in klad, dat den datum heeft, maar geen titel. 3) Onder het vers staat: 2. 8b., maar het versje volgt op Ad fin/stam caet. van 31 Octob. ") K. b , Il, 579. Voor het eerst gedrukt in Verscheyde Nederduytsclie Gedichten, I, 1651, blz. 359, met den titel: Op de wonderlijcke drooghte des fIerfsts. Het HS. is bij de Lat, gedichten; het versje staat onder de twee Lat. verzen van 28 Oct. op hetzelfde onderwerp en heeft tot titel: 0p de selve. Het is in de eerste dagen van Nov. geschreven; den 5den Nov. verliet het Spaansche garnizoen de stad. vs. t 'tstuyft V. N. G.: stuff ft K. a. als boven. — vs. 3 Gepluymde K. a : Repluymde 5) M D , 342. Ook in klad dat den datum heeft. De Prins heeft zijn plan, om op dezen veldtocht Antwerpen te belegeren, moeten opgeven. (,1 1645 Vrbis. in Antuerpam proxima tela cadent. 5 Audi pulchra, ferox audi; nee sperne minantes, Ore licet Batauo, damna propinqua Deos. Nescit Iber quo desertam munimine seruet. Nee vero Batauis sanguinolenta places. Victricem, non ultricem Clementia dextram 10 Porrigit: hoc nostri pignus amoris habe. Constabit Ciui regimen, constabit auitac Romanus patribus Relligionis honos. Ni properas, non constabunt. Fauor arma lacesset Contemptus. legem victor utrisque dabit. r 5 Elige, amicitia^, vinciri, an vincier armis, Stare, puta, Soror, an serua jacere velis. 9. Nou. uno spiritu, breuissimo impetu. UYT MIJN LATIJNSCH, Vicimus. Huisla manurn t). 'T is omgekomen. Hulst, door d'achterdeur bedrogen, Heeft sich voor 'tsacht gesagh van Nassau neer gebogen. Bedrieght ons 'tvoorspoock niet, uw' Voorstadt light ter neer, Antwerpen: 'tnaeste Jaer bestormt u ons geweer. 5 Hoort schoon', hoort fiere Stadt; versuymt u niet te neigen, All spreeckt het Hollandsch, voor des Hemelsch tijdigh dreigen. Tot uw' behoudenis heeft Spagnen macht noch moet: En Holland heeft geen dorst naer uw vergoten bloed. Genade komt u voor van zege-rijcke handen, io Maer onwraecksuchtighe. aenveerdt ons' minne-panden. De Borger-toom en sal uw' Borger niet ontgaen : Gevoelen en gewaed van Roomen sal bestaen. Maer, toeft ghij, geen van tween. Verachte gunst zal prangen Tot ongunst, en de Wett des Winners doen ontfangen. r5 Kiest, banden van geweld of vriendschapp, Storm of stilt', Kiest, of ghij Suster staen, of Slave leggen wilt. Ad Hulst. io. Nou. AENDE MOERSPUIJ, BELEGERT 2 ). Wat quelt ons 'tlest gerecht van dese suere Maeltijd! Wij dochten, Hulst vermant, soo zijn sij 't altemael quijt. 1) K. b., I[, 529. Voor het eerst gedrukt in P'erscheyde Arederduytsche Gedichten, I, 165 1 , blz. 358, met den titel: O d'overwinninglz van Ilzzlst, aen Antwerpen. In 2 HSS.; één daarvan is bij de Lat. gedichten. De eerste regel van het Lat, gedicht was oorspronkelijk: Vicizuus. Vulsta caet. In K. a. is de titel: Vye min La•tjnsch, aen Antwerpen. Alom. desalt. P. 342. Ilicet, Huisla manar, testico falsa, clienlenz. Zie blz. 6o. os. 3 'evoorspoock V. N. G.: 't voorspoel K. a. als boven. — vs. 11 Bozer. V. N. G.: borgen K. a. als boven. 2) In 2 HSS.; boven één staat: Anonymi. Nadat Hulst zich had overgegeven, werd den Eden Nov. door Graaf Willem van 1645 62 Wat duijvel, moetmen hier noch seven dagen slaegs staen? Kom, Moerspuij, bruijdt je moer, en laet ons na den Haegh gaen. Ib. so. 9b. (Nov.) IN EFFIGIEM I. MAURITIJ COM. NASSAVIJ I ). Mitte, quis hic niteat sub majestate verenda Blandae, spectator, quaerere, frontis honos. Si Patriae Alcidas, si Belgica fulmina nosti, Mauritium hunt satis est dicere Nasssauium. 5 Quaere tamen, si quis dubitas, cur laurea pictor Noluit heroum cingere serta caput? Nempe timens oculis totum subducere; tante, Saepe triumphator fronde tegendus erat. Ad Hulst. so. Nou. IN EANDEM 2). Talis ab Occiduis lauro septemplice vinctam Cassida Mauritius rettulit imperijs? Errasti, manus incidens. injuria utrimque Victori medium diuidit umbra diem. 5 Debuit his radiare genis et lucis Eoae, Pictor, et Hesperij Solis utrumque jubar. is. Nou. IN EXPUGNATA ET MOX DIRUTA HULSTAE PROPUGNACULA, SANCTORUM TITULIS INSIGNITA 3). Hulsta, caput Wasiae, pretium expugnata Stratego Vile meo magni sola laboris erat. Proxima vicinis instat victoria Diuis. Cedit sanctorum longa catena virQm. 5 Nempe nec Auriacis res est indigna triumphis, Dura catenatis soluere vincla Deis. Quid tamen est causae cur tot tibi, victa, Deorum Tutelam victrix eripit, Hulsta, manus? Nescis forte? puta victorem dicere, Soli so Sancto Sanctorum fidere disce Deo. Ad Hulstam XVI. Nou. breuissimo impetu. Nassau, Stadhouder van Friesland, het beleg geslagen voor de Moerspuy, eene sterke schans, door den vijand drie mijlen van Hulst opgeworpen. Den I4den Nov. gaf de sterkte zich over. vs. 3 noch seven dagen slaegs staen i HS.: een heel tij over staegh gaen — vs. 4 bruijdt i HS. br. 1) M. D., 341. Johan Maurits van Nassau-Siegen was in Juli 1644 uit Brazilië teruggekeerd en kort daarna tot Luitenant-generaal der ruiterij benoemd. 2) M. D., 342. 3) M. D,, 336. Tot de forten in. de buurt van Hulst, die na de verovering der stad werden ingenomen, behoorden die van St. Andries en St. Marc. 63 1645 UYT MIJN LATIJNSCHE, Ht6ZSfa Ca1u/ WaSZue, OP HET VEROVEREN EN SLECHTEN VANDE SCHANSCHEN BY HULST MET NAMEN VAN HEILIGEN VERCIERT. Het maghtigh hoofd van Waes, die stercke stadt alleen En docht mijn' groote Vorst syn' moeijte niet te voegen. Hy valt haer' Heiligen te lijv, en een voor een Verlaets' en helptse van de boeijen die sy droeghen. 5 De kettingh gaet in stuck. En 'tpast Oragnens hand Soo veel Gods-heiligen te vrijen uijt den band. Maer waerom wil hij Hulst de buyten-wacht onthouwen Van all' sijn' Heiligen. Wat neemt ghij voor de re'en? Denckt dat hij seggen will, Hulst, leert op God alleen, ro Op God den Heiligen der Heiligen betrouwen. Ad Hulstam, i6. qb. (Nov.) statim a Latino perscriptum. AD HULSTAM í). Igne triumphali mediam te cingimus, Hulsta. Indicium hoc nostri flammeum amoris habes. Tu quoque responder, et mutua fulmina mittens Pectoris en, inquis, mutua flamma mei. 5 Accipimus grates. respondeat ignibus ignis: Esto tuus nostri pignus amoris amor. Ib. XVI. Nou. ocijssime. SUR LA DEMOLITION DES REDOUTTES DE HULST. Mon Dieu que de Redouttes? Et nous les rasons toutes. Pourquoij les rasons nous? en pouuez vous doubter? C'est qu' it ne reste rien icij a redoutter. Ad Hulst. 16. 9b. (Nov.) AD GANDAM 2). Nondum, Ganda, venis? nondum sapit ore Batauo Oblatae toties nomen amicitiae? Nondum, Virgo, capis, quis honorem Belga tueri Virgineum, quis te perdere tentet Iber? 5 Nondum quid liceat populis a Rege subacto Desertis flammas inter et arma capis? Erige te, proavOm virtus, et moribus aude Antiquis vires discere, diva, tuas. 1) M. D., 337. 2) M. D., 343. Ook in klad, dat geen opschrift, maar den datum heeft. Nu Hulst was ingenomen, was men meester van het Land van Waas en van de wegen naar Gent. vs. 7 proavilnt klad eerst: patrum 1645 G4 Hulsta minus, non victa, dedit: vincenda superbis to Praeposuit pacem prouida consilijs. Hic est proximus Ucalegon. Interrita, victrix, Libera quod metuas velle, coacta potes. Illam vis major, quid major? maxima culpam Fluit, illa Deo judice causa bona est. ig Fata sinunt cedi extremis, et parcere Ciui Quern qui defendat non venit ipsa monent. Parce bono Ciui, quern qui defendere possit Promittit subitum machina nulla Deum. Parce, nec Auriaci ramum tendentis olivae 20 Sanguine fraterno coge rubere manum. Infula, si dubitas, intacto sijrmate sospes, Sospes erit totis Fascibus imperium. Quid superest tanto cur cesses cardine rerum Eripere indigno Belgica colla j ugo ? 25 Posce; damus, Pacem cum Libertate. Quid ultra est? Prosperitas? rerum copia? posce; damus. Summa rei est: quod es esse potes: sed, Fratre Batauo, Et melius quod es et tutius esse potes. Nondum, Ganda, venis? nondum sapit ore rotundo 30 Oblatae toties nomen amicitiae? Ad Hulstam. finitum B. op Zom. 20. Nouemb. IN PLANTAE MAURITIADEM 1). Plantarum memoranda leges comitatur ab imo Vespere victoris tempora Mauritij. Fas erat Americae perarantes viscera terrae Totum Nassauios subdere Vesputium. 5 Euellenda fuit stirps cum radice subactae Telluri, ne non tota subacta foret. Barbara frons fronti Batauae collecta coronam Implicat, et lauri perpetis instar habet. Currite ad haec auidi nostrates dona Galeni: vs. 24 indigno klad: infami 1 ) M. D., 342. Voor het eerst gedrukt in Francisci Plante Mavritiados libri XII. Hoc est: Rerun ab Illustrissinzo [Ierse Joanne Mavritio, Conzite Nassaviae etc. In Occidentali Indid gestarunz Descri!tio Poetica. Lugduni Batavorunz, 'Ex 0 cina 7vannis Moire. Anno CI3IDCXLVII. Vaeneunt Amsterodanzi apud bonnen, Blaviunt. Franciscus Plante (t 169o) werd te Brugge geboren en studeerde te Oxford in de theologie. In 1636 ging hij als hofprediker met Johan Maurits van Nassau naar Brazilie. Na den terugkeer van den vorst was Plante predikant te Breda en te Zevenbergen. Hij heeft Latijnsche gedichten geschreven, maar is door Nicolaus Heinsius in de Saturnalia erg bespot onder den naam van Franciscus Santra. vs. 3 terrae bij Plante: Vest ce 65 1645—I646 TO Gratior aspirat naribus aura meis: Appulit has inter plantas his floribus, hisce Fructibus in Patria nuns quoque P l a n t a virens. Appello Hippocratem: dieet conuictus, Eoas Inter et Occiduas non habet ista parem. y. Dec. Ian Haspelt met syn Wijf In steedsch' oneenigheid; en dat het soo moet wesen Bewijst hij door haer lijf Uyt Godes Heiligh woord, dus, met een statigh wesen: 5 Het vrouw-mensch teer en malsch Heeft God uijt Adams zijd' almachtigh willen halen, Maer de Copij is valsch En accordeert geenssins met haere principalen. it. Dec. VIS VINI VARIA 1). Vina mouent animos, hilares tibi, Belga; feroces, Bellaces, tumidos, humide Teuto, tibi. In vino veritas prohibet Romana poesis Dicere : Germane corrigitur, feritas. 14. Dec. IAN EN TRIJN) 2). Ian was de lessen moe die Tryn hem daglix gaf, En sey, wat doen ick, Trijn, wat kennis hebj'er af? Iek slaeder nae, seij Trijn, en 'kweet wel dat ick 'traeck: Iek mé, seij Ian, en gafs' een vuyst voor elcke kaeck. i. Dec. PAX MONASTERIENSIS 3). Plenipotens collecta din facundia tandem Impleuit grauidam plena Monasterium. Aurea Pax, ajunt, Coelo reuocabitur alto: Pacificae cedent arma nefanda togae. 5 Credimus? an fatuos insomnia, quod fit, amantes Luditis, et vanae lactat imago spei? Plene mendacem socio se plenipotenter Quisque probat, falli et fallere plenipotens. 1) M. D., 343. 2) K. b., II, 181. Het HS. heeft geen titel. 3) M. D., 353• De vredesonderhandelingen te Munster waren begonnen; in Dec. 1645 waren de Nederlandsche gevolmachtigden naar Munster afgereisd. Toen begonnen al de plicht onoplosbare quaesties van etiquette, welke in dien tijd dienden, om-plegingen en de vredesonderhandelingen te rekken of te doen mislukken. 5 Huygens' Ged., IV. 1646 61i Plane nemo loqui satagit: quin Plana loquenti io Cui liceat planum dicere nullus adest. Interea plene potatur; plenipotenter Mergitur auratis aurea diva scyphis. Desperare, rogo, liceat de Pace, potenti Fraude, patente (1olo plena Monasterium. r5 Aurea Pax res Concilij, quid? plenipotentis? Plene potantis? planipotentis erat. Ian. Remontez, Rhosne et Rhin an plus hault de vos sources'). Jl est temps que Nature, esgarée en ses coursses, Aijse de son desordre aille tout varier. Behringen et sa ratte osent se marier. (i Jan.) Que sa douce chaleur vous flatte et resjouisse, Que commode, que soupple elle vous obeisse, Qu'elle ne pese pas sur vos bras: Tout de bon, Qu'elle vous serue en tout de Robe de Japon. (I jan.) (MUSIJCK) 2). Als Ian een lietjen singt met Neel syn boose Wijf, Soo lyckent het van verr een buerigh straet-gekijf. Haer' stemmen zijn wat vals: maer dat en is 'tniet all. Neel singt het in B suer, Ian singt het in B mall. I. Ian. IN A. VINNII AD INSTITUTIONES D. IUSTINIANI NOTAS PERPETUAS S). Affer ad haec frontem explicitam, rugisque benignis Scriptorem ingenuum, candide Lector, adi. Si crambe bis cocta datur, bis cocta palatum Afficiet, lepido tota nouella coquo. 5 Heic, ubi tot videas perituris perdita chartis Onder het vers in marg.: Splenipotens. 1) Dit en het volgende versje komen voor in een brief aan De Behringen (Let tres franc.) van t Jan. 1646, waarin H. hem o. a. geluk wenscht met zijn huwelijk. Henri Markies van Beringhen werd in 1645 eerste stalmeester van den Koning van Frankrijk en trad kort daarna in het huwelijk met Anne du Blé (f 1676). Monsieur le Premier, zooals hij later in Frankrijk genoemd werd., was in 1634 in dienst der Staten getreden, maakte o. a. den veldtocht van 1635 mede (Mem. de Fréd. Henri, 179), behoorde tot de hofhouding van Frederik Hendrik en vergezelde in 1641 Willem II naar Engeland. H. had vriendschap met hem gesloten en stond met hem in correspondentie (Leitres francaises). De Beteringen stierf in 1692. 2) K. b., II, 191, Het HS, heeft geen titel. 353. Het vers is misschien gedrukt in Arnoldi Vinnii 7C. In quatnor 3) M D. , 6' 1646 Nomina, Per pet v as praestitit ille Notas. Dictarunt proaui, nunquam satis optima dici Quae quiscumque satis discere nemo potest. Sit Caesar pro Sole: tamen sub nube latenti io Phoebo Luna, faci fax adhibenda luit. Vi nn iv s hanc tibi, tiro, operam, si dicere verum Nil vetat, hanc nauat vel, veterane, tibi, Vel vobis, Terrae Domini, coilectaque Regum Nomina pacifica , P l e n i p o t e n t e manu. 15 Quin, Caesar Germane, tibi. Mandata, quod audis, Non intellecti Caesaris esse puta. Si dubias olim licuit praetexere leges, Desijt ambiguis sensibus esse locus. Frustra nos tardae Synodi facundia vexat, 20 Pagina V i n n i a d a e tota Monasterium est. Inuenies paruo Pacis momenta libello : Longa tribus verbis corruet ira Ducum. Post jussum procul esse nefas, post V i v e r e h o n e s t v m, Optimus in magnis lustinianus auis 25 Praecipit heic A l i v m non l a e d e r e. Te tibi testem Sume, sit arbitrij propria causa tui. Eloquere, an culpae reus, an sis criminis expers. Si reus, en que. te lege, lauande, laues. Postulat hoc unum Caesar, cum Caesare Reges, 30 Patria cum lachrimis, Redde c v i g v e s v v m. 9. Ian. (NEEL EN DRONCKE CLAES) t ). Claes quarn t'huijs soo voll wijns als hij pas recht kon dragen. En Neel syn wijf, die Claes met preken placht te plagen, En seid' hem niet een woord: dat Claes soo wonder gaf, Dat hij most seggen, Neel, ghij stelde 't lest soo doll aen, 5 Hoe is 't sus heiligh dagh, verdien ick nu geen' straf? Vergeeft mij, Claes, seij Neel, ick sagh u niet voor voll aen. lo. Ian. (GRIETS VOORSICHTIGHEYT) 2). Wat is hij voor een man, seij Neel, die'ck trouwen souw? Eel, rijck, geleerd, sey Griet, in allerhande spraken. Eel, ryck, geleerd? seij Neel: 'tzijn meugelicke saken: Maer, Grietje, seght'er bij, wat is hij voor een' vrouw? 14. Ian. libros Institulionum Imperialium ('ommentarius Academicus, et Forensis. De eerste uitgaven zijn mij niet ter hand gekomen. Zie over Vinnius dl. II, 228. vs. 23 en 24 niet in M. D. 1) K. b., II, 292. Het IIS. heeft geen titel. 2) K. b., II, i92. Het HS. heeft geen titel. 5* 1646 68 EEN KNECHT TE HUER l). Wat is hij voor een Heer daer ghij mij aen wilt binden? Een goed knecht, seght ghij, Ian, en sult hem soo bevinden. Een goed knecht? op uw woord houd ick dat voor gewiss: Maer 'tgaet mij naerder, Ian, of 't een goed meester is. 17. Ian. Seght Maeij het minste woord, s'is vaerdigh met haer lijf. 'Tis een licht vaerdigh wijf. 17. Ian. (IN CRUCEM AUREAM DANIELI SEGHERO AB AURIACO PRINCIPE DONO MISSAM) 2). Inanis Arbor, qua, pependit in Coelum Rediens Iesus, i Patres salutatum Quasi Iesuitas, qui redire de Coelo Verbis Iësum quinque cum libet credunt. 5 Dic esse te munusculum Patris vere Iesuttae, nempe Nassauij Patris, Qui considentem a dextera Patris in Coelo Iësum adorat, Iudicemque de Coelo Prauis probisque prospicit reuersurum. 10 Si forte quaerunt, unde qui Cruci fixus Moriens pependit non inauret hoc aurum, Dic, quinque verbis noluisse de Coelo Redire, clamantem V e n i t e me v e r s v m, Et quattuor, Surrexit, adde, Non est hic. r8. Ian. IN EANDEM 3). Confundunt elementa vices: Crux lignea tristi Mole Patrum misere languida membra premit. Aurea, quam Patres vel Marte vel Arte sequuntur, Patribus, aut fallor, non solet esse grauis. r8. Ian. (DOBBEL GELUCK) 'i) . Een goe slagh van een' vrouw is 't Ian geluckt te trouwen. En, of hij 't mogelick niet wel en kost onthouwen, 1) K. b., II, igi. In K. a. is de titel: Goeie onderscheidt. 2) M. D., 355, met den titel: In eanden Crucenz, zooals het HS. ook heeft. Dit gedicht werd nl. geschreven op hetzelfde blad als : Ad Patres Iesuitas caet. (zie blz. 74), dat den 17den Jan. werd begonnen, maar eerst in Maart voltooid. Ook in afschrift. vs. 13 in marg.: Math. I1 . 28. — vs. 14: Math. 28 . 6. vs. ii inauret afschr.: adornet M. D.: adornat 3) M. D., 355. ) K. b., II, igi. Het HS. heeft geen titel. 69 1646 Soo spreeckt hij niet, of 'twijf betaelt hein met een douw. Is dat goe slagh? het zijn goe' slagen van een' vrouw. rg. Ian. (ONTHOUT) l). Dat je 't mij wel onthoudt, seij Pier, den vyfden Maert: Of 'tis j' een mandement niet all' de kosten waert. Ia, Ia, sey kaele Claes, ick sal 'tje wel onthouwen. I)e dagh is om. geen geld. wel heeft hij 'them onthouwen. 19. Ian. OP VONDELENS ALTAERGEHEIMENISSEN 2). Dit is de misdracht van een' man Die qualick mis en misdoen kan. Wie is de vaer? ick derft u niet seggen. Men magh het kind te vondelen leggen. 19. Ian. OP DE I2. BOECKEN VAN N. 3). Aeneis en dit Boeck zijn even lang te lesen: En dit is wel soo lang, maer 'tsal soo lang niet wesen. 19. Ian. IAN DEN OPSNAPPER) 4 ). Ian was een gast vergast van gasten sonder end. Nu heeft hij sich vergast: en daer syn' wooning was 'thuijs Der gasten sonder end, daer is de kans gewent, 'T End is van 'tgasten huijs, en Ian vergaet in 't Gasthuijs. 20. Ian. (NOODINGH TER KERCKE) 5). Ghij sitt bij 'topenen van uw neefs Testament. Maer, Ian, ick weet uw' sorgh veel nutter aengewent. Laet het ons half soo lang in 's Heeren sterfhuijs herden, Ons Vaders Testament sal daer geopent werden. 20. Ian. I) K. b., II, 191. Het HS. heeft geen titel. v. tje K. a.: ghy 2) Vondel's .4ltaergeheinzenissen, in het najaar van 1645 uitgegeven, werden heftig aangevallen. Eene reeks van verzen werd er tegen geschreven (zie Unger's Vondel, 1645, bl. 223-247); H. vergenoegde zich met dit versje. 3) K. b., II, 191. De titel was eerst: Ot Plan/es Mauritias in 12. Boeken, doch dat werd doorgeschrapt; K. a.: Virgilius overgeset. Zie blz. 64. t) K. b., II, igi. Het HS. heeft geen titel. vs. 4 'TEnd het HS heeft: 'TEn K. a.: 'Tend 5) K. b., II, 189. Het HS. heeft geen titel. vs. 3 het ons K. a.: ons het 1646 70 (AD POSTHUMUM) l ). Posthume, vis grauis adscitá grauitate videri. Futilis est, quia non utilis ille labor. Omnibus a puero fecit Natura molestum: Non est quod simules, Posthume, vir grauis es. 21. Ian. (AD AULUM SERO POENITENTEM) 1 ). Ultima praeteritae impendis suspiria vitae. Serius hoc? certe serius, Aule, facis. 21. Ian. (MEER ALS STICHTING) 3). Ian blindt sijn' buerman met syn dack, Als of hij hem syn oogh uijt stack. Hij wil hem naer den Hemel haesten. Hy houdt het met tie Roomsche Kerck 5 En haer' verdiensten over-werck; Hij over-sticht syn' even naesten. 21. Ian. My luste wel te weten Uyt niew-jaers Almanacken, Of kacken gaet voor eten, Of eten gaet voor kacken. 21. Ian. Griet is een Christen mensch, en leeft gelyck een swijn, En evenwel will saligh zijn. Men gaet wel naer den hemel, Griet, Met sulcke schoenen, maer met sulcke Coussen niet. 21. Ian. Een Crijsman is een Cruijsman. Spell ick ter degen, huijsman? Een huijsman seij hier tegen, Ghij spelt het wel ter degen. 21. Ian. (VREEMDE ONVREEMT) 4 ). Ick vraegh, wat meisjen is dat, Ian? Hij seit, een vreemde sonder man. 1) M. D., 357. Het HS. heeft geen titel. vs. 4 vir M. D.: vis 2) M. D., 357. liet HS. heeft geen titel. 3) K. b., II, igo. Het HS. heeft geen titel. h) K. b., igo. Het HS. heeft geen titel. 71 1646 Ick weet niet waerom Ian dat seit: Mij dunckt het is geen vreemde Meit. 21. Ian. (PLUCKHAER) I) Is Ian van Neel syn wijf gescheiden? Neen; sij verstaen sich met haer beiden Dat Ian het sijn treckt en sij 'thaer. Nochtans, het minste dat men rocken', 5 Soo vlieght hem Neeltjen in syn' locken: Ian treckt het syn, en Neel het haer. 26. Ian. PRO URSINA PELLE. Major minorque satellites Poli ferae, Septem trionum bajulae, assiduae faces Plagae rigentis; ille vos injurid Traduxit autor, quisquis olim frigidas 5 Pronunciauit : nescio mehercule Quid de minore dixerim. major calet. 29. Ian. (LECKER LATIJN) 2) Spaert wat hongers voor 't tweede gerecht Soo u 'teerste niet heel naerden mond is. 'Theeft een leckere segger geseght, Durale et vosmel rebus seruate secundis. i. Feb. IN ALB. DURERI PICTURAM CHALCOGRAPHICAM 1). Thesaurum, Spectator, habes, quern dicere las est Aureum, ut abjecto ducat ab aere genus. Dureni diuina manus quidcumque sub ullo Sydere, Natura luxuriante, viget, 5 Aeternum facit acre sue. Stupet ipsa superstes Ad recreatoris vim recreata sui, Duritiemque datara fluxis quam vel Iouis. ira Non possit, vel edax non abolere dies. Nos vero mage miramur, nil durius esse Io Durero quo nil mollius astra vident. Viue, vir excellens, quando dedoctus obire Quantus hic est Orbis totus in acre tuo est. I. Feb. 1) K. b., II, iqo. Het HS. heeft geen titel. 2) K. b., II, igo. Het HS. heeft geen titel. 3) M. D., 352 . Albrecht Ditrer (1471-1528), de beroemde Neurenbergsche schilder en graveur. 1646 72 IN EJUSDEM XYLOGRAPHICEN I ) Aenea Durers duram monumenta senectam Ferre, parum, dices forte, stuporis habet, Mome, sed e ligno tabulas qua dixeris arte Vitales nullo posse perire situ? 5 Audio et adstipulor: non haec ex acre perenni, E ligno vitae lamina secta fuit. i. Feb. IN EFI' IGIEM MULIERIS SCOTICAE QUAE 9. LIBEROS UNO PARTU EDIDERAT, DURERI CLUTÓ j'py oV 2). Prolis ter ternae rard compage parentem Rarior Alberti penna remel peperit. Pace mei. nouies Mater non, viva, fuisses, Pace inca decies, foemina picta, fores. 4. Feb. Ian schorte maer een' volle beurs. Neel schorte mé wat: wat? haer keurs. En nu en komt Ian noyt te kort, Om dat syn wijfje soo veel schort. 7. Feb. IN OBITUM IOANNIS POLYANDRI A KERCKHOVEN 3). Exuit ad vitae metam quas exul et infans Kerckhovius Metis induit exuuias. Fortuna nolente senem vox extera fecit, Eripuit sceleri barbara lingua virum. 5 Quantum, Leida, virum! quantum non obuia quaeque Sidera, nee temere saecula quaeque dabunt. Quem dederis Romae ciuem, cui patrius ipse Sermo Palaestinae sancta loquela fuit, Quem veteres Gandae subduxissetis Athenae, jo Celta putat, nouit Belga fuisse suum. Qui populi Pastor duplici sermone, scholarum Multiplici, assiduus Rector utrique fuit; Omnibus omnia; facund^. Pietate modestus, Doctá, prudenti simplicitate Pius. 15 Multiviro tribuere suum fata aspera nomen: Hic -o,ó Hic Polyander erat. 21. Feb. 1) M. D., 352. 2) M. D., 352, waar aan den titel is toegevoegd: quad tens me est. 3) M. D., 355. Zie over Polyander blz. 34. Hij was den 4den Febr. op 77jarigen leeftijd gestorven. 73 1646 (NIEW UERWERCK) t ). Claes trouwde gisteren met Neel syn' uytverkoren': Te middagh heeftmen wat in 'thuijs begost te hooren; En 'tgaet van buytenen of Neel den Bruijghom sloegh. Neels horologie is ontstelt; sy slaet te vroegh. 22. Feb. 2) AD FRID. SPANHEMIUM (POLYANDRO) PARENTANTEM Facunde Rhetor, saeculi Chrijsostome Balbutientis, cuius ore mei merum, Mel eruditum, manna praesentaneum Stillare, quid stillare? totis imbribus, 5 Torrente toto gurgitare qui vident Videre vix credunt sibi, qui non vident Negant videri posse; per fidem tuam, Post illud eloquentiae flumen tuae, Post illud eloquentiae fulmen magis, zo Quid impotentiae Fidem tentas meae? Appello, si nos audiunt, manes sacros Kerckhouianos: Umbra, quae caelestibus Immixta dudum futilem nescis humum Et illud omne terreum quod viuimus, 15 Quod instar umbrae est, saeculo si qua vacas, Decide litem: Quaero quid Spanhemium Coruis poetis aut poetrijs putes Fecisse picis relliquum, post aureas Locutiones lachrimasque argenteas, 20 Et aere sempiterno epos perennius? Agnosco latam coelitus sententiam. Respondet Umbra semper aequi judicis, Catonis umbra coelico-censorij : Si flare cum Spanhemio protium et ilium, 25 Tacere post Spanhemium stile logui est. 24. Feb. AD MAGNUM, OLIM, POETAM 3). Tempus erat quo te fassi sumus esse poetam, Et merito fassos nouimus esse tuo. Postquam cum senio languescit vena, fatiscit Gratia, quae paris, ex tempore nata mones. I) K. b., II, 192. Het HS. heeft geen titel. vs. 3 buytenen of K. a.: buyten af, of — vs. 4 horologie K. a.: uerwerck — slaet K. a.: slaet al wat 2) M. D., 356, met den titel: Ad Irid. Stanhemium cum Epicedium a me pos -ceret in mortem I. Polyandri. 3) M. D., 357. 1646 74 5 Nil opus est scribas, quae nunc, ex tempore scribi, Ex illo sese tempore scripta probant. 25. Feb. Al) COMITEM DE SERVIENT REGIS CHRISTIANISSIMI IN CONVENTU MONASTERIENSI PLENIPOTENTIARIUM r ). Maxime Plenipotens, qui seria, ludicra, parua, Grandia, quidquid agis, plenipotenter agis; Summe vir, his te quisquilijs permitte rogari Ut Zulichemium plenipotenter ames. 25. Feb. AD ILLUSTRISSIMUM ET EXCELLENTISSIMUM COMITEM DE AVAUX 2 ) Grande Monasterij decus, illustrissime Memmi, Unice facundae nobilitatis honor; Excipe quo Pacem vultu sectaris, aperto Excipe quae ferimus dona supercilio. 5 Oratore Deo nitor minus esse molestus, Prodeo prodenti nixus Atlantiade. Si qua Monasterij loquimur male consona curis, Mercurij certe numen et omen ama. Quid, Memmi, caduciferam pugnare videtur 10 Cum sibi collega Plenipotente manu? i. Mart. AD PATRES IESUITAS, IN CRUCEM AUREAM DANIELI SEGHERO AR AURIACO PRINCIPE DONO MISSAM 3). Discite, seu socijs libeat seu Fratribus esse, A Romae quondam Fratribus et socijs, 1) M. D., bij de Inscriptiunculae Autoris, met het opschrift: Ad Comitem de Ser -vient. Abel Servien, Markies van Sablé (1593-1659), bekleedde verschillende staatkundige betrekkingen in Frankrijk en trad daarna als diplomaat op. In 1643 werd hij naar liet congres van Munster gezonden. Hij was de vertrouwde van Mazarin, heeft te Munster al zijn best gedaan, om den oorlog niet te doen eindigen, en heeft zijn medegezant d'Avaux steeds tegengewerkt. In marg.: Non eet elegantiae tuae tantum magna sectari. Sen. vs. i parua, M. D.: larva et 2) M. D., bij de Inscriptiunculae Autoris, met den titel: Ad Comitemn de Avaux. Ook in afschrift. Claude de Mesmes, Graaf van Avaux (1595-1650), is Fransch gezant geweest te Venetië, in Denemarken, Zweden en Polen. In 1643 werd hij gezant in den Haag en vertrok spoedig daarna naar liet congres te Munster. Bij vs. 5 in M. D. in marg.: Mercurio , qui in fronte libri. vs. 7 loquimur M. D.: loquitur — vs. 9 Memmi afschr.: dextramne — caduciferam M. D.: caduciferum 3) M. D., 354• In 2 IISS. H. schreef het vers den Iaden Jan., maar veranderde het den eden Maart, zoodat alleen de 4 eerste regels bleven. 75 t646 Quos vano Batauos dictatis crimine Christi Tollere nolle Crucem, tollere nolle Crucem. 5 Nec potuit vero Crux de grauiore metallo, Nec potuit Patri de meliore dari. Si grauior Christi est (hoc ipso dicimus auro) Aurea, vitalis, sana, salutifera est. Tolle Crucem secure Pater de pondere, nunquam TO Ulla simul grauis ac aurea massa fuit. 2. Mart. NUDA VERITAS. Penrage de nous veoir adorer les dehors, L'enchassure, l'estuij d'un pauure petit corps. Ce n'est pas que pour moij je le mesprise ou blasme: Mais, si je le voij nud, à dire mon aduis, 5 Il n'est chose qui moms represente une Dame Qu'une femme qui n'a chemise nij habits. 3. Mart. Gaet, onbehangen Boom, daer Iesus lijf aen hingh l), Doe hij ten hemel gingh, Gaet ledigh Cruijs, en groet der Iesuiten vadren, Die Iesum heeten nadren 5 En met vijf woorden uijt den Hemel, naer haer sin, Ter wereld halen in. Gaet seght haer, dat ghij een' geringhe gifte zijt Van een recht Iesuijt, Des Vaders van Nassau, die Iesum daer aenbidt ro Daer Hij ter rechter sitt Van 'sVaders eewicheid, en Rechter af sal komen Voor boosen en voor vromen. Vraeght ijemand, waerom Hij, die hier hingh t'onser schuld, Dit Goud niet en vergult? r5 Seght Hij geweigert heeft te komen op vijf woorden, Die maer Hem toe en hoorden, Van daer hij sitt en roept, Komt all te mael lot mij. En, Cruijsken, seght 'er bij, Segt in vijf woorden met noch and're drij of vier, 20 Hij is ten Hemel op gestegen, en niet hier. 5. Mart. 1) Het HS. is bij de Lat. gedichten. Het vers is eene vertaling van Ad Crucem auream Danieli Se;hero .... dono missant van 18 Januari, Zie blz. 68. Bij vs. 17 in marg.: Math. ii . 28. — VS. 20: Math, 28 . 6, 1646 76 DE VERMOMDE HOER 1 ) Trijn trock een masker aen, en meend' haer soo te decken, Dats' onbekent sou gaen met Vastelavond-gecken: Maer 'twas verloren moeijt, strax was de deun geschent. Sij was te seer geleekt, en by te veel bekent. ió. Mart. IN EFFIGIEM UXORIS A. VAN DIJCK PRAESTANTISSIMI PICTORIS, IPSIUS MAND FACTAM 2 ). Talis Bram quae digna fui de mille Britannis Unica quam vellet Dyckius esse suam. Si quis huic vitam tabulae, malus arbiter optas: Sufficit aeterná quod sumus esse manu. 5 Pluria non viuens pervivam saecula, quam si Viva, vovente meo Pygmalione, forem. 17. Mart. AEN DEN HEER VAN ZUILICHEM 3). Vaste zuil van Zuylichem, Die mijn stamelende stem Lest vereerde mei de eer, Dal se Tesselschade weêr 5 Eens sou vragen, waerom a 'at Sy haer tegenplicht vergat? 'k Heb de vraegh aen Tesselschae, Gadeloose wedergae Van Apoll', met winst besteel, io Want haer antwoori is gereedt, Die se om dit briefje treckt, Die mijn winstbanier verstreckt, Die aen my, die u vooral Een g etuyghpant wezen sal, 15 Hoe mijn vraegsampt by haer geldt, 1) K. b., II, 192. In K. a. is de titel: Neel ontdeckt. vs 3 de deun K. a.: het spel — vs. 4 seer K. a.: veel ') Van Dyck was in Engeland getrouwd met Maria Ruthven, eene hofdame der Koningin. 3) Afgedrukt in Tesselschade Roemers en hare vrienden, 55. Dr. Van Vloten meldt niet, waar het I15. van dit vers berust; ik heb het niet gevonden. Alida Bruno was eene dochter van Maarten B., die langen tijd te Alkmaar predikant is geweest, en eene zuster van Hendrik B. Zij was bevriend met Tesselschade en heeft eenige verzen geschreven, die voor een deel zijn opgenomen in Klioos Kraam (1657), Bloemkrans van verscheiden Gedichten (1659) en Hollantsche Parnas (166o). Van enkele harer verzen bevindt zich het HS. op de Leidsche Bibl. 77 1646 Als ick maer u naem en spell', Als ick, in eerbiedicheyt , Segg-' wat Cons Iantyn haer seyl: Dat den Haegh nu, ons te spijt, 20 Ons behaagen ons bend'. — Huy' ens, luisterrjcke son, Die wel duysent rampjes won Pan de wijze Tesselschae, 'I Is een overgrooie schae; 25 Maer het is een minder quael Nu s'u naem ons overlael, Die, van my maer eens verlaelt , Rijm, ja winst van Schade haell. 20 Maart. Alida Bruno. IN EFFIGIEM BRUNONIS PLUMBO DELINEATAM 1^. Miramur mutam effigiem quam viuere dicas? Brunonis gestum versificantis habet. Tu tamen errasti, pictor: monochromate totum Versificatorem reddere desipere est. 5 Verte stilum. pro quo versus vomit ille calore Pingendus vultu versicolore fuit. 21. Mart. IN EFFIGIEM HENR. BRUNONIS 2). Qui versum in Versus hominem vis pingere, frustra, Ni versum nóris pangere, pingis homo. Non est lineolis Brunonis reddere vultum : Pingendus totidem versibus ille fuit. 5 Summa rei est, toto dignos Brunone colores Ut semel absoluas, pinge Poematium. 23. Mart. IN I. SMITHIJ NOVIOMAGUM 3). De lute lucem mutuare nemini Procliue non est. Hoc agunt qui nil agunt Nisi id quod actum est, proferunt nihil nisi Quod protulere doctiores aut aui, 5 Aut forte patres. Smithius non sic meus, Non sic. Avorum nemo quod, nemo patrum 1) M. D., 35 1. Zie over Hendrik Bruno dl. II1, blz. 333. 2) M. D., 35 1. 3) M. D., 349. In 2 HS.; één daarvan is bij No. XLIIIa en heeft den titel: In Smithy Noviomaa uni, Oppidum Batavorum. Zie over Johan Smith dl. II, 293, 294, en over zijn boek, dat in 1645 liet licht zag, dl. III, 539. vs. 3 id i HS.: hoc 1646 78 Peruidit, hic peruidit, et meos docet Princeps Batavos, oppidi sedem sui, Et illud olim illustre seminarium to Virtutis, illud nunc et armorum penu, Quod maluit non esse quam jugum pati Ferox BatavOm ductor, Insulae suis Adhuc Batavae deligens forti fugR Prudens recessum. Disce, lector, Smithio 15 Docente, si Batavus es, quo cesseris, Et unde, cum sinistra fluminis fait Sinistra ripa, dexteras inuasimus Dextre paludes: disce , nec fumos puta Gerrasve vendi; testibus testaceis 20 Efossa fimo veritas fumos fugat! Nummi loquuntur, frusta, lampades, styli, Elingue marmor asserent cum Smithio, Hic esse saltus, hic Rhodum. Mirare nunc, Lector, docentem Smithium quod nescias, 25 Nisi de tenebris Smithio accensa face, Prodente Patriae situm Patriae situ. i. Apr. AEN ALIDA BRUNO 1 ). Meisjen, moije makelaers, Niet van liefde, niet van Geld, Maer van Dichtjens wel bestelt, Boven all de kakelaers 5 Van Noordholland, man of wijf, Stell ick uw beknopt bedrijf. Ghy doet Tessel met het woord Van een' vriendelick bedwang Seggen daer ick naer verlang, 10 Ghij doet datse mij verhoort, Doetse, datse niet en souw Dencken, door de lepten kouw Naerden Haghe spelen gaen. Lieve, leent mij nu noch een 15 Straeltje van die stercke reên; Doetse by haer woord bestaen: Seght haer dat ick sitt en wacht Naerde rent van haer besoeck Die bekent staet op mijn Boeck, 20 En soo rijmtse goeden nacht. 2. Apr. vs. 14 Prudens M. D.: Princeps — vs. 17 dexteras i HS.: dexterasgne — vs. 22 asserent I HS.: assent M. D.: asseret 1) Zie blz. 76. 79 1646 AEN ALIDA BRUNO '). Noordhollandsch Meissje; neen, Noordhollandsch Knechje recht, Die mij met vrouwen Rijm soo mannelick bevecht; Doen ick die Dichten sagh, die dicht gerijmde Dichten Die Bruno, niet als dicht, niet en soud' overdichten, 5 Gelooft mij dat ick stond en noch in twijffel sta, Of 't Suster Henrick was, of Broeder Alida. 2. Apr. NEEL 2). 'k Sei, Neel, wat lett uw' Mann, hoe hoest hij dus beklaeglick, Is 't Koude die hem deert? Ia, sprack sij, maer die 's draeghlick, Hy is niet seer verkout, dan siet, de Mann is oud, Soo komt'er 'tswaerste bij, hij is mij te verr koud. Pro furor indefesse Deí m, pro peste perenni ) , Semper in hanc Fati fulmina stricta domum! Omne genus dudum patiens experta malorum, De@rat adhuc quod agens ederet ipsa nefas. 5 Qua quendam ferijt sicá fortasse merentem , Occidit Matrem Filius immeritam. Iila tamen viuit. Quid? cui percussor honorem, Qui vitae vita est, filius eripuit? Credimus in culpa matronam viuere ? sola zo Credimus in culpae suspicione mori. PIGER 4). Vult piger et non vult: nee gaudet velle, nee audet Nolle: mouet, jacet; it, non it; et hic et ibi est. S. Gillis. r6. Aug. AD TESSALAM 5). Tessala, tot monitis toties de fraude poetae, Nunc quoque de insidijs certior esto nouis. Ille tuos montes, et quae, quasi pene Gigantum Aemula, non uni, robora rupe locas, 5 Ille tuos laudat Fontes, ille antra Deabus Commoda, et has propter non odiosa Dijs? 1) K. b., II, 190. De titel was eerst: (lende selve. 2) K. b., II, 399. Het HS. heeft alleen het jaartal. 3) Het vers heeft alleen het jaartal. "t) M. D., 352. Bij vs. i in marg.: Text. sacer. 5) M. D., 349, met den titel: Ad Tessalam, de Barlaeo Monitum. H. zond liet gedicht aan Barlaeus, die, toen hij in Sept. Tesselschade te Muiden ntmoette, haar iets van het vers mededeelde, „sed non omnia" (Hooft's Brieven, IV, 323). vs. 6 has M. D.: hac 1646 80 Crede mihi, quod in ancipiti gladiator arena, Quod nudo liber vertice Falco facit, Aut Aquila, aut Serpens Epidaurius, omnis ab illy. ro Gente, licet probitas emicet ore, facit. Non feriunt, quo collimant; quod lumine laeuo Non est semper idem, crede, quod ungue petunt. Ille tuas, Rhetor, latebras sacrosque recesses Praedicat, aut lucos ille , Poeta, tuos? 15 Tessala diffide; est viduae, est soli quod in aurem Inspiremus, et hoc pondus in augurio est; Non it eo nequam quo se vult ire videri: Hoc agit? hoc ergo non agit. Hoc agitur: Anguis Barlaeá quidam veteranus in herba 20 Arrecto tumidus vertice colla leuans In latebris, incauta, tuis, in valle rosarum Muscosi gestit fontis inire Specum. Si dubitas, en quantus ego, quem respuis, autor, Quam potior monitis cautio nulla meis. 25 Ut melius Furem nemo quam Fure reuelet, Optimus agricolae censor ut agricola est; (Me quoque Pastores vatem dixisse memento) Haec ego de fucis, ipse poeta, loquor. z8. Aug. In Castris S. Gillis. IN REGIJ FUNDAMENTA PHIJSICES t). Particulis, ais, hic iterum puerascimus? 0 tu, Quisquis es in senio qui fugis esse puer, Hoc mundi senio, his annis puerilibus, omnis Cum puer a tergo it Mundus Aristoteli, 5 Edoctus Mundi partes et si qua proinde Subdiuisa nouis partibus esse solet, Crede tuas, Lector, partes, ne in partibus erres, Has bene, non partim, discere particulas. S. Gillis. ult. (31) Aug. AD EXIMIUM EPIGRAMMATICUM 2 ). Nemo negat, Maevi, scribis plane atque rotunde, Et quacumque stilum vertil acumen habet. vs. 19-23 niet in M. D. 1) M. D., 351. In Flenrici Regii Ultrajectini Fundamenta Phiysices. Amstelodami, Apud Ludovi cum Blzevirium, Anno CI:)I7CXLVI, is H's versje niet opgenomen. Henricus Regius (1598-1684), geb. te Utrecht, was doctor en sedert 1638 professor in de medicijnen en in de botanie in zijne geboortestad. Hij was een vurig aanhanger van de leerstellingen van Descartes. 2) M. D., 355• 81 1646 Hoc tarnen, hoc, saluis Naturae legibus, unum Nescio, qui pungant plana, rotunda secent. B. op Zom. 20. Sept. AEN CASSIOPIN, GOUVERNEUR TOT GEERTRUYDEN13ERGH I ) Ontfangen bij mij onderschreven, Niet d'eerste male van mijn leven, Tot laste van 'tGouvernement Van Geertruij'nberg myn' volle rent 5 Van Steur in 'tsout twee tonnen teffens Met een' geroockten Salm daerneffens, En houde mij mitsdien voldaen Voor dese reise, mits voort aen De Gouverneur mijn rente-geller, 10 Mijn Salm-facteur, mijn' Steurbesteller Op jaerlixe voldoening' pass'. Want of ick hem de Rente rass Sal lijden of niet af te leggen Siet, dat en kan ick soo niet seggen. a 5 Geschreven op November drij Sess hondert veertich sess; door mij Rentheffer, en tot meer betuijgens Geteeckent met mijn' hand C. Huijgens. 3. Nou. Hagae. IN SPECULAM NOVIOMAGI EDITISSIMO MURORUM ANGULO SUPERSTRUCTAM 2). Hos tumulos pede non trepido, quamcumque dolenti, Claudius afflictos inter adiuit auos: Hic stetit, hic frendens Aquilas, hic lumine torvo Moenia Romanas vidit adire manus; s5 Hic potior de se visa est victoria victo 1) Dominicns Cassiopijn werd in 262o kapitein, was later luitenant-kolonel en van 1637-1651 gouverneur van Geertruidenberg (vgl. Izaak van Nuyssenburg, Korte be• schrijving van Geertrnidenberg, 1774, blz. 183). °) M. D., 350. In 2 HSS.; één daarvan, zonder titel en datum, is bij N. XLIIIa In 1646 werd te Nymegen van stadswege de Belvedère opgericht. H. was kort te voren in Nymegen geweest en zond nu zijn vers aan Smithius (brief van 29 Dec. 1646, bij de Eilist. Lat.). Vs. , 3 en 4 van H.'s gedicht staan met eene kleine wijziging van de beneden vermelde andere lezing . op het hek geschilderd voor de achthoekige kapel op het Valkhof. Dit opschrift, „dat op diezelfde plaats, in vroegere jaren te lezen was," werd in 1836 hersteld J. H. Klappert, De stad Nymegen en hare omstreken, blz. 57, 58). vs 4 één HS.: Moenibus nitrites vidit adesse manos Huygens' Ged., IV. 1646 82 Prudenti Patriae consuluisse fug: Hic 'flammas in tecta ferox arasque focosque Partitus, steriles hostibus exuuias Obtulit, atrum, immane nihil, vestigia rerum to Quas nisi nouisset perdere perdiderat. Quam facies hodie rerum diuersa refulges, Quam ripae Dominos nos utriusque facis! Immineant Aquilae; facimus quod fregimus, Vrbem Destructam proprijs ignibus extruimus. 15 Si quis ab hoc, hospes, caligas culmine, plus quam Viderunt Batauos disce videre meos. Ante pedes olim Vahalis fuit? additur ipse Rhenus, et ante oculos Isala, Mosa grope est. Surgimus. atque eadem est Urbis quae Collis imago: 20 Prosperitas illi quod novus huic dat apex. Quaeris adhuc cur impositum sibi Pelion Ossa Sentiat et summa celsior Arce micet? Res humilis mons est. Speculam superaddimus, ut se Despicier nobis maxima quaeque sciant. to. rob. (Dec.) AD PATRES IESUITAS, PRO PATRE DANIELE SEGHERO 1). Non satis adstipulor vobis, ignoscite Patres, Per quos Seghero non datur esse Patri. Ilse Pater nobis non est, qui gignere nescit, Omnibus indignus nomine Patris cc7rxi;. 5 Quid vero Segherus? nxt ? qui pene paterno, Coelibe, viuentes gignit ubique Rosas? Qui, quod Naturae matri non contigit, ipsis Aeternis tantum non dat olere Rosis? Talia qui patrat Patriae Patribusque, videtur to IIIe mihi patratissimus esse Pater. to. rob. (Dec.) hora prima post mediam noctem, uno spiritu. IN EEN PSALMBOECK AENDE WEDUVROUWE VAN DORP VEREERT, SOO HET OUDE, VAN HAER MAN GEKOMEN, VERLOREN WAS 2). Oprechte weduvrouw, die Gods gesproken Woord Met lust en aendacht hoort, vs. 17 ipse I HS.: ecce — vs. 19 en 20 gaan in i HS. aan vs. 25 en 22 vooraf. • 1) M. D. , 354 , waar aan den titel is toegevoegd: Pictore celeberrimno. • 2) I. •b., 1I, 189. In K. a. is de titel: In een Psalmboeck aen een' Weduvronwe vereert, het oude, van haer Man gekomen, verloren zijnde. Sara van Trello was de tweede vrouw van Frederik van Dorp (1547-1612), de zuster van Lucretia van Trello en de stiefmoeder van Dorothea van Dorp. Bij vs. i in marg.: t. Tim. 5 • 3. 83 1646-1647 En tuchtelick beleeft: God biedt u oock syn' ooren En wilt .0 singen hooren, 5 En suchten in _Musieck. En, of ghij niet en vondt Waer met ghij 't pleghen kondt, Bestelt u tot de konst een' Coningh en syn' snaren, Daer alle Wedervaren Van voor en tegenspoed bevallicken op luijdt. ro Valt aen de niewe Luijt, Soo d'ouw' versleten, of vergeten, of versuijmt is. Als dese soo beduijmt is Als die u liever was dan eenigh rijcker pand Van d'allerliefste hand, 15 Dan geef ick u verlof om, uijt den sang gescheiden, Stillswijgens te gaen beiden Op d'uyterste Bazuijn die met een hell geschall De vrome wecken sal, Die met een holl gehuijl de boose sal doen beven, 20 En roepen u in 'tLeven Der niewe hemelen, daer, drij mael heiligh, 'tslot Der lofsangen tot God, En, drijmael, haer beghin voor 's lams verheerlickt wesen, Daer 'tall Musieck sal wesen, 25 All minnelied, all vred', all evenstemmicheit, All een, all eewicheid. i8. iob. (Dec.) noctu, uno spiritu. EUPHRASIA. OOGHEN-TROOST AEN PARTHENINE, BEJAERDE MAEGHD, OVER DE VERDUIJSTERING VAN HAER EEN OOGHE 1). Verdenckt den dichter niet die dese Penn' beleidt. Hij heeft u vander jeughd met ydel' vrolickheid, Bij vs. 17: I. Cor. 15 . 52. — VS. 21: Esai. 65 . 17 . I. Petr. 3 . 13. — VS. 22: Apoc. 4 . S. — vs. 23: Apoc. 5 . 6. 1) K. b., I, 257. Zie over de uitgaven de Inleiding, blz. XXIII. Van het gedicht bestaat slechts een klad, door H. zelf aangeduid als „Minute defectueux". In dat HS. is de volgorde der versregels aldus: vs. I-139, 279-293, 305-401, 805 945, 957— einde (daar vindt men den datum). Op een ander blad: vs. 293-305,4oí-649, 685-720, 649-685; verder vs. 721-805, en vs. 945-958. Gemist worden dus, behalve enkele versregels, vs. 139-279, die naar de oudste uitgave zijn afgedrukt. Bij het HS. staan maar enkele citaten in marg. H's gedicht werd geschreven voor Lucretia van Trello (vgl. dl. I, 166), de vrien. din uit zijne jongelingsjaren. Toen Lucretia gestorven was, zong H. dan ook: Lucretia light hier die 'ck oni een Ooghe troosten, Met Leeringen gesooght uijt al het mergh van Oosten. Zie op II Juli 1664. De Ooghen-troost zag waarschijnlijk in het najaar van 1647 het licht; den 23sten Nov. spreekt Barlaeus van de „Eufiasia tua recens nata" (vgl. Hooft's Brieven, 1V, 325). vs. I dese Penn' uitg. 1647:: desen Rina 6* 1647 84 Met jock voor jock bericht: en 't docht hem in die jaren Dat woorden sonder sout en lacchen, susters waren; 5 En 't docht u even soo. Nu weten Ghij en Hij Het suer en 'tsoet gesicht te stellen, naer het zij. Naer 't nu is, voeght ons 'tsuer: maer tuschen 'tsuer en 'tsuere Valt keurigh onderscheid. D'ellendigh' avont-ure Daer God ons mede dreight vereischt een amper-soet, ro Een statigh-suer gelaet van ooghen en gemoed. Als 'tkind geslagen werdt betaemt hem eens te suchten: Maer knorr en kijven zijn ontydighe geruchten, Die noch een' niewe Roeij verdienen van de hand Die d'eerste geessel gaf aen syn geliefde pand. 15 De Pottebackers will is meester van sijn' aerde, Misbruyckt by 't aerden vat tot diensten van onwaerde, Wat reden heeft het vat te seggen, Waerom dus, Waerom en ben ick niet soo kostelick als flus? Verstaet mij, aerdigh vat, voll allerhande deughden, 20 God heeft u van een' kleij die oor en oogh verheughden Voordachtelick gedraeyt: nu lust hem van die kleij Wat aerdighs af te doen. denkt of de Schepper zei', Schoon' aerde, wordt tot aerd: wat staet u toe te seggen? Waer mede meent het kind de macht te wederloggen 25 Van 's vaders wijs bestier? wat reden heeft een worm Te klagen, Ben ick oock gegoten in Gods vorm, Waerom vertreedt hij mij? Leert suchtende belyden Dat Hem de roeij toe komt, en u de schuld van 't lyden: En, of 't u erger ging, 'tvat heeft geen woord in 'tvat 30 Om seggen, waerom doet de Pottebacker dat? Daer zijn goe' Predikers, die met gesonde monden Bequame Meesters zijn tot ongevoelde wonden, Stuerluijden op het strand, die vrienden inden nood Gerust en sorgeloos vermanen tot de dood. 35 Van dese ben ick geen: uw lyden is mijn' pijne, Bij vs. ii in marg.: M£T2(3xniov€vov ózí^aoYog, 4v44ov. Eurip. Antig. — vs. 15: Roni. 9 . ar. — vs. 17: Job 10 . 3. — vs. 23: Ps. 91 . 3. — vs. 27: yJ a' eiK' ávzyKy, Kx1 S£oï?a t leáxov. Eurip. Optimum est pati quod emendare non possis, et Deum, quo auctore cuncta proueniunt, sine murmuratione comitari. Sen. Ep. 107. Unum est levamentum malorum ingentium, pati et necessitatibus suis obsequi. Id. 3. de Ir. 16. 'ApyxAi yc9p T' £?Ti .• EJS P+ps r cev3pi avx . 'AAAz Tí lLci r£pi?o-à vó(.covg Burijn ri.}£?9x[; Tantum aliquis sibi posse videtur, Fata quoque ut superet? Ovid. Met. 9. Potius vero, si id nolumus quod Ille vult, nos c:ulpandi sumus, quam Ille non recte aliquid facere existimandus est. Aug. Ep. 793. — vs 31: OL ZnA£r d' iPTi Tà Y,x:C Eireiv T[V' £?.7'fOYTx, (L:] ,i2ecZ, ''x fluer T E7rcrfb3 v 003 V Ëp'yoV x!41, AVTÓv 3É (4dix£?,7x! oVK 'ir' £?T! p^3Iay. "ET£pov Ti TOU A£YF[V O•TÍ TÓ reTov- Sévxt. Philip. ap. Stob. `Pass vrxpxiv£ïh i ,rx.3óvrx Kxpr£p£ïv. Inc. "A^rxvrág é?(6£v siS TÓ vJUNsr£N vocpof. Facile omnes cum valemus, etc. Ter. And. 21. Heu mihi quam facile est, quam vis hoc contigit, omnes Alterius luctu fortia verba loqui! Ovid. ad Liv. 85 1647 Behalven het medoogh is uw verdriet het mijne; En, spreeck ick uyt medoogh, ick schrijf met een matt oogti Dat God weet of het meer of min dan 'tuwe doogh. En ghij weet of 't mij raeckt myn uyt-sicht te sien mind'ren. 40 Daer langs het Brood in moet voor vader en voor kindren, En ghij weet of ick 't voel, mijn' macht verkort te sien Om mijner daghen tijd te dienen Dien ick dien. Maer God, God, Parthenin, die dese lichten stichte En altoos stoppen magh, God vlieght ons in 'tgesichte; 45 Of seght maer, mogelick, Komt, kinderen, te bedd, Iek treck een' venster toe: En wij, och Heer, die 'tlett, Wy houden ons misnoeght, en stellen ons in 'tklaghen Om dat wy niet en sien all wat wij geerne saghen. En wie en soud die klacht niet lusten, waers' hem nutt? 50 Maer wie heeft oyt daer met des Hemels loop gestutt? En of den Hemel hoorde, en schonck ons niewe glasen In de bouwvalligheid van ons getimmer; Dwasen, Wat meenen wij te sien? Deughd en Gerechticheid? Trouw, liefde, vrede-vreughd, meer dan wij door 'tbeleidt 55 Van twee jongh' oogen oijt bejoeghen? Amij, neen: Vel' ooghen van de Snelste, en die getwernt in een, En vonden door den drangh van vuijle menschlickheden Die schoone tronjen niet; en 'tschynt de Stamm is heden In meeste Hoven uijt, der vruchten is niet meer 6o Als Abricosen hier en Persiken wel eer. Nu hebben Ghij en Ick de Wereld uytgelesen. Wat dunckt u, soud 't voor ons all heel ontijdigh wesen, Het Boeck eens toe te slaen, en maken op dien Text Op 's menschen aller wijst, dat is op 'taller ghext, 65 Ons biindeling Sermoen, ons oogheloos bedencken? Soud' niet des . Hemels gunst ons hebben willen krencken Bij vs. 37 in marg: Ei áTk-ev,Vvrog hs ev g sh4nvSx. — Ut Si Coecus iter monstrare velit: tamen aspice si quid Et nos quod cures proprium fecisse, loquamur. florat. 1. Ej5. 17. — vs. 49: Ei Tie dár-pvx ij1.eivv v c.zpix:cov, 'AEI z' ó xhxvvx; Tov" ,rovEiv e7rxóEro. Philem. ap. Stob. — vs. 58: oi, bhp 'imIJEI 0vráv k7w sv 1a' yaír^s. — vs. 62: IIoAX?e k vxoAx 'Es Toi; ,rx",'iv Eiiporg orpz//exs-', 4AA' EI srAElosz Tie su(h:pépavr' ËVE?T{ Ta6ro Ei .jxo7rEïv. Menand. — vs. 66: Animo multis modis varijsque delectari licet, etiamsi non adhibeatur adspectus. Cie. 5. Tusc. Hoc est spectacuculum, quod videtur etiam luminibus amissis. Cyr. de Spect. Appius est auctor, Pyrrho qui pace negatá Multum animo vidit, lumine captus erat. 0v. Fast. Vr. Illud autem imperitos in vexatione corporis male habet; non assueuerunt animo esse conteuti, multum illis cum corpore fuit. Sen. Ep. 78. An forsan vecordes oculati corporaliter, judicio credentur toeco anteire sapientes? Claud. Manaerc. lib. 3. de Stat, an. Quid ergo non misericorditer praestatur hominibus a Domino Deo, a quo etiam tribulatio beneficium est. Aug. Ep. 87. VS. 46 och Heer uitg. 1647: als recht — vs. 63 »zaken uitg. 1647: maecten K. a. als boven. — dien uitg. 1647: den 1647 86 Om binnewaerts te sien, en, met de ramen toe, Der stormen en 's geruchts der straten even moe, Ons goedjen t'overslaen, en onse drooghe Lampen 70 Van Olie te versien, om of de Bruijgom quamp, en De middernachtsche dief ons' grendelen ontsloot, En stal ons uyt ons, door de reten van de dood? Twee ooghen van gelas, van zenuwen en water En dienen daer niet toe: die zijn ons met den Kater 75 En met de Katt gemeen; en alle beesten sien. Maer God heeft onse ziel met beter licht versien, Daer slaet een' ander' strael naer binnen op wat ryckers: De wijze luyden zijn haer' eighen verrekijckers, En die sich wel gebruyckt en hoeft geen' Brillen meer; 8o En die sich soo gebruyckt magh suchten, en niet meer, Om een verloren oogh: maer laet hem met syn' Reden Den overighen dagh aen God en Hem besteden, Hy heeft de ziel voll wercks; en, in die besigheid En sal hem niet een' uer, niet een', voor d'ydelheid 85 Der eewen over zijn: door d'eewen van daer boven Sal syn gedachte gaen, by sal God moeten loven Voor d'ongemeene gunst, die hem den hellen dagh Die hem het eewigh licht, dat ooghe noijt en sagh, Noyt menschen hert begreep, met synes herten ooghen go Bij voorraed open doet en voor de hand beooghen. Bij vs. 69 in marg.: Math. 25. — vs. 71 : I. Thess. 5 . 2. — vs. 74: Si magi: pollerent oculorum quam animi judicia, profecto de sapientia foret Aquilae concedendum. Apul. — vs. 76: NoV ápá sal voeg ixoíea Tx aÈ AAx xw4pa sal 'ru4PA . Plu. de Sol. anim. — vs. 78: Om til' vrav&pto••ros, bg adr oráv-rx vo4o•si. Quamcunque partem rerum humanarum divinarumque comprehendens, ingenti copi^. quaerendorum ac discendorum fatigaberis. Sen. Ep. 88. — vs. 83: Videt ergo animus absque corpore, non eorpulentum aliquid, aut coloratum aut per loca distentum: sed ipsam veritatem (quae summe incorporea deus est) incorporeo contemplatur obtutu. Mamert. loc. cit. Jam hinc, altins aliquid sublimiusque meditare. — Discutietur ista caligo, et lux undique clara percutiet. — Tunc in tenebris vixisse dices, cum totam lucem totus aspexeris, quam nunc per angustissimas oculorum vias obscure intueris, et tamen admiraris tam procul. Quid tibi videbitur divina lux, cum illam suo loco videris? Sen. Epist. IO2. Profecto lux ills Deus ipse est: quoniam Deus lux est, et tenebrae in eo non sunt ullae, sed lux mentium purgatarum, non istorum corporis oculorum. Erit ergo tunc mens idonea, quae illam lucem videat, quod nunc nondum est. Hoc autem oculus videre corporis neque nunc potest neque tunc potent. Aug. E. 6. Nec doleas, si hoc nout habeas, quod formiculae et muscae et serpentes habent, id est carnis oculos: sed ilium te oculum habere Laetare, de quo in Cantico dicitur Canticorum: Vulnerasti me Soror mea sponsa, uno de oculis tuis, quo Deus videtur. Hieron. Eilist. ad Abigaum. Ex quo pervides quod multo melius sit spiritu videre quam carne: et illos oculos possidere in quos peccati festuca non possit incidere. Id. Ep. ad Gastrut. — vs. 86: I. Cor. 2 . 9. — vs. 88: Oupsl '^ov févw, z9oviwv a' 2u Eo ,rlrvrwv. 87 De lust van dat gesicht heeft blinder menschen hand Haer' glasen in doen slaen; sy hebben 'tlieve pand Van kycken aen haer selfs moordadelick ontstolen, Sy hebben in haer selfs haer' ydelheid ontscholen, 95 En in die donck're school meer wetenschaps geleert Dan daer sij, met den naem van wereld-wijs vereert Natuers geheimeniss geloofden te begrijpen. Sy dochten, 'tmael was op; men most het mess nu slijpen Tot voedsamigher spijs: sij dochten, 'tspel was uijt; zoo All wierd'er weer op niews getrommelt en gefluytt, 'Tsou 'tselve speeltje zijn: daer wierd niet niews geboren; En soo d'er noch ijet niews ontstond voor oogh of ooren, Of lietent voor de jeughd, die haer verdrietigh pad Door doorn en distelen noch nae te treden had. Qo5 Sij waren moe gegaen, gelegen en geseten, Gewoelt, gewrocht, gesocht, geseit, gesien, geweten, Sij wilden uijt den Tyd. Noch was haer 'tpad ontkent: Het naest van haer begrip was daer of daer ontrent; [Sy hadden yet gesien, maer schemerings gewijse, a ] o LVeel meer als niet met al, veel min als 't rechte wijse : En als 't op 'tscheiden quam, op 'tscheiden uyt dit lijf, Dan karmden sij om hulp (blind bedelaers bedrijf) En wisten niet tot wien. Wij weten ons waerhenen Ons toe-pad en ons recht, dat, overlang verschenen, Its Gereedt staet te voldoen, ons recht ter heerlickheid Van 's Vaders erffenis in eewigh' eewigheid. Soo veel verschillen hier blind Heiden en blind Christen. Die sonck van duysternis in donckerheid, en misten, Dees rijst van licht tot licht, in 'tdoncker, en voort aen Bij vs. 91 in marg.: Quosdam etiam mundi Philosophos legimus, ut totam_cogitationem ad mentis cogerent puritatem, oculos sibi eruisse. Hieron. Eist. ad Castrut. •Sine varietate colorum licebat Democrito viuere beate, sine notione rerum non licebat. Cia. 5. Tusc. — vs. loo: Ti' yXp ?rap' ïygap v`,Isépa Tip7rsis ''s: 9!'poP,}E7?x; Sok. AJa. — Eccl. t . 9. 10. — Hr' év.S' ópeoia, rx1 'p4,07rig i KXA4• FIiAly xpóvw T' upxa7a xuivá vIvssrai. — vs. 103: Praesentem vitam, quasi viam subigendo transimus. Greg. in Mor. Vita haec est vita dubia, vita coeca. August. Omnia ista in longa vita sunt, quomodo in longa via et pulvis, et lutum et pluvia. Sen. Eilist. 96. Ecce quam malos dies, et nemo vult finire dies malos. Aug. de verb. Dom. — Jam nemo fessus saturusque videndi Suspicere in Coeli dignatur lucida templa. Lucr. 2. — vs. 105: Kópo xxwv xxi XEipóvrov. — vs. 112: Tv4Aov' Tà ipcTI x. Arist. — vs. 113: Ghy lieden aenbidt dat ghy niet en weet; wy aenbidden dat wy weten. yoan. 4. 22. — 2. Tim. 4. 8. — vs. ii8: Bij welcken dese dinghen niet en zijn, die is blind, van verre niet siende. 2. Pet. i . 9. — vs. rig: De Heere opent de oogen der blinden. Psal. 146. 8. In dien daghe sullen de ooghen der Blinden sien. Es. 29. t8. en 35.5. vs. 103 0f uitg. 1647: Sy — vs. tog en ito niet in het HS., maar eerst in K. a. -- vs. iii 'tscheiden uitg. 1651: scheyden — vs. 116 in uitg. 1651: en 1647 88 i Tot in der Eng'len licht, daer sulcke blinden gaen; Geen' and're, van den slagh die nu de wereld decken Den Hemel viel te nauw voor all de blinde gecken. Want, Partheninne lief, 'tis niet de moeyte waerd De blinde gae te slaen die hier en daer ter aerd 125 Den kruijswegh buyten sté en binnen overkarmen: De blinde rijck en eel verdringen slecht' en armen. En, wilt ghij met mij gaen, en wandelen door 'tslijck Van 's werelds vuijle straet, siet wat wij ongelyck Meer blinden, meer en ongeneselicker blinden 130 Dan wij zijn, byden wegh schier blindling sullen vinden.. Mij maelt een' lange lyst van blinden in het hoofd. Sy moeten d'er eens uyt; en, soo ghij mij gelooft, Wy sullen valcken zijn, en hebben Arents oogen, En seggen, God zij danck, die ons in sijn medoogen, 135 Maer een Oogh en ontnam, en beide nemen moght. Dan ben ick t'enden wercks, dan hebb ick uytgedocht. Sit neer. 'tviel ons te bangh, soo wij de lijst uijt stonden; Mijn uerwerck is voor twee, drij uren opgewonden. [Of 't met een' veer gaet, of met hangende gewicht, 140 Staet u te keuren, naer mijn' reden, swaer of licht. Gesonde Li'en zijn blind: sy sien maer door de weelde Van haer wel-rijend bloed: sy sagen noyt wat scheelde Kranck en onkranck te zijn: sy sagen noyt haer Gall Ontsteken tot een' Koorts: sy sagen noyt den vall 145 Van soute sinckingen op oogh, of oor, of longhen; Bij vs. 120 in marg.: Vita bona non est, nisi beata. Vita beata esse non potent,. nisi aeterna, ubi sunt dies boni, non multi, sed unus. Aug. de verb. Dom. — vs. 121 : — Tantum mortalia pectora caecae Noctis habent. Virg. — vs. 126: Maxima pars hominum morbo jactatur Bodem. Ilorat. L. 2. Sat. 3. Omnes quodammodo coeci sumus. Apul. — vs. 129: r1,i12aav aalewteos olfri oi' ' áxr ptog. Videtur mihi rerum Natura, quod gravissimum fecit, commune fecisse, ut crudelitatem fati solaretur aequalitas. Sen. de Cons. ad. Polyb. Levius communia tangunt. Claud. Rapt. — Huic ego• vulgus Errori similem cunctum insanire docebo. Ilor. 2. Serm. 3. — Glomerantur in unum Innumerae pestes. Claud. Tv^adv óÈ X2ì duvTyvcv ieVpá^rots 3ío. — vs. 133: I íyvmaxe r' ávSpWOrtra, (..O ' uaspleErpw9 "AAyEi, xaxo7g yxp ov a•l^rpáoxeu'n. teórij. Eurip.. Ion. Ei Th a•apá TO AAoto-iv e3dEír^g xaxu, 2éoycevog yor v u vv"v Fxeag. Phil. a^. Stab. -- Si cuncta vides simili fora plena querelà, Te nuns delicias extra communia censes. Ponendum? ,7uv. 13. Humani generis mores tibi nosse volenti Sufficit una domus. paucos consume dies, et Dicere te miserum, postquam illinc veneris, aude. 7uv. 13. Respice quod non es. Pers. I. Dulce lamentis resonare gentes. — Dolor ipse magnus. Gaudet in multos sua fata mitti, Seque non solum patuisse poenae. Sen. Tro. Mitte mortalium incommoda tanquam propria deflere. Mal. Max. 7. — vs. 134: Habe gratiam, velut usus alienis. Sen. Hoc habet inter reliqua mala dolor, quod non supervacuus tantum, sed ingrates est. Sen. Eilist. 99. Acquiescamus his, quae jam hausi• mus: si modo non perforato animo hauriebannis, et transmittente quicquid acceperat_ Ibid., — vs. 137: Licet hie considere: non ent Cantandum, res vena agitur. 7uv. 4. vs. 139-279 niet in het HS. 89 Sy sagen noyt een' Roos op eenigh Lid ontsprongen. Het stadighe geblick van haren Sonne-schijn Verblindt haer' oogen soo, dat wat sy niet en zijn Haer dunckt onmogelick, als andere, te werden. r 5o Soo sietmense door weeld' in weeld' op weeld' volherder ; Soo leggens' alle daegh 't hair van den hond daer op; Soo vierense staegh schoot, en voeren 't in den topp: Tot dats' een slinger-buy sien vallen in haer laken, Die 't Schip op zijde werpt, of dat sy 't voelen kraken, £55 'Tzy op een blinde klipp, (de klipp en is niet blind, De Schipper is het, die sich 'tstieren onder-windt, En heeft geen oog in 'tzeil, en weet van stroom noch streken) 'Tzy op een' brandigh strand; daer raeckt het roer aen 'tsteken, De Stierman over boord. Dat heet voor uyt te sien 16o Ter langhde van syn' neus: soo sien gesonde Li'en. De Siecke sien noch min; te weten door de dampen Van haer ontsteken bloed, door Gichten en door Krampen, Door Steenen en Colijck, door groen' en swarte Gall: Wat haer te voren komt, haer' pijnen verwen 't all; 165 Sy sien 't huys tuymelen dat recht staet in syn' mueren;. Sy sien haer' vyanden voor 'tbedd, en 't zyn geburen Die haer ten dienste staen : sy sien de dood in 't vat Dat haer genesen moet; sy schricken voor goed natt, All ofs' een dollen hond syn gift hadd' aen-gebeten, 170 Sy sien noch hulp noch hoop, (soo dichte zyn de spleten Daer d'onervarentheid in hooghen-nood door siet) Sy sien noch licht noch locht tot uyt-komst van verdriet; Sy sien de geessel wel daer me sy zijn gheslagen; Maer Gods hand, diese voert, en siense door de plagen, 175 Verdiende plagen, niet; (mijn' lieve Parthenin, Slaet dese blindheid gae, daer steeckt voor ons wat in) Sy bijten in den steen, en sien niet dat de Werper De Pottebacker is: haer lijden maecktse scherper; Sy werden lijdende halff moedeloos, heel gramm, i8o Als of haer geld weerom, en veel gelijx toe quam. Bij vs. 147 in marg.: Ferme fit, ut res secundae negligentiam creent. Li3. 21. — vs. 150: O d' V z Else rtes Kxrii ?WPI ' i(LEAElas ËZ/E[V Zp3, 'AAA roTOU TE (LETpG! Kal ?lrsv q. vxo l v vs IIo[Eï?.Sal. Script. aur. Carm. No?oi SÉ .7v+JTWV, al (LEV £i?' a/.7alpETol, Al f ' i EWv pEi?nv. Eurip. Beller. — vs. 153: Nemo celerius opprimitur, quam qui nihil timet. Veil. 2. — frequentissimum initium calamitatis, securitas. Ibid. — vs. 174: AnsçAns vi Ssu of YvvET:e xivit?al ROTE, Kaf Tiffs ísSty ,rol sasp' K£ï? xi Ppor7 ;, 'I-I T' Eyyug ivris of ipcolsis ' ipïe. Inc. — vs. 177: Ai ?v1.4opai HT.7ov (3porofg s£4AaTOr. — vs. 179: Awry Yip opYN T' E7 ux Tó,rov 'EAzóvva /.eervla Tols €xov?a gív£Tar. Cleaen. ap. Stob. Nemo nocens sibi ipse poenas irrogat. Sen. ƒ'er. Oet. 'AvÓpWU vis 15 ' E?TÍV£' its u TE ?oV I(rJ.s To%?[ f EivoZC^ jzi TE.}v(LW?.71'[ .7ssiS Burl/i. Mi esol. c si 1. L] E 7rpo?áyov ro rpxY(sari XE[(.&sa; ÉTÉpQUS, TOL;, ?sayK21otn, CPfps. Men. F647 90 Sy pleyten tegens God; sy konnen Job van buyten: Haer hert stremt tot een' key daer redenen op stuyten Als ballen van den muer. Het blindste van haer zeer Is meerder twijffeling: sy sien niet dat haer Heer 185 Haer Heer en Meester is, en meesterlick kan salven, En straftse mogelick niet wijder als ten halven, Om heel erkent te zijn: sy sien haer' dorrheid aen, En seggen, Menschen-kind, is 't mog'lick te verstaen Dat dese beenderen noch eens aen 't leven raecken, 190 En noch eens over end? sy sien niet dat hermaken Veel min als maken is, en dat van yet tot yet Een slecht mirakel is by 't eerste yet uyt niet. Tot dat sy 't samen sien en voelen en besinnen. Vriendinne, weest getroost; God kan sich selfs verwinnen, 195 Hy heeft noch slijcks genoegh en speecksels inden mond, Om ons te leeren sien wat sieck scheelt en gesondt. Geruste Li'en sijn blind: sy sien maer door het troet'len Van haer' eenparigheid. sy keuren 't all voor hoet'len Dat onrust geven kan: sy sien de sorgen aen 200 Voor schroeven sonder end, die door de sinnen gaen, En schroeven vruchteloos; sy sien den dagh van morgen Niet eer dan 't morgen is: sy wilden geerne borgen Kond 't sorgeloos geschien: sy wisten geern' hoe 't gaet In 's Vaderlands bestier, hoe 't met den Oorlogh staet, 205 Wat Munster broeyen sal, waer 't kommerloos te lesen: Sy sien haer plichten niet, of schricken voor haer wesen, Als waer 't Medusas hoofd: sy sien niet dat een mann Syn Lands-heer schuldigh is all wat by weet en kan: Sy sien haer huys-gesinn niet hollen, door de slaep-sucht 2io Van haer onweckbaer oogh: sy sien niet of een Aep sucht, Of eenigh Christi Lid: sy sorgen als de Katt, Sy sagen geern' een' vriend gheholpen uyt het natt, Kond 't maer drooghs-poots geschien. Sy wilden geerne stelpen Des naesten woedigh vier; waer 't met een' wensch te helpen, 215 Sy gingen geern in 't huys van jammer en verdriet, Bij vs. 187 in marg.: Hy en gelooft niet uyt de duysternisse weder te keeren. Job 15 . 22. — vs. 188: Ezech. 37 . q. — vs. 194: Hinc omne prineipium: huc refer exittmi. Hor. 3. Carm. 6. — `dZcra (45äs lg ^cpdg sew"v ripár'rmv xaxw"g xi'uv & u^zHc3 rcri. "Icwc 2p xyx.4ou" 'rov"ro 7rpó^acig ytYETai. Men. — vs. 195: Zsug 7rávrwv avrdy 4zp^.exxa psouvog Inc. — Ioan. 9. 6. — vs. 198: Abunde ratus, Si praesentibus fruatur, nee in longius consultans. Tac. 2. Hist. — vs. 203: Kan 3 y' € w 7rpxytczrwv ''éX v 7ródx ELF3ouAiag ruxóvra Tyg &gE., ,ova. Eurip. — vs. 207: IIáhar vror' s•ri rcu'ró rees aeaoy(LFVOV. `0 gh dfxaaog TO1 g•u?as gr4ux' ávyp. Eurip. — vs. 209: Die sich slap aenstelt in sijn werck, die is een broeder van een Doorbrenger. Proverb. i8. 9. 'o d' v`,aug xi'ly, xax4 -r' áa pt Oir' oixov, oir 7róAn' uv ápSWCe ev E. E117-ip. 91 Verstoorde maer 't gekarm haer' soete weelde niet: Sy sien den roock op gaen van Engeland in kolen, Van Yerland halff in d'asch, van Duytsland, van de solen Ten halse toe verschroeyt: maer 'tis een schricklick sien, 220 Gelijck kleinhertige staen by gequetste li'en, En vreesen voor een' swijm, die haer' ghesontheid krencken, Haer aensicht slencken mocht: sy keeren selfs haer dencken Van den ellendigen: sy wenden 't van de ree Daer 'snaesten chip op stuyt, en kiesen volle zee, 225 Zee van gerustigheid; daer hoeft noch touw noch loot uyt; Haer Broeder moght vergaen, sy setten niet een' Boot uyt: Sy sien niet dat syn leed magh morgen zijn haer wee; Sy sien niet hoe 't haer gingh als God met haer soo dee: Sy sien haer niet vergaen, sy voelen haer niet slijten, 230 Sy haten 't Spiegel-glas, om dat het kan verwijten Hoe verr' haer aensicht van der groene jaren kust In rimp'len is verzeilt, hoe naer sy zijn de rust Die haer' rust stooren sal. Nochtans de jaren loopen; D'onrustig' ure komt, die 'tschoon gebouw sal sloopen; 235 En wee dan d'ongereed', en wel den dienaer dan Die God soo doende vindt als geen gerust' en kan. Wat zijn d' Onrustige? noch eens soo blind te achten: Sy sien maer door de webb' van roerende gedachten, Van sorgen sonder vrucht, van kommer sonder leed, 240 Van tranen voor den tijd: de winter valt haer heet, Bij 1-s. 223 in marg.: My a•xuSpwnróg ïv^' iéyav ?rpds Toog xxxws 7lpárrovrag &vpwnrs y£ykls. Eurii. — vs. 226: MiJ 4s ' iTalpov EV XaXO[?[ XE!(LEVOV. — V5. 227: Ne crastino quidem dominamur. Sen. Epist. ioI. " AAAorE yip TE 4íh 7rAAEt YJwp, £AAoTE £x7p1J. -p£cs: 7EOt. 12; EVXOAn 7rI rTovo-w ai .tateapxt Taxa. Nemo securus est in his bonis, quae potest invitus amittere. Aug. de Jib. Arbil. 2. Causa mortalinm incerta, quantoque plus adeptus sis, tanto te magis in lubrico puta. Tac. I. Ann. Nil sibi quisquam spondere potest firmum et stabile. Sen. Oei. — Omnia verti Cernimus atque alias assumere pondera gentes, Concidere has. Ovid. Metam. `O d' 'iAj2 os ov (3=(32104, áxá,' EPihiepos. ZEUS peas yip rà TáAXVTOV i?rippévr£t rí?As , "A%TOT£ ps^s irAouT£iv, ïAAoTE p-ui V Fx£ly. Theogn. Ka9' ijs szIns e7var (.cóvot. Lucian. Dial. Mort. Uni nimirum tibi recte semper erunt res? Hor. 2. Sat. 2. "Or' s9rhoe7g, (. ixio-Tn p.s4 vijavo 'iAiig. Ou xp' TuxóvT&g E' óoxaiv, 7rpiLEly lier. Xp1] (S ' Esrdg ôvrr ^ry(eáTwv, Tx óss' ipov, `O o grov4s s nlSi lAAurat xxct . Si in secundis rebus bonam quoque mentem darent Dii, non ea solum quae evenissent, sed etiam quae evenire possent reputaremus. Liv. 30. — vs. 229: Tu9Tds ópmv, t q éryg xaxiyg oux ícvEr' ó2E. pos. — Secura quies ilium, similisque sopori Detinet. Ovid. i. de flrte. — vs. 234: Saepe mens, dum virtutis suae securitate resolvitur, insidiante adversario inopinatae culpae telo perforatur. Greg. in Mor. — vs. 236: Matth. 24. 46. — vs. 239: Pelle timorem, Nee dolor adsit: Nubila mens est Haec ubi regnant. Boëth. de Cons. vs. 219 schricklick K. a.: schrickigh 1647 92 De sourer dunckt haer suer. Dit zijn neus-wijse blinden; Sy sien dat noyt en was, sy konnen knoopen vinden In 't gladste van de bies. Uyt wat hoeck dat het waeyt, Sy zeilen by den wind: sy wieden eermen saeyt, 245 Sy hooren hoe 't gras wascht. sy sien de schoor-steen roocken, Eer 'thout ontsteken is. sy sien de wereld smoocken Van 't allerleste vier: sy sien God in de wolek Langh voor den Dieven-nacht: sy beven voor Gods volck Verr van de Roode Zee: sy konnen niet bevroeden 250 Dat, Diese maken kost, kan voeden en behoeden. Sy zyn altoos beroyt: haer mangelt altoos wat, Haer leste droppel leckt uyt 'tniew ontsteken vat; Sy trouwen spij noch slot; sy hooren allom dieven. De somm van alles is, God kanse niet believen: 255 Syn sonne-schijn is storm, syn weldaed is elend, Syn gunst is tegenspoed: de Logenaer ontkent All wat hem tegen gaet, d' ondanckbaere derft heelen All wat hem mede loopt; de wel-vaert magh hem streelen, Hy maeckter hell-vaert af: waerom? daer is geen' Staet 26o Te maecken op den duer: soo keuren sy den staet In 't uyterste ghevaer, in 't beste van syn bloeyen; Soo noemen sy Gods gunst syn' boeyen en syn' roeyen, Soo doemen sy de vreughd voor ondeughd, soo de rust Voor onlust: soo is heil haer hell, en last haer lust: 265 Soo is de wel-vaert maer een masker in haer' wijsheid: Soo dunckt haer dat de wall maer op een doyend ijs leit, De wall van Staet en Stadt; de muren van haer huys Besittens' op genae van mier, en moll en muys. Bij vs. 246 in marg.: Malus interpres rerum metus, omne trahebat Augurium pejore via. Claud. de Bell. Get. Nemo beatus, qui in metu est, qui suspectam habet vitam. Inc. — Quid prodest mala accersere et praesens tempus futuri metu perdere? Sen. Quid dementius autem, quam angi futuris, nee se tormento reservare, sed accersere sibi miserias et admovere? Sen. E. 74. Si vero aliquod timetur malum, eo perinde, duro expectatur, quasi venisset', urgetur; et quidquid ne patiatur timet, jam metu patitur. Quemadmodum in corporibus futuri languoris signa praecurrunt: quaedam enim segnitia nervis finest, et sine labore ullo lassitudo, et oscitatio, et horror membra percurrens: sicque finnus animus, multo antequam opprimatur malis, quatitur: praesumit illa, et ante tempus cadit. Ibid. — vs. 248: Matth. 24. 43. I Th. 5 . 2. 2 Petr. 3. lo. Apoc. 3. 3 en i6. 5. — vs. 251: Nunquam dives agit qui trepidus gemene Sese credit egentem. Boll/i. de Cons. — vs. 253: Inter suspecta male vivitur. Sen. Meticulosi ad deteriora credenda proni. Curt. 4. — vs. 257: TIs des soplserev cíaxvrxs; KÉp?eá ron 2,vyzo7g ii^rxo•xv k ávxrat. "Ary a' i xv'r Jv ávx4Pxlverni, Hv i7róras Zee IIéis',;t rrwoteési v, iiAAors r' ^iAAo; €xsi. Sol. at. Stob. — vs. 268: K/v /s6 aásoi civópx vrov^pá;'. vs. 25o kan uitg. 1653: kon K. a.: kan 93 Ten einde werden sy Propheten eerst tot harent; 270 En valt 'er uyt de locht quaed vier, sy weder-varen't, Haer droomen wordt voldaen. Hadd' Pieter min mistrouwt, Hy hadde min gesackt, en hadd' hy recht gebouwt, Diep maer een Mostaert-saed, hy leerde water treden. Soo teer is 't onderscheid van toeversicht met reden, 275 En kommer buytens tijds. God leer' ons middel-maet, 'Tis gins en weder mis all wat daer buyten gaet. All laegh het Goud in een' en 't Lood in een' der schalen, 'Tis gins en weder mis, soo langh daer een kan dalen.] De Gierighe zyn blind: sy sien maer door haer beurs, 280 Die dick en duijster is, en geeft haer eens wat keurs Van wijs en ongeleert, sy weten 't niet te scheiden; Van vroom en deughdeloos, de ryckste wint van beiden; Van schoon en van mismaeckt, de rijckste weeght haer meest; Van bott en van beleeft, sy zijn voor 't rijckste beest. 285 Van nutt en van onnut, van on-eel' en van adel, Sij keuren 'tbeste paerd naer de verguldste zadel. Sy kennen vriend noch maegh door 'tblicken vande winst. Haer' brillen zijn van tien ten honderden, voor 'tminst. Sy leenen niet, dat's scha'; sij handelen, dat's eerlijck; 290 Sij stelen niet, dat's schand; sij woeckeren, dat's heerlijck. Sy liegen niet, dat's sond. sy seggen rond en klaer, Bij vs. 269 in marg.: Effugere mortem, quisquis contempserit: timidissimum quemque earn consequi. Curt. — vs. 275: M óapx 'á^reT^ri^ezv cryxv. In vitium ducit culpae fuga. Hor. de Art. Virtus est medium vitiorum. Id. I. Ep. 18. M€rpov 'ii grx"?+v rípio•roy. Script. our. ('ar. ap. Stob. E^4>povog ó' i'ruríz; orb' Érriv xp^?[ieWrc)oV. Ut nihil timendi , sic nihil contenmendi autor sim. Liv. 6. Sunt enim qui dum nimis timent, ne quasi in dexteram rapti extollantur, in sinistram lapsi demerguntur, et sunt rursus, qui, dum nimis se auferunt a sinistra, ne torpidá vocationis mollicie sorbeantur, ex altera parte jactantiae fastu corrupti atque consumpti in favillam fumumque vanescunt. Aug. E. 8i. — vs. 279: Caecos reddit cupiditas, avaritia et audacia. Cie. Avarus coecus est. August. de Doctr. Chr. Auri coecus amor. Virg. As. 2. Praedae tam caeca cupido est. Ovid. Met. 3. Impius lucri furor. Sen. fippol. `O di rhov"rag iczs, vx7á7rep ixrpbg xcexós, Tv(PAoig, Phi,rierxs 5rapxhx(3e s, 7ro;Ei Inc. O aÉ 7rA0Ur5 UOAis. TvT,às á' ég airdv j3héaovrxg eta se. Men. — vs. 281: Tanti quantum habeas sis. Hor. Sernz. lib. t. Sat i. Protinus ad cen,nm, de moribus ultima fiet Quaestio. Juv. 3. IIaov"rag dF ,roAA/"v nure+e' isrly xxx v. Men. 1)ivitiis parent; quas qui construxerit, ille Clams sit, fortis, justus, sapiens etiam, el rex, Et quidquid volet. Hor. 2. Sernt. 3. ToU"ro pcóvoe ÉaePxorei, Ka. dv?yéeixv, ex? Tpdrov r.vrtpíxv, Kx1 ,rxvrv, oig F?x vee' xxxoig, Tó roAAe xssTH?xx+ r! d' AA' éAéyxcrxr. Theog. ap. Stob. — ut quisque Fortunb, utitur, Ita praecellet, atque proinde sapere eum omnes dicimus. Plaat Pseud. Inscitia verf caecum agit. flor. 2. Ser,n. 3. Móruv pyupov PAirsv?z. Anacr. Sanctissima divitiarum Majestas. 7uv. I. TJv y.zp xz%cr?rov axov'rov aig arpovg iéyee. — vs. 287: 4'eAzpyuplx Tov"r' irres, iirxv ce?S o•xo,reïv Tit a/xxza, xépdov; a+e grav,róg dovAos ijg. Diplz. Criminibus debent hortos, pomaria, mensas. 7uv. Td xip.e %di, kw á7rd y' euam"v €. VS. 289 dat's de s staat niet in het HS. 164 7 94 Daer moet gewonnen zijn, God gev' op wie of waer. De Quistighe zijn blind: sij sien maer door het pijlen Van ooghen road en leep, en meenen wel te schuijlen, 295 Waer? onder 'tschoone dack van openherticheid, En meenen, wie daer meest kan spillen, met bescheid, Of onbescheid, is mild; en meenen, 'tgrove teeren Is een' gewisse kunst die knechten maeckt tot Heeren; En sien niet dat het kleed des Heeren opden knecht 300 Iuyst als 't Goudlaken op den houten leeman hecht, En sien niet: ja sij sien 't, maer door den lesten helder, (Want deser blinden oogh werdt op den avond helder) Dat die de maeltijd geeft, de Geck is vande feest, En by de wijse heet een opgegeten beest. 305 De Prachtighe zijn blind, sy sien maer door fluweelen, Die dick en. duijster zijn, sy konnen 't lyf niet deelen Van 'tuyterlick gewaed, sij keuren haer en ons Naer zyd' en wollen webb: de tyck, en niet de dons, Maeckt haer het bedde waerd; de lyst, en niet de doecken, 310 De schoone schilderij, de band, en niet de boecken, Maeckt haer den schrijver goed, het huijs, en niet de man, Bij vs. 292 in marg.: 'Eá tee xep3xivoirx xexJ,y's- xxxos. Rem facial; rem, Si possis recte: si non, quocunque modo rem. Hor. I. E. 4. "orxv Ti 3pyg 4 xép3os oux 6xveïv ^rpé7rei. Quis metus aut pudor est unquam properantis avari? 7uv. 14. Mercedem aut nummos, unde unde, extricat. Hor. I. Sernt. 3. Kxxoi ri x€p3o4 Tqq dfx.ts vbriprepov. Enrip. IIyps. — vs. 293: Nunc age, luxuriam et Nomentanum accipe mecum, Vincet enim steltos ratio insanire nepotes. Hor. 2. Ser. 3. superflud carne distenti. Leg. i . 6. Quibus in solo vivendi causa palato est. 7uv. Sat. It. Stupet hie vitio, fibris increvit opimum Pingue. Pers. 3. — rarum et memorabile magni Gutturis exemplum, conducendusque magister. 7uv. 2. — Hie bona dente Grandia magnanimus peragit puer. Pers. 6. — vs. 295: Fallit enim vitium specie virtutis et umbra. 7uv. Sat. 14. — vs. 296: Divitiarum et pecuniae non alium fructum putant quam profusionem. Suet. — VS. 297: ToiC, TOS 'I3iov 3x7rxvwvrxg .Ao yio-rag 13/os KxA ; áxovsiv Txxv warsi vrio•i xxxc p. Men. `0 d' u7rep1xxAwv viel 1&vxuvos T(i orxp? Tó déov uv2Tfa•XEtV Vrrep1áAAet. is ' p Toïg (.nY.p014 Twv ix7rxvyf4oirxv oroAA.x teva)íoxei x21 Ax(.evrpussrue srxpIe gixog. Arist. Eth. -Vic. 3. 6. — VS. 299: — beatus enim jam Cum pulchris tunicis sumet nova consilia. Hor. I. Ep. 18. — vs. 301: — ad imum Thrax erit, ant olitoris aget mercede caballum. Hor. I. E. 18. — vs. 307: — Purpura vendit Causidicum, vendunt amethystina. 7uv. 7. Mirantur opes et nulla exempla beati Pauperis esse putant. 7uv. Sat. 14. Quis unquam vestimenta aestimavit arculà, nec'onn, nee malum gladium vagina facit. Sen. 14. E. 93. — 01 3' euóxl loves Es 7r!Ti xMoo? Xx ' orspII3isorTof 3poToi;. Eitrip. Iphig. — vs. 311: Neque enim solum ipsa Fortuna coeca est, sed eos etiam plerumque efficit coecos, quo g complexa est. Itaque illi efferuntur fastidio fere et contumaciá: neque quicquam insipiente fortunato intolerabilius fieri potest. Cie. de Antic. Felicitas malo ingenio avaritiam, superbiam, caeteraque occulta mala patefacit. Tacit. 3. — Virtus et summa potestas Non eoéunt. Luc. De groote doen een jegelick verdriet aen. Prov. 26. 10. Kxxoi 'kp ti orpzro'ovrsg icvázxeroi. Aesch. Quod non potent, vult posse, qui nimium potest. Sen. Ilippol. Opxo34 33 óuvxróg, sod Aéyery o734 T'od p vs. 306 dick en duijster K. b.: ondoorsichtbaer 95 1647 De kapp., en niet het hoofd, is dat haer ketlen kan. De Machtighe zijn blind, sy sien maer door haer' krachten, Die lomp en moedigh zijn, sy pletten en , verachten 315 All wat haer onder light, sy trappen op de deughd, De klemm den ondergang der slechten is haer vreughd: Sy knellen 'tarme recht van weduwen en weesen. Is reden voor haer, sy verduijvlen se met vreesen; Is d'onschuld aen haer zij, sij tredens' in de schuld; 320 Waer 't korte Recht haer' baet, sy terghen dongeduld, En wringense soo lang, soo langsaem, dat sy splyten En, moede pleitens, in den sneren appel byten: Is ootmoed haer versett, sij loopens' over 'thert En noemen haer geluck 'tontgaen van meerder smert. 325 D'Eer-suchtighe zijn blind, sy sien maer door de dtitijgen Van haer' bekuijpingen, onachtbare getuijghen Van wel-geworven eer; sy draven vroegh en spae, En geen' straet valt haer suer, mits dat sij opwaert gae; Sy hebben geen gesicht naer onderen, sij sterren 330 Gestadigh Hemelwaerts; de laegste vande sterren Dunckt haer niet hoogh genoegh om by te willen staen, Sij gaven niet een' duijt voor d' eere van de maen, Soo lang 't de sonne wint in hooghde, glans en hitten Waer' Gods gestoelte leegh, sy sochten 't te besitten. 335 Sy sien de mismaet niet van haer te kleine lijf Om 'tkleed te vullen van het wichtighe bedrijf Kxsi ,roAITy,g ','Ivsrsi vovv ors €xwv. Ererit. Magnitudinem fortunae suae peccandi licentia metiuntur. hell. Pat. Sine injuria potentiam levem atque inopeni esse arbitrantur. Cic. Ou Tóv spxrov"vrx xpH :cpxT£iv u (.cq x''. Tóv £UTUZQVYT. z Uiivx . IlAovro ,rpo?1,x22 s i ov i' xc Kni Topov£7v aosovvra áyo4TovS ,rotsi Men. Men.Men. T7r£pij0xvó% ,rot' ,'{/£.2r' i A[x! Tpt 4 `0 T£ 7rAo5Tos i SE AE TO Y.£/.T1](Ll SS, Ei ^9og oux iv ó ri vrpóa,9£1 v. Id. .— VS. 317: Quasi injuriam facere, id demum esset imperio uti. Sal. Male vim suam potestas aliorum contumeliis experitur. P'lin. Sec. z. lib. 8. — vs. 324: — libertas panperis haec est, Pulsatus rogat, et pugnis concisus adorat, Ut liceat paucis cum dentibus inde reverti. /nv. — vs. 327: Habet hoc vitium omnis ambitio; non respicit. Sen. Vetus ac pridem insita mortalibus potentiae cupido. Tac. 2. His?. Natura mortalium auida est imperij , et praeceps ad implendam animi cupidatem. Sall. Jug. Tv v(3ptc T£ pFu T£ s- b p£ov oipxviv ijset. Ambitio non patitur quenquam in ea mensura honorum conquiescere, quae quondam ejus Puit impudens votum. Nemo agit de Tribunatu gratias: sed queritur, quod non est ad Praeturam usque perductus, nee haec grata est, si deest Consulatus, ne hic quidëm satiat, Si tmus est, ultra se cupiditas porrigit, et felicitatem suam non intelligit: quia non unde venerit, respicit, sed quo tendat. Sen. 2. de Ben. c. VI. — vs. 329: — ani 7uv. io. — vs. J34: t£v ór-morum Impulsu, et coecá magnaque cupidine ducti. Svv(roig xóo•(sov oU 7rp£7rE ép£w. Eurij.. — vs. 335: De weelde en staet eenen Sot niet wel: hoe veel min eenen knecht te heerschen over Vorsten. Prov: rq,. to. Au,rs (.e£ dovTOg d£sorórov rc£Tor cp3v;. 1647 96 Dat d'eer kan geven die sy bundeling bejagen, Sy weghen niet hoe swaer de Croonen syn om dragen, Haer luyster, meenen sij, past yeder even nett, 340 Die maer het hert en heeft dat hij'r 'thoofd onder sett. De plaetse maeckt den mann; men kan all doende leeren, En onbequame knechts zijn licht bequame Heeren: 'Tgae met het staets bewind soo 't God en Lot belieft, Mits haer all-waerdigheid ten hoogsten zij gerieft. 345 In 'tende draeyt haer 'thoofd op die verheven klippen; En dan voelt Phaeton den toom syn' hand ontslippen, Dan komt hij, als gewipt, weer biindeling ter neer, En 'tkost hem biindeling syn leven en syn' eer. Het Venus-volck is blind: sy sien maer door haer lusten, 350 Dat vuijle brillen zijn: all dat sy geerne kusten Dunckt haer 't bekoorelixt van all dat sonn beschynt; 'Tvell-diepe rood en witt, dat met den dagh verdwijnt, Eerbieden sy niet min als boter tot den bo'em toe; Daer gaen haer' tochten heen, sy hebbender geen' toom toe, 355 Sy sien geen' kreup'le knie, sy sien geen' scheeve borst, Mits haer het hoofd-stuck met syn' aenhang en syn' korst, Mits haer een toover-mond, mits haer twee ooghen-stralen De reden uijt den hoofd, 'thert uijt den boesem halen. Bij vs. 345 in marg.: Rarus enim ferme sensus communis in illa Fortuna. Yuv. S. quasi ista inter se contrarie, bona fortuna, et mens bona. Sen. Ep. 94. Non enim solum ipsa Fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est. Cic. Lael. Bporo7g TIe (hEiiw rwb tciowv -rIsmt sisovg. Eurip. Ostendat ex constitutione vulgi beatos, in isto invidioso fastigio suo trementes et attonitos, longeque aliam de se opinionem habentes, quam ab aliis habetur. Nam quae aliis videntur excelsa, ipsis praerupta sunt. Itaque exanimantur et trepidant, quoties despexerunt in illud magnitudinis suae praeceps. Cogitant enim varios casus, et in sublimi maxime lubricos: tunc appetita formidant. Sen. Ep. 94. Est qui stultus apparuit, postquam elevatus in sublime est. Eccles. 30 . 32. — vs. 347: 'Erxlperxr y. p lss ov ïvx teeï^ov z is 1. Min. Summum ad gradum cum claritatis veneris, Consistis aegre, et quam descendas, decides. Laber. Excelsae turns tabulata, unde altior esset Casus, et impulsae praeceps immane ruinae. — vs. 348: O Zeilt xohxrr4g iv 'ceyx sp4póvwv. — vs. 349: Quae sunt dicta in stultum: Caudex, stipes, asinus, plumbeus, In ilium nihil potest: exsuperat ejus stultitia haec omnia. Terent Meant. 5 . i. — 'ri ipdv i iQxorei "A^rao•rv, ciS €orxe, xx1 roác e'aóywg Kxi 7rolq xxnwg ëxavo- v. Men. — haec tibi Non abstulit modo, sed in amorem conjecit fortius. Quo te consiliumque tuum atque mentem perdit funditus, Atque oculorum tibi praestringit aciem. Plant. Merc. 5 . 3. — vs. 352: — Vultus ad oostra incendia nati Quique subest niveo laevis in ore rubor. Ovid. Her. iq. — vs. 354: To7oc »sp tAÓrsyro; ëpwg vsrá 'Ps--í'1 ixvo-Seis IIoATity xxr' 'X ó1z1..eárWV 9x5ve, KAF4 x; is s-ri imv cá,rx2.s pisas. Archil. — vs. 355: — mens omnis aberrat, In vultus, quos finxit amor. Claud. de nupt. Hon. — vs. 358: — misero quod omnes Eripit sensus mihi. Nam simul te, Lesbia, adspexi, nihil est super mi, Quod loquar amens. — gemina teguntur lumina nocte. Catul. vs. 349 Het Venus-volck is K. a.: Verliefde Li'en zin — vs. 353 als uitg. 1647: dan 97 1647 Haer domste blindheid is, sij sien dat noijt en was. 36o Een Vrijer staet en kyckt of 't spoockte. 0 beeld van was, 0, seght hij, warm yvoor, murw silver, vochte kralen! En die daer neffens staen en na de waerheid talen, En vinden noch Coral, noch Silver, noch Yvoor, Maer vleesch als 'thare, met bruijn gansevell daer voor. 365 Dan dese blindheid, schijnt, (men soud 't haer schier benijden,) Geneest in eenen nacht, in 'tuijterste verblijden, In 'tdoncker krijghen sij haer' ooghen weder op, En 'thert toe; en de Bruijd werdt een' versleten popp, Die kinderen van niews vertoijen en verhullen, 370 Maer met den ijever noijt dies' in des Cramers prullen Voor de volmaecktheid der volmaecktheden aen sagh, Eer 'tkermis-capital daer voor verfutselt lagh. De Nydighe zyn blind, sij sien maer door de hoecken Van 'teen en 'tander oogh, die beide staen en soecken 375 Op zij en achter om, waer 't ijemand beter gaet; Soo siens' haer selven scheel en bleeck op hoeck en straet; En vindense voor-wind in ijemands ronde zeilen, Sij lesen uijt haer Boeck de minste syner feilen, (Want sij en hebben geen') en roepen, 'tkan niet staen, 380 De wind moet keeren, daer, daer is hij schuldigh aen. En vindens' yemand wel gestegen langs de trappen Van vrome moeijlickheid, sij trachten met beklappen De laghen van 'tgebouw te sloopen tot den grond, Bij vs. 359 in marg.: Tv4J,ou"rxl y.xp Tó orhov"v rd giAoótcsvov. Flut. — 'Ex duo7vTpía h€aavvr. — vs. 361: — non labra rosae, non colla pruinae, Non crines aequant violae, non lumina flammac. C/and. de Nipt. Hon. — vs. 362: — Velut aegri somnia, vanae Finguntur species. 7zzv. — vs. 366: Nempe oculos nox una dedit. Ego in Sat. Misog. — vs. 368: Eripitttr persona, manet res. 7uv. — vs 373: Gedenckt dat een nijdigh oogh een quaet dingh is. Isser yet geschapen booser dan sulcken ooghe ? Eccles. 3 . I. ',f2 -ri' peeyío-r./S mV óvou 'roviyplas! — vs. 374: `O tp.9ovepás a:ir 5 ToAs'siog vx.Sívrara,. Ai9aiplrzrg y:ep Tuvdxerxi Av7ra p ieef. Men. — vs. 376: O l^.Sóvog is xxxrvrov, Ezer Si zi xxAàv év aura, Tyxst yep 03ovepw"v btelexra xx xpaSf v. Incert. Aegris oculis alienam felicitatem intuentur. Tae. 2. [list. Invidus alterius rebus macrescit opimis. Hor. Obliquo livore macct, foetusque veneno Aestuat, atque aliena oculis bona limat acutis. Ant. Pol. Rust. — vs. 377: rlpós yip ra, €xov9' i ^.Sóvog €paai. Sop/i. — etsi adeo omnes Ditescant orti pejoribus, usque recusem Curvus ob id minui senio. Pers. 6. Mi óvsi Toïg 55 ruxoVs t, iei7 óox^g sTsa, xxxóg. "Ohor9' ó ro7g 'éxovvz T' &y.9x 0.Sov.NV. — vs. 379: 'Ayx.3oi 5z Tó xxxóv &Tteev é' érépots lásr"v, Airs? 5' bruv aozwllsv oL yzv.uo-xotuuw. Men. ap. Stob. — quid to? Nullane habes vitia? immo alfa, hand fortasse minora. Hor. I. Serm. 3. — Eheu, Quam temere in nosmet legem sancimus iniquam. Ibid. Non soles respicere cum dicas injuste alteri? Plaut. Pseud. 2. 2. t.Sovov'a•zv airs? xslpoveg sre^uxóreg. Eurip. — vs. 381: Etg Tzaíast/ba 5' i óvo i zhei. Ib. Quosdam praecipitat subjecta potentia magnae Invidiae roergit longa atque insignis honorum Pagina. _7uv. io. — Opportunus iniqui Judicio vulgi, nut cella conspectus in arce Degenerf patet invidiae. .4ng. Pol. Rust. Huygens' Ged., IV. 7 1647 98 Tot dats' hem wederom gevelt sien daer hij stond 385 Eer God den arm uijt stack, en hielp hem boven water: En gaet haer ghevel op een' halven somer later Dan die van 's buermans huijs, syn hardsteen en syn' kalck, Sijn sand light in haer wegh, syn' splinter is een balck, Een balck in haer quaed oogh, en, konnen sy wat verren, 390 Sy weten om een' dropp syn' arbeid te versperren; En, wascht syn Coren dichtst, en, draeght syn wijngaerd best, Sij schreewen, by en quam niet eerlick aen de mest. Sy tasten biindeling in Gods geheimenissen, En leeren, spoedigh rijck is ondeught, sonder missen. 395 In 't ende sietse God, en slaetse, voorde kunst, Met haer, met syne, met een yeders weder-gunst. De Toornighe zijn blind, daer hoev ick geen bewijs toe; De wijnighe zijn blind, daer zijn wij bey te wijs toe, De kinderen verstaen 't, en thoont'er mij een' voll, 400 Die door de druijven kijck, ick thoon'er u een' doll. De vrolicke zijn blind: sy sien maer door het blincken Van tegenwoordigheid, als luij' die overdrincken, En springen met den wijn die in haer' Glasen leeft, En sien niet dat de Ghist die aenden Bodem kleeft 405 De leste toogh sal zijn, en moghelick den naesten: Sy sien niet hoe dat vreughd en rouw den and'ren naesten, En vallen ongereedt en blindeling, als 'tkomt Bij vs. 384 in marg.: Tdv e6ry «e7 'rig, bv S ias?. Pallad. ap. Slob. Hi sant invidiae nimirum, Regulae, mores. Mart. Nec sibi felix pauper habetur, Nisi felices cecidisse videt. Sen. Herc. Ott. Invidentiam dicunt esse aegritudinem susceptam propter alterius res secundas, quae nihil noceant invidenti. Cicero. Tusc. quaest. 4. — vs. 386: Festinanti semper locupletior obstat. Hor. i Sernt. t. Insitum natura mortalibus, recentem aliorum felicitatem aegris oculis introspicere. Tac. Mister. 2. Nihil denique tam vile, tam vulgare est, cuius participes malignis aemulationis stimulis vacent. Claud. Mamert. Genelhl. Maxim. Aug. — vs. 391: Quamvis multum possideas, tamen quia aliquis plus habet, tanto tibi videberis deficere, quanto vinceris. Sen. s8. Ep. io5. — Angulus ille Vicini nostri quia pinguior. Pers. 6. Quodque aliena capella gerat distentius uber Tabescunt. Hor. i. Serra. t. — vs. 392: — Virtutes ipsas divertimus atque Sincerum cupimus vas incrustare. Hor. i. Serm. 3. FA Ts-a yip ásCpitTwv iaoxspro(. COS. Mus. Xp^o rsV crap' ivbpb; (2 tIë5 V7rovóEi xaxóv. Incert. — vs. 394: OLae1g érAotrrsto-e 'raz€wg bfxxiog it's. Men. Novi ego hoc seculum, moribus quibus sit: malus bonum malum Esse vult, ut sit sui similis. Plant. Ti-in. 2. 2. — vs. 395: Culpam poena premit comes. Hor. 4. Caret. 5. Oá bevit, 1rxexenv bstsb Tovg elpyns i, VOUs. — vs. 397: 'Opy rrapxAoyto•(sóg iroT' oubei niverat. Autry xpxrei vv"v. 'iv bi (uepdv inxpacpc .s , Kxró,!jsal ri ( AAov eis Tó s-v(4s'pov. Men. — vs. 398: 'Av.Cp/or;uv &epyrw &14x,ASUvovrar érrwrrxf — irzs yzp oli^iels á:'áp "i?TCwv (cuV •rys ópyi ÉrTi, Toe aÈ vo6 xevós. Sopte. Tb xrpiv bits a-itpon, eo ins vNa:oq. Thcogn. ''H ircépoivas its ''H 'ex? tse(esiv S. Sc/er. aft. Stab. — vs. 406: `Opw SF 7o7S aroA),oia is &v.9p.uaoig ayit T fxrouixs íi jbpiv -r)v vrlepoi2,' evapxZlay. Eurip. Hippol. Ta -rcáv e vrwv t&g niXa QTpi 5 Oid ! Id. Med. Tit (teyáAx bwpx in ruXyg Éxet ó1ov, Kat zó ,rtvu a2u7rpàv sits áxívóuvov rupaï. Inc. VS. 390 om uitg. 1647: op — vs. 400 kijck ui.tg. 1647: kijc kt 99 1647 Dat de bedrieghlickheid der dingen sich ontmomt. De Treurighe zijn blind; sy sien maer door haer' tranen. 410 'Tis soo, het voll gemoed ontlast sich door die Cranen; Maer door die bobbelen swelt aller dingen schijn, En 'twerden wijde, dat maer enghe wonden zijn. En, slaend'er winden toe, sij suchtense tot baren, Soo datse door den storm wel waer sy geerne waren, 415 Maer niet en sien waer langs; haer predik' maeghd of mann Sy sien niet hoe het weer klaer weder werden kan. De besighe zijn blind: sij sien maer door de scheuren Van haer all-doendlickheid: sij sien geen tyd van treuren, Sy hebben 's geen voor vreughd. haer doel-witt is profijt 420 En Eer, soo verr 't de loop van 'tsoete voordeel lydt. Sy jagen dat Profijt met blindelingen ijver; En vraeghtm' haer na vermaeck, dat's dat de Borse stijver, De Casse nauwer werdt, de schure voll gewasch, De Korven te benauwt voor Honigh en voor wasch, 425 De Kelder voor view natt. Maer Bors en Cass zijn blinden Die nimmer dagh en sien; jae konnen 'tlicht niet vinden, All klopt de nood aen 'tslot. 'Tis wonder, altyd geld Te schrapen, nemmermeer te proeven wat het geldt. De Luije lien zijn blind: sij sien door luije lichten, 43o Die op gaen even als Blaesbalcken met gewichten Bij vs. 409 in marg.: Per lachrymas spectant. Ovid. Iler. 6. — vs. 411: 'Aya.3y yep N hv7r xxi' ave áva7rhxa-a< 'Arexvw"g Si,rAbsux Tgg bAj is ag xxxz. Phil. ap. Stob. — vs. 413: His se stimulis dolor ipse lacessit. Lucr. — Flagrantior aequo Non debet dolor esse viii nec vulnere major. Juv. — vs. 415: Aó,r i fcxvfxg if2iroixos Eh'xt (.col bej e . Antiph. ap. Stob. -- vs. 417: O r7.eirva pbso ar grAei ' b expr éve porwv. Eurip. Omnia non properanti clara certaque sunt; festinatio improvida est et caeca. Liv. 22. — vs. 4r9: — Locum virtutis deseruit, qui Semper in augenda festinat et obruitur re. Hor. i. Pp. 16. — vs. 421: —• IIAO Tev, 7rxvTi EY Sllpá,ue5o9 Eute2rxrb fey blxxra, xxi blxxi' i%eou'. Eurip. — 'E,rro•xors7 yzp rá pove7v -r3 Axs/ bvciv. Anlij5h. at. Stob. — vs. 422: Nimirum quia non bene norunt quae sit habendi Finis et omnino quoad crescat vera voluptas. Lucr. 5. Amas pecuniam, o coece, quam nunquam videbis; coecus possides, coecus moriturus es. Aug. de Doctr. Christ. Non propter vitam faciunt patrimonia quidam, Sed vitio coeci propter patrimonia vivunt. .juv. Sat. 12. Avaro tam deest quod habet, quam quod non habet. Hieron. ad Paul. Ilnou"rov herb rTourou" vrog 'é erg, 1Vux^v b^ sr€visrog. Pallad. ap. Stab. 'Eyw teiS ov?ror' ró:' 'oA iov x2AW, OUAxxa U lcx"n),ov XP'-' eidx4eovx. Eurit. Ani. Oi,r aur' xcoo•a ,r)ourou"vra e óSpa "Av.3pw7rov, ánohxíovra (elms Wv FXer. Antiph. Sed quo divitias haec per tor• menta coactas? Cum furor hand dubie, cum sit manifesta phrenesis, Ut locuples moriaris egenti vivere foto? 7uv. 14. Divitiarum nomen invasit occupata paupertas. Sen. Ep. 119. — vs. 429: Qui vigilans stertit. — Mortun cui vita est prope jam vivo atque videnti. Lucr. Nimis homo nihil est qui piger est, Nimisque id genus odi ego male. Flout. Reed. Mihi enitu, qui nihil agit, esse oninino non videtur. Cic. de nat. Deor. 2. — Letho junxere soporem. Claud. in Eutroji. 2. vs. 410 'T is uitg. 1651: Is 't uitg. 1653 als boven. — vs. 429: lame uitg. 1647: tae)'e 7* 1647 100 Die 'tOrgel spreken doen. Haer keers staet ongesnutt, Haer sinnen wentelen in 'tbedd of inden dutt: In 'tbedde gins en weer als deuren op haer' duijmen. Sy lacchen met het volck dat hoed of Helm met pluijmen 435 Haensteertelick verciert, doo' veeren leggen best, En zyn der lenden over overlieve nest: Soo denckens' in haer hert: 'tis wonder dat sy 'tdencken, En niet en vreesen sich all denckende te krencken; Want dencken is een last van sinnen, en haer grouwt 440 Van alle besigheid die hert of huijt verouwt. Denckt hoe haer 'tspreken lust, hoe 'tstaen, en gaen: te weten Dat is de wereld met een' passer over-meten, Eens ploeghers slavernij: maer, Coetsen, lieve vond, Ghij zyt een soet versett. Daer gaen de wielen rond, 445 Daer sitt mijn luye blind', en siet niet dat syn' leden De leden niet en zijn die dat behulp met reden En sonder schaemte•voegh', en dat 'er neffens gaen Die 't beter passen sou te sitten als te staen. Dat kan luij-leckernij; sij blindt verstant en oogen, 450 En maeckt sich meester beij van reden en medoogen. 'Ten is de slechtste slagh van alle blindheid niet, Daer ijemand wat hij siet moedwillens niet en siet. De Schilders (dit gaet hoogh) de Schilders, Parthenine, (Noch zynse van 'tgeslacht dat ick eerbiedigh diene) 455 De schilders heet ick blind, en soom'er wel op lett, 'Tzijn scheppers meestendeel. sy sien maer door 'tpalett, En bouwen een' Natuer, die vriendlick is van wesen En soet en aengenaem: maer meent ghy daer te lesen Hoe grootemoer Natuer haer eighen wesen staet? 460 'Tis verre vanden wegh. Een' steegh is oock een' straet, Een hutt is oock een huijs, en Struijcken zijn oock boomen , Maer steegh en hutt en struijck zijn schaduwen en droomen Bij straet en huijs en Boom: daer hoort veel goedheids toe Om Gods en menschen werck te keuren met gemoe 465 Voor even en gelyck. Wat wilm' ons meenen leeren? Twee droppen zijn niet eens, twee eijeren, twee Peeren, Twee aengesichten min. De trotste mogentheid Van d'eerste Schepper blyckt in 'teewigh onderscheid Van all dat was en is en werden zal naer desen; Bij vs. 445 in marg.: Gestatio nescio an et contra naturam sit; quae pedes dedit, ut per nos ambularemus. Sen. E. S5. — vs. 466: 0e -rtv ors 'ry év áv^pu^ro s ïPOv. — vs. 467: Quid inter ipsos homines, nonne et simillimis formis dispares mores, et moribus figura dissimilis? Cie. 1. i. de Nat. Deer. — vs. 443 Eens uitg. 1647: Een' 101 1647 47 0 En is 't laetduncken van een mensch soo hoogh geresen, Dat menschen machtigh zijn, daertoe, in allen schijn, Niet kunstenaers genoegh, niet Scheppers wilde zijn? Siet hoe verr 'tsoete volck in dese blindheid dwalen: Gaet met haer wandelen door Boom en Bergh en Dalen, 475 Dat's, seggens', een Gesicht dat Schilderachtigh staet. 'K kan 't niet ontschuldigen, 'tis derteltjes gepraett; My dunckt sy seggen, God maeckt kunstighe Copijen Van ons oorspronckelick, en magh sich wel verblyen In 'tmeesterlick patroon, all waer 't van onse hand, 480 'Ten kon niet schooner zijn, in Zee en Locht en Land. Gaet met die scheppers thuijs, en leentse 'tstrackste wesen, 'Tlangmoedigste gedult, om door en door te lesen Hoe God uw aensicht schiep. Als 'tlang gemartelt is, Daer staet ghij in 't paneel: maer, in een woord, 'tis mis. 485 Sy scheppen u een ijet, een' Bloedverwant, een' Broeder: Maer ghij en staet 'er niet. De Dochter is maer Moeder, De Vader is maer Soon. En, soeckt ghij meer bewijss, Komt tot de tweede proef: daer 's 't weer een' ander Wijz, Een ander Bloedverwant, een' niewe Nicht geboren, 490 En ghij in twijffeling wie wijsselixt verkoren. Siet nu de menschen in haer oogeloosheid aen Of 't volck is om Gods doen of misdoen aen te slaen. De moedighe zijn blind: sy sien maer door het blaken Van haer ontsteken hert. de slaghen die haer raken, 495 Het sterven dat haer dreight, de leent, die arger is, En voor lang sterven streckt, sien beid' haer' oogen mis. 'Tzijn blinden diemen hoeft, en niet en kan onbeeren, Vyf stuijvers blinden 's daeghs, om vyand af te weeren, Om vrienden voor te staen; en sij gaen op het merck 50o Van Eer en onderhout standvastelick te werck; Dat 's redelick gesien: maer kan men moedigh noemen Bij vs. 473 in marg.: Multa vident pictores in umbris et eminentia, quae nos non videmus. Cic. 4. Acad. — vs. 475: N ypoP,xit xa1 iíxwg >> tirp4yrOxy 7róp (4FY -rïq; áAsfag os•a ró aury'S €pyov iT^rgmxi, 7róppw ó' x pov4Tews óvri TW iv iipu'v vrpoo•oteIheï Te x21 èra/pa xa1 gIAst évT1v ier' oi5svl vyreï oiS' áTy eï. Plat. Dial. io. de Rep. — vs. 493: — Caeco praeceps audacia vultu. Claud, in Ruf. i. 4sv" rqg ávoíag, c5; ásrzi' davrov Spz'Tos. — vs. 495: — Quos ille timorum Maximus baud urget lethi metus: inde ruendi In ferrum mens prona, viris animaeque capaces Mortis. Lucan. i. Haec gens hominum fertur rapidis Obvia fatis, incerta sui, Stygias ultro quaerimus undas. Nimium, Alcide, pectore forti Properas moestos visere Manes. Sen. Merc. Fur. — Cupiuntque suum reperire periclum. Ovid. Afeí. 8. Coeca ambitione et in gladios ruente. Sen. 7. Benef. 26. — vs. 496: — Mercedibus einptae Ac viles animae. Petron. Scire sat est quant t fuerint mercede nocentes. Luc. Quanti sua funera vendant. 7uv. — Caput in mortem vendunt. Man. — vs. 50!: Ts 7rdAA' ivxyxstIizqépsi zahicytearx. '1-I a^ uvícyx5 xoirróavóv 'rpi "Apsfa éye pei. vs. 471 machtigh zin, daertoe uiig. 1647: kannen, daer toe God 1647 102 Dat voort moet? Als de spuijt het water over Bloemen Of over Webben drijft, is d'eer van dat geweld In 'twater, of alleen van acht'ren in die 't knelt? 505 De moedighe gaet aen gelijck een nucht're Tyger: Ia, maer van achteren maeckt ijet den stouten krijgher, Den Honger en de Eer. den Honger is niet waerd Te melden: 'tis geen mann die 'tniet en is van aerd, Maer om niet doot te zijn: in d'Eere will ijet blaken, 510 Dat schijn heeft van een' mann recht tot een' mann te maken. Iae schijn, maer Eer, en vrees van Oneer zyn soo nauw Uyt een te keuren als het lichaem en de schaeuw. Siet door den moijen Mist van 'tingebroken Schijn-stout, Ghy vindt die vreese, die den jagher op het Swijn stout, 515 Den meesten krijgher op de wall en tegen 'tlood. Kort om, de pynbanck werdt ontweken door de Dood: Dat 's all soo scherpen dwang als honger. Laet dat loopen; Daer komt een' derde toe, die bloed uijt geeft met stoopen. De moedighe werdt gramm, syn bloed koockt in syn lijf, 520 Syn' Galle braeckt, syn Hert maeckt alle ad'ren stijf; Nu is hij bloed-blind, nu en siet hij noch de reden Waerom hij oorloght, noch 'tperijckel syner leden. Nu gaet hij als een Leew die rood siet; nu is 't uijt Met menschen-moedicheit en Furie voert de Schuijt, 525 'T peerd en de schipper holt. Noch staens' haer en verwond'ren Veel blinden die het sien, als die het hooren dond'ren, En weten d'oorsaeck niet van 't vierighe gedreun: Maer die het siende sien, en vechten even deun, Bij vs. 507 in marg.: 'Os-In á' uv.iyxvl 7rsAE. issjrCLrt] SEóS. Dst a' ou aI áv,e7xty kvSpeiov Eivxi áh. ' Jrl xxTÓV. I6. Tíg ó ' o Savxrcu .os-oópoS, w p Trár , 'O vexx ra v' ËpxEr' xbro.2,xvo (LEVOs. Anliph. all. Stol. Mortis timor etiani inertissimos excitavit in praelium. Sen. de Ir. I . 13. Qírn yE ns ot 'óvat ávdpelot e7EV grsivwvreg. Arist. Eth. Nic. 3. ii. Desperatione in audaciam accinguntur. Tae. 3. Hist. Ignaviam quoque necessitas acuit. Curt. 5. Gravissimi sant morsus irritatae necessitatis. Pore. Lat. in Declam. — vs. 515: Ti i l v o-^xy4vat detvóv, Eiíxl,erxv d' €XEi. Eurip. lieve. Vere. cundia dom prohibet fugere, facit esse victorem. Veg. I . 7. Nonne mori satius quam vitae ferre pudorem? Claud. — vs. 516: Ov, xxóv vao(eivor, e^n?e pEóyav ensis. Ar. Eth. Nic. 3. it. — vs. 519: — et accensae non fortiter imperat irae. Ovid. Met. 9. — Maternis saevus in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat ira. Virg. Aeneid. 12. — vs. 521: `H xx1^pevo^rai, iTx'ery vel zlvaraU; Ira in adjutorium virtutis non venit, sed in vicem. Sen. i. de Zr, 13. — notum quid caede calentibus asmis, Quantum irae liceat, motusque quid audeat ensis. Si!. i. — Xónog dé rE xx1 'rh xrxEUEi. Il. v. Acrior ad pugnam redit, et vim suscitat ira. Virg. Aen. 5. — et rabie jecur incendente feruntur Praecipites ut saxa jugis praerupta, quibus mons Subtrahitur, clivoque latus pendente recedit. 7uv. 7. Vide, ne fortitudo minime sit rabiosa, sitque iracnndia tota levitates: neque enim est ilia fortitudo, quae rationis expers est. Cie. Tusc. quaest. 4. — vs. 525: Priori in omnibus praeliis oculi vineuntur. Veg. 3. 26. Ti d' É1.4 rA4xrxg 6i ivdpàs poíp3 rpoa-Er€311. Thuc. lib. 3. vs. 503 dat uitg. 1647: het — vs. 518 toe uitg. 1647: roe K. a. als boven. 103 1647 Maer met bescheidenheid, en koel, en wel gedreven 530 Van ijver voor Gods saeck, daer tegen lid en leven Soo rustigh werdt gewaeght als Hoij en Stroij voor Goud, Die seggen, dese leew is hersseloos, en stout Om dat hij 't niet en weet, en 'tis een beest met eeren, Maer 'tis geen moedigh maren; by kan slaen en verseeren, 535 Maer vechten kan hij niet. Soo veel scheelt Toorn, en Maet, Dat des' bescheidene, die blinde slagen slaet. Nu, 't stryden heeft een end; daer is veel eers bevochten, Maet en Toorn heeft verricht all wat sy beide mochten: De Peck-tonn gaet aen brand, de vier-pijl en de klock, 540 De Dichters mengen lof en Eer met ernst en jock: Eer is de beste buijt, dat gheef ick beij gewonnen; Wie deelt dien besten buyt? Sy die de Webbe sponnen, En komen kreupel thuijs, of krijgen voor haer' serck Het bloedigh aerdrijck? Neen. De Reeders van het werck, 545 De Hoofden van de saeck, de leidsluij vande scharen Gaen met de Croonen door. Wie meent ghij dat sy waren Die Alexanders jeughd verhieven tot den throon, Die Cesars boosen will volIvoerden? blinde doo'n, Blind voor vijf stuijvers 's daeghs. hoe hieten die soldaten ? Bij vs. 529 in marg.: fIpo' o•o4pI (.sui Èxsu Tóa(.sav (.iiAx a•u(.4opóv io•-rr. Enen. ap. Slob. — Contemnendae sant humanae res: negligenda mors est: patibiles et dolores, et labores putandi. Haec cum constituta sint judicio atque sententie., turn est robusta illa et stabilis fortitudo: nisi forte quae vehementer, acriter, animose fiunt, iracunde fieri suspicamur. Cie. Tusc. quaest. 4. `0 (4is eis ávdpsr709 5 bel, xa1 cv Fvexx, i ro.eénev xx? 4ogoi(.eesos, xx1 wg be? sa? ?'re. Arist. Elk. Nic. 3. io. Stint et belli, sicut pacis jura: justeque ea, non minus quam fortiter debet gerere. Liv. 5. Causa jubet superos melior sperare secnndos. Lucan 7. Frangit et attollit vires in milite causa; Quae nisi justa subest, excutit aria pudor. Prop. 4. Eleg. 6. — pulchrumque mori succurrit in armis. Virg. Id solum refert, novissimum spiritum per htdibrium et contumelias effundant, an per virtutem. Tac. 3. [list, — TdAps r4b5 ie sci5 L)ur.cdv epiepeLer. v arfpxv As vTay. Plied. Isih. — vs. 532: Isto modo die et phrenesin atque insaniam viribus necessariam; quia saepe validiorem furor reddit. Sen. i6. Nemo irascendo fit fortior, nisi qui fortis sine ira non fuisset. Id. Et canibus blandis rabies venit. Virg. 3. Georg. — Minor admiratio summis Debetur monstris, quoties facit ira nocentes. 7ev. 7. Kx? -r?v Su(eov b^ hr? ryv ivapíxv ^?r4ipovvrv. ávbpe'roz ykp elvxz borov'TZ xxi of át:e xu(.eiv %Terep 'rk .Sryplx fr? Toig rp a-xy. Tag 4)Epó(2evor, 6zz xx101 ávápe7or .Surtoetóeïs.. Of ii 3iz rxu"Tx(i.4 ieoz (juv, six ivap6oi bi. Si yiep ótz Td xxhóv, si/l' u s 6 Aóyog, á),há am rd irk S. Arise'. Eth. Aric. 3 . 31. quid igitur hue adhibetis iram? an fortitudo, nisi insanire coeperit, impetus suos non babel? Cic. Tusc. gnaest. — vs. 536: 'O Sv(.eàg iAy ov Ic n kAF av ?I si. Furor iraque mentem praecipitant. Virg. Aeneid. 2. — acri potior prudentia dextrct. Val. Fier. 14 Argon. lip riTezy ye (oFV xa? Spx-Vryp xx? k.\oyop, Ire I? xxi xevoóo^íx xx? Tiqeos. Polyb. 3. — male cuncta ministrat Impetus. Lucan, Temere in acie versari et mane cum hoste confligere, immane quiddam et belluarum simile est. Cic. de Oju. — vs. 544: Nlxe a•rparNybp ri3v dlxreozv kpvvrxr. Illud quidem ingens fama, hoc nulla circumfert. Plin. Sec. el. 1. 3. VS. 529 Meer K. a.: Doch — vs. 547 jeughd uitg. 1647: deughd 1647 104 550 Geen' schrijvers hebben 't oyt, myns wetens, nae gelaten. Wat dunckt u, Parthenin, is ijemand dichter blind Dan die sich selfs verliest en voor een ander wint? Hoe dan, in 't tegendeel; zyn 't bloode lie'n die wel sten, Die daer voorsichtelick na 'tbergen van haer veil sien? 555 Noch blinder. bloode luij zijn blinde luij voor all, Sy sten maer door een oogh dat midden voorden ball Het vreese-vlies bedwelmt: sy sien geen blad bewegen, Sy'n meenen, 'tis een lood; sij sien geen' blooten deghen, Sij'n voelen hem in 'thert; sy sien geen kruijt aen gaen, 56o Sy'n dencken, 'tijser komt recht op haer leven aen; Sij bucken voor een' vliegh, sy schricken voor een vogel, En, of het duijcken waer een' borstweer voor een' Cogel, Sy struycklen ongequetst in 'tvlacke veld. In 'tend, Sy deinsen biindeling, en die 't dan tydighst wendt 565 En met de hielen schermt, en op den rugg laet waeijen, Siet scherper inden wind dan die het voorhoofd draeijen Van daer die blixem komt, en sien niet dat de mann Die naer syn' vyand siet, kan dat sijn vyand kan, Kan winnen en verslaen, en dat beghinn van loopen 570 (Sett schand en eer van kant) het end is van haer hopen, En dat een mann die wijckt syn lijf ten besten geeft, En 'tleven dat hij berght verblindt van schaemte leeft. De jonghe lien zijn blind, ('kwill van geen' liefde spreken: Bij vs. 551 in marg.: 'fl x£v£o6 xx1.eárolo, xa1 &'rpi,xrov 7roAéleolo. Pantel. ap. Stab. 'Es ó' i;i 'r; o , iv xaxóS, i75é ia1 io-SAi . --vs. 553: nór£pa 7EvlrSa1 kt ra xps;QltocNTEpvv EUYETÓV ToAjaov, it SpxrGv TE xi, 1.4uJg ; Eurip. Oedib. — vs. 555: Timor abstulit omnem sensum animumque. Ovid. Met. 14. Est genus unurn Stultitiae nihilum metuenda timentis, flor. 2. Serm. 3. Nunquam fidele consilium datarus timor. Senec. 7. Benef. 26. — vs. 557 ` Aaavrx ,'áp 'rot T ¢o(3ovtesvw c¢Eí. Soph. Aja. Hi Bunt qui trepidant, et ad omnia fulgura pallent Cum tonat, exanimes primo quoque murmure Coeli. 7uv. 13. — veluti pueri trepidant, atque omnia coecis In tenebris metuunt. Lucr. 2. — vs. 566: 'OZUIEpx Tóre 7rWC, aal &prhroug yi,yvapoal 'rpb; ,oósov TCV xatpÓv Tf^C, ¢vyi^s. Lucian. Tim. — vs. 569: `o 51 al Sávxrog ' tas aal Tóv ¢vyójiaxov. 'Eori TWV TOAIf.1WY ¢p ITTCVTES TCV SávaTOV, C1 51 ¢EUyoort, aal ¢£UyoYTES T£ 7r1í?ous-tv, 1iorEp of &Táte£vor, xaTa¢povcv"vrog Savá'rou, 5Ery poáxH vorwv 7rpóg xEïpx;. Imp. Man. C. 46. — Multos in summa pericula misit Venturi timor ipse mali. Luc. Multis ipsum Timuisse nocet, multi ad fatum Venere suum, dum fata timent. Sen. Oedip. ¢euyivrw, 5' oL'T' &p' xAiog 'ópvural, oUrE rig iAx4. hom. Iliad. I. Magna est stultitia id ipsum quod verearis, ita cavere, ut cum vitare fortasse potueris, ultro accersas et attrahas. tic. Brut. Semper in praelio its maximum est periculum, qui maxime tinvent; audacia pro muro habetur. Sal. Cat ii. Mors et fugacem persequitur virum, Nee parcit imbellis juventae Poplitibus timidoque tergo. Hor. — vs. 573: TI véov iérav u'J.s;Aóv ia-T/ xu? Spa". Metr. ap. Stab. vs. 553 uitg. 1647: Hoe ist? zyn 't bloode dan — vs. 556 voorden uitg. 1651: door den — vs. 558 Sy'n uitg. 1647: Sy — vs. 567 die uitg. 1647: de — Vs. 570 van kant uitg. 1647: op zij — vs. 572 dat hij uitg. 1647: soo by 't 105 1647 Wy waren oock eens jongh; maer onder die gebreken 575 En lagen wij noijt sieck) de jonghe luy zyn blind Van eigenwaen in 'tgeen een yeder 'tsoetste vindt. 'Tlicht van de niewe wer'ld slaet flick'righ in haer' oogen; Sy vrijen 't als de mugg : het redelick medooghen Der ouden diese sien verzengen aende vlamm 58o En komt haer niet te baet: haer onderwijs is lamm, Haer' reden is bequijlt, sy hebbense vergeten De rechte levens konst, (die dese beter weten) Haer woord is tandeloos, sy suffen onder 'tpack Van grijse jaren, sij zyn lusteloos en swack, 585 Sy mogen inde jeughd, die lustigh is van krachten, Geen' vrolick wesen sien, sy straffen en verachten All wat haer niet en smaeckt: de minste vreugde is sond; Sy dencken niet hoe groen wel eer haer herte stond; Haer ooghen zyn soo swack sij sien door lange dagen 590 Het groene wambas niet dat Grootevaer gedragen En lang versleten heeft: Maer jongeli'en zyn kloeck; Sy kijcken sonder brill in 's Werelds groote Boeck, En lesen 't lustigh door; en vinden sy daer bladen Met inckt van swarigheid en kommer overladen, 595 Sy gaen niet door de sloot, sy springen s' over heen, En maken Witt van swart, en smelten jae tot Neen: Tot dats' eens inde keers haer wiecken voelen schrempen. Dan gaen haer' ooghen op, dan siense dat haer slempen, Haer hollen, haer getuijsch 'tpad naer beneden is, 600 En dat de rechte baen verr mis getreden is. Nu d'oude zyn oock blind (ick will haer niet verwijten De quelling die haer slijtt en ons begint te slyten,) Bij vs. 576 in marg.: Propter adolescentiam Minus videtis, magis impense cupitis, consulitis paruur. — vs. 578: Cereus in vitium flecti, monitoribus asper, Utilium tardus provisor, prodigus aeris, Sublimis cupidusque et amata relinquere pernix. — vs. 580: Denique jam fabulae sumus senex atque anus. Ter. Hec. 'OA pi iv4p is s iv v€org yépay. 'S2 yépov, it tcána d4 o•e vs'ot TE[poust lea.7yr2l. Tuur etiam in senecta hoc deputo miserrimum, Sentire eà aetate esse odiosum se alteri. Caecil. ajt. Cie. de Senect. — vs. 583: Multa ferunt anni venientes commoda secum, Multa recedentes adimunt. Hor. de Art. — vs. 587: A pueris illico volunt nasci senes. Ter. Heaut. Nobis inaligni judices, aequi sibi. Sen. Agana. — vs. 588: Ex sua libidine moderantur quae nunc est, non quae olim fuit. Ter. — vs. 591: Quotusquisque vel aetati alterius, vel autoritati, ut minor cedit? statim sapient, statim sciunt omnia, neminem verentur, imitantur neminem, atque ipsi sibi exempla sunt. Plin. Sec. e!. Z. 8. — vs. 596: Nulluur vitium est sine patrocinio. Sen. 21. Ep. 117. — vs. 597: Sy sullen wandelen als blinden, omdat sy den Heere gesondight hebben. Sot/i. I . 17. — vs. 598: Daer is een wegh, die yemand recht schijnt: maer liet laetste van dien zijn wegen des Doods. Prov. i6. 25. `.f2S ,roAAI da rx; váovzg Tv^roóeea. vs. 6oi „Vu uitg. 1647: Dan 1647 106 Kheb 't op haer' oogen niet; maer oude li'en zijn blind, En werden kinderen in meest haer onderwind. 6o5 Sy schem'ren van verr sien, sy struijckelen van vreesen (Daer 's een' voorsichticheid die 'tall te seer kan wesen, En die 'tCrijstallen vat te kommerlick versett Ontvalt het, want daer was all bevend' op gelett) Sij hoopen over een all wat sij sien en saghen 610 En om een uer beraeds besteden all haer' daghen, Sij weten all wat was en all wat wesen kan En sien op 'tmogelick als gingh 't all aenden mann. Soo valt haer Iae-woord stramm, er. schiet haer van der tongen Als aengebacken struijf: noch duncken haer haer' longen 615 Te schielick van geblaes, en op het lest besluijt Van 'tliedjen zijn sij maer ter halver wegen uijt. Haer' kinders minnen zij gelyck haer Ouders minden: Maer in het tweede lid zyn sy de sotste blinden Van all dat niet en siet: Bij een misboren kind 62o Van Dochter of van Soon, geen minnaer is soo blind. Sij sien niet dat het hinckt, sy sien niet dat het scheel siet, Sy sien sijn bulten vande billen tot de keel niet, j Sy sien het onkruyd niet te wieden, dat in 't vett LDer niewe gronden syn' vergiften wortel sett: 625 Kinds kindje magh geen quaed: all wil 't de moer verhindren, Kinds kind staet alles vrij. Sy werden sells kinds kindren En broeijen kinds kind mall, en geven 't sulcken ploij Van luy, van onbeleefd, van kostelick, van moij,[Van vuijl, van onbesuijst, van snoeperigh, van vraetigh, 63oVan vreck, van stuer, van steegh, van dertel, van wanwaetigh,] Dat vader qualick weet, dat moeder qualick siet Waer mé den rechten bocht te krijgen in het ried. Bij vs. 605 in marg.: Frangere dam metuis, frangis crystallina; peccant Securae nimium sollicitaeque manas. Mart. — vs. 607: — Res omnes timide gelideque ministrat Dilator, spe longus, iners, avidusque futuri. Hor. de Art. — vs. 611: Quae neque futura, neque facta sunt, tamen _ii sciunt. Plant. Norunt quid toto fiat in orbe, Quid Seres, quid Thraces agant. 7uv. — vs. 615: Deficit auditor, non deficit ipse loquendo: 0 sold fortes garrulitate senes! Corn. Gall. — vs. 619: Aeivov r rsxywv IATpov ávip.^7roi; ,7stS "E,71]ss. L+urip. 'n 7ra73e oTOV 4pÍ.tTpOv áv)pi7roiC, 4ppsvoC,. ut amice Turpia decipiunt coecum vitia. Strabonem Appellat poetum pater: et pullum male parvus Si cui filius est. Hor. Serm. I. Sat. 3. — vs. 626: fIzhry ylp atg aïs 6 yypásxwv ávip. Men. ri-p: Men. Tw i vzt yzp v47racg Foo es slsau ,rtg ctvJpwvrog, %xi 6 7rávv yspxv. Lucian. Hale. vs. 617 gelyck uitg. 1647: soo haer — vs. 618 sotste uitg. 1647: soetste — vs. 623 en 624 niet in het HS., wel in de uitg. van 1647. — vs. 625 '1 niet in het HS. — vs. 629 en 630 niet in het HS., maar eerst in K. a. 107 1647 Spreeckt van den ouden tyd: ghy hoeft het niet te spreken, Sy spreken 't sander end, men kend'er de gebreken 635 Van dese eewen niet, gerechticheit en deughd, En liefd' en zedigheid was 'tquaedste van haer jeughd. Men schold syn' broeder niet, men wist van geen bedrieghen, Men haette vleijerij, en achterklapp en liegen, Men gingh den rechten wegh: daer was geen' overdaed, 640 Geen gulsigheid in huijs, geen hoovaerdij op straet. 'Twas in de gulden Eew, de werld was onversleten, 'Tschynt Grootvaer hadd noch in den Appel niet gebeten, En 'tscheelt maer vijftigh jaer van haer tot onsen tyd. Siet hoe het klaer gesicht in 'tgrijse haer verslijt. 645 De tyd liep als by loopt; de boosheid gingh haer' gangen. Daer was soo veel te doen met pijnigen en hangen Als Banck en Beul vermocht, en, ben ick niet heel blind, De soon gelyckt syn vaer, de moeder was als 'tkind. De Ioffrouwen zyn blind: (hoe sal ick hier door raken, 65o Wat aensicht hebb ick nu, wat bloedeloose kaken, Die u met desen troost te velde komen derv? Maer u en teeckenden ick noyt op desen kerf, Of soo ghij 'r oijt op stond, het merck is uytgesleten. Of emmers ghij en hebt u noijt ontsien te weten 655 Dat uw vrouw Grootemoer Heer Adams huijsvrouw was) De Ioffrouwen zyn blind, sij Bien maer door het glas Van spiegels die den damp van eigenwaen besoetelt, En vragen aen dat Glas, als 'tlang genoegh gehoetelt, Gehult is en getoijt, Hoe ben ick, schoon of niet? 66o 'T glas antwoordt wat het siet; maer sy en vatten 't niet. Noch eens, wat ben ick, bianck van huijt, en blond van haren? Bij vs. 633 in marg.: Difficilis, querulus, laudator temporis acti Se puero: censor castigatorque minorum. Hor. de Art. Hoc Majores nostri questi sant, hoc nos querimur, hoc posterf nostri querentur, eversos esse mores, regnare nequitiam, in deterius res humanas et in in omne nefas labi. Sen. t. de Benef. to. — quasi non plurimum Malefacta mea essent solida in adolescentia. Plant. Eilid. 3. Improbitas illo Puit admirabilis aevo. Inv. 13. Super omnibus negotiis melius atque rectius olim provisum: et quae convertuntur, in deterius mutari. Val. Max. lib. 2. — vs. 641 : Quippe aliter tunc orbe nova, coeloque recenti Vivebant homines. 7uv. Sat 6. — vs. 644: Profecto deliramus interdum senes. Plaat. Enid. 3. 3. — vs. 645: Idem semper de nobis pronunciare debebimus, malus esse nos, malos fuisse: invitus adjiciam, et futuros esse. Sen. t. de Benef. io. — vs. 656: xat yep i'rcyAzr;t rtArjrcaveg eiooi yvvzixeg. Mus. Malta stint mulierum vitia: sed hoc e multis maximum est, Cum sibi nimis placent, nimisque operam Bant ut placeant viris. Plant. Poen. 5 . 4. — Ita est ingenium muliebre, Bene cum lauta est, terra, ornata, ficta est, infecta est timen. Id. Stich. 5. 5. Jam dudum vera rerum vocabula amisimus. Cat. ail. Sall. vs. 633 Spreeckt uitg. 1647: Swijghl 1647 108 'T gelas soud antwoorden, maer 'tweet het niet te klaren: 'Tvraeght selver, Ioffertje, wat zijt ghij, dat of dit? Daer sit een smeerigh rood, daer sitt een konstigh witt 665 En maeckt mij twijffel-blind: het stuyft'er stof van Boomen In die gekrulde lock: heel Cypers en heel Roomen Staen tuschen u en mij: waer zyt ghij? Wel gevraeght: Maer elders werdt haer konst geluckiger gewaeght: Een jager van sulck wild ontmoetse bijder straten, 670 En roept, o blanck en blond ten hemel af gelaten, Wie kan u wederstaen? en sy, en siet sij niet, Onnoosel oogeloos', dat hij se niet en siet? Sij siet het snell en wel: dan 'tlust haer niet te weten. Dit magh de soete, dit de sotte blindheid heeten. 675 Maer geen' en streckt soo wijd. Van aller eewen herr Was liegen vrouwen voer. Ick raeckte noijt soo verr Of vrouwen-lof was lief. En soo bedrogh en liegen Van 'tnaeste maegschap zijn, noodsakelick, Bedriegen Hoort liegen met vermaeck; en Poeijer en Pinceel 68o En vlieghe-plaesters, Hull en Krull, Kant en Fluweel, Is een verbinteniss van hoffelicke logen. Wie daer min aen besteedt dan 'tuyterste vermogen Van lieghen, heeft het Hof maer blindeling doortast: De vrouw die schoon will zijn, wil 't hooren, dat gaet vast. 685 De Cakelaers zijn blind: sy sien maer door haer' woorden, (Ick weet niet hoe ghij vaert) daer mé sij mij vermoorden. Sij sien maer door haer' galm, niet waer, noch wat, noch wie, Sy snorren u om 'thooft gelijck de rommel-bie; Mits dat haer seggen klinck' soo houden sy 't gewonnen. 690 Maer siet niet haest na land, sij hebben nau begonnen Bij vs. 662 in marg.: T4 y?cp xaró^rTpca xai rz4A xowmvíx; Epich. at. Stab. Seque reformidat speculo damnante. Claud. in Eetrop. i. — vs. 664: Fucari pigmentis, quo vel rubicundior, vel candidior appareat, adulterina fallacia est, quá non dubito etiam ipsos maritos se nolle decipi, quibus solis permittendae sunt foeminae ornari, secundum veniam, non secundum imperium. Aug. Ep. 93. — vs. 670: Kurpi 'Aq (<£r?c Kó rprv, 'Ai' (<£r''ASr7s , OL yàp Ocvliou io•r^v xxhéw s-£ yvvarcdIv. Mus. Ilium turbat amor, vultumque in virgine figit. Virg. t2. Aeneid. Spectat, et in vultu veluti turn denique viso Lumina fixa tenet, nec se mortalia demens Ora videre putat. — vs. 679: Et finxit vultutu, et meruit formosa videri. Ovid. Met. 4. — vs. 685: Quorum omnis vis virtusque in lingua sita est. Sall. — vs. 686: flap EIs-25r2 I xp rois TQ^ourovg -s ivip:ara zal ItaplK(xvA p xxi yuva Seis rp,zypcazi (.eeyáAyv wrovóhv ?ro oó(.eevos. Lucian. de Salt. — vs. 749: Idem eadem possunt horam durare probantes! flor. i Et. i. vs. 73o daer light een lood op 'tOrgel K. b.: een lood light op haer Orgel — vs. 743 kaetsts' uitg. 1647: haells' K. a.: drijfas' 111 1647 755 Sijn Molen-beeck liep droogh.) Heel onlanx gingmen holl Gelyck de Noordzee gaet; nu ismen droomigh doll, De voet kleeft aenden vloer, men maghse nau ontlijmen, De man draeijt spitsgewijs, de vrouwen schijnt dat swijmen; Soo deftigh is de Mode; en hoe sal 'tmerghen zijn? 76o De Duyvel en syn Moer studeren op een' schijn Van niew' bevallickheid; daer sal wat soets uyt broeijen, Wat niews, om man en vrouw heel av'rechts te vermoeijen, En, of ons' Duijvelen niet langer wisten hoe, De heele Fransche Hell, die stadigh op en toe 765 Niew' ydelheden braeckt, sal by den and'ren schrapen Daer onse blinden sich bevallick aen vergapen. Wegh met den ouden trant; daer komt een and're swier, Versleten te Parijs, en vande niewste hier. Soo blind en ben ick niet in menschelicke dingen, 77 0 Ick sie wel dat de vreughd door singen, of door springhen De jeughd ten hats uijt will, en, als men springen moet, Is mog'lick hij minst blind, die 't minst onmatigh doet; Maer 'tmoeyelicke Mall, en altyds niewe vodden Gaen boven mijn geduld: men kan papier verbrodden 775 (My dunckt ick 't red'lick kan) met all te dert'len int, De school-strick, voor goed schrift, maeckt schrift en schrijver blind. De wijste Coningh danst', (hoort, vrouwen, en hoort, Heeren) Maer op sijn' eighen' snaer, en ded' het God ter eeren, En mat syn' treden niet op uytheemsch onderwijs; 780 Sijn heiligh herte was sijn voet-maet en sijn' wijs. Ialourse lie'n zijn blind: sij sien maer door haer' droomen. Sy sien dat niet en is; sy soecken dat sij schroomen; Sij tasten naer haer seer en vinden 't, als een Dief Dien een in 'tdoncker grijpt, all waer 't hem wel soo lief 785 Daer waer geen vatten aen. haer' Liefd is overliefde: Sij lijden, billick, niet dat ijemand sich geriefde Bij vs. 756 in marg.: Ut mare, quod suá natura tranquillum est, ventorum vi agitur. Cie. Pro Cl. Kal Tav'Tz,r,zvra vmi xpor tex7g xa1 T£p£ríapexo xxi rOMs xrbaw xxrn 4Ans-ra wg áh^Sw"S ?rpiygzi-u, sai ryxavTa £T£v.3ipw hvapl rpéaovrx. Lucian. de Salt. ríyv£rar d^ Ióvor£p iv Aóyarg, ovra5 xx1 iv ópx47£1 ii Trpig TWV vrJAAwo a£yolcévsl xxxa'yníx. Ibid. — vs. 766: 0 imitatores, servum pecus, ut mihi saepe Bilera, saepe jocum vestri movere tumultus. Ilor. I. Bt. 19. — vs. 770: O au xivavvros a^r.ij vx_hy X0p£1'£r0v. Insanire paro certà ratione modoque. Ilor. 2. Serm. 3. Ti yzp xxr.z (.e us-ocig xx1 pu9^.cov" Tavvx ,rxvrx 'rar£ïv Ti]v óp%'js-;v, o cii n'ri , iAA' rxivo iés £ïq. Lucian. de Salt. 'Erx v£réov raig ivvá/.ewg xxi xxr rgg Téxvyg Fxxv g Fxxrrx dp óurxs. Ibid. Unumquodque animal natura salire consuevit. Homo auteur, cum nitmeri sensum acceperit, saltationem generavit et peperit. Cantos item numerum excitat; quae ambo invicem copulata choream et ludum pepererunt. Plat. i. de leg. — vs. 779: Matth. 14. 15. — vs. 781: OV 'áp T0í L; Aoio 7riAst PTuy£pí)T£pov c'AAo. vs. 784 Dien uitg. 1647: Die r647 112 Van 'tgheen haer eigen is: maer liefd' en is maer haet Die van 'tgeliefde niet vermoeden kan als quaed. Wantrouwigh' achterdocht is een' mismaeckte schaduw 790 Van liefdes eigenschapp. Ialouse mann, beraedt u, Ialouse vrouw, siet om; uw' swackheid werdt bewaeckt, Daer staet 'er een en loert, soo ghij 't ten bontsten maeckt, Die uw' versieringhen met waerheid will bekrachten. 'K hebb vrouwen licht gesien, om datmen se soo achten; 795 'K hebb mannen buyten 'tspoor gevonden, als uijt spijt, Om d'ongerechticheit van grondeloos verwijt Te wreken met der daed. dief heeten en dief wesen Waer d'onderscheiding waerd, stond 't op der menschen wesen Wie 't is en niet en is. maer, meenden sij, die 't hiet 80o En niet en liet, waer wijs, bij die het hiet en liet. 'Twas redelick den naem te passen op de wercken. 'Ten is geen' niewe huijck, ick gaed'er met ter kercken. Dat is het rechte paer daervan de waerheid sprack, Twee blinde leiden d'een den and'ren inde wrack. 8o5 De Iaghers in haer veld, de Tuijschers op haer' schijven Zijn blinder dan de snepp die m' in een nett kan drijven: De Iaghers sien geen' storm, geen hagel in haer' loop, De Tuijschers kennen munt, noch klein' uijt grooten hoop, Soo lang haer kleine hoop van winnen houdt by d'ooren: 8ro Haer' halsen zijn verstijft, sy sien maer recht naer voren, Niet eens meer achterwaerts, daer byster' armoe staet, En drijft haer' kindren met den bedel-sack langs straet. De Pleiters zyn soo blind (ick derf geen' Rechters raken) Als droncken schippers zijn, die malle gissing maken, 815 En zeilen tegens tij, met weinigh winds in 'tschip, En drijven achter uijt, en meenen dat de Klipp Daer 'tschip voor over moet, van uer tot ure nadert: Tot datse, moe gestreeft, geschreven en vergadert, Met open' ooghen sien haer lang misleidde hoop Bij vs. 794 in marg.: Desine (crede mihi) vitia irritare vetando Ovid. 3. Am. 4. — ipsaque furem Cura facit. Ibid. Multi fallere docuerunt, dam tinvent falli. Sen. Ep. 3. — vs. 803: Matth. 14. 15. — vs. 807: — sub Jove frigido Venator, tenerae conjugis immemor. her. — vs. 8o8: — Neque enim loculis comitantibus itur Ad casum tabulae, posità sect luditur arcá. 'uv. i. — vs. 811 : Infelix humili egressu comitatur egestas. Cloud. Achter vs. 804 wilde H. misschien 4 regels inlasschen, die op het voorlaatste blad van het HS. staan met de aanwijzing: Aende wederzijde van 'teerste blad. Die regels luiden: Twee blinde leiden d'een den and'ren inde gracht: 'Tis uijt Gods mond gegaen; men magh 't niet wederspreken. Maer, Heer, vergeeff mij 't woord met alle myn' gebreken, Twee blinden sien door U, oock inden middernacht. 113 1647 820 Verdwijnen in een' Webb van sacken over hoop. Het heele Hof is blind, (hier moet ghij mij gelooven; Men magh den ambachtsman syn' eere niet ontrooven, Getuyghen gelden wat, maer syn' verklaring meest: Ick sweer het op mijn Boeck, 'tis lang mijn stijl geweest, 825 En, naer ick hoop, of vrees, hij sal 'tnoch lange blyven) Den Hoveling is blind: het schoonst van syn bedrijven Betrouwt hij op sijn oogh, dat door de Mode siet, Den nevel die daer staegh van uyt den Zuijden vliedt En ons gesicht bedwelmt gelyck de mist van 'tNoorden. 830 'Tonredelixt gestell daer menschen oyt van hoorden Werdt een' bevallickheid door desen waessem heen, En soo oneindelick zijn die bekoorlickhe'en, Dat mij de diere tyd in kruijm'le.n soud' ontvallen Eer ick'er 'tend af sagh; 'Kroost noch eens kosilick mallen 835 Als ick 't uytvoeren sou. Maer 'khebb mijn een oogh blind Gekeken aende vlagg van desen warrelwind; Mij lust het tweede niet daerover uijt te schrijven. Daer is een' ander' schell, van geen gesicht te wrijven, Dat inden Hoofschen roock syn' luijster hebb' bemorst: 840 Den Hoveling en siet geen onderscheid in korst En kruijmen van on-eer, in doijeren en schalen. Verwijt hem onverstand, by sal u niet behalen; Verwijt hem meer gebrecks dan in een aerdigh Beest Te lyden sonde staen van 'tminste tot het meest, 845 Hy houdt het u te goe: verwijt hem eene Logen, Ghij moet'er me te veld: de deghen werdt getoghen Om waer te maken dat hij mensch geen mensch en is, Geen logenaer in 'tminst: all weet het syn Gewiss, Dat menschen menschen zijn, dat 's Logenaers geboren, 850 Hy will, hij kan, hij magh syn' menschlickheit niet hooren Van eenigh even mensch; de Lemmer moet syn recht Beweeren in een vuijl en twijffeligh gevecht. Hoe vaert de logenaer? soo God will. Kan hij schermen, Hy wint het mogelick, en siet syn's Broeders dermen Bij vs. 821 in marg : Neque quicquam hie vile nunc est, nisi mores mali. Plant. Trin. i . I. — To,-ov"TCV o76x xx1 7rxp.Jv ira yzxvov. — vs. 832: Quo teneam vultas mutantem Protea nodo? llor. I. E. i. Quod petiit, spernit; repetit quod nuper omisit. Ibid. — vs. 845: I)ie eenen m_nsche schuldigh maken om een woord, en leggen dien stricken, die haer bestraft in de poorte. Esa. 29. 21. Kip pdse r'á7£vépa W£vde rxh£ïoSxr of sxAi. — horum praecordia nullis Interdam ant levibus videas flagrantia causis, Quantulacumque adeo est occasio, sufficit irae. Inv. 13. — vs. 846: ct pvy ?i rrxpig é £pe y£Txr (eáxxg. — vs. 85o: Eè yzp i AAog ov (37á £r áv (.Li] s ,`J£Àys, T3T£ 1^ É°31 RE^J7^x(L(.CÉV„C„ OTZV U7IOTáf3 TTFO•.7x1. E,t[Cl. 37. vs. 832 die uitg. 1647: de — vs. 843 dan K. b: als — vs. 832 Beweeren uitg. 1647: Verzueeren — wijl K. a.: will Iluygens' Ged., IV. 1647 114 855 Ten buijck uijt met een vreughd die gheen gelyck en heeft. Nu is 't een Inoordenaer; maer, siet, die langste leeft En is geen Logenaer. Hoe is 't Proces gewonnen! Maer, soo de konste lieght (daer zynd'er diese konnen Met poppen voor 'tgeweer, en sonder poppen niet,) 86o [En soo de Dood verschijnt, daer bloed of voet ontschiet,] En vindt hij gheenen tyd om seggen, God der waerheid, Vergeeft mij logenaer, die nu voor 'teerste waer seit, Nu is 't een Moordenaer die hem waer dencken dé', En met een' lompen steeck de waerheid over stré'. 865 Hoe vaert de moordenaer? Soo lang hem God doet leven Betreurt hij syn geluck, en voelt syn' ziele beven Voor 'tuyterste Gerecht. maer beurt hem merghen weer Te hooren dat hij lieght, aen 'tdaghen, aen 'tgeweer, Aen 'tschermen, aen de moord, want, hoe wij 't ons ontgeven, 87o 'Tis beter, duijvels zijn, dan Logenaer te leven. Dat 's uyt syn oogh gesien! maer God, die alles siet Vindt sulcke sienders t'huijs: wanneer, en segh ick niet. Mij walght van bloed en moord: Ick gae tot andre blinden, Tot blind' onnoosele, door 'theele land te vinden, 875 Die 'tmeenen all te sien. De Letter-luij zijn blind, Bij vs. 855 in marg.: "Exec yxp pSC ilov cnv cev.jp. — corpore trunco Invicliosa dalgit minimus solatia sanguis. 71iv. 53. — vs. 856: —Miseri, quorum gaudia crimen habent. Corn. Gall. — prosperum et felix scelus Virtus vocatur. Sen. Here, Fur. Hic ubi aut perire necesse est, aut, quod aeque apud bonos miserum est, occidere. Tae. i. Ilist. — vs. 863: Nixyv ye (Stsrai xx1 xxx^v Trjcv 0s. — vs. 865: Nee habet victoria laudem. Virg. Exigit a meritis tristes victoria poenas. Luc. — Jam poena est totem quod vivimus. Corn. Gall. Quod quisque fecit, patitur, autorem scelus Repetit. Sen. Here. Fur. Neque enin patiuntur saeva quietem Crimina. Claud. 2. in Ruf. Perfecto demum scelere magnitudo ejus intelligitur. Toe. Iq. Ann. —Cur tamen hos to Evasisse putes, quos diri conscia fati Mens habet attonitos, et surdo verbere caedit Occultum quatiente animo tortore flagellum? 7uv. 53. "Ov xs c)i r?', Irárov áv.Spárwv leAeeívwv. Horn. Ii. Infixa nobis ejus rei aversatio est, quam natura damnavit. Sen. Ep. 98. Deprendas animi tormenta latentis. 7uv. 9. Poenamque luit formidine poenae. Claud. — vs. 868: Quisquam hominum est, quern to contentum videtis uno flagitio? Ib. De hond is weder-gekeert tot sun eigen uytbraecksel. 2. Pet. 2. 32. — redit in faciem scelerumque immane resumit Ingenium. Claud. in Ref. 2. Cum scelus admittunt, superest constantia. Neque enim ullum finitur vitium ibi ubi oritur. Val. Max. 9. ilium indulgentem tenebris imaeque recessu Sedis, inaspectos Coelo radiisque penates Servantem, tamen assiduis circumvolat alis Saeva dies animi, scelerumque in pectore dirae. Stat. Tlieb. i. Sceleris in scelere supplicium est. Sen. Ep. 97. — Mortis habet vices Lente cum trahitur vita gementibus. Sen. Her. Oct. Poena praesens, consciae mentis pavor Animusque culpá plenus et semet timens. Id. Hippol. — vs. 875: Hebt ghy een' man gesien die wijs is in sijne oogen? van eenen sott is meer te verwachten dan van hem. Prov. 16. I2. — of vh TÉxixC, €G'3 TsS á7T.l ^JTxrci. Peril. OEV, E6 TÓ (Lid T3 7rp6.y(4xT ' xv.7p.nro[C, tzsn t':'a s, {V' i s'i (n Ds of ÓEnns? Ai'yoi. N6s a' svpul gon M^.Stv7xra ICTé^rTovvrv, 4jTrs (b1j aaxEly á xpi] a0/.shi. EuripJ. Ilipp. vs. 859 sonder poppen uitg. 1647: met de punten — vs. 86o niet in het IIS. 115 1647 En sien maer door haer Boeck: Sy struijcklen als een kind, En meenep vast te gaen in all haer doen en seggen: Vijf roepen, dat 's de wegh, tien konnen 't wederleggen, En waerheid is maer een. daer werdt geloghen dan, 88o En wel hem die sijn Penn op 'tscherpste snijden kan; En woorden draghen 't wegh. Den Hemel magh niet draeijen, 'Tis nu de werelds beurt. flus sal de kans weer swaeijen; Daer staet de wereld still, strax werdt se weer Gebraed, En light gelyck aen 'tspit daer 't sonne-vier om gaet. 885 En waerheid is maer een. Hier zyn ons' oogen bogen, En schieten stralen uyt: daer is 't een' grove logen; Daer is 'tmaer spiegel-glas, en neemt de dingen in, En sendtse met bescheid naer d'allgemeenen sinn. En waerheid is maer een. Hier drinckt men goud met stoopen; 890 Daer is 'teen valsche toogh. hier hoeftmen 'tniet te koopen, [Men spilt'er niet soo veel als Yser aen of ,Stael,] En maeckt het van klaer Lood. Hier kan men 't alltemael; Daer weet men niet als Niet. Hier kan men 't vierkant ronden, En 'trond vierkanten, daer zyn 't grondeloose vonden. Bij vs. 876 in marg.: lok. 9 .41. — vs. 8; 8 : Omnium rerum, sic literarnm intemperantii gnoque laboramus. Sen. Ep. 107. Nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo Philosophorum. Inc. Velle suum cuique est. Pers. 4. OvT£ rávT£??ry ó(-4c"g o/AWV 'i rAer' éIW.I,^. — quoniam variant animi, variabunus artes. Ovid. 2. de Rem. Si quid authoritatis in ipsis est, crebris contradictionibus detrahunt. Tac. 25. Annal. Quotidianum istud ac sine efectu jurgium. Sen. Nat. quaest. 4. Ex opinione multa, ex veritate pauca judicant. Cie. pro Rose. Ut aliquid sui videanttn• adferre, etiam recta commutant. Quint. 3. Inst. Vult sibi quisque eredi. Liv. 22. Kxi T3 7r vr:or S£rvv ársT vTx- TOV, 0Tl 7r£pi TWV £:/7:VT[WTx' T:JV ËXx?TOS x%T3JJ J.2y;JV .7ipx vo orx; Y.xi rd,2VLUC, AÓyos £TS I 'ETO, W?TE (L4T£ T/V .SEp(siV ri xiri arpiy/2x A£yoVr[ (LTS r tl/VXpuV kVT[Aiy£[Y ËzSiv. Lucian. ATecyom. X{xi ro5To 1slo ci im12 y£h0[ov, rì h OUVTxC I{Xáj£?7x[ grpa4 &AA4Aovs. Id. Bun. — vs. 878-915: In coetu turbulento variae sententiae. Abul. — vs. 899: Ti áa7SÈg b, ri Si 's Ss orohvo^£aés. 'OpSio i áArji£[x á£í. Sotk. O Si ay (.eáhr?Tx £r'g áTropícv (L£ XxSITTy?lv, iY.EZsj é?Tl Ti eTWVXl ir[ T2TX h hyX:i (2/ZS £ïvx[ TS áA tidy. Lue. Mermot. "Sb?T£ i ,rag T[?T£u£ry xpy, uTr£p y£TO[órxrao, ït rc r[Tr£'r ópcoíw. (exr-p i y ep xAé?Tarov Ta rotovr„v. Ibid. Eví T£ Abn/te uv£A.iv uq st, h peg e'év siyAov ry rt' áhst54g lTT[ Tpsx!p£?[S it [7,o?ogír, (sj E2Ixr xip£2?.3x[. Ibid. Fer ergo judex sententiam, et pronuncia, quis tibi verisimillimum videatur dicere, non quis verum ciicat. Id enim tam supra nos eet quam ipsa veritas. Sen. E&. 63. Verum auteur scire, divinae sapientiae est. Laetant. Quid dubitas, quin omne sit hoc rationis egestas? O.nnis cum in tenebris praesertim vita laboret? Lncr. 2. Inter caetera mortalitatis incommoda et hoc est, caligo mentium; nee tantum necessitas errandi, sed errorum amor. Sen. Eilist. 65. Animus autem poster ad vera perspicienda caligat. Sen. Tantaque nox animi est. Ovid. Met. 6. "Av.3p JTo[ ii /hhTa[x vo(ci?o(t£v, £iddr£g ovd v. Heu quam praecipiti mersa profundo mens hebet! Boetlt. de ('ens. T'ó To[ volzeto. v rig h i ie xg epxr£i. vs. 879-885 komen in geene enkele uitgave voor. In plaats daarvan luiden vs. 899 en 88o in K. a. En Waerheit is maer een'. Hier loopt de Sont in 't rout Daer is 't de Werelts werck by nieuwer fixer vont, Satt K. b.: Soit — vs. 891 niet in liet IIS. -- vs. 892 En uitg. 1647: Tblen 8' 116 1647 895 Hier heeftmen 'teewighe beweghen, daer is 'tmal. Hier loopt het Bloed rondom, daer doet het niet met all. Hier is de Timmerkonst een' wetenschapp met reden, Daer kanse die'r maer geld en sinn will aen besteden. Hier weetmen 't Lang en breed, daer weetmen 't breed alleen, 900 En laght de langkonst uijt. en waerheid is maer een. Hier zijn de dinghen stoff van bollekens, die werren, En maken voght en droogh, en schiepen sonn en sterren, Daer is 't een wack're droom en soo genoegh geseidt, Dat yeder schepsel werckt naer syn' verborgentheid. 905 Hier kan het pitt alleen van Kruyd en Blomm genesen; Daer moetens' heel in 'tlyf, of 'tbeste werdt verwesen. Hier weetmen. maer ik voel myn' penn noch soo voll ints, Soo voll vertwijffelings, soo voll stryds, soo voll blinds, Dat, soud ick hooger gaen en all den oorlogh melden 910 Van blinden over hoop, sij vielen wel aen 't schelden; De bed'laers wierdens eens, en scheiden uyt 't gekijf, En tegen mij alleen met kruck en penn te lijf. Noch evenwel een gang. De Letterluy zijn blinden; Ick kender noch een soort die ghij van jongs beminden: 915 De Dichters zijn dicht blind; sij sien maer door het Rym, En geven 't op voor konst, of Kistemakers Lym, Lym, die maer kleven kan, voor steken en voor schaven, Voor maet en regelen, den lof van 't ambacht gaven. Sij tasten biindeling de swaerste saken aen, 92o En hopen, will het Rijm maer volgen, 'tsal wel gaen: En will het Rijm niet voort, sij wenden 't van die wall af Bij vs. 907 in marg.: Oixs6s ó rE'xvyv oiópcevog Év ypn'(.o(.cxo•1 s.xrxAnrth, xai av ó ?rape. aExópcevo5, wg T! v24 i xxí p9p2iov áx /pX1. !. drwv éTóJZEvov, 7rOTT áv eurt.3elxg yé(.eol. Plat. Phaedr. To T£ Tol,uv TO TWV GOWV ;,ui TO ávó(.GOlcv XT ov (; 4AGvrg i, vpwívy. Epict. In hoc potissimum sita est homintnn felicitas ut quisque ad hoc applicetur, ad quod natura compositus est. Erasm. lib. 24. Epist. 5. vs. 34: Delfand K. a.: Rhynland — vs. 44 de K. a.: een í65r 268 Gekluystert en geboeyt wel draghbare vernuften; Maer die ondraghbaerlick haer's levens tyd versuften In onwerck; dat is werck haer' driften onbevoeght, 6o Haer' krachten ongelijck: veel' hebben sich verploeght, Verweven, of verschaeft, en geen bedydt van allen; Die Staet of Letter-volck, of Krijghsluy konden vallen, En zyn 't geluckelick, en zyn 't ter eer en baet Van eighen en gemeen, van Huysgesinn en Staet. 65 Het scheel alsoo gedeelt door my en door sich selven, Quam 't op de spaden aen: myn' eerste sorgh was, delven. Noch was 't de tweede maer: d'eerst' had wat meerders in: Tot werck hoort overslagh, tot weldoen goed versinn. My docht, papieren blad was licht genoegh te kryghen, qo En daer bleef 's ruym genoegh voor peper en voor vygen, Of ick 's een' riem verkladd' en aen myn' droomen hingh: 'K sagh menigh misverstand, en redenloosigh dingh Des werelds aengesicht mismaken en onteeren, Gelijck een' schoone Vrouw lydt van verbrodde kleeren; q5 'K sagh 't schoonste geld in 't slyck geworpen by gevall, 'K vond allom niewen druck van Kostelicker Mall Dan ick hebb doodt gerymt, of, mogelick, doen leven: En all dit ongevall wist ick syn' naera te geven: 'T hiet Na-docht, soo my docht; en 't was gespaert papier, 8o 'T was noch yet oolickers, 't was een onkundigh fier, Een' stout' onwetenheid, die niet en kost als waghen, Om dat sy liever wouw niet twyfelen dan vragen. Ick twyffelden en vraegde, en ley myn' rouwe stoff Voor ooghen die ick wist met vollen danck en lof 85 Stofl als de myne was te hebben helpen keuren, En oorbaerlick versnyen, niet snipperen, noch scheuren. Maer all myn recht was myn, ick hiel een woord in 't vat; De Land-Heer had wat wills, en d'onderwyser wat. De konst leed geen geweld, maer liet sich wel wat recken go Ter liefde van myn' lust. En soo van dusend trecken Bleef d'een en d'ander vast; en van dat af en aen Bij vs. 6o in marg.: Potest ingenium fortissimum ac beatissimum sub qualibet cute latere: Potest ex casa vir magnus exire: Potest et ex deformi ]humilique corpusculo formosus ac magnus animus. Sen. ep. 66. — vs. 68: Mehéry Tó ,ráv. — vs. 72: Hoc ipsum maximum artificium est, in arte sua posse alienis exemplis uti Nam rerum omnium imperiti, qui unicujusque rei de rebus ante gestis exempla petere non possunt, hi per imprudentiam facillime deducuntur in fraudeur. At hi qui sciunt quid aliis accident, facile ex rerum eventibus suis possunt rationibus providere. Cic. Rhet. nay. 1. 4. — vs. 79: Desperatissimum perfugium est, se imprudentem fecisse. Cic. in AdsElKOI, 5a1 psEyro•TOV elvxi votzíiovTeg xaxóv, Tó (sErxTí,e4ac Verr. 2. — vs. 8o: ^rpi r s f3a rin. Gal. cie opt. doe. gen. vs. 63 zyn 't ter K. a.: zin ter 269 1651 Bleef yet lichamelijx in 't swart en 't witte staen; Een ding dat Armen hadd en Schouderen en Beenen, Een redelick gestell van 't Hoofd af tot de Teenen, 95 Soo veel my duncken moght. En nu stond Boom aen Boom, Daer Boom aen Boom sou staen; nu gingh ick inden toom Van voor-raed en bescheid, en, hoe 't sich nae moght schicken, Ick hiel myn' plicht voldaen met gissen en met micken. Soo verr gaet menschen-macht in allerley belang; roo Beraden, overslaen syn' volle stade lang, Meer eischt men hem vergeefs. maer 't lang heeft ook syn' maten: Die lang doen kan en magh, moet oock eens konnen laten: Is 't overdencken goed, het over dencken niet: Hy siet sijn selven uyt, die all te lang doorsiet: zo5 Ons oogh verdrinckt in 't werck daer 't moed in is geswommen, En ons vernuft beswymt gelijck die, hoogh geklommen, Met schrick te rugge sien, en weten niet waer heen, Om hals en been geheel te brengen naer bene'en. Soo raeckt men byster 's weegs in 't soecken van veel' weghen, 110 En daer en komt geen end van stadigh overwegen: Die altijd willen doen en hebben noyt gedaen; 'T schael-tongesken moet eens in 't huysken blyven staen. Doe 't kind geboren was, hoe 't afliep met sijn' luren, Sijn' swachtels en sijn' wiegh, soud' hier wat langer duren ix 5 Dan 't yemand lusten moght; en van die eerste jeughd En smaken meestendeel maer ouderen de vreughd: Vreughd, die de Niewicheid en Hoop alleen doen leven, Die self den ouderen ten einde werck begeven; Waer op volght ongevoel van wellust, doove plaegh, 120 Daer van ick (ick bekent 't) mijn kindsch gedeelte draegh. Nu, 't kind is jong geweest, en 't is gebracht aen 't groeyen, Aen 't bloeijen metter tijd: 'k hebb' niemand te bemoeyen, Met wat het tien jaer lang te queecken heeft gekost: De Wijsen eten met, de gecken doen den kost. 125 Komt, wijsen, eet met mij, ick sal u niet beswaren Als met wel-gaere spijs en wel-betaelde waren. Iek will u Hofwijck doen aenschouwen, of 't te nacht, Gelijck als duyvels-brood, te voorschijn waer gebracht: Bij vs. 99 in marg.: Ne incognita pro cognitis habeamus, eisque temere assentiamur; quod vitium effugere qui volet (omnes auteur velle debent) adhibebit ad considerandas res et tempus et diligentiam. Cic. I. of. Agere volentem semper meditari decet. Anson. — vs. 103: Apelles dixit, omnia sibi cum Protogene paria esse, aut illi meliora. Sed uno se praestare, quod manum de tabula nesciret tollere : memorabili praecepto nocere saepe nimiam diligentiam. Pijn. 35 , 10. — vs. ISO: M yip olcáteeSx TiAos it(.swv eïvxr Twv vvv, Tr V rávrwv v`^s&V á:ropfay. Plat. in Phileb. - vs. rig: Humanas oblimat copia mentes. Claud. 3. Raj5t. Pros. opw"lzar r6v xópov, wS -ró i bb AGovTa, xx1 ^rzoav évavTtOó(zcvov roïg xx.ko.g. iVazianz. ee. 179. — vs. 120: Puerile. í65r 270 Iae meer, ick wil het u, en my oock, doen betreden, 130 Als waer ons' gisteren een' gansche eew geleden: 'K wil met kinds kinderen goed deelen voor myn' dood, Als waer ick Grootevaer en twee drij mael soo groot. Het wereldsche besitt en is toch niet als droomen, En of 't gekomen is, of mogelick te komen, 135 'T en is maer binnen ons het ghen' het schynt of is, 'T zy by voor-sieninghen of by geheugheniss. Dus sal dan Hofwyck zijn, neen (wy zijn hondert jaren Geboren naer den dagh dat wy geboren waren) Dus sien wy Hofwyck staen: Ten Noorden van 't groot spoor 140 Nae Voorburgh, 't schoone Dorp (of seght'er, Steedje, voor) N.O.P. Light een aensienlijck Bosch in mindere gesneden: Vraeght naerde lengde' niet by Roeden of by Treden: Die aen den ingangh staet en siet den uytgang niet, En 't eind is verr genoegh daer 't oogh geen eind en siet. 145 Een' tamme wilderniss van woeste Schicklickheden; Soo noemt sich dit vertreck, ter liefde vande Reden En gulde middelmaet, die ick soo waerdigh houw. Te tamm waer all te stijff, te wild waer all te rouw; Daer is wat tuschen tween, dat tweederhands begeeren r5o Voldoen kan, tamm en wild, en dit door dat vermeeren: Gelijck wat etens dorst, wat drinckens honger maeckt; Gelijck lang slapen weckt en lang gewaeck vervaeckt. O.P. Den tammen lust voldoen vier wonderlicke dreven Van Eieken saegbaer hout, van Boomen die daer streven 155 Om dickte byder aerd, om hooghten inde lucht, Om breedten onder weegh en groen en koel gerucht. 'K hebb saegbaer hout genoemt: maer laet het niemand wagen Myn Trouw-verlaet t'ontdoen, myn' Dreven om te saghen. Daer 's Pottgeld, soo men 't heet; siet dit voort Poot-geld aen. 16o Iek segg' het eew voor eew, Kinds-kinderen, laet staen, En brandt of warmt u niet aen hout dat ick hiet waschen: Ondanckbaer erffeniss en is niet af te waschen: Ten minsten moet by doen het gheen de Sterver hiet, Die 't leven door hem kreegh en van syn' sweet geniet. 165 Twee dinghen scheid ick uyt, het derde moet ick dulden. Onschuldigh Brood-gebreck sal u voor eerst ontschulden: Bij vs. 136 in marg.: Exigua pars est vitae quam nos vivimus. Sen. de Brev. Praeteritum tempus pro modo suo longum, futuruin auteur infinitum est: praesens tempus breve, et semper in partem ntramque mutabile, cum et a praeterito relinquatur, et transeat in futurum. Eumen. Rhet. Paneg. Gonst. — vs. 148: MIBFV d p Tó pt€Tpov. Anth.1. 4. IIcévTwv (.1ST' iép1QTa. Theogn. MydFv h'xv, TWv L7CThZ mO v ó ?O4)WT2TOS ehrEV. Aneh. 1. 2. — vs. 158: Fideicommissum. vs. 134 't niet in de iste uitg., wel in K. a. 271 i65í Den allerlesten nood is buyten alle wett; Gods Coningh heeft syn maegh met Autaer-brood ontsett: Maer welvaert doll gespilt is verr van myn medooghen: 170 Hy is noyt bystand waerd die noyt heeft willen dooghen. Daer aen volght ouderdom van Eieken die vergaen: Men spaertse te vergeefs die niet en konnen staen. Maer daer den ouden stamm ontstaet, staet haest een jonge: Soo sal myn na-kinds kind, schoon ick het niet bedonge, 175 Gedencken, daer een mann in 't vechten wert gevelt, Dat daet'lick inde ry een versch mann werdt herstelt. Oock staet de wereld soo; die schael moet even dryven; Pas soo veel schepsels niew verschynen als ontlyven; Of 't waer een le'eghe wer'ld, daer in wy Borgers zyn, 18o Of lang waers' overkropt, geborsten vande pyn. 'T lest (dat ick lyden moet) is 't all gemeene lyden Van 's Vaderlands verderf. Staen die bebloedde tyden In 't eewighe beschick van Gods voorsienigheid: Moet Holland eens niet zijn, of Niet zijn; is 't geseit 185 By, diens sien seggen is, en seggen doen, en heden En morghen 't selfde punt, dat Holland weer bestreden, Weer overstreden zy, weer werdde soo het was, Doe 't in syn' kolen smoockt' en smoorden in syn' ass; Moet dat rad noch eens om; broeyt Spagnen noch een' toelegh 190 Van Thiende-penningh-dwangh, en leght het maer de roe wegh Tot dat het onvoorsiens sijn' geesseling hervatt', En drijv' ons tot den keur van mutsaerd en van Rad, Of van versworen trouw en van versaeckt gevoelen; Sal sich dat heete bloed noch eens op 't onse koelen; 195 (God zy genadigher, en weer' den droeven dagh) Dan is mijn will geen will; en, als heel Holland lagh, En waer 't niet redelick dat Hofwijck over end stond; Van nu af schrabb ick uyt wat in mijn Testament stond: Als 't Vaderland vergaet zijn mijn' voor-sorghen uyt: 200 'T is reden dat de vracht versincke met de schuyt. Soo zijn 't vier dreven dan, en altoos weer vier dreven, Die 't Bosch verr en naer by sijn prachtighst aensien geven: Als ick soo spreken magh, van bijds viermael 't Voorhout, Van verre 't hooge groen van 't Mast en Liesen hout. 205 Breda vergeve my en oock den Haegh dit roemen, Hier dery ick 't Eicken loof by 't Linden blad wel noemen: Daer sien ick niet als Mast, en Eick, en Elst en Berck; Tot mijnent 't selve groen, en even 't selve werck. Bij vs. 177 in marg.: Observa orbem rerum in se remeantium, videbis in hoc mundo nihil extingui. Sen. eji. 36. vs. 167: Den allerlesten K. a.: En, d'allerleste Ió51 272 Hier buijg ick voor Breda; mijn' Masten zijn haer' kind'ren: 210 'T heeft Frederick belieft sijn hout-gewasch te mind'ren, Om 't mijne te versien: 't zijn Jofferen van 't Land, Mijns Vaders vaderland, die ick hebb voortgeplant: 'K segg Jofferen , noch eens: 'k mochts' ed'le wijfjes noemen; Bredaesche wijfjes, jae; maer die ick derve roemen 215 Op Hofwijck Haeghs gemaeckt te hebben en Hof-wijs: Daer warren s' onder een als overgroeyend rijs: Hier staen sy zedighlick en proncken daer sy stonden, Does' eerst verhijlickten aen 't Sand-schap mijner gronden: Daer staen 's in 't wild gerucht van kinders kind'ren; hier 220 Als maegden, sonder meid of kinderen getier. 'K laet yeder overslaen welck zijn de liefste gasten, Gevolgde of ongevolgd': ick derf 't niet ondertasten; Men kryght'er sulck' en sulck', en houdt sich wel te vre'en, Maer, heeft uw gast geen' sleep van aenhangh, soeckt'er geen. 225 Dit volckjen hebb ick t'huys gehaelt, als kale wichten, En vander jeughd gefockt en voor my leeren swichten. Neemt dat ick Rhee of Hind gerooft hebb' uyt het wald, En in mijn' wildbaen ruijm en lieffelick gestalt. Soo ben ick altoos t'huys, en altijd by de dieren, 230 Die t'harent Mensch noch Beest, maer my tot mijnent vieren. Neemt dat ick uyt Brasil Tapouijers hebb' ontleent, En blinde Heidenen met Christen melck gespeent: 'T is swart volck, maer dat swart is vell-diep, en van binnen Maeck ickse myns gelijck; dienstbaer in blancke sinnen: 235 Soo passen 's op 't gemack van diese voet en houdt. Soo doen myn' Bruyntjens oock, myn Wyfjens uyt het woud: Besiet hoe vriendelick sy my staen en beluymen: Als seiden sy, Lands-heer, geniet ons' groene pluymen : Is 't heet, wy keeren u 't beswaren van den dagh; 240 Is 't koud, wy decken u voor all dat nypen magh, En onse dienstbaerheid hanght aen geen' Jaer-getijden; Daer dient'er by de Maend; wy konnen doen en lyden Het rond jaer uyt en in met eenerley gelaet Wat Eicken, 't stercke blad, nauw 's Somers uyt en staet; 245 Ia, dese trouw munt uyt en spant haer' fierste krachten In 't felste vande locht, in 't langste vande nachten: Maeckt staet op vrienden, die op voorspoed niet en gaen, Maer inden tegenspoed als kop're muren staen. S.S. Twee troppen tell ick hier die sulcken tale spreken, 25o En kruijs-weeghs over een myn Bosch in vieren breken. Bij vs. 239 in marg.: Td 3ápog r9^ v`,pcdpag. Match. 20. 12. vs. 229: allijd K. a.: altoos 273 1651 Soo most de deeling zijn; dat weet de minste Cock, En all dat oijt ontsagh eens Hovemeesters stock. Twee schot'len eener sopp op eene zij te schicken ! Daer soud' een' swanger Vrouw, jae berghen van verschricken : 255 Ten minsten slaet het een den hongers lust ter neer. Soo fier is 't keel-gat self, soo speelt het oock den Heer: Ick swijgh van andere, die oock haer weetjen weten, En houden haer gebruijck soo kostelick als eten. 'K hebb dan op 't Cruys gepast, gelijck 't de dis-konst noemt: 26o En vraeght ghy of ick 's my met reden hebb beroemt? Lett op den overhoeck; ghy vindt hem naer den regel In evenredigheid soo vierkant als een tegel: T. Dat doet een Eicken block, verstaet een perck van groen, Daer Eickjens Nutt, Vermaeck en Heerlickheid voldoen; 265 Hegh-houtje recht en kromm, dat om de seven jaren Sijn' Meester leert hoe soet genieten is en sparen, (Elck inde middelmaet en ten besetten tijd) Hoe goet een kleedsel is dat dient en niet en slijt, Dat, zijnde, warm en koel, niet zijnde, warm kan maken. 270 Soo doen mijn Eickentjens; Ick laet den Honds-dagh blaken Op 't steilste vanden Noen; Ick laet het Noorder guer Sijn' scherpste buijen toe, mijn groene dack en muer Belett my wederzijds het sweeten en het beven: En inde leckernij van dit staegh-stervend leven 275 Hebb ick altoos getelt het dobbele geniet Van yet verheughelix op 't kantjen van 't verdriet; Op 't kantjen sonder schroom; soo dat vast and're smaken Het ghene my genaeckt en niet en kan geraken. 'T zij goed' of quade sinn, ick voel mijn' voorspoed bet, 28o Als yemands tegenspoed daer nevens werdt gesett. Ick scheppe geen vermaeck in mijnes naesten lijden: Maer, als hij 't lijden moet, soo kan ick my verblijden In dat ick 't niet en lij. Geeft mij een blockje land, Een Eiland als een' vuijst, bezeet van allen kant; 285 Bezeet van sulcken diep, dat op het minste blasen Sijn' holle baren stouwt gelijck de groote dwasen, Die met bergh over bergh ten Hemel wilden gaen, En grijpen naer de Sonn en treden op de Maen; Geeft my dat Eyland rijck van Beemden en van Koren, 290 Geeft my een huijs daer in om weelde te bekoren, Bij vs. 274 in marg.: TI ro6-rov xeépjea jeeiZov áv Aáj oig 7rorè ToV yyg 67rn.^avvay.4' vorm o-réyn ,rvxv i%ov"var . E%Aog evdovsn peví. Soph. a^. Slob. — vs. 281: Non quia vexari quenquam est jucunda voluptas, Sed quibus ipse malis careas, quia cernere suave est. Lucr. lib. 2. Huygens' Ged., IV. i8 1651 274 Geeft my Bosch om dat Huijs, en langs mijn steile strand Of opgeworpen Hout, of uyt de konst geplantt; Siet my daer wandelen vrij van den brand van 't Zuyen, Van Oost en Wester vlaegh en vande Noorder buyen; 295 Siet my daer sorgeloos van d'een' en d'ander hoeck Vertreden mijn gepeins, of oock een beter Boeck, Eens wijsen mans gepeins, terwijl een' vloot van Zeilen, Die storm en holle Zee den anderen toe keilen, Gedreight werdt gangh voor gangh met 's levens lesten krack 300 Op mijner Stranden klipp; denckt of ick mijn gemack Afsteken sie als witt by 't swart van die elende; Denckt of ick my rondom, als in mijn' roosen, wende; Terwijl dat arme volck de handen van 't geschrobb Van touw en takel zeer ten duijst'ren hemel op 305 Met kromme knijen streckt: denckt of 't mijn' lust verdobbelt Dat ick soo veiligh sitt, en mijns gelijck soo tobbelt, Soo dobbelt om sijn lijf. Soo gaet het allerweeghs, Hoe dichter onlust is by wellust, hoe meer deeghs. En soo doet Vrouw Natuer, in vele van haer' wercken, 310 Het wederstrijdighe door 't strijdighe verstercken: Soo werdt de kelder warm als 't ijs in 't water leit, Soo wert de kelder kout als 't Somer-veld verheidt: Soo sitt ick in mijn' kluys van Eicken, in mijn kluisje, In mijn' gevonden hoeck, mijn ongevonden huijsje; 315 Hoe 't buyten bangher brandt, hoe koeler en min bangh, Hoe 't buyten wilder waeyt, hoe louwer, inden drang Van blaertjens die ick hoor rondom my henen ruyschen, Maer als de baren doen die op mijn' klippen bruijschen, En doen my minder leed dan of sij 't niet en de'en, 320 Om dat ick ongemack verneem en lijde's geen. Wat scheelt het of mij dit een Bosjen of een Boss doet? Wie leeft van overschot? de weide die den Oss voedt Is voor hem all' de wer'ld, en hondert merghen gras En doet hem niet meer nuts dan of 't 'er niet en was; 325 En duysend roeden houts en sou my niet meer strecken, Dan minder, die my hier verlustigen en decken. Kost yeder dat verstaen, wat waer de giericheid In haer boll kaeck-gebeent een schoon gebitt geleit? Bij vs. 301 in marg.: Suave maxi in magno, turbantibus aequora ventis, E terra magnum alterius spectare laborem. Lucr. Jib. 2. Curae est sua cuique voluptas: Haec quoque ab alterius grata dolore venit. Ovid. — vs. 305: `12g áóv Tyv 24A rrav ié7ro9gv 'i ipïev, 'a2 ts4ryp, EPTi tzy 7-Aios x piySatziZq. Menand. — vs. 3 zo: Mea sine parte pericli. Lucr. 2. — vs. 322: Luc. iz . 15. Vs. 297 Eens wijsen K. b.: Een wiser — vs. 301 will K. a.: 't wit 275 1651 Noch werdt myn' kleinicheid geboett met ander voordeel: 330 De mensch is altoos mensch; neempt rijp en onrijp oordeel, Neemt sinnen oud of jongh; soo menigh als wy zijn, Veranderen geeft vreughd, en, niet verand'ren pijn. Die vreughd is in mijn' macht, die pijne kan ick schouwen, Soo haest mijn' keure my will schijnen te berouwen; 335 Gelijck de siecke mann het eene Bedd verveelt, Tot dat hy 't ander proeft, en dat het niet en scheelt Van 't eerste sijn gemack. soo ruijl ick Berck voor Eicken, En Eist voor Bercken-bosch. Beij kan ick soo bereicken, Dat dit voor onder, dat voor opper-kleed verstreckt, 340 Dat ghen' als mantel, dit als Broeck en Wambas deckt. V. De Bercken staen om mij als Toortsen, die in Kercken Niet half soo dienstigh staen en druippen op de Sercken, Blanck-stammigh is de Boom, gelijck 't was vande Bije Sijn maker werdt onthaelt; noch is 't veel dat ick 't sie, 345 Soo duyster is 't in 't groen, soo groen is 't in den duyster, Den duyster, daer ontrent de flickerigste luijster Van Wolle-weverij, die t'huys mijn' muren deckt, Nau voor een' schaduwe van somer-groente streckt. Wat magh de sotte konst haer selven onderwinden? 350 Haer uytterste geweld is qualick werck van blinden Bij 't minste Bercken-blad, den minsten Elsen-tack, Mijn' muer-tapijten hier, mijn' sold'ring en mijn dack. In dese wonderen bergh ick de soeticheden Van mijn' gesnoepten tijd: hier spreeck ick met de Reden, 355 Met mij, met d'eenigheid, met vrienden verr van mij, Met eewen, goed of quaed, te komen, of verbij. Maer 't is altoos geen ernst: ick hoord'er oock wel spreken; Soo sich een vriend met mij in 't groene komt versteken, En op de prate-banck van zoden daer geplantt 36o Sijn uertjens wagen will en helpense van kant. Neemt een' gelickeniss tot keers-licht van mijn' reden: De Peerel-vischer duijckt tot dat hy gansch beneden Den Bodem van de Cuyp die 't zilte Zee-natt houdt Geluckelick betreedt en als sijn' acker bouwt. 365 Daer tast en grabbelt hy naer Oesters, die haer' schalen En daer sy groot af gaen cijns lijfs gevaer betalen: Maer 't is niet altoos prijs in sulcken Loterij: De Nieten zijn te veel: noch is de Vischer blij, Bij vs. 332 in marg.: Dulcis mixtura bonorum. Corn. Gall. E. I. — vs. 335: Sunt enim quaedam, quae corpus quoque nostrum cum quodam dolore delectant: ut versare se, et mutare nondum fessum latus, et alio atque alio positu ventilari. Sen. de Tranq. — vs. 350: O EoAo(u v c v roóTay. Match. 6 . 29. — vs. 354: Commodius nihil est, quam semper cum sapientia loqui. Petron. t8* 1651 276 Als baet by lasten komt, en d'een den ander' draghen. 37 0 Die in mijn' groene Meer met my den brand der daghen, Of booser weer ontsitt, is hier als op den grond Van een' ontstelde Zee: de baren, boven rond, Gaen als 't den wind behaeght; beneden is 't still water; Daer soeck ick peerelen, ick en mijn mede-prater; 375 Maer beter peerelen dan daer den Indiaen Sijn' adem om verkracht, en hanghts' ons Vrow-volck aen; Die kralen zijn maer kalck: by d'onse niet te tellen, By d'onse maer Ayuyn van schilferen en vellen, By d'onse maer Schotsch goed. Ons' peerelen zijn puijck 38o Van Deughd of Wetenschapp, bei dingen van gebruijck: Die soecken wy in 't still, in 't groen diep mijner baren, Mijn' Zee van bladeren, die wy wel hooren baren En ruijschen over ons, maer die ons niet en deert. Daer vischen wy somtijds yet dat ons sticht of leert; 385 Daer mischen wy somtijds dat stichten kan of leeren; Gedachten gaen als wind, en buytelen en keeren, En springen Oost uijt West, eer dat hij 't weet die denckt, Eer dat by met een oogh of met een oogh-scheel wenckt: Soo sliptmen lichtelick van goed' in slechter sinnen, 390 Die dan uyt d'eene Webb een' andere verspinnen, En warren in een' knoop van soete voddery. Dat 's dan een mis-slagh van verloren Visschery, Een' Schotsche Peerel, of een' Oester-schelp die boll is: Soo komt het dat de mensch strax zedigh en strax doll is: 395 Jae, neemt van 't stadighste; 't schijnt levend Vleesch en Bloed, En all' de menschlickheid beweeght by Ebb en Vloed: Ernst will getempert zijn, Jock wild'er onder wesen: Ick hebb het soo gesien, ick hebb het soo gelesen; Wy zijn geen' Engelen: De Reden doet haer best, 400 Maer 't wispeltureloos en komt niet als op 't lest. 'K will uyt mijn' Bossjens niet; daer is noch wat te hooren. Is 't mogelick voorby, het tuijt noch in mijn' Ooren. 'K spreeck van geen' Nachtegael; die heeft'er oock sijn nest, En maeckt'er meer geschals dan all' de vlugge rest: 405 'K spreeck van gevogelte met kostelicker veeren, Veel aerdiger gebeckt en in veel langer kleeren. Voor allen noem ick een' U t r i c i a voor all, Ons' Swaen, of ons' Swaeninn, of hoemens' heeten sal. Bij vs. 386 in marg.: Táxao-Tov vov"S, drà aav-rdg yàp rpéxer. Thales at. Laërt. lib. i. Animo nihil non eodem quo intendit momento pervium est, sideribus velociori. Sen. 2. de Benef. — vs. 389: Difficillimum est sobriam invenire mentem, et quae suis jugiter intenta sit objectis. Max. Tyr. disc. i. vs. 378 schilferen en vellen K. b.: schilferende schellen 277 x651 Die hebb ick hier gehoort, die dunckt my noch te hooren, 410 Die hebb ick hier gesien de Nachtegalen stooren, Gelijck de Morgenstond de fierste Sterren stoort, En houdt alleen het Veld en vleidt sich met die moord, En pronckt met dat gesagh. Aensienlicxte der Vrouwen, Aenhoorlixte daer toe; ick hebb 't soo wel onthouwen 415 Wat dat ghy schoon geschals gemaeckt hebt in dit groen, In dit still-wilde louw, dat ick 't u noch hoor doen, Noch voor de waerheid houw, dat van mijn' beste boomen De beste naer uw' keel mijn Bosch in zijn gekomen, Noch voor mirakel houw, hoe 't mog'lick is geweest 420 Dat daer gelegert hebb' soo veelerhande Beest Als ghy d'er hebt gelockt; waer d'Olijfanten stonden, Waer Dromedarisen en Kemels ruijmte vonden, Waer d'Esel en de Bock, het Vercken en den Uijl, Want, liegh ick van haer' komst soo valt d'historij vuijl, 425 Die haer' komst van eertijds op 't spel der Griecksche velen De wereld heeft verthoont met min gewelds van kelen. Maer ick verdien geloof van 't Vercken en den Bock, Van d'Esel en den Uijl, die uw gesangh betrock; Daer hebb ick menigh mael getuijgh af moeten wesen, 430 En schrick'er nu noch voor, en voel mijn haer geresen, Als 't mij te voren komt, 't onlijdelick gehoor Van Beesten Mensch-gelijck, dat's Menschen sonder oor. Sij staen mij inden wegh, sij wegen mij op 't herte, En, zijn sij onvernoeght, drij vierendeel der smerte 435 Gevoel ick ruijm en suer: sij wenschen sich 't gat uyt, Ick wensch haer daer geen' tang gekent werdt uyt een' Luijt. Men wenscht haer inde Hell; maer ick en ben soo fell niet; Daer is een ander Hell, of die wat naer de Hell siet, De boven aerdsche Hell, de Hell van misverstand, 440 Van Kercken-scheuringhen, van twist in stadt en Land, Van onminn tuschen Bloed en Swagerschap om erf-quaed, Dat heden erf-goed heet; en all dat op den kerf staet Van tweespalds vuijl bedrijf: daer voegense wel by, En 't scheel is wel gedeelt; Sy vrolick, en ick blij: 445 Nu is 't geselschap goed, wy sonder haer gebleven, Sy sonder ons gegaen in 't soetste van haer leven, In 't eewigh mis-geluijd van tweeklancks wreede snaer. 'T is onbezeffelick, 't is grouwelick, maer waer, Daer zijns' aen 't hoogste lot van haer' bevallickheden: 45o En, als men 't overslaet, het heeft de selve reden, Bij vs. 432 in marg.: "ovo-a dÈ jet av fA^xe ZFG;, dr oscar (3oáv riisprdwv áíovTa Find. Pyth. od. [. vs. 432 Menschen K. b.: Esels r65r 278 Goed mengelmoes van smaeck, van reuck, van Verw, van toon, Dat is het uijterste van menschen-mog'lick schoon, Te schouwen met een' haet die niet en is om soenen. Wat seght ghy * * * die van 't hoofd tot de schoenen 455 Verstand en reden zijt, die ick soo veel betrouw, Dat ick, wat u mishaeght, voor onbevallick houw; Dat ick toon toons genoot, en snaer op snaer gespannen Mijn oor betrecken laet om datse 't uw vermannen; Wat seght ghy vanden aerd van menschen die noch snaer, 46o Noch keel-werck meer en smaeckt dan of het houts-kool waer; Wat seght ghy van uw' Luijt, uw' Boogh en uw' Clauwieren, Die uw' thien vingeren soo weten te bestieren, Dat, waer ick meester van thien sinnen tot de vijf, Sy roerden in my om het mergh van Ziel en lijf; 465 Is 't walgelick gerecht, is 't voedsel om vermuijlen? Ghy schrickt van eighen lof met eighen lof te vuijlen Ghy weet het, maer uw deughd waer ondeughd en wat meer, Soo sij maer scheen den prijs te weten van haer' eer. Weet ghij 't dan ongeseght; Ick weet het en wil 't seggen: 470 De reden moet hun selfs dwers inden weghe leggen, Die d'evenredenheid van toonen, uw' of mijn', Of schuppen met vermaeck, of herbergen met pijn. Want (tusschen ons alleen) wat schroom ick goed te vinden Dat u bevallen kan? ick ben niet van die blinden 475 Die 't niet en zijn als t'huys: maer, nu ghy 't seght, is 't waer, Daer is, ten minsten, wat verdraeg'licks in mijn' snaer; En d'een nakomeling of d'ander sal 't gestanden, Somwijlen hebb ick yets gebaert uyt hoofd of handen, Dat tegens d'opspraeck moght: en daer weet Sion van, 480 En dien ick 't heiligh lied hebb na gebootst, Gods mann, De mann na 's Heeren hert; en, die wat nau kan keuren, Sal mog'lick oordeelen dat sulcken slagh van neuren Op sulcke woorden past; En, als ick 't seggen moght, Dat geen bevallicker geweld en is bedocht 485 Om 't sterck en 't lieffelick van 's Coninghs diep bewegen Ten naesten by te gaen en billijck nae te plegen. Nu will ick uyt het Bosch; Het stinckt'er naer mijn' mond, En die naer eygen roem, die noyt mond wel en stond. Maer seggen blijft geseght; Of 't Waerheid is, of loghen, 490 Of 't witt is of geen Doel, die pijl is afgevlogen. Hey! daer ick pijlen noem en magh ick noch niet wegh: 'K hebb noch meer wederwercks ten Noorden vanden wegh. Geburen in 't Zuyd-west, beleefde Mann en Vrouwen, Leen-volger vanden naem die niet en sal verouwen, vs. 474 die K. b.: de 279 1651 495 Soo lang daer Hoonaerts zijn van ondeughd, die den lof Uws Vaders machtigh zijn te scheiden uyt sijn stof: Gebuer en soet gesinn, weest doenders en weest tuyghen; Brenght Pijl en Koker toe, laet Spaensche Bogen buygen, En beter' Engelsche dan daer men heden siet 500 Dat Vader met naer Soon en Soon naer Vader schiet: Ons lust geen Menschen-vleesch te priemen of te scheuren: Ick wacht u voor een' Doel dien 't beter kan gebeuren Dan Heilig Bastiaen, te lijden sonder pijn; Als wijse lien, gequetst en niet geraeckt te zijn, 505 Veel' scheuten uyt te staen, en willense niet voelen: R. Mijn Doel is als een Bergh, mijn Bergh is als een Doelen, Of een' de hand versaeckt', of mogelick de Boogh, Of een' een tamme Pijl gelijck een Wild' ontvloogh, Daer 's borghe voor de schand; 't is hier meer konst te missen, 510 Dan elders op 't vierkant van sess voet doels te gissen; 'T is altoos, penn of lapp, of witt, of emmers Bergh. Denckt dat men u wat gelds in blinde loting vergh': All treckt ghy veeltijds mis, 't is troostelick om hooren, Dat die het sijne mist niet all en heeft verloren; 515 Een doosjen is een Niet, een Spiegeltjen, een' Spell, Maer, als 't maer wat en is, all is 't geen Wat, 't is wel. God selver neemt het soo: wy micken op sijn' Wetten, En treffen nu en dan: maer, met het minst versetten, Wild zijn de schoten, wild, en wijd van 't Heiligh witt; 520 Maer hy, die voll Gerechts en voll Medoogens sitt, Hoofd-richter van sijn mensch, sijn schepsel, duydt den mis-schoot Van een wel-meenend hert, als of het wel en wiss schoot. Hoe komt de mensch soo wijs, of liever hoe soo geck, Hoe spant hy sulcken oogh, soo vinnigh, in 't gebreck 525 Van sijns gelijcken vat: will die geen' mis-slagh dulden, Die dag'lix seggen moet, vergeeft ons onse schulden? 'T is wonder, een blind mann, die stadigh valt of dwaelt, Is d'eerste die sijn' Broer, sijn blinden Broer, behaelt. Is 't speeltjen op sijn hoogst, en zijn wy moe geschoten? 0 neen, 't is op sijn laegst: mijn' lieve Schutt-genoten, 530 Siet steiler inde locht; wy hebben schooner werck. Daer staet'er een in spijt van 't haentje vande Kerck, Bij vs. 523 in marg.: bet ille veniarn facile cui venid est opus. Sen. Clyt. Faciet nos moderatiores respectu nostri, Si consuluerimus nos: numquid et ipsi tale commisimus? numquid sic erravimus? Sen. 2. de Tr. — vs. 525: Veniam ergo alienis peccatis demus, ut nostris impetremus; remittamus, ut vicissim nobis remitti postulemus. Greg. Naz. or. 17. --vs. 527: Aliena vitia in oculis habemus, a leigo nostra stmt. Sen. de Tr. vs. 500 naer — naer K. a.: na — na — vs. 506 een Doelen K. a.: dry Doelen 1651 280 Ten einde van een' steng, en drilt als of hy leefde, En sijn gevaer verstond en voor ons' pijlen beefde: 535 Hy schreewde, waer hy niet een Papegaeij van hout, En waer veel liever in een' warme koij gekrouwt, Dan dus van onderen gepeutert in sijn' veeren: Hem moeten wy te lijf, die 't niet en kan magh 't leeren; De Kempen konnen 't wel en all de Meijerij; 540 Ten minsten is het geen' verboden weijerij: De Wett seght, veer met veer; wy nemen 't niet soo teertjens, Het komt ten naesten by, 't is hout met hout, en veertjens. Daer light hy: wat een' vreughd! wat kan daer tegen op? Daer 's een onnosel beest geresen tot den topp, 545 En uyt den topp gelicht: Zijn 't niet ons' oude perten? 'T hoogh doet ons seer in 't oogh: strax trecken wy 't ter herten, En wenschen 't naer om laegh: rijst yemand in geluck Van eeren? halsenwerck, 't is yeder een sijn stuck, Ten minsten met fenijn van nijdighe gedachten 550 Te schieten naer sijn' vlagg, en op sijn' vall te wachten; Als of 't ons beter ging in yemands minder wel: En, als men 't seggen magh, daer springht'er uyt haer veil Van vreughden, als een valt die haer, wat hoogh verheven, Een nijd-bleijn in haer oogh onschuldigh hebb' gegeven: 555 En laet ons op den wegh sien struijcklen by gevall Die 't niet verdient en heeft, wy lacchen om den vall. Hoe d'ongerechtigheid haer selfs weet te bekeuren! Wy grimmen om dien lacch als 't ons komt te gebeuren. Bekeur ick dan 't gelacch van onse wilde vreughd; 56o Van ons getuymelt beest? o neen, ick prijs de deughd Des Schutters dien sijn pijl, sijn' pees, sijn boogh, sijn' ooghen, Sijn' taeije zenuwen voor die reis niet bedrogen. Meer sal ick 't prijsen, meer, als 't noch en noch een' mael, En noch een' mael geschiet: nu hang ick 't inde schael, 565 Of 't heele konst of half, of 't half geluck of heel is. Ick tast aen dese stropil, om dat 't mijn' eigen keel is Die ick'er met benauw; wie ghy my kent of niet, Mistrouwt het weinighe dat m' aen my hoort of siet; Bij vs. 546 in marg.: Has rb O7repa7pdv 'rwxg xai i;:IAov"Tar xa1 q ove;ra . Caes. aj'. Dion. lib. 38. Summa petit livor. Ovid. de Rem. Invidiâ, een fulmine, summa vaporant, Plerumque et quae sunt aliis magis edita cumque. Lucr. lib. 5. Assidua eminentis fortunae comes invidia est, altissimisque adhaeret. Paters. Intacta invidiá media sunt, ad summa ferme tendit. Liv. 45. `O eiTVxw"v á(.eokw5 xa1 Tdv (u0-06VTa Au v7 si ràv q,.Sovovvra. Pint. de Inv. O6 (cdvov dvog, áhh' ohs ipy4 TIS sxxalera pi -tuig :vrvxov"veras. Polyb. lib. q. IIoAAoi (.eÈ' iTVXov"o1 'ro!; OIAOrs su Sávosrar, xzAt ói Tp rrovvi ovov".. e. Isocr. ad Dem. — vs. 551 : Alienis delectari malis voluptas inhumana est. Sen. de Tranq. — vs. 566: Quod homines de aliis libentissime faciunt, de te aped te male existima. Sen. ep. 68. 281 í65r 'K hebb wel een Papegaeij een' vleugel af geschoren 570 Met een bevallijck woord: (of sulcken slagh van ooren Vernam het dien 't beviel.) och armen, maer 't is mis, Soo 't my te voller eer oijt toegerekent is: 'T gevall heeft mé gedaen; En die 't my noch eens verghde, En noch eens, en noch eens, souw Bien hoe ick my berghde, 575 En in mijn selven doock, daer 't holl is, als een vat Dat van een klopjen bomt, en laedt noch droogh noch natt. 'T en is geen achterklapp; ick seggh 't voor Sonn en Sterren; Wanneer ick in 't gedoen der menschen kom te werren, 'K sie menigh averechts voor-oordeel op het pad: 580 'K sie groot geluck betracht, en even op gevatt Of 't groote wijsheid waer; 'k sie uytkomste van laken, Of 's uyt den Hemel viel en stortte door de daken: 'K sie de geluckige, daer 't soo op solder leeckt, Voor d'aller kloeckste gaen, daer niet aen en gebreeckt: 585 En God weet hoe 't 'er staet, en of sy niet en dachten, Sij waren aende Caep als sy 't voor Java brachten. Wel toch! tot Java toe? eij siet, hoe vlieght de wind Van menschen-mijmeringh, hoe vind ick my versint! Ick maeck den Wijsen mann, den Doctor en den Leeraer, 590 Oud Schoolkind, maer och Heer, in 't voorste van mijn leer-jaer: Ick sie suer buytens tijds: 't is aengenaem en fraey: 'K stoof soute saucen tot een houte Papegaey. Nu, Buervolck, voor de moeijt van d' onlust, weest te vreden Een treedjen min of meer mijn Berg-werck op te treden: 595 Ghy zijt in 't vlack voldaen, de niewicheid van 't hoogh Sal uw' vermoeijden voet ontmoeijen door uw oogh. Mijn noem ick 't sonder roem, of met roem, een van beiden; Sijn' afkomst is bekent en van my niet te scheiden, (Sijn' opkomst seid' ick best) ten kortsten uyt geseit, 600 'T en is geen Bergh van weeld', maer van Barmherticheid: Erbarmt u van 't verhael: Ick most barmhertigh wesen En komense te hulp, die met haer quynend wesen Met eenen voet in 't graf (soo staen sy trouwens noch, Mijn' Eicken) riepen, moord, van 't schadelick bedrogh 6o5 Dat haer, op hoop van winst, uyt Eickens waerde gronden In 't sand bracht, daerse nu soo stierven als sy stonden; In 't Rood Sand, soo ick meen, de Turf-asch vande Hell, Bij vs. 580 in marg.: HoAaol ijl - siC, os ópSws Egrixstpi'exsrEC, óó^uv, WTI ,ruxeig au7Wv iyEYOVTO, su(3ouhiag Fvxov. Dion. Cass. 1. 45. Tuig ycep dit TUXXt; &Ei Tág dó^ag s ri Toig 7015P05 (3s(3ouAcuggyorg uteeTa(3áaA e i oiAov"vtv i's pa^roi. Proeop. Hoc plerumque facimus, ut consilia eventis ponderemus; et cui bene quid processerit, multum ilium providisse, cui secus, nihil sensisse dicamus. Cic. pro Rab. — vs. 607: Contra quam apud Romanos, ubi sabulo albus ad serendos surculos alienus, contra rubieundior appositus. M. Var. de Re rust. iq. 1651 282 Die noch brand nae haer' dood, en is als kool, soo fell. Soo stonden Boom voor Boom, als ick, op heete kolen; 6 ro En aen haer' kruynen bleeck het roosten van haer' solen: 'T fenijn diend' onder uyt: 't en diende niet; het most: Wie kond'er tegenstaen? de Reden zeid't, en Post; Post, die de Reden heeft veel meer roems doen bereicken, In 't stellen van soo veel Pilaren schier als Eieken , 6r5 Dan hem van Hofwijck komt, sijn vormsel niettemin, Gevroevrouwt door sijn' Penn, met dat het uyt den sinn, Den reden-rijeken sinn van Campen wierdt geboren, Van Campen, dien die eer voor eewigh toe sal hooren Van 't blinde Nederlands mis -bouwende gesicht 62o De vuyle Gotsche schell te hebben afgelicht. Sijn' Reden seid' het mé: 't vergift most uyt der aerden; De myne seidt'er by: flux waghens en flux paerden By dusenden, niet min, die my van dat geweld Ontlasten voor mijn' rust, voor mijn' lust en mijn geld. 625 Nu was de Hell berooft en all' de boosheid boven: Waer henen met het vuyl? het hadd ons overstoven En weer op niews verra'en, 't en waer ick 't meester was. Mijn' bueren vraegden wel naer Sand, maer naer geen' Ass. Soo keerde Nood in Deughd: 'k most bergen wat ick roeijde: 630 Dat bergen wierd een Bergh die tot des' hooghde groeijde. Wild most hy daer niet zijn: eerst wierd hy onder tamm, Met dat ick hem besnoeyde en hier gaf en daer nam; Flux wierd by kloeke-rond, gelijck 't spoor van een' passer. Bewaren is meer konst dan krijgen is: by was'er, 635 Hy most behouden zijn. Iek vong hem in dit nett, In dese groene Muts; die wert hem opgesett, Als gaende nu te bedd om slapers-wijz te dienen, Met grass en bloemekens. Nu geef ick het in tienen, Dit raedzel, wie het zy, die 't van my niet en weet, 640 Hoe 't innerst ingewand van desen Schoon-schijn heet. Van buyten staet by groen en soeckt my te believen Met kruydjens velerhand gespeckt met Matelieven; Van binnen is by ross, verrader-lijck: of rood Van schaamte; Lett daer op, ghy die een' swacke boot Bij vs. 64.4 in marg.: Diu mihi, inquit Attalus, imposuere divitiae. stupebam, ubi aliquid ex illis alio atque alio loco fulserat. existimabam similia esse quae laterent his quae ostenderentur. Sen. ep. tio. Malitiam et aerumnosi animi veternum prospiciemus: quamvis multus circa divitiarum radiantium splendor impediat, et intuentem hinc honorum, illinc magnaruin potestatum falsa lux verberet. Sen. eh. 115. Multis simulationum involucris, et quasi veils quibusdam obtenditur uniuscujusque natura; frons, oculi, vultus persaepe mentiuntur; oratio vero saepissime. Cie. 1. 1. ad Qu. fratr. ej5. I. vs. 624 voor min' lust en K. b.: mijn lust en oock 283 1651 645 Door 's Werelds baren voert: daer moeten sich, niet Bergen, Maer Menschen als myn Bergh, die binnen alles bergen Wat boos en on-recht heet, van buyten in een' schyn Die haer meer Engelen dan Menschen maeckt te zijn. Schrickt oock wat voor rood sand, ghy Groene-wambas-kalven, 65o Die u heel Meesters houdt en niet en weet ten halven; De Bergjens die ghy vleidt zijn blanck en groen om 't seerst, En 't lacchter u all toe, dewijl ghy op uw teerst Tot op den Bodem toe gras-boter meent te vinden: Maer 't is 'er sorgelick te treden voor de blinden: 655 Gesuyckert is de korst, de Taerte menighmael Van Gall of Aloe, en 't vriendelick onthael Van 't Meissje werdt rood sand; Als de beloften uyt zijn En 't Bruijlofts bedd verkroockt: dan moet ghy haer te buyt zijn, En klagen sonder hulp, dat u een vriend'lick yell 66o Gevoert heeft (ick en weet niet heeters) inde Hell. Doet oock u self bescheid, Moer Evas echte kind'ren, Stall-lichtjens voor de Mans, ick will u niet verhind'ren Uw weer-woord uyt te slaen: het deckt oock well rood sand Dat ghy tot onsent licht soud nemen voor goed Land: 665 Die lieffelicke korst van buygen en van strijcken, Van sterven lid voor lid, uer voor uer te beswijcken, Berght veeltijds (lett, veeltijds) soo wonderlicken aerd, Dat ghy het beter wist, gescheiden, als gepaert. Dus ben ick Heer in 't groen van Roodenberg gewerden. 670 Dat was te trotsen Van, om soo slecht uyt te herden. Daer most wat aensiens op, soo dat myn view besitt Ten minsten wierd vereert met kijckers Wat is dit? Dat luckte wiss en wel; 'k vermoeyde Land en luyden Met tragen, kijck, kijck, kijck, wat heeft dit te beduyden? 675 Wat werpt de Zee all op? wat of dit werden sal? En 't vraghen werde meest voldaen met, Niet-met-all: Maer met een Niet-met-all, dat Antwoord moght verstrecken, Daer een's neuswijsigheid tot vragens toe mocht recken, Wat 's Menschen Neus beduydt in 't schoonste van sijn hoofd, 68o En wat mans tepelen, en Vrouwen kinn geklooft, Wat puttjens in haer' wang, wat kuyten aen ons beenen, En, als men 't nauwer nam, wat nagelen aen teenen? Bij vs. 645 in marg.: Occurrunt. — vs. 647: 'AvSpanroerdn SHple rqv roV vwp