Brieven (herziene editie) E. du Perron Editie E. du Perron Genootschap logo_edp__01 Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Brieven (herziene editie) van E. du Perron in een uitgave van het E. du Perron Genootschap uit 2015. Op www.eduperron.nl zijn van verschillende teksten scans van originelen te vinden. du_p001brie11_01 DBNL-TEI 1 2015 dbnl / E. du Perron Genootschap bestand aangeleverd door editeurs E. du Perron, Brieven (herziene editie) (ed. E. du Perron Genootschap), werd niet eerder gepubliceerd. Wijze van coderen: standaard Nederlands Brieven (herziene editie) E. du Perron Editie E. du Perron Genootschap Brieven (herziene editie) E. du Perron Editie E. du Perron Genootschap 2015-06-16 JvH colofon toegevoegd Verantwoording Dit tekstbestand is gebaseerd op een bestand van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (https://www.dbnl.org) Bron: E. du Perron, Brieven (herziene editie) (ed. E. du Perron Genootschap), werd niet eerder gepubliceerd. Zie: https://www.dbnl.org/tekst/du_p001brie11_01/colofon.php In dit bestand zijn twee typen markeringen opgenomen: paginanummering en illustraties met onderschriften. Deze zijn te onderscheiden van de rest van de tekst door middel van accolades: {==13==} {>>pagina-aanduiding<<} {==Figuur. 1: Onderschrift van de afbeelding.==} {>>afbeelding<<} E. du Perron aan R. Petrucci-Verwée 1. Brussel, 9 september 1922 Bruxelles 9 Septembre 1922 Chère Madame, Je vous écris ceci pour vous présenter d'abord mes excuses pour ma déplorable nonchalance dans le choix de mes enveloppes; mais quoique la lettre que vous avez lue a dû vous être désagréable, je suis au fond très content qu'elle vous a involontairement instruite, car je me sentais le dernier temps vraiment trop hypocrite envers vous. Vous l'avez mérité un peu en me traîtant toujours de ‘gosse’; mais tout de même je me sentais malhonnête. Je me rappelle nos conversations de Quinto 2., quand vous me parliez de mon retour aux Indes avec un coeur laissé somewhere, puisque cela serait une chose si naturelle à mon age et qui me serait arrivée même si j'avais été au Kamschatka! Pourtant vous saviez très bien que j'aimais Clairette et personne autre et vous savez que je l'aime toujours; et très très probablement (il faut ajouter ceci) je l'aimerai toujours, n'en vous déplaise. Ce que vous ne saviez pas peut-être (mais puisque je veux être franc jusqu'a la fin ‘amère’ maintenant j'avoue que je n'arrive pas à croire que vous, avec votre intelligence et votre jugement, ne vous seriez doutée de rien!) c'est que Clairette aussi m'aime... un peu; rassurezvous, madame, un tout petit peu, quoi qu' elle en dise, car elle me critique toujours avec des yeux point ‘aveuglés par l'amour’, croyezmoi, et il me faut encore un bien sérieux effort et peut-être beaucoup de temps pour qu'elle m'aime vraiment. Mais j'ai le temps, maintenent que je ne partirai plus aux Indes, même quand mes parents iraient, et j'attendrai avec la tenacité calme que les anglais appellent ‘de chien’, doggedly, s'il le faut. Seulement je n'aimerais pas vous avoir comme ‘ennemie secrète’. Vous êtes une vraie force, madame, je m'en rends compte, et en même temps je vous trouve vraiment trop sympathique pour aimer que vous le seriez; ce n'est pas pour me faire une ‘alliée’ de vous que je dis ceci, c'est plutôt (car je comprend que vous ne pouvez pas m'approuver) pour vous avoir en... ‘ennemie ouverte’, si je peux m'exprimer ainsi. Alors comme les acteurs de théatre (les seuls gens toujours implacablement décidés) je dis: ‘J'accepte le combat!!!!’ avec quatre points d'exclamation. Je vois que vous riez et que vous dites: ‘le gosse...’ mais, je rie aussi en ce moment! Donc: je ferai de mon mieux pour vaincre, je vous en avertis, que voulez-vous, madame, gosse ou pas gosse, j'aime Clairette, au moins autant que tout autre, et c'est plus fort que moi et je sens que c'est elle qu'il me faut comme compagne de guerre, et personne ‘besides’, et je ne pourrais jamais me résigner à rester inactif, même s'il existent quelques messieurs apparemment plus ‘dignes’ d'elle, et même pour vous faire plaisir. - Voulez-vous m'écrire ce que vous en pensez? Si vous avez des reproches à me faire, soulagez-vous. Mettons que pour cette fois-ci je vous ai consulté en ‘sage amie dont je respecte l'expérience’; mettez vous en ma place: que feriez-vous? Je voudrais bien savoir aussi si vous me détestez tout à fait maintenant et comme quoi vous me considérez. Pour rien au monde je voudrais jouer de la comédie maintenant et vous sourire bêtement et vous parler p. ex. de ‘poules’ et d'autre volaille et sentir que vous ne m'aimez pas et pas du tout peut-être. Dites-moi franchement si je vous ai sérieusement mécontentée et si vraiment vous seriez tellement contrariée que j'aime Clairette, dès que je serais plus heureux que les autres. J'espère que vous pourrez apprécier ma franchise au lieu de m'en vouloir et suis, madame, bien respectueusement à votre service, - Eddy P.S. Permettez-moi, de vous féliciter encore personnellement de l'anniversaire de Clairette et de vous envoyer (en jouvenceau mondain) mes meilleurs voeux pour l'installation de votre château. E. du Perron aan R. Petrucci-Verwée 1. Brussel, 5 november 1922 Bruxelles, ce 5 Novembre A.D. 1922. Tres-Vénérée Madame, Le pauvre petit jeune homme Eddy du Perron est un garçon inoffensif et doux, qui surtout Vous aime bien, mais qui, hélas, Madame, devant certaines Choses perd, par le comble de son inoffen-sivité même, le peu de présence de logique, qui est sienne, quand il se trouve en douce tranquillité. Ainsi, Madame, quoique chargé d'une importante mission, il n'a point trouvé le courage de se rendre en Votre Présence, et s'est contenté de boire à distance, par ses oreilles qui sont vos esclaves, les sons harmonieux de quelques-uns de Vos Paroles... Or, moi, Eric Grave 2., qui suis ami du dit Eddy du Perron, et qui me vante parfois d'avoir certaine zèle de clerc, je m'enhardis jusqu'à Vous écrire, afin de Vous transmettre, bien humblement devant Votre Chaussure, la commission qu'a failli Vous porter mon ami, étant: Vous inviter de bien vouloir honorer sa familie et sa demeure par Votre Présence à l'heure du goûter, le jour que Vous serez, Madame, amplement remise des fatigues qui ont osé Vous approcher, et que Vous aurez retrouvé l'occasion de répandre autour de Vous Votre Bonté et le Bonheur même. Je suis, agenouillé à côté de mon distrait ami, chaque fraction de seconde le Vôtre à commander, Eric Grave E. du Perron aan J.E.E.P. Duboux Dijon, 12 juni 1923 1. Madame! Je ne vous envoie pas mon âme, Je n'ose point vous l'infliger, Votre goût cultivé, Madame, Méprise l'accent étranger, Pour moi ce serait presqu' un drame Si vous alliez me corriger. Agréez ce portrait de femme, Modeste, charmant et léger, Comme un compliment abrégé. C'est vraiment peu se soulager Que de dire si peu, Madame. Dijon, 12 Juin 1923. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 21 april 1924 Beste Carel Willink 1., Je briefkaart is (tusschen veel Paaschwenschen voor keukenmeid en booien) nog wèl gearriveerd; hierbij dus het cliché. Ik ga Dinsdag (morgen) naar Antwerpen om met Berckelaers 2., Joostens 3. en nog iemand de boekenstapel zoo glorierijk mogelijk van de hand - en schouders! - te doen. Je kunt de rest van de pegels dus spoedig verwachten, of, om het extra-goed te zeggen: binnen afzienbaren tijd. (M'n vulpen doet raar.) Veel succes toegewenscht met de voorbereiding op het toekomstige werk en mogelijk meer nabij dito; een poot van je EduP. Brux. 21-4-'24 E. du Perron aan A.C. Willink Luxemburg, 25 april 1924 1. 25-IV-'24 Beste Willink, Je tweede briefkaart heden-morgen ontvangen, 10 minuten vóór een overhaaste vlucht naar den trein; many thanks voor den mooien kant. Amsterdam? - I don't think; tenzij misschien in Aug. (om je te halen?) B. 2. zal je weldra nogmaals 50x zenden. De V DP. E. du Perron aan J. Peeters Monte Brè, 21 augustus 1924 M. Brè 21 Aug. '24. Beste Peeters, 1. Dank voor brief en uitknipsel. Grappig dat Berckelaers zoo'n vooruitzienden blik heeft. Misschien wordt de uitgeverij nu een kwestie van uitstel? Tant mieux, dan ben ik in Brussel terug; ik vertrek wschl. 17 Sept. van hier. Wat onzen bundel betreft, stel hem maar op 5 frank; ik zou zelfs zeggen, gerust op 6 frank, vind je niet? het is een luxe-uitgaafje met beperkte oplage. Ik had intusschen gaarne de volgende proeven nog hier, zeg den drukker maar dat hij ze direkt hierheen opzendt, dan krijg jij ze weer van mij. De opdracht bijv. wil ik veranderd hebben. Inplaats van het boekje aan mijzelf op te dragen, wil ik dat nu doen: Aan de kritikaster die * de mééste der volgende verzen als krankzinnig zal aanhalen 2. Ainsi soit il et pas autrement. De goeie heer de Bom 3. - ondanks ZEd's complete onverantwoordelijkheid, want de man kan geen proza-regel van een vers onderscheiden - heeft mij dit in de pen gegeven. Je weet trouwens dat uit z'n verband citeeren een van de meest gebruikte truukjes is van het ‘métier’. Men hoeft dus niet eens de Bom te heeten om dat mopje toe te passen, men kan Querido zijn of de Meester. Jammer dat je me geen andere, en nòg vermakelijker kout, kunt opzenden, - ik kreeg je brief aan het diner en had moeite om niet in m'n eentje te zitten grinniken. Die leelijke Oscar Duboux ook, die zich Jacques laat noemen op den koop toe, hoe kan mijnheer de Bom zooiets nu laten passeeren? Als hij Emanuel heet, dan heet-ie Emanuel, of nou ja, voor 'n enkele goeie vrind desnoods nog Manus, en voor z'n vrouw (als ze erg 'r best gedaan heeft) Mannie - ook wel met 'n y geschreven - maar hij zou 't toch nooit in z'n kop krijgen om zich bijv. Siegfried te laten noemen? of Romeo? of Adam? De zon laat mij hopeloos geel-en-wit; er is niks aan te doen: ik laat me blakeren en verander niet van kleur. Geen kameleon-constitutie klaarblijkelijk. Overigens gaat alles best; Herr Doktor verklaart zich zufrieden. Ik laat m'n beste Duitsch sissen en knallen en als je de lui hier gelooft moet het zeer ‘komiesj’ zijn. Ze noemen mij ‘Mijnheer’ inplaats van ‘Mein Herr’ - uit pure hoffelijkheid zeker. Uit pure hoffelijkheid speel ik soms schaak met leelijke dames. De tijd gaat om. Ik hoop spoedig, en ongemerkt, voor u beiden te staan en u de terra-cotta handen te drukken. Geloof mij steeds. uw toegenegen D.P. P.S. - Van Casteels 4. ontving ik een nogal aardig schrijven. (En wàt zegt de groote Van Ostayen?) Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan J. Peeters Monte Brè, 29 augustus 1924 M. Brè, 29 Aug. Beste Peeters, Laat mij niets meer opzenden na 2 Sept. - ik vertrek wschl. al den 5en of 6en van hier; de kuur heeft mij veel goed gedaan en ik dacht voor de nieuwe kou naar Br. terug te gaan om er een en ander in orde te brengen en dan maar weer opnieuw te vertrekken. Ik schrijf je zoodra ik terug ben, houd de proeven dus vooreerst maar bij je. Mocht je een uitgever hebben gevonden, des te beter. Ik ontving van B. een schrijven, waarin hij met geen woord repte over het journaal 1.; vanmorgen kwam jouw kaart. Alles blijft dus bij het oude (als tenminste het nieuwe niet beginnen gaat!) Maar als we weer samen zijn kunnen we dit beter bespreken, ik moet ook mijn vader daarvoor in den arm nemen. Zooals gezegd heb ik hier vrij veel gewerkt; je zult wel zien. 2. Ik voel mij uitstekend en ‘combattif’. Nu - tot spoedig dus - hartelijke groeten aan u beiden van steeds je D.P. Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan J. Peeters Brussel, 16 september 1924 Brux. 16 Sept. Beste Peeters, Ik ben overijld in de goede stad Br. teruggekomen, maar heb een boel in de familie te doen gehad en aan den anderen kant veel in Zwitserl. onafgedaan gelaten. Ik vertrek eerstdaags weer, naar Parijs en Lausanne, of liever: naar Lausanne over Parijs, en denk eerst tegen eind Sept. (26 of 27) definitief - en officieel! - te Br. teruggekeerd te zijn. De 200 fr. voor den clicheur worden je eerstdaags toegezonden; de rest doen we later samen af. Houd de drukproeven of zend ze hierheen: 3 rue de B.V. 1. Au revoir! een haastige poot van je D.P. Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan J. Peeters Brussel, 9 oktober 1924 Brux. Vrijdag. Beste Peeters, Ik zal dezen Zondag zeker niet kunnen komen. Mocht ik volgende week kunnen dan schrijf ik je. De kaart geef ik eerstdaags te drukken en zal er ‘toezicht’ op houden voor zoover in mijn vermogen ligt. Ik ontvang Dinsdag a.s. een proef van den omslag (in kleur), wil je die ook nog zien? Waar moet de prijs op den omslag gedrukt staan? Onmiddellijk onder den driehoek, of ergens (links? of rechts?) onderaan de bladzij? Wat het uitgeven betreft: 1000 frs. is zeker wel optimistisch gezien; ik gaf het cijfer ook meer als voorbeeld, dan omdat ik eraan geloofde! - Met 2/3 v/d winst wanneer ik voorschiet, stel jij je dus tevreden; in de gevallen waarin ik niet voorschiet en dus eigenlijk buiten de uitgeverij sta, en wanneer jij dus eigenlijk het geheele werk alleen doet, wil ik ook met winst niets te maken hebben, en sta je gaarne mijn ‘aandeel’ af. Dit lijkt mij niet meer dan billijk. Maar wanneer ik niet voorschiet, door wie zou je dan (behalve in de gevallen waarin jij voor jezelf uitgeeft) de reclame-, verzend- en andere kosten willen doen dragen? Door den klant? Mij wel maar - De kwestie is: is dit de gewoonte? Ik had niet graag dat men onze uitgeverij voor armer en bijgevolg zwakker dan andere, gewone kleine uitgeverijtjes aanzag. Per slot van rekening is het riskeeren van een 60 à 70 frs. per keer nog niet zoo extra-gewaagd; dat heb ik er althans nog wel voor over. Maar ik laat je graag de volledige leiding, als zijnde verreweg meer ‘vakkundig’ dan ik; dus zeg maar wat je het beste lijkt. Stel, om eens wat op te noemen, de strenge heer Seuphor geeft bij ons uit. Welke condities wil je hem dan stellen? Nog iets over ons boek. Ik heb besloten er niet meer dan 250 exemplaren van te doen drukken; aldus het beschouwend als een werkelijke kleine luxe-uitgaaf. Je ziet hoe optimistisch ik tegenover den verkoop sta! (ik stelde het getal gisteren met den drukker vast, en kreeg je brief heden-morgen). Ik wilde je ook voorstellen niet te veel exemplaren aan allerlei hopeloos verstopte rotbladen te zenden, en de oplaag aldus te verdeelen: 200 ex. voor de verkoop (en stock!!!) 30 ex. voor de pers (niet meer) 10 ex. voor Jozef Peeters 10 ex. voor Duco Perkens _____ 250 ex. - zijnde de geheele oplaag. Ik zou graag zoo spoedig mogelijk je nieuw logies zien, maar ben voorloopig alweer onder doktersbehandeling. Mogelijk kom ik volgenden Zondag; ik waarschuw natuurlijk. Hoe staat het met de tapijten en gobelins? Is er alwat te zien? Dank voor de goede wenk betreffende warme kleeding. Old man, tot ziens, groeten en de handdruk. Steeds je DP Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan A.C. Willink Pallanza, 20 december 1924 Pallanza, 20 Dec. '24 Beste Willink, Hierbij de photo's; ze hadden misschien wat beter afgedrukt kunnen zijn, maar wat zullen we er aan doen, ik zit voorloopig te Pallanza, dat uitgestorven lijkt; je hebt er geen idee van hoè men zich hier verveelt. Ik heb uit radeloosheid dan ook de Eén tussen Vijf geschreven; het is zelfs geheel klaar; een dezer dagen zal ik het aan Alice Nahon 1. zenden, omdat dat adres veiliger is, mocht jij dus dezen brief goed en wel in handen krijgen (ik ben ook je Amsterdamsch adres kwijt, merk ik) schrijf haar dan een kaartje opdat ze je het ding direct door kan zenden. Het is nog al lang geworden, anderhalf maal zoo lang als Het Roerend Bezit of Claudia 2.; dat komt: het verhaal interesseerde mij tenslotte zoo weinig dat ik het als het ware in een brief heb gelascht dien ik jou gescheven heb, en waarin ik je van alles en nog wat (‘van en over mijzelf en anderen’) vertel. De brief 3. is met zorg, het verhaal met gewilde nonchalance geschreven; naarmate het verhaal minder wordt neemt de brief toe. De indruk die de lezer, aangenomen altijd dat we noch met een slokop noch met een slaper te doen hebben, moet krijgen is deze: De heer Duco Perkens is bij toeval en zonder doel, zooals het heele bestaan van dien heer zonder doel schijnt te zijn, in het doode seizoen te Pallanza beland, waar hij het idee krijgt om een verhaal dat hij ergens onvoltooid heeft gelaten eens af te schrijven; aangezien hij met zijn vriend Willink, die blijkbaar een modern schilder is, schijnt afgesproken te hebben dat deze het eventueel van plaatjes zou voorzien zendt hij het dien heer W. op; maar al schrijvende schijnt de heer D.P. ingezien te hebben dat hij toch eigenlijk zijn tijd verknoeit en ondanks alles beter zou doen met meer de frissche lucht in te gaan, hetgeen al meer en meer blijkt uit den brief die het verhaal-zelf omlijst. Of nu de brief interessanter mag heeten dan het verhaal? wie zal dat zeggen? - men gelooft echter wel dat de heer D.P. hem tenslotte interessanter is gaan vinden. Enz. De ons gunstiggezinde lezer knoopt er philosofische gedachten aan vast; de ander zegt: snert! en daarmee uit. Wat willen we ook an ders? Ik hoop dat je geen bezwaren zult hebben tegen het volledige afdrukken van je naam; commercieel gesproken is dat toch in ieder geval reclame. Ik heb hier en daar ook nog wel dingen gezegd die me op het hart lagen; het ding is niet heelemaal nonsensikaal. Ik ben benieuwd wat je er in goed- en wat af- zult keuren. Schrijf me eens spoedig naar het adres dat ik je eerstdaags zal opgeven, vermoedelijk uit San Remo. Ik wacht hier feitelijk alleen het geld af dat me zal veroorloven verder te reizen. Bizonderheden over mijn verblijf hier staan in den brief! Ben je nog bij mijn vader geweest, en heeft hij de 300 franken voor je schilderij neergelegd? Tot dusver kreeg ik maar één brief van huis, dat was in Lausanne, en daar stond het niet in. Nu, beste kerel, tot spoedig en zelfs: tot ziens. Ik denk niet dat ik erg lang aan de Côte d'Azur zal blijven, misschien vinden we elkaar nog eerder dan we verwachten te Parijs terug. Nogmaals dank voor de moeite die jullie je gaat geven voor mijn vracht boeken; wees met Mary 4. hartelijk de hand gedrukt door je D E. du Perron aan C. Wolfers-Petrucci Nice, 26 december 1924 Nice, Hotel d'Europe, 26-XII-'24 Ma chère Clairette 1., Je me permets de vous écrire parce qu'une idée m'est venue, assez brusquement: j'aimerais vous demander des dessins pour un conte que j'écrirai bientôt 2., peut-être ici, peut-être ailleurs; mais probablement ici puisque je n'ai rien à faire et préfèrerais rester un peu sur place. Voilà un mois à peu près que j'erre, que je n'arrive pas à me sentir chez moi. D'abord j'étais fort content d'aller à Paris; une fois là-bas j'avais envie de retourner à Bruxelles; de retour à Bruxelles je me sentais attiré par la Côte d'Azur, et je suis retourné à Paris; de là je suis allé à Lausanne où il faisait froid et où la vie était chère. Je me suis enfui à Pallanza, croyant que ce climat vaudrait celui de la Riviera. En effet, le climat n'était pas trop mal, mais le pâtelin dormait désespérément. C'était insupportable; au bout d'une semaine, et après y avoir terminé un autre récit, commencé en septembre, je suis allé à Milan; de là à San Remo où je comptais rester. Impossible, j'avais assez goûté aux petites plages charmantes et aux soirées soporifiques; le lendemain même j'ai repris le train, et me voilà à Nice, que je n'aimais pas. Raison peut-être pour l'aimer maintenant, en somme cela a du bon. Pour me lier j'ai payé ma chambre dix jours d'avance. Je serai donc certainement ici jusqu'au 6 janvier. Voilà pour le conteur, parlons maintenant du conte. Si j'arrive à en faire ce que je voudrais, ce sera une histoire terriblement pure. Il s'agirait d'un jeune homme qui convoite, mais aussi platoniquement que possible, une jeune fille et qui, évidemment, se tracasse ‘trèsbeaucoup’ avec cette convoitise. Et cela doit traîner, remplir tout le conte. Puis, brusquement, au moment le plus inattendu, la jeune fille cueille une fleur et l'introduit dans la boutonnière du jeune homme. Le jeune homme se trouve aux cieux. Rideau. Ce sera tout; mais il faut que ce soit assez ‘travaillé’. J'ai, sans préméditation je vous assure, tout d'un coup pensé à vous pour illustrer cela. Voulez-vous 3 ou 4 dessins? Depuis ‘Het Roerend Bezit’ je m'amuse à écrire des récits, parce qu'un roman m'ennuirait trop. Du reste ces récits sont des petits romans. J'ai écrit pendant ma cure au Monte Brè une histoire que j'ai intitulée ‘Claudia’ et dont l'intrigue est assez banale; pourtant Pascal Pia, en qui j'ai beaucoup de confiance, prétend que ce n'est pas trop mal et Creixams a consenti de l'illustrer. La troisième histoire (celle de Pallanza) s'appelle ‘Une parmi Cinq’ et est assez scabreuse, malgré que le ton soit négligé et un peu ingénu. J'avoue que je serais assez content de scandaliser quelques honnêtes critiques néerlandais, - davantage; car c'est fait. Puis, comme pour me reconcilier avec les fervents du NOBLE, mon futur conte pur. Ecrivez-moi si vous acceptez d'y collaborer par quelques dessins. Je vois assez bien sur la page de titre: Avec 3 [ou 4] dessins de Clairette Petrucci, - ou de Clairette Wolfers, si vous préférez. Je n'oserais pas vous remercier d'avance mais attend avec - j'allais dire: impatience, votre réponse. Mon adresse se trouve en haut de cette lettre. À vous lire donc, j'espère, cordiale poignée de main de votre Eddy Bonne et Heureuse Année! 3. (je regrette ne pas avoir assez de place pour y ajouter un petit paysage d'hiver.) Excusez-moi pour la forme, un peu primitive de l'adresse; j'ignore complètement le numero de votre demeure. 4. E. du Perron aan A.C. Willink Cap-Martin, [3 januari 1925] Cap-Martin, Zaterdag. Beste Willink, Je brief kwam den avond van den morgen waarop ik mijn briefkaart verzond. Je vraagt me je te schrijven, als ik ‘niet te ziek’ ben; van ziek-zijn is zelfs geen sprake meer: sedert veertien dagen maak ik tochten, droog me in de zon bij Rumpelmayer (en een kop koffie), verlies geld aan de speeltafel en ‘coule le parfait amour’ met een Italiaansche schoone die helaas een tikje te zuinig is op 'r eige'. Ik antwoord dus, zooals je ziet; maar nu, wèlke ‘overtuiging’ verlang je van me? Ik kan moeilijk iets gaan verdedigen wat je slecht vindt, of beter, trachten je aan te praten wat je nu eenmaal niet aanstaat (de gustibus - niet?); ik zou misschien kunnen aanvoeren dat ik niet - of niet meer, wat op hetzelfde neerkomt - gestreefd heb naar de ‘sterkte’ die jij blijkbaar eischt, en ik meen je geschreven te hebben hoè ik graag had dat men de Eén tussen Vijf zou zien. Onbeduidend, onbelangrijk en de andere grieven van een gewichtig en gewichtigwillend publiek; laat ons aannemen dat ik een onbeduidend verhaal heb willen schrijven. Dat ik dus de onbeduidendheid ervan inzie, en het toch uitgeef (publiceer!) Ik begrijp alleen niet waarom jij me raadt niet uit te geven: dat is erger dan burgermans-welgemeend, dat is, messire, bijna een ouwehoerenbedenking, met uw verlof gezeid. Zelfs aangenomen dat je gelijk zoudt hebben ten opzichte van de waarde van het ding, dan zou ik me immers nog niet zoo ‘voorzichtig’ kunnen gedragen? Dus, Duco Perkens, zijn geafficheerde onverschilligheid getrouw, werpt het publiek zijn gewrocht - of misgewrocht - voor, en basta! Mocht zijn vriend Willink daarentegen, ‘omreden’ het wondje in het kootje van zijn rechterwijsvinger, of andere bezwaren de uitgave nièt willen verluchten, dan kan natuurlijk aan het geheel een treffende noot worden toegevoegd waarin bijv. zal staan: ‘De illustrator, na lezing verd. md hebbende zich met deze historie verder in te laten, zien wij ons gedwongen de historie zonder illustratie te doen verschijnen’, of iets dergelijks (liefst geef ik als reden: onwil - wegens antipathie - van den illustrator.) 1. Verder kan ik als je dat zoudt willen, alle Willinks in W's omzetten, tenzij je een voorkeur hebt voor X.? This, noble youngster, can I do, And more than this I cannot. Eerlijk gezegd is wat mij het meest interesseert in Eén tussen Vijf de houding van Duco Perkens en zijn, om bijna met Perk te spreken: ‘tusschen (schrijver-)zijn en niet-(schrijver-)zijn zweven’. Maar laat dat je lauw en vraag je een ‘sterk’ verhaal, eilaas, heer graaf, dan scheiden zich onze wegen. Je hebt dus gelijk, en ik misschien ook. De rest bespreken we wel in Parijs. Dus tot ziens, kerel, en groeten aan Mary. Is het haar reeds - (bereids!) - gelukt de aanminnige Gloria Swanson 2. te zwansen? De opbrengst van de boeken zie ik ter gelegener tijd nog wel, desnoods tot je het gemakkelijk kunt missen: in het ergste geval kan je er me een teekening voor geven. De repr. Zilveren Bruiloft 3. krijg ik dus eerstdaags? Vielen Dank en ook nogmaals voor de moeite die je je voor die boeken gegeven hebt. Nu, tot spoedig ziens en de V van Yours DP. P.S. - Van ‘meeligheid’ (zelfs met 2 e's) spreken staat je lang niet fraai; dat woord is even studentikoos-onbenullig als: kast, ploertin kachel-zijn enz. waar wij zooveel bezwaar tegen hadden. E. du Perron aan J. Peeters Brussel, 8 februari 1925 Brussel, 8-11-'25 Beste Peeters, Na goede beschouwing, ziehier wat ik voorstel te geven in het eerste nummer van De Driehoek 1.. Kolom 1-4: Artikel van Willink, vnl. gericht tegen de weltevreden dommel van Holland, met een enkel woord over Vlaanderen. (Dit artikel zoo mogelijk te illustreeren.) Kolom 5-6. Gedichten van Gaston Burssens. (Liever dan V. Ostayen, 1e omdat B. genietbaarder is voor het groote publiek, waarmee wij, alzoo in een eerste nummer, een weinig rekening moeten houden, 2e omdat B. door de uitgave van zijn Piano juist een weinig ‘à la mode’ is, 3e omdat ik V. Ost. iets anders wilde laten schrijven, je zult verderop zien wat.) Kolom 7. Stuk van Jozef Peeters, liefst, dunkt mij, een serie kunstaforismen in den trant van je Katecheo van den Modernen Kunstenaar 2.. (Aldus zouden wij den breedvoerigen toon vermijden van twee bepaalde artikels.) (Ook met illustr.?) Kolom 8. Bespreking door P. van Ostayen van Dirk Coster's z.g. moderne anthologie ‘Nieuwe Geluiden’. Naar aanleiding van die bespottelijke opvatting, en z.g. propaganda, van het nieuwe(!) is n.l. zéér veel te zeggen. V. Ost. lijkt mij wel de man om er zijn woordje tegenin te laten hooren. De boekbespreking kan klein-gedrukt worden, vind je niet, mocht de verdeeling zooals ik die aangaf je typografisch gezien slecht lijken, dan kan je de schikking veranderen, bijv. voor art. Peeters de bovenkant van kolom 7-8 en voor de boekbespreking de onderkant, ‘enfin je doe-maar’. Ik had liefst dat de no's aan het begin van iedere maand uitkwamen, met het oog op de duitenkwestie; dus bereid je voor dit no 1 in begin Maart te zien verschijnen. Moeten er dan geen stappen vooruit gedaan worden? de ‘aanzoeken’ aan medewerkers, een omzendkaart misschien? de abonné-vangst, enz.? - allemaal dingen die je tienmaal beter weet dan ik, maar waarvan je me op de hoogte moet houden voor het geval er geld noodig is (wat me niet onwaarschijnlijk lijkt!) Hoe groot wordt onze oplaag? 500 of 1000 ex.? Wat de verzen in de volgende nummers betreft lijkt dit mij de beste lijst; in no 2 verzen van P. van Ostayen; in no 3 van Duco Perkens, in no 4 van M. Seuphor; in no 5 van H. Marsman. Dan zullen we verder zien. In no 6 misschien wat van Marnix Gijsen. Of van een nieuwe man die zich kan hebben opgedaan. Aan jou het program van de plastiek. Voor no 2 zou je als artikel (om niet ‘hoofd-artikel’ te zeggen) een studie kunnen vragen, een kultuur-historisch en quasi-wetenschappelijk overzicht van Marinetti over de Italiaansche moderne beweging; voor no 3 van bijv. Ivan Goll over de Fransche; in no 4 van Walden over de Duitsche; in no 5 van Van Ostayen over de Grootnederlandsche; in no 6 van den een of ander over de Russische, of Amerikaansche of Engelsche - of, wat me beter lijkt, van Bourgeois bijv. over de Fransch-Belgische (ofschoon dit eigl. een onderdeel is van de Fransche). 4. - Zoo gaan we voort: de bedoeling is het publiek te doen zien dat er is: een beweging, een àndere nieuwe-geest 5. dan die gepredikt door Havelaar-Coster en satellieten. De boekbesprekingen kunnen verzorgd worden door V. Ost., en misschien Burssens, en mij; voor mijn part ook door Seuphor wanneer die zich ‘fatsoenlijk’ kan houden. We drukken niet één onhebbelijke kritiek af, en zeker niet over mede-modernisten. Met de z.g. ‘eerlijkheid’ van Berckelaers die niet verder ziet dan zijn neus lang is - een merkwaardig slechte eigenschap voor een revue-directeur - mogen wij ons niet (of nog niet) inlaten. 6. Antwoord spoedig. De poot van je DP P.S. - Ik ben bij den drukker geweest, maar eigenl. bevallen zijn machine-letters mij heelemaal niet, en zetsel met de hand wordt natuurlijk te duur. Vraag dus liever eerst aan Koekelberg; ik zal hier naar een andere drukkerij gaan. Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan J. Peeters Brussel, 9 februari 1925 Brussel, Maandag. Beste Peeters, Hierbij een plattegrond van de kamer waarin de kast zou komen te staan: De lengte van het muurvlak is ongeveer 1M.60, ik heb dus op ±5 c.M. links en rechts van de kast gerekend, wat best gaat, vooral wanneer de kast niet te diep wordt. Het deurtje geeft geen belemmering, want het is een tochtdeurtje dat naar beide kanten openslaat; boven- {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} dien heb ik voorlopig geen andere plaats. ‘Ter hoogte van de oogen’, d.w.z. staande. De kamer is ± 3 M. in het vierkant; het is het groene middenhokje waar vroeger mijn schrijftafel stond, je weet wel. Bij voorbaat dank voor ontwerp en 5 ex. K w.p.D., die morgen wel hier zullen zijn. De tweede drukker die ik op het oog had: Place du Grand Sablon, schijnt verhuisd naar een onmogelijk achterbuurtje, maar mijn boekhandelaar heeft namens mij rendez-vous gegeven (Woensdag a.s., dus overmorgen) aan een drukker die buiten werkt, in een dorp waarvan ik den naam alweer kwijt ben, - een of andere Sint natuurlijk - en die zéér goedkoop en, volgens hem, zeer bevredigend ook, moet werken. Ik heb gevraagd den man te zeggen dat hij Woensdag meteen een paar staaltjes zetsel meebrengt. Ik zend je die dan op, aan jou om te oordeelen; en geef je meteen zijn adres, jij schrijft hem dan verder of je het met hem probeeren wilt of niet. Waar de meeste reclame's, aanduidingen, etc. toch van jou zullen komen is het beter dat de man meteen weet voor wien hij eig. werkt; ik zou hem dan alleen van tijd tot tijd, indien wenschelijk, wat kunnen ‘narijden’. Het dorp schijnt op een kwartier sporen afstands van Brussel te liggen. Enfin, Woensdag meer hierover. Willink heeft zich op je aanraden in groote haast met een dokter verstaan en voelt zich nu veel geruster, wat hem blijkbaar in staat gesteld heeft een stuk van het artikel te schrijven. Van schelden is geen sprake. Overigens schrijft hij het geheel alleen; ik heb alleen maar den opzet van het ding en enkele details met hem besproken. We zijn er beiden van doordrongen dat de toon, ofschoon polemisch, rustig, hoogstens hier en daar wat ironisch, moet zijn; z.g. hartstochtelijke tiraden liggen immers algeheel buiten onze lijn. Ik geloof dat we elkaar in dit opzicht dus over en weer volkomen verstaan. * Wat denk je van mijn voorstel van gisteren? (aangaande no 1.) Nog iets: met ‘illustreeren’ van de twee bedoelde stukken, n.l. die van Willink en jou, bedoelde ik het in den tekst zetten van een of ander cliché, natuurlijk niet een speciaal voor den tekst vervaardigd plaatje; begrijp me dus niet verkeerd. Zou je dus event, iets hebben wat je geschikt lijkt? bij je eigen stuk natuurlijk iets van jezelf, maar bij dat van W.? Het zou mij n.l. aardig lijken als ons eerste nummer reeds ‘geïllustreerd’ uitkwam. Ons beider hartelijke groeten aan ubeiden. Steeds t.t. DP. Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan J. Peeters Brussel, 13 februari 1925 Brussel, Vrijdag Beste Peeters, Net was ons briefje 1. weg of je kaart werd mij gebracht. Ik schrijf vandaag nog aan Chevalier om hem rendez-vous te geven voor Maandag of Dinsdag; direct daarna schrijf ik je dan weer. Jammer dat Burssens maar één gedicht kan geven; enfin, waar niet is.... Ik zal, als jou dat liever is, Piano bespreken. Dat artikeltje 2. krijg je dus eerstdaags. Nog een woordje over het mislukte ‘hoofd-artikel’. Je zult misschien gedacht hebben dat het een mopje van ons was, maar beste kerel, het was bijna een drama. Willink heeft bladzijden en bladzijden geschreven; goede en minder goede; maar zoodra er een doorloopend geheel van moest komen viel het zaakje in elkaar. Gisteravond en van-daag heb ik er mij mee bemoeid en gepoogd vasten vorm aan de vluchtende massa te geven. Maar terwijl ik het artikel met W. besprak verdwenen zijn theorieën, grieven, enthousiasmen. We hebben elkaar ‘au pied du mur’ gebracht; wat ons overbleef was natuurlijk de overtuiging persoonlijk het moderne te willen, zonder één reden te kunnen opgeven waarom een ander het ook zou moeten doen, veel minder nog het modernisme te kunnen aanpraten. En dan, wèlk ‘modernisme’? Het onze? het jouwe? dat van de z.g. Hollandsche school? W. had een flinke moot tegen die z.g. Holl. school (van Plasschaert) geschreven; al onderzoekende begon hij te merken dat hem de overtuiging ontbrak die heeren op goede basis verwijten te doen; we hadden toch niet kunnen schrijven: ‘Die klooien zijn ons zeer antipathiek, omdat ze wat anders willen doen dan wij’ -? alzoo niet in een hoofdartikel. Kortom, we kwamen meer en meer op het idee alles maar goed te vinden (in principe, natuurlijk, niet in detail, maar over welke détails hadden we moeten spreken?) Toen dus dàt brok in het water gevallen was bleven ons zoowat twee velletjes over; wat daarin stond was nogal goed, maar neutraal; bij het overlezen vond W. dat het evengoed niet als wèl gezegd kon worden. Toen heb ik die velletjes verscheurd en hij heeft je zijn brief geschreven. Als ik maar eenigszins de man was om zonder zelfcritiek een critisch artikel te schrijven zou ik het hebben gedaan; maar dat is mij ten eenenmale onmogelijk. Ik zal trachten den indruk dien ik van Burssens heb (bepaald geval = détail) te motiveeren, en dat zal wel lukken; tusschen dat en een soort acte-van-geloof in 3 of 4 kolom en voor een eerste nummer van een nieuw blad is eenig verschil. Men moet daarvoor of de overtuiging of het temperament van een voorman hebben, wil men eerlijk zijn; - anders doodgewoon een kletsmeier zijn die voor vaderland en vorst een lang praatje ‘in de gewenschte richting’ aan elkaar lapt. Ik ben noch het een noch het ander; het spijt mij overigens wanneer ik je in zeker opzicht in den steek moet laten. Hoe denk je nu die 4 eerste kolommen te vullen? Met een paar cliché's erin zou jouw artikel (zoonoodig wat uitgebreid) natuurlijk best voorin kunnen komen te staan; maar laat ik je in dat opzicht mijn goede raad besparen. Je sprak ook van annoncen: in principe zijn die mij (vooral waar ons blad slechts 4 pag. zal hebben) niet sympathiek. Tenzij alleen voor eigen uitgaven. Voor tekst-omzendkaart heb ik geen gegevens. Is het niet geschikter bij no 1 - dat als proefnummer beschouwd kan worden - een bestelkaart voor 't abonnement te leggen? Tot Dinsdag. Je DP Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan M. Premsela 1. Brussel, 14 februari 1925 Brussel, 14-2-'25 Mijnheer, Uw opmerkinkjes over Carnet Bric à Brac en mijn boekje 2. kwamen mij, daar ik ongeveer twee maanden in het buitenland was, eerst heden onder oogen. Ik weet niet of u misschien een persoonlijke veete met ‘Het Overzicht’ in het reine heeft gebracht, maar hecht er aan u even te zeggen dat ik een dergelijken winkelierstoon in een boekbespreking zeker niet van ù (u is immers Martin Permys?) had verwacht. Hier in Vlaanderen, in de Volksgazet bijv. waren uw onbeduidende hatelijkheidjes natuurlijk volkomen op hun plaats geweest. Het spijt mij ook te zien dat een Nederlandsch onderwijzer in het Fransch, die, al zit hij wat uit het gedrang, ten slotte nog de gebrs Tharaud heeft vertaald 3., een zoo volkomen blijk geeft van zijn onbekendheid met het surréalisme. Misschien kan het Januari-nummer van uw Gulden Winckel u inlichten; de heer Roëll althans heeft de zaak wat beter bekeken alvorens erover te schrijven. 4. Tot besluit nog dit: mijn volgend uitgaafje zal den prijs van drie frank niet over-schrijden; ik ben het nog niet met mijzelven eens over de keus van het papier. 5. Met groeten Duco Perkens Adres: E. du Perron 3 rue de Belle-Vue Bruxelles. E. du Perron aan J. Peeters Brussel, 16 februari 1925 Brussel, Maandag. Beste Peeters, Vanmorgen je rustig briefje gekregen. Natuurlijk heeft mijn mede-uitgeversélan (om het mooi te zeggen) volstrekt niet door de mislukking van dat artikel geleden; of (om het nòg mooier te zeggen) de geldschieter du Perron heeft zich van het échec des medewerkers Perkens geen bal aangetrokken. Hierbij intusschen van dien heer een artikeltje over Burssens. Voorloopig is dit alles wat ik als bijdrage geven zal; Willink echter werkt aan een ontboezeminkje dat hij je denkt op te sturen als het klaar is. Aan jou om erover te beschikken. Het eerste nummer opent dus met een artikel van jou - tracht dit, want je kunt het best, niet alleen plastisch maar ook meer algemeen te maken -, daarna...? Met het oog op de nogal erg gunstige kritiek die ik van Burssens heb gegeven, zag ik nu toch liever weer een paar gedichten van P. van Ostayen geplaatst, - al geeft hij dan verderop nog een boekbespreking. Dat is te verkiezen boven den indruk dien we anders licht zouden maken van adoration mutuelle. Bovendien heeft B. dan meer tijd om voor het April-nummer op z'n minst twee gedichten te geven. Schrijf hem dit maar, als je wilt. Kan je mij de adressen opgeven van Burssens, V. Ostayen en Martin Permys? - Wil ook Roel Houwink - adres red: ‘Vrije Bladen’ 1. - uitnoodigen tot medewerken, ik heb kritieken van hem gelezen die zeer sympathiek waren; dus Houwink en Marsman als Hollanders. Den heer Permys evenwel (M. Premsela) heb ik in een kwaaie bui, over zijn alleszins schofterig kritiekje op Carnet Bric à Brac en Roerend Bezit een onaardig briefje geschreven; zien wat - en of - hij antwoordt. Mijn opinie over Burssens is wat zacht; ik ben in werkelijkheid niet zóó tevreden met zijn bundel, maar om verschillende redenen, waarvan niet de minste is dat ik geen lust heb door het neerhalen van een wèrkelijk modern mensch de jongeheertjes van Het Fonteintje 2. en dgl. een hart onder den riem te steken, heb ik gemeend mij in deze termen te moeten uitdrukken. Bovendien is de houding van den man mij sympathiek en heeft zijn werk ongetwijfeld kwaliteiten. Geef mij jouw gevoelen omtrent die kritiek. Dat van den vriend en dat van den revue-directeur. Het ontwerp van de boekenkast bevalt mij uitstekend. Dank, en hierbij dus de teekening terug. Ik had het hout liefst niet al te donker gevernist. De laadjes beneden zijn niet absoluut noodig. Dinsdag-avond De drukker is zoonet hier geweest (mijnheer Chevalier v.d. Court Saint-Etienne). Een bezwaar is dat hij alleen Waalsche zetters heeft; hij vraagt of de tekst zooveel mogelijk getijpt zou kunnen worden. Ik heb hem, met je briefkaart in de hand, de opgave gedaan; hij vroeg evenwel tijd om te berekenen, en zal je het antwoord direct schrijven; jij antwoordt hem dus of je het doet of niet. Als hij niet veel 3. billijker is dan de anderen (wat ik eig1. niet geloof) dan is het niet aan te bevelen bij hem te gaan, vind ik. Ik denk dat Koekelberg het meest gewenschte adres blijft (goede keus van letters, bekendheid met Vlaamsch, etc.); zijn er geen andere drukkers in Antwerpen? die stad lijkt mij toch goedkooper dan Brussel, en we zouden zoodoende verzendkosten (v. drukker naar jou) uitsparen. Voor de 500 briefkaarten met hoofd v. De Driehoek vraagt hij 17 fr. 50. Met hartelijke groeten je D.P. Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan C. Wolfers-Petrucci Brussel, 12 maart 1925 Brux. 12-3-25 Chère Clairette, Ne m'en veuillez pas si je ne vous ai répondu plus tôt. Je suis rentré depuis quelque temps, il est vrai, mais votre lettre - qui était venue deux jours après mon départ à l'hôtel où j'étais à Nice - m'a suivi en Corse, d'où je me suis enfui peu de jours après y être arrivé. Bref, quand je rentrais à Bruxelles votre lettre sommeillait encore tranquillement au bureau de poste à Ajaccio. Ce n'est qu'environ trois semaines plus tard que je la recevais ici, et quoique, même alors, je ne vous aie pas immédiatement répondu, vous ne seriez pas tout à fait trop bonne de m'excuser, vu que Bruxelles - ou février à Bruxelles - n'a guère tardé à m' ‘influencer’ comme d'habitude, et qu' à l'heure qu'il est, je viens de me rétablir après une grippe assez tenace. Qui d'ailleurs était admirable à faire passer le temps. Pour reprendre notre projet - de collaboration: je n'ai plus rien écrit depuis mon retour, je n'ai donc pas le texte à vous présenter. Je l'écrirai sans doute un jour, si l'ON me prête vie. Alors je vous avertirai sans faute et, si vous n'aurez pas changé d'idée, vous vous mettrez, à votre tour, à l'oeuvre. Je vous remercie beaucoup, en tout cas, de bien avoir voulu me promettre votre.... que faut-il dire? assistance? concours? grâce? Je vous remercie aussi pour votre bonne idée de me faire connaître une ‘jeune femme suisse très gentille et sympathique’. Qu'appelezvous jeune, Clairette? je veux dire: en pareil cas? Et cette gentillesse, en quoi consiste-t-elle? je veux dire: aimeriez-vous me présenter à une femme-à-aimer, ou à une femme-à-conversations? Prévenezmoi, je vous prie: dois-je avoir l'air bon, ou plutôt intelligent? Ou indifférent, ce qui, paraît-il, est autrement recommandable. Si j'accepte, je compte sur vous pour diriger mes maladresses; peut-être, qui sait, pour en tirer du charme. Comment va votre maman? Il faut absolument que j'aille la voir, un de ces jours. Malheureusement le vent me repousse souvent - si ce n'est la grêle ou quelqu'autre horreur - dès que j'ose mettre les pieds dans la rue. Mais de toute façon j'irai voir, et bientôt, si je la trouve chez elle. Je saute une ligne: pour prouver que j'ai longtemps pensé. Sans trouver quoi que ce soit, s'entend; sinon, je ne penserais pas. C'est extra ordinaire comme j'éprouve de la difficulté à écrire - ajoutez à cela que je ne sais vraiment trop que vous raconter. Tout va bien, sauf le temps, qui malheureusement est pour beaucoup dans le tout. Dans le mien, en tout cas! Je n'ose pas vous demander si vous lisez, vous pourriez dire oui. Moi j'arrive - par un effort de volonté? - à détester de plus en plus les livres. Cela s'appelle: démolition de ma chimère (voir Le Spleen de Paris, quelque part au commencement). Et, figurez-vous, depuis ma rentrée je ne me suis pas découvert des envies de voyager. Comment allez-vous? Veuillez déposer mes respects dans le berceau de Janine et me croire bien votre Eddy E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 16 maart 1925 Brux. 3 rue Belle-Vue 16-3-25 Geachte Heer Van Ostayen, 1. Sta mij toe u per zelfde post een exemplaar herzien Roerend Bezit te zenden; de cijfers en twee plaatjes, die ik op de lange duur onbenulliger vond dan de andere, zijn vervallen; verder is hier en daar een zin, een uitdrukking gewijzigd. Natuurlik is het verhaal overigens aan zijn vrijwel ‘banaal’ gegeven blijven vastzitten; ik zag trouwens geen reden dàt ook te veranderen. 2. Heeft u het grappige artikel van de heer U. van der Voorde in de Nwe Rotterdammer gelezen? De vraag aan het slot, die bijna tot God gericht schijnt te zijn, is treffend, - daarbij een doorslaand bewijs van 's mans géést. 3. Verder is het R.B. begrijpelikerwijs voor hem een novelle, want, nietwaar, het beslaat maar een paar bladzijden... Vermakelik is dat, die klassifikatie gebaseerd op zoveel of zoveel c.M.2 druk. Letterlik de énige die wat verder heeft gezien, is uzelf. Woorden van dank en dgl. komen tussen ons (ondanks de onderlinge bewieroking waarvan de heer v.d.V. de Overzicht-mannen beschuldigt: die heer moet wèrkelik fameus goed ingelicht zijn!) niet te pas, maar mag ik u toch mijn oprecht genoegen bekennen over die juiste opmerking van u: ‘Nergens is het een verhaal of novelle’. In laatste instantie is het mij onverschillig wàt het is. Maar juist omdat ik (en niet zoals u veronderstelde ‘instinktmatig’) een roman-en-raccourci heb willen geven was die opmerking van u - die ik immers niet kende - mij bizonder welkom. Enfin, een kleine schrijvers-voldoening - want overigens krijg ik van u immers ook ‘op mijn pokkel’. 4. Heeft u - om op een ander praatje te komen - al wat uit-te-geven proza in uw papieren gevonden? verhaal, novelle, korte roman, gefingeerd of echt dagboek, proza-gedicht(en), aantekeningen, losse gedachten, weet ik wat al meer (als het maar niet direkt tot kritiek behoort), en waarmee u een klein Driehoek-uitgaafje zoudt kunnen vullen? Peeters schreef mij hierover niet meer; wel dat no 1 zal uitkomen met 3 à 4 van uw gedichten (ik had hem n.l. gevraagd met het oog op de nogal ‘zoete’ bespreking die ik in dat nummer van Burssens geef, geen gedichten van hèm daarin op te nemen, zoals aanvankelik de bedoeling was, juist om niet de schijn van onderlinge bewieroking te hebben - alsof men zich van zó gemakkelike argumentjes zou kunnen vrijwaren!) Mijnheer van Ostayen, ik groet u, in de hoop dat ik u met dit wschl. onverwachte praatje niet te zeer lastig ben gevallen. Mocht u lust hebben terug te schrijven, dan zie ik gaarne enige regels van u tegemoet. Geloof mij intussen uw dienstwillige Duco Perkens E. du Perron aan R. Houwink Brussel, 18 maart 1925 Brussel, 3 rue Belle-Vue, 18-3-25 Geachte Heer Houwink, 1. Ik had Peeters beloofd voor het eerste Driehoek-nummer een paar boeken te bespreken en was door hem gewaarschuwd dat ik uw Novellen 2. te verwachten had; gisteren kwamen die inderdaad, maar meteen zag ik dat uzèlf een exemplaar voor mij bestemd had. Moet ik u voor dit soort onderscheiding dank zeggen? In alle geval, een oogenblik dacht ik: ‘Hoe komt-ie aan mijn naam?’ - tot ik me natuurlijk herinnerde dat ik het genoegen had in één Overzicht-aflevering met u geprezen en met vele anderen afgebroken te zijn, nog niet eens zoo lang geleden zelfs. 3. Dus: dank (of niet; zooals u het liever heeft.) Ik heb mijn bespreking zooeven aan Peeters verzonden. Er was haast bij, het nummer moet 1 April verschijnen. Misschien had ik beter gedaan er wat langer op te denken - wat voor de vuist wordt opgediend... - maar enfin, ook deze manier moet haar goede zij hebben en ik geloof niet dat, gegeven mijn afkeer van kritiekjes-schrijven, lang wachten bij mij goed zou hebben gedaan. Ik benijd u haast den rustig-overtuigden toon die u in uw besprekingen weet aan te slaan. Ik las er enkele met groot genoegen in Den Gulden Winckel, - die van Ritter en die van Zernike. 4. In hetzelfde blad werd ik, met winkeliershatelijkheidjes die ik van hem allerminst verwacht had, ‘in een hoekje gezet’ door M. Premsela. Ik dacht er toen over een volgend recensie-ex. voor D.G.W. te verzenden met erop gekrabbeld: ‘te bespreken, zoo mogelijk door R. Houwink’. Ik was er zeker van dat, hoe weinig ook sympathiseerend met een geschrift van me, u het afbreken op een andere manier zoudt hebben gedaan. We zullen zien of de toekomst me geen gelijk geeft. Mijn meening over uw bundel leest u binnenkort. Ik groet u hier dus, met verzoek mij te gelooven gaarne uw dienstw. Duco Perkens E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 26 maart 1925 Brussel, 26-3-25. Geachte Heer van Ostaijen, Dank voor uw brief en gegeven uitleg; het laatste was overigens niet nodig geweest. Bij herlezing van uw bespreking zie ik dat u ‘instinktmatig’ in ruimer zin nam; dit bleek mij vnl. uit een zin aan het slot, daar waar u zegt dat in de poëzietjes het instinktmatige weten onvoldoende de voorstelling ondersteunt; ik kwam tot mijn opvatting v.h. woord door de meer direkte tegenstelling in het begin: ‘een veeleer instinktmatig dan wel bewust weten’ etc. - enfin, het doet er ook niet toe. - Wat Kwartier per Dag betreft, zeide ik u reeds dat ik het bundeltje zelf ook niet als poëzie beschouwde. Het is een serie reis-aantekeningen, wat bont en hier en daar naar het ‘poëtiese’ zwemend wellicht, maar tenslotte, in één woord, een reis-journaal met minimum van journalistiek. Ik ben gekomen tot uw definitie van poëzie 1.. Een vaag en uiterst ondankbaar onderwerp. Ik voor mij erken ronduit dat ik er niets van weet. Iedere opvatting hier moet m.i. persoonlik zijn. Ik herinner me vroeger de definities van Wordsworth en Coleridge gelezen te hebben en na lezing even arm gebleven te zijn. ‘Poëzie is woordkunst’, zegt u; en ik heb er vreê mee. Maar eigenlik is alle literatuur woordkunst, of behoorde het te zijn. ‘Poëzie is niet gedachten, geest, fraaie zinnen, is noch doctoraal noch dada’ - mogelik, maar zowel in gedachten als in geest als in fraaie zinnen als in wat doctoraal is of dada kan poëzie zijn, is ze dikwels. Desondanks, wanneer u wilt, maar onlochenbaar; Alfred de Vigny, Tristan Corbière, Sully Prud'homme, Louis Aragon zijn voor mij poëten. Spel met woorden is heel aardig en kan een even goede uiting van poëzie zijn als een ander, pourvu er een poëet aan het woord is - van zich uit lyrieker, zoals u zegt -, maar er zijn ogenblikken waarin dit spel ontaardt in een vrij vulgaire jacht op jeux-de-mots. * Bedoelt u daarenboven een spel, naar betekenis, of naar klank? Naar klank zou ons brengen tot het ‘De la musique avant tout chose’ van Verlaine. Veel van Burssens behoort daartoe, volgens mij; een poëties, en zo u wilt, woordkunstig spelmet-woorden zie ik b.v. in: ‘gierlanden van rozen rood om het hoofd van de minnaar die zich doodt onder rozen-hypnose’ maar aller-onaangenaamst vind ik een, als kinderachtige ui aandoend, (ofschoon misschien niet aldus bedoeld!) fragmentje als: ‘en in de lichtstad jichtstad schichtstad’ (e.a.) 2. - maar, zoals gezegd, er is hierover uren-lang te praten zonder tot een vergelijk te komen. Misschien is het afgezaagde deuntje van de Génestet nog het wijste woord dat ooit over poëzie gezegd werd; maar op een definitie lijkt het niet. 3. Heeft u over uw grotesken met Peeters reeds gesproken? Ik ver klaar mij uiterst benieuwd ze gedrukt te zien. In het eerste no van de △ komen, zag ik, vier verzen van u, waaronder het in Der Sturm verschenen Vlerken dat voor mij een der beste kortere gedichtjes is die ik tot dusverre van u zag. Van de 3 andere in de △ verschijnende zag ik alleen de titels, ik verwacht veel van ‘Mari’! 4. Ik kreeg voor hetzelfde nummer de Novellen van Houwink en Piano te bespreken: ik heb gepoogd dit zo ‘ongewichtig’ mogelik te doen. De grote moeilikheid van bespreken ligt in het zonder te veel pretentie weergeven van een altijd min of meer subjektieve mening; onelegant onhebbelik als F.B. zou ik niet gaarne zijn. Maar het werkje is geen genot voor me. Wanneer ik in Antwerpen kom (wat voorlopig wel niet gebeuren zal?) zal ik u zeker gaarne ontmoeten. Wilt u mij, wanneer u in Brussel is, eens komen opzoeken, u is welkom. Schellen aan de portecochère en vragen naar Eddy du Perron. Ik woon apart, zoals u wschl. niet weet, in een dépendance v/h huis van mijn ouders, 5. daar slijt ik mijn lui en leeg Brussels bestaan. Tot nader en gaarne uw dienstwillige D Perkens E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 7 april 1925 Beste Willink, Waarom hooren we niets van je? Wat voer je uit? Peeters wacht met ongeduld op je aforismen. Maak er haast mee als je wilt dat ze in no 2 zullen komen. 1. No 1 heeft vertraging door den drukker die verkiezings-weeën doorgemaakt heeft, de copie voor 2 moet dus eerstdaags al ‘ter perse’ om herhaling v/h grapje te voorkomen. Werk je? Ken je Chasalle 2.? Hoe is de Distelvink-avond 3. afgeloopen? Ik heb niets uitgevoerd en na je vertrek eig1. alleen nog twee besprekinkjes gegeven. Claudia verschijnt eerstdaags. Schrijf spoedig; de V van je D.P. 7-4-25. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 11 april 1925 Brux. 11-4-25. Beste Willink, Dank voor de inlichtingen die mij zeer van pas kwamen. Zooals je nu weet is no 1 van de △ uitgekomen. 1. We zullen probeeren een serie: ‘Verhalen v.d. Driehoek’ uit te geven: alles hangt v.d. drukkosten af. Daarin komt een tweetal rotesken van V. Ostaijen, jouw verhaal als het af is; mijn Een tussen Vijf. Geregeld zal de verschijning intusschen niet zijn; na Aug. misschien één verhaal per twee maanden. We'll see. Illustreeren is aardig maar kost geld, men betaalt al gauw 100 frank (en meer) voor een paar lijn-cliché's. Ik zal er V.O. eens over schrijven; misschien dat die een paar kanalen weet. Wat is die v. Wessem overigens voor een vent? Met Houwink wisselde ik een paar regels. Doe je best om spoedig wat te zenden. Nu - de rest, de V enz. Steeds je D.P. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 1 mei 1925 1 mei '25 Beste Willink, Hoe staat het met je pennevrucht 1.? Van Peeters vernam ik dat-ie af is(?) Zend hem * in dat geval spoedig op. Heb je no 2 van de △ reeds? je zult daarin de serie Cahiers zien aangekondigd, waarin ook jouw verhaal eventueel zou kunnen verschijnen Kan je als frontispiece geen houtsnede leveren? dit bespaart ons clichékosten: ± 28 francs. Stuur het ms. aan Peeters of aan mij op, zooals je verkiest; we kondigen dan den titel vooruit aan; liefst in Juni reeds (op een kaartje in de △ te sluiten). Ik zend je gelijk met dezen een paar Holl. boekjes waar je plezier aan kunt beleven! - vooral de crimineel-geestige ‘......... scherts’ van den heer Francken 2.. De houtsnede van Zondebok 3. kan je misschien een idee aan de hand doen; je bent zelf niet on vaardig in die kunst, dunkt me. Wat je opinie over de △ betreft; ik ben het, zooals je misschien wel voorzag, vrijwel met je eens; intusschen, zooals het is, is het nòg lofwaardig! dus.... Hier gaat alles als gewoonlijk. Misschien kom ik spoedig in Amsterdam, misschien gar nicht. In ieder geval tot weerziens! Je EduP. E. du Perron aan J. Peeters Amsterdam, begin mei 1925 1. Serieus-Hartelijke Groeten uit AMSTERDAM: C.A. Willink Duco Perkens (mitarbeiter des △ 's) Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 13 mei 1925 Brux. 13 Mei. Beste Willink, Dank voor MS. en opdracht, gisteren ontvangen. Je verhaal bevalt mij in vele opzichten; ik kom hier nader op terug - zal je uitgebreid schrijven welke passage's, etc. De spelling, hier en daar onzeker heb ik ijverig in orde gebracht, en verder de noodige verbuigings-n's erin gewerkt, die noodig zijn waar je de-Vries-en-te-Winkelsch spelt-en-schrijft! - Ik zend het MS. vandaag naar Peeters, zien wat die ervan zegt. - Nu de kwestie ‘reminiscenties’: de pijnlijke! Grappig genoeg hebben, wat ‘te voorzichtig zijn’ betreft, wij elkander niet kùnnen beïnvloeden, omdat ik n.l. die geheele laatste alinea op de drukproeven aanbracht. Daarbij is het gebruiken van de-zelfde gemeenplaats niet zoo erg. Onaangenamer trof mij het zoenen en terugzoenen van Suze en Albert dat sprekend op een phrase betreffende Bob en Betsy 2. lijkt, maar dit is ook niets omdat ik die phrase bij mij zal om werken (je dwingt mij, wat heel heilzaam is, wat anders te vinden). Je zin evenwel: ‘Zijn stappen klonken hard op de keien’ heb ik veranderd in: ‘Het is hard loopen op keien’, wat uitstekend met den volgenden zin samengaat - dit om Seuphor (denk aan de stappen op de kasseien!) geen genoegen te geven. - Wat Ritter betreft, natuurlijk is die in noot 4 niet bewust sarcastisch geweest, die zin geef ik aan zijn woorden. 3. Nu kerel tot nader; als gezegd schrijf ik eerstdaags meer. Steeds je DP E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 19 mei 1925 Brux. 19 Mei. Beste Willink, Ik ontvang juist van Peeters je boekje terug, ook door hem gewogen en niet te licht bevonden. Hij waardeert het vnl. als ‘strijdboekje’ 1., ik om nog andere redenen. Weet je intusschen dat ook Bob, uit de door jou te recht minder geapprecieerde 1 tussen 5, je eenigszins is bijgebleven? Bob denkt telkens: ‘Ik ben niet van gisteren’; Albert: ‘Ik moet er nog eens over denken’. Soort eensgestemdheid. Maar overigens lijkt je stijl, en vooral je verdeeling van de materie (om het eens geleerd te zeggen) zoo weinig op mijn procédé's dat vmdl. niemand sporen van analogie tusschen ons zal ontdekken. Er is meer overeenkomst waarneembaar tusschen vele erkende persoonlijkheden. Het Weten komt langzaam is met al z'n onzekerheden, zonden tegen compositie-wetten en andere zijsprongen een opwekkend geschrift dat onze aandacht vermag te boeien. Ik ben benieuwd naar wat Van Ostaijen ervan zeggen zal 2.. Het verschijnt 1 November a.s.; je hebt dus allen tijd om over de event, illustratie na te denken. (Waarom geen houtsnede, of sneden?) Weet je dat je me nog altijd Bezette Stad zou zenden? please do. En als je tegen een boekje aandwaalt dat in de termen valt om in de △ besproken te worden, zend ongevraagd een aanteekening erover. Nu dag. Je DP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, eind mei/begin juni 1925 Geachte Heer van Ostaijen, Ingesloten een voorlopige redaktie van de bespreking der ‘Nieuwe Geluiden’. Ik hoef u er geen kommentaar bij te leveren. Schrijft u mij s.v.p. rondweg alle opmerkingen, bedenkingen etc. welke bij u mochten opkomen, en stuurt u me dan alles zo spoedig mogelik terug. Ik heb mij gehaast om u juist vóór uw vertrek naar Duitsland inzage te kunnen geven; licht breid ik het stuk hier en daar nog wat uit. 1. Ik heb al schrijvende gemeend niet te lang over u te kunnen ‘praten’ anderszins dan als ‘een der door Coster besproken Vlaamse modernen’, - ik kom liever later in een ander artikel uitgebreider op uw werkwijze en betekenis terug. Vergeef mij dit enigszins pedante stijltje: ik zit nog half onder de juist afgeschreven boekbespreking - leugenaar degeen die beweert dat zulke werkjes geen invloed op je hebben. Ik bereid me voor op een bad, en een wandeling, en op nog wat anders. De foto's bracht ik nog niet omdat de heiligendagen zelfs op de kleinste ‘Kodaks’ hebben ingewerkt. Mochten ze niet afgedrukt zijn voor uw vertrek dan zend ik ze u onmiddellik naar Duitsland. Heeft u de proeven v./d Trust ontvangen 2.? Ik zag ook de drukker nog niet, om dezelfde vrome reden. Tot spoedig hoop ik; gaarne uw DP. 3 rue Belle-Vue, Maandag E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 8 juli 1925 Brussel, 8-7-25. Beste Heer van Ostaijen, Tussen de laatste stappen vóór het vertrek 1.: laatste praatjes met advokaten, plaatsbespreken in de trein, pakkerij en dan - de korrektie van de Trust (indien de proeven komen!) niet te vergeten, nog even dit ‘rapport’: nu niet meer als drukker. Ik heb gedurende uw afwezigheid Het Sienjaal met aandacht gelezen. Er staat veel in dat waarde voor mij heeft, veel dat geheel langs mij gaat. Maar een dergelike mening is van iedereen te verwachten en allerminst krities. Het enige is dus te preciseren wàt mij getroffen heeft: en dan? Zien in hoever wij voor hetzelfde voelen? Maar de schrijver staat altijd anders tegenover zijn werk, zelfs wanneer hij erin slaagt het volkomen als dat van een ander te beschouwen, als de lezer. * Toch, laat ons even zien. Voor mij, is in deel 1 van grote waarde: Het Avondlied, lang zonder lang te zijn, sterk, serré en vol trouvailles; De Appel is mij sympatiek, evenzo het Wiegeliedje voor de Geliefde. Maar het mooiste, misschien van de héle bundel, is mij wel het Lied voor mezelf, dat, rytmies gesproken, haast een voorloper schijnt van uw Berceuse presque nègre. Een opmerking: ik had, voor het tegelijk lange en hortende in de deining van het laatste vers, gaarne gelezen: ‘met de baren van de Kristus, met de baren van de Loreley’. Intussen, ik vind dit gedicht, dit werkelike lied, werkelik bizonder. In deel 2 releveer ik: Verlangen, Stad en het door u (?) ook aangestreepte begin van James Ensor. In deel 3 natuurlik Het Sienjaal, ofschoon ik zeer vèr sta van de persoon des dichters, wat natuurlik krities niet zou mogen gelden. En dan staan door het hele boek overal nog haken. Nu zou ik inplaats van een persoonlike ‘note’ over uw werk te schrijven (kritikus voel ik mij minder en minder) veel liever u zelf aan het woord laten. Men weet over 't algemeen niet wat men is omdat men zich laat afleiden door wat men graag zou willen zijn; met enige inspanning vermag men vrij zuiver vast te stellen wat men was. Zoudt u ons geen bondige analyse kunnen geven van de Paul van Ostaijen van 1918? Bijv. naar aanleiding van het Eerste Boek van Schmoll 2.? Als de red. △ een kort woord vooraf liet gaan (dat zij u uitgenodigd heeft etc.) en als u dan gaf: een exposé van uw tegenwoordig streven en van uw opvatting van moderne poëzie, met tegelijkertijd een auto-kritiek op uw literair verleden? Dit lijkt mij interessanter, vollediger, zuiverder dan de opinie van X of IJ of Perkens. Of wilt u dit niet, zal ik dan het art. schrijven, doch u laten spreken, à la interview? Maar dan lezen we 't samen door. Dit art. lijkt mij in 't bizonder interessant voor Holland. De Vlamingen kennen u; daarginds kent men u door Coster! Now look here. Ik schrijf u, zodra ik in Holland ben, mijn adres: antwoord u me dan uitgebreid. Half Augustus ben ik, denk ik, zeker terug. U komt dan in Brussel of ik in Antwerpen, tegen die tijd is misschien ook het boek van Schmoll verschenen? Het recensie-ex. voor de △ zenden we dan aan Houwink, en in het volgend nummer komt uw - of ons - artikel. Als dan de heer Coster de herdruk van zijn bloemlezing uitgeeft komt in het daaropvolgend nr. de bespreking die u kent. Dit lijkt mij een klein plan-de-campagne; gaat u ermee akkoord? Kunt u me werkelik Music-Hall niet lenen? ik zal het met toewijding voor de 18-jarige lezen! Uw boeken en tijdschriften worden in goede orde bijeengehouden, daarbij het portret door Topp. Bij ons eerstvolgend ontmoeten krijgt u dus alles terug. Heeft u nog moeite gedaan voor Arnim, Hoffmann & Chamisso? Ben ik u misschien nog geld ervoor schuldig? Schrijft u me dit s.v.p., dan stuur ik het u uit Holland. Nu, tot spoedig, hoop ik. Met beste groeten, als steeds uw D.P. P.S. ('s avonds): De proeven zijn gekomen; ik heb ze nagekeken; er waren nog altijd vrij veel fouten in. Ik heb Breuer gezegd u direct de auteurs-ex. te zenden. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 26 juli 1925 Brussel, 26-7-25 (Zondag) Beste Heer van Ostaijen, Gisteren stelde ik me ‘ter plaatse’ (de mij eindelik geopende drukkerij Breuer) op de hoogte van wat we het Ongeval van de Trust mogen noemen. Ik kwam dan te weten dat inderdaad de verzending van 300 gewone ex. naar Peeters en van 30 luxe-ex. naar u, op 18 Juli l.l. had plaatsgevonden. Hier dus een zeer dikke streep achter. Of nog dit: Wanneer krijg ik een exemplaartje van u? Ik ben er zeer benieuwd naar. Naar het definitieve uiterlik, en naar de overgebleven fouten. Ik zend u morgen een ex. Filter: de kwatrijnen. 1. Nu het volgende in uitgebreider antwoord op uw schrijven: Het zou mij veel genoegen doen u binnenkort te spreken. We kunnen over verscheidene dingen dan sneller en doeltreffender ‘handelen’, om de fraaie Nederlandse term te gebruiken die zelfs op de minne van toepassing blijft; we zouden het artikel ook in elkaar kunnen zetten dat u, als ik goed verstaan heb, dus liever door mij zag getekend. Maar aan de andere kant: wanneer u in Peeters niet de goeie God ziet, waarom hem zoveel gewicht toe te kennen dat u zich, om zijnentwil, uit de △ terug zou trekken? Peeters latend voor wat hij is en de verantwoording latend voor wat hij schrijft, kunt u, dunkt me, beter rustigweg uw eigen stem doen horen. Geef toe dat wanneer juist onze beste medewerkers het veld ruimen, Peeters, vanzelf en zelfs zijns-ondanks, een te groot overwicht gaat krijgen. Intussen, ik ben bereid mijn handelwijze in deze kwestie naar uw houding te regelen. 2. Dus, als u het ‘interview’-systeem prefereert, mij wel. Ika Loch blijft dus in de serie: wat mij plezier doet. Zoals gezegd, indien u groter druk wenst, geven we deze groteske alleen uit en laten de Stad der Opbouwers voorlopig vervallen. 3. Nu over de Duitse fantasten. Ik vond te Utrecht, bij de Jood Cohen, geheel ongezocht Hoffmann's Gesammelte Werke in 5 dikke banden, als ik deze anders laat binden komt er nog een vrij behoorlike editie van. Dat is dus afgedaan. Dezelfde Jood Cohen beloofde me moeite te zullen doen voor een aardige, geïll. editie van Peter Schlemihl Andere verhalen heeft Chamisso bij mijn weten niet geschreven. Van Achim von Arnim vond ik niets. Als u daar dus nog iets van ontdekt -, gaarne. Heeft u de brief met foto's in Duitsland nog gekregen? Zoniet dan kan ik natuurlik nieuwe afdrukken bestellen. Ik heb gedurende uw zijn in Duitsland voornamelik gewerkt aan een nieuwe verzameling van wat u voor 't gemak poëziën noemde, en die ik ter uwer eer Proza met Wit zal heten. 4. Ik zou ze u zelfs, met een fraaie zin, op een apart blaadje voorin, willen opdragen. Wanneer u hier is en het bundeltje doorgekeken zult hebben vertelt u me wel of u die opdracht aanvaardt. Ik denk me zo gauw mogelik van deze ‘uitzonderlikheid’ zoals u zeide te genezen. Ik besef volkomen mijn te laat komen in de strijd, mijn te laat protesteren tegen de rebellen, en mijn te laat overlopen naar hun zijde. Hoe het zij, voor 't ogenblik ben ik nog met hart en ziel ‘rebel’. We zullen afwachten welke wijzigingen de toekomst brengt. Indien het waar is dat ‘pour un homme de lettres, mourir à trente ans, c'est mourir au berceau’, dan heb ik zelfs nog tijd te verspillen. En dit is, voor het minst, een aardige bezigheid. 5. Met hartelike groeten uw D.P. E. du Perron aan R. Houwink Brussel, 6 augustus 1925 Brussel 6 aug. '25 Waarde Houwink, Hieronder een spoed-antwoord op je amicaal schrijven: Kom hier wanneer je wilt, je bent natuurlijk welkom. M'n adres weet je; alleen ben ik, moet ik erbij zeggen, in de wintermaanden nooit hier, tegen November vertrek ik meestal naar zonniger streken. Ik spoorde laatst voorbij Zeist; ik was ook een paar dagen te trecht, doch zoozeer in beslag genomen door onliteraire zaken van bijna pijnlijken aard dat ik je niet kon opzoeken. Daarbij wist ik niet of jouw examen-wee 1. geleden was. Wanneer de ontmoeting plaats heeft zal je zien dat ik niet heelemààl lijk op het portretje dat Max Jacob (in '22) van me krabbelde 2.; trouwens, de niet-gelijkenis alleen mag m.i. een auteur (en dan een van mijn slag!) bewegen z'n konterfeitsel in een geschrift te plakken; jij zult dit wel met mij eens zijn: ik las in Holland zijnde ergens in een boekwinkel, d.i. in een onopengesneden ex., een stuk van Querido over je 3. - ‘de wreede mond en uitgezakte kaak van Fénélon'! (de heer Q. lijkt op Barnum, wat zal hij er aan doen?) Hij zegt intusschen een paar goede dingen over je, o.a., als ik goed onthouden heb: ‘Hij is detaillist en wil syntheticus, lyricus en wil epicus zijn’. (Het tweede is m.i. meer waar dan het eerste; vooral lyrisch gezien lijken mij je uitingen synthetisch genoeg.) Maar 't grappigste was aan 't eind het soort compromis dat hij met jou en Marsman scheen te willen sluiten. Ik las dat opstel gaarne in zijn geheel en op mijn gemak; kan je 't me niet eens opsturen? je krijgt het spoedigst weerom. MS. trouvé dans une Poche 4. dateert van Juni '22. Ik woonde toen sedert een maand of drie in Parijs en was tot een soort razernij ge-dreven door een overmaat van - met veel te veel logika gelezen - moderne literatuur. Zoo ontstond een pamflet, opzettelijk in nog slechter Fransch geschreven dan mijn Fransch van dien tijd; het is in 500 ex. gedrukt geworden, maar de heele oplaag is verloren gegaan en ik heb er mij niet verder om bekommerd; op 't oogenblik bezit ik nog maar één exemplaar. - Ik kan je dit natuurlijk, wanneer je er op gesteld mocht zijn, toezenden; maar laat me je de lezing gerust afraden. Je kwam wschl. aan den titel door 't artikeltje waarin Casteels ons beiden besprak 5.? men heeft er wel andere dingen van gezegd. In Le Disque Vert (het blad van den door Slauerhoff zoo onmatig geroemden Franz Hellens) gaf men mij in overweging ‘de me faire mécanicien ou géomètre’ 6.; men kan het daar gemakkelijk mee eens zijn, dunkt me. Jammer dat ik geen Duitscher ben? Misschien. Voorloopig ben ik blij veel minder Vlaming te zijn als ik wel lijk! Denk je hier eens aan? En over dat neerkomen: wààr kan me niet bezighouden; òf is knellender, maar hangen, of zweven, heeft z'n goede zij (zooals helaas alles!); hoè, op je pooten is, voor 't minst genomen, goedkoop. Of ik je antipode ben? Waarom? Ik geloof er niets van. Het is zoo erg lastig bovendien om - vooral ‘werkelijk’ - de antipode van wie 't ook zij te zijn. Voor je bespreking 7. houd ik me begrijpelijkerwijs aanbevolen. Als je me weer eens schrijft, wil je me dan in een paar woorden vertellen welke plaats Chasalle in de Holl. letteren inneemt? Waarom geef je aan de △ niet een stuk over het nieuwe N. Nederl. proza 8.? Waarom geef je ook vooràl niet een bloemlezing werkelijk ‘nieuwe geluiden’? En laat de heer Coster in dikgezwollen studies andere Dostojevski's onmogelijk maken, wat hem immers veel beter afgaat: - doode menschen die door zijn beduimeling géén infectie meer kunnen krijgen, of erger. - Waarde Houwink, tot nader en de hartelijke groeten. D.P. E. du Perron aan C. van Wessem Brussel, 1 november 1925 Brussel, 3 rue Belle-Vue 1 Nov. '25 Zeer Geachte Heer Chasalle, 1. Ik haast mij u nog vóór mijn vertrek naar zonniger gewesten - overmorgen - te antwoorden. De Driehoek is niet geheel en al ter ziele, doch ik vrees eenigszins uitgedroogd door Peeters' exclusief ‘konstruktivisme’. 2. Dat het sedert eenigen tijd niet verscheen is evenwel meer direkt aan Belgische drukkers-stakingen te wijten; binnenkort ontvangt u wel drie nummers tegelijk. - Wat de Cahiers betreft, zij zullen zonder twijfel na hun eerste serie (die reeds een nummer meer telt dan aanvankelijk werd besloten) ophouden te verschijnen; het tijdschriftje zelf zal trouwens de 12 nummers niet overleven. Dit werd bij de oprichting emotieloos voorzien; hoe zou het anders? de abonné's maken hoogstens de verzendkosten goed. - Hierme is u ingelicht niet alleen ten opzichte van het broos bestaan des Driehoeks, maar van ieder ‘modern’ beweginkje in Vlaanderen, althans literair - en voor zoover ik weet. Van Peeters vernam ik dat u een Belgisch uitgever, of verkooper, zocht voor uw boeken. Heeft u bij den Nederlandschen Boekhandel, St. Jacobsmarkt, te Antwerpen, geprobeerd? Hier in Brussel zijn twee verkoopers van Nederl. boeken; ‘Gudrun’ en ‘de Standaard’, beide Boulevard Emile Jacquemain (ook zonder nummer komt het terecht). Doch ik raad u aan event, alles terdege met de heeren vooruit te behandelen, of beter nog dit door uw Hollandschen uitgever te laten doen. Met vriendelijke groeten gaarne uw dienstwillige EduPerron E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 3 november 1925 Brussel, 3 Nov. 's avonds. Beste Willink, Je kaartje ontvangen; vandaag werd verder om allerlei te late dingetjes besloten het vertrek uit te stellen, tot den 14en. Ik verwacht dus hier je wat meer gekleurd oordeel. Wat de illustratie aangaat, ziehier wat ik je, na ‘rijper beraad’ zou willen voorstellen. 1. 1.Omslagteekening; of niet, (alnaarmate je je voor het genre geïnspireerd voelt). 2.Portret van den schrijver - reproduktie van je schilderij 2. - maar alleen toe te voegen aan laat ons zeggen 30 auteurs-exemplaren, hors commerce. 3.Negen frontispieces; voor de negen deeltjes v/h werk. Ik zou de reproductie v/h schilderij extra goed willen hebben; een soort phototypie of zoo. Voor de verspreiding v/h boek heb ik vandaag ook, en geheel ongezocht, een ‘gelukkige’ ontmoeting gehad: met zekeren heer A. Stols, drukker en uitgever te Maestricht, daarbij bibliophiel; iemand die een serie werkjes uitgeeft: To The Hayppy Few, kleine boekjes van-en-voor ‘vrienden’ (o.a. Houwink), in oplaagjes van 50 en 100 ex. Deze heer dien ik bij Simonson 3. trof (wiens naam als uitgever op mijn boek zal komen te staan) bood me, in ruil voor een vrij idiote inscriptie in zijn ex. van Filter (dat Simonson hem gegeven had) aan, mij in Holland met event, uitgaven etc. van dienst te zijn; zijn firma staat in relaties met allerlei boekhandels zoowel in Nederland als in Vlaanderen. Bref, hij wilde 200 ex. voor zijn rekening nemen; S. verspreidt er hier wel een 100-tal; rest dus 200 ex.; waarvan 50 voor de pers en 50 voor mij, en laat ons zeggen: 25 voor jou; en 75 als ‘reserve’, of ‘stock’! Je ziet, we zijn in vollen handel. Ik verzoek je te gelooven dat ik je deze wellicht vervelende details alleen overbreng omdat ik veronderstel dat de eventuele verspreiding - le lancement! - van je illustraties je belangstelling niet heelemaal onwaardig kan zijn. - Wat zegt Miesje 4. er overigens wel van?... Neen, beste Willink, wees niet boos (no, my dear Willink, I beseech you, be not angry), ik heb je maar wat willen ‘plagen’. Ik hoop spoedig van je te hooren dat mijn Bloempje je volle goedkeuring heeft - anders, om met den heer Brunclair 5. te spreken: ‘zijt ge nen worst’. Met hartelijke groeten je D.P. P.S. - Je Langzame Weten (waarvan ik vandaag weer de drukproeven reclameerde) heeft een zeer sympathieken indruk gemaakt op mijn vriend Tissing 6.; het is mij evenwel niet gelukt dit oeuvre met bijbehoorende droge gezicht voor te lezen. Hij vindt het nu dan ook bijna begrijpelijk; - als idiotie, wel te verstaan. Kerel, òf we geapprecieerd worden of nièt; ons lot is te blijven zweven ver boven het medegevoel onzer medeburgeren!! (Duco Perkens 7.) P.P.S. - Ingesloten een briefje van den heer Naeye 8.; wil je hem er zelf niet op antwoorden? E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, tussen 3 en 27 november 1925 Beste Willink, Je briefkaart komt zoo in mijn handen (ook je brief ontving ik.) Ik zal Breuer opbellen en over afdruk cliché spreken; de prijsvermeerdering zal niet groot zijn. Wat △ 5 en 6 betreft, Peeters had je die reeds kunnen zenden; ik weet niet waarop hij wacht; hij heeft sedert lang al die nrs. in z'n bezit. (Intusschen zal ik er je ook nog wel een ex. van opsturen, ik moet er nog enkele hebben.) Het Bloempje 1. kan je goedkeuring dus niet wegdragen. Tant pis. Als ik me zou moeten verdedigen zouden de argumenten me niet ontbreken, maar waar dient zooiets toe? De schrijver is niet de lezer, zou Peeters zeggen. Bennie's alleenspraakjes kunnen bijv. m.i. niet gemist worden omdat men zich er anders geen rekening van geeft hoe het jongemens, zich geregeld analyseerend, tot plannen geraakt die hij nooit (of alleen per ongeluk, als in de laatste scène met Charlotte) tot uitvoering weet te brengen. Wat het knal-effektje betreft van den trein - hoe kinderachtig van je om daar nog aanstoot aan te nemen. Natuurlijk is je grief meer dan gegrond! - Ik zal er een noot bij zetten: ‘Dit flauwe grapje dat het misnoegen van alle “modernen” moet wekken is uit een zeker respekt voor passeïsdsche methoden onvernietigd gebleven’. 2. En waarom de ernst van m'n schrijverschap? Door het kwantum van m'n geschriften? Doch tenzij men ophoudt met schrijven, wat ik van plan ben (zal ik als Bennie niet slagen?) is een dergelijke groei onvermijdelijk. Ik ben nog altijd niet weg kunnen gaan om verschillende redenen. De ongewone lastigheid van mijn vader. Een nieuwe griep, hoewel sluimerend, in eigen cellen. Geldgebrek veroorzaakt door het wegzenden en onderhoud van Simone, 3. (dit kan nog vier maanden duren maar stommiteiten moeten GEBOET worden). Tenslotte een nieuwe ‘verovering’ die een en ander met een balsempje schijnt te overgieten. Punt; maar misschien komt er meer. Misschien vertrek ik toch nog wel: begin December of zoo. Vertrek ik niet dan vervalt hoogstwschl. Windstilte uit m'n ‘oeuvre’. Wanneer denk jij de plaatjes te maken? Ik vraag me af of ze niet zóó gedrukt zouden kunnen worden: {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} Dus op de losse vellen zelve die als titelblad buiten den eigenlijken tekst staan, met opschrift en opdracht boven en beneden. Maar misschien zou jij dan het opschrift erbij moeten teekenen? Schrijf mij hier nog over, dan krijg je de teekening die hier reeds is, terug. Nu m'n beste, tot ziens. Als steeds je D.P. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 27 november 1925 Brussel, 27 Nov. '25 Beste Willink, Hieronder eenige spijkers met koppen. Ik ga vooreerst niet weg. Als ik nog ga bericht ik het je. Antwoord dus tot nader order hierheen. Vandaag zend ik je 14 ex. van Het Weten. Ik heb een ex. achtergehouden, schrijf mij welk nummer ik moet invullen. (Bij overlezing het ding zeer goed, en zelfs vol verborgen schoonheden, bevonden. Ik raad je aan: schrijf méér.) Wat besluit je met de illustratie? De drukker zit mij na; ik ben verplicht je voor een ultimatum te stellen. Als het idee je nog aanlokt, zend me dan alle teekeningen vóór einde December. * Gaat dit niet zeg het dan direkt, dan komt het ongeïllustreerd uit. Je moet weten dat de eerste proef - met zeer weinig fouten! - kompleet teruggegaan is. Je hebt dus de keus tusschen de plaatjes maken op voorkant (hierover schreef ik je reeds; dus dan komt de titel erbij) of achterkant (zonder titel, en direkt tegenover de eerste bladzij van de tekst). Misschien is het tweede, achteraf beschouwd, wenschelijker. Enfin, zie zelf of je al of geen lust hebt om in je teekeningen letters te verwerken. Windstilte 1. is geschreven. Ik zend je eerstdaags de kopij (zonder eenige illusie overigens ten opzichte van je goedkeuring, ditmaal: de zaak rijmt!) Now; antwoord spoedig en de vermaarde V. Je DP. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, tussen 27 november en 1 december 1925 B.W. Hierbij Windstilte. 1. In alle haast je D.P. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 1 december 1925 Brussel, 1 Dec. '25 Beste Willink, Dank voor briefje en toezegging van illustraties. Ik blijf liever ‘consequent’. Dus géén letters. Wat zou je ervan denken om binnenkort weer eenigen tijd in Br. te komen? Je zou je met V. Ostaijen (die belang stelt in je werk) in verbinding kunnen stellen, eenige stukken in zijn zaal - of vóórzaal!! - kunnen exposeeren. - Ik woon vanaf 3 Dec., behalve hier, met mijn zwangere vrouw in de rue Keyenveld, nr. 115. Je kunt me dus ook daarheen schrijven (het is op drie pas van den nieuwen drukker 1.). * Eenige huizen verder: in nr. 7 woont mijn vriend Tissing, alleen op een tweepersoonskamer. Je zou, waneer je er voor voelt, die kamer met hem kunnen deelen: hij is voor alle onverschilligheid vatbaar. Alleen voor eten zou je moeten zorgen, d.i. we eten allemaal buiten. Maar wellicht schijnen deze plannen je luchtkasteelen, - of het besliste tegendeel. Ik heb geen ex. meer van 1 t. 5; vraag aan Peeters. Ook ik heb met hem sedert lang geen kontakt. Ik ben zeer benieuwd △ 8-9 te zien. Waarom zend je niet iets op? Van Windstilte en Voorde Famielje 2. zend ik je binnenkort de drukproeven. Mijn tekst is bij den drukker. De heer de Mets 3. lijkt mij doorgeprikt. Ik geloof dat ik hiermee op alle vraagpunten van je brief heb geantwoord. Tot nader dus. Als steeds je D.P. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 12 december 1925 Br. 12 Dec. '25 Beste Willink, Je brief ontvangen, na verzending van Windstilte. Dank bij voor-baat voor gemaakte en te maken illustraties; ik twijfel er niet aan of ze zullen bevredigend zijn. Wat doe je voor Een t. Vijf? ik had graag de koppen van tenminste Maurits en Willie behouden! (Max en Erik zouden beter kunnen.) Wat een ‘idee’ voor de andere dingen betreft, ik ben even onvruchtbaar als jij en mis den blik van den teekenaar. Voor Kwartier per Dag een panorama, een hotel, een ruiterstandbeeld, een hotelkamer met open venster, de reglementen v/e hotel (ingelijst), een raam boven een meer, een manneke in reisjas; enz. (??) Voor de Famielje zou kunnen worden opgetuigd met iets meer abstrakts; een verzamelbeeld van 9 verhaaltjes kan ook; enfin, licht vind je zelf iets als ik je de tekst zend. (ik wacht met ongeduld op de tweede proef.) - Voor Windstilte een soort tegenhanger - dit is zoo goed voor het evenwicht - v/d illust. voor Kw.p. Dag; een strand, een Côte d'Azur-gezicht, een kasino of een café, met of zonder manneke(s). Enfin, je doe maar. Het zal toch wel op een ‘kompositie’ uitdraaien, hoe minder anecdotisch hoe beter. - Het portret wordt in 30 ex. gegeven niet voor de goedkoopte maar voor de rariteit (de bibliophilische)! Begrijp dit toch, barbaar! - En wat maak je voor den omslag? Dit is van groot gewicht, want de drukkers hebben werkelijk weinig heerlijks (typografisch en voor den eersten aanblik.) Dus, een klein ontwerp van genie, alsjeblieft. Toch vrij sober, liefst. En nogmaals dank. Dagdag. EduP. Ik zend je zoodra ik ze krijg de proeven van Voor de F. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 15 december 1925 Brussel, 15-12-25. Beste Willink, Hierbij de proeven v. V. de Fam. Haast je met de teekeningen, want de drukker is klaar - ik geef morgen, uiterlijk overmorgen de ‘bon à tirer’; het wachten is daarna alléén op de illustratie. Zend me dus alles zoo spoedig mogelijk en naar het volgend adres: 72, rue Vanderschrik Saint-Gilles, Bruxelles. Ik ben vandaag verhuisd. 1. Tot spoedig dan en dank bij voorbaat. Het electr. licht ontbreekt nog en ik schrijf onder een kaarsje. Je DP. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 21 en 22 december 1925 St. Gilles, 21-12-25. Beste Willink, Als ik zei dat de teekeningen mij tegengevallen zijn, zou je aan een soort wraakneming gelooven? Ik heb ze trouw naar den clicheur gebracht. En toch... hier hooren vele vele puntjes. - Ik had gedacht illustraties te zullen krijgen in den trant van de frontisp. voor het Damesportret. Ik krijg een produktie fijne lijntjes die af en toe vormen aannemen à la Grosz. De zelfmoordenaars bijv. - vooral de onderste man met het kromme pistooltje - doen me sterk denken aan den zelfmoord des Masturbanten 1....? Ik heb je in lang niet zoo ‘Duitsch’ gezien. Dit is ten slotte geen verwijt; maar waarom, zelfs Duitsch voelend, blijf je zoo houden van loederachtige leelijkmanskinderen? Het manneke voor Filter bijv. (waaruit ik met schrik een gelijkenis ophaal met een krabbel die je van MIJ maakte in de Dôme te Parijs 2.) zou me haast in ‘burgerlijk’ kwaad humeur brengen. Ook het SMOEL van Claudia is om op te poepen. * - Bij den koning heb ik den geschreven regel weg moeten krabben, omdat de strophe waarin die voorkomt niet meer in Kw.p. Dag, maar vóór Filter staat; in tusschen, het standbeeldje voldoet. Nameno staat merkbaar in je antipathieënboekje opgeschreven! De teekening voor 1 t. 5 is me ook tegengevallen (Max en Erik zijn lulliger dan ze ooit waren). ‘In die Beschrenkung zeigt sich der Meister’!!! De kriebelige achtergrond van dit prentje (in tegenstelling met de forsche van b.v. het Hermien 3.-por-tret) vind ik ook zwak. De twee eenige teekeningen waarmee ik mij goed vereenigen kan zijn dus Hermien en de plaat voor het Bloempje. De laatste, de chimaera, is aardig, maar mìj wat te ‘anecdotisch’ - vooral de verwilderde houding van den kerel. Enfin. De omslag is.... goed, maar te konstruktivistisch Peeters-opvatting), naar mijn zin. - Tòch wel. Ik had eigenlijk veel liever gehad dat je alles in den trant van je Juffrouw in Romantisch Landschap 5. had geïllustreerd; de ironie van dàt ding lijkt mij verfijnder. Déze teekeningen zouden beter in een Kurt Schwitters-geschrift hebben gestaan. Maar enfin... (tweede zucht): ze zijn er. Toch veel dank voor werk en snelle aflevering. Je zult mij evenwel moeten toestaan de teekeningen betrekkelijk klein te doen reproduceeren. Ongeveer 11 bij 8 als formaat van de grootste, de kleinste ongeveer 9 bij 6. Ze komen dan, zooals m'n oorspr. plan was, tusschen titel en opdracht, en met wit op den achterkant. Dus zoo: {== afbeelding (Je zult zien dat ze zoo nog beter uitkomen dan heelemaal alleen op even pagina en tegenover een bladzij tekst.) 6. ==} {>>afbeelding<<} Enfin (derde zucht): nu maar afwachten... Als omslag, neem ik vmdl. crème, of helder wit, papier. Je spreekt me over het cahier van Chasalle. Dat zal inderdaad niet meer door de △ uitgegeven worden. 1e is de serie overvol (met een cahier méér dan aanv. werd besloten) en heb ik geen lust een tweede serie te beginnen; 2e heeft de heer Ch. bij veel goeds de minder aangename hebbelijkheid pure Cocteau-vondsten zonder bronvermelding in zijn tekst te zetten. Ik zou je met het cahier en Cocteau's werk in de hand vijf of zes van die ‘delicten’ kunnen aanwijzen. Je zult je herinneren dat ik indertijd Chasalle juist tegen de beschuldiging van Cocteau-naschrijven in, heb verdedigd; na lezing van dit cahier zie ik me helaas verplicht te gelooven aan Cocteau-overschrijverij. 8. - Kan dit als reden gelden? misschien niet eens. De andere, gebrek aan geld, of aan lust tot uitgeven van méér geld, is, dunkt me, beter. Wat de heer Blijstra betreft, ik zie geen Chasalle-invloed in hem, maar ben geneigd je in gemoede te vragen of de man in het gewone leven niet Willink heet? Zooniet, dan kan je veilig aannemen dat hij je ‘met vrucht’ gelezen heeft. Ik zal de Cascaden 9. eerstdaags aan Peeters zenden; hoogstwschl. komen ze in nr. 10. Ik vind ze ook wel aardig! ja. Het formaat van mijn boek is grooter dan je denkt (n.l. volstrekt niet dat van de drukproefjes). Het is ± 20 bij 13; gewone roman hier. Je omslagteekening komt er dus groot genoeg op. Schrijf Peeters zelf over Het Weten; voor een bedeeling in boekwinkels is hij altijd te vinden; vraag 50 ex. om mee te beginnen. Zoodra de illustraties geclicheerd zijn stuur ik ze je terug. En sur ce - WAARDE - tot een volgend maal. Nogmaals dank en als steeds je D.P. P.S. Als je eens in een ‘moderne’ boekwinkel komt, zou je dan eens willen kijken of het art. dat Houwink over me geschreven zou hebben reeds in de Vr. Bladen is verschenen 10.? als het ergens staat is het vmdl. nà nr. 7. Nrs. 1-6 ken ik. Houwink zelf waant me wschl. ergens in 't Zuiden. P.P.S. 11. 22 December. Ik ben nogmaals bij den drukker geweest om over het event, portret (Duco Perkens door Willink) te spreken; ik had het n.l. liefst in phototypie. Maar dit procédé schijnt hier vrijwel onbekend en duur - of wordt anders zoo ruw beoefend als, voor ons, NIET wenschelijk is. Een similé-cliché is vervelend, en tant que matière. Ik zou je dus willen voorstellen een teekening te maken die door een lijn-cliché te reproduceeren zou zijn: bijv. naar het schilderij dat bij me thuis hangt en waarvan je een photo hebt, of een geheel nieuw ding. Maak het dan een beetje sterk, zoek een moment uit waarin je je ‘sterklijnig’ gestemd voelt. Of, als je me absoluut in brokkelige beverige leelijkheid wilt ‘daarstellen’, dat het tenminste met ‘fijne geest’ - niet met ‘meedoogenlooze schimp’ - gebeure! - Ik noemde gisteren Grosz, maar als ik me de smoelementen van Claudia *, v/h manneke voor Filter, en van de zelfmoordenaars voorstel (Nameno niet te vergeten) denk ik ook aan Rouveyre, je weet wel, de hatelijke verzamelaar der Visages des Contemporains (heb ik jou dat bundeltje niet gegeven?) Mocht je voor een geteekend portret voelen, - maak er bijv. een lijstje om, - stuur het me dan binnen enkele dagen; als het erg goed is laat ik het dan nog, bijwijze van tegenwicht, in alle ex. afdrukken. - De 30 bibliophielen krijgen dan een photo-afdruk van het geschilderd portret extra. Wat denk je ervan? In ieder geval: ik dank weer bij voorbaat. (a.v.) E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 2 januari 1926 Brussel, 2-1-26. Beste Willink, Dank voor portret en hetzelfde (happy new year) toegewenscht. Het portret is te laat voor algemeene bedeeling; er komen dus 30 reproducties van. Ik zie er nu ‘lief’ uit: eenige aftrekkers-neigingen niet tè na gesproken (onanisten zijn dikwijls lief). - Wat de overschrijverij betreft die je nader verklaard wenscht, natuurlijk doel ik niet op vertaald of onvertaald maar tusschen ‘ ’ gezet en vermeld Cocteau-werk. Ik spreek van den gewonen Nederl. tekst v. Chasalle. Ongelukkigerwijs heb ik zijn cahier 1. niet hier, maar ik herinner mij 't volgende: een vergelijking tusschen de mentaliteiten van d'Annunzio en Marinetti, die (de toelichting uitgezonderd, een toelichting waar men niets aan verliest) letterlijk overgenomen is uit Carte Blanche: en het is niet zoo maar een kleine vondst van Cocteau! - Ch. spreekt verder over een joli garçon, fin tireur enz. die geen tijd verliest met mooi mikken; deze vgl. komt voor, naar aanleiding van Balzac en Flaubert, in Le Secret Professionnel. - Let op het stukje over Charley Chaplin dat van Ch. weldra in een of ander tijdschrift verschijnen zal. Chariot wordt daarbij vergel. met een electrische vonk die door zijn films gaat (door Chasalle, en zonder verwijzing, of ‘ ’ of wat 't ook zij); lees nu het interview van Fr. Lefèvre met Cocteau - eerst verschenen in Les Nouvelles Litteraires maar nu herdrukt in Une heure avec... (1e of 2e bundel, ik geloof 2e 2.). Zoo is er meer. Maar enfin, ook hiervoor kunnen we ons ‘waarom niet?’ laten klinken. Chasalle zou op deze ‘methode’ niet gekomen zijn zonder de achterlijkheid van het Nederl. publiek (dat ‘If Winter comes...’ en ‘De Rozenkrans’ uit hoofd kent 3.). Dag waarde; tot nader. Je D.P. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 26 februari 1926 Brussel, 3 rue Belle-Vue 26 Febr. '26. Geachte Heer Stols, 1. Zoudt u eventueel - d.i. zoo spoedig mogelijk! - genegen zijn een heel klein boekje 2. voor me te drukken? geheel in den stijl der verzen van Jo Landheer 3. (die ik bij Simonson zag), en in vijftig exemplaren, voor mij - ik sta u gaarne toe eenige exemplaren, desgewenscht, voor uzelf te drukken. De tekst is in versmaat en bedraagt 225 regels, dus met titel, opdrachtje en ‘rechtvaardiging’ mee ±240 regels. Er zijn twintig gedichtjes (epigrammen, boutaden), waarvan het langste 22 regels groot is; er is dus mogelijkheid elk stukje op één bladzijde te krijgen; dit maakt twintig bladzijden, plus twee bladzijden voor het titelblad (ik had liefst géén Franschen titel), en twee bladzijden voor achterin, dus totaal 24 blz. Zoudt u me prijsopgaaf willen doen? want Hollandsch drukwerk is perkfekt, maar o die in Belgische franken omgerekende Hollandsche prijzen! - Enfin, ik sta onder de bekoring van uw boekjes en wil mijn best doen er eentje van mij zóó gedrukt te krijgen. Schrijft u mij binnen-kort? Met beleefden groet gaarne uw dienstwillige EduPerron P.S. Blijft u bij uw voornemen 200 ex. van de volledige werken van dien armen Perkens te ‘bedeelen’ 4.? Het boek is gedrukt en kan in April bijv. - (1 April?) - uitkomen. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 4 maart 1926 Brussel, 4 Maart '26. Geachte Heer Stols, Dank voor uw snel en welwillend antwoord. Met den prijs wil ik gaarne accoord gaan; wat formaat en papier betreft blijf ik - tenzij u persoonlijk ernstige bezwaren heeft! - het model Landheer boven model Holst-du Bellay verkiezen. 1. Ik had voor mijn epigrammetjes en boutaden n.l. graag een klein boekje, en zoo'n beetje vierkant vind ik niet onaardig. Wat het papier aangaat, de kleur is mij vrijwel hetzelfde, zoolang zij varieert tusschen oker en helderwit, maar de naam Pannekoek is mij bepaald onaangenaam. De vrouw die koeken bakken wou en de interviewer van Den Gulden Winckel (is het trouwens niet dezelfde persoon?) hebben mij altijd een beetje ontstemd; dus, als u dit papier gebruikt, dan gaarne zonder vermelding. Eén kleur volstaat. Ik zend u gelijk met dezen, als aanget.d document, de kopij. Met den verkoop van Perkens zal Simonson zich dan alleen moeten bezighouden. Tant pis. U zoudt hem misschien nog aan eenige adressen kunnen helpen? Mijn naam is E. du Perron, niet Edu Perron; ik geef u deze inlichtingen als een ‘geval van punctuatie’. Met nogmaals dank en vriendelijken groet uw dienstw. E. 2. duPerron E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 8 maart 1926 Brussel, 8-3-26. Geachte Heer Stols, Dus wèl formaat Landheer. Wat papier betreft, houdt u het mijn betrekkelijke onbekendheid met drukkersmateriaal ten goede wanneer ik alweer op deze zaak terugkom, maar... is Van Gelder niet altijd zeer wit, en niet getint verkrijgbaar? ‘Or’, wanneer ik vier dagen geleden nog niets tegen wit had - en eigenlijk nog niet heb -, ik heb sindsdien een nieuw boekje van u bij Simonson gezien: Les Batiks; waarvan het papier mij buitengemeen aantrekkelijk leek. Het is getint, en - vrees ik - van PANNEKOEK. ‘Edoch’ - zoudt u het tòch niet kunnen gebruiken, en het voor de gelegenheid Van Gelder heeten, of, zooals ik reeds eerder voorstelde, naamloos laten? De aanduiding betreffende 't papier zou in de door mij opgestelde ‘justification de tirage’ (wat is de Hollandsche technische benaming?) moeten komen tusschen: ‘in vijftig exemplaren’ en ‘buiten den handel’. (De tekst zal nu wel in uw bezit zijn.) U is overigens vrij die redactie, waar dit u noodig lijkt, te wijzigen. Ik zie met spanning de drukproeven tegemoet, minder als auteur, verzeker ik u, als uit pure liefhebberij, of laat ons zeggen: liefde, voor uw inderdaad keurige typographie. Ik heb vanmorgen weer het smaakvolle hoofd van uw briefpapier bewonderd: de j van Trajectum is over-seduisant. Dank voor de lijst van boekhandelaren mij toegezegd. Ik denk echter dat Simonson beter doet zich met één firma in Nederland te verstaan. Met hartelijke groeten, uw dienstw. EduP. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, [14 maart 1926] Brussel, Zondag X Maart. Beste Willink, Den brief en den bloemzoeten Jongeman oftewel het Portret van den Jongenheer Lulletje Rozewater ontvangen. 1. Je afgrijzen voor den ‘burger’ schijnt zich omgezet te hebben in een sardonische serviliteit: ‘aangezien je dìt eischt, welnu ziedaar!’ En de mooie, vrindelijk - of ernstig - kijkende juffrouwen (mèt uitdrukking ziet-u, mèt uitdrukking) worden gevolgd door mooie jongemannen met ondulations-Marcel(le) in het haar, en die margrietjes raadplegen. Ik heb er vréé mee en hoop dat de ‘burger’ deze zoetheid voor zoeten koek opeet. Maar geloof je werkelijk aan mogelijken verkoop? Op welken grond, vraag ik me af. Ik vind het evenzoo ‘bewonderenswaardig’ als je spreekt van onze boekjes bedeelen. Ik voor mij wensch er mij niet de minste moeite voor te getroosten. De heer Stols heeft zich al (vanwege ‘ontzettende drukte’) teruggetrokken; hij zou mij evenwel een lijst van boekhandelaren zenden. Om wàt mee te doen, Grands Dieux? Het eenige is - als we de kans willen loopen tenminste op grooter schaal uitgescholden te worden - dat Simonson zich met één Nederlandsch uitgever verstaat; den man, onder eenigszins aannemelijke condities (95% van den verkoop voor hem?) zoo goed als de heele oplaag stuurt, met verzoek dat in Holland te lanceeren. In heel Vlaanderen zie ik geen dertig exemplaren verkocht - bij grondige en hoog-altruïstische bedeeling. Ergo... Natuurlijk je kunt me de vraag stellen: ‘Maar waar druk je dan in Godsnaam voor?’ Ik vraag het me ook af. Deze auteursijdelheid - of is het boekenliefhebberij - is onuitroeibaar. D.i. zoolang men er niet wat beters voor in de plaats heeft. Dat ééns komt, misschien. En amen. Mocht jij vanjouw kant in Amsterdam een ‘bedeeler’ willen zoe-ken, ga je gang, en verwijs den man naar Simonson. Het adres staat in het boek. Ik schreef gisteren aan Peeters. 2. Tot nader en als steeds je DP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 19 maart 1926 Brussel, 19-3-26. Beste van Ostaijen, Ik ben zoeven naar de Vierge 1. gegaan om je even persloonlik te zeggen hoezeer ik in mijn schik was met je, voor mij zo gunstig uitgevallen, oordeel: minder om de gunstigheid misschien als om het feit dat je juist wèl die kwaliteiten releveerde die ik in mijn weinige geschriften heb willen leggen. Ik heb - eigenlijk altijd - gepoogd een stijl te schrijven die ‘vlot’ genoemd kan worden (al hangt het er enigszins van af door wie!), en ‘on-artistiek’ volgens opvatting Goncourt-Mannen van '80 2.; gemakkelik-lezend (en als jij gemakkelik leest zet Mevrouw Meyers-Mulder onder zuchten de bril weer af), en nergens de inhoud verpletterend, zonder - hoop ik - naar journalisten-taal te zwemen. Volgens jou schijn ik erin geslaagd te zijn; je oordeel is voor mij van waarde; ik ken je voldoende om te weten dat je veeleer karig bent met lof en, waar lovend, je termen kiest; wat je dus in je slotzinnen zei was het schrijvend deel van mijn(e) ziel aangenaam. Ik kom er voor uit; wat natuurlik sympatiek van mij is. Mag ik er meteen bij bekennen dat mijn ‘aisance’ dikwels zeer schijnbaar is? Een Bloempje heb ik in iets meer dan één dag geschreven, maar het Damesportret heeft mij veel moeite gegeven 3.; de vlotheid daarin is - ik zou willen zeggen: ‘grondig bestudeerd’. Kan je je verenigen met het bijeenbrengen van al mijn geschrijf in één volume; ik meen: vind jij als buitenstaander in deze, vaak vrij veel van elkaar verschillende ‘genres’ één schrijver (die arme Duco Perkens!) terug? Heb ik het verwijt niet verdiend, in zo grappige vorm door jou aan de heer Grauls gedaan: de auteur heeft gedacht, ieder lezer moet er maar een stukje van zijn gading in vinden(!) Ik ben ongetwijfeld niet van invloeden vrij gebleven. Enfin, ik zou haast als Musset gaan zeggen: Surtout, considérez, illustres seigneuries, Comme l'auteur est jeune et c'est son premier pas! Maar ik bedenk tijdig dat jij - als Gide - een verdediger bent van de Invloed. Het grappigste is misschien dat ik, en ik zeg het werkelik niet om ‘interessant’ te schijnen, liefst helemaal niet meer schrijven zou. Of - wat ik nog altijd doen kan - schrijven en uitgeven in nooit meer dan 50 exemplaren. Het is zo'n genot zichzelf van tijd tot tijd de rug toe te draaien; en de vraag doet zich dan op, evenals bij andere genietingen: wat heeft het publiek daarmee van doen? Heb je Het Huis 4. van de heer Gijsen ontvangen? Ik zou het beminnelik hebben gevonden als niet overal de vinger van heeroom, bij gebreke aan die van GOD, mij uit zijn werk tegendreigde *. Ik hoop van harte er binnenkort een kritiek van jouw hand over te zien verschijnen; ofschoon natuurlik, beste van Ostaijen, alvorens je je daaraan waagt, ik je wel aanraad enige malen de voorrede des vroeden paters overluid op te zeggen, want inderdaad: heb jij, voordat je van die voorrede kennis nam, heb jij je plaats van kunstenaar hierbeneden wel begrepen? Tot spoedig ziens hopelik en met hartelijke groet. Je EduP. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel 16 april 1926 Geachte Heer Stols, In dank de proeven ontvangen, die hierbij teruggaan. Een tweede proef is voor mij onnoodig; de eerste de beste corrector kan dunkt mij die enkele fouten nagaan en laat u dan maar drukken. Denkt u aan het getinte papier? (dat op het boekje zelf, zie ik, naamloos blijft). Het passend omslagje laat ik gaarne aan u over. Ik verheug mij - en bijna uitsluitend typografisch - vooruit op de ontvangst van mijn 50 exemplaren. Tot nader dus en gaarne uw dienstw. EduPerron Brussel 16-4-25. 3 rue Belle-Vue E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 19 juni 1926 Brussel, 19 Juni XXVI. Geachte Heer Stols, Uw brief en twee pakketten ontvangen, waarvoor dank. De boekjes zijn, ik kan in dit geval moeilijk zeggen ‘boven’ - maar naar verwachting voortreffelijk. Ze zijn in ieder opzicht geworden zooals ik ze mij gewenscht had, dus... Maar u moet van dit soort lof zoetjesaan bij voorbaat verzekerd zijn. Het exemplaar dat ik voor u persoonlijk bestemde heeft u denkelijk eveneens ontvangen? Ik zond u gisteren tien andere exemplaren (nos 41-50); ingesloten vindt u de fl.75- in Hollandsche bankbiljetten. Daar ik met-dat-al niet gaarne zag dat u eenig verlies zoudt lijden in deze affaire, ben ik gaarne bereid het verdere surplus met u te vereffenen. Het afstaan van de tien exemplaren heeft voor mij - en zeker financieel - geen beteekenis: ik zou ze niet verkocht hebben, verheug mij in weinig lezers, en vind een scribent met stock in huis een weerzinwekkend personage. Wil mij dus opgeven hetgeen ik u nog verschuldigd blijf en ik zend het u, zoo spoedig mogelijk, per postwissel. Met beleefde groeten uw dienstwillige EduPerron E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 23 of 30 juni 1926 Brussel, Woensdagav. Beste Willink, Mijn ouders met bediendenstoet en andere heerlijkheden ‘houden verblijf’, sedert eenigen tijd, ten kasteele van Gistoux, 1. - en ik, sedert een goede maand met rheumatismus behept, woon in de verlaten veste 3 rue Belle-Vue (met de beminnelijke Louise alleen, tegenwoordig ‘concierge’). Kun je je beter moment denken om weer eens wat over te komen? Dus, als je er voor voelt en het geld voor den trein bijeen kunt brengen, je bent hartelijk uitgenoodigd. Ik houd je vrij voor, laat ons zeggen, 10 dagen (met begin Juli denk ik naar Parijs te gaan) - het eenige wat je noodig hebt is dus de goede wil en de treinkosten tot hier. Neem een en ander mee als je komt; misschien komen we ongezocht tot een vruchtbaar samenwerken 2.! Maar kom, als je kan, dadelijk. Schrijf je antwoord op een klein stukje papier, maar doe er een enveloppe omheen waarop je schrijft: Mlle Louise Liban, 3 rue Bellevue, Brux. - want brieven op mijn naam worden van het postkantoor (dat geen drie du Perrons uit elkaar kan houden) meestal naar Gistoux doorgezonden. En dan heb ik ze twee, drie dagen later eerst hier. Dus, als boven aangegeven, en hopelijk tot ziens. Steeds je EdP. E. du Perron aan O.-J. Périer Brussel, vermoedelijk 26 juni 1926 Bruxelles, samedi (3 rue Bellevue) Mon cher Périer, 1. M'en voudriez-vous si je vous réclamais mon exemplaire de votre ‘Passage des Anges’? Je l'ai vu derrière la vitrine d'une librairie et je l'aurais acheté si je l'avais cru suspect. Mais ce que j'en ai vu chez vous m'a probablement suffi pour que j'ose même vous le demander. Je vous rappelle par cette même lettre que vous m'avez encore promis - il est vrai sans fixer quelque date - un portrait de Barnabooth (comte d'Aquibajo). 2. Oui, vous avez fait cela. Comment allez-vous, Périer? Moi, j'ai goûté aux rhumatismes - en grande partie musculaires - un ‘effet du froid’ qui m'était resté inconnu. Bon, je suis édifié; à notre prochaîne rencontre, si vous voulez, nous nous en donnerons des nouvelles. En attendant je me réserve aux Anges; - tout en restant assez bien à vous Eddy duPerron P.S. Je ne vous remercie pas d'avance, paree que j'aimerais le faire après. P.P.S. - Parlant des Anges pourqoi sur le portrait de la bande rose avez-vous un aspect à ce point terre-neuve? E. du Perron aan O.-J. Périer Gistoux, vermoedelijk 3 juli 1926 Gistoux, samedi. Mon cher Périer, Je vous ai écrit une lettre problamement ridicule et je commence à croire que c'est juste que, comme réponse, j'ai eu jusqu'à présent - rien. D'ailleurs, étiez-vous à Bruxelles? et supposé que vous y étiez, était-ce une raison de vous réclamer un livre (promis; surtout promis!)? Bon; à l'heure qu'il fait je suis arrivé à page 63 (qui est blanche ou à peu près) de votre livre. J'ai été continûment, délicieusement, étonné; c'est charmant, à peu près ‘incompréhensible’, et je l'ai lu presque comme si c'était un roman policier. J'aime ces phrases isolées qui se suivent, qui ne forment presque jamais ‘corps’. Imaginez-vous Rocambole, qui lui aussi est un peu, beaucoup, ange, écrit autrement. Mais évidemment, ici, il y a - ne vous défendez pas - la pensée en plus! Quant à moi je me suis refusé à la découvrir, à la détacher du reste, si vous préférez (mais vous ne préférez rien), - vraîment, il me semble qu'on n'a qu'à se laisser flotter sur vos phrases et à se contenter - assez voluptueusement - de ce qu'on nomme en litérature l'atmosphère (voir page 7). Bref, faites-moi la grâce d'enlever à ce que je vais dire tout sens vulgaire, alors, voilà: ‘C'est terriblement gentil.’ Je me demande seulement pourquoi les poésies sont imprimées en plus petits caractères. L'avez-vous voulu ou est-ce la N.R.F. qui ‘fait ça comme ça’? Il me semble que l'atmospère qui est partout, (en tout cas jusqu'à présent) poétique, ne devient - en tant qu'atmosphère poétique - à peine plus dense dans les morceaux intercalés, - d'ailleurs, je veux bien que vous les ayez intercalés, mais (toujours jusqu'à présent) il me semble que le lecteur croira plûtot écrits spontanément après ce qui précède et que l'élévation poétique, si élévation il y a, paraît quasi fatale, et en quelque mesure, logique. Enfin, jusqu'à présent, et quoiqu'il diffère assez de l'auteur du Citadin, je n'ai su voir qu'un poète à l'oeuvre. Je vois que vous parlez de contes-de-fées, mais enfin, si on ne se laisse pas trop tromper par le miracle pour le miracle, il y a des contes-de-fées, avec beaucoup plus de miracles, beaucoup, ‘très-beaucoup’, plus prosaïques. Mais peut-être unjour nous donnerez-vous la traduction en prose des aventures d'Alpha-Michel-Misère 1. qui sera, assez simplement, le journal intime de XXXX. XXAX. (Odilon-Jean Périer). - Je ne suis peut-être pas si indiscret que vous le croyez car, si votre livre est un jeu, je n'y vois pas un jeu de cache-cache. Je ne cherche ni dans, ni derrière, vos anges *; s'ils sont vous, après tout, que voulez-vous que ça me fasse? Même je vous avouerai, moi qui ne suis qu'à la page 63, que j'aimerais mieux ne pas trouver plus loin, même pas à la page 222, la clé des anges. - Mais j'aimerais assez recevoir, si jamais ce journal paraissait, un exemplaire des mains de l'auteur: (vous aimez le mot, vous vous en servez, ironiquement ou non, peu importe). Au revoir, peut-être, et bien à vous EduP. E. du Perron aan O.-J. Périer Gistoux, 5 juli 1926 {== afbeelding De Gistoux, près Wâvre (Brabant-Wallon) 1. ==} {>>afbeelding<<} Mon cher Périer, Je me trompe probablement mais il me semble - aujourd'hui, lundi 5 juillet (je pense) 'XXVI, 9 heures du matin - que je vous dois une suite à ma lettre concernant les anges. Maintenant, j'ai lu tout. Si j'ai pu croire un instant que vos anges allaient s'amuser - et nous amuser - vous m'avez, l'auteur m'a, terriblement détrompé. Quelle histoire navrante d'anges déchus - déchus tellement plus lamentablement que ceux de l'Apocalypse, tellement moins glorieusement! si c'était là pour vous un jeu?... Quelques lecteurs ‘intelligent’, qui auront tout compris diront: ‘Périer a ecrit une satyre contre des jeunes gens qui se croient différents du reste’. (Votre explication des pages 157-158 ne vous épargnera pas ce louange.) Tandis que vos amis n'ont qu'à se résigner, qu'à vous citer en choeur: ‘Notre histoire est noble et tragique’... Enfin, ils sont désespérants mais en somme aimables, vos anges; Alpha aussi, malgré sa supériorité. Du reste, je n'y crois pas. Si Alpha s'est envolé, je vous assure qu'il n'est pas allé trés loin. * Déjà il était devenu ‘trop de ce monde’. Le seul en qui, en tant qu'ange, j'ai foi, est Jacques Durand. Si vous écriviez ses aventures - en manière de ‘suite’; au fond, vous nous devez cela. Quand on a lu tout le livre il n'est plus étonnant. Il est parfois excellent, me semble-t-il, j'aime en particulier Les Rois Mages (presque uniquement pour Jacques Durand), Alpha Equilibriste (là il y a une phrase magnifique que je vous demanderai la permission de citer: ‘Je ne découvre rien qui vaille la peine de s'y engager’ - phrase que Michel et Misère tourneront contre Alpha un jour, si jamais ils se retrouvent, phrase qui les excuse, Michel et Misère, qu'Alpha le veuille ou non), puis, je dirais ‘évidemment’, Dans un Fauteuil. Cela aurait pu s'appeler: Alpha corrompu. Car enfin, il a beau mépriser le public davantage que ce vieux gaga et trouver le vieux gaga estimable comparé au public, le fait qu'il accepte cette comparaison-là l'accuse. Si en ce moment, souriant toujours, mais pour de bon dégoûté, il aurait pris son vol... mais ce clin d'oeil, si intelligent soit il, le vend. Il continue à jouer, comme le tém oigne le chap, suivant, mais ce n'est plus, dirait Jarry, qu'avec de la plus pure merdre. (Mais - eh, la merdre netait pas mauvaise!... évidemment). Périer, (mon cher auteur!) soyez bientôt gai, suffisamment pour cesser d'être cruel, ne regardez, s'il le faut, ni vous ni ‘quelques personnes que vous aimez’, et faites de Jacques Durand un ange impeccable. Je vous remercie pourtant sincèrement pour ces anges-ci, ces ‘vrais anges’. Parce que Alpha est le plus divertissant je ne vous reproche même pas votre partialité en faveur d'Alpha. Je vous dédie le dessin en haut de cette lettre; ne riez pas: Alpha, plus tard, a porté des moustaches, pour accuser une certaine ressemblance avec Arsène Lupin; Michel, comme vous avez dit, est devenu beaucoup plus gros et les sacs sous ses yeux sont devenus plus ronds; Misère, dès qu'il fréquentait le café des littérateurs, portait des lunettes Windsor (plus tard il ne pouvait pas perdre cette habitude). - M'enverrez vous le portrait de Barnabooth? Je vous serre la main EduP. E. du Perron aan O.-J. Périer Gistoux, 8 juli 1926 Mon cher Périer, Votre billet me plaît, il est rempli de votre joie, sincère; et je vous félicite de tout coeur. J'espère vous retrouver plus tard; quand vous aurez retrouvé le loisir de n'être pas toujours, ou d'être moins sou-vent, mondain. J'aurais peut-être voulu vous parler du sujet qui vous intéresse, exclusivement, aujourd'hui, mais pardonnez-moi d'être trop peu qualifié. De là cette simple carte. Croyez pourtant que je partage tout-à-fait-selon-mes-moyens votre bonheur et recevez un cordial shake-hands de votre EduP. Gistoux, jeudi. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 9 juli 1926 Beste Willink, Ingesloten de photo's die je vermoedelijk het meeste interesseeren? Mogelijke desiderata volgen. (Amice.) Ben je nog in Antw. geweest? Van O. gesproken? Wat nieuws? - Ik bedoel, welk zakelijk nieuws. Het tijdschriftnr. is nog steeds niet opgedaagd. 1. Ik verwacht binnenkort wat van je te hooren. Als je Dinger spreekt - en zelfs Krul - bied ze geen 400 maar 350 ex.; Simonson hield er graag een vijftigtal (‘men kan nooit wéten!...’) in stock. 2. Ik ontving een kort schrijven van Houwink, met bericht dat hij in Elzevier's een stukje over me gepleegd had, verder dat hij een N. Nederl. kroniek is begonnen in Vl. Arbeid 3., nog verder dat hij werkt *. Overigens INDERDAAD geen nieuws! Neen heusch niet. Schrijf spoedig. En tot zoolang de hart. groeten van je EdP. O ja, Zondag zijn we per auto tot Nivelles geweest en hebben teruggaande den slag van Waterloo 4. gezien. Wil je de briefkaarten? Mijn rheumatiek groeit. Gistoux, 9-7-XXVI. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, tussen 9 en 17 juli 1926 Beste Willink, De heer Krul heeft, mijn dapperen toon ten spijt, tot dusver diep gezwegen. Het best is misschien ZEd. te laten ‘veroccideeren’. Je hebt nr. 2 van Het Woord 1. natuurlijk ook gelezen. Sympathiek van houding - ‘kunst-politisch’ gezien! - niet altijd sympathiek van toon. Er is een Multatuliaansche ergernis in en behoefte om allerlei betweters hun betweterij voor te houden die ik mij niet goed verklaar. Nr. 1. was lang niet zoo krijgshaftig. Maar, zooals ik Demets vandaag in een langen la-angen brief schreef, de houding is, dunkt me, wel heilzaam. Wat zeg je wel van mijn naam zoo maar onder die van Mitzitch 2. (mon cher Lioubomir!) en Walden, Herr Herwarth, Donnàwettà! von Der Sturm? Had je nou eens lekker van mij niet gedacht, hè? (Ik ook niet.) Je stukje 3. is aardig genoeg, en munt vnl. uit door een zekere beschaving in de grappemakerij. Je hebt me niet geschreven of je Van O. nog hebt gezien. Vergeet ook mijn phototjes niet. De jouwe heb je nu ontvangen? Nu, wat Dinger betreft, waar je maar den eersten Zondag heen moet, ziehier: 1o Er is geen Belgische prijs. Met het oog op den val van den frank zou ik hem dus willen aanraden alles voor zijn rekening te nemen; te behandelen als Hollandsch boek. Laat het prijzen van het boek aan hèm over en vraag wat dàn zijn condities zijn. Lijken die je billijk, laat hem dan een ‘contract’ in duplo hierheen overmaken. Ik stuur hem dan 350 exemplaren, waarop alleen zijn naam voorkomt, als uitgever. 2e. Simonson houdt 50 ex. hier (te Brussel) voor mogelijke bestellingen van menschen die alreeds zijn naam als uitgever hebben gezien. Zeg er intusschen bij dat tot dusver in Brussel niet één exemplaar verkocht werd. 3e. Spreek hem, ondefinitief, over de uitgaaf van Hooft 4.. In 200 ex. hoogstens, goed papier, zonder aanteekeningen, met portret, prijs fl. 2.50 à fl 3. Interesseert het hem dan schrijf ik hem bizonderheden. Maar zeg vooral dikwijls: ‘eventueel’. Dit is voorloopig alles. Ik verzend dit briefje morgen. Mocht voordien nog een antwoord binnenkomen dan schrijf ik 't erbij. Anders, dank en groeten. Je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 17 juli 1926 Gistoux, 17 - VII. Beste Willink, Ingesloten een briefje van Krul dat ik heden (Zaterdag) eerst ontving. Ik hoop dat je niet naar hem doch naar Dinger bent gegaan. Schrijf me den uitslag dadelijk, dan stuur ik den heer Krul de gevraagde ex. en schrijf erbij dat het zaakje al in orde is. Als ik later iets ‘moderns’ voor hem heb? - voorloopig lijkt mij Dinger (zoo op een afstand en als uitgever) méér interessant. Als je nog niet bij Dinger bent geweest, meld me dit dan ook, per kaart, dan schrijf ik hem vast vooruit. Ik denk dat ik voor de Hooft ook beter bij hem terecht ben; bij Dinger, bedoel ik nog altijd! - Nu, AMICE, overigens geen nieuws, althans niet zoomaar - verbeeldje - in de gauwigheid. Tot nader dus en natuurlijk (en natuurlijkerwijs): de V, (je weet wel). Je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Parijs, 14 augustus 1926 Aux Deux Magots. 1. 14 Aug tusschen 2 & 3 's middags - een hééte middag. Beste Willink, Ik ben in Parijs: snakkend naar lucht, en naar een spoedige terugkeer. Het is hier warm, Warm. WARM. Iedereen is wèg. Pia 2. ligt in een hospitaal. Ik weet met mijn eenzaamheid hier nog minder raad als elders. Seuphor is een gelukkig mensch. Ik benijd hem niet, maar erken zijn groote superioriteit - op mij althans - wat levenslust betreft, en Ausdauer in Modernisme. De heer Demets leest mij een beetje de les omdat ik niet trouw genoeg medewerk. Uw naam heb ik in den kop van mijn blad gezet, schrijft hij, en dat verplicht U eigenlijk tot iets! (Deze rake opmerking werd voorafgegaan door auto-analytische belijdenissen.) Ja -... enfin. Jij die mij beter dóór hebt, vergeef me - ende begrijp - deze schaarsche en krachtelooze zinnen. Ja, zend me spoedig het konterfeitsel van den Drost 3. op, naar Gistoux maar, dat lijkt me nóg het veiligst. Tot nader; en met mijn laatste energie, de hand. Je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 21 augustus; Brussel, 26 augustus 1926 Gistoux, 21 Aug. Beste Willink, Het portret van den heer Hooft, mij op zoo milde en onmiddellijke wijze toegezonden, is inderdaad niet anders dan ‘perfect’ te noemen; ik maak je mijn onverholen compliment. De heer Dinger stelde mij voor - als het boek fl. 3. per ex. verkocht zou worden - mij per ex. - per verkocht ex! zacht wat! - fl. 1,25 te zenden. Ik heb er niets tegen je daarvan fl. -,25 = een kwartje, per verkocht ex. af te staan. Lijkt dit je, ook voor komende werkjes, billijk? Je loopt dus mèt mij de risico, maar deze is gering, 200 ex., werkelijk, moeten gaan, en in dat geval krijg je voor een houtsnede ongeveer 200 kwartjes, is gelijk: vijftig gulden. Dit is een kwestie tusschen jou en mij, ende gaat den heere Dinger nietmetal aan. Overigens, gaat deze eerste proef niet op, dan wil ik mij verdere moeiten besparen. Zou ik je volgende maand in Parijs terugzien? Wie weet? Zou het huis nr 3 rue Belle-Vue verkocht worden? ah, Willink! Willink! wat spieghelt ghij mij voor? In ieder geval - tenzij dan de Dood, doch foei! - in ieder geval, tot ziens. Aanvaard mijn dank voor je welgemeende zending en mijn vingeren voor je vingeren. Je voelt dat het zelfst. naamw. bedoeld werd. Je EdP. Tusschen haakjes, je portretsnede is m.i. beter nog dan die van Vibert, en zonder twijfel oneindig beter dan het werk van den houtsneêmaker die door de firma Stols wordt ‘geëxploiteerd’. Brussel, 26 Aug. Ik heb dit papier nog wat aangehouden vnl. om je de behouden aankomst van je blokje te berichten. Vanmiddag kreeg ik bericht van Breuer dat hij het ontvangen had; waarmee aan het afdrukken een begin kan worden gemaakt. Over een goede week hoop ik je het resultaat te kunnen vertoonen. Ik heb in de ‘justification de tirage’ (hier zouden ze rustigweg vertalen: ‘trek-rechtvaardiging’) den naam Mierevelt door dien, zooveel schooner, van Willink vervangen. Als Vibert en anderen - Ouvré bijv., om van den Hollandschen virtuoos niet te spreken - hun sneden teekenen zie ik niet in waarom jij, na een zoo voortreffelijk proefstuk op dit gebied, je naam verzwijgen zou. Dit kan hoogstens vergeeflijk worden geacht bij eenigszins doodvretende jongeheeren van mijn allooi die in feite niet anders doen dan wat liefhebberen. (Neem dezen zin bij uitzondering maar voor vollen ernst; ik begin n.l. ernstiger en ernstiger te walgen van mijzelf en mijn bestaan.) Wat jou betreft, ik hoop van harte dat je, na 't verschijnen van de Hooft, verschillende bestellingen van uit-gevers ontvangt. Als de kerels een béétje smaak hebben kan dat zelfs niet uitblijven pourvu de Hooft goed gelanceerd wordt. Wie weet, hoor ik hier in mijn binnenste een stem fluisteren, of dàt niet het voornaamste nut van het boekje zal blijken te zijn? -Ik heb Demets tenslotte maar mijn moordenaarshistorie 1., het eenige wat ik bezat! gezonden; maar wat doet de man ermee, het ding vergt minstens 18 kolom! Zou hij het gaan splitsen? in dat geval hoop ik voor acht maanden, van drang tot productief-zijn verschoond te blijven. In 's hemelsnaam, waar moet het vandaan komen? -Verdere berichten spaar ik je. P.S. Je sprak van geestelijk exhibitionisme; in verband met armoede, onmacht, etc. Ik besef meer en meer dat je gelijk hebt; dat men een ferm-staande penis uitstalt, soit - maar met welke bijbedoeling presenteert iemand zijn impotent garnaaltje? E. du Perron aan A.C. Willink Bazel, 24 november 1926 Bazel, Woensdagavond, 24 Nov. '26. Beste Willink, We zijn hier Maandagavond aangekomen maar niet hedenmorgen weggegaan. Dit scheelt ons even 250 Zwitsersche franken! - spreek me daarna nog van Zwitsersche properheid (in anderen zin dan den huishoudelijken). De andere dagen waren bij Cook vooruitbetaald; het is dus de prijs voor één dag! - Maar het was de bitterste noodzakelijkheid - of de snerpendste, die ons hier hield; want, met een bijna onuithoudbare tandpijn (juister: gat-van-de-tandpijn) hier aangekomen ben ik den volgenden morgen zoodra de man mij eenigszins hebben kon naar een dentiest geloopen die met koelheid constateerde dat in de wond het kaakbeen blootlag, en verder ontstoken was, wat èrg kon worden zei-d-ie, zoodat ik maar veel met een vocht dat-ie me opgaf spoelen moest, wel eens ieder half uur, en ja, verder kon-ie me niet helpen, want hij had een drukke clienteele, en erg veel eraan te doen was er ook niet. Veel spoelen maar om grootere infectie te voorkomen. En verder nietwaar? de tijd... Intusschen verging ik van de pijn. Dus dien heelen dag en vandaag ben ik - om mij wat te verwennen na het gezwerf door Parijs in avondkou en het voor de 2e maal verwerken van de Salon d'Automne - in de kamer gebleven, met warme compressen rechts-onder op mijn tronie; en spoelen om het half-uur natuurlijk. Ik heb erbij gewonnen dat de pijn wat gezakt is, of opgetrokken, ongeveer in mijn oor. Enfin, het is in dubbelen zin een afleiding. En nu? de tijd! Ik heb ook, begrijpelijkerwijs, en om mij schadeloos te stellen voor het mankeeren van twee rijtoeren, verwoed gelezen. O.a. het heele theater van Clara Gazul (van Mérimée) in één dag; en ik zend er je een gedeelte van. De tekst is wat erg goedkoop romantisch, en slechter dan de rest, maar de illustraties erin zijn misschien wel de beste. Ik dacht dat het je als zoodanig intereseeren kon en herinnerde mij ook je handigheid in 't binden. Met een papieren kaftje erom zou dit nog een elegant luxe-boekje kunnen lijken. En onleesbaar is het niet; zelfs een beetje beter (ware 't slechts van taal) dan De Twee Weezen 1., die je best zouden kunnen boeien als je, zonder de conversatie van Berckelaers (op aers) *, in de Dôme zit. - Enfin, zie zelf maar. (Ik bedoel: in het boekje.) Wij gaan morgen door, en zijn, zonder catastrophen, tegen half 5 te Lugano. Dan is ons adres voor 5 dagen: Hotel du Parc. Daarna, want het zal wel net zoo'n onmogelijk hotel zijn als hier, wat de prijzen betreft, als het ons gelukken mocht minder gevild - en Dorbeen 2. zou erbij zeggen: ‘doch niettemin gevuld’ - verder in Zwitserland te leven, gaan we direct door naar Menton; over Milaan en Genua. (Ik zie met schrik de Italiaansche en dan wéér de Fransche douane tegemoet! - wij reizen met 22 colli's.) Uit Lugano hoor je meer van mij. Bestudeer het Parijsche naakt, bid voor het gat van mijn tand en geloof mij bij leven je goede vriend EduP. E. du Perron aan A.C. Willink Menton, 16 december 1926 Menton, 16-12-26. Beste Willink, Je beide brieven kwamen in mijn bezit. Ik ben nu sedert vier dagen in Menton, in het Hôtel Savoy et Saint-Georges. Mijn moeder heeft in Nice echter iets anders ontdekt dat haar meer aanstaat; dat wordt dus een ‘vast adres’, voor een maand of drie. Het is: Hotel Volnay, Jardin Albert Iier, Nice. Wij zijn er vanaf 22 December. Ik bedenk meteen dat jij ook spoedig weggaat. Waarheen? Naar een ander hotel in Parijs, of Parijs uit om er voorloopig niet terug te keeren? Ik heb je niets te vertellen. Het verblijf in Lugano werd bekort omdat het leven er ondanks alles, te duur werd; toen zijn we twee dagen in Genua geweest; nu zijn we hier en als gezegd, den 22en breken we weer op. Ik denk, als mijn familie zich een beetje geïnstalleerd voelt, alleen de reis te hervatten, al weet ik nog niet waarheen. Nu weet je in groote trekken wat gebeurd is en te gebeuren staat met me. En détails zijn er niet. In dit hotel heb ik een ontmoeting gehad. Terwijl ik aan een tafeltje achter een kop koffie zat, werd mijn oor verrukt door een plooibare vrouwestem en de verzorgde accentueering van ons beminde Hollandsch: - Mijnhéér!... Bent u een Hollander? (woordelijk). - Ik kijk op en zie een bejaarde dame, een van goeden huize, half over mij heen gebogen. - Ja, mevrouw, antwoord ik, ik ben een Hollander. - O!... - Waarom? vraag ik dan op de welwillendste manier. - Neen, omdat de ober mij zei dat hier een Hollander was. - Ja, ik ben een Hollander, mevrouw, ik kom uit Indië. - O!... Dag Mijnheer. - Dag mevrouw. Ik zend je vandaag een Fr. vertaling van Rilke: Les Cahiers de Malte Laurids Brigge, Het wordt algemeen gewaardeerd, geloof ik 1.; maar dit is de tweede keer dat ik het niet lezen kan. Jij bent meer aan de Duitsche atmosfeer gewoon dan ik; misschien weet de man je te overtuigen. Mij schijnt zijn sensibiliteit gewild; bijna anstellerig. Brigge, op zijn kamer in zijn cahiers schrijvend, over de menschen en de menschheid, schijnt mij te vergelijken bij een ras-onanist die over vrouwen zou schrijven. Maar misschien vergis ik mij; zeg jij mij maar eens wat je in den man ziet als je hem bestudeerd hebt. Mijn vertaling van Lunes en Papier vordert niet. 2. Het is bizonder moeilijk werk trouwens, en ik ben niet voldoende erop uitgerust. Ik heb geen goede Nederl. - Fransche, noch een goede Nederlandsche dictionnaire, noch een Larousse. Misschien stel ik dat dus uit tot ik weer in België terugben (eind Maart misschien al). Nu beste Willink, tot nader. Als steeds Je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Nice, 1 januari 1927 Nice, Nieuwejaar '27. Beste Willink, De kaart met groeten van Miesje, Willink 1. niet te vergeten, ontvangen. Oprecht dank, en leg ook mijn respecten (zooals men dat in slecht Hollandsch noemt) aan de voeten van de Jongedame. Mag ik je een heilvol nieuwjaar wenschen ook? ‘Nou zeg! het bèste!’ Ik blijf hier vermoedelijk nog eenige dagen, tot de 5e of mogelijk tot de 8e, en ga dan - ik weet nog altijd niet waarheen. 's Nachts in mijn bed heb ik een ontembare energie, ik meen dan koffers te kunnen pakken, treinen in grootste vaart in en uit te kunnen springen, naar Napels te kunnen gaan, of Sicilië, of Jerusalem, of elders. Het eind van alles zal wel zijn dat ik nog eens tot Avignon kom of tot Vichy. Italië trekt me aan maar het grensstation Vintimille (Ventimiglia) schrikt me af. Ik heb er, hier komende, vier uur zoek gebracht - moeten brengen - wachtend op de ± 22 colis bagage die met een volgenden en te-laten trein kwamen (d.i. niet-kwamen). Om niet te veel te lezen(!) heb ik hier wat ‘gewerkt’, oude dingen wat omgewerkt, omdat ik niet in staat ben ièts nieuws te geven. Ik wilde je vragen twee teekeningen voor me te maken, met de pen; of anders, liever nog, houtsneden. Het een moet dienen als frontispiece voor de vijf verhalen in Bij Gebrek aan Ernst (Roerend Bezit - Claudia - Een tussen Vijf - Damesportret - Bloempje aan 't Eind), die ik apart denk te laten herdrukken en uit te geven bij Het Sienjaal (van Ostaijen), misschien vermeerderd met een soortgelijk verhaal. Als je erg lui bent uitgevallen, sta mij hiervoor dan nogmaals het portret van ‘de Dame’ 2. af, de beste teekening uit B.G.a.E., dan laat ik die grooter clicheeren. Misschien zou dit zelfs zoo kwaad niet zijn; tenzij je je gansch anders gestemd voelt en de oude inspiraties wenscht te ‘désavoueeren’... - De andere prent zou kunnen komen te staan in een herdruk van een gedeelte van B.G.a.E. dat ik Poging tot Afstand wil noemen en dat bevatten zal: een omgewerkte Kwartier per Dag, Filter (zooals het is), Voor de Famielje (zooals het is) en Windstilte, vermeerderd met enkele strophen. 3. Je voelt de volledige nutteloosheid van dit alles, het soort liquidatiewerk, en bijgevolge de erg gratische daad die ik van je verwacht. Als je lust hebt, kom dan in April of Mei weer wat in Gistoux logeeren; wil je er dàn aan werken, mij best. De uitgaven zijn niet voor dadelijk, maar ik schrijf er je over zoolang het mij interesseert. (En 't zakt al...) Wanneer verlaat je Parijs? Heb je Daura 4. nog gezien? Een vriend van hem, schreef hij mij, heeft een reproductie van je Schoone uit Bolivia 5. gekocht. Ik werk niet aan de vertaling van het boekje van Malraux, zooals ik je misschien al schreef? omdat ik maar één ongelukkige dictionnaire tot mijn beschikking heb. Ook dat wordt dus uitgesteld tot terugkeer in Gistoux. Je moet werkelijk maar zien over te komen. Schrijf me waar je zit en hoe je 't maakt. Groeten aan Miesje, en je weet wel, de - Je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Villefranche-sur-Mer, 21 januari 1927 Villefranche-sur-mer 21-1-27. Beste Willink, Ik ben weer van adres veranderd, en mijn moeder heeft een villa gehuurd, genaamd Le Calme. Dat is dus het veiligst voor 't geval je niet direct terugschrijft: Villa L.C., Villefranche, France (Alpes Maritimes), er is nog een ander Villefranche n.l. bij Lyon. Ik persoonlijk woon in een hotel, doch daar ik iederen dag van kamer en huisheer kan veranderen... Ik heb zelfs vage plannen om naar Tunis te gaan. Toch voel ik mij hier wel prettig; ik heb kennissen gemaakt zelfs, een oude heer die in zijn jeugd polemist was, journalist, politicus, enfin candidaat-minister, en die na een ongeluk dat hem voor zijn verder leven belette te loopen van koers veranderd is en zich op de kunst heeft geworpen. Toen werd hij dramaturg, leeraar in de Italiaansche taal en letteren, en schilder. Hij maakt zonsop- en dito onder-gangen. Ook impressies (zegt hij) van straten bij regen. Een klant merkte met groote stem op dat hij nooit een schilderij zou koopen van Villefranche bij régen! Toen zei de oude heer dat het oord van de impressie niet Villefranche was, maar Florence. De klant was direct gekalmeerd. De oude heer, wiens naam is Ferdinando Ciotti 1., geeft een aardig schouwspel als mensch. Hij heeft ook een werkelijk imposante collectie oude meesters - een Titiaan, een Van Dijck, een Tintoretto, - hij voert gezellig het woord (ik heb vergeten te vertellen dat hij ook advocaat was, is) en reciteert con fuoco uit Dante. - De andere kennis, die ik bij hem tegen het lijf geloopen ben, is ook een schilder, maar niet ouder dan 26 jaar en met liefde voor het moderne, maar - zegt hij - er zijn 50.000 schilders in Parijs en daaronder niet ten volle 50 met talent. Deze man is Pool, een stevige knaap met een energieke kin, die in de avondkou loopt zonder overjas en wiens adem naar knoflook ruikt. Verder trommelt hij niet onvlug op de piano. Zijn naam is Joseph Jarema. 2. - Er is dan nog een Hollandsche schilder in de stad, een man met puntbaard die naast de villa van mijn moeder woont. Hij heet zooiets van Zielken 3., maar ik voel mij nog niet gedrongen zijn kennis te maken. Ik wandel nogal, voor mijn doen, en voel mij weer wat op slag met de pen. Ik heb een verhaaltje klaar in den toon van Perkens, getiteld Nameno's Terugkeer. Het is een soort vervolg op het Roerend Bezit, maar lijkt meer op Claudia, in zijn ensemble. Ik ben aan een ander stuk begonnen dat tot titel krijgt Een Manneke in Nood. 4. En jij? Wat broedje uit, behalve de trouwplannen? Je moet Miesje als het zoover is hartelijk van me gelukwenschen. Jijzelf ontvangt de felicitaties natuurlijk bij ons wederzien, anders kan ik je niet warm genoeg de hand drukken. Simone is sedert veertien dagen bij mevr. Heringa onder dak gebracht, en ‘helpt mevrouw’ daar, en krijgt van een Duitsche dame, Fransche lessen. Maar dit wil niets zeggen, want vandaag of morgen is ze bij ons terug, dat kan niet anders. Ingesloten een besprekinkje van onze Hooft, uit Museum. 5. Ik zou het aardig vinden als het je een paar bestellingen bezorgde, uitgaande van zwaargeleerde philologen. Ik laat het hierbij want nieuws heb ik feitelijk heelemaal niet. Met beste groeten dus je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Villefranche-sur-Mer, 28 januari 1927 Villefranche, 28-1-27. Beste Willink, Zou je mij een dienst willen bewijzen? Ingesloten gaat een photo van een schilderij (het formaat staat op den achterkant aangegeven: het is nogal groot) dat in Italië is en aldaar door eenige kenners wordt toegeschreven aan Jan Vermeer van Delft. Men gaat verder: het model dat voor dit doek gediend heeft heet hetzelfde te zijn dat gezeten heeft voor de Kantwerkster van het Louvre; - je kent het misschien wel, en anders vind je gemakkelijk een reproductie. Zou je je nu met deze photo tot een paar Hollandsche kenners willen wenden en hun meening erover inwinnen? De vraag is: zou dit schilderij, te oordelen naar de photo, een werk van Vermeer van Delft kunnen zijn? Is daar kans op, dan zou de persoon aan wie dit doek toebehoort er eventueel mee naar Holland (of België) willen gaan om het daar een museum of verzamelaar aan te bieden. - zou je dus misschien ook het oordeel kunnen inwinnen van den een of anderen conservator, bijv. - en liefst - van het Rijksmuseum? Vraag ook de meening van kunsthandelaars en schilders die op de hoogte zijn; ik vermoed dat je ook voor jezelf met die lui te maken hebt, je zou de photo dan in een portefeuille kunnen steken. Heb je genoeg inzichten geslikt, zend mij de photo dan terug - probeer ze zoo min mogelijk te beschadigen - en aanvaard bij voorbaat mijn vriendelijksten dank. Steeds je EdP P.S. - Nieuws heb ik nog altijd niet voor je. Dat komt dus te gelegener tijd. Schrijf jij van jouw kant als er wat is. Je weet het adres: Villa Le Calme, Chemin de la Darse, Villefranche-sur-mer. E. du Perron aan A.C. Willink Villefranche-sur-Mer, 3 februari 1927 1. B.W. Wil je mij een boekje opzenden dat ik eens te Br. voor je kocht? Fumée van Tourguenieff (Nelson-editie). Het is, idioot genoeg, ‘uitverkocht’, en ik zou het graag lezen. Adres: Villa Le Calme, Villefranche-sur-mer (France). Dank bij voorbaat en als steeds je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Villefranche-sur-Mer, 13 maart 1927 Villefranche s/mer 13-3-27. Beste Willink, Dank voor de teruggezonden photo en voor de gedane moeite. Ben je al getrouwd? Je moet mij daar toch eens over schrijven: formaliteiten, voor- en nadeelen, impressies, enz. Ik geef mij nog heelemaal niet gewonnen, maar misschien overkomt het mij ook, - il ne faut jurer de rien, zooals onze grootmama's zegden. Heb ik je al eens verteld dat ik een nieuw verhaaltje heb geschreven dat Nameno's Terugkeer heet? ik denk haast van wel; het is vrij lang geleden gebeurd en nadien is alles weer tot rust teruggekeerd, zoo schijnt het althans. Is het Maartnummer van Demets nog uitgekomen 1.? Hij schreef mij dat hij, voor een lezing, meen ik, gedwongen werd zijn inzichten in de Kunst (ja-a) 2. te formuleeren (o, te FORRRMULEEEREN!) en dat hij bij die gelegenheid was geraakt tot de absolute nul. Bijgevolg heeft hij zijn boekenkast of de inhoud van dezelve, of de inhoud mèt dezelve, verpatst In hoeverre deze geste een catastrophe voor het menschdom representeert laat ik aan jou over uit te maken. Goed; hij hééft dan de absolute nul gevonden, en wil niets meer te maken hebben met de konstruktivisten, en wil van Het Woord een litterair blaadje - uitsluitend litterair - maken, want... nu komt het! hij wil vooreerst wat op de door hem gevonden formules, schrijft hij, voortbouwen. Ik moet je bekennen dat die bouwerij op de absolute nul mij wat vermakelijk voorkomt, maar laat ons afwachten. Misschien... misschien... voordat wij het lijkje zullen hebben gezien..Misschien wordt het ook een soort agentschap voor bescherming en algemeene verspreiding van de nul, en misschien zou Tzara eventueel niet ongenegen zijn het beschermheerschap te aanvaarden? Wat wij ermee te maken hebben is mij een beetje een raadsel. De nul is mij sympathiek, maar ik zou mij geenszins de moeite willen geven er propaganda voor te maken. (En toch wed ik dat Demets meent dat ik - en jij evenzoo - tot dusver nooit iets anders heb gedaan.) - Een ander praatje; ik wou je vragen aan een paar houtsneden voor mij te beginnen; dan is dat afgedaan; je weet, het gaat om een frontispiece voor Poging tot Afstand en een dito voor Bij Gebrek aan Ernst (nieuwe en gesplitste uitgave). Het eerste houdt in: Kwartier per Dag - Filter - Voor de Famielje - Windstilte - Het Bozige Boekje; - het tweede: Roerend Bezit - Claudia - Een tussen Vijf - Damesportret - Bloempje aan 't Eind - Nameno's Terugkeer, dus uitsluitend de verhalen. Het beste is, dunkt mij, iets absoluut buiten den tekst om te geven in den toon van het geheel. Maar als het een ‘compositie’ wordt, dan - is het noodig het te zeggen? - liefst een niet al te drieen rechthoekige. Ik heb liever de dame bij Solon - die voor een soort beschermvrouw zou kunnen doorgaan, of muze, of prototype vrouwefiguur, enz. als bijv. je omslagteekening voor het ‘oude’ B.G.a.E. dat door Peeters anders toch al zoo slecht geapprecieerd werd. Ik vertrek van hier denkelijk den 21en en hoop begin April in Brussel terug te zijn. Misschien huur ik te Brussel zelf direct een appartement en zou je, als je lust hebt, wat bij me kunnen logeeren. Maar - als je toch niet schildert - laat dit je niet verhinderen eerder aan het houtsnijden te gaan. Na je prestatie voor het portret van Hooft verwacht ik van jou in déze lijn juist werkelijk aardige dingen. Daura heeft mij een beetje teleurgesteld; ik denk dat van zijn illustratie van Zo leeg een bestaan, en trouwens van de heele uitgaaf, niets zal komen, en ben er nogal blij om. Laat spoedig wat van je hooren. Het zal mij oprecht genoegen doen je spoedig terug te zien, geloof mij als altijd je EdP. P.S. Mijn ‘roman’ 3. is ter perse, en toch eigenlijk verdomd beroerd, - het viel mij extra op toen ik de nette drukproeven kreeg. Het eind gaat nog, maar de eerste helft is soms weerzinwekkend. Maar wat kan ik er aan doen? P.P.S. - Als je getrouwd bent, wil Miesje van harte voor mij feliciteeren. Van ± 23 Maart tot 2 April is mijn adres: Hotel Buckingham, 43 rue des Mathurins, Parijs. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 18 april 1927 Gistoux, 18-4-27. Beste Willink, Je brief kwam mij in Parijs in handen. Het voorstel dat je mij erin doet heeft, hoezeer misschien ook door de noodzakelijkheid voorgeschreven, voor mij bitter weinig bekoring, als ik mij zóó fleurig mag uitdrukken. Ik zou zooveel voor je willen doen als ik maar kan, doch liefst zonder je voor een paar frontispieces, voor mijn eigen boeken althans, te moeten betalen. Als je liever geen houtsneden maakt omdat dit te bewerkelijk is, twee penteekeningen zijn mij ook welkom. Maar laat ons hier liever later over spreken. Ik heb misschien ook nog een werkje voor je waarmee je wat verdienen kunt; n.l. als je je in staat voelt z.g. erotische teekeningen van Grosz te fa-briceeren(voor de 11.000 Verges van Apollinaire). Ikzelf heb ernstige uitgeversplannen! ja-a, daar spreken we óók nog over... Wat denk je ervan om volgende maand een dag of tien bij me te komen logeeren? Ik heb, vanaf 7 Mei, twee kamers uitkijkende op de avenue Louise, en dan staat heel Gistoux ook nog half voor ons open. Als je tegen 10 of 11 Mei eens kwam opdagen? (je ziet, ik neem een minimum van tijd voor het vervolmaken van mijn installeering). In ieder geval, hopelijk tot spoedig. En vóór ik het vergeet, begin Juni, is de heer Dinger mij afrekening verschuldigd van de tot dusver verkochte boeken, en komen, hopelijk, voor jou de eerste kwartjes van de Hooft! Steeds je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Gistoux, 22 april 1927 Gistoux, 22-4-27. Beste van Ostaijen, Gelijk met deze verzend ik Koning en Min 1. en Champavert 2.. Als de laatste bundel je vermoeit, lees dan alleen de twee laatste verhalen; Passereau is niet onaardig kwa verhaaltrant en Champavert benadert het meest Maldoror (d.i. de voorbeelden van M.) Ik zend je eerstdaags Nameno's Terugkeer en Het Lied van Vrouwe Karola 3.; mocht de ballade je bevallen en Jespers genegen zijn er een frontispiece voor te maken (verkapt-eroties, anders vinden we misschien niemand om er een cliché, of afdrukken, van te maken?) dan zou ik het toch wel apart willen uitgeven, met niet meer dan 4×2 verzen op één bladzij, in vette letter. Vergeet je van jouw kant niet mij Maria Monk (de echte) 4. toe te sturen? geef mij dan op wat je er nog voor hebt moeten neerleggen. Wil je het zelf eerst doorkijken dan doe je dat natuurlik. Zend mij ook s.t.p. het zinnetje betreffende de bloedschande, uit de Sade, het kan mij prachtig tot epigraaf dienen. Ik heb Breuer gesproken over een blaadje in 200 ex. van 16 blz. twee kolomme-druk. Hij vroeg ongeveer 1000 francs! Dit lijkt mij overdreven. Ik ben benieuwd naar wat jij in Antwerpen te horen krijgt. Op de volgende velletjes 5. schrijf ik voor je over alle Cartes Postales van H.J.-M. Levet, geschreven tussen 1900 en 1902, verschenen in kleine periodieken als La Vogue, La Plume, La Grande France, voor het eerst (en de enige maal) verzameld door Larbaud en Fargue in 1921. Levet was vice-consul; men heet hem: ‘frère aîné de Barnabooth’; maar ik vind hem meer verwant aan Morand 6. (de mode van uitdrukkingswijs daargelaten). Tot spoedig, en steeds je EduP. NOOT. Henry Jean-Marie Levet, né le 13 janvier 1874. Chargé de mission dans l'Inde et l'Indo-Chine par le Ministre de l'Instruction Publique (décembre 1897-juin 1898); Officier de l'Académie (février 1899); Vice-Consul de 3e classe; Chargé des fonctions de Secrétaire-Archiviste, à Manille (novembre 1902); Chargé de la Chancellerie de Manille (décembre 1902); Chargé de la Chancellerie de Las Palmas (février 1906); mort à Menton, boulevard du Midi (1906). Behalve de tien ‘cartes postales’ die ik voor je heb overgeschreven, schreef hij nog dertien andere gedichten; twee losse verschenen in de Courrier Français van 1896; de andere verdeeld in twee plaquettes: Le Drame de l'Alleé(1897) en Le Pavilion ou la Saison de Thomas W. Lance(1897), een en ander erg symbolisties. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, vermoedelijk 7 mei 1927 Gistoux, Zaterdag. Beste Willink, Met het oog op allerlei omstandigheden - in hoofdzaak financieele - zou ik je willen aanraden eerst in Juni over te komen, en ver-moedelijk tegen den 10en van die maand. Hoe is het huwelijk 1. ingewijd? ik heb je, zooals je je misschien herinnert, lang van tevoren gefeliciteerd, maar doe het nogmaals, en wil ook je vrouwtje van mijn groote deelneming in de plechtige gebeurtenis overtuigen. Ik hoop van harte dat jullie een lang en vruchtbaar echteleven gaat beginnen, vol zonneschijn en kinderstemmen! - Over mijn bibliomaan-kuurtjes harrewarren we, zooals je met veel smaak voorstelt, later; op het oogenblik trouwens ben ik zeer in beslag genomen door reëeler dingen, - ja-a, ‘reëeler’ dingen,... maar aan een zó pas-getrouwd man kan ik moeilijk, zó dadelijk, over dit ‘reëele’ dier ‘dingen’ in bizonderheden treden, dat zal je me toegeven? Tot later dus, maar in ieder geval tot ziens. Je EdP. Mijn adres is: 9 rue Belle-Vue, 2. - zes nummers hooger dan het verkochte huis. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 16 mei 1927 Brussel, 16-5-27. 9 rue Belle-Vue Beste P.v.O. Ik voel verbazend veel voor je plan een paar dagen samen ergens door te brengen, en wat het logies betreft, als het voor jou goed genoeg is kan ik het natuurlik ook voor lief nemen. Schrijf me zo spoedig mogelik uitgebreider hierover, liefst met opgaaf van de kosten (per dag). Zodra je het met jezelf eens bent geworden, reis ik naar je toe; we zouden misschien samen uit Antwerpen kunnen vertrekken? Het herzien van Vrouwe Karola wordt dan een vakantiewerkje. Ik ben bij voorbaat bereid alle strofen te schrappen die je overbodig voorkomen: ik heb n.l. de overtuiging dat ik er te veel in gezet heb, maar jij kunt als onbevooroordeeld lezer beter herkennen wàt. Tot spoedig ziens, nietwaar? Je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 28 mei 1927 Gistoux, 28 Mei '27. Beste Willink, Ik zie met schrik en leedwezen de kansen verminderen op je komst hier in Juni. Ik breng het einde van deze maand te Gistoux door, met het oog op de voeding gratis; maar begin Juni moet ik voor een paar dagen naar Knocke en half Juni voor een week naar Parijs; je zult zeggen dat ik, goed uitgerekend, dan tegen 21 Juni terug zal zijn, en daar is niets tegenin te brengen, maar... zouden de contanten mij dan niet nog méér ontbreken dan deze maand? Je zult het met mij eens zijn dat wij beter doen een nieuwe toevoer van specie af te wachten. Dus, wat denk je van begin Juli? Ik zend je gelijk met dezen 1 ex. van den roman 1., waarop ik je meer dan genoeg heb voorbereid. Officieel verschijnt-i bij Dinger pas 1 Juli, maar ik heb mijn 20 exemplaren alvast verzonden. Je krijgt er een ex. van het Hooglied van Salomo bij, in de vertaling van Renan, die ik in een idiote bui in 15 ex. heb laten drukken. 2. Je huwelijksbootje vaart natuurlijk in ‘goudovergoten en welriekende wateren’. Het Hooglied zij mijn bruidsgeschenk aan het gelukkige jonge paar. - ‘Mets-moi maintenant comme un sceau sur ton coeur, comme un anneau sur ton bras, car l'amour est fort comme la mort; la passion est inflexible comme l'enfer’ 3.... Overweeg die woorden, mijn vriend, door de maagd tot haar bruidegom gesproken! Tot nader en als steeds je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 3 juni 1927 Brussel, 3 Juni 1927. Beste van Ostaijen, Dank voor je brief die mij veel genoegen heeft gedaan. Ik erken dat ik in de eerste plaats blij ben dat het relaas van Watteyn's mislukt hu-welik 1. je leesbaar is voorgekomen; ik begrijp dat je het om andere kwaliteiten apprecieert, maar toch, als je me geschreven hadt: ‘Mijn waarde, je moet het mij niet kwalik nemen, maar ik begrijp heus niet wat je er toe heeft kunnen drijven zo'n prul uit te geven’ - ik geloof dat ik mij best op je standpunt had kunnen plaatsen. Zozeer heb ik eigenlik alle mogelijkheid tot oordelen over dat boek verloren. Ik ben er in '22 aan begonnen, ik ben er - telkens in andere omstandigheden, en met een, ook uitsluitend literair gesproken, telkens veranderende smaak - mee voortgegaan tot half '23; toen kon ik er met de beste wil van de wereld geen slot aan ‘draaien’, en ondertussen had ik het Roerend Bezit geschreven dat mij die hele historie te resumeren leek. Dit lijkt mij, uit een oogpunt van métier beschouwd, wel het grappigst: dat de ± 250 blz. van Watteyn feitelik een soort voorstudie vormen voor de ± 20 blz. van Nameno's ongelukken. Alleen de 3 laatste hoofdstukken, daar waar boven staat Boulez, April '26, werden inderdaad in die tijd in één adem achter elkaar geschreven, in 3 dagen geloof ik. Toen had ik blijkbaar het vereiste ‘recul’ - want om de sentimentaliteit van het einde der Andrée-episode (de laatste brief) uit te doezelen had ik een einde nodig dat een zeker tijdperk zou beslaan. Die brief had ik in werkelikheid geschreven in Februari of Maart '23; ik heb dus 3 jaar nodig gehad voor dat zo haastig vertelde einde. Dit brengt de voltooiïng van de roman, zoals dat heet, op bijna vijf jaar! maar Madame Bovary werd heus anders bewerkt. Alleen met het begin heb ik allerongelukkigst zitten haspelen. De akeligste herinneringen heb ik wel aan de moeite die ik gehad heb vóór ik mijnheer Watteyn in Parijs kreeg. Ik heb er zelfs over gedacht dat gezanik apart uit te geven onder de titel Een Manneke Alleen (het was toen drie maal zo lijvig als het nu is, hfdst I, II, III n.l.) Gelukkig heb ik eindelik besloten wat niet spontaan geschreven was tenminste spontaan te schrappen en zo is ruim 2/3 van het geheel vervallen (lange gesprekken met Arnold Meerman, eenzame omdwalingen, enz.) Dezelfde metode heb ik op de rest toegepast, maar voorzichtiger; toen was ik er zowat. Maar nogmaals, erover oordelen kan ik feitelik helemaal niet. Je moet mij later eens uitleggen wàt er volgens jou voornamelik de waarde van uitmaakt. Schiet het verhaal werkelik goed op? maar dan toch met veel banaliteiten erin? trouwens, als verhaal, dunkt mij, is het een ‘snert-verhaal’. Er moet dus iets anders zijn: misschien een zekere toon? Maar als ik de brieven van Watteyn aan Andrée lees huiver ik toch voor de Hollandse verlovingsdrama's die hij zo erg, daar, benadert. Er zijn pagina's en pagina's die ik heb laten staan om niet van mijn held, inplaats van een belachelik personage, een onmogelik personage te maken. Anders gezegd: Watteyn moest nu eenmaal Watteyn blijven, helaas. - Nu wat de stijl betreft begreep ik dat die je welkomer zou zijn dan het knappe proza van Van den Hoek 2. bijv., maar, dacht ik, zou die kleine verdienste de rest goedmaken? Je brief doet mij nu geloven dat ‘de rest’ misschien ook nog zo beroerd niet is. Maar je moet mij later toch nog eens zeggen waarom. Willink, die natuurlik ook een exemplaar ontving, reageerde met een meesmuilend zinnetje. Iets van: ‘je moet het de boekbespreker niet kwalik nemen die schrijven zal: Na lezing van Een Voorbereiding wordt men gewaar dat het gedoe der “internationalisten” eigenlik een verkapte armoede is, hier hebben we tenminste een belangrijk document voor de wederopleving der Nederlandse literatuur’ (waarmee hij natuurlik op die verdomde, rasechte verlovingsdrama's doelt). Enfin... Zou ik ook Burssens met een exemplaar genoegen kunnen doen, denk je? ik zend er je dan één voor hem (en zou dusdoende zelf het genoegen smaken mijn stock van 2 ex. tot één te hebben terggebracht). ...En ja, de inleiding van Queselius 3. is misschien wat ik met het meeste plezier geschreven heb, vooral het P.S. met de laatste knal over Mussolini! Het poëem dat je in enkele exemplaren gedrukt zou willen hebben kan ik best eens uitgeven, als het niet te lang is; in Augustus bijv. Ik zou het in ieder geval met graagte lezen; het is toch niet eroties?? Een eroties poëem, desnoods zonder één ‘vak-term’, maar in de juiste kadans geschreven, is iets waar jij mij mee verrukken zou! of, om mij de uitdrukking van Marsman eigen te maken: ‘stormenderhand veroveren’. Kan je mij die Oppervlakkige Charleston niet zenden, en het opstel over Gijsen 4.? - Heb ik je al gezegd dat ik in Gistoux alle laadjes heb ondersteboven-gehaald om de mij gezonden Vl. Arbeid te vinden 5.? zonder resultaat, dus Tissing zal ze op de kop hebben getikt (hij heeft trouwens ook een boekje van me gegapt dat heette Le Divan d'Amour du Scherif Suleyman, misschien ken je het? en mogelik andere dingen, tot dusver onontdekt.) - De korrespondentie met Marsman zou ik in jouw plaats aanhouden, hoezeer jullie inzichten op het ogenblik ook van elkaar mogen verschillen (ik denk aan je mening over zijn laatste bundel 6., ‘voor Querido en Scharten geschreven’) je hebt in hem toch, botweg gezegd, een andere bodem om desgewenst proeven op te nemen. Precies zo voel ik mij staan tegenover Houwink, die mij ook nog steeds superieur lijkt aan zijn werk. Marsman's laatste bundel is misschien een inzinking? en zou dat verwonderlik zijn voor een jong wezen dat in Holland groeien moet? Zijn behoefte jou te schrijven is, onbewust misschien, het tasten naar een mogelike steun - om niet te zeggen ‘het verlangen naar een geestverwant’. Voor de onherroepelik-overtuigde religieuze gemeente is hij après tout misschien toch te fris. Ik ga eerst Maandag (6), mogelik Woensdag naar Knocke. Schrijf mij dus als je wilt - of zend mij tenminste het gevraagde - vóór die datum hierheen: 9 rue Belle-Vue. Ik zit hier weer wat uit de ‘famieljegeest’; vandaar misschien ook wel deze lange brief. Begin Juli krijg ik Willink over; wij zouden hem misschien naar Viersel kunnen meenemen? hij is de minst storende onder de stervelingen. En misschien, zo met z'n drieën, in een hopelik warme maand, brouwen we ongemerkt en ongezocht iets waar we later om kunnen lachen. Ik wou dat ik rijk genoeg was om binnen afzienbare tijd dat tijdschrift met je te beginnen. Maar ik word bedreigd met allerlei trieste uitgaven die toch nodig schijnen, vooralsnog. Enfin, hier praten we beter over. In ieder geval tot spoedig, en geloof me als steeds van harte je EdP. E. du Perron aan R. Houwink Parijs, 11 juni 1927 Parijs, 11 Juni XXVII. Beste Houwink, Je brief heeft mij hierheen gevolgd: ik ben niet als jij, ik kan het landleven bizonder slecht verdragen. Misschien heb ik er teveel mijn bekomst van gehad in mijn kinderjaren; en ook, in mijn tegenwoordig leven (waarmee ik bedoel: sedert 6 jaar) is het aan nietsdoen geen gebrek, wat ook een aardige omkeer brengt in iemand's ‘lusten en neigingen’. En ik heb weer wel met je gemeen dat de literatuur achter de schermen mij nooit goed bezig-gehouden heeft: ik ken in België twee of drie dichters die ik nog geen tweemaal op een jaar zie, en in Holland jou alleen, dien ik nooit gezien heb (behalve op een portret bij Peeters en op een teekening in D.G.W. van Wybo Meyer) en met wien ik correspondeer - je weet in welke mate. Ik zou nog altijd lid moeten worden van het een of andere Vlaamsch Literair Genootschap; - er is zelfs in Brussel zooiets, geloof ik, maar ik moet er den eersten stap nog zetten. Mijn kleine ondervinding op dat gebied heeft mij veroorloofd op te merken dat een schrijver, alleen genomen, wel eens aangenaam kan blijken te zijn, maar dat een verzameling literatoren bepaald niet aan te hooren is. Ik heb kameraden die ik ieder afzonderlijk had leeren apprecieeren op slag onuitstaanbaar zien worden omdat ze tegenover elkaar in hun rol van ‘schrijver’ kwamen. Ik spreek nu over Belgen en Franschen, maar het zal overal elders wel hetzelfde zijn. (Het resultaat van een en ander is geweest Het Boozige Boekje.) - Mijn Hollandsche vriend Willink, die in Amsterdam woont, vertelde mij vroeger dat hij wel eens getuige was geweest van bijeenkomsten van ‘De Distelvinck’ - ik heb ééns geweten in welke societeit - ‘maar het grappige was, vertelde hij, dat je er altijd de bijmannen druk zag doen: de dikke mijnheer Kelk, en een paar studenten als Campert, Binnendijk en Scholte; maar Marsman, Slauerhoff en Houwink ontbraken meestal’. (Ik geef je het verhaal zooals hij het mij gedaan heeft.) Jij die nu zegt, ‘het wordt benauwend zooveel te willen en zoo weinig te kùnnen’, geloof je dat je, in mijn omstandigheden verkeerend, voortdurend literair werkzaam zou zijn? Ik niet. Quand on se laisse envahir par la paresse... zei LaRochefoucauld; ik heb het op mezelf waargenomen. Ik zou tien, twintig maal meer kunnen doen dan ik doe, maar ik voel me meestal met behagelijke lamheid geslagen. En bovendien, het is maar goed ook dat de een of andere reden ons belet een fabriek van copie te worden. Stel je voor dat je werd als Querido, of zelfs als Scharten-Antink. Je uitspraak over het boek (van Watteyn, m'n waarde, niet van Perkens!) wacht ik met zooveel geduld af als je zelf maar wilt. Misschien vertel je me dat zelfs mondeling, als ik in September een glas port bij je kom halen; ik zit dan eerbiedig tegenover je, kijk naar mijn schoenen, en waag af en toe een schuchter glimlachje... In afwachting dank voor dit briefje, waarmee je me toch weer een beetje op de hoogte hebt gehouden, en voor het nieuwe adres. Laat ons nu zeggen: tot ziens! en een ferme hand van je EdP. E. du Perron aan C. Wolfers-Petrucci Parijs, 11 juni 1927 Paris, 11-6-1927. Chère Clairette, Votre lettre m'a suivi jusqu'ici, où je passe quelques jours, mettons ‘pour oublier la campagne’. Elle a été très gentille, votre lettre; je m'en suis aperçu en la relisant, car la première fois - que voulezvous? vous comprenez, n'est-ce pas? Après tout ce temps qu'il ne m'a pas été donné d'avoir sous les yeux de votre écriture... Aussi, vous le voyez, je réponds sans tarder; peut-être un peu sans réfléchir. Vous pourriez croire, sinon, que je boude ou que j'aie plus que jadis ‘l'économie de ma personne’. Il ne faut pas le croire; même jamais. En beaucoup de choses je n'ai guère changé, et quand je pense à vous ce n'est jamais, je vous l'assure, qu'avec beaucoup de gentillesse. Moi aussi - pourquoi ne pas le reconnaître? - j'ai été ému (un peu) en vous envoyant ce méchant roman. 1. Je me suis aussi souvenu de votre mère me prêchant l'exemple de Goethe, qui s'était débarassé de tout un premier amour en écrivant Werther. C'est accorder beaucoup d'importance à une pièce de littérature, si sincère que cela soit; n'êtes-vous pas de mon avis? - Moi j'ai publié ce roman parce qu'il était écrit; je n'y ai ajouté que la fin, soit les trois derniers chapitres, que j'ai écrits à Gistoux, en deux jours. Et puis le dessin! (ah, je me rends compte que vous ne m'en avez pas félicité; j'avais cru que vous auriez aimé au moins la robe de la dame.) Maintenant il faut que je vous avoue que ce roman est parfaitement superflu. Il existait déjà - mais je ne l'ai su que trop tard - dans un chapitre de Penses-tu réussir? - et autrement bien écrit; et en français d'ailleurs, - le chapitre intitulé: ‘En Façon d'Epithalame pour un Mariage Manqué’ (Chapitre II je crois). Vous devriez, si vous ne le connaissez pas encore, lire tout le livre, qui est délicieux; on dirait du Toulet plus sincère; - c'est de Jean de Tinan. Voilà pour la littérature. Vous me demandez des nouvelles concernant ma vie actuelle; vous me faites même une série de questions. Je vais y répondre en suivant votre liste; alors voilà. Si je travaille? oui, par moments; beaucoup trop peu pour me prendre au sérieux, beaucoup trop, hélas! pour mériter le beau titre d'oisif, que je me donne parfois (dans mes moment de folle présomption). Je suis encore un assez bas ambitieux. Mais enfin, j'essaie de me corriger. Si je suis content de moi-même? - Oh! Clairette! Non; sincèrement non; jamais! - sauf après quelque discours fait en présence et pour le bénéfice de quelque vieille dame, mais alors, n'est-ce pas, on est dans un état d'esprit un peu spécial, je veux dire: digne de commisération. Et d'ailleurs, être content de moi même, si vous saviez - c'est un peu à vous demander: Qu'ai-je donc fait pour l'être? - Autre question: Non, je ne suis plus un aspirant-bohême, ni même, je crois, un bohême. Mais (il ne faut pas m'en vouloir) je serai le dernier pour vous dire que ce que je suis devenu vaut beaucoup mieux. Et je n'ai pas toujours de mouchoir pour me moucher; vous voyez que je n'arrive pas à éviter tous vos pièges - mais que ceci du moins vous serve de preuve que j'apporte à vous répondre toute la sincérité voulue. - Avançons: Si je suis heureux? - Non, tout de même... Ne serait-ce pas un peu malheureux? Mais je vois que vous vous reprenez, que vous ajoutez: ‘Autant que vous pouvez l'être’. - Dans ces conditions, oui. Vous comprenez, avec l'âge on apprend à mieux se connaître (quoi qu'en disent certains philosophes), ou à connaître du moins ses possibilités. On demande moins, un peu moins, la lune. Alors, les désillusions - ces causes principales de ce qu'on appelle ‘le malheur’ - deviennent un peu moins méchantes; un peu plus tièdes, si j'ose dire. Si j'ai de beaux tableaux? (oh, cette descente aux choses concrètes!) - oui et non; les mêmes, quoi? Je n'ai pas dépensé beaucoup d'argent pour cela; peut-être ai-je eu tort. On ne vole plus mes livres (vous vous en êtes souvenu!); j'écris, assez rarement, une ‘nouvelle chose’ - assez peu de chose -; je deviens moins que jamais un grand écrivain, et - autre aveu - j'attrape toujours des rhumes par imprudence. (Quand je vous disais que je n'avais pas changé tant que cela!) Vous ne demandez plus rien. J'ai répondu à tout; j'ai fait un peu comme à la confession, comme la belle pénitente qui se borne à répondre au questionnaire du directeur d'âme - et dont le coeur bat pendant qu'elle pense à tout ce qu'elle n'aimerait pas avouer. Car j'ai fait un tas de bêtises, bien entendu, et des choses peu convenables, et même pas convenables du tout - vous ne vous en doutiez pas? - je suis toujours, au fond, de fort mauvaise compagnie, il n'y a pas à dire. Maintenant, avouez qu'il ne serait pas très convenable non plus que je continue à vous parler de moi sur cette deuxième feuille; parlons donc d'autre chose, d'Angenot 2. si vous voulez. Eh bien, moi j'ai eu l'heur de ne plus l'avoir vu du tout et depuis bien longtemps. Il avait le don de m'exaspérer, finalement, de me décourager même, avec ses pitreries. Alors, j'ai fait le sacrifice de son amitié. (Et voilà pour lui, comme disent les conteurs arabes). Vous me parlez aussi de Teirlinck. C'est un écrivain fort capable, et, ce qui est mieux, un des esprits les plus souples parmi les auteurs flamands contemporains. Il a su, le mieux entre les écrivains de sa génération, rester jeune; ses essais de théatre ‘moderne’ n'ont pas été particulièrement heureux, mais il peut se contenter d'avoir écrit ce singe d'ivoire que vous me citez (et qui a fait son renom), et un petit chef-d'oeuvre qui s'appelle: Mijnheer Serjanszoon, Orator Didacticus. Je ne vous conseille pas de le lire; la langue en est assez ‘savante’, mais c'est écrit dans un ton très personnel et c'est plein d'esprit, c'est même inconcevablement spirituel pour un livre flamand, car les flamands, vous ne l'ignorez pas, ne sont peut-être pas exempts d'une certaine drôlerie, ou même, si vous voulez, d'une certaine humour, mais ne comprennent à peu près rien à ce qu'en France on appelle de l'esprit. Or, M. Serjanszoon a autant d'esprit au sens français du mot qu'un bon personnage d'Antole France, que M. Bergeret par exemple. C'est une comparaison par à peu près, car, comme je vous l'ai dit, Teirlinck a su être absolument personnel. Quant à l'homme, je n'en sais rien. Il parait qu'il est parfois assez drôle. Vous devez savoir mieux en juger, vous qui le connaissez. Il s'est occupé - ou s'occupe encore - de politique, je crois? Vous pensez s'il m'échappe complètement dans ce domaine! Maintenant, fidèles au principe de garder le meilleur pour la fin, parlons de vous, de Janine, de... de Claire, 3. si je ne me trompe. Il m'est difficile, je l'avoue, de me vous imaginer en soigneuse maman. (Il y a, au fond, si longtemps que je vous ai connue!) J'ai vu Janine deux fois, je me souviens que la première fois elle avait le teint assez basané - et que la seconde, à mon grand étonnement, je l'ai trouvée toute rose. Et mademoiselle Claire? ou Clairette? A vous de m'en parler. Auriez-vous par hasard l'intention de faire de ces deux demoiselles des petites Brugeoises? Mais pour ce qui est de votre aptitude à devenir campagnarde, vous me permettrez de n'en croire que fort peu de chose. Les pommiers, les poussins, les moutons même, tout ça est charmant, mais enfin la campagne n'est pas que cela. Moi, en tout cas, à Gistoux, je ne m'amuse que médiocrement. Pourtant les payages y sont jolies, je m'imagine qu'ils ressemblent un peu à ceux de certaines contrées de l'Angleterre (Kent, Surrey); le terrain est ondoyant et tout de même pas trop accidenté; on peut y faire de ravissantes promenades. Eh bien, quandje suis à Gistoux je m'enferme tout le jour - au désespoir de ma mère -, je lis, je mange, je dors; aussi suis-je devenu gros et bouffi, tout ce qu'il y a de plus laid. (Voilà, il n'y avait que ce portrait physique qui manquait aux autres détails.)Non, décidément, moi je n'aime pas du tout la campagne, et j'ai surtout horreur des paysans, ces êtres bornés, médisants, hypocrites, calculateurs, voleurs, qui n'ont même pas assez de franche stupidité pour être bons, au moins. Bien plutôt que d'être jamais campagnard je me ferais marchand de coco, si vous n'y voyez pas d'inconvénient; d'ailleurs j'exerce de temps en temps un métier analogue; mon ami Pia prétend que j'ai de la vocation pour la librairie érotique. Je vais vous quitter, Clairette; j'ai peur de vous incommoder en vous écrivant, comme ça, une lettre qui en longueur pourrait déjà rivaliser avec quelques-unes d'autrefois. Mais j'ai voulu vous détromper pour le cas que vous auriez pensé que j'ai cessé d'être bavard. Ma mère va bien, en tout cas beaucoup mieux, et vous envoie son meilleur souvenir. Ecrivez-moi de temps en temps, si vous voulez, à Gistoux ou au 9 rue de Bellevue où j'ai deux chambres au-dessus d'une succursale de Delhaize (c'est très pratique pour le pain et beurre). Surtout n'oubliez pas de me dire tout le mal que vous dira Teirlinck, ou quelque autre, de mon ‘roman’, et croyez-moi toujours votre ami Eddy E. du Perron aan R. Houwink Brussel, 14 juni 1927 Beste Houwink, Ik vraag me af wèlken brief ik je kan hebben gezonden, of beter: wàt de enveloppe bevatte die ik je vanuit Parijs zond. Photo's mis-schien? (photo's van een nieuwe liefde); of een lang Fransch epistel? (aan een oude dito). Zeker niet het jou toegedachte proza. Ik vind dit terug - na terugkeer te Brussel - in een enveloppe zonder adres. Met een beetje cijferen vind je de oplossing. Ik had drie gesloten enveloppen en geen inkt meer in mijn vulpen; ik ben toen met enveloppen en vulpen naar de lees-en-schrijfzaal gegaan... Het grappigste zou zijn als ik jou den brief aan de oude liefde en haar de photo's van de nieuwe dito had gezonden. (Zoo zal het ook wel zijn.) Hoe het zij - hierbij je brief, mèt enveloppe, als bewijs; en wil mij zoo spoedig mogelijk het ‘andere’ terugsturen, - naar Gistoux liefst. Bij voorbaat dank en vele verontschuldigingen. Je EdP. Brussel, Dinsdag 14. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 20 juni 1927 Gistoux, 20-6-27. Beste Willink, Als alles dus een beetje meeloopt zie ikje volgende maand hier, - in Gistoux, in Brussel ook, een beetje, en in of om-en-bij Antwerpen. Paul van Ostaijen en ik hebben n.l. afgesproken om, als de prijzen eenigszins billijk blijven, een weekje samen door te brengen in wat V.O. - waarschijnlijk terecht - de ‘Antwerpsche kempen’ noemt. Me dunkt, je zou een voortreffelijke Dritte im Bunde kunnen zijn. En ik heb goede hoop wat betreft de prijzen. In Knocke, waar ik eerstdaags heen ga, vraagt men niet meer dan 25 frs. per dag voor kamer en eten in een vrij behoorlijk pension. En de ‘kempen’ zijn minder bezocht als het strand, zelfs in België. Het zal mij in ieder geval veel genoegen doen je terug te zien en je droge ironie weer aan te hooren. Tracht het zoo in te pikken dat je in de tweede week overkomt. V.O. zou naar logies en andere practische bizonderheden informeeren; ik wacht dus rustig zijn rapport af en rapporteer aan jou verder. Maar laat deze afwachting mij geen beletsel zijn je een pakje boeken te sturen dat mij hindert (je kent mijn gevoeligheid...): Ik stuur je dus gelijk met dezen mijn laatste luxe 1.-exemplaar B.G.a.E. door jou verlucht, en waarmee je misschien iemand onder je familie-en-kennissen kunt ongelukkig maken - of (men moet op alles voorbereid zijn) gelukkig misschien wel: om het talent des verluchters, zooniet des schrijvers. Verder mijn 2 laatste ex. Boozige Boekje, om je te bewijzen dat ik inderdaad opruiming wensch te houden, en 1 ex. (ook het laatste) van de 20 ex. herdrukte Prullemand (een keuze, ditmaal, 20 verzen inplaats van 40 - je kunt het riskeeren - en dan: in ‘uniform’, waarmee ik zeggen wil dat voortaan alles in hetzelfde groene omslagje zal verschijnen.) Wat ik hiermee ‘bewijzen’ wil heb je al lang geraden: mijn groeiende onverschilligheid voor den goeden smaak van den lezer en dito minachting voor eigen ijdelheid, zooals je elders hebt kunnen lezen. En verder, een afwezigheid van vrees - voortaan - voor afkeur-volgens-literaire-mode. Waarmee ik niet zeggen wil dat die verzen niet slecht zijn, - en trouwens, je weet ongeveer wat ik ervan denk, - maar als ze slecht zijn, zijn ze het om ‘eigen slechtheids wille’ maar niet omdat ze bijv. nooit in Het Overzicht hadden kunnen staan. (WAS?) * Wat de herdruk betreft, die heeft plaats gehad uit overwegingen van biblio-pathologischen aard die je toch zouden ontsnappen, ook al deed ik mijn best je alle symptomen toe te vertrouwen. Summa summarum: aanvaard, lees of lees niet, meesmuil, maak er je kachel mee aan of niet - je m'en contrefous, pourvu dat de rommel hier het huis uit is. Je mag me dus met gerust geweten alle woordjes van dank besparen. Tot spoedig ziens, en als steeds je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 23 of 30 juni 1927 Beste Willink, Ik antwoord onmiddellijk op je expresse-brief. Ziehier de kwestie: mijn broer 1. + vrouw + 4 kinderen komt in Juli over, en op Gistoux logeeren; het huis is dan propvol, maar... als je je zou willen behelpen is er natuurlijk altijd een mouw aan te passen (ik veronderstel dat je alleen bent, want met Mies zou het moeilijker, of kostbaarder, kunnen zijn.) Het beste is dus dat je doodeenvoudig komt. We zullen verder dan wel zien. Ik verwacht je dus in Brussel of Gistoux tegen 10 juli (je schrijft mij hier nader over). Tot spoedig ziens dus! Beste groeten van EduP. Gistoux, donderdag. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 17 juli 1927 Gistoux, Zondag. Beste Willink, Na je vertrek heb ik Greshoff thuisgebracht 1. en van hem twee boekjes gekregen, die gelijk met dezen naar je toegaan. Na 1924 heeft hij een paar werkelijk vrij aardige dingen gemaakt, zooals je zelf zien zult. Ik zette kruisjes bij wat ik aardig vond. Lees deze eerst, voor de grap. Daarna zeg je misschien van de rest: ‘Nou, nou...’ Heb jij, of heb ik, de houtsnede van Hooft? Greshoff heeft beloofd die af te drukken in Den Gulden Winckel. Ik ga morgen weer naar Brussel en zal bij Breuer kijken; zend jij hem anders naar de Red. D.G.W. p/a Hollandia-Drukkerij, Baarn. Ik geloof dat Gr. iemand is die meevalt in het gebruik. Hij heeft tenminste een gezellige soort hartelijkheid, eenvoudig en niet gemaakt. Maar de heer Stols dien hij Sander noemt woont vlak bij hem en ik heb niet veel lust dien man te dikwijls te ontmoeten; bovendien woont Gr. zelf in een onmogelijke buurt (à la Houwink). Van Malraux ontving ik een nieuwe kat: hij heeft niets tegen de clandestiene uitgaaf van Jarry, en raadt mij die zelfs aan. Dat moet ook dan maar gauw gebeuren, maar de heer Stols krijgt eens geen ex., en vriend Simonson ook niet. Ik wil maar eens een beetje kleingemeen doen tegen die klein-naar-zich-toe-graaiende bibliopielen. Vraag Blijstra gauw zijn definitief oordeel over De Ontmoeting. De rest is ter perse, dus... Laat hij mij ook, als hij wil, zijn één-akters sturen. Ik schrijf hem eerstdaags zelf, maar laat hij niet te officiëel eerst op dat briefje wachten. Hartelijke groeten Je EdP. P.S. - Gr. vond je (het was een ongevraagde meening) zeer sympa-thiek. Ik mag lijden dat-i je houtsnede zoo heerlijk vindt dat-i al zijn invloed op Stols aanwendt om je meer dgl. werkjes op te dragen; moest Stols daarvoor mijnheer Franken den bons geven, het zou er mij niet minder plezier om doen. Vergeet niet je ouders - en ook Mies - nogmaals van harte te bedanken 4.. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 2 september 1927 Gistoux, Vrijdag 2 Sept. Beste Willink, Veel dank voor het ex. Reigen 1. Inderdaad, het is zoo kwaad niet en voor het oogenblik ben ik er best mee tevreden. Ik ben net uit Parijs terug en heb nieuwe kamers in Brussel, 250 frs. per maand goedkooper, in de rue Saint-Jean (nr. 21). Je kunt me daarheen schrijven of hier in Gistoux, om het even. De teekeningen kan je maken wanneer je wilt; haast is er niet bij. Het ‘drama’ 2. is nog steeds niet geschreven; andere dingen houden mij bezig. Tegen 13 of 14 Sept. ga ik naar Holland: Rotterdam, Amsterdam, Haag - als ik een of twee dagen bij je zou kunnen logeeren zou mij dat zeer aangenaam zijn. Ik heb dan tijd om dien heer Dinger zelf te spreken (hij heeft niets meer van zich laten hooren) en een paar puntjes op een paar i's te zetten - al geloof ik niet dat het veel helpen zal. Hoe is het den heer Hangeler 3. in Nederland bevallen? Grappig dat deze jongeman, die een zeer aangenamen indruk op mij maakte, er zoo half-romantisch uitziet. Hij had een discipel van Arndt kunnen zijn, zoo met zijn pet een beetje speciaal gedragen op het in den nek wat dikke en lange haar, en zou den Tugendbund volstrekt geen oneer hebben aangedaan. Ja ja, met ziet, om met verstand te spreken, dat het uiterlijk toch maar bedriegelijk kan zijn... Je ingespannen werken voor de tentoonstelling 4. (hoe onverwacht dan ook) strekt jou weer tot eer, en wij zien dat reisjes naar heilige plaatsen en blauwe zeeën bevre-digende resultaten kunnen hebben. Om je wat van dézen kant te vertellen, Simone is dan eindelijk in een eigen kamer te Brussel geïnstalleerd en heeft met veel moed en opgeruimdheid het modistenvak ter hand genomen. Ook haar verhuurdster is haar momenteel nog zeer sympathiek, en evenzoo een andere dame die haar veel dictée's toedient in de Fransche taal. In Gistoux schijnt alles wonderdadig kalm, alleen de vrouw van den chauffeur maakt een crisis door van jalousie en snikt nachten lang. Kortom, alles heeft het aangename air van de stilte die, zooals je weet, altijd een nieuwen storm voorafgaat. Van Paul van Ostaijen heb ik niets meer vernomen. Het zou toch een bedroevend teeken zijn van mijn onwetendheid indien Vlaanderen's meest talentvolle jonge dichter geheel ongemerkt den hemel ware ingegaan. Maar ik geloof het niet, en ik hoop dat hij frisch en dik zijn sanatorium tot reclaam begint te strekken. Schrijf hem, als je lust heb, maar naar Antwerpen (Albertstraat 44); ik zal het van mijn kant ook eerstdaags doen. Nu, mijn beste, de rest in Holland. Schrijf me toch even of je me hebben kan. Mijn beste groeten aan Miesje, mijn ‘respekten’ aan de familie natuurlijk, en voor jezelf de hand. Je EdP. Ik raad je aan te lezen van Dostojevski, De Vreemde Vrouw en de Man onder 't Bed. De vertaling is zenuwschokkend maar het verhaal zal je amuseeren. Het is een Kurt Schwitters van 1848. E. du Perron aan P. van Ostaijen Gistoux, 4 september 1927 Gistoux, 4 Sept. '27. Beste Van Ostaijen, Wat gebeurt er met je? 1. Willink en ik hebben eerst geduldig op je kaartje gewacht, toen het niet kwam, op het adres van je herstellingsoord. Toen ook dat niet kwam is Willink met zijn vrouw vertrokken: naar Lourdes, naar Hyères, naar weet ik al niet wat voor heilige plaatsen en blauwe zeeën. Ze zijn teruggekeerd en vernamen van mij het even volmaakte uitblijven van bericht van Paul van Os-taijen. Ze zijn weemoedig naar Holland gegaan. Ik ben van mijn kant naar Parijs getogen. En zie, ik ben terug en nog steeds is daar geen bericht van de kranke dichter. Schrijf mij nu toch in drie zinnetjes wat dit alles te beduiden heeft? Je bent nu toch hopelik geheel opgekalefaterd? Ik wil niet anders aan je denken dan alsof je dik en frisch je Kurhaus tot reklaam begint te strekken. Zo is het, en anders niet! Maar dit is geen reden om niet te schrijven. Geef me dus zonder verwijl een paar goede berichten en geloof me met hartelike groeten als steeds je EduPerron Adres: Brussel, 21 rue St. Jean. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 6 september 1927 Gistoux, Dinsdag. Beste Willink, Veel dank voor de teekeningen, die mij tenslotte toch uitstekend van pas komen daar ik juist gisteren, bij Breuer zijnde, besloot de twee boekjes vóór mijn vertrek nog in druk te geven (de man met de roode knevels heeft n.l. een ‘combine’, voor wat de betaling betreft, aangenomen). Intusschen geloof ik niet meer dan één teekening van deze te kunnen gebruiken. De twee zijn allebei even aardig - en wat je nieuwe stijl betreft zou ik mij niet beter kunnen wenschen - maar het is jammer dat ze zoo ‘pedant-’ achtig aandoen. De juffrouw met duif en zeegezicht op achtergrond komt heel goed bij Poging tot Afstand zullen we zeggen, maar de ander? Ik heb lust haar achter te houden voor een toekomstig half-erotisch werk. Als je voor Bij Gebrek aan Ernst (de zeven verhalen nu dus) niets anders kunt teekenen (dit ‘kunnen’ staat in verband met je 'andere werkzaamheden) zend me dan nog maar eens het portret van de gravinne du Monceau. Maar we kunnen dit zaakje even goed of beter regelen als ik in Holland ben. Ik denk 14 Sept. in Rotterdam te zijn, en 15 Sept. 's avonds in den Haag, daar dan misschien een paar dagen te blijven, dus tegen 17 of 18 Sept. bij jou te komen. Ik schrijf je uit den Haag nader. Zal ik het portret van Duco Perkens voor je meebrengen? Schrijf me dit naar 21 rue St. Jean, en zend daarheen ook - als je 't doet - der gravinne beeltenis. - Ik heb eindelijk een in 't Nederlandsch geschreven roman in handen die aangenaam leest (voor ons), het is de eerste roman van den dichter van ‘'t Fonteintje’: Mau-rice Roelants. 1. - Heb je het ontstellende schandaal gelezen veroorzaakt door het boek van juffrouw Alie Smeding, De Zondaar? Gruwelijke pornographie schijnt dat te zijn, en de arme schrijfster is als vrouw aangevallen in de bladen - ja - en een martelares gelijk wordt zij door iedereen door de modder gesleurd. Weliswaar hebben eenige brave harten als de heeren Van Eckeren en Pannekoek hun pennehouder voor haar in de weer gebracht, maar het ziet er toch hopeloos voor de juffrouw uit, want, zegt zij, nu is zij een eenzame en zal wel niet meer trouwen. * Men zou lust krijgen haar te logeeren te vragen om te zien of men haar inzake pornographie toch niet nog wat practische kennis zou weten bij te brengen. De heer Nijhoff, de Dichter, een van haar voornaamste belagers, heeft verkondigd dat haar pornographie ook als zoodanig niets waard, want niet vroolijk genoeg, was; hij, Nijhoff, hield best van pornographie - op z'n tijd - maar dan moest die ook vroolijk zijn: zooals, zegt de grappenmaker, in sommige boeken van Anatole France, en bij Pierre Louijs het geval is. Ze hebben toch een aardig idee van pornographie, die lulletjes rozewater... France?? En Louijs? Dat is voor hem: Aphrodite en Le Roi Pausole. Ik heb lust hem te vragen of hij met die vroolijke pornographie bedoelt: de verzen over kontneuken (die ik je heb voorgelezen), Les Trois Filles de Leur Mère, of misschien L'Histoire du Roi Gonzalve et Des Douze Princesses? ** - Je moet dat schandalige boek, De Zondaar, 2. toch eens te pakken zien te krijgen; ik wed dat je er niet eens een krullende neus van krijgt. - Nu, mijn waarde, tot spoedig. Steeds je EdP. P.S. - Misschien is de teekening die je voor Een Bloempje aan 't Eind maakte, toch meer representatief voor de 7 verhalen van de nieuwe B.G.a.E. Zend me dus ook die teekening als je 'm nog hebt. Grooter geclicheerd is-i misschien ook nog beter. Het formaat van de cliché's zou ditmaal zijn: ± 16×10 c.M. P.P.S. - Met het Drama van Huize-aan-Zee eindelijk een begin gemaakt. Het eerste deel is veel makkelijker te schrijven dan het eind. Maar het eind interesseert mij meer. Enfin, er zijn 15 pagina's geschreven op de ± 60; alles kan nog mislukken dus. E. du Perron aan R. Houwink Gistoux, 24 september 1927 Gistoux, 24.9.27. Beste Houwink, Dank voor je brief en tant pis voor de mislukte ontmoeting! Natuurlijk had ik beter gedaan je behoorlijk vooruit te waarschuwen, maar erg zeker van mijn bewegingen ben ik nooit, dus ik dacht het er zóó op te kunnen wagen. Enfin, ik heb je naambordje bewonderd, en, door een ruit en een zachtgetint gordijn, een vogelkooitje in je salon. Verder heb ik in de straat waar je woont 1. mogen kijken naar twee op elkaar geloopen trams en naar de commentaren van de andere kijkers mogen luisteren. Mijn waarde, had ik veel meer kunnen wenschen? het was alles bij elkaar genomen een leerrijke tocht. Had ik geweten aan welke uitgeversfirma je verbonden was (ik weet dit nù, dank zij je enveloppe), ik had je nog daarheen kunnen vervolgen. Je telefoontje werd in ontvangst genomen door den oudsten firmant der gebroeders Willink: oom en vader van den schilder van dien naam, mijn vriend. Die oom zal niet goed begrepen hebben wat je van hem wilde; je hadt op den vader moeten ‘vallen’, ook daar hadden we pech. Het lange slapen is bij mij regel, maar in Amsterdam had ik bovendien het excuus van geen enkelen nacht vóór 2 uur in bed te zijn geraakt. Maar hoe lang we er ook over praten... We moeten ons maar troosten met de gedachte dat... enz. Je drukke werkzaamheden als uitgever schijnen je toch niet te hebben belet eenige nieuwe boekjes van eigen hand te doen ver-schijnen. Ik zag Maria, en Christus' Ommegang, meen ik, door... ik weet het al niet meer. Misschien heeft mijn uitgesproken ‘onchristelijkheid’ je weerhouden mij een exemplaar van het een of het ander te zenden. Ik wacht dus met gelatenheid en berusting - eigenschappen die ik op mijn manier kweek - op ander werk. Wanneer verschijnt de roman waar je mij vroeger eens van sprak? een jeugdwerk dat je bezig was om te werken; ‘lijkenschennis’ noemde je het toen, geloof ik, en misschien noem je het nu nòg zoo... 2. Het is mogelijk dat ik met Paul van Ostaijen en twee of drie anderen binnen niet al te langen tijd een blaadje doe verschijnen: in November of December misschien al; mocht je lust hebben ons af en toe iets te sturen, van harte. Maar - ik bedenk dat alle kolommen van goedbetalende tijdschriften voor je open staan, zoodat geen enkel voordeel, zelfs niet dat van litteraire roem, voor jou bij ons valt te verwerven, en het zou mij persoonlijk onaangenaam zijn als je uit philantropische beweegredenen alleen erin toestemde mee te werken. Nu is er nog een kleine kans dat je tòch nog af en toe iets pleegt dat je moeilijk ergens anders kunt plaatsen, en voor ons zou zooiets de beste aanbeveling zijn; dus... Maar als het zoover is schrijf ik er je uitgebreider over. Tot nader, in ieder geval, en als steeds, met hartelijken groet, je EduP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Gistoux, 3 oktober 1927 Gistoux, 3.10.27. Beste van Ostaijen, De nieuwe maand is gekomen, de portemonnaie heeft zich weer een beetje gevuld, en de schrijver dezer regelen voelt zich gereed naar zijn zieke broeder te reizen. Ik moet echter gaan vanuit Gistoux. Er gaat een eerste tram om half 7 's morgens tot Chastre, vandaar kan ik gaan tot Namur, waar ik tegen 10 uur, 9 uur misschien wel, kan zijn. En dan? Namur-Hastières? En dan?... Kan je me niet even schrijven hoe ik precies moet doen, en of er mogelikheid is in één dag heen en terug te gaan? Ik zond je twee boeken 1. (die je misschien al kende!) en twee Gulden Winckels, 2. waarin o.a. over u, heer, en mij gehandeld werd - over u en door mij is wellicht juister, hoewel niet: over u door mij. 3. De heer Herreman heeft zelfs op je gewed, wat ik sympatiek van hem vind. Hij breekt een lans voor je tegen Van Cauwelaert, wat ik niet van hem had verwacht. Is de reden te zoeken in jullie beider vriendschap voor Toulet? of ligt de oorzaak véél dieper? Ik heb je veel dingen te vertellen als ik bij je zal zitten, dus moet me van tevoren goed de plicht opleggen de kranke dichter niet te vermoeien. Trouwens, je zegt wel: ‘Tot zover en niet verder!’, als Witte van Haamstede op het Manpad, en ik speel dan de rol van de Vlamingen. Schrijf mij spoedig - want ik vertrek 10 Okt. a.s. uit Gistoux en zou je liefst vóór mijn vertrek opzoeken. Geloof mij als steeds, met hartelike groeten, je EduP. P.S. - De nieuwe B.G.a.E. gaat eerstdaags ter perse, bevattende dus: de 5 verhalen der eerste uitgaaf + Nameno's Terugkeer. Aanvaard je de opdracht van het ensemble? (De andere vervallen). Er ligt ook al een nieuwe bundel klaar onder de titel Nutteloos verzet. Deze bevat 4 verhalen: Zo Leeg een Bestaan, Historie van Gevoel, Ieder zijn Kwelling, en Het Drama van Huize-aan-Zee. Misschien komt er een vijfde bij. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 4 oktober 1927 Gistoux, Dinsdag. Beste Willink, De brief door jou en Blijstra in zulke bevorderlijke omstandigheden inéén gezet - hij draagt er trouwens de sporen van - heeft me verblijd en opgewekt. Gelijk hiermee gaat een briefje naar den au-teur van Huiselijk Geluk om hem gerust te stellen. Als je mocht merken dat hij eigenlijk toch veel blijft voelen voor De Ontmoeting, 1. dring er dan maar weer met broederlijke bezorgdheid op aan dat hij het mij opstuurt. Ik wil het er, after all, met het grootste genoegen inzetten! Een goede raad van onzen kant is erg lief, maar moet niet een soort zachte dwang worden. Op mijn vorigen brief kreeg ik eigenlijk geen antwoord; je hadt hem waarschijnlik nog niet toen je den jouwen verzond. Ik heb je nu de blijde mare te verkondigen * dat ik gisteren in één dag, van nog een verhaaltje bevallen ben dat het teruggenomen Ieder zijn Kwelling in de nieuwe B.G.a.E. vervangen kan. Het is een derde - en allerlaatste! - Nameno, zich afspelend tusschen een Musa en Nameno van beiden diep in de zestig, en, als een klassiek tragedie, binnen de 24 uur. Er staan misschien niet ongrappige dingen in, deze surprise wordt je dus gereserveerd! - Ik begin vandaag aan het tweede Alexis-verhaal dat heeten zal: Voor Alle Zekerheid. Het derde Nameno-verhaal heet Het Laatste Treffen. 2. Je zult toegeven dat het baren van het Drama mij aan den gang heeft gebracht. Ik snak dan ook van tevoren naar de welverdiende rust. Tot nader, groeten aan de familie. Je EdP. De Romancier heeft allen zwarten inkt van dit Kasteel ganschelijk verbruikt. 3. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 5 oktober 1927 De ballade der polderlandsche onrustige kapoenen Gedicht bij het verschijnen van Nijgh en Van Ditmar's boekje: Wat de Pers zegt van De Zondaar door Alie Smeding. Mejuffrouw Smeding heeft het boek gebaard Dat Polderland een noodkreet zou ontlokken. Elk kunstman heeft zich erop blind gestaard Om er zijn klein artikel uit te fokken. Borel zelfs voelt zijn rein gemoed bezwaard, Hij keek nooit verder dan Kwan-Yin haar rokken, Een oude viespeuk kwijlt licht in zijn baard, Maar hij's geschoren, en hij luidt de klokken: ‘Blijv' Polderland voor zùlke taal bewaard!’ De - v Rozewater zijn fameus geschrokken. De stok in 't hoenderhok geeft steeds misbaar, De knorkapoenen wagglen rond hun hokken. Hopman en Lapidoth zeggen: ‘'t Is waar Misschien, maar 't kan de menschen schokken. Een onbekende mag zo schrijven, maar Mejuffrouw Smeding kan veel koopers lokken...’ Sade, Restif, Cleland! waakt over haar! Hoedt u voor de oude bokken die gaan mokken: Polderland's leestrommels zijn ingevaar! De - v Rozewater zijn fameus geschrokken. 't Verhaaltje is minder sterk toch als gewaagd, Een goede maag kan heel wat sterkers slokken. Een leeraar, door zijn vrouw, in bed, geplaagd, Krijgt bijgevolg pleizier in dienstbre sokken. Het komt méér voor, en Meester Ritter vraagt, Vol weemoed: ‘Hoe ver zijn wij?...’ Zonder jokken: Het is niet ver. Polderland blijft wel maagd. De Zondaar is wat boersch en wat betrokken, Louijs, zegt Nijhoff, heeft hem meer behaagd. De - v Rozewater slechts zijn zéér geschrokken. Envoi O Goddlijke Aretino! daal op aard Een oogwenk om van schateren te stokken, En trek dan elk Kapoen wat aan zijn staart: Die - v Rozewater zoo fameus geschrokken! E. du Perron B.W. - Je briefje en Conrad's bibliographic 1. zijn vanmorgen in mijn bezit gekomen; 's middags was daar ook het boekje over De Zondaar. Het heeft mij de bovenstaande ballade ontlokt, die ik aan Greshoff heb gezonden met verzoek ze ergens te plaatsen. Gaat dat niet, dan wordt-i op losse velletjes gedrukt en naar de redactiebureau's gezonden. Tot nader! Je EdP. N.B. Let niet te veel op het papier. De romancier heeft ditmaal al het gewone papier gebruikt, en deze vellen zijn hem door de Nicht van wijlen Van Gogh (Vincent) 2. geschonken. Plasschaert 3. is ook een L.I. Amen. E. du Perron aan P. van Ostaijen Gistoux, 6 oktober 1927 Gistoux, Donderdag. Beste van Ostaijen, ‘De akelige vent’ zal je zeggen, maar... ik zal de eerste dagen nog niet kunnen komen. Nu is dit weer niet helemaal mijn schuld, maar mijn moeder wil plotseling van hier weg, omdat er net een nieuwe meid is die ‘bedorven’ zou worden en omdat de chauffeur...enfin, om redenen van hoog-politiek-huishoudelike aard. Ik ga dus vanuit Brussel naar je toe, wat, after all, misschien ook veiliger is, gegeven de aansluitinkjes die ik 's avonds overal zou kunnen missen (hièrheen). Laat ik de dag dan ook maar vaststellen, en zeggen: Ik kom Vrijdag a.s., vanuit Brussel, dus over een week. Als het je niet schikt heb je dan nog alle tijd mij af te bestellen, naar de rue St. Jean 21. Hoor ik niets dan is het in orde en kom ik aangezet: ik neem dan een trein direkt naar Dinant, of zo mogelik naar Hastières. In afwachting van mijn komst wil ik intussen nog wel proberen je wat te amuseren. Gelijk hiermee gaat een boekje: ‘Wat de Pers zegt over De Zondaar door Alie Smeding’ - iets verrukeliks, simpelweg. Vooral als men zo achter elkaar leest hoe al die heren, ieder naar eigen trant, het verhaaltje navertellen. Het bespaart iemand meteen de moeite de 2 delen te lezen, of altans te kopen; ze kosten 7 gulden (of 9 gulden?) zoveel. Het boekje persbeoordelingen kreeg ik gisteravond door Willink toegestuurd; het heeft mij de volgende ballade ontlokt in de stijl van Tailhade - die ik als hors - d'oeuvre gaarne in een paar kranten verspreid zou zien. Daar is ook wel kans op, ik heb het ding meteen naar Greshoff gezonden. Anders druk ik hem op losse vellen en stuur die zo naar de redaktiebureau's. Dus voilà: Ballade der polderlandsche onrustige kapoenen Geschreven bij het verschijnen van Nijgh & Van Ditmar's boekje: Wat de Pers zegt van De Zondaar door Alie Smeding. Mejuffrouw Smeding heeft het boek gebaard Dat Polderland een noodkreet zou ontlokken. Elk kunst-man heeft er zich op blind gestaard Om er zijn klein artikel uit te fokken. Borel zelfs voelt zijn rein gemoed bezwaard, Hij keek nooit verder dan Kwan-Yin haar rokken, Een oude viespeuk kwijlt licht in zijn baard, Maar hij's geschoren, en hij luidt de klokken: ‘Blijv' Polderland voor zùlke taal bewaard!’ De Lullen Rozewater zijn fameus geschrokken. Dé stok in 't hoenderhok geeft steeds misbaar, De knorkapoenen wagglen rond hun hokken. Hopman en Lapidoth zeggen:‘'t Is waar Misschien, maar 't kan de menschen schokken. Een onbekende mag zoo schrijven, maar Mejuffrouw Smeding kan veel koopers lokken...’ Sade, Restif, Cleland! waakt over haar! Hoedt u voor de oude bokken die gaan mokken: Polderland's leestrommels zijn in gevaar! De Lullen Rozewater zijn fameus geschrokken. 't Verhaaltje is minder sterk toch als gewaagd, Een goede maag kan heel wat sterkers slokken: Een leeraar, door zijn vrouw, in bed, geplaagd, Krijgt bijgevolg plezier in dienstbre sokken. Het komt méér voor, en Meester Ritter vraagt, Vol weemoed: ‘Hoe ver zijn wij?...’ Zonder jokken: Het is niet ver. Polderland blijft wel Maagd. De Zondaar is wat boersch en wat betrokken, Louijs, zegt Nijhoff, heeft hem meer behaagd. De Lullen Rozewater slechts zijn zéér geschrokken. Envoi O Goddlijke Aretino! daal op aard Een oogwenk om van schateren te stokken. En trek dan elk Kapoen wat aan zijn staart: Die Lullen Rozewater zoo fameus geschrokken! Maar inplaats van het woord ‘lullen’ dat misschien wat sterk is (gegeven de omstandigheden!) zet ik: - v wat eigenlik ook vermakeliker is. Als je lust mocht hebben het ding naar Vl. Arbeid te sturen? met een begeleidend woordje dat ook afgedrukt zou kunnen worden? ik brand van verlangen het overal verspreid te zien, ik ben nooit misschien nog zo eerzuchtig geweest! 1. Wat nu de opdrachten betreft van die vorige uitgaafjes: je m'en balance. Die waren gericht aan: Duboux, een Zwitser, met wie ik alle kontakt verloren heb; zijn zuster, dito-dito; mijn neef Suleyman die zich wel troosten zal, de Csse du Monceau, die niet genoemd wordt en die ik eens per jaar bij ongeluk ontmoet, en de maîtresse van mijn vriend Bas Tissing, die erbij genomen werd omdat ze in het bezit was van een overheerlike naam (Trijntje de Vos). - Er is nu nog een 7e verhaal bijgekomen (dat komt ervan als je de dingen persklaar maakt): het is een derde Nameno - dat is jouw schuld! - en het heet: Het Laatste Treffen. Het begint met een brief aan jou, 2. die verdere kommentaar hier feitelik overbodig maakt. Je zult wel zien; ik neem het voor je mee. Als je het gelezen hebt moet je proberen een betere titel ervoor te vinden, nu je toch dagen lang doorbrengt op een chaise-longue. Ik ben bezig aan een 5e verhaal voor Nutteloos Verzet, waarvan het schema geheel klaar ligt, en dat een ‘nieuw avontuur’ is van Alexis uit Zo leeg een Bestaan. (Ik bedenk daar dat je dit personage niet kent omdat hij nog niet voorkwam in de drie stukjes die in Het Woord werden afgedrukt.) Dit 5e verhaal zal heten: Voor Alle Zekerheid. Ik weet nog niet aan wie ik de bundel zal opdragen: hij komt verreweg het meest toe aan Pia, maar het is een beetje idioot Hollandse boekjes op te dragen aan iemand die grote lol heeft als hij op zijn Frans ‘brievenbus’ heeft gezegd en ‘posterijen’. In de bloemlezing van Greshoff, die er een is voor schoolgebruik of iets dergelijks, zullen zeker geen 12 sonnetten staan van Van der Voorde. Ik denk dat de ‘beroemdste figuren’ er zes, zeven verzen in krijgen, hoogstens, maar ik heb er niet verder naar geïnformeerd omdat ik er zelf speciaal 12 gedichten voor wou schrijven en achteraf bleek dat ik helemaal niet was gevraagd. Greshoff is geen onaardige kerel: hij is uit Holland gevlucht omdat de geest onder de kollega's hem te bar werd, en schrijft soms dingen in een luchtige toon, die op zichzelf, in een Hollander, al ‘verblijdend’ werkt. Intussen, de Mélopée hoef je niet meer voor hem over te schrijven; die heeft-i al in een nr. v. Vl.A. teruggevonden. ‘Het is een pràchtig gedicht’, heeft-i mij gezegd. Ikzelf zit me ook nog altijd in stilte te verheugen dat je er nog een stuk of wat zo zult schrijven en dat ik er dan eentje van cadeau krijg... Salmon schreef: ‘les poètes, lorsqu'ils sont pauvres, s'envoient pour leurs étrennes leurs derniers livres enveloppés de faveurs, afin de croire qu'ils recoivent aussi des bonbons.’ Het is een zin die diepe indruk heeft gemaakt op Malraux wiens verlangen het is dat-i onsterfelik worde. Ik help hem dus die gedachte te verspreiden en citeer ze de laatste tijd iedere week. De rest praten we Vrijdag af, als ik geen tegenbericht ontvang. Je schrijft me niets van jezelf, moet ik daaruit opmaken dat alles goed gaat - redelikerwijs altans? Je moest je iedere week laten fotograferen op dezelfde plaats en in dezelfde belichting en die foto's rondzenden aan je vrienden, vooral aan vrienden als Herreman, die op je wedden. In ieder geval mijn beste wensen, nogmaals tot spoedig, en een ferme hand van je EduP. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 10 oktober 1927 Gistoux, Maandag. Beste Willink, Ik heb je door Blijstra laten zeggen dat Voor Alle Zekerheid mislukt was, maar de geesten van Musa en Nameno - wellicht - hebben anders beschikt. Ik had 15 blz. geschreven, in groote haast, omdat wij Zaterdag van hier zouden gaan, en ik begreep dat in Brussel vooreerst van schrijven niet veel zou komen. Ik verscheurde die 15 blz. en gooide ze in den prullemand. Maar 's avonds - omdat de prullemand nog niet leeggemaakt was - haalde ik ze er weer uit en deed die stukjes in een enveloppe. Men kon nooit weten, misschien dat in betere dagen... En ik kon licht een paar zinnetjes en ideetjes eruit gebruiken. Intusschen komt mijn moeder mij vertellen dat er geen dènken aan is om Zaterdag te gaan; dat zij Woensdag eerst kan vertrekken! Zoo stond ik voor vier nieuwe dagen van ballingschap. Eergisteren dus (Zaterdag) haalde ik de stukjes uit de enveloppe en schreef de heeleboel in een nieuw cahier over, de mooie rose cahiers waarop FARDE staat. Ik veranderde sommige dingetjes, schrapte en voegde bij; 's avonds schreef ik er een nieuw stukje achter. Gisteren (Zondag) had ik den laatsten dag te beschrijven van Alexis. Ik heb mij dien laatsten dag, die ook op een Zondag viel (‘de laatste Zondag van de 27e maand’), hier trachten in te denken. De gebochelde kapper komt er in voor, de smid (Félix), en de kerkklokken. Het is toch werkelijk niet al te slecht geworden. Gistermorgen om elf uur had ik alles af en kon front maken naar een plotseling overgekomen neef, planter en man van zaken. 1. Als-i tijdig verschenen was had ik hem er misschien ook nog in geplakt... Enfin, deze is dienende om je te vertellen dat het verhaal met den mooien titel toch in elkaar zit, en dat je het misschien niet eens zoo erg ongrappig vinden zoudt. Blijstra heeft van De Ontmoeting afgezien. Vraag hem een dertiende verhaal te schrijven, niet langer dan drie of vier vellen desnoods, maar zonder bijgedachten aan de krant opgesteld. Het is aardiger voor het getal, en zou den bundel misschien ook beter afsluiten. Vergeet niet hem dit te vragen. Hij heeft nog allen tijd; het kan er tot aan het eind van de maand nog gerust bij ‘gecomponeerd’ worden. Voor het blokje met Hooft's portret zal ik zorgen. Zoodra ik in Brussel ben denk ik op zoek te gaan naar een nieuwe kamer. Mogelijk ben ik Donderdag of Zaterdag wel weer opnieuw geïnstalleerd. Vrijdag ga ik naar Miavoye-Anthée, naar vriend Paul van Ostaijen. Hij schrijft mij hartelijke brieven, maakt het nog heelemaal niet goed, maar amuseert zich met Mej. Smeding en de Polderlandsche kapoenen. Van Pia kreeg ik nog geen letter antwoord. Misschien is hij te ziek, misschien ook ligt er een brief voor mij in Brussel. Ik heb het gevoel hier in Gistoux dit jaar overvloedig te hebben gewerkt en een Brusselsche rust van een jaar verdiend te hebben. Mijn Fransch uitgeverswerk ook wacht mij; de Russin heeft haar vertaling ingediend en ‘bereids’ 3000 frank ontvangen. À l'oeuvre maintenant, messieurs les condottières! Vive Pouchkine! à bas du Perron! 2. Ik heb een baard die mij tot over de borst golft, van al dat werken. De Faust van Goethe is gekomen; ik heb er een huiverig oog in geslagen. Sie können Herr Hangeler meinentwegen sagen das es doch ein Dreckscheisse-Sprache ist! ook al voert Goethe de pen. Hij laat erschüttert rijmen op umwittert, dat een beschaafd man ervan siddert. (Ik hóór het ze daarbij blaffen.) Nu mijn waarde, nogmaals het beste. Groeten aan je gemalin, je ouderpaar, en waarom niet juffrouw Stanislawa? (de rozewangige S. met de korte vingeren.) 3. Je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 20 oktober 1927 Brussel, Donderdagavond. Beste Van Ostaijen, Ik ben zeer tevreden en ontevreden met de berichten. Dat alles zo goed gaad - betrekkelikerwijs - vind ik prachtig, maar de historie op zichzelf lijkt mij griezeliger dan Zo leeg een bestaan. Ik hoop van harte dat je het gewenste resultaat nu zult bereiken en dat al deze lijdensmoed de genezing dan ook verhaast. 1. Houd me in ieder geval op de hoogte, en als ik hier, of zelfs in Antwerpen, iets voor je zou kunnen doen, laat het mij zonder aarzelen weten. Veel dank nu voor het Alpenjagerslied 2.; ik heb het een paar maal overgelezen en het blijvend aardig gevonden. Is: ‘elkaar voorbij’ niet eenvoudiger (gladder) en zuiverder dan: ‘aan elkaar voorbij?’ of staat aan er speciaal voor het rytme, dat horten moet? In je opdracht kan ik het laatste woord niet ontcijferen: (niet lezen in gezelschap van...?) schrijf me dit woord nog, gekalligrafeerd! Ik ben blij dat Nutteloos Verzet je heeft kunnen boeien, en onderschrijf alle opmerkingen en bedenkingen die je erover maakte. H/a Zee zal ik ongetwijfeld nog wat omwerken: de lijnen wat strakker aantrekken, dunkt me, over het algemeen. Wat die repliek van V. 3. betreft, ook daarin heb je gelijk: ik zal bij het bewerken van je aantekening gebruik maken. Natuurlik zou in de mond van V. het banale van die repliek onbanaal kùnnen klinken, maar ik geef je direkt gewonnen dat men beter iets onbanaals kan neerzetten. Ik zal die hele konversatie trouwens rijker trachten te maken, als ik ze in het net overbreng (dit is het enige voordeel overigens van in het-netbrengerijen). - Verander als je wil de bloese van Alexis in wat je het beste lijkt. Ik schreef ‘bloese’ om ‘jas èn hemd’ te vermijden, maar tant pis! - misschien kan je beter zetten: ‘kleren’, of ‘jas en broek’, iets vluchtigs dat niet approfondisseert. 4. Het is een vervelend iets dat je soms voor dergelijke bijkomstigheden - gemene valstrikjes door de logika gespannen - vrij veel inspanning moet overhebben. - Wat mijn eigen schrijfwijze betreft, heb je misschien ook gelijk, maar twede glijdt me uit de pen en tweede vind ik opeens deftig als ik tòch vereenvoudigd schrijf, en als je spreekt over mijn ‘gebrek aan verantwoordelikheidsgevoel als schrijver’ heb ik een flauw vermoeden dat je me zit te verneuken! Goïen schreef ik in onwetendheid; ik zal er dus gooien van maken, en me troosten met de gedachte dat het eenvoudiger is dan gooyen. Vlooien wordt dus ook met twee o's geschreven? maar dan voel ik me weer triest als ik elders kloten met één o moet schrijven: want waar zijn twee o's meer dan in dìt woord op hun plaats? - Je zou me later groot plezier doen met me de ballade van Vrouwe Karola terug te zenden, met tussen haakjes gezet de stro-fen die je overbodig lijken. Ik voel n.l. ook dat er te veel strofen in staan, maar ik heb tevergeefs trachten uit te vinden welke. Als lezer kan je dat veel beter voelen; zonder nadenken. Ik hervat hier even ons gesprek waar het door de auto werd afgebroken. Ik sprak toen over het ‘gemak’ dat ik had, prosodies gesproken, en je lachte omdat je dat geen reden leek, waarschijnlik. Ik bedoelde ook niet dat ik door dat gemak altijd de satyrieke kant uitging, maar dat die zucht tot satyre, die zich anders even goed (wschl.) in proza zou hebben geuit, nu die versvorm neemt, die ondanks alles relief geeft aan een betoog, als-i met een beetje smaak (wat iets anders is dan poëties gevoel) wordt gebezigd. Dit is wat ik bedoelde toen ik zei: ‘Het is immers zelden bête’. - Vóór alles stellen we dus weer vast dat je gelijk had toen je beweerde in mij geen lyrikus te zien; op een andere schaal overgebracht is mijn ‘poëzie’ dus meestal die van de man die omdat-i een lesje niet onthouden kan er een knittelrijmpje van maakt, als bij: ‘Dertig dagen heeft November, April, Juni en September’, etc. of: ‘Solomon Grundy, Born on Monday, Christened on Tuesday’, etc. maar ook diè rijmpjes kunnen soms grappig uitvallen. Dit wat Het Bozige Boekje betreft en aanverwante prosodie. In Windstilte heb ik daarentegen, meen ik, toch een ander spel gespeeld, maar het kan zijn dat ik mij vergis. Als alles nog eens gedrukt is zou je het aan een onderzoek kunnen onderwerpen en me dan zeggen wat je mening erover is. Ik vrees alleen maar dat het geen genade in je ogen zal vinden vanwege de ‘geregelde vorm’. Nu, mijn beste, schrijf me lang en breed over jezelf en wat je verder wilt als de behandeling niet te uitputtend voor je wordt. Anders begrijp ik het wel en wacht geduldig. Op lektuur kan je rekenen. Vooral in November als ik op mijn appartement zit en mijn boeken bij me heb kan ik je geregeld wat toesturen. En nogmaals, als ik wat voor je doen kan, van ganser harte. Het beste! houd je ferm, en een stevige poot van je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 29 oktober 1927 Brussel, 29-10.27. ‘Mon cher ami!’ zoals de nette boekhandelaren hier zeggen; ik heb je lange brief ontvangen, waarvoor dank, en waarop ik uitgebreid zal antwoorden zoodra ik weer een eigen home heb: Donderdag dus of Vrijdag. - Zend mij, naar: 28 Avenue Emile Duray, 1. Nutteloos Verzet als je het niet meer nodig hebt; als ‘document recommandé’; en de Barbaarse Dans. Ik zou dit laatste misschien door Stols kunnen laten uitgeven in enkele exemplaren; voel je daar iets voor? Evenzo een verhaal uit N. Verz. Bizonderheden hierover volgen. Minne's Zoete Inval is bij de binder; je zult daar dus wat op moeten wachten, maar ik zond je gisteren een D.G.W. en zend je morgen De l'Assassinat considéré comme un des Beaux-Arts van Thomas de Quincey (vert. Fontainas). Daarna iets anders, vmdl. De Verkeerde Kist van Stevenson (in Holl. vertaling). Daarna nog meer. We'll see. Pia is hier en houdt mij erg op; maar eerstdaags - deze week nog - volgt een lang schrijven. Houd je ferm en ontvang de hartelike groeten van je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 7 november 1927 Brussel, Maandag. Beste van Ostaijen, Wees niet boos als ik je niet méér schrijf: ik ben druk bezig mij te installeren en doe allerlei dringende en overbodige boodschappen, heb dan nog onaangenaamheden hier en daar, bref, zal niet tot een behoorlike brief kunnen komen dan over enige tijd. Mijn adres is: 13, rue Lesbroussart (niet 89, daar woonden twee devote oude jongejuffrouwen die zoveel noten op hun zang hadden dat ik op het laatste ogenblik naar iets anders heb moeten uitkijken; zo woon ik nu boven een hemdeverkoper). - Ik zend je gelijk met met deze: een verhaal van Malraux dat in Commerce heeft gestaan 1. en een bundeltje van Greshoff. 2. - Van al wat ik je opzend hoef je me niets terug te geven behalve Si le grain ne meurt en dit verhaal van Malraux. - Zend me ook zo spoedig mogelik het Nutteloos Verzet en als je kan, en wilt, de Barbaarse Dans. Mag ik Stols vragen die in enkele exx. te drukken in zijn serie ‘To the happy few’? hij is zo vriendelik tegen me, de laatste tijd!... Schrijf me ook weer eens, vnl. hoe het je gaat. Het zou mij oprecht genoegen doen te vernemen dat men je langzaam maar zeker opkalefatert. Geloof me in ieder geval steeds van harte je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 10 november 1927 Brussel, 10.11.27. Beste van Ostaijen, Ik ontvang daarjuist je schrijven en haast mij er op te antwoorden. In de eerste plaats echter: dank voor het teruggezonden manuskript! Volge de uitleg over het schrijven van Dinger. Zoals hij je schreef was ik - of liever waren Blijstra 1. en ik - de ‘beginners’ van het zaakje. Blijstra, die ik in Amsterdam leerde kennen, en die zelf in een uitgeversfirma werkt, raakte zeer enthousiast over de goedkope drukprijzen in België en begon te spreken over de mogelikheid van een tijdschriftje met enkele medewerkers. Wij zagen toen als mogelik: jou, wij beiden, Burssens, Marsman en misschien Houwink. De naam ‘De Papieren Boot’ was er een uit 6 die wij ieder, in een cafétje, opschreven. Ikzelf vond hem noch erg goed noch erg slecht, maar de anderen vonden dat het aardigst. Méér dan een vooruitzichtje was het tijdschrift voor ons toen echter niet. Twee dagen later komt de heer Dinger. Hij wordt met de eventuële mogelikheid in kennis gesteld, en daar hij zelf het voornemen heeft zich tot een solied schrijver te ontpoppen, maakte hij zich op zijn beurt warm voor het geval. Zowel aan Dinger (die toen alleen als ‘producer’ in aanmerking kwam) als aan Blijstra heb ik gezegd dat ik eerst jou erover zou willen spreken, en dat ik, als het tijdschrift iets goeds moest worden, je niet genoeg kon aanraden als... redakteur? direkteur? administrateur?... bref, als de man voor het tijdschrift, voor Vlaanderen. Goed. Toen ik terug was in Gistoux begon ik weer minder voor het zaakje te voelen. Ten 1e was daar je ziekte, 2e de toch beperkte ruimte, ook als Blijstra en ik financiëel zouden bijdragen, enfin - toen ik je sprak heb je gezien dat ik je erover sprak, maar als over iets mogeliks en meer niet. Ik wist toen van 's heren Dinger's plannen niets af. Ik dacht nog steeds aan dezelfde 5, 6 medewerkers en aan een blaadje van 24 zijdjes 's maands. Toen ik in het hôtel des Anglais zat ontving ik een lange brief van Dinger. Hij was in een zeer vurige korrespondentie geraakt met Blijstra (dit weet ik van Blijstra die zich kostelik met hem vermaakt) en gekomen tot het vaste besluit dat tijdschrift uit te geven. Dat hij er zich 4× zoveel van voorstelt als het worden kan, heb ik hem geschreven; zonder mij evenwel als medewerker, of financieel, terug te trekken. Wat hij nu wil is, geloof ik, een flink uitgebreid ding de wereld insturen, zoveel mogelik met de geldelike bijdragen der medewerkers. De keuze der medewerkers is geheel van hem! Ik heb noch de heer de Dood, noch de heer Tingen, noch de heer Mussche (die tot mijn groot genoegen Achilles schijnt te heten) aanbevolen; maar in jouw brief staan weer meer medewerkers dan in de mijne, omdat ik, die heren ziende opgegeven, hem vroeg waarom hij dan ook niet het drietal Minne-Roelants-Herreman zou inviteren? - Het grappigste van het geval is dat die heer Dinger als uitgever-scribent zich het vuur uit de voeten zal lopen terwijl hij als uitgever alleen misschien een meer kontemplatieve houding had aangenomen. Maar aan de andere kant schijnt hij niet te begrijpen dat met zoveel medewerkers en een zo klein blaadje het geheel zeer best een kollektie fonds de tiroir zou kunnen worden. Zijn bedoeling is: het tijdschrift bij Breuer te laten drukken, dus in België, en niet in Holland zoals je veronderstelde. Daarna, op de x nrs. x nrs te geven, voor België, aan jou, als jij de redakteur voor Vlaanderen zou zijn, en op de rest invoerrechten te betalen (uit zijn eigen zak; - trouwens, hij wil ook aan de drukkosten bijdragen). Voilà, de kwestie is nu: of jij wilt, of niet wilt. Wat het geldelik bijdragen betreft, zou ik hem doodgewoon zeggen dat dat je niet konveniëert, ook als je het redakteurschap aanvaardt. Wat evenwel de rest aangaat: je moet niet uit het oog verliezen dat je eigenlik, als je redakteur bent, de zaak zeer goed anders kunt regelen als de heer Dinger dat momenteel inziet. Ten 1e: hij heeft die mensen gevraagd; maar willen al die mensen? - en zo zij willen, in welke mate zullen zij aan dat tijdschrift bijdragen? - In werkelikheid, als je zou meewerken, staan wij met ons vieren: Jij, Blijstra, Dinger en ik. Burssens zal ook niet neen zeggen, als jij en ik meewerken. Wat de rest betreft: het behoort tot het blaue Hinein van de heer Dinger. Ik ben er zeker van dat hij jou vóór die anderen geschreven heeft, omdat ik hem destijds in Amsterdam gezegd heb dat ik jou zag als de enige man voor Vlaanderen. - Je kent mijn karakterloosheid in dergelijke omstandigheden: meneer Mussche, meneer Gijsen, en zelfs meneer De Dood! je m'en fous comme de feu mon pucelage! - Maar ik ben simpel medewerker. Jij, als redakteur voor Vlaanderen, kunt je eisen stellen. Het beste is dat de heer Dinger direkt begrijpt dat àls je het zaakje op je neemt, je er ook op gesteld bent een eigen plaats in het tijdschrift in te nemen. Ik geloof dat je tegen de medewerking van Minne-Roelants-Herreman (maar nogmaals, de vraag is: willen die heren?) minder bezwaar hebt dan tegen de medewerking van Mussche, de Dood en Tingen (wie is die Tingen?) Maar neem die medewerking toch ook weer niet te zwaar op, want ik vrees dat de heer Dinger je alleen nog maar een ‘plannetje’ heeft voorgelegd. (Als ik zeg: ‘ik vrees’ is het voor de heer Dinger.) Ik hoop dat de zaak je nu volkomen duidelik is. Résumons: ik geloof dat je met die heer Dinger nog alles kunt doen wat je zelf wilt. Maar laat hem desnoods medewerken, daar hij betalen wil en opdat hij het heilig vuur als uitgever niet verlieze. En ook omdat zijn werk, mocht het niet van de eerste rang zijn, ook niets kapot zal maken. Blijstra is een aardige knaap - absoluut niet literair, die een aangenaam onverschillig Nederlands schrijft, en die (hij is geloof ik 24 jaar 2.) misschien nog wel iets zeer sympatieks geven zal. Wat Dinger is of worden kan ontgaat mij. Laat ons voorlopig zeggen: ‘er is veel goede wil bij de man’. * * * Ik ben nu vrijwel geïnstalleerd, maar er zijn verschillende dingen in de familie die niet kloppen. Gide heeft een moeilikheid vermeden toen hij van Lafcadio een bastaard maakte vrij van diverse familiebanden. - Je schrijft me niets over de Barbaarse Dans. Ik herhaal mijn voorstel, in de hoopje er een plezier mee te doen. Je moet weten dat Stols een goed vriend is van Greshoff, en dat, sedert Greshoff mijn werk niet als waardeloos beschouwt, hij vol belangstelling schijnt en zelfs een artikel aan mij wijden wil - ja, mijn waarde, Stols, niet Greshoff - in Den Gulden Winckel. Dergelijke dingen zijn toch te grappig om er zich aan te onttrekken! De heer Stols die schrijft zoals ik voetbal, heeft tot dusver twéé artikelen op zijn geweten: één over Rilke, en één over Valéry. Als hij nu een derde aan MIJ wijdt! voél je wel.... enz. enz. Ook gaat er geen dag voorbij zonder dat ik onrustig met mijn kont over mijn stoel schuif - hetgeen plaats heeft zodra ik aan dat artikel begin te denken. Ik van mijn kant heb een artikel aan D.G.W. beloofd over Van Schendel 3.; - ik doe dit met genoegen omdat V.S. werkelik voor mij de enige man van smaak is - Couperus uitgezonderd die dood is - onder de ‘beroemde’ Nederlandse prozaïsten. Tussen haakjes, Greshoff heeft mij zijn armoede bekend inzake Duits-georiënteerde medewerkers, en zijn afkeer om de onvermijdelike Nico Rost onder de arm te nemen. Voel jij er niet wat voor die rubriek op je te nemen?je hebt, vermoed ik, de grootstmogelike vrijheid, en het wordt wschl. gehonoreerd. Ik heb Gr. daarover niet gesproken, maar àls je er wat voor voelt, wil ik het gaarne doen. Schrijf me dus hierover: 1. of je wilt dat ik moeite doe voor Barbaarse Dans (Stols drukt oneindig beter dan wèlke Belgiese drukker ook, en zeker dan onze goedkope B. drukkers) en 2. of ik Greshoff zal aanraden jouw medewerking voor Duitse letteren te verzoeken. Die honderden cM3 die men in je long blaast vervullen mij altijd van weë kriebelingen, vnl. over de ruggegraat. Maar als het je werkelik vooruithelpt heb ik er vrede mee. Tracht zo gauw mogelik gevechtsklaar te zijn ook voor dreigende tijdschriften. Volière vind ik wel een aardige titel; de zelfbespotting ervan is Stendhaliaans en strekt de heer Dinger, als hij hem gevonden heeft, tot eer! Pia trouwt overmorgen hier in Brussel met een juffrouw die hij door mij in Knocke heeft leren kennen. Het is een tragi-komies geval waar ik misschien nog eens een verhaal - of een onderdeel van een verhaal - van maak... Je krijgt eerstdaags weer verschillende boekjes: rot en groen dooreen, zonder onderscheid. De verteltoon van Stevenson is aardig, maar het verhaaltje is Engels en pover. Ken je Het Vreemde Geval van Dr. Jekyll en de heer Hyde? het is voor mij verreweg het meesterwerk van S., en Marcel Schwob is er kapot van geweest (vgl. Coeur Double e.a. verhalen). Als je het niet kent, zend ik het je op; met een andere roman, The Ebb-Tide (in Franse vertaling) waar heel Conrad uit is voortgekomen, en dat m.i. oneindig interessanter is dan zijn zo beroemde boekaniers-romans à la Defoe (Kidnapped, Catriona, Treasure Island, Master of Ballantrae). Er is nog een andere Stevenson waaraan ik vrij grote waarde hecht; het zijn de 3 Zuidzee-vertellingen die hij Island Night's Entertainments genoemd heeft. Ook die kan ik je, als je wilt in een Franse vertaling - een vrij beroerde! - bezorgen. Ik laat vandaag een buitengewoon smerige Pierre Louijs drukken, waar ik zaakjes mee hoop te doen, een roman van meer dan 200 blz. ms. die heet: Trois Filles de leur Mère. Als het klaar is krijg je een ex. De Jarry is bijna af 4.; over een veertien dagen heb je misschien jouw boekje. Je ziet dus dat ik je niet vergeet, en trouwens, hier heb je een brief van bijna 6 blz. Tot nader! Houd je goed; la mano van je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 15 november 1927 Beste v. Ostaijen, Hierbij de brief van Dinger die ik inderdaad zo stom was te vergeten (ik wist dat je er nog op moest antwoorden). Ik zelf heb ook nog zoiets ontvangen; als gezegd, hij maakt zich warm! Ik bied je - of jullie - of ons - voor de 2 eerste nrs. aan: Het Drama van Huizeaan-Zee. (Het tijdschrift krijgt 32 blz., en ieder deel zal ± 16 blz. in beslag nemen.) Mij dunkt: in nr. 1. nog een goed gedicht van jou, als het lang is, of een paar kleine; een kort prozastukje van Blijstra; misschien iets van Dinger, en dan is er misschien nòg plaats voor het een of ander, - een boekbespreking of zo. De medewerkers of ‘deelnemers’ (om met Dinger's subtiele onderscheiding mee te gaan) buiten ons vieren hoeven voor nr. 1. dus niet eens iets te geven; tenzij misschien Burssens. Ja, als het enigszins kan is het wel zo aardig als Burssens er ook meteen in staat. Greshoff is naar Holland maar heeft beloofd zo gauw mogelik ‘aan mijn deur te verschijnen’. Hij wordt dan binnengesleurd en over de Duitse letteren - of het gebrek der Duitse letteren - in zijn Gulden, zegt-i, Winckel, gekapitteld. - Met Stols heeft het minder haast; - het is zelfs beter dat-i de kopij kort na voorafgaande bespreking ontvangt. Ik zend je binnenkort Jekyll & Hyde *, en Le Reflux (dit laatste is een goede vertaling van The Ebb-Tide door Teodor de Wyzewa). Geef me je opinie over het verhaal van Malraux. Nog iets: ik heb Dinger over een prospektus van bij hem verkrijgbare boeken gesproken: vier zijdjes, met op ieder zijdje een titel en uittreksels uit verschenen recensies - afbrekende en goede, zoals je dat wilde; en ieder auteur maakt zijn eigen zijdje klaar. Op blz. 1. dacht ik te zetten: Bezette Stad; op blz. 2. Een Voorbereiding; op blz. 3 IJzeren Vlinders van Blijstra 1.; op blz. 4......? on verra. ** Wat denk je hiervan? als je met Dinger akkoord gaat, kan je hem je zijdje vast toesturen; jij kunt daarmee, dunkt me, veel eerder klaar zijn dan de anderen. Als ik B.G.a. Ernst wilde opgeven had ik ook wel wat, maar ik wil daar niet over praten, met het oog op de herdruk (nieuwe prospektus in verschiet!!) Vergeet van der Voorden niet, a.u.b. Wat dat opzenden van Bezette Stad naar Dinger betreft, heeft hij gelijk; het is onnodig hem de hele resterende oplaag te zenden, waarover invoerrechten betaald moeten worden en die voor een groot deel later misschien weer terug moet. Zend hem 50 exx. hoogstens, liefst in twee of drie pakken, dan ontduikt hij misschien de invoerrechten. (Zet niet ‘uitgever’ op het pakket.) Mocht hij er meer wensen dan kan je hem achteraf nog altijd een nieuwe 20 of 30 bezorgen. - Ik ben van plan het voortaan ook zo in te richten. Ik verzend mijn brief zoals-i is om je niet meer tijd te doen verliezen. Tot nader! steeds je EdP. P.S. - Als je met Dinger akkoord raakt, laat het tijdschrift dan ook maar met één Januari 1928 verschijnen. Je bezorgt me uit M.-A. alle hints en dat eerste nummer breng ik dan wel in orde. Tegen dat het ‘veradministreerd’ moet worden ben je klaar, of anders kan ik dat ook voor die ene keer wel doen. Trouwens, zolang ik in Brussel ben, sta ik geheel tot je dienst. Wij naderen December. Maak je dus op de kopij bijeen te brengen voor 15 December (ik reken op 14 dagen voor het drukken.) Sapristi! ik begin me ook warm te maken, zie ik... 13 rue Lesbroussart Dinsdag 15 Nov. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 23 november 1927 Brussel, Woensdagavond. Beste van Ostaijen, Je hebt verdomme alweer gelijk! Ik heb je brief gelezen en kan niet anders meer willen dan verschijnen met Februari (niet met Januari). Het is voor alles beter, misschien ook voor de vorm van het blad zelf. Wij moeten echter met 64 blz. verschijnen, of minstens 56. - In nr. 1. komt dan: Boere-charleston en Alpejagerslied (2 blz.), een stuk proza van Blijstra (3 blz.), iets van Burssens (1 blz.), iets van Dinger (1 blz.), het hele Huize-aan-Zee (36 blz.), proza van jou (5 blz.); dat zou nog maar maken 48 blz. - (wat duivel, heb je 't ook misschien al zo uitgerekend?) - dus je ziet: ook als Burssens, Blijstra en Dinger ieder een blz. erbij krijgen, dan is er nòg ruimte. De vraag is: in hoeveel exx. moet het blad gedrukt worden? Als het 200 exx. is, dan moeten wij rekenen op ± 250 frs. de 16 blz., dus op 750 frs. de 48 blz., d.i. op ± 53 gld. Blijstra, Dinger en ik wilden ieder fl. 10 in de maand geven, dus fl. 20 in tweemaal die termijn; wij zouden dus nog 7 gld. hebben = ± 95 frs. Acht blz. meer (om op 56 blz. te komen) zou ± 125 frs. moeten kosten, maar als ik Breuer garandeer dat het tijdschrift minstens 6 nrs. zal hebben, dan doet hij het wel, denk ik, voor wat wij geven kunnen, of desnoods doet een van ons: jij, Burssens of ik, die 30 frs. per 2 mnd. erbij. Dus: waarom niet 56 blz? - Maar nu de kosten die met de administratie gepaard gaan? misschien moet daarmee ook gerekend worden, tenzij Dinger, in Holland, jij in België, die voorschieten, met de bedoeling en in de hoop ze uit tenminste enkele abonnementen en verkochte nrs. terug te krijgen. - Hoe denk je je de verdeling ook in? Honderd exx. voor Vlaanderen (naar jou), honderd exx. voor Holland (naar Dinger)? En de medewerkers, hoeveel exx. krijgen die van elk nr. waar iets van hen instaat? en de redakteuren? - Ik stel je deze vragen omdat je veel meer van die dingen afweet dan ik, maar je hoeft ze mij eigl. niet te beantwoorden; schrijf er Dinger over; en geloof van te voren dat ik overal mee akkoord ga. - Als Burssens in de redaktie komt, is er dunkt mij een even kwalitatieve als kwantitatieve meerderheid voor Vlaanderen: Van Ostaijen, Burssens en E. du Perron aan de ene, Blijstra en Dinger aan de andere kant?! het is niet om onszelf te vleien, maar vóór ik nadere proeven van het kunnen dier beide heren heb, meen ik te mogen opmaken.... Ik stel je voor: de redaktie voor Vlaanderen liever met Burssens te doen (officiëel altans); ik beloof je plechtig dat ik je helpen zal overal waar ik kan en waar je het wenst, en als ware mijn naam in de verfijndste letters op het prospektus gezet. - Ja, dat prospektus ook, of die cirkulaire! stel jij die in 's hemelsnaam op, anders krijgen we van Dinger iets ontstellends. Zend hem aan D. op ter goedkeuring, en laat hem desnoods wijzigen - als de eerste inspiratie maar niet van hem komt. - Résumons: 1 Febr., postcheck op jouw naam, 56 blz. als het kan - en als je je toch verveelt: beproef de cirkulaire. Le Reflux en Jekyll & Hyde zend ik Vrijdag of Zaterdag: reken dus uiterlik Maandag bij jou. (Ik heb ze n.l. niet hier en moet ze ophalen). Hart. gr. v. je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 24 november 1927 Donderdagmorgen. B.v.O. - Ik krijg een grappige brief van Blijstra die Dinger niet goed verdragen kan en die krachtig tegen VOLIÈRE protesteert. ‘Noemen jullie dat ding IN GODSNAAM niet ‘Volière’! zegt hij. Hij wil nog altijd: DE PAPIEREN BOOT. Ik niet, gegeven vooral de nieuwe vorm (2 mndliks tijdschr. van 56 blz.) van het orgaan. Zoek jij ook wat. Ik heb vrij lang met een naam rondgelopen die mij nog altijd heel goed lijkt: AVONTUUR. Het lijkt mij goed als tegenstelling van de ROEPING-mensen en de anderen die LEIDSTAR of zoiets op hun blad zouden kunnen zetten. Het lijkt mij goed om de verschillende betekenissen die het heeft, om de klank van het woord en omdat het niet direkt aan een vroeger blad met soortgelijke naam doet denken. Wat mij in VOLIÈRE het meest hindert is dat de ver-gelijking met vogeltjes - of, als je verkiest: de term aan de vogelwereld ontleend - mij van DE DISTELVINCK schijnt afgekeken. Ook, dat het feitelik geen Nederlands woord is. - Maar misschien vind jij iets beters. Schrijf spoedig. Groeten. Je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 26 november 1927 Brussel, Zaterdag. 2611.27. Beste Van Ostaijen, Het beste is, dunkt mij, het idee van het bedrukte omslag te laten varen. Je hebt gelijk, als de brief of anti-kritiek erg aardig is kunnen we hem een goed plaatsje geven, anders niet. Overmorgen staan er stukjes als van De Dood 1. in ons blad. - Goed, ik maak dus deel uit van de redaktie. Trouwens, zoals je je lijstje opstelde behoeft er niet eens bij te staan wie voor Holland en wie voor Vlaanderen, de vijf namen en dan: adres voor Holland: Dinger; adres voor Vlaanderen: jij? Stel nu gauw de cirkulaire op en sluit ze in je antwoord aan Dinger! - ‘Zangzaad’ was overheerlik! 2. - Schrijf D. dat je akkoord gaat met AVONTUUR. Ik schrijf Blijstra vandaag over die naam, hij gaat wschl. ook akkoord. Ik heb Dinger gisteren geschreven: dat jij en ik voor een 2 mndl. tijdschrift waren - met het oog op verzending, port, administratie, verkoop zelfs, en niet het minst: vorm - dat het 1e nr. ‘bezet’ was of nagenoeg, dat we voor verdere medewerkers alias deelnemers later nog altijd konden zien, en dat hij mij eens moest opgeven wie van de door hem genodigden reeds ja hadden gezegd. - Neen, alsjeblieft geen Bonset 3. - hoe kòmt Dinger daarbij? als het een beetje wil bedoelt hij er een vriendelikheid mee tegenover jou! - wat van den Aker betreft, dat moet jij uitmaken; Brunclair eveneens. Van mij: een blanco papiertje in deze. Maar ik heb wèl lust om Minne, Roelants en Herreman te vragen; niet direkt misschien, maar later. (Bij Roelants denk ik aan proza.) De vraag is of die heren, die in De Gids verschijnen, willen. - Het voornaamste is: het systeem van lezen: als we dat met ons vijven moeten doen, kan dat geld kosten. Maar zoiets zal het toch moeten worden. Bespreek dit met Dinger. Het zuiverst is, dunkt me, ieder ontvangen stuk doet de ronde en ieder van ons vijven legt er een papiertje bij: vóór, blanco of tegen. Als ieder nu maar geen 14 dagen over het lezen doet zou het best gaan. - Stevenson heb ik niet speciaal voor jou bij Henriquez gehaald: het wàs gekocht en uitgeleend; ik heb het alleen van daaruit laten verzenden. Zo komt er misschien nog wel meer. Nu, tot nader. Hartelike groeten, je EdP. P.S. - Als je eerstdaags 2 detective-verhalen van Gaboriau ontvangt, schrik dan niet: Le Crime d'Orcival is uitstekend, en het 1e deel van Monsieur Lecoq een meesterwerk. Cocteau vindt die dingen heerlik en zegt dat, om een gelijk plezier te ondervinden, men bij Stendhal moet gaan reeds of Balzac. Er is veel van aan. Het is slechter nog geschreven, maar Gaboriau was verre van een stommeling. Probeer maar. Er is géén overeenkomst tussen Gaboriau en de Ivans of andere Holl. detectief-verhalen! Déze zijn trouwens v/h Twede Keizerrijk, en geschreven vóór Conan Doyle (Sherlock Holmes). 4. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 29 november 1927 Brussel, 29 Nov. '27. B.v.O. Ingesloten een brief van Dinger. Dit bespaart mij lange uitwijdingen. Hij stuurt Program (een kwatrijn), Bespiegeling (een gedichtje van 9 regels), en 15 kwatrijnen. Het geheel erg dragelijk: ik zend ze je op in een volgende brief, als je wilt, anders wordt deze te zwaar. Blijstra wil graag in nr. 1. een één-akter, Het Spookslot. Ik zie mij dus gedwongen plaats te maken, maar doe dit zeer gaarne. Ik zie nu voor nr. 1. Van Ostaijen, Verzen 2 blz. idem, Proza 5 blz. Dinger, Verzen 3 blz. Burssens, Verzen 3 blz.(?) Blijstra, Eén-Akter 16blz. Dus: 29 blz of la-ten we het ruimer nemen, 32 of 33 blz. Ik zou dus een verhaal moeten geven van ± 24 blz. Voor de helft van H.-a.Z. is dit te veel, voor het geheel, te weinig. Ik zie ook op tegen het in tweën snijden, mede met het oog op de proefnummers. Toch gaf ik liefst voor dit eerste nummer iets werkelik goeds. Je weet waarover ik beschik: geloof je niet dat het beste is: Zo leeg een bestaan te geven, al heeft het dan ook gedeeltelik in ‘Het Woord’ gestaan? In ‘Het Woord’ verscheen hfdst I-III; IV-VII zijn dus inédit. Een onaf verhaal= geen verhaal. Dus, met een beetje goede wil... Schrijf me wat je hiervan vindt. Bedenk ook dat Historie van Gevoel véél minder is en dat Voor Alle Zekerheid desnoods zou kunnen verschijnen na, maar moeilik zonder, Zo leeg een Bestaan 1.. Als je ‘ja’ zegt is alles opgelost: ik vraag voor de vorm nog het gevoelen van Dinger en Blijstra. - Ik heb ook nog andere bezwaren tegen de publicering, in tijdschrift, van Huize-aan-Zee: vnl. het persoonlik karakter ervan. Mijn boeken, zoals je weet, verschijnen in 120 exx., en met 3 andere verhalen: passe! - maar in een tijdschrift-nr. en vooral in tweën gesneden: men zou kunnen denken dat ik de dood van mijn vader als een soort ‘interessantheid’ op zichzelf heb geëxploiteerd. - In nr. 2 denk ik niets te geven (of misschien een boekbespreking of iets dergelijks? ik denk aan: ‘Bladen uit de Cahiers van een Lezer’, 2. en die te tekenen Kristiaan Watteyn?) - maar voor nr 3 heb ik wel een nieuw verhaal klaar, waar ik al lang mee rondloop; laat ons het tenminste hopen, de Winter ten spijt! Ik heb Dinger gezegd dat ik zijn Program niet op blz. 1 wil: 1e omdat ik jou (als zijnde de bekendste van ons allen) voorop wou hebben; 2e omdat ik zijn éne kwatrijn Program niet met een gedicht van een ander kan laten samengaan, zodat het erop neer zou komen dat hij de eerste plaats innam; 3e omdat ik ook tegen dit verdelen-zelf bezwaren heb en het werk van de medewerkers liefst bij elkaar zag. Ben je dit met mij eens? Wat de vast te stellen oplaag en prijzen betreft heeft hij zich met jou te verstaan. Ik ga bij voorbaat akkoord. Alleen geloof ik dat, vóór wij de abbonné's krijgen, wij met 200 exx. genoegen kunnen nemen (behalve dan de 300 exx. voor nr. 1). Het Alfa-papier is vrij duur, zodat het verschil, vooral bij 6 nrs., niet te verwaarlozen valt. Schrijf hem dat ik zijn brief heb doorgezonden en dat - enz. Zeg ook dat je met Avontuur akkoord gaat en dat Burssens èn ik in de redaktie komen. En wat je hem meer te vertellen hebt; het beste is, dunkt mij, zijn voorstellen te voorkomen. Tot nader. Houd je ferm en geloof me steeds je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 29 november 1927 II B.v.O. - Ik zend je Dinger's gedichten maar tegelijkertijd, in een andere enveloppe. Voor de port komt het op hetzelfde neer. Stuur ze me terug maar de brief mag je verscheuren. (Ik hèb erop geantwoord, ik schrijf vlijtig, want ik ga niet uit, met deze vervloekte kou.) - Ik vergat je in het andere briefje te zeggen dat ik er tegen ben nu reeds zijn boutade tegen NU 1. te plaatsen. Laat ons in nr. 1 voor onszelf spreken en tegen niemand. Komen de Nu-mensen ongezocht tegen ons los dan kunnen we het hekeldichtje van Dinger plaatsen, met misschien nog wat erbij. Merkje: Dinger heeft op rijm leren schelden van Kloos (die het zelf ook altijd vrij zieligjes gedaan heeft). * Hij had beter gedaan van Tailhade de kunst af te kijken. Als de versvorm er alleen maar is om de woorden een zekere klem bij te zetten, laat het dan tenminste vlot gaan! Je EdP. P.S. Schrijf jij Burssens maar om hem uit te nodigen. Je hebt daartoe minstens evenveel ‘recht’ als ik! E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 1 december 1927 Brussel, Donderdagavond. Beste Willink, Tout vient à temps pour qui sait attendre - en ik heb een bundel inlichtingen (en verzen) ontvangen van Dinger, het manifest niet te vergeten. Ik heb hem zeer uitgebreid teruggeschreven, vnl. om hem te zeggen dat ik met alles accoord ga, dus waarom ook niet met het manifest? en dat ik fl.10. in de maand (eventueel) zou bijdragen. Laten we nu afwachten wat-i doet, wat Blijstra doet, wat Van Ostaijen doet, wat de heele phalanx doet die Dinger denkt bijeen te brengen. Ik schreef hem ook over het maandplaatje! - ja, het jouwe. Sebastiaan 1. is gelezen en teruggegaan. Daar ga ik ook al mee accoord. Buikpijn heb ik er niet van gekregen. De stijl van de heer Hondius, ik bedoel: zijn woordkeus en vertelwijs zijn me zelfs sympathiek. Dat al zijn personage's de puberteitsperiode nog niet te boven zijn en met beurt om beurt erotische en Leger-des-Heils-gevoelens rondloopen - wat kunnen wij daaraan doen? Voor sommige menschen is zoo'n toestand misschien wel het hoogst-denkbare drama * Dat wij daartoe niet behooren is - wie weet - misschien wel ons ongeluk. - Mr Hondius herinnert mij aan Arland: een Arland met minder fut dan toch. - Ik heb net een meesterwerk achter de kiezen, iets eerste-rangs, van de 1e tot de laatste=506e bladzij: Jean Barois van Roger Martin du Gard. 2. Het is in de N.R.F. verschenen; als je eenigszins kunt, lees het dan; er zit geen sprank humor in, maar het is geweldig. En misschien treft het jou meer nog dan mij. Ik wacht op de 2e proef van de Vlinders. Zeg B. dat ik mij wel met de verzending aan de Vl. bladen belasten zal: die bladen vragen, zooals je weet, 2 exx. voor een recensie, die ze dan soms nog niet eens geven. ‘Rottig’, misschien, maar als je op de Vlaamsche kritiek gesteld bent -. Ik kan V.O. natuurlijk wel om een recensie vragen voor één ex.! en erg veel bladen komen er ook niet in aanmerking. Laat zeggen: 14 of 16 exx. naar de verdommenis, en 10 die ik bij ‘Gudrun’ 4. kan brengen. Dan gaan er dus een 175 exx. naar Holland, en de rest gaat Blijstra en Dinger aan. Ook met de verdeeling van de duiten ga ik accoord, zooals ik, geloof ik, al heb geschreven. Maar géén 75 cents als prijs! Het feit dat het boekje in België gedrukt is, moet geen reden zijn om ook het Holl. publiek te laten profiteeren. Die Belgische drukker is onze trouvaille, en gegeven het geringe aantal liefhebbers voor onze waar, verdedigen wij ons ook met hand en tand. Later, als men om onze boeken elkaar zal vertrappen doen we misschien anders. Maar voorloopig zeker niet. Probeer dit Dinger uit te leggen, d.i. door Blijstra uit te laten leggen. Het ‘mede-collega’-schap tusschen die twee heeren is mij nog niet genoeg omschreven. Is het er een op ‘socialistisch’ of op ‘uitgevers’- gebied? of is het mede voor nr.1. en het collega voor nr.2. en hebben wij dààrom die zeldzame woordcombinatie? - Hoe het zij, ik wacht op de één-acters. Dinger is een beste jongen, vol warmte en vooruitstrevendheid. Lach maar niet te veel om hem: hij laat ons misschien allemaal in zijn kielwater (heet het zoo niet?) over een jaar of wat. In ieder geval heb ik er niets op tegen dat hij ‘het tonnetje op gang houdt’ zooals hij dat zegt. Ik raad Bl. aan hetzelfde te doen als ik: meewerken, meebetalen en verder toekijken. Het is veel aardiger dan manifesten verbeteren, zelf schrijven, abonnementen narijden, en andere dergelijke grappen. En de sneers over het gedoe worden zóó ook veel makkelijker, behalve dan oprechter en spontaner. Stuur me als de bliksem de gevraagde pagina uit B.G.a.E. als je 't niet gedaan hebt. Anders m'n dank. Tot nader; beste groeten aan allen. Je EdP. 5.Ik heb bij mevr. Moens 6. een partijtje foto's ontdekt (uit de stock van den ouden Moens) - iets onbetaalbaars. Belgische galanterie uit den tijd van de walsen van Berger. Ik zal ze je allemaal zenden als je de 11.00000 7. illustreeren gaat. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 3 december 1927 Brussel, 3 Dec. '27. Beste Willink, Veel dank voor het overgeschreven oordeel des heeren Coenen. 1. Ik kende het nog niet, en niemand had er mij van gesproken, je hebt dus de verassing in heel haar volledigheid op je geweten. - Ik zend je gelijk hiermee, in allen haast, 5 exx. Poging tot Afstand, 2 voor jou en Blijstra, de rest voor den teekenaar. Die kerels hebben natuurlijk toch lekker geen apart velletje voor de frontispiece genomen, maar hij is toch behoorlijk afgedrukt. Eerst waren ze zoo stom geweest het kwatrijn van Khayyam 2. op de achterzijde van de teekening zelf te drukken zoodat het dwars door de pram van de juffrouw kwam kijken. Ik heb ze dat over laten doen, vandaar de twee overblijfseltjes van de weggegooide blz. - De brief aan Blijstra kan je, vermoed ik, bij hem nog lezen; dat ik hem aan Blijstra schreef vond zijn oorzaak in het feit dat ik al een overvloedige correspondentie voor het tijdschrift voer en dat ik altijd denk: ‘die twee zijn wel één’ (geestelijk gesproken, natuurlijk). Trouwens, boozig was mijn brief geloof ik niet, ik had voornamelijk bezwaren tegen jouw sneers, niet omdat ik daar niet tegen kan, maar omdat ik in dit geval ze toch werkelijk niet heb verdiend. Ik doe sedert een tijdje mijn uiterste best om het zaakje zoo goed mogelijk in elkaar te krijgen (rekening houdende met bezwaren van Blijstra, van Van Ostaijen, en inspiraties van Dinger), en ik veronderstelde dat je alles wist, omdat Blijstra je op de hoogte had gehouden. Als dit niet het geval is, is het jouw schuld of die van Blijstra: jullie wonen niet zo ver van elkaar, en Blijstra, als Redactielid!! is toch zéker op de hoogte. Steek dus bij hem je licht op, dan bespaar je mij een vierde portie explicaties. Op dezelfde manier houdt Van Ostaijen zijn vriend Burssens op de hoogte. - Ik heb me vnl. vergist omdat je me schreef: ‘hij biedt mij... aan, tegen betaling’ - geef toe dat het voor twee uitleggingen vatbaar is! En verder neem je die Dinger veel te veel au sérieux (ik kan het niet genoeg zeggen). Au fond is Roelofsz 3. misschien een veel gevaarlijker persoontje: hij heeft misschien net karakter genoeg om jullie gezamenlijke productie te bederven? Die grapjes zijn erg aardig, en van jou kan ik me voorstellen dat je er zeker plezier in vindt; maar bij Roelofsz - neem me niet kwalijk - lijkt het mij een manier om in jouw mantel verstopt óók in de kunst te komen. Let wel, ik zou dit niet denken als je me niet gezegd had dat hij zeer ernstig urenlang over de kunst kon ouwehoeren; - van iemand die zelf heelemaal geen ambities heeft zou het weer zeer verklaarbaar zijn - (iemand à la Pia); maar van iemand die ouder is dan jij, die meent nog eens een coup de génie te zullen uithalen, die met ideeën over kunst en schilderkunst opstaat en naar bed gaat en er voor vergeet zijn tanden te poetsen - halte-là! daar lijkt me zooiets verdacht. Maar ik kan me vergissen en eindig om je niet te doen gelooven dat ik tegenwoordig veel voel voor preeken. - Nogmaals dank voor de kritiek van Coenen en hartelijke groeten - ook aan Mies - van je EdP. P.S. Die verdomde Pia, sedert-hij getrouwd is, zwijgt me volkomen dood en stuurt maar steeds niet die tekst van de 11.000 roeden. Maar aangezien hij NIETS zendt van wat ik hem vraag, is dit niet erg verontrustend. P.P.S. Dinger heeft mij eens geschreven van een bundeltje, uit te geven, van jouw teekeningen. Stond daarover niets in zijn brief? Als ik mij goed herinner wilde hij zelfs een prijsvraag uitschrijven voor de begeleidende kwatrijnen. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 3 december 1927 Brussel, 3 Dec. Beste Van Ostaijen, Je cirkulaire ontvangen en naar Blijstra doorgezonden. Tussen haakjes: hij heet Rein(ier?) (hard?), maar wil zich alleen maar R. noemen. - De cirkulaire vond ik zeer vermakelik; Bl. moet ze maar naar Dinger sturen. Maar nu iets minder aardigs. Ik heb bij Breuer naar de prijzen gevraagd en allerlei kombinatietjes geprobeerd, maar de zaak wordt duurder dan ik dacht. Zelfs als wij het Alfa-papier laten varen en er een behoorlik vergé voor in de plaats nemen (waar Breuer een grote stock van heeft, en dat mooi wit en solide is) kost een nr. van 48 blz. in 200 exx. gedrukt ons 900 frs. Hij kan, zegt hij, het niet goedkoper doen. Voor 300 nrs. vraagt hij 950 frs, voor 250 nrs. 925. Als we 56 blz. nemen wordt het duurder omdat er dan een half vel moet worden opgelegd, dit schijnt een onplezierig ding te zijn voor een drukker! - Het is waar dat we als w e het vergé nemen een groter formaat krijgen (iets groter) en dus een paar regels per blz. winnen: de kompositie is berekend op 38 regels de volle pagina; maar gedichten als Boere-charleston en Alpejagerslied zetten we natuurlik ieder op een afzonderlike pagina (het twede heeft 30 regels.) - Ik wil het eerste nr. toch graag op 56 blz. houden - wat moet ik anders weer doen met die vertelling! - In dit formaat en in deze druk beslaat Blijstra's Spookslot weliswaar slechts 13 of 14 blz., maar Zo Leeg een Bestaan vraagt toch licht 24 blz. Dat wordt: 38 blz. voor deze twee dingen, dus 10 blz. voorde drie anderen. Zie jij kans jezelf, Burssens en Dinger op 10 blz. te krijgen? De vraag is: hoeveel blz. precies zal het Kluwen van Ariadne innemen? kan je dit niet uitrekenen? of is het elasties? ik bedoel: bestaat het uit korte stukken? Van Dinger zouden wij voor nr. 1. bijv. niet meer dan 2 pp. verzen kunnen geven; n.l. Program, Bespiegeling en 9 of 10 kwatrijnen (waarom hij ‘kwadrijnen’ schrijft weet ik ook niet.) Als Burssens zich ook tot 2 pp. beperkt, dan blijven er 6 over voor jou (6 inplaats van 7, en gegeven het grotere formaat komt het misschien op hetzelfde neer.) Nu is er de mogelikheid dat ik mij vergis en dat Zo leeg een bestaan niet 24, maar 22 blz. inneemt, dan waren wij allemaal gered. Wij zullen dus proberen toch maar met 48 blz. toe te komen: 950 frs. (voor 300 exx.) is al een aardig sommetje, (fl. 30.-= ±450, en 2×fl. 30= fr. 900, dus je ziet, er blijven 50 frs. ontbreken). Waarom vraag jij Marsman niet? jij hebt met hem in briefwisseling gestaan. Ik kan Houwink vragen, als je dat wilt. Ik heb alleen vrees dat die heren, juist omdat ze èn goed èn officieel zijn, hun afval insturen. - Vraag ook Helman en Engelman, te gelegener tijd. Ik voor mij wil noch Roelants noch Herreman speciaal vragen; maar als ik ze tegenkom (wat mogelik is, want het zijn beide goede vrienden van Greshoff) zal ik ze mondeling een hint geven, en via Herreman bijv.: Minne (de onzichtbare). 1. Dinger heeft per slot niemand gevraagd (als ik heb welbegrepen). Dat is het grappigste. Ik vrees ook dat niemand erg happig zou zijn, als hij de vrager speelde. Vraag jij liever. - Dat mopje van ‘ik zoek een uitgever’ was ik al lang van plan, stiekem weg te werken. Ik geloof dat je gelijk hebt en dat Dinger in zijn kwatrijnen slingert tussen wijlen Duco Perkens en Kloos. Of beter nog: het is een bewonderaar van Kloos die met zeker genoegen Perkens gelezen heeft. Maar enfin... Hij heeft ook nog verhalen. Je schrijft me niets meer van jezelf; gaat alles goed? Voor die postcheck-historie zal ik informeren; maar ik vrees, als jij, dat je je handtekening zult moeten zetten. Is het bureau in Brussel, ook voor Antwerpen? Nu, tot nader, 't beste! en de poot. Je EdP. 2. Dr. Jekyll & Mr. Hyde eindelik via ‘Gudrun’ verzonden. 3. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 8 december 1927 Brussel, Donderdag. Beste Stols, Je zou me toch een genoegen doen als je de Lucifer en Adam in Ballingschap van Nypels bij Gudrun voor me bestelde. Ik vermoed n.l. dat je als uitgever zekere korting geniet waardoor die boeken mij goedkooper zouden kunnen komen; ik betaal dan alles tegelijk af, zooals de kantoorklerken zeggen: aan het begin van de volgende maand (dat het begin van het volgend jaar is). Bij voorbaat hartelijkst dank. Van jou krijg ik dus de 3 opgeschreven werkjes + Théophile de Viau. 1. Vergeet niet in het kwatrijn 2. te verbeteren... ‘maar tot in Chaos houdt de Mensch zijn Stand’... als je het tenminste niet met huid en haar de prullemand in-werkt. Tot Zaterdagavond half 9 in de Deux Clefs. Je EdP. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 9 december 1927 Brussel, Vrijdagmiddag. Beste Stols, Ik schrijf je uit bed, verontschuldig mijn briefje als het er niet te netjes mocht uitzien. Die Hollandsche mist heeft mij keelpijn bezorgd, een verstopte neus, koortsigheid en steken in mijn rug. Kan van alles worden, misschien ook niets niemendal, maar reken niet op mij voor Hellens, Zaterdagavond. Ik ben intusschen wel voor je werkzaam geweest, en ziehier eenige aanteekeningen en bevindingen. I. Voltaire. Zou ik voorloopig maar laten schieten. Behalve het eeuwige viertal: Zadig, Candide, L'Ingénu, La Princesse de Babylone, komt m.i. maar één kleine roman (of groot verhaal) in aanmerking: Le Taureau Blanc. De rest bestaat uit kleine verhaaltjes die dikwijls achter een van de vier ‘beroemde’ grootere zijn uitgegeven, of tesamen met Micromégas; - en dan is er nog L'Homme aux Quarante Ecus, dat verwoed philosofisch is en zonder actie; allesbehalve een ‘roman’. Dus: Le Taureau Blanc, met een dik vraagteeken. II. Diderot. Hier blijf ik stemmen op Le Fils Naturel. Vooral als je er een aardige préfacier voor kunt vinden. De menschen die Ra-meau, Jacques, Bougainville, Le Rêve d'Alembert etc. hebben gekocht in allerlei bibliophielen-uitgaafjes kunnen er licht iets voor voelen. III Stendhal. Ik zou toch maar geven, als het eenigszins kan: Suora Scolastica. Het is vrij lang geleden uitgegeven, moeilijk te vinden en vrij duur (toch zeker veel duurder dan 40 frs.). De vraag is dus alleen: zijn er rechten op of niet? IV. Mérimée. Met L'Occasion (en een voorrede van Larbaud) hebben we, geloof ik, werkelijk iets goeds. Als je tijd hebt, kom Zaterdag of Zondag het ex. dat ik voor je heb klaarliggen bij mij ophalen. Er ligt ook een goedkoop ex. bij me, dat je kunt gebruiken voor den druk. Als ik jou was gaf ik dit als eerste nummer van de serie (of anders La Double Méprise), gevolgd door een Stendhal. V. Balzac. Ik heb een oud ex. van Jane la Pale opgeschommeld, (Bruxelles 1837, bij Meline, Cans et Compagnie, 2 kleine deeltjes, maar ieder toch ± 250 blz.) Het ex. behoort mij niet toe, maar je kunt het meenemen om het zelf door te kijken. Het lijkt mij wat lang! Het grappige is alleen dat het als een nieuwigheid van Balzac zou kunnen worden beschouwd (door de niet-kenners), omdat B. het later heeft omgewerkt, meen ik, en in ieder geval herdoopt. Je zou het dan moeten laten afdrukken naar dézen tekst. - Maar anders kan je misschien beter iets veel kleiners nemen als L'Enfant Maudit of zoo; - vraag aan een Balzac-kenner wat hij je aanraadt, als je niet wenscht te vervallen in de zooveelste herdruk van La Grenadière, La Fille aux Yeux d'Or of Le Colonel Chabert. VI. Gobineau. Ik ben druk bezig zijn Nouvelles Asiatiques te lezen. Ik geloof niet dat er iets in staat dat ik je meer kan aanraden dan Akrivie Phrangopoulo. Maar hierover later meer. (Ken je Adelaïde? en Mlle Irmois? N.R.F. Ik vond er niet veel aan; het deed mij een beetje denken aan de Stendhaltjes van Arland. Tot dusver is Akrivie voor mij verreweg de beste novelle van Gobineau.) - Ken je Scaramouche, door Pichon uitgegeven? ik niet. Is dàt misschien iets? Als ik de eerste zes van de serie zou moeten aankondigen zou ik dat, vooreerst althans, zoo doen: 1.Mérimée, L'Occasion (préface de Valery Larbaud). La Double Méprise? 2.Stendhal, Suora Scolastica (préface de Léautaud? Arland?) 3.Goubineau, Akrivie Phrangopoulo (préface de Malraux?) 4.Balzac,...............? (préface de E. Jaloux?) 5.Barbey d'Aurevilly? Nerval? Baudelaire? 6.Diderot? Voltaire? Sade? Of: La Dame de Pique van Pouchkine, vertaald door Mérimée. Je ziet, de twee laatste vinden we zeker wel. Naar de 4 eerste zou je alvast kunnen informeeren. De kwestie van rechten voor deze speciale Stendhal, en voor Gobineau, en de keus van de Balzac. Als het kan, kom spoedig de boeken bij me ophalen. Beste groeten, je EdP. P.S. - Er is nòg een mogelijkheid met Jane la Pale. Het verhaal zit aldus in elkaar: Een jongedame, Eugénie d'Arneuse wenscht te trouwen met den hertog de Landon, maar de hertog, ofschoon hij in principe met het huwelijk accoord gaat, kan er zich niet voor warm maken. (Dit is blz. 1-190.) Uit respect voor de juffrouw echter decideert hij zich en schrijft haar in een brief van een goede 100 blz. de geschiedenis van zijn eerste liefde en van de vrouw die hem nog altijd dwars zit. Dat is: L'Histoire de Jane la Pale (ou Mémoires d'Horace, duc de Landon-Tangis): van blz. 191-245 van deel I en van blz. 1-60 van deel II; dus ± 100 blz, zooals ik zei. Dit verhaal vormt een uitstekend geheel. Je zou het eruit kunnen lichten en het geven onder bovengenoemden titel, die trouwens zóó, midden in het boek staat. - Je zou het ook kunnen zetten: Histoire||de||JANE LA PALE, en boven den tekst, in cursief of kleine capitalen: ‘Le Due Horace de Landon-Tangis à Mademoiselle Eugénie d'Arneuse’ (omdat hij aan het begin en het einde nog zinspeelt over het huwelijk tusschen hun beiden.) - Maar... misschien vind je het minder prettig dat aan het eind de Jane van den brief ook nog in het verhaal voorkomt. De roman heeft n.l. na den brief nog een kleine 200 blz. In den brief zelf wordt natuurlijk geen vervolg voorzien: de duc zegt dat hij niet meer weet wat er van Jane geworden is en dat hij hoopt dat zijn huwelijk met Eugénie haar beeld (dat van Jane) verdrijven zal... Het kan dus eigenlijk niet mooier. Het beste is dat je zelf het boek even doorneemt. Lijkt de brief je opzichzelf mooi genoeg dan geef je rustig die 100 blz. onder den titel van Balzac zelf en je zou de aardigheid behouden van een werkelijke Balzac te geven naar een ouderen tekst en die niet meer onder dien titel in zijn volledige werken voorkomt. Om nog niet eens te zeggen dat er voor sommige menschen een speciale bekoring van dezen titel kan uitgaan; bijv. voor de bewonderaars van La Petite Jeanne Pale van Jean de Tinan. V'la. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 10 december 1927 Beste Van Ostaijen, Ik schrijf je slordig en weinig, want ik schrijf je uit bed. Veel te lang zonder mikmak rondgelopen bij zoveel kou en mist; nu dus weer een beetje betalen voor het ademen in deze wereld. - Ik zend je gelijk met dezen een Kurt Schwitters van 1847, geschreven door Dostojevski, en een bundeltjes van Houwink 1. uit de serie To the Happy Few van Stols - je ziet dan meteen het genre. Het is misschien wat Hollandsch, maar het is keurig. Stuur me je Barbaarse Dans als je wilt dat-i zo gedrukt wordt (ik heb er Stols al over gesproken). - Kopie van Burssens wordt volledig geplaatst; ik leg alles bij elkaar; eigenlik heb ik alles al behalve de kopie van jou. Geef op Kluwen van Ariadne aan wat eventueel zou kunnen vervallen (met een × in potlood b.v.) Tot nader; steeds je EdP E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 10 december 1927 Brussel, 10 Dec. '27. Beste Willink, Een snel antwoord op je brief. Laat de heele zaak v/d 11000 lullen vooreerst maar varen. Ik ontvang (geen 20 minuten geleden) een jammerbrief van Pia. Alles gaat beroerd! Hij denkt voorloopig niet aan de 11.000 verges. Je kunt me beter de tekst terugsturen. Over de teekeningen heb ik nog niet geschreven, ik bedoel aan V. Ostaijen, maar hij gaat zeker wel accoord. Hierover dus nader. De boel gaat niet ter perse vóór Januari en de eerste teekening heb ik hier. Een beter bericht. Stols loopt den laatsten tijd erg warm: ik heb hem een uitstekend idee aan de hand gedaan voor zijn fransche uitgaven: hij wou me directeur maken van een bepaalde serie! (ik ben ervan geschrokken), hij gaat een lang artikel over me zetten in den Gulden Winckel, misschien gaat-i me volgend jaar uitgeven, bref, het is prachtig. Ik heb van deze goede disposities geprofiteerd door hem te laten beloven jou werk te bezorgen. Hij heeft je adres genoteerd; licht vraagt hij je binnenkort iets: een portret van Malherbe of zoo. Ik heb gezegd dat je verdomd goed gedocumenteerd bent, allerlei portretten hebt, enz. en dat je speciaal vergeild bent op 17e eeuwers met snorren en baarden. Al wat je noodig hebt bezorg ik je, als het zoover is; je zegt maar altijd dat je bent voorzien. 1. Ander iets. Hij geeft een serie ‘rijmprenten’ uit: no 1 is verschenen (houtsnede van...?) gedicht van Greshoff; no 2 is......? gedicht van Timmermans; nu wil Stols een rijmprent van ons = houtsnede van jou, gedicht van mij. Begin maar vast. Snijd maar wat je wilt; mijn gedicht pas ik dan wel aan. - Maar ik vergeet dat je altijd scharrelt met maten en dikten. Ik zal dus de 1e rijmprent vragen en je die opsturen. 2. Beterschap met Mies! (Ik schrijf je anders ook uit bed, en ook met keelpijn.) Hartelijke groeten; steeds je EdP. Ik woon 13 rue Lesbroussart. P.S. - Poging tot Afstand zal nog wel komen. Ik vertrouwde het pak toe aan Henri, die natuurlijk weer het noodige heeft ‘gewacht’ met verzenden. De circulaire van V.O., is wat de commerciëele vormen aangaat, nog verre van volledig. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 11 december 1927 Brussel, Zondag. Beste Van Ostaijen, Ik krijg zojuist je cirkulaire 1. terug, die door handen is gegaan van Dinger en Blijstra. Ik heb alles netjes overgeschreven en in de Vries en te Winkel-spelling gezet voor de rust van de lezer. Zie je of er nu nog mee akkoord gaat, en stuur ze mij dan terug. Maar nog iets. Willink en ik hadden indertijd afgesproken dat, als het tijdschrift verscheen, hij een pentekening zou maken voor ieder nummer. Zo'n cliché kost 60 frs., maar die betaal ik dan buiten de rest om. We wilden die cliché's dan bij elkaar leggen en later een kleine map uitgeven met een paar inédits, en ik zou dan een tekst erbij schrijven, of we zouden (wat misschien aardiger is) ieder een tekst voor een tekening kunnen geven, wij vijf en mogelike latere medewerkers. In het tijdschrift komen de tekeningen dan vooreerst zonder tekst. Wat denk je ervan? Als je het goedvindt, zet dan op de inhoudsopgaaf van nr. 1 nog: ‘Dit nummer (en ieder volgend nummer) zal bovendien een tekening brengen (of bevatten) van A.C. Willink.’ 2. - Blijstra en Dinger hoef ik niet meer te vragen. Heb je ontvangen ‘Le Grand Dieu Pan’, een Engels verhaal door Toulet vertaald. Het is feitelikje reinste onzin, maar als men op een lange stoel ligt... De geest heeft soms van die rare berustingen. Tot nader; met beste wensen en handdruk steeds je EdP. P.S. - Ik dacht de cirkulaire te laten drukken in het formaat en op het papier van het tijdschrift. Zeg nog even in hoeveel exemplaren? Het postcheck-nr. zetten we wel in nr. 1 zelf; dat weten we dan. P.P.S. - De franse dichter Delavigne (ah, ce Casimir!) heb ik laten vallen om niet de indruk te geven dat we de mensen bij voorbaat willen doodslaan met citaten. 3. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 14 december 1927 Brussel, Woensdag. Beste Stols, Zou je een dezer dagen niet even bij me kunnen komen, liefst 's middags? De dokter heeft me verboden gedurende eenigen tijd uit te gaan, en ik heb verschillende dingen met je te bespreken. Wat Gobineau betreft: ik heb nu de zes Nouvelles Asiatiques gelezen; een paar ervan zijn zeer goed, maar toch, voor een aparte uitgave zie ik niets dat meer in aanmerking komt dan Akrivie Phrangopoulo. Ik houd het boek voor je aan, voor 't geval je het zelf door wilt zien. Akrivie staat in Souvenirs de Voyage (Grasset). Jane la Pale après tout onbruikbaar. Ik heb het nu van alle kanten bekeken: het is een hyper-romantisch ònding! - Jammer, want de titel was ‘alléchant’. De rest mondeling. Met beste groeten gaarne je EdP. 13 rue Lesbroussart: tram 81 tot de Pl. Ste Croix, vandaar 10 stappen de hoogte in. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 14 december 1927 Brussel, Woensdagavond. Beste van Ostaijen, Dank voor de cirkulaire, die naar de drukker is gebracht. Breuer heeft mij ook de definitieve prijzen opgegeven. 48 blz. van 40 regels per blz. (druk van Poging tot Afstand) op een goed vergé, komt ons, in 300 exx. op 990 frs. In 250 exx op 935 frs. en in 200 exx. op 880 frs. Hier in is begrepen een behoorlik solied omslag met titel en inhoudsopgaaf op de voorkant. Moet er meer op het omslag dan wordt het duurder. Mij dunkt, laat ons voor nr. 1:300 exx. nemen en 990 frs. bij elkaar brengen; en ons voor de rest met 200 exx. tevreden stellen, 100 voor hier en 100 voor Holland. De cirkulaire kost 85 frs. (in 300 exx.) De kaarten, 250 voor jou en 250 voor Dinger, kosten tesamen 35 francs. Dat maakt, tesamen, een kleine vóóruitgaaf van 120 frs. Het cliché voor Willink wordt op een apart velletje gedrukt, en door mij betaald. Wat denk je van de rest? - Ik geloof, wat de kopij betreft, dat alles zich prachtig schikken zal. Blijstra heeft n.l. besloten zijn Spookslot eerst in nr. 2 te plaatsen. Hij geeft eerst De Noodlottige Kogel (een werkelik aardig verhaal, een van de beste die hij geschreven heeft), plus nog twee kleinere prozastukjes. Je Kluwen van Ariadne kan dus geheel behouden worden (tussen haakjes, ik heb het met veel plezier zonet gelezen), je twee gedichten ook. De indeling van nummer 1 wordt dus, als ik goed zie, zo: P. van Ostaijen, Boere-Charleston 1. id., Alpejagerslied 2. id., Kluwen van Ariadne 3-7 E. du Perron, Zo een leeg bestaan 8-33 Gaston Burssens, Oud Liedje 34 id., Duel Schilder-Dichter 36-38 W.N. Dinger, Verzen 39-41 R. Blijstra, De Noodlottige Kogel 42-45 id., Kwartetconcert etc. 46-48 Deze volgorde lijkt mij ook de beste. 1. Ik zend je vandaag een ‘livret’ uitgegeven door Périer en R. de Geynst 2.. Niet onaardig maar... En dan zegt men niets verder. Laat ons zeggen, alsof we over heel iets anders spraken: ‘Hij is zo beminnelik jong, die Périer.’ Ik lees tot mijn grote voldoening dat je langzaam vooruitgaat. Ik mag vooreerst niet uit van de dokter. Het sneeuwt, het vriest, het is om de hele donderse boel aan elkaar te piesen. Ik ben zoeven naar Breuer geweet, maar Breuer is op precies 15 pas afstands; als ik me dan goed inbaker... Het is toch een rottige geschiedenis als je zo'n konstitutie hebt. Ik moet dan altijd aan jou denken om me weer met het leven te verzoenen. Jij hebt je dan toch blijkbaar nog een beetje meer verwaarloosd... Wanneer zullen wij rijk genoeg zijn om een modern landhuis te kunnen bezitten in Rapallo of Fiesole? Heeft Greshoff je al geschreven? Hij zit voor het ogenblik weer in Holland maar heeft me verleden week 2 of 3 maal je adres gevraagd. Nu, mijn beste, voorlopig tot dusver. Je EdP. P.S. Dat menen een gevaarlike wet is bleek onduidelik voor Blijstra 3.. Vandaar vnl. die ‘uitbreiding’ van mij. Het tussenvoegseltje van de ‘tweelingbroeders en tegenvoeters’ was van Dinger (aanmerkelik beknopt door mij.) Zo krijgt ieder z'n zin. P.P.S. - Après tout is het misschien beter als ik Dinger helemaal achteraan zet. Dan eindigt de revue op de ‘kwadrijnen’. Ik heb hem gevraagd of dit woord een afleiding uit het Perzies was. Hij heeft nog niet geantwoord. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 15 december 1927 Brussel, Donderdagavond. I (‘Het weer is nog altijd even rottig.’) Beste van Ostaijen, Gelijk met deze verzend ik een Nederl. vertaling van Het Niebelungenlied. 1. Jij die zo goed thuis bent in Germaanse letteren en dus ook in Germaanse rytmen en wendingen, jij hebt er misschien wat aan. Het schijnt dat die oude heer Brans 25 jaar op die vertaling heeft zoek gebracht, en dat zijn Nederlands poëem nu ook getrouw de maat van het origineel in al zijn schoonheid en gebrekkigheid weergeeft. - Hoe het zij, ik voel me erg bekocht aan dat boek, en nu ik het 3 of 4 maal tevergeefs - en op verschillende plaatsen - beproefd heb te lezen, geef ik het je gaarne cadeau. Moge 't je, mocht je er niet in kunnen zwijmelen, nog eens voor een citaat of verwijzing van dienst kunnen zijn. - Mijn opvoeding is trouwens zozeer verwaarloosd dat ik helemaal ongevoelig ben voor het epos, geloof ik, of het van Homeros, Vergilius, of Théroulde komt. Maar dit Niebelun-gen-lied spant voor mij de kroon. Die ‘Doornijksche Hagene’ lijkt me een Perrol met de Rode Hand, 2. maar dan ontdaan van alle faktoren die aanleiding zouden kunnen zijn tot amusement. Die blonde Siegfried is om op te schieten, wat een poen van een kerel! wat een blaaskaak en wat een draak, (draak hijzelf, veel meer dan het arme dier dat-i om zeep heeft gebracht). Die Brünhilde en Chriemhilde - godverdomme! ik vrij nog liever met twee van de gemeenste matrozehoeren die er in Antwerpen te vinden zijn. Ik vind het geheel in één woord onmogelik, een summum van wansmaak, van geouwehoer en belachelikheid. Als die kerels op het eind malkaar allemaal kapotslaan wordt het voor mij een poppekast-massacre. - Je moet mij toch eens eerlik vertellen wat jij van dat beroemde poëem denkt. - Het Roelandslied heb ik nog nèt kunnen lezen, maar ik was toen wat jonger. Nu: of het hoge Literatuur betreft of roman-feuilletons, het enige wat mij een verhaal doet slikken waarin men elkaar met zwaarden en degens te lijf gaat is een zekere verve die mij amuseert. Het moet schrille kleuren hebben en vlug vlug opschieten. Les Trots Mousquetaires lijkt mij het onovertroffen meesterstuk van het genre; ik houd ook van de Chroniques Italiennes van Stendhal (als ik het niet hoef te vergelijken met Rouge et Noir of La Chartreuse). Maar je voelt dat, om elkaar schielik en goed te vermoorden, men niet gehinderd moet worden door de versmaat; vooral als die versmaat, zoals in dit Niebelungenlied, zo allemachtig kreupel is. Er moeten dus wel andere waarden schuilen in dit zo beroemde gedicht. - Intussen, de taal van Ariosto is, naar het schijnt, buitengewoon zoetvloeiend, en volgens sommigen meer genuanceerd en soepel dan de taal van Dante; maar als ik één canto van de Orlando binnen heb, denk ik met welbehagen aan die heerlike vraag van de kardinaal d'Este: ‘Dico, messer Ludovico, dowe siete andata pescare tanto coglionerie?’ Ludovico had die avond een lang gezicht, want hij had net zijn mooiste passages voorgedragen. In de Italiaanse poëzie ken ik twee grote dichters: Aretino en Baffo. De Sonnetti Lussoriosi zijn heerlik: praat me van diè degenstooten en in dàt rytme toegebracht! Het leven is zo verdomd kort, dat ik me werkelik afvraag hoe er mensen zijn die dagen kunnen doorbrengen met het lezen van zwaarbezongen kloppartijen. Maar jij ligt op een lange stoel, hebben we al meer gezegd, en jij vindt misschien heel wat anders in dit oud-Germaanse heldendicht. In ieder geval, schrijf mij erover, en waar ik dwaal, laat het licht schijnen op mijn pad. Houd je goed, tot nader, geloof me steeds je EdP. P.S. - Wat de betaling van die 120× betreft voor cirkulaire en kaarten, me dunkt, we moesten ieder maar een 5e deel geven, d.i. 24 frs. Zend me dit geld zodra je kan en vraag Burssens of hij mij ook zoveel zendt. Dinger en Blijstra erover geschreven. Ik heb Dinger ook de gegevens verstrekt betreffende prijzen etc. en hem gevraagd zich met jou te verstaan. Voor de praktiese regeling van verzending, * en andere administratie hoef je mij dus niet te antwoorden. Ik hoor later dan wel wat jullie samen hebben uitgemaakt. - EdP. Een gewoon nr. (in 200 exx) kost ons dus 880×. Wij hebben 60 fl. = ± 850 frs + 100 frs van Burssens en jou samen, nietwaar? E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 16 december 1927 Vrijdag. II Beste van Ostaijen, Ik stel voor met het ‘Avontuur’ een kleine storm te provoceren in letterlievend Nederland. Met nr. 2, als je wilt, openen wij onze enquête. Ieder ‘jongere’ mag er aan meedoen; wij brengen iedere keer de antwoorden van twee of drie mensen. Ingesloten een vragenlijst die je moet keuren. Ik geef er meteen mijn antwoorden bij. 1. Als jij hetzelfde doet, dan Burssens en de twee anderen kan het een vermakelik spelletje worden. - Schrijf jij nu weer eens zo'n kwasi-serieus praatje als je voor de cirkulaire hebt gedaan, om er de enquête mee te verklaren. Spreek maar over zelfportretten door reflex of zoiets. Ik ben verdomme benieuwd jouw antwoorden te lezen! Wij drukken de vragen eerst: en dan de antwoorden van drie mensen; dat zou alles bij elkaar nog geen 5 blz. innemen, tenzij ieder antwoord een hele akte van geloof (of van berouw) inhield. Voilà alweer, mijn beste. Tracht je tijd zo goed mogelik door te komen en als het je plezier kan doen, denk dat ik ook opgesloten zit. Steeds je EdP. Als je akkoord gaat, zend de lijst dan maar door naar Burssens. (Ik heb er geen kopie van genomen.) E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 22 december 1927 Brux. 22-12.27. Beste van Ostaijen, Ingesloten de ‘strijdlustige’ brief van Dinger (van een zeer bescheiden strijdlust overigens en eindigend met de bekentenis van een ‘lezing in kleine - maar goede - kring’); - wat de administratie beteft, doe je alles maar met hem af buiten mij om, dat is afgesproken. - Dank voor de frs. 25 voor cirkulaire. - Greshoff zal je zeker nog schrijven, hij is voor de hele Paas- en Nieuwejaars-misère naar Holland, maar komt begin Januari verkwikt en energiek terug en dàn... zie je! Bon, je zult eens zien. - Mijn hart heeft even stilgestaan toen ik las van je buitenzitten bij deze kou. Godbewaarme, ik zou op de een of andere manier zorgen dat ik alle dagen een reaktie met verhoogde temperatuur had. Wat is dat voor barbaarsheid? - De cirkulaire van Opbouwen 1. heb ik gezien en prachtig bevonden; die mensen die niets ‘onverlet’ zullen laten en het ook over het ‘leven’ dus willen hebben. Pauvres sacs à merdre tout de même, om met Ubu te spreken die ondanks alles toch een àndere kerel was! - Je hebt zeer schoon gelijk wat betreft het 2e deel van M. Lecoq en ik ben stom geweest om te vergeten je te zeggen dat je desgewenst dat maar ongelezen moest laten. Het eerste deel had gevolgd moeten worden door een résumé van dat tweede 2. * deel in 2 of 3 hfdst. hoogstens. Maar Lecoq is levend, nietwaar, het is niet de fantoom-detektief die alleen maar aan zijn pijp zuigt, tegen het eind zijn revolver trekt en alles mooi opknapt in drie zetten. Le Crime d'Orcival is als ensemble veel beter, en het drama buiten Lecoq om wordt veel korter verteld en is èn eenvoudiger èn interessanter (op zichzelf beschouwd ook). - En ah! wat ik ook nog zeggen wou: het 2e deel van M. Lecoq dus is inderdaad slecht, maar... de Nibelungen is oneindig slechter! Ik verwacht nog altijd een praatje van je daarover. Een grapje op zichzelf is de grap die Dinger meent te maken met ‘avonturiers’. Ja-a-a, dat was niet gepiest!... Dat hadden jij en ik nu eens lekker niet gevonden, wat? Mijn vragelijst en antwoorden krijg ik dus van Burssens terug. Maar jou vind ik in dit geval een vage grappemaker. Zo meteen krijgt Dinger gelijk met zijn hekel tegen dat redakteurschap van ons. Want ‘eilieve’: waarom ben jij niet verkiesbaar als redakteur? en voilà des idées! zou het mondaine Franse meisje zeggen. Wij wensen - altans ik wens - in onze antwoorden de grootst mogelike eerlikheid, EERLIKHEID, ja, zie Dirk Coster, mijnheer! Als jij vindt dat de grootste dichter is: Paul van Ostaijen, en de interessantste dichter ook: Paul van Ostaijen, dan schrijf je netjes en voluit twee maal onder elkaar: Paul van Ostaijen, en je zegt er desnoods bij: ‘omdat....’ - Neen, mijn beste, doe alsjeblieft mee aan die grap, ik bid je, en laat het zònder inspanning geschieden. Wat je daar allemaal gevraagd wordt, weet je sedert lang, en het tegendeel maakje zelfs de kat niet wijs. Ik zou willen voorstellen dat de hele ‘redaktie’ in nr. 2 op de proppen komt: Dinger incluis, en als alle antwoorden binnen-zijn zal ik een openingspraatje schrijven, zó boeiend en zó sprankelend van vernuft en geest, zie je, dat iedere aanvaller van te voren overrompeld, ontwapend en verkracht staat. Dan zeg jij óók eens tegen mij: - Ah, toi, tu es un brave! - Dus voorwaarts marsj! van Ostaijen in top, of het hele spelletje intresseert mij niet meer. Wees nu eens niet koppig, zoals de moeder tot het kind zegt dat voor deze keer géén sjelei op z'n boterham b'lieft, - en doe in je volgend epistel je antwoorden, zonder inspanning * en gewetensbezwaren. Als ik op vraag 1 en 2: P. van Ostaijen zie staan, dan begin ik een boere-charleston en roep: bravo! bravo! bravo! (bravo, wel te verstaan, voor van Ostaijen.) Ik heb van Greshoff een boekje te leen gehad van Albert Helman: Zuid-Zuid-West, bij De Gemeenschap verschenen. Wat is dat een aardige, lieve jongen, wat schrijft-i een wèrkelik sympatiek proza, en wat zou hij een frisse, aardige kijk op de dingen hebben als hij ook al niet zo vergodsdienst was. Dat vind ik nu akelig jammer van zo'n jongen als Helman. Van Wies Moens kan het me niets schelen omdat de man, buiten zijn godsdienst om, zowel wat stijl als wat smoelwerk aangaat voor mijn part direkt de poubelle mag vullen; en dan heb ik nòg zo'n aterling gezien met een fysionomie om er (in Maldororstijl) ‘drie dagen en drie nachten lang zijn drek op te lozen’; die man stond in Erts en was onlangs kapot gegaan, wat voor die heren (van Erts) reden was om er een ongelooflike rotstudie van die man over Baudelaire in te zetten (zo in de toon geschreven van de concierge die haar verloren ‘regels’ beweent). Was dàt een vent! - kan het Bruning zijn? 3. - een smoel, mijnheer! een paar onverdragelike oogjes achter een brilletje, en van die dunne zwarte ongelijke haren die men bij sommige zéér gehavende veldratten aantreft. Zie je, als ik zo'n vent tegenkom en ik lees dat-i er niet meer is, dan kan ik er niets aan doen, maar dan verzucht ik uit de grond van mijn hart: ‘Wat goed dat-i zo gauw verrekt is’. - En dan die studie over Baudelaire, daarachter... niet alleen het smoel van de casuïst, maar in alle opzichten ‘le vicaire aux pieds sales’. En zo'n lulletje weet natuurlik niet dat Baudelaire schreef: ‘Rien que le contact d'un curé souillon suffit pour me rendre athée’. Er zijn zo van die gezegden die men die heren niet genoeg zou kunnen toedienen. ‘Notre Baudelaire’ van de Roseau d'Or en nu van die Bruning(?) en de Rimbaud waar Claudel een mystikus van gemaakt heeft, à l'instar van zusje Isabelle en schoonbroer Paterne Berrichon... 4. Het is om te kotsen, en de eenige ‘vruchten’ die een dergelijke reklame-voor-gekwelde-zielen afwerpt zijn figuren als van der Voorde. - Je moet me toch eens inlichten wat dat voor mensen zijn daar in De Gemeenschap. Is Helman de enige aardige jongen of is er meer zo in verzeild? Tot welke groep behoort die Engelman? (de naam voorspelt niet veel goeds...) Jij die de prestaties van die mensen volgt, geef me eens een overzichtje. Dit Zuid-Zuid-West is voor mij zeer genietbaar (voor mij die bovendien een mede-‘koloniaal’ ben van die Helman, al kom ik ook uit tegengestelde richting), maar de inleiding en epiloog krijg je natuurlik van me cadeau. God is de jager, God is de lamp, God is de berg, God is de... ik geloof God-verdom-ze! dat ze alleen nog maar niet geschreven hebben dat God de bordeelhouder was van deze wereld, en toch, zie eens aan, wat een beeld! - Ik zal toch eens zo'n praatje gaan houden, op een keer, voor ‘Avontuur’ (je moet mij dan eens een schuif jong-christelike lektuur bezorgen). 5. Misschien schrijf ik ook nog eens een ‘Gebed aan de Veelbesproken God’, in rijmloze verzen, natuurlik, à la Wies Moens. - En als dat alles nu werkelike ernst was - onder ons gezegd - maar het is niets anders dan een kwasi-automatiese, STOMME REAKTIE. Men merkt het overigens aan de toon, een werkelike godsdienstigheid zou ons, of wij zouden willen of niet, ontroeren. - Ah! mijn twede velletje is vol. Ik druk je ongodsdienstig de hand en wens je het beste. Je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 22 december 1927 Brussel, 22.12.27. ('s avonds) B.v.O. - Van het minder slechte weer profiterend ben ik zoeven uitgeweest en heb bij Breuer van alles en nog wat opgehaald; vandaar dit derde schrijven, vandaag. 1. Mocht Blijstra je bevallen schrijf hem dan een ‘hartelik woordje’. Zijn adres is 53 Reinier Claessenstraat, Amsterdam. Zijn voorletter R., zooals ik je geloof ik reeds schreef (en o jee! het staat natuurlik ook op het boek 2.). Claude le Petit was een ongedurige jongen die op 17-jarige leeftijd een pastoor doodsloeg; natuurlik doet zich ook hier de vraag op of het niet uit een te groot verlangen naar GOD gebeurde; - en die overigens op 22- jarige leeftijd door de Jezuïeten is verbrand voor het schrijven van zijn satyrieke dichtbundel Le Bordel des Muses ou les Neuf Pucelles Putains. Het gedicht wat ik je hierbij zend 3. is onuitgegeven: Lachèvre heeft het in een revue voor 17e eeuwse dingen afgedrukt, maar apart van zijn overig werk, waarvan fragmenten verschenen Paris Ridicule (Doyon, La Connaissance, nog zeer onlangs), en moeiliker te vinden: Rome Ridicule en Madrid Ridicule. Bref, Le Petit was een soort Rimbaud als mens - een even grote vagebond ook - al had hij niet zoveel ‘genie’. - Ik eindig, na hierin werkelik het briefje van Dinger te hebben gesloten. Je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 23 december 1927 Brussel, 23.12.27. Beste Willink, Stols heeft de vlucht genomen naar Holland, en hoogstwschl. zie ik hem tegen 5 of 6 Januari eerst terug. Ik verkeer dus geheel in jouw omstandigheden van afwachten maar. Greshoff is ook naar Holland. En verder gaan heden de IJzeren Vlinders verzonden. Als ik meer geld had gehad had ik Blijstra gisteravond getelegrapheerd. - Het omslag is niet erg mooi, maar de rest is zeer net, de teekening niet het minst. Ik heb met deze kou voortdurend gevangen gezeten, - kan je dus niets vertellen. De verhalen van Tchekov zijn na aandachtige lezing door mij gekozen: je zou, dacht ik, ze wel erg aardig kunnen vinden. 1. - Ik ontving vanmorgen een voorstel van Bl. tot het inrichten van een rubriek in het tijdschrift in het genre van de Marginalia van de Vr. Bladen (die ik niet ken), enfin, een soort ‘opmerkingen in 3 regels’. Ik heb er niets tegen, wil hem dit zeggen; ik zal er Van Ostaijen bij gelegenheid over schrijven: ik geloof dat hij ook sedert lang voor zooiets voelde. Het sonnet dat Stols mij voor de rijmprent gevraagd heeft, is geschreven en heeft zelfs het voordeel, misschien, van bij verkoudheid geschreven te zijn. Het moet, zei Stols, bij den burger in de gang worden opgehangen en zoo zoetjes aan door ‘denzelve’ van buiten worden geleerd. Hierbij dus vast de tekst. Sonnet van burgerdeugd 2. De trammen tuimlen door de lange straten; Al 't leven buiten, en de ramen dicht; Wat thee voor ons, en de avond te verpraten. De lamp streelt rustig ons voornaam gezicht. Inbrekers, wurgers, roovers en piraten, En de eerste Zondvloed en het laatst Gericht - Elke onrust heeft ons deugdzaam hart verlaten. O thee! o vriendschap! o kalmeerend licht! Straks koestert ons het donker; morgen loopen Wij opgefleurd te koopen of verkoopen: Tragedie blijft tragedie, klein of groot. Genoeg vermoeienis om 's nachts te slapen; Alle overgangen tusschen lach en gapen; En aan het eind, de Liefderijke Dood. Zie of het je voldoende voor een ‘snede’ inspireert. En als je mij een plezier wilt doen, toe, vergeet de thee niet... Ik weet met-dat-al nog heelemaal niet of Stols er wel tevreden over is. Misschien moet ik het wel overmaken?? Enfin, houd je goed, verzorg de vrouw en je gezwollen liezen en geloof aan de ‘koesterende’ gevoelens van je vriend den sonnetschrijver, EdP. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 25 december 1927 Brussel, 25.12.27. Waarde Burssens, 1. Dank voor het geld. De cirkulaire zal eerstdaags wel verschijnen; ik weet niet of je het praatje kent dat v.O. ervoor geschreven heeft; het is werkelik wel aardig. Hoeveel exx. wens je persoonlik ervan? De oplaag is 800 exx. (waarvan 500 voor Holland). Voor de tweemaandelikse nummers draag je dus, evenals v.O. 50 frs. bij. Een nummer van 48 blz. (40 regels per blz.) groot-octavo kost ons, in 200 exx. gedrukt ( ± 100 voor Vlaanderen en 100 voor Holland): 880 francs. Dinger en Blijstra dragen ieder fl.20. per nummer bij, dat is dus ± 560 frs., V.O. en jij 100 frs. dat wordt 660 frs., en ik ook fl.20 of ± 280 frs., dat wordt 940 frs. - je ziet, er schiet dus zelfs nog wat over voor de port of dergelijke uitgaven. Hierbuitenom betaal ik nog een lijn-cliché per nummer: ± 75 frs. Willink geeft de tekeningen, die hij later in een bundel denkt uit te geven, met teksten van ons allen. Als we genoeg abonné's krijgen zouden wij voor 1929 het tijdschrift kunnen uitbreiden of - zo houden, maar zonder financiële bijdrage van onze kant. Wat je misschien ook interesseert is de inhoud van het eerste nummer (dat in 300 exx. verschijnt, met het oog op de reklame). Dat wordt ongeveer zo: P. van Ostaijen , Boere-Charleston 1 blz. - , Alpejagerslied 1 blz. - , Kluwen van Ariadne 5 blz E. du Perron , Zo leeg een Bestaan 24 blz? G. Burssens , Oud Liedje 1 blz. - , Duel Kunstschilder X. Dichter Z. 4 blz. R. Blijstra , De Noodlottige Kogel 3 blz - , Kwartet-Concert 2 blz - , Romanties Beeld 1 blz W.N. Dinger , Verzen en kwatrijnen 3 blz. Je ziet: het eerste nr. komt vol zonder enige kritiese bladvulling; een zo grote verzameling scheppend werk is, voor Holland altans, bijna ‘ontstellend’! Ik zou je willen vragen mij nog een gedicht te sturen als je dat hebt, 1e omdat je voorlopig vooral bekend bent als dichter (en dit eerste nummer voor een heleboel mensen met een voorstelling gelijk staat), 2e voor het ‘evenwicht’, - waarmee ik bedoel dat het Oud Liedje alleen een beetje schraal staat tegenover de 4 blz. van Het Duel. De plaatsruimte hangt eigenlik erg af (in dit eerste num-mer) van het oppervlak dat mijn verhaal zal beslaan), maar ik geloof eerder dat het minder wordt als 24 blz. Er zouden dus best een groter of twee kleinere gedichten van je op een openvallende bladzij kunnen staan. Nu een andere kwestie. V.O. schreef mij dat hij mijn vragen en antwoorden voor een ‘enquête’ die ik hem voorstelde aan jou had doorgezonden. Hij vond die ‘enquête’ wel aardig, zei hij, maar bleef er zelf liefst buiten. Zo intussen heb ik het niet bedoeld. Ik stel voor dat in nr. 2. de hele ‘redaktie’ tenminste op de proppen komt. Als de antwoorden van de anderen niet erg veel langer worden dan de mijne wordt dat een kwestie van 6 à 7 blz. (ook als ik er, zoals V.O. mij verzocht, een praatje aan laat voorafgaan). - V.O. meende dat de redakteuren zelf niet in aanmerking kwamen om ‘gekozen’ te worden; dit is niet mijn gevoel; ik zal wel iets in het praatje vooraf zetten over ‘volstrekte eerlikheid’ of zo: het soort eerlikheid dat niet schroomt zijn gal te spugen aan de ene kant, maar dat aan de andere kant evenmin schroomt zichzelf voor de interessantste man in de letteren te houden. Als V.O. dus vindt dat hij zelf de grootste of de interessantste dichter is, of beide, dan vult hij voor mijn part rustig zijn eigen naam in, met of zonder motivering. Hetzelfde geldt voor jou. Ik schrijf je dit hopelik tijdig genoeg opdat je je geen geweld aandoe bij het opmaken van je antwoordelijst. Ik weet dat je V.O. als dichter zeer hoogschat; is deze hoogschatting zo dat je hem direkt boven iedere andere levende - of jongere - dichter stelt, laat je dan niet weerhouden door V.O.'s - of je eigen - ‘redakteurschap’. En nogmaals: als we antipatiek genoeg durven zijn om sommige lievelingen van het groot publiek uit te moeren, laat ons er dan ook maar antipatiek genoeg bij durven zijn om het verwijt van ‘adoration mutuelle’ te riskeren. - Daarom ook, voordat ik mijn praatje vooraf opstel, had ik graag eerst al onze antwoorden binnen. Ik zend je, gelijk met deze, een ex. van Blijstra's eerste bundel, IJzeren Vlinders. Blijstra is als mens een erg aardige kerel, en wat dit eerste werk betreft, het is verre van volmaakt, maar het geeft, dunkt mij, verwachtingen, vooral ook omdat het uit Holland komt. Het is tenminste alvast geen mooischrijver, geen zedemeester en geen Godverkrachter (vat dit laatste woord niet verkeerd op: voor mij zijn de ergste Godverkrachters die prille oude hoeren die geen tien regels meer kunnen schrijven zonder God op de een of andere manier ertussen te werken). Uit Holland komend lijkt mij Blijstra's werk, met al zijn fouten en tekortkomingen, tenminste fris. En teken erbij aan dat de man werkelik zo goed als geen auteurs-ijdelheidjes heeft. De heer Dinger is een heel ander iemand: als schrijver en als mens. Ik verwacht van hem, om eerlik te zijn, hoogstens ‘dragelike’ dingen. Maar hij heeft zich erg warm gemaakt voor het blaadje (het heeft zelfs niet veel gescheeld of hij had er de ongelooflikste kerels bij gehaald), en als hij als uitgever en medewerker - wat zeg ik? mede-REDAKTEUR! - genoeg warmte overhouden blijft... Trouwens (men moet optimist zijn, een enkele keer), misschien grijpen er in de man, door zijn min of meer gedwongen ‘avonturierschap’, de grootste veranderingen nog plaats! Wij smalen dus niet ende wachten. Ziezo: mogen deze 4 blz. je enigszins hebben ingelicht. Ik kreeg gewetenswroeging over een zo afwezige redakteur. Doe nu alle voorstellen die je wilt: je weet, je hebt evenveel ‘stem in het kapittel’ als ieder van de vier anderen. Tot nader; geloof me, met hartelike groet je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan O.-J. Périer Brussel, 26 december 1927 13 rue Lesbroussart 26.12.27. Mon cher Périer, J'ai reçu hier soir le portrait de M. Barnabooth dont je vous remercie bien cordialement. Je m'étais rendu chez vous la même aprèsmidi entre 3 et 4 heures, j'avais sonné mais personne n'était venu ouvrir et les volets étaient clos. Tout à l'heure j'ai essayé de nouveau; même histoire. J'ai admiré votre porte qui est vraîment élégante et le numéro de votre maison qui est en italique. Puis j'ai laissé glisser dans la boîte aux lettres deux petits bouquins qui vous étaient destinés depuis longtemps et qui vous amuseront, j'espère. Et voilà. Je ne sais plus si vous êtes à Bruxelles ou au Zoute et je vous écris à tout hasard. Faites-moi signe quand vous serez rentré ou entré en possession des deux bouquins et de ce mot. Croyez-moi bien à vous EduPerron P.S. Le journal du fameux Jack 1. est bien au-dessus de mes forces (hé-las!) - Et quel genre de ‘documents’ désirez-vous sur l'amour? il faudrait m'expliquer cela, car entre nous... Mais dans une dizaine de jours j'aurai qq.chose pour vous qui vous intéressera sûrement. (Moi aussi j'ai mes petits mystères.) P.P.S. Ah!. j'ai oublié de vous dire que j'ai aussi téléphoné à ‘l'heure du diner’. Pas de réponse. Recommencerai-je demain? E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 28 december 1927 Brussel, 28.12.27. Beste Willink, De kou is een beetje verminderd, maar overigens is het toch nog merkwaardig vies weer. Ik ben twee drie keer uit kunnen gaan en met natte voeten thuisgekomen. Nog zoo'n beschikking van niks, zoo'n winter! Is Miesje beter en zijn de liezen geslonken? In ieder geval, om je op te vroolijken zend ik je de vrucht van mijn winteruren. Ik moest nog altijd een paar erotische gedichten schrijven voor Kontakten. 1. Hier zijn ze dan (en het boekje is klaar): Stanza's voor Sofie * Sofie, zal dus je kut steeds onbespoten blijven Omdat je man is dood? Behoor je naar den geest tot de uitgedroogde wijven Die smullen van oud brood? Een vrouw als jij zoo schoon, met zulke ferme borsten, Is ànder voedsel waard, En kieze vrijelijk uit de allergrootste worsten Van hemel en van aard! Een ieder die je ziet voelt ras zijn pik verstijven En smelten zijn gemoed. Zal 't knopje van je kut nooit meer in pielvocht drijven Of zwemmen in den vloed? Het is niet goed, Sofie, te kniezen om een kerel, Sedert zoo lang verrot, En je arme kittelaar te bergen als een perel In een vergeten pot. Een kittelaar verlangt dat men hem poetse en schure, Niet met de hand alleen, Maar met een warmen lul, opdat hij niet verzure, Kaars-recht en hard als steen. Ay steenhard, maar toch zacht, want als de zachtste zijde, Fluweel-zacht is zijn hoofd. Je zoudt eens zien, Sofie, hoe je van vreugde schreide Werd weer je kut gekloofd. Een dronken bruiloftszang zou in je boezem schallen Wreef men je kittelaar weer, En minziek greep je hand de kostelijke ballen Gezwollen van het smeer. Je hoofd werd rood als wijn, je wangen zouden gloeien, Je mond zou open-staan, En opener de snee waarin het smeer zou vloeien Bij 't klimmend harder gaan. Kreeg ik je kut, Sofie, ik zweer je ik zou haar smeren Zes keeren zonder rust; En vóór de dageraad opnieuw zes groote keeren Met ongeknakten lust. Ha! zoo een ganschen nacht elkander te beworstlen, Mijn dolk diep in je schoot, Wijl je behaarde wond mijn blooten dolk zou borstlen In spartelenden dood! Steeds schooner zou je ontwake' en hechter zouden kleven Mijn wapen en je schee, En uit mijn golven steeg je tot het nieuwe leven Als Venus uit de zee! Sofie! Sofie! maak haast, verlaat de grauwe zonde! Verlos je kittelaar! Gebied mijn dolk te bore' een nieuwe, frissche wonde Door 't welig tierend haar! Want welbeschouwd, kan 't zijn, Sofie, dat de oude lippen Niet gansch zijn saamgegroeid? Als 't waar is dat zoo lang geen duimpje zelfs mocht glippen In 't gat zoo schaars-besproeid. Het is een troostloos dal, een oord van booze droomen Verwilderd en onfrisch, Waar door 't verstopt kanaal soms klagelijk komt stroomen Een heel klein straaltje pis. Een gansch verlaten kut is meer nog uit den Booze Dan een verlaten boot. Al stierf de kapitein, heeft geen van de matrozen Een welgeschapen kloot? Vervloekt de huichlarij die meent te mogen schutten Een kut tegen een pik! Die maakt dat zooveel schimmel bloeit op zooveel kutten Zoovele duimen dik! Sofie, je schudt het hoofd, maar wil nog even hooren En zink dan in den dut; Dit is de grootste ramp een schoone vrouw beschoren: Een ongesmeerde kut! Je ziet, het geheel is niet van zekere grootheid ontbloot! Het is trouwens geschreven in de maat van de beroemde ‘Consolation à M. Du Périer sur la mort de sa fille’, van Malherbe. Zonder dat mijn verzen een oogenblik de vergelijking met het origineel zouden kunnen doorstaan, is er toch iets van de plechtigheid van toon in overgewaaid. Je moet natuurlijk, als je mijn poëem op een familieavondje zou willen voorlezen, de verzen goed scandeeren. Anders gaat veel van de schoonheid van het ensemble verloren. Goed; hier volgt een ander dingetje in een hupscher maat. Het heeft trouwens ook al een veel minder nobel opschrift: [Maar ik zet het liefst op de volgende blz. voor de meerdere fraaiheid van compositie:] Liedje voor een oude hoer Amanda, je jaren, Je grijzende haren, Je vingers als scharen Deren mij geen zier, Want slechts in jouw armen Kan men zich zóó warmen, Een hoorn in je darmen En geil als een stier. De paarsroode randen Om je oogen, je tanden Zoo zwart als je schande Van hoer lang-verrot, 't Is niets, want je prammen, Je tepels als krammen, Je dijen als hammen Zijn 't hoogste genot. Zoolang je kunt graaien Naar ballen, doen laaien De lullen, en draaien Ze glad in je hel, Zoolang zal je blijven Het Wijf van de wijven Die wrijven de stijven Tot lappen rauw vel. De gretige lippen Die niets laten glippen, De sliertende slippen Van je kale trut, Hebbe' op alle wijzen De wortels, radijzen, Komkommers, saucijzen, Geslikt en beschut. Maar wat mij doet branden En valle' in je handen, Ten spijt van Yolande Zoo blank en zoo blond, Het zijn je twee billen Die persen en drillen Als mijn pijl mag trillen In 't gat van je kont! Zonder overdrijving mag gezegd worden dat dit van een veel minder hooge inspiratie getuigt. Ik zou je zelfs willen afraden dit vers voor te dragen op den familieavond. Het moet bovendien hier en daar nog wat worden verbeterd. - Daarentegen, is volgens mij, van een zeer verfijnde toon weer, de volgende in rondeelvorm gehouden toespraak tot de een of andere voorname Haagsche dame (ik denk aan die nicht die op 40 jaar is getrouwd met een weduwnaar van in de 50 en van wie ik nog steeds niet zeker weet of ze wel haar maagdom verloren heeft.) Daar gaat-i; luister! Rondeel voor Jehanne Een lui, mevrouw, had u sinds lang doorstoken Spraakt gij niet steeds van 't stikkende berouw Dat zwart boven der minne vlam zou smoken En van uw heer, dat beeld van huwlijkstrouw Dat zelfs in bed steeds houdt zijn broek geloken. Het blijft de fraaiste hulde aan iedre vrouw: Een lui. Al heeft uw heer nooit bij u ingebroken, De zaak is klaar en hoeft niet lang besproken, Het is: een heer zoo sloom en vroom en lauw: Een lul. Zoek geen poëtische pretenties achter dit maaksel van mijn bevroren handen waarvan het generaal-opschrift luidt: ‘NAAR OUD GEBRUIK’. Moge het je éven hebben kunnen vermaken - ik heb niet verwacht dat het je van geestdrift zou doen brullen of op andere wijze in lichte-laaie zetten! Je zou me tòch een zeer groot plezier doen als je er het een of ander succesje - hoe huiselijk en klein ook - mee zou kunnen bereiken: bijv. als Miesje er met niet al te veel mishagen naar zou luisteren of als je moeder in den een of anderen regel een souvenir zou hervinden uit haar kinderjaren. - In afwachting van je lof of blaam blijf ik als steeds je zeer toegewijde EduPerron VEEL {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} JAARSWENSCHEN. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 28 en 29 december 1927 Brussel, 28.12.27 Beste van Ostaijen, Ingesloten een wat kort briefje van de heer Dinger die er de pest over in heeft dat hij een antwoord terugontving op zijn antwoord over die ‘kwadrijnen’-kwestie. Op mijn vraag n.l. of het een afleiding uit het Perzies was heeft hij geantwoord dat hij dr schreef om ‘klankassociaties met Jan Klaassen's vrouw te vermijden’, verder omdat dr gemakkeliker was uit te spreken dan tr en omdat men toch ook schreef ‘quadraat’ en ‘quadrille’. - Ik heb hem toen attent gemaakt op de nieuwe ‘klank-associaties’ die zich hebben voorgedaan nu hij aan het ‘kwâ-dreinen’ ging, en heb gevraagd of iemand die b.v. ‘dualisme’ te lang vond ook voor het gemak ‘bilisme’ zou mogen schrijven omdat men immers ook schrijft ‘binocle’ en ‘bigamie’. - Dergelijke vragen komen natuurlik niet te pas; dus hij is, geloof ik, een beetje boos... Ingesloten verder een uitknipsel dat ook van hem komt. De cirkulaire zal ik eerstdaags ophalen. Dinger vraagt 500 exx. Ikke 10 exx. Blijstra?... Burssens?... De rest is voor jou. Er worden 800 exx. gedrukt. Dinger vond dat 500 exx. voor hem erg krap gerekend was (hij heeft blijkbaar grote plannen). Nu moet ik vanjou weten, gegeven de ‘goedkeuring’ van Dinger, of je ook met het omslag zoals ik me dat dacht, akkoord gaat. Ik dacht het ongeveer zo: Vandaar zijn vraag of je je naam wenst of ‘Het Sienjaal’. Inplaats van '28 kan natuurlik ook staan: Februari 1928. Verander wat je niet goeddunkt. Moet boven ‘Avontuur’ misschien nog: ‘2 mndl. tijdschrift’ staan? - Moet binnenin ook nog iets herhaald worden: redaktie- & administratieadressen of zo? (liever niet; met het oog op de bereken- {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} de prijs). In de tekst zelf zag ik liefst niets, met het oog op het bijeenbinden van de nummers: geen hoofd zelfs. Op blz. 1. komt Boere-Charleston. Misschien aan de voet van de eerste bladzij in klein kursief te herhalen: Avontuur 1. (2. enz). Met nr. 6. geven we los-ingelegd een titelpagina en inhoudsopgaaf: 2 blz. voor vóór en 2 voor achter. Waar moeten de praktiese dingen dus vermeld worden? Schrijf me spoedig terug, en geloof me steeds je EdP. Het papier voor het omslag kan zijn licht (mos) groen of oranje. Ik vind het eerste beter. 29.12.27 II B.v.O. - Ik maak de enveloppe weer open omdat daarjuist je lange brief binnenkwam. Na lezing daarvan voel ik mij - vreemd genoeg - min of meer beschaamd, terwijl feitelik, van uit de burgelike moraal uit oordelende - jij dat behoorde te zijn! Ik onderzoek mij dus en merk dat mijn beschaamdheid is: 1e vrees dat je zoudt kunnen denken dat ik op die voorgeschreven schaamte van jou gerekend had. 2e dat ik mij misschien eerder klein voel omdat ik mij in de hoek gedreven zie door de logika van je betoog. Daar is n.l. ook nog die ‘Lecoq-hinderlaag’! - Montrond die terwijl hij met kaarten valsspeelde op een dergelijke manier werd betrapt verdedigde zich niet maar gooide de betrapper zijn kaartspel in het gezicht met het antwoord: ‘C'est possible que je triche, mais je n'aime pas qu'on me le dise!’ Waaruit een duel voortkwam, maar waardoor de kwestie verplaatst werd. - Gegeven echter onze grotere vriendschapsverhouding moet ik mij op een zuiverder manier verdedigen. Goed, ik zal proberen tot een even grote openhartigheid te komen, omdat openhartigheid in dit duel nu eenmaal het wapen schijnt te zijn. 1e. Je zegt: je waande mij je supporter en je ziet mijn toejuichingen in de eerste schermutseling gaan naar de tegenpartij. Maar ik zie geen ‘schermutseling’ en geen ‘tegenpartij’ waar jij die ziet. En ik ga zo ver te beweren dat, zag ik ze wèl, zoals jij, ik plichtshalve aan jouw zijde zou blijven staan. - Toen ik die enquête voorstelde dacht ik juist aan een mogelike, te vinden lijn, terwijl de antwoorden voort zouden komen niet uit de strijder, niet uit de partijman in de kunst, maar uit het individu. Anders waren sommige van mijn antwoorden geheel anders geweest. 2e. De Lecoq-hinderlaag gaat niet geheel op. Er is, in dergelijke gevallen, toch altijd een kleine kwestie van ‘mimetisme’, en ik heb, om je aangenaam te zijn, zeker dingen gezegd of (mooier uitgedrukt) ‘toezeggingen gedaan’ (let wel: toezegging, altijd, tegenover mijn eigen gevoel) waar ik, alleen gelaten, zelfs niet over zou hebben gedacht. Bijv. ik zou het erg vervelend vinden - waarlik! - als jij op de vraag wie de interessantste prozaschrijver is, zou antwoorden: E. du Perron! Ik zou achteraf misschien erg gevleid zijn en mijzelf voorhouden: ‘maar als hij nu niet anders kòn?’ - mijn spontaanste bedenking zou zijn: ‘had hij dat nu maar niet gedaan!’ Denkje nu even in mijn plaats tegenover jou. Mijn antwoorden - de eerste! - mijn vragelijst vergezellend, naar jou toe, om je te vragen wat je erover denkt, en met op 2 punten: P.v. Ostaijen - mijn beste, zeg wat je wilt, maar mij had het niet verwonderd als je dat verdomd goedkoop had gevonden. Maar ik houd hier misschien te veel rekening met de mens v.O. en niet met de strijdende dichter v.O. (Je ziet n.l. Minne en Houwink als een soort tegenpartij.) - Toen je me, lang na die eerste toezending, schreef dat je wel niet verkiesbaar zou zijn, heb ik niet aan een hinderlaag gedacht maar gemeend dat je eenvoudigweg op jezelf wilde stemmen en ik gaf mijn antwoord. Maar dit antwoord gold voor jou, en stel dat het voor mij kon gelden, het kon toch niet meer gelden voor mijn antwoordelijst vóór deze gedachtewisseling geschreven. Dezelfde die ik toen was ben ik nu ook nog, zal je, hoop ik, niet zeggen? Ik zou weer van dat zeker ‘mimetisme’ spreken en zulke bij voorbaat overtuigde mensen zijn wij niet (denk aan de Grote Vriend uit Huize-aan-Zee, die man heeft bestaan (bestaat trouwens nog) en heeft mij ondanks al zijn toewijding altijd hartgrondig geërgerd) - of altans ben ik dus niet. Ik ga zelfs zover van te beweren dat zouden jij, Dinger, Blijstra en Burssens vóór mij op die vragelijst hebben geantwoord en zouden jullie antwoorden mij bekend zijn geweest, mijn lijst wschl. geheel anders zou zijn uitgevallen. Het was daarom ook verkeerd van mij je mijn antwoordelijst toe te sturen en van jou om ze aan Burssens bekend te maken. De grappigheid van B's antwoorden is misschien door mijn lijst veroorzaakt. Ik moet je trouwens ook zeggen dat ik die grappigheid in dit geval minder apprecieer. Ik zou ongelogen veel geestiger antwoorden kunnen geven: maar dààr kwam het niet op aan: en ik zie daarin tot mijn spijt niets anders dan ‘un moyen de biaiser’. De man die naar het schijfschietterrein gaat, met een pispot gewapend, oogst altijd een zeker succes. En dan is er geest en geest: overal waar B's geest niet ontwijkend is, vind ik hem zelfs zéér aangenaam (b.v. in antw. 12. ‘De ouderen zijn te oud geworden en de jongeren insgelijks’.) Tenslotte zou ik dus toch de vraag willen stellen: waarom heeft Burssens, die veel meer het principe van je poëzie is toegedaan dan ik, niet rondweg geantwoord - zij 't met een geestigheid: - P.v. Ostaijen? Het antwoord bovendien: ‘de man die nooit een gedicht schreef’ is, als je er even over nadenkt, niet een geestigheid, zelfs niet ontstellend, of verbluffend nieuw, of om welke reden ook vermakelik, maar laat ons erkennen, vrijwel een domheid. - Ja, maar hij had lust die domheid op die plaats te schrijven? Waarom dan, zeg ik, ten koste - of ten prejudice, van Paul v. Ostaijen? - Waarmee ik, begrijp me wel, mijn partijtje schuld niet op Burssens wil endosseren, maar alleen zeggen wil dat je andere supporter Burssens m.i. volstrekt niet ontkomt aan de door jou ten opzichte van mij geformuleerde verwijten (laten we gemakshalve ‘verwijten’ zeggen, zij 't tussen aanhalingstekens), en dat hij - en dààrop wil ik neerkomen - dus blijkbaar dezelfde schroom heeft gevoeld, of wat het zijn mag, als ik. Als de kwestie je interesseert - menskundig gesproken - drijf hem dan tot dezelfde openhartigheid als waartoe je mij dreef en geef gerust mijn argumentatie op of stuur hem deze brief. We zullen zien waar hij toe komt, als hij niet wederom het antwoord met een grap ontwijkt. Na deze twee blz. - of neen, bijna vier, merk ik dat ik nog maar mijn houding heb aangegeven, en dat ik, om de openhartigheid kompleet te maken, nog te antwoorden heb op het concept dat je je van du P. - over - v.O. gevormd had. Nieuwe inspanning dus: Je supporter ben ik - het hangt ervan af tegenover wie. Tegenover de idioten die beweren dat je raadseltjes opgeeft, poëtiese ruïnes maakt, enz. - enfin, je kent het lijstje - ja, door dik en dun. Ik leg ze eenvoudigweg uit dat je je nooit met hun verlangens opgehouden hebt, en dat wat je geeft iets anders is dan dat waar ze over spreken. Goed: hier staan we dus op een terrein van principen. Nu wat betreft mijn persoonlike bewondering tegenover je poëzie, die is niet onverdeeld. D.w.z. ik bewonder de veelzijdigheid en het sportmanschap waarmee je telkens weer een nieuw probleem aanvalt en oplost: maar buiten deze problemekwestie om zijn er betrekkelik weinig verzen van je die mij direkt treffen. D.w.z. ik geef mij, als ik een vers van je goed vind, meestal te veel rekenschap ervan waarom ik het goed vind - ik bedoel: om welke voorbijgaande, ‘kultuurhistoriese’ redenen. Zoals Marsman schreef: ‘het zijn geen charlestons’ zou ik, als het erom gaat je poëzie volledig te bewonderen, kunnen zeggen: ‘het zijn geen 'melopée's’ (geloof ik: je weet wel: de maan en de man en de kano). Maar waar Marsman zich misschien nog plaatst op een standpunt van ‘modern kritikus’, is mijn standpunt dat van de bête lezer. Eigenlik hèb je dus ook niets aan mijn mening. Sommige van je gedichten treffen mij dóór hun knapheid, of vaardigheid of wat je het noemen wilt, heen: b.v. de Boere-Charleston; Nachtelike Optocht vind ik bizonder sterk en het Alpejagerslied bizonder geestig *. Maar daartegenover staan hopen gedichten die ik volkomen tegenover ieder ander zou weten te verdedigen, maar die - dit moet ik voor mijzelf toch erkennen? - mij in laatste instantie niets doèn. En wat ik bij Minne zo apprecieer is juist dat de formule, of het principe van zijn poëzie me ternauwernood aangaat, maar dat-i me treft, 3 op 5 keer. - Had ik dus ook aan ‘strijd’ gedacht, of was de vragelijst niet door mijzelf opgesteld om in ons tijdschrift te verschijnen, maar bijv. in Groot-Nederland of De Nieuwe Gids of zo, en hadden mijn antwoorden een ‘kultuurhistories’ karakter moeten hebben, ik zou mij verplicht hebben gezien op vraag 2 te antwoorden: P.v. Ostaijen. - Om dezelfde reden zou ik opgeven als de interessantste levende Fransman: Gide, terwijl ik, voor mijzelf, en om zijn enkele Barnabooth meer voelen blijf voor de op het ogenblik half kaduke Larbaud. Je hebt dikwels gezegd dat ik geen poëet ben: en ik heb het altijd gaarne aangenomen. Ik ben niet ongevoelig voor het rytme en de vorm van de poëzie en geloof dat daarbuiten geen gedicht kan bestaan; maar, dit eenmaal toegegeven, en als we beginnen te spreken over de nu-eenmaal-bestaande gedichten, dan krijg je van mij gaarne heel Toulet bijv. cadeau voor het éne Le Voyage van Baudelaire, en heel Cocteau voor Le Bateau Ivre van Rimbaud dat naar de vorm in betrekkelik geregelde kwatrijnen geschreven is; en de hele surrealistiese school voor The Ballad of Reading Gaol van Wilde. Hiermee is dus voor jou eenmaal te meer bewezen dat het ware gevoel voor wat zuivere poëzie mag heten bij mij niet aanwezig is? Ook als ik Apollinaire verrukkelik vind zal het dus wel zijn om andere dan zuiver-poëtiese redenen, en hetzelfde geldt natuurlik weer voor de Mélopée, Nachtelike Optocht, enz. Aan jou trouwens om het mechanisme te verklaren; ik ben voor het ogenblik alleen maar openhartig - en konstateer. Wat mijn antwoord op de vraag betreffende de kritiek betreft: dat was een half-ontwijkend antwoord: ik dacht aan het verdomde gekritiseer en ge-essayeer in Holland van Jan-en-Iedereen en schreef daarom: ‘ze doen het allemaal zo goed, enz.’ Ik noemde de notities van bijv. Roel Houwink omdat dat eigenlik geen kritieken zijn, en meer om het genre aan te geven dan de man. M.a.w. ‘ik vind dat er te veel gekritiseerd wordt en voel er niet voor, maar als ik iets goed zou moeten vinden dan maar het genre wat er het minst op lijkt’. Maar dit antwoord blijft onserieus. Serieus gesproken stel ik je als kritikus ver boven Houwink. Maar krijg je dan niet als konkurrenten Nijhoff en Van Eyck, mensen die ik niet ken? En bovendien: ik heb erover gedacht je naam daar te zetten, maar vond het idioot tegenover jezelf om je dus wel als kritikus te vermelden en als dichter niet. De jonge Hollanders zouden ook licht kunnen zeggen: ‘zie je wel, de Vlamingen vinden zelf dat die v.O. eigenlik meer een kritikus is dan een dichter’ - en ‘die Vlamingen’ zouden zijn: E. du Perron, in Batavia geboren. Zes blaadjes nu. Maar als men ook tot zo'n openhartigheid gedwongen wordt!... Als je nu maar niet opnieuw gekwetst bent en als je nu maar van mijn zeer oprechte en zeer grote waardering overtuigd kon zijn! - Wat die enquête betreft: gegeven het feit dat de zaak je eigenlik niet meer interesseert, gezien ook de onvoldoende antwoorden van du Perron en Burssens, overwogen de bizonderheid dat Dinger en Blijstra tot dusver onwetend werden gelaten, be-peinsd ook nog dat zo'n enquête eigenlik toch tot niets leidt en dat een grappemaker even goed op iedere vraag zou kunnen antwoorden: ‘ik lach er om’, of ‘Het laat me koud’, of ‘Ik veeg er mijn gat aan af’ of ‘Hier ga ik op zitten’ en zo met 12 variaties één anwoord zou kunnen geven, gezien, herzien en nogmaals nagezien dit alles, stel ik, overigens zonder enige dwingelandij voor, de hele boel in de prullemand te deponeren. Als deze gederailleerde ‘enquête’ alleen aanleiding zou zijn geweest tot ons beider zo grote openhartigheid, - welaan! dan hebben we er altijd dàt bij gewonnen, misschien... * * * Andere punten. 1.Schrijf liever zelf aan Dinger over Hondius. Ik schrijf niet aan verstoorde mensen die kortaffe briefjes schrijven; - en ik heb reeds kortaf op de mij door Dinger gedane vragen geantwoord. Dus vooreerst... 2.Het kaft van IJ.V werd door Blijstra zo verlangd, en Dinger zal er ook nog wel over kankeren. Deze man wilde b.v., ‘op bij hem uitgegeven boeken tenminste’, geen ‘onderkastletter’ meer op de omslag!! - omdat zoiets, voor een Hollands oog wel erg ‘onrustig’ werd, schreef-i erbij. Enfin, overdoen misschien? 3.Houwink zal ik vragen als ik hem het 1e nummer van ‘Avontuur’ zend. Dan weet-i meteen waar-i aan toe is. 4.Vraag jij Helman nog? Waagje het erop? - Good luck dan! 5.Over katolieke letteren enz. schrijf je me dus nog. Je zult ook daar met je veel grotere kritiese blik mij wel moeten kapittelen over mijn spontane en eenzijdige antipatie. Maar hier antwoord ik dan vooruit à la Creixams: - Tu diras à ces gens que tu as vu du Perron et que du Perron t'a dit qu'il les emmerde tous! Tot slot mijn beste wensen met het nieuwe jaar. Je bent de enige onder al mijn vrienden en kennissen tegenover wie deze formule mij niet als een formule voorkomt. Ik hoop n.l. van harte dat je eind Januari beter zult zijn dan eind December, en eind Februari beter dan eind Januari. En dat de rest, naar rato, zal ‘rech kom’. Een ferme poot van je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 30 december 1927 Brussel, 30.12.27. Beste van Ostaijen, Ik ontvang daarnet een briefje van Burssens, waarin het volgende over de ‘enquête’: ‘Inmiddels zullen mijn antwoorden, die ik naar v.O. zond, wel in je bezit zijn. Waarschijnlik bevallen ze je niet, maar het is me waarlik niet mogelik ernstig te antwoorden. Slechts op de twee eerste vragen zou ik in geweten ernstig kunnen antwoorden met: Paul v.O. Maar achter de andere vragen kan ik niet meer Paul v.O. zetten * en wat dan? Dan heb ik alles als een lolletje beschouwd en lijkt het mij best zo. Natuurlik staat het jullie vrij mijn zienswijze niet te delen en dan nemen jullie mijn antwoorden niet op; op één lijst meer of minder komt het dan ook niet aan en voor mij hoef je je niet te gêneren **. - Ik zou het jammer vinden als v.O. niet aan de enquête mee deed. Met jou vind ik dat hij gerust achter vragen 1, 2, 4, 5, 7 en 9 zijn eigen naam kan zetten; de lezers zijn dan vrij dit als ernstig of nieternstig te aanzien. Met nieuwjaar ga ik heel wschl. v.O. bezoeken en zal dan het geval met hem bespreken.’ Nieuwjaar is overmorgen. Je kunt hem dan ook van jouw kant met alle dokumenten in de hand het deraillement van de ‘enquête’ uitleggen. Geloof me intussen nogmaals met hartelike groeten en beste wensen, steeds je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 3 januari 1928 Brussel, Jan. '28. Beste van Ostaijen, Ik zal je ontwerpen voor het kaft van ‘Avontuur’ bij Breuer brengen en hem vragen ze allebei te drukken. Ik zend je ze dan op met staaltjes van het papier: je stelt je het groen n.l. te donker voor, mis-schien. - Als het praatje voor de binnenkant steeds hetzelfde blijft zal hij het, dunkt me, ook wel voor niets doen. Dat komt dus in orde. Wat moet er gebeuren met de cirkulaire? Hoeveel exx. wens je in Miavoye-Anthée te ontvangen? Zal ik de pers-exx. van hieruit verzenden? stuur mij dan je lijst. Wat betreft het eerste nr. van Avontuur, het beste is, dunkt mij, dat ik 140 exx. naar Dinger, 140. exx. naar jou zend, en de rest: 20 exx. tussen Burssens, Blijstra en mijzelf verdeel. Nu onze ‘waardebepaling’: Ik geloof dat we alles gezegd hebben wat er te zeggen viel en dat je slotzin, de vergelijking tussen Gezelle & Baudelaire (die inderdaad veel beter is dan de mijne tussen Baudelaire en Toulet), ook het laatste woord in de kwestie mag zijn. De rest zou alleen nog maar als illustratie kunnen gelden. Ik begrijp nu ook beter de houding van Burssens. Het is overigens bijna beangstigend, de onwaarschijnlike rollen waarmee de lezers hun auteurs soms bedélen. Wies Moens een expressionist? hoe is het nodig geweest dat ooit tegen te spreken! Als ik de vomitieve persoon van de man wegdenk en daarna de celstraf die van zijn figuur dat Pellico-misbaksel heeft gemaakt, en dan alleen de schrijver moet zien - nu ja, dan doet zich één vergelijking op: die met de vermaarde uitvinder van het vrije vers waar destijds iedereen zich over vrolik heeft gemaakt, de heer Gustave Kahn. 1. Om een dergelijke reden heeft men Moens voor een modern dichter kunnen aanzien: ‘Moens immers rijmde ook niet meer’ - maar tussen dat en specifiek een expressionist!... Je vergelijking tussen Bruning en Dinger is au fond misschien erg vleiend voor de laatste. Dinger is feitelik zo onbetekenend dat ik hem nooit zie, als schrijver, terwijl ik Bruning - maar ach! de man is dood - naar de geest voortdurend onder zijn kont zou willen schoppen. Het is toch je ware leerling van Coster, de eerste van de klas zelfs, op die school. - Mijn praatje over de katolieke jongeren is geschreven, maar waarvoor zou ik het in ‘Avontuur’ zetten? Je hebt gelijk: het is te individueel. Ik heb het, met herinneringen uit mijn brief aan jou, geschreven in een cahier dat ik sedert lang houd en waarin ik dgl. dingen aanteken. Misschien zal ik het nog wel eens uitgeven, maar dan in weinig exx. voor mijn vrienden en mijzelf en met een vage titel als: Mijn neus in de boeken of zoiets. Het grootste stuk werd op nieuwjaar geschreven; gisteravond na lezing van je brief, heb ik er een stukje aan toegevoegd. - Ik scheur die blzn. uit het cahier en stuur ze je op, opdat je ze doorzie. - Geloof vooral niet dat het lafheid van mij is, als ik de gelegenheid laat voorbijgaan met die vrome heren te polemiseren. Neen, ik ben heus te zeer doordrongen van de eenzijdigheid van mijn kant, en mijn natuur of temperament of mentaliteit of bekrompenheid of wat het zijn mag staat mij nu eenmaal niet toe een andere houding aan te nemen. En bovendien, geloof ik minder en minder aan de polemiese lusten bij die mensen. De geest daar is er een van: zwaarwichtig en gezellig lang onder elkaar liggen ouwehoeren, want, voorwaar! ‘Wij zijn bijeengekomen niet om elkaar af te breken maar om elkaar aan te vullen’. - Greshoff is werkelik een aardige vent: een paar weken geleden kwam hij bij Gudrun en die mijnheer van der Leest zei: - Een nieuw tijdschrift, mijnheer Greshoff, ziet u eens: Opbouwen. Zegt dat u niets? Moet u daar geen abonnement op nemen? - Goede hemel! zei Greshoff, man! opbouwen! Als je ooit eens een tijdschrift hebt dat Afbreken heet, dan zal ik er misschien eens over denken. - Dat vond die heer van der Leest wel erg gek voor een serieus revue-direkteur (van mij had hij niet anders verwacht natuurlik). Ik heb je Stendhal gestuurd en Omar Khayyam (de laatste in de door Gide zo geprezen vertaling van Grolleau). 2. Omar is na de ‘Prediker’ voor mij wel de man die de minst verfoeilike dingen over de Dood heeft gezegd: in de derde plaats komt Villon. 3. Natuurlik, de toon van het ‘nutteloos verzet’, zal je zeggen. Maar het is zo verdomd moeilik om tegenover dat vooruitzicht een houding aan te nemen die èrgens naar lijkt. Daarom vind ik zo'n frase als die van Helman (zie mijn aantekening) zo'n intense flauwe kul. De Dood is voor de sterkste man onaangenamer dan voor een schooljongen de laatste avond van de vakantie. Men moet volkomen uitgeleefd zijn en voor 3/4 dood om een zeker genoegen te vinden in het kompleet doodgaan. Trouwens, ik geloof dat er oneindig minder religieuse lafheden zouden zijn, was daar niet dat enkele vooruitzicht van de Dood. Ander praatje. Als ik nogmaals mijn antwoord op die vraag betreffende de kritiek moest formuleren zou ik dat zo doen (ik herinner me n.l. iets van jou dat ik waarlik tienmaal beter had kunnen citeren dan de notities van Houwink): ‘Ik weet het waarlik niet, enz. - maar het heerlikste stuk krities proza dat ik in jaren las is een aantekening van mijn vriend Paul van Ostaijen over de patriottiese dichter Ter-Lasne.’ - Want waarlik, individueel gesproken, en hoe volledig en precies en scherp enz. enz. ik je kronieken vind aan Van den Oever gewijd, Nahon, Burssens, Gijsen e.a., voor mij, zie je, zijn die 15 à 20 regels over die obscure Ter-Lasne je krities meesterwerk! 4. - Bovendien gaf ik zo'n antwoord, dan verviel ook de mogelijkheid dat de jong-katolieken en dgl. zich een verkeerde voorstelling zouden vormen als bijv. dat ik je wel als kritikus zou aanvaarden en als dichter niet. Dan bleef, voor mijn eigen gevoel en ieder ander's oordeel, mijn zeer subjektief standpunt bewaard. - Dat zijn weer 3 grote bladzijden: het bijvoegsel niet meegeteld. Ik haast me alles te posten. Tot nader en als steeds met hartelike groeten je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 6 of 7 januari 1928 Beste van Ostaijen, Gelijk hiermee gaan naar je adres: 20 exx. cirkulaire (op papier en in het formaat v/h tijdschrift) en 20 bestelkaarten. Ik zend 20 cirkulaire's aan Blijstra en 20 aan Burssens. Ikzelf houd er 10. Ik heb dus nog 300-70=230 exx. tot je beschikking. Wil je die in Miavoye-Anthée hebben of moet ik van hieruit de verzending doen? In dat geval, zend mij een opgaaf. Ik heb de drukker gevraagd je beide ontwerpen uit te voeren, maar zonder lijst. Laat ons het liever strak en eenvoudig houden: tenzij je ziet dat er een lijst moet zijn: wat wel van de letters vnl. zal afhangen. ‘Avontuur’ zonder hoofdletter lijkt mij toch niet erg goed, te oordelen naar de cirkulaire. Maar ik heb een felgeel papier gevonden dat veel beter is vind ik dan het lichtgroene en oranje. Ik sluit het staaltje hierbij. Tot nader. Steeds met beste groeten je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 10 januari 1928 Brussel, 10 Jan. '28. Beste van Ostaijen, Dank voor je brief en de teruggezonden cahier-bladen. Neen, we zullen ze toch maar niet in Avontuur publiceren. Mijn voornaamste reden gaf ik al op, en overigens zou ik het bepaald beroerd vinden als door mijn toedoen alleen, onze abonné's hoofdzakelik uit ‘vrijdenkers’ zouden moeten bestaan. - Wat je zegt over het klare zeggen en het lege ouwehoeren is feitelik wel het voornaamste. Daarin dus staan wij tegenover Rousseau en naast Stendhal. C'est quelque chose! - Jezus was niet vervelend omdat hij iets te zeggen had; hij ging recht op de man af vanuit ‘de volheid des gemoeds’ en zijn tijdgenoten stelden hem tegenover de hogepriesters in de eerste plaats om zijn boeiende persoonlikheid. (Hij leerde als een ‘machthebbende’ enz.) De kerkelike schrijvers daarentegen, als ze ons niet treffen door een zekere naïveteit, die bovendien dikwels meer uit de tijd dan specifiek uit de vroomheid stamt, zijn hol-versierend. Al dat z.g. lyrisme naar en over God verbergt hun leegheid en gebrek aan originaliteit. Saint-Augustin zelfheeft pagina's geschreven oneindig bêter dan die van Gaboriau; beter vermomd, of verkapt onder de stijl, maar bêter: herinner je maar eens de manier waarop hij ons duidelik zal maken waarom een heel klein kind reeds blijken geeft van de erfzonde. Het is inaan en om van te spugen. - Er is volstrekt geen reden waarom iemand ons niet evenzeer met vroomheid zou ontroeren als met iets anders - daar zijn bijv. prachtige passage's bij Silvio Pellico - maar meestal is de vrome lyriek niet anders dan de zware en onverkwikkelike randversiering van vrijwel lege bladzijden. - Dit zou ik ook weer in mijn ‘cahier’ kunnen zetten. Iemand die ingespannen aan God zou denken, zou enige blzn. moeten verkrijgen van het gehalte van het boek Job. Maar het euvel is dat de meesten van uit hun traditioneel geloofje uit er maar wat op los lullen. En als zodanig is Moens het type van de nietszeggende ouwehoer. Want zelfs zonder speciaal geestige of ‘originele’ invallen, dus trouw blijvend in de melk-en-suiker-toon, kan men méér bereiken: getuige Tagore. Trouwens, naast zijn produkten, zijn er twee bewijzen voor 's mans grondige inintelligentie: 10 zijn portret; 20 het grote sukses dat hij vrijwel onmiddellik heeft bereikt. Ik heb mij hartelik geamuseerd met je kritiek over Le Crime d'Orcival. Over de zeer juiste dingen die je aanstipt heb ik waarachtig nooit gedacht. Maar ik heb wschl. meer detektive-romans gelezen dan jij: het maakt je op bepaalde punten immuun, net als het vele gaan naar de Amerikaanse film. Trouwens, jijzelf schrijft niets over het eigenlike drama: Hector - Berthe - Sauvresy (als ik mij de namen goed herinner). Dàt gegeven, beter behandeld, zou niet geheel misplaatst zijn geweest bij Balzac of Stendhal: (bij de eerste toch minder dan bij de twede). Maar je voornaamste grief is misschien: ‘het is slecht geschreven’. Dat is het natuurlik in hoge mate. En toch, het is heel dikwels boeiend verteld. - Ik durf je nu Paul de Koek ook niet meer zenden: al geldt hij als zeer bizondere zieke-lektuur. Je bent te weerbarstig en mist de gave je op een onschuldige aangename manier te willen laten verneuken!... Wat Creixams' uitlating betreft, kijk jij achter de schermen. Dat mag niet! Jij bent nu juist de enige persoon die bij mijn aanhaling net moet doen of hij nooit van die Creixams gehoord heeft! Tussen haakjes: hij schijnt op het ogenblik weer in de grootste misère te zitten; ik hoorde het toevalligerwijs van de heer Pulings - je weet wel, de dichter-schrijver Pulings, 1. een groot man met snorren. Ik stuur je gelijk hiermee weer 10 cirkulaires, mèt kaarten. Zeg mij ook of ik bij de van hieruit te verzenden cirkulaire's (aan de bladen) een kaart moet doen, en of ieder blad één of twee exx. krijgt. Heb ik goed gelezen: Cuylitsstraat (voor de Boekengids)? Je schrijft soms bijna in een soort spijkerschrift. Voor Volksblad enz. is het de Alfred......? straat. Ik zal je de drukproeven zenden, als brief, zodra ik ze ontvang. Tot nader! Met ferme poot als steeds je EdP. P.S. Ik heb voor Blijstra 3 exx. IJ.V te verzenden aan Belgiese bladen. Welke raad je me aan? E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, omstreeks 19 januari 1928 Beste van Ostaijen, Ingesloten je lijst weer terug. Alles is verzonden. Dat maakt dus een 65 exx. cirkulaire minder. Blijstra vroeg mij er nog 15. - Als Din-ger inderdaad die 500 exx. bedeelt... en ‘deskundig’ bedeelt... Ik weet intussen niets meer van Dinger. Hij zwijgt tegenover mij volkomen: toch ontving hij, achter elkaar, de gevraagde exx. Poging tot Afstand, de 500 exx. cirkulaire en de bestelkaarten op zijn naam. (Mijn nog wat ‘kortaffer’ briefje heeft hem schijnbaar ontdaan.) Het best is ook dat jij alles met hem afdoet, altans voor ons blad. Jij staat in een zuiverder positie tegenover de man; je kunt veel beter de puntjes op de i's zetten. Wat onze ontmoeting betreft 1.: als ik mij niet vergis kom je in de gare du Luxembourg aan? Je bent dan toch in ieder geval verplicht over te stappen. Als ik je daar dus afhaalde, zouden we een half uurtje kunnen praten in het hôtel de Gembloux, dat vlak tegenover het station staat en dat een heldere, propere zaal heeft (zeer weinig bezoekers). Ik breng je dan de overige cirkulaire's. (Ik kom met de auto en transporteer je verder.) Zou je me willen terugsturen: het 1e livret van Périer, als je het nog hebt? Ik zend je gelijk met deze het 1e nr. van een nieuw frans-belgies revuetje: Echantillons. Het opent met een afschuwelik bête inleiding van juist die ‘Populings’. 2. Hij schrijft als een onderofficier, maar daarbuitenom nog schijnt hij zo ongeveer tot de ontdekking gekomen te zijn dat hij nooit met de franse kollega's op één niveau zal komen te staan, en dit schijnt hem reden genoeg om de ‘broeders’ een overtuigd belgiese nulliteit voor te preêken. De pluim die hij Jaloux, in het voorbijgaan maar uitvoerig, in de kont steekt (Jaloux is immers een der hoofdmedewerkers van het blad Les Nouvelles Littéraires dat zowaar sedert enige tijd zijn kolommen voor ‘Populings’ heeft opengezet) is karakteristiek voor 's mans stijl en ‘manier’. Ik heb hem een paar keren bij Hellens ontmoet en met zwaar, overtuigd geluid een paar stommiteiten horen verkondigen *, die - ik moet het erbij zeggen - door iedereen werden opgemerkt en door niemand tegengesproken. (En ik heb het achteraf niet eens verkorven toen ik op de vraag hoe ik hem vond, antwoordde: ‘Il me semble que c'est vraîment le belge dans toute sa splendeur.’) In Echantillons 1 3. heb ik werkelik genoten van het gedicht La Visite, van Périer. De taal - ook qua musikaliteit - lijkt mij perfekt. Zeg mij eens of ik mij vergis. Ken je die Kochnitzky? Wat hij schrijft is dikwels volstrekt niet onaardig, maar ik geloof dat zijn zuiver-dichterlike kwaliteiten met de mijne gelijk staan. Je krijgt eerstdaags Jarry. Begin volgende week. Nu mijn beste, houd je taai. Een poot van je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 22 (zondag) januari 1928 Beste van Ostaijen, Ik heb er het land over in, niet omdat je niet tijdig in Antwerpen terug zult zijn, maar omdat je dàt nu weer overkomen is! Ik zend je tot vertroosting een paar Nederlandse werkjes. Schrijf me spoedig een kaartje om me op de hoogte te houden, wat de gezondheidstoestand aangaat. Ik heb zo juist (het is 3 uur in de morgen) iemand gesproken die met zeer veel belangstelling naar je informeerde: Maurice Roelants. (Ik heb hem ook iets gevraagd voor ‘Avontuur’.) - Schrijf me wanneer je komt, opdat ik je van het station kan halen en met de auto verder brengen, - als mijn vermoeden, wat je reis betreft, tenminste juist is. - De 8 nieuwe adressen hebben een prospektus toegestuurd gekregen. Houd me op de hoogte en houd zelf de moed erin! Veel beste wensen en een ferme poot van je EdP. (Zaterdagnacht, d.w.z. Zondagmorgen.) E. du Perron aan G.H. 's-Gravesande 1. Brussel, 29 januari 1928 Brussel, 29.1.28. 13, rue Lesbroussart Zeer geachte heer, Ingesloten de proeven 2. terug. Ik heb voornamelik alles in nieuwe spelling omgezet en titels gezet boven de twee eerste gedichtjes. Wat de bibliografie betreft: ik schreef tot dusver vooral proza, maar hieronder volgt opgaaf van de enkele plaquetjes waarin verzen voorkwamen: Kwartier per Dag, reis-journaal, door Duco Perkens, typografies versierd en geschikt door Jozef Peeters, uitgave van De Driehoek, Antwerpen, - (250 exx.) 1924. Filter, 49 kwatrijnen van Duco Perkens, met een portret door Max Jacob, bij R. Simonson, Brussel, 75 exx. 1924. Deze zelfde en andere verzen komen voor in: Bij Gebrek aan Ernst, zijnde de verzamelde werken van Duco Perkens, uitgegeven door E. du Perron, met omslagtekening en illustraties van A.C. Willink, bij W.N. Dinger, Bussum, 1925, (500 exx.) (Hierin stonden n.l. ook 5 proza-verhalen.) Verder onder mijn eigen naam: E. du Perron, Het Bozige Boekje, gedrukt voor de schrijver in 50 exx door A.A.M. Stols, te Maastricht, 1926. En nu, tenslotte, de verzamelde gedichten in: Poging tot Afstand, met een tekening van A.C. Willink, bij W.N. Dinger, Bussum, (120 exx.) 1927. Dit laatste boekje - het enige waarover ik nog beschik - zend ik u gelijk met deze. Ik geloof al uw vragen te hebben beantwoord maar blijf gaarne bereid u de inlichtingen te geven die u eventueel nog wensen zoudt. Geloof mij, mijnheer, met beleefde groeten, hoogachtend uw dienstw. E.duP. P.S. - Kan het ook van belang voor u zijn dat behalve dit alles een bundel vnl. jeugdverzen gedrukt werd voor mijzelf (in 15 exx!) onder de titel De Behouden Prullemand, 3. met een portret door Creixams (verzen van 1915-1922.)? E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 29 januari 1928 Brussel, 29.1.28. Beste van Ostaijen, Hoe onaangenaam die nieuwe inzinking weer! Enfin, je niet op-winden en met berusting ondergaan. Ik hoor hopelik tijdig vooruit wanneer je komt; je vindt me dan aan de trein zonder mankeren. Ingesloten de mogelikheden voor het omslag. In betere letter kan hij avontuur niet zó groot drukken, maar als wij dan alles in kapitalen lieten zetten? avontuur, nr.1, eerste jaargang en het woord inhoud? Zend me deze proeven omgaand terug. Zo leeg een bestaan neemt maar 20 blz. in. Met breed uitmeten ben ik zover gekomen dat ik nu maar 2 pagina's te kort kom: ik heb Dinger, Blijstra en jou gevraagd om kopij, maar alles zal wel te laat komen. Ik zal in dat geval die 2 blzn. doen innemen door de tekening van Willink en wel op pag. 1 & 2:1 blank, met onderaan, rechts, herhaald: Avontuur 1. Februari 1928. (op twee regels en in vette letter bijv.), en op pag. 2. het cliché, front naar jouw Boere-Charleston (op pag. 3). Dit is misschien nog niet eens zo slecht; het rondt de bundel beter af en het kost het apart drukken van de tekening minder. Ik zal ook zien af te dingen op 2 blzn. minder kompositie. Voor nr.2 had ik de kopij liefst zo spoedig mogelik. Maar daarover spreken we elkaar misschien nog wel bij gelegenheid. Tant mieux als Jarry je is meegevallen. Ik heb gisteravond verwoed geworsteld met De Anatomische Les van Marsman. Intelligent?... ja... - maar nog zo'n Godverdommesse literator *. Hierover misschien later meer. 1. Met hartelike groeten je EdP. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 3 februari 1928 Brussel, Vrijdag 3.2.28. Beste Willink, Je bezending schimp-en-verachting-scheuten der jongeren - der zich respekterende jongeren - tegen Nu, 1. ontvangen. Veel dank, ik lees graag van die stukjes, al zijn ze ook onbeholpen. Het pogen, daar gaat niets van af, was zéér schoon; en één artikel was voortreffelik: dat van Michel (wie is die Michel?). Die tekening van Wichman, stelt die twee lullen voor? Enfin, Nu schijnt beneden alles te zijn, tant mieux! Ik heb het nooit in handen gehad, maar gegeven de redaktie van De Jong en Ies... 2. ik geloof het gaarne. Je kunt je blokje voor het sonnet snijden en regelrecht naar Stols zenden: 80, Avenue des Cerisiers, Wolluwe Saint-Lambert, Bruxelles. (De heer A.A.M. Stols). Hij zal je dan zeker wel het geld ervoor sturen: fl.40. of fl.50., het is altijd wat. Ik ben erg goed met Stols sedert enige tijd: hij gaat mijn Nutteloos Verzet uitgeven, op zijn kosten, en je weet, zijn uitgaven zijn voortreffelik. De man zelf is trouwens, als je hem beter kent, een zéér geschikt persoon: men moet er de Uitgever natuurlik wat afkrabben. Maar spelen we niet allemaal een rolletje, wij, betekenisvolle mensen? Ik schrijf een vijfde verhaal voor Nutteloos Verzet: het heet Historie van Klappen. Overigens weet ik er nog niets van te zeggen. Greshoff heeft drie gedichten van mij gezonden naar de heer Mirande, een leraar met wie hij een grote bloemlezing Lyriek maakt, in 4 delen, ook bestemd voor gymnasia en H.B.S. en. 3. Het gevolg is dat ik hele brieven ontvangen heb van die heer Mirande *: ‘ik neem mijn eigen, mijn enige plaats in enz.’ De gekozen gedichtjes zijn: 1 Hij is alweer gegroeid, de koning... 2. Men had de man vermoord, enz. 3. Het Sonnet van Burgerdeugd (‘bereidwillig door Stols afgestaan’). Ik heb veel lol in mijn buik bij mijn stijgende beroemdheid. Heb ik je al geschreven dat er een grappig stuk over mij staat van Reimond Herreman - mij onbekend - in Den Gulden Winckel 4.? Greshoff heeft er een portretje bij gezet, naar een tekening van Creixams. Toen ik je zei dat we fatalerwijs beroemd gingen worden!!!!!............ Ik krijg aardige brieven van Malraux, maar Pia zwijgt zeer ende is zeer getrouwd. Ik ga Maandag a.s. voor een paar dagen naar Parijs. Avontuur komt morgen of overmorgen klaar. Heb je de Jarry ontvangen? Wat doe je zelf, voor het huisgezin en voor de beroemdheid? - Er ligt een aangetekende brief voor me op het postkantoor, vermoedelik geld van Blijstra. Doe hem mijn hartelike groeten, zo ook aan Miesje en je ouders, en geloof me, als steeds je EdP. P.S. - Van Ostaijen is er zeer slecht aan toe en schrijft moedeloze krabbeltjes. Het zou me leed doen als men hem er niet bovenop bracht. - Chlorinde 5. staat in nr.1. Zend me een tekening voor nr.2 (van Avontuur). P.S. - Als men De Anatomische Les gelezen heeft krijgt men innig de pest aan Marsman. Oók, after all, een opgepronkte literator. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 3 februari 1928 Brussel, Vrijdag 3. Beste van Ostaijen, Het doet mij werkelik leed te horen dat het je zo weinig goed gaat. Berusting is in jouw geval wel de hoogste vorm van moed. Haast je niet, onderga en wacht af; laat ook het tijdschrift je geen zorgen baren. Ik laat vandaag drukken, daarna 140 exx. naar Dinger zenden en 140 exx. naar je Antwerps adres. Mocht je vooreerst niet terug kunnen gaan, dan zou je Burssens kunnen schrijven dat hij naar je huis gaat, het pak opent en de eerste verzendingen doet. - Ik moet Maandag a.s. nodig naar Parijs en denk er een weekje te blijven. Maar schrijf mij in ieder geval een kaartje als je naar A. teruggaat. Het omslag zal ik zien zo goed te krijgen als ik enigszins kan. Ik liet het gisteren op geel papier drukken om te zien, ik verwacht de proef vandaag. Nu, mijn beste, houd je ferm. Dr. Pauporté, mijn longenman, een van de beste Brusselse doktoren op dat gebied, vertelde mij dat de pneumothorax uitstekende resultaten oplevert; hij heeft die behandeling op iemand toegepast die zeer ver weg was; de man is op het ogenblik marconist of zoiets op een schip en schrijft hem ieder jaar: hij maakt het uitstekend, heeft af en toe last van een gewone verkoudheid, die op gewone wijze verloopt. Dus: geen al te zwarte gedachten en rusten, ook naar de geest, of beter, naar het gemoed. Tot nader; een ferme poot. Je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 11 februari 1928 Beste Paul v.O. Hoe gaat het er mee? Ik kom terug uit Parijs en vind geen lettertje van je. Ben je nog in Miavoye? ben je in Antwerpen? Schrijf me een woordje om me uit de ongerustheid te halen en om me te zeggen hoe het er mee staat. Van Dinger een hoop ingezonden kopy ontvangen, treurig over 't algemeen. Als je veel moed hebt zend ik je die paperassen; anders kan ik ze net zo goed terugsturen, met je advies ‘tegen’. Liever wij alleen zonder medewerkers dan met dit slag van medewerkers. Tot nader, m'n beste. Schrijf me vooral hoe je je voelt. Houd de moed erin. Een ferme poot van je EdP. Brussel, Zaterdag. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 14 februari 1928 Brussel, Dinsdag 14 Febr. (Sint Valentijn). Beste P.v.O. Ik ben in de eerste plaats verdomd blij dat je weer zowat in orde bent; ik heb me waarachtig een beetje ongerust over je gemaakt. Je laatste moedeloze briefje en geen lettertje bij thuiskomst; ik dacht: ‘Die arme van Ostaijen heeft het misschien zwaar te verantwoorden’. Maar als het niet meer was dan een stukje tureluursheid is het veel minder erg, après tout. Ja, als die brave Burssens nu maar je instrukties opgevolgd heeft; het pak is naar Antwerpen. Heb je een nummer ontvangen? hoe vind je het? Ik heb bij nadere beschouwing overal één streepje (het dunne) onder de letters op de omslag laten vervallen; het zag er heus wat al te stijf en gegalonneerd uit (nadat Avontuur in kapitalen was gezet). Het pak ingezonden kopij gaat dus door mij voor jou afgekeurd naar Dinger terug. Het gedicht van Marsman 1. heeft ons beider voor. Ik stuur het naar Blijstra ‘pour la forme’, die is er natuurlik ook voor. Heb je Albert Helman gevraagd? Voor nr. 2 heb ik een één-akter van Blijstra (13 blz.) en een verhaal (4 blz.); Dinger zal zich ditmaal ook wel niet onbetuigd laten; wil jij Burssens zeggen dat hij mij zo spoedig mogelik zijn papiertjes zendt, en krijg ik ook jouw bijdragen zo gauw het kan? Ik zou Breuer alles liever morgen willen geven dan overmorgen: hij is tergend langzaam. - Tenzij er een te kort aan kopij is houd ik mij in nr. 2 koest. Voor 3 heb ik een korter verhaal (± 14 blz), het heet Ieder zijn kwelling, geloof ik. Blijstra en Willink zouden graag 2 of 3 cliché's per nummer zien: ik ontving een vrij aardige tekening van zekere Roelofsz (iets in de trant van Magritte); het zou op een halve bladzij kunnen staan achterin. De vraag is alleen: wie die cliché's zal moeten betalen; en die vraag doe ik de heren per zelfde post. Ik wil wel één cliché voor mijn rekening nemen (± 60 frs.), maar ook niet meer. Voor dit eerste nummer heb ik ook al de port te betalen gekregen, een kleine 70 frs. Dus... Ik zal zien je zo gauw mogelik een ‘lijvige roman’ te sturen; voor het ogenblik heb ik niets van die-n-aard. Ik zend je maar een bundel verzen van Theun de Vries (door Marsman zeer gewaardeerd) 2. en twee bundeltjes van Jan van Nijlen 3., in afwachting, en nog wat anders dat ik zo van Stols krijg. Mijn binder is een ellendeling; hij schiet niet op en ik heb ruzie met hem gemaakt; het gevolg was dat ik bij een andere binder ben moeten gaan. Dit verklaart je waarom ik zo goed als niets thuis heb. Over een weekje krijg je: ‘La Vie et les Confessions d'Oscar Wilde’, par Frank Harris (2 dikke delen, Mercure de France). 4. - Wacht, ik heb toch wat voor je: een leven van de Prince de Ligne en een ander van Rivarol 5. - zoals je zult zien: onopengesneden; stuur ze me, als je ze uit hebt, terug. Nu, m'n beste, tot nader. Tot spoedig ziens, hoop ik! Steeds je EdP. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, vermoedelijk 16 februari 1928 Brussel, Donderdag. Beste Sander, Malraux zou graag willen weten of je de uitgaven van Les Aldes ontvangen hebt en wanneer hij er jouw uitgaven voor in de plaats krijgt. Ik heb hem zijn grappigste verhaal gevraagd: Ecrit pour une Idole à trompe dat onuitgegeven is (± 80 pagina's Scarlatti); mijn bedoeling was het jou te bezorgen. Dit kan een zaakje worden, gegeven het succes van Les Conquérants. Hij schrijft terug: ‘Rien ne presse à cet égard’, maar zegt niet neen. Schrijf hem er zelf om (zeg dat je van mij weet dat hij dat verhaal nog heeft), vraag hem zijn condities en, voor 't geval je 't illustreeren wilt, wie hij wenscht als illustrator. Ik zou willen voorstellen: Alexeïeff, die voor den tekst geknipt is. Stel het Malraux voor, of vraag iemand anders die niet te duur is. Je kunt alles ronduit met hem bespreken: het is een reeë vent zonder de minste flauwe kul. Tot nader. Steeds je E. Zend hem ook een ex. de passe van de Voyage d'Urien; hij zal dat zeer apprecieeren. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 18 februari 1928 Brussel, Zaterdag. Beste van Ostaijen, Ingesloten een briefje van Blijstra, met voorstellen, de cliché's betreffende. Wat vind je dat ik erop kan antwoorden? Schrijf me een kort briefje hierover dat ik aan Blijstra en Dinger kan doorzenden. Zend een nr. ‘Avontuur’ an Roel Houwink, 440 bis Admiraal de Ruyterweg, Amsterdam. Ik heb hier niets meer. Ik vraag hem dan wel mee te werken, als hij een nummer gezien heeft. Goed, voor nr. 2 of 3 geef ik dus Ieder zijn kwelling. Maar... ik weet iets beters. Ik heb een verdomd aardig verhaal gelezen van G. Vriamont, de zwager van Herreman, - hij is niet bepaald een schrijver, meer zoiets van een piano-verkoper - maar dit verhaal is alleraardigst, voor mijn smaak; het is een beetje plantureus Vlaams (of Limburgs), heeft de toon van een roman picaresque en heet De Exploten van Tabarijn. Stols heeft het voor de schrijver gedrukt in 45 exx. 1. - het is dus zo goed als een inédit. In ‘Avontuur’ zal het ongeveer de ruimte innemen van Zo leeg een bestaan, 2 of 3 blzn. meer misschien. Ik stel voor dit ding op te nemen, dat ook uitstekend met de titel van onze revue in overeenkomst is. Ik zal Vriamont 1 ex. vragen, het jou opsturen, en als je het aardig vindt, zien gedaan te krijgen dat hij het afstaat - niet bepaald het exemplaar, de tekst, bedoel ik. Jij stuurt me dus één gedicht. Gelijk hiermee gaat naar je toe: De Terugkeer uit Holland van Valéry, door Stols vertaald 2.; en zo gauw ik het van de binder terug heb krijg je het leven enz. van Wilde. Je niet vermoeien, je niet opwinden, en zeker niet te gauw naar huis reizen. Houd je taai, de wil vermag een heleboel. Als je je daar maar niet zo verveelde..., maar ik kan me voorstellen dat het iets afschuweliks voor je moet zijn. Enfin, binnenkort de lente, m'n beste, en na de winter die we gehad hebben mogen we op een behoorlike lente hopen. Houd je ferm! De poot van je EdP. P.S. - Jij en ik vóór het gedicht van Marsman, Blijstra en Dinger wschl. tegen. We zullen Burssens in het geding moeten betrekken. - Stuur me de brief van Blijstra terug; hij moet nog naar Dinger ook, misschien. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 20 februari 1928 Zondag. Beste Burssens, Gegeven de toestand van onze Paul v.O. zullen we in nr.2 van ‘Avontuur’ op niet veel tekst van hem kunnen rekenen, tenzij, zegt hij, hij tijdig naar Antwerpen terug kan. Anders, zoiets van één gedicht. Wil jij mij nu zo spoedig mogelik je kopie doen toekomen? liefst nog wat proza ook. Ingesloten een gedicht, dat door alle hollandse revues geweigerd werd, van Marsman. Je moet stemmen of je het opgenomen wenst of niet. V.O. en ik zijn er voor, Blijstra (en wschl. Dinger) er tegen. Je stem zal dus de doorslag moeten geven. Stuur het mij omgaand terug, met tekst van jezelf. Dank vooruit; hartelike groeten, EdP. 13 rue Lesbroussart Brussel Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 24 februari 1928 Brussel, Vrijdag 24-2. B.v.O., Burssens zendt mij daarnet twee gedichten en een zeer aardig stuk proza. Hij vraagt mij het je door te zenden, omdat hij vreest dat het de mensen ‘zou kunnen afschrikken’. Er komt een ‘soldatehoer’ in voor en er wordt over een ‘bordeel’ gesproken, maar het is helemaal niet erg. Het stuk heet Charlie Chaplin en de revolutie: een kritiek op de koöperatieve beweging. Ik ben zozeer van je goedkeuring overtuigd dat ik het maar naar Breuer breng: je kunt die vent niet te vroeg laten beginnen! Als ik nu nog een verhaal geef (± 12 blzn), komen we ongeveer 7 blzn. te kort. Zend mij als je kan vast dat éne gedicht. Blijstra zond mij nog een tekening van zekere K. Postma 1. - werkelik niet onaardig. Willink is weer lui. Voor dit nr. 2 kunnen we dus die 2 tekeningen geven: ik betaal het ene cliché, Blijstra het andere. Voor het vervolg zullen we moeten zien. Ik blijf bereid één cliché per nummer te betalen. In ieder geval zal ik Blijstra je bedenkingen overbrengen. Dinger schijnt verstoord en laat tenminste niets van zich horen. Ik schreef hem zojuist een brief 2. waarop hij, naar ik hoop, zal antwoorden. Anders, tant mieux; voor mijn part trekt hij zich als Coriolanus terug uit deze ‘beweging’; het zal mij alleen van zijn fl. 20.-bijdrage per nummer spijten. Tussen haakjes, ik heb voor nr. 1 noch van Burssens noch van jou iets ontvangen: aan pegulanten bedoel ik. En met de 48 frs. verzendkosten naar Dinger alleen, moet ik Breuer nog een kleine 150 frs. voor nr. 1 betalen. Blijstra is n.l. ook ten achter met 10 gldn. Ik ontving Rivarol en zond je in afwachting van beters (dat ik misschien morgen krijg) een ‘lijvige’ roman van Gobineau, 3. maar ik vrees dat je er niet in zwijmelen zult. Morgen zend ik je - wschl. - Wilde, en een kleine roman van Tchekov, Salle 6, een meesterwerkje volgens mij. In afwachting dus niet brommen. Het is een hele korrespondentie, met zo'n tijdschrift, en vooral die Dinger hangt me de keel uit. Als we iemand anders voor die fl. 20.-per nummer konden vinden, zocht ik meteen ruzie met de vent, inplaats van hem nog beleefd en eerbiedig te ‘konsulteren’. Maar ik heb zo'n idee dat het toch wel tot ruzie komt. Ik zou mij vergissen als hij op het ogenblik niet bezig is, met vogels van eigen pluimage een ander maandblad op te richten. Ziedaar weer wat nieuws. Je schrijft me niet hoe het ermee gaat! Houd me op de hoogte, en geloof me steeds je EdP. P.S. - Ik zou waarachtig vergeten je te vertellen dat Karel van de Woestijne (zegt Greshoff) ‘verrukt is, gewoonweg, over je twee gedichten’. Het eerste vindt hij in zijn soort volmaakt, en beide doen hem vinden dat je de volle hoogte bereikt van je persoonlik talent; of, als je anders wilt, dat je je volle persoonlikheid bereikt in deze branche - als ik het zo zeggen mag - van talent. (Over mij heeft goddôme! niemand iets gezegd. Alleen Stols: - ja, die vond dat Zo leeg een bestaan vrij beroerd was. Wat duister van konstruktie; hij had er zich meer van voorgesteld.) E. du Perron aan R. Houwink Brussel, 26 februari 1928 Brussel, 28 Febr. '28. Beste Houwink, Heb je een nummer van Avontuur ontvangen? - ik vroeg Paul van Ostaijen er je een te zenden; en ik herhaal mijn uitnoodiging eraan mee te werken. Je ex-mederedacteur - thans misschien tegenstander? - Marsman zond voor nr. 2 een gedicht van 1922, dat, zei hij, overal in Holland geweigerd werd. Het was ons een dringende aanbeveling het zonder verwijl te plaatsen. Jij hebt misschien ook zoo'n jeugdzonde waar een ‘ernstig’ tijdschrift zich liever niet over ontfermt? - Enfin, zend wat je wilt, maar als het eenigszins kan, zend wat. Mijn adres is voor het oogenblik: 13, rue Lesbroussart, Brussel. Bij voorbaat dank en steeds je EduPerron E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 26 februari 1928 Brussel, Zondag. Beste Paul v.O. Ik heb Dinger vals beschuldigd: gisteravond kwam hier een groot pak kopie van hem en een lang schrijven waarin hij uitlegde dat... enz. Enfin, hij heeft veel te doen gehad. Andere historie. In zijn pak kopie stak een boekbespreking. 1. Ik heb die weggelegd omdat: 1e ik niet weet of wij in Avontuur boekbesprekingen zullen plaatsen (Blijstra en ik voelen er niet veel voor); 2e omdat wij, àls wij er wel plaatsen, beter kunnen wachten tot er meerdere bijeen zijn. Die zouden dan, buiten Dinger, moeten komen van Burssens en jou, want ik heb niet de minste lust er te schrijven (voor een blad als het onze). - Let wel, dat ik niet spreek over groter krities werk, als jouw essays in Vl. Arbeid. Ofschoon ik toch liever had dat, als wij krities werk plaatsten, dit niet bepaald één bundel of boek betrof, maar een schrijver of dichter, of, liever nog, een kunstrichting. Je begrijpt wat ik bedoel: ik zou in de 48 blzn. per 2 mnd. die wij moeten brengen, het willekeurige en afgeroffelde van het genre ‘notice’ willen vermijden. Wat denk jij erover? Deze kwestie staat op het ogenblik dus zo: Blijstra en ik tegen; Dinger voor. - Ingesloten die bespreking van Dinger. Zend me zo gauw je kan het gedicht. De boekbinder heeft me weer verlakt. Ik zend je misschien Maandag of Dinsdag Salle 6 van Tchekov. Dinger heeft Blijstr - voor wat de illustraties betreft - ongeveer hetzelfde antwoord gegeven als jij. Die zaak is dus afgedaan. Wij plaatsen, als het kan, twéé cliché's, waarvan ik het ene betaal, en Blijstra of de betrokken tekenaar, of beiden, zoals het uitkomt, het andere. En af en toe zetten wij er maar één (bijv. als de tekeningen te beroerd zijn). Op het ogenblik heb ik voor nr. 2 een tekening van Postma (nogal Duits geïnspireerd en ‘griezelig’) en een ander van Roelofsz, (waar ik je al over sprak). 2. Waar wij die dingen plaatsen om, zoals Willink zegt, ‘de droogheid van de brochure te breken’, zijn ze beide mooi genoeg. Vraag jij ook eens een verloren tekening aan Jespers bijv. - maar altijd liefst iets dat in lijn cliché te reproduceren valt. - In nr. 3 zetten we weer wat van Willink. Schrijf me gauw een woordje en zeg me vooral hoe het je gaat. Een ferme hand van steeds je EdP. Houwink heb ik om medewerking gevraagd. Is hem een nummer toegezonden? E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 28 februari 1928 Brussel, Dinsdag 28. Beste Paul v.O. Veel dank voor geld en verzen. Ingesloten het poëem van Brunclair terug. Ik stem hartgrondig tegen. Et v'là. Breuer is met zetten van ‘A.2’ begonnen. Ditmaal zijn we, hoop ik, eerder klaar. Heb ik je al gezegd hoe het wordt? Ziehier: P. van Ostaijen, Twee Gedichten; H. Marsman, Romanisches Café; E. du Perron, Ieder zijn Kwelling; G. Burssens, Met Gitaar-Begeleiding, Tweede Fantasia, Charlie Chaplin en de Revolutie; R. Blijstra, Het spookslot, Man en Paard; Stadspanorama; W.N. Dinger, Amoureuse Kwatrij-nen. Het Einde van de IJdele Man. De Insektoloog in Bed, Stippellijntje: een onvolledige kroniek. (Over dit laatste heerliks zal ik je maar niet te veel vertellen.) - Daarbij twee tekeningen van Roelofsz en van Postma. 1. Ik hoop van harte dat het je beter gaat. Je hand lijkt koortsig: heb je nog altijd koorts? of mag je, bij het mooie weer dat we gaan krijgen (en zo af en toe reeds hebben) weer op en naar buiten? Ik vroeg je bij herhaling me wat over jezelf te schrijven; ik verzeker je dat deze vraag bij mij geen ‘simpele formaliteit’ is. Houd je ferm; het beste; - de poot van je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 1 maart 1928 Brussel, 1 Maart '28. Beste Paul v.O., De binder heeft mij alweer verlakt: nu komt hij pas Zondag. Ik zal dus minstens tot zolang moeten wachten om je Salle 6 en Wilde door Harris te zenden. Maar je krijgt ze vast. Ik zend je vandaag Les Dieux ont soif, een vrij leesbare France. En over een paar dagen, de enige werkelik leesbare France, La Révolte des Anges (als je het nog niet kent). Ik zit mij, in afwachting van mijn eigen boeken, zo te verdommen dat ik allerlei twedehandsboekjes koop en doorlees. Voor het ogenblik ben ik bezig mijn antipatie tegen France aan te wakkeren: die vent is verdomme in zijn beste ogenblikken een leraar die mopjes tapt voor de klas. Men meet werkelik weer eens de kolossale stommiteit na van het grote - ook het grote belezen - publiek, als men het sukses beschouwt van zo'n France. Le Lys Rouge is ongetwijfeld het domste boek dat ooit met ijver in elkaar werd gezet; van liefdesromannetjes gesproken, ik zou haast Een Voorbereiding gaan bewonderen, als ik er Le Lys Rouge naast leg. La Rôtisserie de La Reine Pédauque, als je er alle leraar-discoursen (met leraars-geest) uit gooit, wordt een vlotte, niet onvermakelike 18e eeuwse roman. Thaïs is een manuel de religion et de philosophie tot verhaal omgewerkt, in het genre van de ‘manuels pour dames’. En de rest is beneden alles - wel te verstaan, altijd in hetzelfde genre. Ik heb France sedert 1921 niet meer in de hand gehad; ik geef me rekenschap dat het een oneindig ergerliker zaadzak is dan ik ooit heb kunnen vermoeden. D'Annunzio zonder de hele klassieke kultuur, France zonder zijn filosofiese en religieuse biblioteek (om op de twee kanten van de balans te leggen), in Godsnaam wat bleef er van die twee grote mannen over? Een beetje mooischrijverij, en overigens: een oorspronkelik talent niet groter dan dat van een Georges Ohnet 1.; werkelik. Ik heb gisteren drukproeven nagekeken voor Dinger en ze hem doorgezonden. Die ‘kroniek’ van hem is griezelig van stommiteit. Ik heb hier en daar in de marge een aantekening gezet, maar de vent zal er natuurlik geen rekening mee houden. En het bedonderdste is dat zijn kroniek - hoe we 't ook draaien - natuurlik zal worden aangezien voor ‘de houding van Avontuur’. Het beste zou misschien tòch zijn - altans voor de eerste jaargang - alle krities werk te weren. Op grond daarvan zou ik hem die kroniek dan kunnen terugsturen (maar eerst gaat-i naar jou toe, je moet het fraais ook eens zien.) Die ‘fooneetiesche’ spelling van de man verbergt(?) de schreeuwendste onkunde; hij schrijft ‘Amoureusche 2. (!) Kwadrijnen’. Ik heb hem ditmaal een voudigweg gezegd dat hij die fout had te verbeteren en dat ik hem de keus liet tussen s en z. Morgen gaat hij het ‘fooneetiesch’ over ‘boosche’ mensen hebben! - In de kritiek die jij op het ogenblik hebt schreef hij, ook ‘fooneetiescherwijs’, falen met een v. (Ik heb dat verbeterd). - Zouden wij heus maar niet in de volgende 5 nrs. nog uitsluitend creatief werk zetten, ook als tegen-prestatie van het geëssayeer van de Hollandse jongeren? Jij hebt in Antwerpen toch nog wel een paar onuitgegeven grotesken? Schrijf me spoedig terug en zeg me hoe je je voelt bij dit mooie weer? (Ikzelf heb weer griep of zo.) Tot nader. Steeds je EdP. P.S. - Daar komt nèt een enveloppe binnen van Blijstra, inhoudende 25 gldn. en ingesloten gedicht (voor jou) van een man van (gezond) verstand. 3. Breng het waar het wezen moet. E. du Perron aan P. van Ostaijen Brussel, 7 maart 1928 Brussel, Woensdag. Beste P.v.O. Ik zend je vandaag wat beters: vier ‘chroniques italiennes’ van Stendhal. Intussen, La Révolte des Anges is een super-France! Er zijn ogenblikken dat het lijkt op een goede Willy. 1. Met het boek van Hellens 2. heb ik niet de minste haast (maar dan ook niets). Ik hoop dat het je niet verveelt... Zend me echter Si le grain... terug, als je het toch tweemaal gelezen hebt. Dumont-Wilden is misschien beroerd, maar de Prince de Ligne is een heerlik individu. Je moet van hem lezen: Mes Ecarts en Fragments de ma Vie, die wemelen van de geestige zetten en opmerkingen van een man van de wereld (met ogen en een brein). Men kan Ligne met Stendhal vergelijken, als mens, dus met Beyle als je wilt. Hij heeft een hoop geschreven ook, maar weinig literatuur. Vriamont - die ik tot dusver twee maal heb gezien (en die mij ongeveer hetzelfde zei als jou) - lijkt me een aardige baas. Hij heeft iets Rabelaisiaans: hij is vol leven en ik geloof dat het fond eerlik is. Hij vroeg me hoe je het maakte, in welke omgeving je zat, enz. - ik heb hem daar een beeld van gegeven waaruit hij afleidde dat je je o.a. geweldig moest vervelen: en zo kwamen we op die boeken. Ik geloof dat hij spontaan en zonder enige bijbedoeling heeft gehandeld. Dat is al wat ik je van hem te zeggen weet. Dinger heeft Stippellijn achtergehouden; maar ik zal je een drukproef sturen. Ingesloten een ander lekkernijtje: je cadeau aan mij wekt bij velen dichterlike neigingen! Ik had gedacht iets te schrijven van: Een heer die verstand van dichten heeft en een heer die lezen kan met gezond verstand, dat is: de ene heer heeft van dichten verstand en de andere heer heeft niets dan zijn gezond verstand, enz. en te eindigen met zoiets als: hoe brengt de heer die van dichten heeft verstand zijn dichten aan het verstand van die heer met alleen gezond verstand? en natuurlik: dat hij van dichten nooit zal hebben verstand dat is zijn recht, dat is het volste recht van die heer met niets dan gezond verstand. Maar laat maar. Houd je goed en schrijf me als je een beetje kan. Geloof me steeds met ferme 5, Je EdP. E. du Perron aan P. van Ostaijen 1. Brussel, 17 maart 1928 Brussel, Zaterdag 17. Beste Paul v.O. Dank voor de boeken; de Malraux 2. had je kunnen houden, après tout, omdat er eerstdaags een betere editie van verschijnt. - De zaak met Burssens lijkt mij goed in orde gebracht. 3. - Het zal mij een groote vreugd zijn je 25 Maart terug te zien, als het je nu lukt terug te gaan. In ieder geval doet het mij reeds genoegen te vernemen dat de temperatuur zich betert. Nieuws is er niet. Het vele prachtigs uit de pers heb ik je opgezonden. - Zend mij, als je ze niet meer nodig hebt, de twee bundeltjes terug van Jan van Nijlen en ook de bespreking van de Dood door Dinger. Dinger gaat intussen ook geheel akkoord met uitsluitend kreatief, voorlopig. Hij zond ook 285 frs., dat is zijn beste zijde. Zeg Burssens dat hij mij 100 frs. zendt voor nrs. 1 en 2, wil je? Nu, houd je goed. De hand van je EdP. Ik heb ook weer met koorts in bed gelegen, ondanks het mooie weer. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 17 maart 1928 Brussel, Zaterdag 17. Beste Willink, Ingesloten een briefje dat ik van Stols ontvang. De man is sedert eenigen tijd in niet te besten doen (financieel gesproken). Ik ook niet, zoodat ik die fl.40. van nergens bijeen weet te brengen! Schrijf mij nu of je kans ziet die 100 exx. 1. à 40 cent te verpatsen? Ikzelf neem er wel 25 voor mijn rekening en stuur je het geld daarvoor direct op. Zie jij nu hoever je komt en als we Stols dan bijv. de rest in baar geld vroegen? Ik antwoord hem niet voor ik weet wat jij wenscht; schrijf me dus spoedig terug en doe het briefje van S. weer in de enveloppe. Dadag! Je EdP. Je kunt natuurlijk op betaling aandringen en dan doet-i het, maar zou dit ‘slim’ zijn met het oog op volgende bestellingen? Stols is werkelijk een goede vent en als de crisis in den Franschen boekhandel voorbij is, doet hij ook wel weer zaken; hij zou je dan licht kunnen vragen voor ‘serieuser’ werk, gegeven de waardeering die hij voor je heeft. Enfin, ik luister. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, vermoedelijk 20 maart 1928 Beste Sander, Gelijk hiermee gaat naar je toe - als drukwerk - de P.C. Blessebois, 1. zorgvuldig verdeeld. Ja, geef het nu maar zoo gauw mogelijk aan den drukker! - Ik sluit hierin de frs. 20. die je voor mijn taxi hebt uitgegeven, omdat ik bang ben ze anders te vergeten. Vergeet jij van jouw kant niet Suora Scolastica voor me te koopen bij dat vreeselijke wijf van Dietrich. 2. Eerstdaags verschijn ik overigens wel weer bij je. T.T.E. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 20 maart 1928 Brussel 20 Maart. Beste Willink, Het overkomt mij wel eens mijn vrienden te willen helpen omdat, en niet opdat ze mijn vrienden zijn. Maar je hebt gelijk, ook zóó kan het een beroerden indruk maken, - wanneer niet alles direct van een leien dakje gaat. Ingesloten dus 300 francs; al wat ik deze maand missen kan (zonder hulp van mijn Mama). De rest volgt begin volgende maand, en zonder mankeeren. Met groeten, ook aan Mies, EduP. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, woensdag 21 maart 1928 Brussel, Maandag. Beste Burssens, Ik kan je niet uitdrukken hoe afschuwelik ik deze historie vind. En waarom die arme Paul in Miavoye begrafen, waaruit hij zolang gesnakt heeft weg te komen! (Hij was er heengegaan om nu eens ‘serieus aan te sterken’.) Arme, arme kerel. Ik ben er gisteren niet heen kunnen gaan, - je brief kwam bovendien te laat, - maar in de zomer gaan we er eens samen heen, als je wilt, ik hecht eraan te zien waar hij ligt. Hij had mij ongeveer hetzelfde geschreven als jou, de 12e van deze maand. 1. Wanneer is hij gestorven en hoe is dat opeens zo gekomen? schrijf mij nadere bizonderheden: ik weet zo helemaal niets, behalve dat hij dood is. En ja, zijn gedichten moeten verschijnen, zo spoedig mogelik, zo volledig mogelik en in een behoorlike uitgave. Er is hier in Brussel een uitstekend drukker die betrekkelik goedkoop is: Van Buggenhoudt. Voor de administratie moeten we een serieus uitgever hebben: ik meen dat Paul mij gesproken heeft van ‘De Sikkel’, maar anders zal ik een beroep doen op Stols. - Ik heb een korte aantekening geplaatst, door jou en mij ondertekend, onder zijn twee laatste verzen in Avontuur 2.; ik ga een lang stuk over hem plaatsen, met portret, in Den Gulden Winckel. 3. Maurice Roelants heeft een zeer sympatiek stukje gestuurd naar De Telegraaf 4. en zich tegenover mij op een hartelike, geroerde wijze uitgelaten. Hij schrijft: ‘Ik heb gezegd wat ik meen: dat uw vriend misschien de hoogste poëtiese potentie bezat van alle Vlaamse jongeren. Zijn dood is een onschatbaar verlies voor de poëzie. Ik ben tevreden dat ik hem nog tijdig heb kunnen betuigen hoeveel waardering ik voor hem had. Het is een arme troost, maar wat wilt gij?’ Ja, het is een arme troost, en wij wilden zo véél anders. Maar wij willen nog enige dingen. Schrijf mij wanneer het de familie van Ostaijen schikt ons te ontvangen. Ik kom dan naar Antwerpen over om met jou die uitgave te bespreken. Er zou ook nog een bundel grotesken van hem verschijnen, heeft hij mij gezegd; hoe ver is het daarmee? Wij zouden enige onuitgegeven grotesken en gedichten kunnen brengen in Avontuur; - als het van mij afhangt - en er is genoeg - wordt nr.3 een kompleet P.v.O.-nummer. Voor de 5e man in A. zullen we later nog wel zien. Misschien Richard Minne (die intussen ook zeer ziek is, daar in Waerschoot); enfin, we zullen zien. Voorlopig zal jij, administratief althans, onze arme vriend moeten vervangen, beste Burssens. Ik heb die adresverandering op de binnenkant van het omslag aangebracht. Neem een postcheknummer en sluit een papier in, in de nummers bestemd voor abonnés. Nu, tot zover. Ik hoop op een uitvoerig schrijven. Geef mij ook een klein beeld van de begrafenis. 5. De hand van je EduP. - Ik wist het adres niet van de heer Constant v.O., maar heb de familie, aan Paul's adres, getelegrafeerd. Betuig ze, als je ze ziet, nogmaals mijn oprechte deelneming. Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 24 maart 1928 Brussel, Zaterdag 24. Beste Burssens, Ik ontvang daar de uitnodiging voor de lijkdienst op Dinsdag, 1. - waarvoor dank. Ik zal daarbij echter niet tegenwoordig zijn, omdat ik 10 zeer weinig godsdienstig, maar 20 volkomen on-kerks ben. Schrijf me dus nog wanneer in de daaropvolgende week bijv. de heer Van Ostaijen vader ons zou willen ontvangen voor de bespreking van de uitgave van Paul's laatste verzebundel. Wij zouden alles moeten verzamelen (van Ruimte tot Avontuur) wat verspreid is in tijdschriften, plus misschien enige inédits? - Tot hoever is de bespreking met ‘De Sikkel’ gekomen? dit is een belangrijke vraag. Heeft P.v.O. een bundel samengesteld, of valt die nog samen te stellen? Moet er een inleiding in die bundel staan? en van wie? een portret misschien? Mij dunkt, beide. In ieder geval tot ziens. Misschien gaat Maurice Roelants, die, in tegenstelling met mij, zegt hij, wèl gelovig en wèl kerks is, in mijn plaats Dinsdag naar Antwerpen. Met beste groet, je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 24 maart 1928 Zaterdagavond. Beste Burssens, Ik schreef je vanmorgen, maar daarjuist komt je schrijven waarin je me enige dingen vertelt en omgaand antwoord vraagt; ik haast me dus... Welnu, het voorstel van De Bock 1. is uitstekend! - Ja, voor die keuze uit vorig werk is veel vóór en veel tegen te zeggen, maar mij dunkt, veel meer vóór dan tegen: gegeven de omstandigheden. Paul hield niet meer van Music-Hall (hij heeft het mij nooit willen laten zien) maar dit wil niets zeggen. Het is de kunstenaar die een overwonnen standpunt opgeeft, dat daarom interessant kan blijven voor de lezer, en onmisbaar voor de juiste kennis van zijn ontwikkeling. Die bundel is geheel uitgeput; ik stel voor er een flinke keus uit te doen. Evenzo met Het Sienjaal, waarin hele stukken staan die Paul zelf nog wel goed vond: als ‘Marcel Schwob, Lied voor Mezelf’ en enige andere waar wij eens nog al lang over hebben gesproken. Als ik de bundel vóór me heb, vind ik ze gemakkelik terug. De keus is dus zo moeilik niet. Heb jij de twee bundels? Maar Bezette Stad is een andere kwestie. Ten eerste is het typografies element daarin veel sterker dan in al het andere werk; ten twede vormt het veel meer een afgerond geheel; ten derde is het niet uitverkocht, en kan niemand er een betere uitgave van maken dan de bestaande die door Paul zelf - of onder zijn toezicht - werd verzorgd. Ik ben dus tegen opname van Bezette Stad; en vind dat we beter de keuze uit Music-Hall en Het Sienjaal ruimer konden nemen. Ook aan de ontwikkelingsgang van P.v.O.'s werk doet dit niets af of toe, daar immers, zoals zijn broer ons meedeelde, vele verzen die nu nog ongebundeld zijn in dezelfde tijd van B.S. werden geschreven. - B.S., volgens mij, is een monument apart. Wat de andere bundels betreft, ik zie ze ongeveer zo: Een bundel krities proza, waarin alle opstellen in Vl Arbeid en elders verschenen. * Een bundel bestaande uit de drie grote grotesken: Ika Loch, Trust en Bende v/d Tronk. Een bundel korte prozastukken, geheten Kluwen van Ariadne (bij Mesens dus); waaraan zouden kunnen worden toegevoegd enige kortere grotesken in Vl. Arbeid enz. verschenen (en die niet in Vogelvrij 2. staan). Dat maakt dus, au fond, één grote dichtbundel, een flinke bundel krities proza, een grotere en een kleinere bundel ander proza. Als De Bock de drie eerste dingen voor zijn rekening neemt, mogen we, dunkt me, tevreden zijn. De vraag is: onder welke voorwaarden? Jij deelt die natuurlik aan Paul's vader en broer mee. - Ik ga Maan-dag naar Jespers (of is het Mesens die Chée de Wâvre woont? ik kon dit uit je brief niet goed opmaken). De rest hoor ik dan wel weer. Met beste groeten je EdP. P.S. Moet je niet een schriftelik kontrakt met De Bock aangaan alvorens je hem het recht toezegt te publiceren - en zelfs het prospektus te drukken? Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan R. Herreman Brussel, 24 maart 1928 Waarde Herreman, 1. Zou je mij een uitknipsel kunnen bezorgen van het artikel dat je over Paul v.O. in Vooruit hebt geplaatst en dat - volgens Jan van Nijlen - verreweg het beste is dat over hem werd gepubliceerd 2.? Ik had gehoopt je gisteren in de ‘Lunette’ te zien. Laat mij nu zeggen: tot volgende Vrijdag? - En veel dank bij voorbaat voor het stuk. Gaarne je EduPerron Brussel, Zaterdag 13, rue Lesbroussart Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 26 maart 1928 Brussel, Maandag. Beste Burssens, Ik ben bij Oskar Jespers geweest en heb het ms. 1. gezien. De titel is: De Feesten van Angst en Pijn, en het houdt 18 gedichten in, waarvan 3 lange: Barbaarse Dans, Angst, een dans, en De Marsj van de Hete Zomer. Alles is zeer typografies ineengezet en in verschillende kleuren uitgevoerd. Het ms. is trouwens een boekdeel op zichzelf. De gedichten zijn van 1918-1921 ontstaan, dus tussen Sienjaal en Bezette Stad. - Jespers zegt terecht dat, om de bedoeling van Paul niet te verraden, de tekst precies als in het ms. aangegeven moet worden uitgevoerd. Het beste is dus dat je De Bock dit ms. sinjaleert en dat De Bock zich met Jespers in verbinding stelt voor een aparte uitgave, als hij dat óók wil. Anders geeft Jespers deze gedichten elders uit, met geld bijeengebracht onder de vrienden. Zo werd voorlopig afgesproken. Verder heb ik van Jespers meegekregen: Music-Hall en Het Sienjaal. Uit het eerste zouden wij m.i. moeten opnemen: Vergelding (blz. 68-70); Wederzien (blz. 75); Plakkage (Nr 2) (blz. 76); het gedicht dat op blz. 82-83 staat; Aan René Victor (blz. 90-91); Valavond (blz. 98); Stemming? (blz. 99-100); Liedje? (blz. 112-113); en misschien Avond (blz. 122). Geef mij op welke gedichten jij prefereert, opdat ik die met aandacht leze. In Het Sienjaal zoeken we samen uit als je eens bij me bent. Zou je deze woensdag niet kunnen komen? Ik ben van 2 tot 3 bij de tandarts maar overigens de hele dag thuis. Neem, als je komt, mee wat je reeds bijeen gebracht hebt. Met beste groeten, je EdP. De gedichten uit M.H en H.S. schrijf ik over - zodra de keus bepaald is - zo heb ik dan tenminste ook wat gedaan! Probeer dus Woensdag even te komen. P.S. Ik ga morgen naar Mesens. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 29 maart 1928 Brussel, 29. Beste Burssens, Eerstdaags gaat nr. 2 van Avontuur naar je toe: d.i. 100 exx. Het nummer van de postsjek heb ik niet meer op de binnenkant van het omslag kunnen aanbrengen, maar dit hoeft ook niet. Je sluit een postsjekformulier in ieder nummer voor een abonné bestemd, en vult daarop zelf het postsjeknummer in, of laat dat erop drukken. - Mijn artikel over P.v.O. is klaar en verzonden. Nu maar zo spoedig mogelik dat portret. Houd me op de hoogte van je bevindingen en roep mij op zodra je mij nodig hebt, of kom op een Woensdag hier om de zaken met me te bespreken. Ik heb via Greshoff en A. Roland-Holst ook Van Dishoeck gepolsd over een eventuele uitgave van Paul's gedichten. Dat zou natuurlik nog veel beter zijn, met het oog op de algemene boekhandel en het grote publiek. - Ook over de kritiese opstellen kunnen wij het misschien met die firma eens worden. In ieder geval: voorzichtig met De Bock! Schrijf me ook wat Mesens heeft verteld, en of hij mij het ms. van Kluwen v.A. wil afstaan of wat? - Denk er vast over wat wij van Paul's inédits in Avontuur 3 zullen brengen. En het ms. bij Jespers? Hartelike groeten je EdP Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 31 maart 1928 Brussel, Zaterdagavond. Beste Burssens, Akkoord voor het laten vallen van Stemming, Liedje en Avond. Daarentegen nam ik graag het eerste stuk van Herfst (blz. 44-45), dat reeds sterk Paul's persoonlik rytme heeft.Jonge Lente nemen we dus op; ik heb het al overgeschreven. Wat het grote gedicht Music-Hall betreft, ik sta daar een beetje onwillig tegenover. Al die ‘illuzie’ erin... Enfin, dat moeten we nog eens samen bekijken. Met het oog op de titel van het ensemble zou het natuurlik geraden zijn er wèl een stuk uit te plaatsen. Maar wèlk? Je keuze uit het Sienjaal lijkt mij uitstekend en geheel met Paul's eigen inzichten in overeenstemming. Ik heb alles overgeschreven, met uitzondering van James Ensor en Zaaitijd waar ik niet bizonder voor voel. Vind je deze twee gedichten erg goed? - Ik had graag bij de acht andere, door jou gekozen: Wiegeliedje voor de Geliefde (28), Koffiehuis (36) en vooral Februarie (37-38). Schrijf mij hier nog over. Ik had graag alles klaar als je Woensdag komt. 5 uur is zeer geschikt. - Ik zal het lange gedicht Music-Hall nog aandachtig van voor naar achter, en andersom, doorgaan. Breng zoveel mogelik kopie mee: de verzamelde gedichten en ook de kopie voor Avontuur 3. Blijstra en Dinger staan ook gaarne hun plaats af; we kunnen dus 48 blzn. met tekst van Paul vullen, maar... is er zoveel? Met hartelike groeten je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan F. Hellens 1.: Brussel, maart of april 1928 Brux. vendredi matin. Mon cher ami, Impossible de venir ce soir: Simone est tombée de l'escalier (chez Gr.), sur sa tête, ou à peu près, et se trouve depuis 3 jours dans un état déplorable. Je t'écris ceci parce que je crains que Greshoff non plus ne viendra chez toi ce soir, sa femme ayant la fièvre et ses deux enfants étant malades aussi. Bref, c'est la défaite sur toute la ligne néerlandaise... Pour les mêmes raisons je n'ai su coucher sur papier qq. chose de potable pour ton bouquin. 2. Mais j'ai envoyé le papillon-modèle à Malraux, le priant de vouloir me remplacer, ce qu'il fera certainement (et combien avantageusement)! Il fera parvenir la notice directement à Grasset - (n'est-ce pas?) Au revoir, mon cher Hellens, dans des moment meilleurs! Mes respectueuses amitiés à ta femme, et la main de ton EduP. Je suis depuis le soir de l'accident chez ma mère, 28 avenue Emile Duray. E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 3 april 1928 Beste van Nijlen, 1. Ik heb de bloemlezing 2. van 64 blzn. op 80 blzn. gebracht en er nog in opgenomen: (uit Het Licht) Wensch, Langs de Vaart en twee liederen; ‘Zoo blij, zoo blank, enz.’ en ‘Het is zoo innig droef en treurig’; (uit Naar het Geluk): Na den Zomer, Bij 't Licht der Lamp, Zomer in Gelderland; (uit De Lokstem) Revolutie, Het Wachtwoord en De Tulp; (uit De Vogel Phoenix) E Cinere Phoenix, Trouw, Aan een vriend en toch De Hondsdagen. Zeg mij als je liever wat anders hebt. Zou je niet een titel willen bedenken voor het geheel? Wij zetten dan op het titelblad (als bij de bloemlezing van Greshoff 3.)://.........//Een keuze uit de gedichten van//Jan van Nijlen, enz. - wat aardiger zou zijn dan://J.v.N.//Verzen//enz. Geef mij, als het kan, dien titel Vrijdagavond op in De Lunette. Tot ziens; met hartelijke groeten je EduP. 13 rue Lesbroussart Dinsdagmorgen. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 3 april 1928 Dinsdag. Beste Burssens, Vergeet niet, als je morgen komt, zoveel mogelik kopie van Paul mee te nemen voor Avontuur 3. Ik ga Zaterdag a.s. naar Gistoux en zou de drukker liefst reeds wat geven. Ik heb erover gedacht om - als er niet genoeg inédits mochten zijn, die 48 blzn. te vullen met overzichtelik werk: b.v. een gedicht uit Music-Hall, twee gedichten uit Sienjaal en verschillende verspreide gedichten. Een kompleet v. Ostaijen-nr. moèt het toch worden. Hoe is dat verhaal dat in die grijze portefeuille zat? het kortere bedoel ik (niet de Bende v/d Tronk). Breng dat in ieder geval hier; we zetten het dan voorop, met een jaartal. 1. Gegeven dat je voor de bundel van De Sikkel toch een meer kritiese - of altans explikerende - inleiding zult moeten schrijven, kon je voor Av.3. misschien een soort prozagedicht geven. Of beter nog: een gedicht op Paul, als je je daartoe geïnspireerd voelt. Ik schrijf dan nog wel een noot van een regel of vijf. Steeds hartelik je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 3 april 1928 Beste Willink, Ingesloten, als overeengekomen, het ontbrekende. Stols zal je vanuit Maastricht wschl. een afdrukje van de houtsnede zenden; je zult dan wel zoo goed willen zijn daarop aan te geven, de kleuren die je wenscht: - liefst niet meer dan twee of drie kleuren. Ik heb ook je tweede brief met aandacht gelezen en heb de wijsheid daarin vervat, zooal niet volkomen geapprecieerd, dan toch met verwondering bij je waargenomen. Amsterdam (laat ons zeggen: Amsterdam) heeft een merkwaardigen invloed op je, - m.i. althans. Enfin...de beste groeten. Je EdP. Brussel, 3 April. E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 3 april 1928 Beste Van Nijlen, In afwachting van Greshoff's openingsdicht heb ik het volgende sonnet 1. in een mij zoo deftig mogelijken toon (daarom niet minder gemeend) voor je bundel geschreven. Zooals Gr. zeer terecht zegt, kunnen er verschillende gedichten van je vrienden in staan, b.v. twee vóór en twee achter, als bij de 17e en 18e eeuwsche dichtbundels. Deze verzen worden dan cursief gedrukt. Wat denk je van het geval? en kan je, zonder jezelf te veel geweld aan te doen, dit mijn sonnet aanvaarden? Tot Vrijdagavond. Je EduP. 13 rue Lesbroussart Dinsdagavond. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 5 april 1928 Beste Burssens, Zoeven bij O. Jespers geweest. In het kort komt de zaak hierop neer: hij ziet voorlopig geen kans zijn ms. uit te geven en heeft het mij afgestaan: Ik schrijf het over. Alles moet in de bundel van De Sikkel komen; vijf of zes dingen zetten we in Av. 3. Jespers (O.) geeft ook een tekening voor ons nr. Wat zegt Jespers (F.)? Me dunkt: liever toch geen portret; dat zal De Bock trouwens ook niet prettig vinden, als hij hetzelfde portret voor de bundel moest houden. Vergeet niet mij ook de twee grotesken (van Mesens afkomstig) 1. te zenden. Tot nader. Je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 6 april 1928 Brussel, Vrijdag. Beste Burssens, Gelijk hiermee zend ik je de Feesten van Angst en Pijn, minus de eerste 6 blzn. (twee gedichten, De Moordenaars en Maskers) die ik bestemd heb voor ‘Avontuur’. Dit onderdeel van Paul's grote bundel komt dus tussen de keuze uit Het Sienjaal en de in de tijdschriften verspreide gedichten. Het zijn gedichten van 1918-1921 (dit voor je inleiding). Zet onder de Franse titel van Het Sienjaal nog even: Aan mijn broeder Constant. Vgl. de tekst die ik je zend met andere, gedrukte teksten die je misschien nog zult tegenkomen (Barbaarse Dans en In Memoriam H.v.d.R. zijn immers verschenen 1.) en wijzig de tekst altijd naar de gedrukte lezing die immers wsch. van later datum is en door Paul zelf bezorgd werd. Maar de volgorde van De Feesten moet natuurlik behouden blijven. Jespers dringt hier terecht op aan. Houd mij van de door jou verzamelde gedichten op de hoogte. Hoe zullen wij dit laatste onderdeel van het boek noemen? Verspreide Gedichten of toch maar Eerste Boek van Schmoll? - voor de titel van een onderafdeling komt het er minder op aan. Als we Schmoll nemen verklaar je in de voorrede even waarom. 2. De zes ontbrekende blzn. zend ik je zo spoedig mogelik; d.w.z. met de andere gedichten *, zodra Breuer mij de eerste drukproef zendt. Dit voor het geval de Bock erg spoedig zou willen beginnen. Tot nader. Met beste groeten je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 10 april 1928 Beste Van Nijlen, Ik vertrek Zaterdag naar Gistoux en zou je, vóór mijn vertrek, nog een soort afscheidsbezoek willen brengen. Of voel je er wat voor bij mij een glas wijn te komen drinken? Ik laat de beslissing gaarne aan jou over. De vraag is: wil je Woensdag- of Donderdagavond? (anders gezegd: morgen of overmorgen?) Met hartelijke groeten je EduP. 13 rue Lesbroussart Brussel. E. du Perron aan A. Roland Holst Brussel, 11 april 1928 Brussel, Woensdag. Beste Adrianus, Adriaan, Jaan of Jany, 1. Dank voor den langen - gegeven de omstandigheden zéér langen - brief, die mij vóór alles te verstaan geeft dat het je inderdaad beter gaat dan men van hieruit zou kunnen opmaken. Jan heeft mij eenige dingen verteld: o.a. dat je in goede handen was en vooruitging, maar het krantenbericht van die overbrenging naar een hospitaal was toch vrij onrustbarend. Ik kreeg dat bericht na mijn brief, en had niet zóó gauw antwoord verwacht. Ik heb twee maal pleuris gehad en kan mij een dubbele pleuris dus min of meer voorstellen. Ik hoop dat de ‘merdecins’ (zooals Jarry zei) je niet te veel naalden en spuitjes in je huid gestoken hebben? In ieder geval: het ergste zal nu wel geleden zijn? Tracht werkelijk op Gistoux te verschijnen. Het banket van den poëet Karel van de Woestijne zal je wel moeten opgeven, maar neem je voor ‘zoo spoedig mogelijk later’ in deze oorden terug te komen. Buitengemeen fantastisch zal het, geloof ik, niet gauw zijn, * maar we vinden ende zullen ons althans openstellen voor wellicht àndere bekoringen. Me dunkt dat de schoone maand van Maey het aangewezen tijdvak mag heeten: - als we tenminste, na dezen vrij normalen Winter, met een vrij normaal zomertje, een niet al te Belgisch zomertje, beloond worden; waar après tout veel kans op is. Van Ostaijen, onder ons gezegd, kan zich 1001-maal vergist hebben, maar hij was tenminste het tegendeel van een bijlooper en in hooge mate rusteloos en intelligent. Ik, die hem veel beter heb gekend dan de heer Cornette, zou niet zoo spoedig hebben durven verklaren dat hij geen ‘litterator’ was, ‘maar een beminnelijk mensch’: hij was, helaas, al te dikwijls een ‘litterator’, en welke kwaliteiten hij ook als vriend mag hebben gehad, ‘beminnelijk’ in de gewone opvatting van het woord was hij nu juist precies niet. Maar er zijn onder zijn latere gedichten - die verreweg zijn beste zijn, quoi qu'en dise de heer Coster 2. - toch zeker wel een tien, vijftien voortreffelijke aan te wijzen: hoe dan ook beschouwd (mits onbevooroordeeld). Wat je over Zo leeg een Bestaan zegt is misschien juist; ikzelf kan dat moeilijk beoordelen. Het verhaal is van Januari 1926. Jan van Nijlen, die het als verhaal zeer ‘knap’ vond, had er ook allerlei bezwaren tegen, vnl. omdat het er zoo in toeging over (en met) moorden. Maar wat mij amuseert in deze is dat het eigenlijke drama van de Wederopstanding voor mijn gevoel met het drama van Jan van Nijlen zelf verwant is! Als je dóór de Moord heenduikt om er dat uit te halen wat de heer Coster zoo afgrijselijk veel keeren de ‘menschelijkheid’ heeft genoemd, dan ben je heusch niet zoo heel erg ver van Jan van Nijlen af (dunkt me) die misschien de liefste man is dien ik ooit heb ontmoet. - Intusschen, wat je over dat vooropgezette cynisme van heel een generatie zegt is natuurlijk heel juist. Alleen: die generatie is tot dusver niet bepaald in Nederland ontbloeid, waar, zooals we met Jan hopen malen besproken hebben, ondanks alles de ethica domineert, ook - neen, vooral, bij de jongeren. Ik heb nog vier verhalen in dialoogvorm geschreven die toch een anderen toon hebben, en die trouwens ruim een jaar na Zo leeg een bestaan ‘ontstonden’. Jan van Nijlen, die ze in ms. gelezen heeft, beweert dat ze misschien minder ‘knap’, maar ook minder ‘cerebraal’ zijn en ‘warmer van toon’. Kan dit je geruststellen? Anders is Gistoux misschien alweer de aangewezen plaats - en de Maey-maand de aangewezen tijd - om er zelf een vorschend oog in te werpen! Je kapittelt me maar vrijuit waar je dat wenschelijk oordeelt; ik ben er gevoelig voor, maar in den goeden zin van het woord. Ik sluit hierin een gedicht, onmiddellijk geschreven na den dood van O.J. Périer. 3. * Zal je het ook cynisch vinden: - wie weet? maar vooropgezet is het zeker niet. Het is waarlijk wat ik ongeveer tot God te zeggen zou hebben - over den dood - als ik het soort conversatie met hem houden mocht dat de vrome mensch een wààr gebed noemt. Het is dus, ondanks alles, een gebed. En wat de wèl voor-opgezette assonances betreft, dat heb ik gedaan met het oog op menschen als Jan Walch die idiote verwijten doen aan menschen als Slauerhoff. Jan Walch schijnt nog zeer opgevuld met de rimes riches van Hugo. Dus: Un soir de demi-brume à Londres Un voyou qui ressemblait à Mon amour vint à ma rencontre Et le regard qu'il me jeta Me fit baisser les yeux de honte 4. is voor hem een crimineel-slecht-rijmend - en wie weet: slechtklinkend? - gedicht. Beste Adrianus, Adriaan, Jaan of Jany, ik vrees dat het, ook al zou je het èrg mooi vinden, niet bepaald tot de verkwikkingen van het ziekbed des herstellenden zal mogen worden gerekend. Ik stuur je dus, gelijk hiermee, maar in een afzonderlijk pakket, nog wat andere lectuur. Als er iets mocht zijn wat je in 't bizonder interesseerde, geef het mij dan op, ik zal mijn best doen het je te bezorgen. Hellenz ligt zelf voor het oogenblik met koorts, en het een of andere averij in borst, longen of aanverwante deelen, te bed; maar je groeten zullen hem trouw worden overgebracht nog vóór mijn vertrek naar Gistoux (dat Zaterdag plaats heeft). Heb ik je mijn adres daar opgegeven? - het is: Château de Gistoux, Chaumont-Gistoux, (België). Want het is een dubbele gemeente, iedere gemeente behebt met een afzonderlijken veldwachter. Na dit wetenswaardigs druk ik je hartelijk de hand. En nogmaals: Het beste! Je EdP. * E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 17 april 1928 Gistoux, mardi (Château de Gistoux Chaumont-Gistoux) pour préciser. Mon cher Hellens, Me voilà depuis 3 jours à Gistoux où je laisse pousser ma barbe et où - je ne sais pourquoi - je me suis rejeté en pleine antiquité: Job, Le Satyricon et Du Bellay à la fois! A propos de Satyricon, tu devrais m'envoyer ton exemplaire de ce bouquin, car tu as, je crois, la traduction de Tailhade, tandis que moi, ici, je dois me contenter de l'ouvrage d'un pion - honorable peut-être, à ton avis, puisqu'il a été imprimé dans la collection Budé 1.? N'importe, je préfère ce vieux gueulard de Tailhade; lors, sois gentil et envoie-moi ce bouquin. Donne-moi aussi - je veux dire surtout, des nouvelles de ta rougeole; je serais heureux de te savoir débarrassé de ça! Comme quoi on ne peut jamais être trop prudent quand on a un père - soit dit pour M. Choura (tu excuseras mes fautes d'orthographe, surtout en langue russe 2.). Non, mais blague à part, dis-moi que tu vas tout à fait bien et que tu ne fais plus dire à Mme Doff 3. (ma reine ou marraine) que les hommes - ah! les hommes! supportent bien mal la Maladie. Veux-tu qu'en échange du Satyricon je t'envoie les Pensées et Entretiens d'Epictète, cette espèce de type qui supportait tous les maux sans broncher, pour, disait-il, ‘en tirer profit’? Tu verras, avec Epictète, tu ne feras qu'une bouchée de ta rougeole - je veux dire: tu n'aurais fait que - car je suppose malgré tout qu'elle doit être depuis longtemps avalée, digérée, perdue... (pour le dire bien). Bon, écris-moi un mot pour me tranquilliser. As-tu reçu des nouvelles de Malraux? De Grasset? Moi j'ai dû le renseigner (Malraux, pas Grasset) des prix des paquebots partant au Congo. Il a toujours l'intention de FOUTRE LE CAMP (les capitales sont de lui) et pourtant, pourtant, la belle série qu'il va diriger à la N.R.F. 4.! M. Racine par M. Giraudoux, M. Montaigne par M. Gide; rien que pour commencer: bref, des écrivains - des grands écrivains français morts dirigés par des grands écrivains français vivants, et Malraux dirigeant - tout simplement, comme ça, les vivants, si écrivains et si grands soient-ils! - ‘Ah! (comme m'a dit quelqu'un) ce monsieur-là ne doit pas être le premier-venu’. - Quant à Pia: ça va, paraît-il, assez mal. Sa femme a été malade, lui est très fatigué et découragé. Et évidemment, il n'écrit pas. Tu devrais aller le voir, quand tu seras à Paris, et me donner tes impressions. Quand pars-tu? Cela dépend de la rougeole, évidemment? Il n'y a pas à dire: il faut la semer - hardiment (comme tu dis) quand tu mets le courteau dans un roman. Écris-moi bientôt; l'antiquité c'est très bien et Gistoux aussi, mais tout de même... Mes amitiés à ta femme, la main de ton EdP. P.S. - Si tu partais bientôt à Paris, n'oublie pas de m'y acheter le fameux Iango (ou Fado) des Passinheros (?) - (tu excuseras encore mes fautes d'orthographe en langue portugaise.) Merci d'avance! Tu as bien les amitiés du poète Roland-Holst qui va mieux, mais se trouve toujours à l'hôpital à Hilversum. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 19 april 1928 Gistoux, Donderdag. Beste Burssens, Het schijnt dat D.G.W. uit is, 1. maar ik heb nog geen exx. Zend je een nr. zodra ik er hier heb. Neen, het is niet nodig dat ik ook de inleiding 2. teken; of we zouden initialen moeten zetten. Teken jij maar alleen; dat lijkt mij minder ‘would-be’. Ik ben ervoor het gedicht op Singer in de gedichtebundel te plaatsen; daar we immers ook het franse dingetje voor F. Jespers 3. daarin opnemen; maar je zou de ‘twijfelachtige’ stukjes bijeen kunnen brengen in een soort appendix (met een korte aantekening). Wat je me van C.v.O. schrijft vind ik zeer bedroevend. Arme kerel! laten we proberen hem in zover nog ter wille te zijn; het is zoveel niet wat hij vraagt. 4. - Zend me zo spoedig mogelik de tekening van F. Jespers en minstens voor 2 blzn. inleiding,: prozagedicht, gedicht, of wat je wilt, voor Avontuur. Dus ± 60 regels druks. Dank bij voorbaat en steeds gaarne je EdP. Wat zegt de Bock van de bundel komplete grotesken? Je schrijft hier niet over. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 21 april 1928 Gistoux, Zaterdag. Beste Burssens, Gelijk hiermee verzend ik naar je adres 1 ex. ‘Den Gulden Winckel’ waarin portret van en artikel over Paul. Wil je dit ex. - of een ander - ook eens brengen naar Constant v.O. en hem wel mijn zeer hartelike groeten doen? Het ms. van Feesten is zonder twijfel zeer moeilik te reproduceren en in ieder geval wordt het een kostbare kwestie. Er zijn zeker wel zes of zeven kleuren, maar de typografiese moeilikheden zijn minstens zo groot als in Bezette Stad. Het beste is dat De Bock er Jespers zelf over schrijft, met wie hij trouwens toch over de uitgaaf zou moeten onderhandelen. Maar mijn gevoelen is dat Paul beter gediend is met een komplete goede uitgaaf (zelfs zonder tierelantijnen) in één flinke bundel. Voor de kuriositeit zou men de Feesten later dan nog eens apart kunnen reproduceren. Maar tenslotte is dit een kwestie tussen de B. en O. Jespers. - Alleen: het geld dat er allicht in gaat zitten zou vooreerst beter besteed zijn aan een zo kompleet mogelike bundel grotesken en krities proza, vind-je niet? Als Paul's volledige oeuvre kon verschijnen, binnen niet al te lange tijd, in drie flinke bundels, zou dat m.i. de beste dienst zijn die wij hem konden bewijzen. Wat je van plan bent die kerels van ‘De Witte Raaf’ te doen, lijkt mij uitstekend. Laat ze direkt door R. Victor aanschrijven. Ik heb het idee, nu Francken zegt er helemaal niets meer mee van doen te hebben gehad, dat wij hier staan tegenover een vrij schunnige affaire. 1. Krijg ik eventueel ook nog drukproeven van jou of van ‘De Sikkel?’ Ik ben wel erg nieuwsgierig dat alles bijeen te zien, dat kan je je, hoop ik, indenken? Wanneer beginnen ze? Nu, zend me spoedig de tekening van F. Jespers en ± 60 regels voor het nr. van ‘Avontuur’. Steeds je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 21 april 1928 Gistoux, 21.4.28. Mon cher ami, Tu as été bien gentil de m'envoyer si vite Le Satyricon. La traduction de Tailhade est tout de même très bien (même si ce n'était plus absolument Pétrone), et puis il y a aussi la préface qui est des plus réussies. Ce qui est drôle encore c'est qu'il dit avoir mis entre crochets les fragments apocryphes de Nodot, mais, en comparant son texte avec celui de la collection Budé, on se rend compte qu'il s'y trouve d'autres fragments apocryphes - notamment un très long de page 28 à 43 qui ne se trouve pas entre crochets et qui doit être de Tailhade lui-même. - Mais autre histoire: Pia sera lundi à Bruxelles, et y restera probablement trois jours. Je tâcherai de venir te voir avec lui, et si je ne pouvais venir je lui dirai d'aller te voir, de toute façon, avec sa femme. Je crois que les affaires vont un peu mieux à présent. Voilà, le reste à bientôt. Bien ton EduP. Je te renvoie le Satyricon par la même poste en te remerciant encore. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 23 april 1928 Gistoux, Maandag. Beste Willink, De afdruk met kleuren 1. en de twee linosneden ontvangen, waarvoor dank. De lino's komen dus in Avontuur nr. 4.; het ene, ‘Lourdes’, is, vind ik, aardiger dan het andere (waarop ik overigens met genoegen een der voor jou gestolen monsters uit Breda heb herkend). Ik vraag mij af of je niet beter zou doen je komposities minder te overladen: je lijn is opzichzelf bizonder soepel - zoals uit de houtsnede voor Stols weer blijkt - zodat een grotere soberheid bij jou volstrekt niet droog zou aandoen; integendeel, je elegantie (zullen we zeggen) beter juist zou doen uitkomen. Die motieven met {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} en {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} als op de rok van die jufvrouw lijken mij geschikter voor iemand met het temperament van Peeters, als juist voor jou. Het portret van Hooft en de houtsnede voor Stols hebben iedereen getroffen als juist bizonder sierlik te zijn. Er schijnen in Holland vele kundige houtsnijders te zijn, maar de ene nog houteriger als de andere. Om nu op onze minder aangename ‘zaak’ terug te komen: ik kan je zeggen dat ik ± 40 boeken heb moeten verkopen om je dat geld zo spoedig te zenden. Maar dit wil ik niet aanvoeren als ‘steekhoudend argument’ - de ‘steekhoudendste’ zijn je twee brieven die ik hierbij insluit. Geniet nu eens op jouw beurt van de Hollandse potigheid van nr. 1 en de niet-minder Hollandse kruidenierswijsheid van nr. 2, en laat de zaak er dan mee afgelopen zijn. Ik kan dààr juist zo verdomd slecht tegen; en heus, ik had je dat geld ook gezonden als je me anders, - vriendschappeliker, - geschreven hadt; ik begrijp zelfs niet dat je dat niet hebt ingezien. Enfin, het gebeurde is misschien voor ons beiden erg nuttig geweest. (Leve de nuttigheid!) Met beste groeten ook aan Mies, Je EdP. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 25 april 1928 Gistoux, Woensdag. Beste Sander, Ingesloten een afdruk van Willink's houtsnede, met de kleuren erop aangegeven. Ik zou beide mannetjes maar in hetzelfde groen steken. Of ongekleurd laten? - de heele houtsnede; wat denk je? Wanneer kom je hier? In je kwaliteit van vrijgezel moest je de serie invitatie's maar openen. Je behelpt je wel als niet alles precies prachtig is. Kom me maar gauw gezelschap houden; schrijf maar wanneer. Van Zaterdag op Zondag, of kan het ook door de week? Nu, tot nader! Je EduP. Is mejuffrouw Labbei 1. al uitgekomen? Zend me ook eens - ‘ter bestudeering’ - een opengesneden exemplaar van Racan. - Ik herlees voor de zooveelste maal Job, maar de discoursen van Jahwe, worden, bij een zooveelste herlezing, wel wat belachelijk. Om Job te overtuigen dat hij (Jahwe) de sterkste is van de twee, vergelijkt hij zich met den Leviathan (den krokodil) en den Behemoth (het nijlpaard), en hij zegt: ‘Ik ben sterker dan de twee, hè! Jij niet? Nou, zie je wel?’... Job steekt dan ook direct zijn gezicht in het stof. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 29 april 1928 Gistoux, Zondag. Beste Sander, Zou je aan Van Buggenhoudt willen vragen wat hij vraagt voor een vel druks in het formaat van Sur un air de Scarlatti - het papier bezorg jij mij dus?? - en met zooveel regels per blz. als je zelf wenschelijk acht, in den letter dien we toen samen hebben gekozen. Denk erom: niet geïnterligneerd, zoo serré mogelijk. O, duivels! met het oog op de gedichten, en om de dispositie van Poging tot Afstand niet heelemaal te moeten overdoen, zouden er 32 regels op één blz. moeten komen, of, voor het minst, 30. Neem dus desnoods een kleinere letter - als-i maar niet te ijl wordt. Zou je me niet een blz. kunnen toesturen? je krijgt ze per keerende post terug. Ik had n.l. liever alles in denzelfden letter en dan wordt het zaak een letter te nemen die, bij de gedichten, zooveel mogelijk ieder vers op één regel krijgt; je weet wel. En gegeven het formaat... Als v.B. niet te duur is wou ik het zoo gedaan zien te krijgen dat we Nutteloos Verzet, Poging tot Afstand en Bij Gebrek aan Ernst zoo snel mogelijk achter alkaar lieten verschijnen, ook al zou je grootere tusschenruimten nemen met het ‘lanceeren’. Dit gedonder in mijn kasten met die paperassen begint mij te vervelen; en ik heb als het eenigszins gaat toch liever alles bij denzelfden man gedrukt. Pia was hier voor 3 à 4 dagen en ik ben bij Ramah met hem geweest. Ik geloof dat de zaak beklonken is: Ramah zal de 11.000 Verges van Apollinaire illustreeren: 12 litho's en hetzelfde formaat als Le Jeune Don Juan. Zou je dit laatste dan maar niet houden? later zou het moeilijk en duur kunnen worden het terug te krijgen: het is reeds zoo goed als uitverkocht. De 11.000 Verges zijn véél aardiger, maar enfin, het zijn de twee (echte) erotische romans van Apollinaire; dus... Bovendien, kan je het met boeken of zoo verrekenen. Je krijgt o.a. van mijn moeder nog ± 450 (of 430?) frs. voor Maneschijn; ik zou het nu zoo kunnen schikken dat ze mij dat geld geeft. Zend me ook liever een exemplaar van Les Sonnets de Louise Labé(inpl. van de volledige werken) en trek dat dan ook van het verschuldigde af. Onze rekening zit geloof ik zoo: Jij mij schuldig: 585x voor A.C.W. en voor Don Juan(?) 200x. _____ 785x. Ik jou schuldig: Suora Scolastica ......? 30 exx. Sonnet v. Burgerdeugd ......? Maneschijn....... 435? Of heb ik van mij naar jou of van jou naar mij nog iets vergeten? Je kunt het veel gemakkelijker bij jou nazien. Zend me dus in ieder geval een ex. Sonnets de L.L. en laten we zien de zaak uit de wereld te helpen tot ons beider meerdere zielerust. Je kunt nu voorloopig niet meer komen omdat we hier de eerste logé's 1. hebben; sedert vandaag: die bruine mijnheer met dat sympathieke vrouwtje. Zoodra er plaats is, waarschuw ik weer! Heb ik je reeds gefeliciteerd met de verloving van je zuster? Of heb je dat liever niet, bij geval? (het hangt, dunkt me, een beetje van je toekomstigen zwager af). Ik zal probeeren je op te zoeken als ik weer in Brussel kom; de vraag is wanneer?... Schrijf me in ieder geval hierheen; en dank, bij voorbaat, voor het boek. Voor al je reis- en andere avonturen houd ik beide ooren open. Ik heb het gevoel dat ik je nog allerlei dingen zou moeten vertellen, maar dat ze voor het oogenblik zoek zijn. Ik heb vnl. vele sonnetten uitgebroed, 2. dewelke te vinden zijn bij Jan. Dus, mijn zeer beste, tot nader. Steeds gaarne je E. E. du Perron aan G. Burssens vermoedelijk te Gistoux, april 1928 Beste Burssens, Ingesloten je inleiding terug. Ik vind het heel goed zo; ik vind deze inleiding zelfs beter dan die voor de Gedichten. ‘zondigen... aan’ is niet goed. Schrijf: ‘te kort komen aan’ of ‘zondigen uit kollegiale ònhartelikheid’ dan. De eerste vier regels zijn misschien overbodig. Ik schrijf je in grote haast, houd mij deze kortheid dus ten goede. Ik veronderstel ook dat je de tekst nodig hebt voor Debock. Gudrun, Brussel (Bd. Em. Jacqmain) vroeg reeds 2 × om 1 ex. van Avontuur 2. Eerstdaags meer en steeds van [...] 1. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A. Roland Holst Gistoux, 10 mei 1928 Gistoux, Donderdag. Beste Jany, Moet ik je wederom bedanken? De vraag is: voor wàt? Ik hoor je weer zeggen: ‘I return thanks etc.’ Neen, daar stellen we ons niet aan bloot! Maar, op de een of andere wijs, ben ik (zoo voel ik) je minstens dank schuldig. Niet voor het feit op zichzelf dat je mijn gedicht 1. in De Gids hebt gezet. Dit vind ik prettig, maar dààr zit het hem niet; het is maar altijd weer voor de aardige, de alleszins vriend-schappelijke manier waarop. Ik dank je voor de sympathie die je achter mijn gedicht hebt gezet, en die het zoo zacht en zeker in De Gids heeft geblazen. Zooals ik vanmorgen aan Jan Greshoff schreef 2.: hij en jij zijn misschien verdomd slechte revue-directeuren, omdat jullie er zoo absoluut den toon niet van aanslaan. Maar misschien is dit een te persoonlijke indruk van mij. Hoe het zij, ik ben, laat ons zeggen, zeer geneigd je voor de vriendschap te danken die je me toedraagt, gedachtig aan het woord van LaRochefoucauld dat ‘nos amis ne nous sont pas redevables de l'amitié qu'ils nous portent’, of iets dergelijks. Zoek het zelf maar uit en geloof het. Wat het gedicht zelf betreft: tant mieux als het einde beter is als het begin. Maar je vat mijn preoccupatie met den polemiek-kant wat ernstig op; eenmaal uitgemaakt hebbende dat ik het in assonancen zou schrijven, heb ik verder aan dien heer Walch heusch niet meer gedacht en is ook de berijming - of ‘be-assoneering’ - vrijwel vanzelf gegaan. Neen, als het begin zwakker is, zal dat komen omdat ik, om met een sportterm te spreken, nog niet voldoende op slag was; that's all. Ik herinner mij dat ik vrij lang ermee heb rondgeloopen - met het idee bedoel ik, zonder één regel te formuleeren; toen, kort na den dood van Périer, schreef ik eerst één strophe; de eerste; toen, den volgenden dag, een stuk of vijf, zes strophen; toen ben ik uitgegaan, naar de bioscoop of zoo, heb er heelemaal niet meer aan gedacht (want ik had de bedoeling het rustig aan, bijv. met 3 of 4 strophen per dag te schrijven); toen ik thuiskwam had ik hoofdpijn, voelde me somber gestemd (mijn kamer in Brussel is 's avonds vrij melancholiek), en met die hoofdpijn heb ik plotseling nog een strophe of 3, 4 geschreven. Toen ging ik naar bed; ik had het papier weggelegd; de hoofdpijn bleef echter en ik kon niet slapen; naarmate mijn brein doorwerkte verdween de hoofdpijn, maar mijn brein kon niet ophouden strophen te vormen; telkens ging ik weer naar bed en telkens, na een vijf of tien minuten moest ik opstaan, het licht opdraaien en een nieuwe strophe op papier zetten. Dat duurde zoo tot drie uur, half vier in den morgen. De laatste strophe die ik zoo schreef was: ‘De waarlijk-harde Dood daalt neer in veerenbedden...’ Ik voelde dat toen als een climax waarop ik kon inslapen. De volgende morgen, direct na het opstaan, heb ik het heele slot 3. er aan toegevoegd: om tien uur was alles klaar en ben ik ermee naar Jan Gr. gegaan, die den vorigen morgen tegen hetzelfde uur bij mij was geweest en aan wien ik toen 4 of 5 strophen, en tout et pour tout, had voorgelezen. Veranderingen heb ik er bijna niet in aangebracht. - Ziedaar het heele processus van dit poëem, waar ik ± 14 dagen over wou doen en dat ik, met uitzondering van de allereerste strophe, in precies een etmaal voltooid heb: want de uren van de nacht telden mee en wie weet of gedurende de bioscoop mijn onderbewustzijn niet voortgewerkt heeft? - Ik geloof aan poëtische inspiratie als een functie van onszelven, beïnvloed door omstandigheden (volkomen physieke ook) die ons ontgaan. Misschien, als ik géén hoofdpijn had gehad - van ongeveer 8 uur 's avonds tot 2 uur 's nachts - had ik een heel ander gedicht geschreven en dat best minder goed geweest kon zijn. - Je zegt van Rossetti: ‘Hij heeft zich volkomen uitgesproken zonder de geringste overweging naar buiten’, maar, gegeven zijn keurige ars poetica heeft hij dan toch voor het minst de preoccupatie voor den vorm gehad: de ‘prosodische’, die bij iemand van zeer veel smaak meer dan 80% kan worden van het gehalte kùnst; kunst wordt gemaakt, in laatste instantie, al is ze ook alleen te maken voor den kunstenaar. De persoonlijkheid van den kunstenaar staat bij die kunst zoo dikwijls er buiten, en dat is waar ik zoo'n hekel aan heb; - ik weet wel dat die scheiding niet geheel te maken is; dit neemt niet weg dat voor sommigen iemand wiens persoonlijkheid voor 80% òninteressant is, voor 80% kunstenaar kan zijn. * Stendhal is geen kunstenaar. Flaubert wel! Als Baudelaire zoo groot is (voor mijn gevoel de grootste dichter van de 19e eeuw) dan is hij het niet als dichter, dus kunstenaar, alléén. Het menschelijk apports van Baudelaire in de poëzie is zoo formidabel. En als jij de Engelsche poëzie zoo ver boven de Fransche stelt heb je, uit een zuiver kunst-oogpunt beschouwd (en als wij de meerdere schoonheid van de fransche taal buiten beschouwing laten die dan toch ook nog een voorname factor is) waarschijnlijk volkomen gelijk. Ik geloof dat de Engelschen met meer assiduïteit, en nauwgezetheid, zuivere poëzie hebben bedreven. Maar als we gaan zoeken naar wat anders, ** in den poëet, dan wordt het een heel andere kwestie. De Franschen die het meest voor een competitie met de Engelschen in aanmerking komen zijn Malherbe, Chénier, Moréas, Hérédia, enz. Ik heb je dien avond bij Hellens gezegd wat ik tegen de Engelsche kunst (in het algemeen, dus ook de poëzie) heb: die vrij traditioneele jacht op ‘real en pure beauty’. Van Spenser tot Rupert Brooke voel ik het er telkens in; het zijn zulke - hoe zal ik zeggen? - zulke verduiveld nette dichteren (so verry smooth), en met zoo erg veel meesterschap en talent. Als ik mij een week lang in de perfectste Engelsche poëzie had opgesloten, zou ik snakken naar een Villon, een Baudelaire, een Rimbaud, een Corbière! * - Maar ik praat tegenover jou misschien wel erg aan doovemansdeur, gegeven je Engelsche opvoeding, 4. je absolute vertrouwdheid juist met diè kunst, en je afkeerigheid van deze. Ik geloof niet dat je met de zelftevredenheid van een Vermeulen me zult tegenwerpen ‘dat je op schurken en schavuiten sinds lang bent uitgekeken’, maar je kunt zeggen dat wat ik in de poëzie zoek feitelijk niet tot het domein van de poëzie - en wie weet, eerder tot dat van de psychiatrie? - behoort. Well, you are right then. En tòch zou ik willen zeggen: ‘De Engelsche poëzie is grooter dan de Fransche, maar de Fransche poëeten zijn zooveel interessanter dan de Engelsche als de Engelsche poëzie grooter dan de Fransche kan zijn.’ 5. Wij zouden het over deze kwestie nog zeer lang kunnen hebben; zoekende, de part et d'autre. Maar het ongelukkige bij een waardeering van poëzie is altijd dat verd..de gevoel. * * * Hier heb ik een bad genomen. Ik kom nog even op Rossetti terug. Ja, ik zal me zoo spoedig mogelijk zijn gedichten aanschaffen; en geef me nog wat andere curieuse figuren op. Ik heb werkelijk behoefte aan een Engelsche kuur (al breek ik soms een lans voor de fransche poëeten!) Zijn er ook curieuse Amerikanen? Thomas Deloney was een prozaschrijver uit den tijd van Shakespeare; vertaald (N.R.F.) door Abel Chevalley. Het is werkelijk de moeite waard, dunkt mij, hem in het Engelsch te lezen. Je vriend J.C. Bloem, met wien Stols en ik erg hebben opgetrokken (- na het feest van K.v.d.W. 6.) heeft mij Sherard bezorgd. Is dat boek van Ingleby 7. de moeite waard? heeft de man Wilde gekend? In dat geval zou je broer mij genoegen doen het mij ook even te zenden. Natuurlijk kan je in Augustus hier logeeren. Maar is het absoluut noodig het alléén in Augustus te doen? Jan en Atie komen hier in de eerste week van Juni; van ± 3 tot 10 Juni; als jij nu tegen den 7en, 8en kwam, hadden wij gedacht, zou dat pràchtig zijn! Wij komen je dan met de auto van Brussel halen, en je gaat van het station direct naar Gistoux door. Je blijft dan ook nog wat nà hun vertrek rustig hier opknappen. In Augustus is het wel èrg warm, en bovendien: Jan heeft me je prouesse met zorg verteld - er zal dan van opknappen wel geen sprake meer zijn. Gegeven de snelle vorderingen die je maakt ben je dàn natuurlijk geen 3 dagen in Gistoux te houden, omdat alleen de stad aan al je verlangens zal kunnen beantwoorden! Tusschen haakjes: heb je opgemerkt dat je geestelijke preoccupatie met de binnenkomende non je physiek geenszins heeft verhinderd te doen wat gedaan moest worden?... Je zult misschien zeggen dat ik dit ook aan je complice zou moeten vragen; maar toch, het wàs een prestatie, daar gaat niets van af! en de kwestie is dus toch maar altijd weer of de stòf aanwezig is. Intusschen, mocht je de bewuste dame een dezer dagen terugzien, zeg haar dan dat ik je hulde heb gebracht, maar haar in die hulde geheel heb opgenomen. Dat negerverhaal: ja, eigenlijk had de blanke den boy moeten opeten. Maar, zou Stendhal zeggen: ‘c'est d'une bonne tête dramatique’, alleen, het zou verder van de waarheid af zijn. Want het verhaal van Périer is natuurlijk een wààr verhaal. En denk aan de gevoelige zielen die nu, door de vereeniging van dien Europeaan en zijn zwarte beminde, in den boy tevreden zijn gesteld... Er is een theosofische strekking vast te knoopen aan dit neger-avontuur. 8. Geef me je nieuw adres op, als je uit de R.K. Ziekenverpleging weg bent. Maar probeer begin Juni hier te komen. Het zou je veel meer moeite kosten als je Jacques Bloem zou moeten opzoeken in de Lemmer. 9. In drie of vier uur, met een rustig treintje, ben je in Brussel, en vandaar naar hier met een auto in drie kwartier langs een sympathiek weggetje. En dan kan je een warm bad krijgen en direct in bed kruipen als je dat verlangt. Maar je bent tegen 10 Juni natuurlijk al zoo sterk als wat, en zult je alleen tegen tocht en dgl. in acht moeten nemen. Behalve dat ik je graag vóór Augustus terug zou zien is daar ook voor jou nog de reden dat Gistoux eigenlijk geen goede voorbereiding voor Normandië is. Een beetje duinen, een beetje stad, Maar niet van 't eene in 't andre gat! - het is een levenswijsheid voor den reiziger-genieter die ik even voor je op rijm breng. Nu, Jany, tot hier; - en tot nader. Met ferme hand steeds je Ed. Noot bij de beschouwing over Fransche en Engelsche poëzie: Ik herlees juist, dezer dagen, FitzGerald's Omar Khayyam 10.; en ik geloof dat ik het nooit zóó mooi heb gevonden als bij deze x-ste herlezing. Maar nu ik het beschouw in verband met onze discussie, zie ik het opeens ook als een klein maar vrij treffend voorbeeld voor wat ik je zeggen wou, en des te beter omdat het aan de Engelsche poëzie (en zelfs uit de Rossetti-periode) is ontleend. Ik heb alle vertalingen van O. Kh. die mij in handen gekomen zijn: Fransche, Engelsche, Hollandsche, met elkaar vergeleken: die van FitzGerald lijkt mij nog steeds verreweg de fraaiste. Wschl. omdat ze zoo weinig trouw is. Wij hebben hier den vrijen loop van een Engelsch poëetentemperament, alleen maar ‘backed up’ door een persoonlijkheid, door het fond van den ouden Pers Khayyam. En de combinatie wordt prachtig: prachtiger (daar ben ik van overtuigd) dan Khayyam in het Perzisch zijn kan. Je zult me misschien spreken van een zekere overeenkomst in persoonlijkheid tussen FG. en OKh. Maar dan toch met een geweldig verschil van graad! Als iedere Engelsche dichter zijn Omar Khayyam achter zich had, zou ik je geen oogenblik meer tegenspreken. (Daar wou ik op neerkomen.) Andere noot. Ik zie onder de door jou opgegeven titels van Rossetti's gedichten (overmorgen ga ik naar Brussel en heb ik een exemplaar): Nuptial Sleep. Is dat een pornografisch sonnet? Slotnoot. Ik sluit hierin een portret van Hooft, door Willink gesneden. Kan je dat misschien in de een of andere editie van je plakken. Het is nogal zwierig, vind-je niet? E. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, vermoedelijk 12 mei 1928 Gistoux, Zaterdagavond. Beste Sander, Dank voor de proeven die hierbij alweer teruggaan. Ook van dit boek ontving ik gaarne een tweede proef; vooral omdat de Kollewijnsche spelling de drukkers wat vreemd ligt. Zooals je ziet heb ik al de opdrachten van de verhaaltjes afzonderlijk laten vervallen; ik wilde hetzelfde doen in Poging tot Afstand, want het is voor mijzelf wel aardig, maar onpartijdig beschouwd een beetje kinderachtig. - Overigens geldt ook hier (in B.G.a.E.) die kwestie van nieuwe pagineering als je de teekening wilt laten vervallen. Wat heb je besloten met P. tot A? Ik kan natuurlik ook wel die dubbele blz. benutten voor een inleiding, woord vooraf of iets dergelijks, maar doe het liever niet. Misschien vind jij er wat anders op. Heb je ook al iets gevonden als houtsnee, fleuron, of wat het wezen moet, voor omslag en titelblad? Ik ben nog altijd beroerd. - Voilà. Beste groeten van steeds je E. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, vermoedelijk 15 mei 1928 Gistoux, Dinsdag. Beste Burssens, Ik ontvang vandaag eerst - en zend je gelijk hiermee alweer terug - de proeven van Eerste Boek van Schmoll (zonder Het.) De tekst kan ik niet nakijken, omdat de kopie ontbreekt, maar ik vertrouw hierin op jou. De indeling daarentegen lijkt mij geheel arbitrair. De enige volgorde die wij ons kunnen veroorloven is een chronologie-se; probeer deze dus te herstellen. Boere-Charleston en Alpejagerslied en Paul's twee laatste gedichten; ook de Zelfmoord des Zeemans en wat hij nog meer in Miavoye geschreven mag hebben, moet natuurlik achterin staan. Ook heeft het appendix zoals het nu is, geen zin. Toen ik je van een appendix sprak, bedoelde ik daarin op te nemen alle ‘twijfelachtige’ gedichten die - ofschoon sedert lang geschreven - door Paul zelf nooit gepubliceerd werden. Alles wat Paul zelf gepubliceerd heeft mag natuurlik niet in de appendix gezet worden *. Als zijn ‘manier’ met de jaren veranderd is, doe je het best dit te doen uitkomen door de chronologiese volgorde alweer. In de appendix zou je dus alleen kunnen zetten de door Constant v.O. teruggevonden, ongepubliceerde, gedichten: de twee franse met die p's 1.; desnoods ook het kleine franse gedicht uit ‘Marie’ 2. (tegen Casteels, maar dit weet niemand), het grote gedicht Singer naaimasjiene (dat Paul in de Driehoek wou zetten) en de door jou teruggevonden poëtiese grotesken. Of maak je hiervan een apart onderdeel: grotesken? Dit zou mij liever zijn. Zet daarbij dan dat franse gedichtje uit Marie. En laat de appendix dan maar vervallen; dat lijkt mij nu veel beter (en ook minder pedant). Nog wat anders: je zet bij de dik gedrukte zinnen: ‘kursief’, maar het kursief dat men voor dit lettertype heeft is afschuwelik; miezerig, ineengedrukt, onooglik. Laat het dus liever dik gedrukt blijven. Overtuig je maar eens van deze kwestie, en laat in ieder geval niet afdrukken voordat je dat kursief hebt gezien. (Ik zag het in de vorige proef en liet er vette letter van maken!!) In Banlieue heb ik ‘Flaubert’ in ‘Flobert’ veranderd. Flaubert is een fout van Paul; hij dacht aan de franse schrijver; de geweerfabrikant schrijft zijn naam met een o. In Oppervlakkige Charleston (ook achterin zetten, even vóór de Boere-Charleston) staat: ‘Oklahoma’. Dit moet, geloof ik, zijn: ‘Oklahoma’. Ik heb hier in Gistoux geen aardrijkskundig woordeboek of atlas; zou jij het even willen nazien? In Facture Baroque staat: ‘Geen kent het S.O.S.-gesein geenzijds der zinnekim 3.’, Is dit goed? Ik denk van wel, maar men kan nooit weten, zoals de voorzichtige schoolmeester zich uitdrukt. - Je kunt ook zetten: ‘Appendix: Grotesken’; of GROTESKEN, en in kleinere kapitalen eronder: (APPENDIX). Maar ik voor mij, nu de bundel vóór mij ligt, zou ‘appendix’ geheel laten vervallen. Men merkt n.l. werkelik niet dat die gedichten minder goed zouden zijn. Het Eerste Boek van Schmoll moet dus eindigen met Ogen en De Oude Man; liefst De Oude Man achterop. (In ‘Avontuur’ was de volgorde willekeurig en van mij: omdat ik rekening moest houden met het feit dat die 2 gedichten op één blz. zouden staan; wat hier niet meer het geval is.) Nu, mijn beste Burssens, schrijf mij over dit alles uitgebreid terug, en geloof me, als steeds, gaarne je EduP. P.S. - Verifieer ook s.t.p. de korrekties van Oskar Jespers. Hij mocht enige schrijffouten willen herstellen! Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 23 mei 1928 Gistoux, 23-5.28. Beste Burssens, Het is prachtig dat je zoveel van Paul teruggevonden hebt, al vergemakkelikt het onze taak ook niet. Intussen, één ding is nu wel zeker: dat de grotesken niet alle tesamen in één bundel gezet kunnen worden. Bovendien, zeg je, denkt De Bock Vogelvrij gewoon over te nemen en er een ander omslagje om te doen? Dit is natuurlik niet het meest wenselike, gegeven de drukfouten. Een nieuwe uitgaaf van die verhalen, behoorlik gekorrigeerd, zou veel beter zijn. Maar gegeven de kosten mogen we misschien niet te veeleisend zijn. Laten we dus het volgende doen: De Bock neemt Vogelvrij over. Je zoudt nu een andere bundel kunnen samenstellen, geheten: De Trust der Vaderlandsliefde en andere grotesken. Daarin zouden staan: De Trust der Vaderlandsliefde, De Bankroet-Jazz, Intermezzo, het lange verhaal zonder titel dat begint met: ‘Welk toeval de generaal in onze stad gevoerd had’, de twee kleine stukken: Hierarchie en Een kort opstel over koloniaalpolitiek; en de in ‘Vl. Arbeid’ gedrukte kleine grotesken die er misschien goed bijkomen (je zoudt dit moeten nakijken). - Dit zou een bundel worden iets dikker dan Vogelvrij. - Een derde bundel zou moeten heten: De Bende van de Stronk en andere grotesken, waarin, behalve dat grote verhaal, zouden staan: Tussen Vuur en Water, Het Bordeel van Ika Loch, De Behouden Hotelsleutel, De Man met de Zwijnekop, Het Beroep van Dichter of qui s'accuse s'excuse, Jus primae noctis, Het Kluwen van Ariadne en de stukken in ‘Vl. Arbeid’ die hièr beter bijkomen. De verdeling kan natuurlik ook anders worden gemaakt, maar jij kunt dit beter beoordelen wanneer je alle proza-verhalen en grotesken - korte en lange - bijeen zult hebben gebracht. Het principe is dit: alles nu bijeen te brengen in twee, ongeveer even dikke, delen, het ene onder het ‘patronaat’ van De Bende van de Stronk, het andere onder dat van de Trust der Vaderlandsliefde, Paul's twee grootste grotesken. - Mijn indeling is over het algemeen genomen niet slecht; alleen: je kunt er nog allerlei wijzigingen in aanbrengen in de praktijk (d.w.z. als je de kopie, in druk omgezet, zult moeten berekenen!) De groteske gedichten daarentegen zou ik nu zonder bedenking bij de poëzie doen; onder een apart hoofdje dat nu dus van Paul zelf is: Groteske gedichten, desnoods alles in de ‘Appendix’. Die appendix zou dus bestaan uit a) groteske gedichten b) twijfelachtige gedichten (als men het zo zeggen mag!). Bij de ‘groteske gedichten’ komt dan dat ding van de Singer Naaimachien. Aan nr. 3 kan ik niets meer veranderen (ik spreek nu van Avontuur), de bon à tirer heb ik al een goede week geleden gegeven; de vellen zullen dus bedrukt zijn. Voor nr. 4 heb ik met jouw verzen en de verzen van Halbo C. Kool ook kopie genoeg; Rombouts komt dus eventueel in nr. 5. Ik heb niets tegen Rombouts (ook niets voor); en jij? Ik stem blanco. Schrijf mij wat ik van jou moet zeggen als ik deze verzen naar Blijstra en Dinger zend. Ik zend je gelijk met deze Paul's kopie terug. Je zult dat alles - en de rest - eerst goed bijeen moeten brengen om erover te kunnen oordelen. Ik vind dat we alles moeten uitgeven: wat minder goed is, is nog van belang, in het ensemble beschouwd, nietwaar? Nu, tot nader! Steeds je EduP. P.S. Als de Bock Vogelvrij niet overdrukt en de twee andere bundels wel drukken wil, dan zou hij dit moeten doen in hetzelfde formaat als Vogelvrij en er ongeveer hetzelfde uiterlik aan geven: door gelijkgestemde omslagjes bijv. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 28 mei 1928 Gistoux, Maandag. Beste Sander, Veel dank voor de 4 exx. Harde Dood. Het ziet er, voor mijn leeken-oog, toch verdomd keurig uit! (Jammer alleen dat de lijst zoo in het gedicht, eigenlijk, werd opgenomen, inplaats van achterin, of tegenover de titelpagina.) Ik heb Jan geschreven, omdat ik niet zeker wist of je wel dààr was, dat Malraux je ex. van Bouddha Vivant naar Henriquez gezonden heeft (en vraagt zoo gauw mogelijk de duiten ervoor te mogen ontvangen!) Hij schijnt zeer slecht bij kas, wat ook de reden is dat hij zijn komst te Brussel tot de volgende maand heeft moeten uitstellen. - Wanneer komt ‘gijzelf’ in Gistoux? Ik zend 1 ex. H.D. aan Jan en 1 ex. aan Jan van Nijlen; de rest komt later wel terecht. Nu, mijn beste, nogmaals veel dank, en steeds je E. Is het onderhoud met den heer Gidius naar wensch verloopen? 1. of heb je een nieuw rendez-vous moeten geven in Stockholm of op Malta? E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 1 juni 1928 Gistoux, Vrijdag. Beste Sander, Ik ben geducht bezig met Paul-Louis Courier van alle kanten te bekijken, en vind - tusschen een hoop akeligs - een paar verduiveld aardige dingen in den man. Trouwens, het was de grootste leermeester van Multatuli. Als er niet zooveel van een schoolvos in hem had gezeten zou hij den kant van Stendhal zijn uitgegaan. Ik schrijf je erover omdat ik daarnet bedenk dat je de Conversation chez la Comtesse d'Albany apart hebt uitgegeven. Hoe ben je daartoe gekomen? en heb je met dat boekje succes gehad? In het laatste geval zou je 't misschien nog een paar keertjes met Paul-Louis kunnen probeeren: nog een paar boekjes in hetzelfde formaat. Ik signaleer je: 1. vóór alles een keus uit zijn brieven (vooral uit de militaire periode, toen hij nog geen pamfletschrijver was en alle behoefte om te schrijven, en gesoigneerd te schrijven, in zijn epistels legde - die hij trouwens even gesoigneerd copieerde). Sommige van die brieven zijn meesterstukjes van vertelkunst, bijna kleine novellen. Later, na zijn huwelijk, verloopt deze briefschrijverij in een lange reeks kattebelletjes die misschien voor de kennis van zijn persoon van belang zijn, maar absoluut niet meer dezelfde charme hebben. Hij trouwde in 1814, en vanaf 1816 (tot 1824) werd hij pamfletschrijver. Zijn laatste interessante brieven zijn van 1813. Je zou tot dat jaar kunnen gaan en bijv. een 40-tal brieven kunnen geven, wat een bundeltje zou vormen van een kleine 100 blzn. Minder zou ik je niet aanraden. (Dus: QUARANTE LETTRES||DE||P.L.C., bijv.) 2e. zijn er twee pamphlets littéraires: 1. de beroemde ‘Lettre à M. Renouard, libraire’. (over de inktvlek in het ms. van Longus), een verdomd aardig, bijtend ding! - helaas alleen een beetje lang; en 2. een pamflet tegen de ‘Académie des Inscriptions etc.’, nadat hij er geweigerd was; iets minder aardig, maar veel korter. De twee tesamen (wat wel beter zou zijn, omdat het zijn twee eenige litteraire pamfletten zijn) zouden een plaquette vormen van een blz. of 50; 60 misschien. (Dus kortweg: PAMPHLETS LITTÉRAIRES.) 3e. een keus uit zijn Pamphlets Politiques: eigenlijk zijn hoofdwerk. Maar hier is een heeleboel! - ik geloof ook wel een heeleboel voor ons totaal onbelangrijks: voorbijgegane actualiteiten enz. Ik ga er vanavond aan beginnen. Daar is natuurlijk altijd die beroemde Petition: ‘Messieurs - je suis tourangeau, enz’. Het feit dat ik zelf zoo ònpolitisch ben georiënteerd maakt misschien dat ik er een goede keuze uit kan maken. Wat mij interesseert, zal het dus allicht wel doen door àndere kwaliteiten, bedoel ik. 4e. is er nog, eventueel, het Proces de Paul-Louis, vigneron, door hemzelf geschreven, en dat op zichzelf een plaquetje zou vormen van een blz. of 40. Maar ik moet het nog lezen. - (Ik kan je ook een paar goede portretten bezorgen.) Schrijf me eens of de zaak je interesseeren kan. Ik wil dan - nu ik er toch mee bezig ben - wel probeeren een keus voor je te maken uit de brieven en de politieke geschriften (van het laatste bijv. de 3 of 4 boeiendste pamfletten tesamen of zoo?). En overigens herhaal ik de vraag: wanneer kom je in Gistoux? Moet dat absoluut op een Zaterdag gebeuren? Jan en Aty komen morgen. Nu, tot ziens in ieder geval! Hartelijke groeten van je E. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 4 juni 1928 Gistoux, Maandag. Beste Sander, Ik hoor van Jan dat je nog in Bussum zit. Dit is dus het vervolg op den anderen brief. Ik heb twee bloemlezingen voor je gemaakt uit Courier. Het eerste bevat 37 brieven, het andere 5 politieke pamfletjes; het eerste wordt een blz. of 80, gedrukt; het tweede een blz. of 60. En dan zou er nog een derde plaquette te maken zijn met de twee literaire pamfletten, ±50 blzn. Alles ligt tot je beschikking, voor 't geval je je er voor interesseert. Nu wat anders. Ik verzend gelijk hiermee je ex. van het 1e Cahier van een Lezer. Het 2e komt binnen veertien dagen. En nu het voornaamste. Ga eens naar je ‘vriend’ Simonson om te hooren welke ongelukken hij gehad heeft met de politie - men heeft erotieken bij hem gevat, o.a. La Maîtresse Servante -; maar vooral, vraag hem jou (d.w.z.) mij *) het ex. te leenen van Douglas' gedichten verschenen bij de Mercure de France. En bezorg mij dit boek dan zoo spoedig mogelijk. Ik zou er gaarne copie van nemen. Ik heb mij n.l. Douglas' Collected Poems aangeschaft, waarin alles staat, behalve die bij de Mercure verschenen verzen (ze waren te pederastisch)! Ik denk er over na om er een uitgaafje van te maken (met jou of alleen) in 30 of 40 ex. In ieder geval had ik ze graag in ms. gereed liggen. Dank bij voorbaat, schrijf spoedig en geloof me steeds je E. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 7 juni 1928 Beste Burssens, Kan je me spoedig wat geld sturen voor Av. 3? Breuer reklameert betaling. Heb je al abonnementsgelden binnengekregen? Ook daarmee zou kunnen worden betaald. Breuer moet 900 frs. hebben en noch Blijstra noch Dinger zenden geld. Je begrijpt dat zoiets voor mij erg vervelend is. Nu, tot nader! Steeds je EduP. Verzend vooral die 40 à 50 exx. naar Dinger. Misschien zendt hij daarom geen geld? - omdat hij ze nog niet heeft! Gistoux, 7 Juni '28. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 10 juni 1928 Beste Jan van Nijlen, Wil je deze Zaterdag bij mij op Gistoux komen? Ik kom je dan 's middags met de auto halen, en je zou Zondagavond of Maandagmorgen naar Brussel terugkunnen, naar verkiezing. Jan Greshoff zal je het oord en de vermakelijkheden recommandeeren. Het zou mij een zeer groot genoegen doen als je er toe kon besluiten te komen Geef me dan op om hoe laat, en waar, ik je moet komen halen: (liefst zoo vroeg mogelijk). Met hartelijkste groeten, steeds je EduP. Gistoux, Zondag 10. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 10 juni 1928 Gistoux, 10 Juni. Beste Sander, Ik heb de gedichten van Douglas die niet in zijn Collected Poems (Secker, London) herdrukt werden, overgenomen. Er zijn er niet meer dan twaalf, waarvan acht of negen uitgesproken ‘pederastisch’. Zij heeten: Two Loves, De Profundis, Hymn to physical Beauty, Lust and Hypocrisy, In an AEgian Port, In Praise of Shame, Prince Charming, St. Martin's Summer, In Basildon Wood, Rondeau: ‘If he were here!’, Sicilian Love-Song, en A Ballad of Hate. - Alles bij elkaar, met index enz. een plaquette van 24, zeg 28 blzn. Bij Breuer kost mij dat in 30 exx. frs. 200 à frs. 250. Maar willen wij het bij Van Buggenhout laten drukken en wil jij dan probeeren er een paar exemplaren van te verkoopen? Schrijf mij hierover. De tekst ligt in ieder geval voor je klaar. Ik zend je het boek van vrind Simonson vandaag terug; keurig verpakt en aangeteekend. De gedichtjes van Mercedes Legrand zijn allerliefst onbeduidend 1.. De eenige charme die erin kan zitten is een charme gegapt uit de ‘poésies de Barnabooth’ *. Maar ik houd het boekje gaarne aan omdat het er zoo heerlijk uitziet, en dank er je nogmaals voor. Tot ziens, met beste groeten steeds je E. Zend je me dus de 25 exx. Rijmprent 2. hierheen? Ook graag Fratilamur, voor de bespreking in D.G.W. 3. - Dank! E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 11 juni 1928 Beste Burssens, Gelijk hiermee zend ik Blijstra en Dinger hun kopie terug. Ik zal Avontuur 3 alleen betalen, maar wil nu ook van dit gedonder af zijn. Helemaal alleen te moeten werken: nakijken, narijden, enz. en dan nog alleen moeten betalen of vooruitbetalen en lang op de duiten wachten, lokt mij niet aan. Misschien willen zij het zaakje voortzetten: in dat geval zullen zij zich met jou in verbinding stellen, misschien. Maar scheiden zij er ook mee uit, dan moet iedere betaald hebbende abonné zijn halve abonnement terug krijgen. Van wat er over mocht blijven - of binnenkomen, vanwege de verkochte losse nrs. of zo - hoef je geen cent naar Holland te sturen. Wij kunnen dit geld beter gebruiken voor een uitgaafje van Paul of zoiets. Nu, tot nader dan weer. Steeds van harte je EduP. Hierbij dus je verzen terug. Die van Rombauts zijn nog in Holland. Gistoux, 11 Juni. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A. Roland Holst Gistoux, 11 juni 1928 Gistoux, 11.6.28. Beste Jany, Je ziet: ik antwoord met mijn gewone snelheid - vanuit de werkeloosheid van ‘het land’. Jan en Aty hebben me juist weer verlaten; ik voel me dus echt fit voor een lang praatje per brief met jou. Ik zal maar een heeleboel tegelijk afdoen: de kronkelingen van je proza volgend - omdat ik tot den volgenden keer natuurlijk weer wat zal moeten wachten? Om je de waarheid te zeggen: ik liep al rond met bange vermoedens dat ik je mogelijk met het eene of andere onvoorzichtige woord kon hebben ontstemd, geschramd of zelfs gekwetst... Goed, bereid je dus voor op een heel pak tegelijk. Het avontuur dat je me toevertrouwt en de philosofische beschouwing die je er aan vastknoopt zijn mij zeer vertrouwd en zóó sympathiek, alsof je alles voor mij alleen bedacht had. Ik ben altijd een type geweest in het genre van Abraham, een vrouw moet iets hebben van een slavinne om mij geheel tevreden te stellen. Ik heb nooit, beste Jany, met een vrouw ‘van mijn stand’ in bed gelegen; of misschien wel eens, maar zonder haar dan te bekennen (om in den Bijbeltoon te blijven). De ernstige coïtus is iets dat ik nog van dichterbij zou moeten leeren kennen; het voorgevoel ervan heeft mij meestal grondig afgeschrikt. In Indië waren al mijn vriendinnen zwart; toen ik op de boot zat (21 jaar oud, d.i. met 4 jaren ‘practisch liefdeleven’ achter den rug) moest ik voor het eerst een uitgekleede blanke vrouw zien. En alles wat ik sedert mijn ontscheping te Marseille verslagen heb, was van het hoeren-en-meiden-soort. Ik heb andere liefde's gehad: een mondaine Italiaansche juffrouw waar ik half mee verloofd ben geweest (daar bestaat een mislukte roman over die ik je misschien nog eens vertoonen zal) 1.; een getrouwde Zwitsersche 2. die door mij - ik zeg niet: voor mij - van een man gescheiden is waar zij sedert 4 jaar ‘niets meer mee kon doen’ - en die overigens met een anderen man hertrouwd is; een andere jongedame die ook met me trouwen wou, en nòg zooeen; maar met dat al: er is geen grooter communie tusschen ons geweest dan die der handen en lippen! Zoodra ik het gevoel heb dat ik met een vrouw pràten kan, verlies ik andere behoeften. (En nu spreek ik nog alleen van sympathieke vrouwen en denk niet aan het mevrouw Van de Woestijne-soort, dat ook in het jong bestaat.) Lisette 3. is een entretenue - of wàs het; ik ben eens met haar naar Parijs geweest en vond terugkeerende in Brussel den eigenaar op haar wachtend, of haar opwachtend: groote explicatie, rapporten kwamen uit zijn zak, door een detective sedert 2 maanden verstrekt, enz. enz! - maar Lisette kreeg ook een pleuris, en toen ze zoowat op sterven lag heeft de eigenaar haar weer in genade aangenomen en den dokter betaald. Later heeft ze de voorstellen afgeslagen van een kaduken franschen graaf (omdat-i zoo geel was, zei ze). Ik vind haar zoo ééns in de 2,3 maanden - gemiddeld - terug; we maken dan een reisje samen, en souvenir van die bijna dramatische Parijsche uitstap. Op het oogenblik ben ik haar zoowat kwijt; ik geloof dat ze in Blankenberge zit; dat is al. Maar met 'n beetje moeite... Suffit pour les ancillaires amours o. Tweede onderdeel: literaire gesprekken. Jan heeft Vermeulen al van alle kanten verdedigd; maar op het punt waarop ik hem aanval: fransche literatuur, is zijn repliek geweest: ‘ik lees hem niet, omdat ik wel weet dat hij dààr niets van weet’. En van de andere kwaliteiten van ‘Thijs’ weet ik niets; zoodat... Je ziet, men komt ver met wederzijdsch niet-weten. Ik zal dat stuk over Beethoven lezen (als Sander het zal hebben uitgegeven) 4., maar... dan komt er weer bij dat ik van muziek niets weet. Ik heb het fel op ‘Thijs’ voorzien als hij over fransche boeken zit te kankeren zonder ze ook maar eenigszins te kunnen situeeren. Verkondigen dat Toulet bijv. een onbeduidend pruldichtertje is, is zéér eenvoudig, als men hem en het milieu waaruit hij is voortgekomen niet anders dan oppervlakkig kent. Ik bedoel: een mijnheer die Kloos een heel groot dichter vindt, en ook wel Ver-laine, koopt per ongeluk de Contrerimes; welnu, die mijnheer zal je vertellen dat hij nog nooit zulke onbeduidende versjes gelezen heeft. En zoo ongeveer leest ‘Thijs’ fransche boeken. Wat natuurlijk niet belet dat hij een heel sympathiek figuur tegenover Mengelberg kan slaan. (De schreeuw: Souza! 5.) Ik heb in Cahier 2 - dat over een dag of tien uitkomt en beter is dan 1, vind ik - nog eenige dingetjes over ‘Thijs’ losgelaten: een soort postscriptum op dat stuk in 1. 6. - En overigens, Jany, als je hier bent, denk ik vooral lange wandelingen met je te maken: iets wat met Jan minder uitvoerbaar was, gegeven de rust die hij over het algemeen moet betrachten nog: hij deed beter zich eens ernstig onder behandeling te stellen van een Hollandsch geneesheer -; maar wij beiden dus kunnen grootere tochten maken dan zoo'n beetje rond Gistoux alleen; ik heb op het program: een tocht naar Grez Doiceau via Bonlez, met een maal in een dorpsherberg, en een tocht met den trein tot Namen, plus een wandeling dààr, langs de Maas. En als wij er ‘in’ komen, gaan we verder door, naar Dinant. Die streek is zoowat de mooiste van heel België, zooals je weet. - En, nu je om sonnetten vraagt, hier is er vast een (niet een van de beste, maar geschreven na dat uitstapje met Lisette in Namen, en naar aanleiding van een kleine gebeurtenis aan den oever van de Maas): Bijwijze van haat Dit is de bank: hier komen de oude menschen: Deez dag is schoon ook voor 't verkalkt gebeent. Hier gaan wij zitten, droomerig vereend, En hun oud hart zal doodlijk ons verwenschen. Hun oude hart dat nimmer wou verflensen: 't Kent haat en liefde en bloedt nog! - en dat meent Te kloppen voor elkaar, tot het versteent! - Laat hen dóórstromplen, pruttelen en drenzen. Daar zijn ze: in 't groen een harmonie van grijzen, Gekromd maar dichtgeärmd, als in een polonaise - Let op het wrokkend oog van d'ouden baviaan! En de oude kip, zie 't trillen van haar veeren! Zie het verslagen leger moeizaam retireeren... De Dwaze * Jeugd zal de Oude Min verslaan. 7. Je reconstrueert natuurlijk gemakkelijk het geval: die twee oudjes die vol verlangen naar hùn bank aan den waterkant kwamen, en er Lisette en mij op vonden zitten. (Maar wij hadden het niet - als in het sonnet - expres gedaan!) De andere sonnetten vind je begin Augustus als je hier bent; je kunt dan meteen uitzoeken wat je waardig lijkt om in De Gids opgenomen te worden; en voordien is er toch geen plaats voor. Augustus voor de Harde Dood lijkt mij een prachtige maand; het is dan net zoo warm, de menschen die er ongenoegen aan hebben genomen kunnen dan direct zich in den tuin wat gaan opknappen of zoo, dunkt me. Terwijl in den winter en met dichte ramen zoo'n gedicht de huiskamer zoo unheimisch vullen zou... Het is natuurlijk zuivere psychologie van Prof. Colenbrander. 8. - Maar wat ik zeggen wou: mag ik de vrienden toch maar vast een ex. geven van het plaquetje van Stols 9.? Tot dusver kregen alleen Jan, Jan van Nijlen, Stols zelf, mijn moeder en ik zoo een boekie. Ik wou nu nog een ex. zenden aan Jacques Bloem, aan de mannen van Het Fonteintje, en last not least aan UEd. Geef mij dus de vergunning hiertoe, en de post brengt je het oude nieuws. Jan heeft mij een zeer kluchtig verhaal gedaan over je eersten uitgangsdag in Hilversum, d.i. over, voornamelijk, de gekompliceerde terugkeer in het hospitaal en je onverklaarbare dorst naar kwast. Dit verhaal werd in Brussel geïmporteerd door den heer ‘Eef’ Van Lidth de Jeude, 11. welke heer een vrouw bezit die jij ook zoo mooi vindt, naar het schijnt. Nu, daar heb je het weer, Jany: als ik die vrouw bij Jan en Aty ontmoet, kan ik mijn oogen niet van haar afhouden, zóó lief en snoezig en veredelend werkt haar beeld op mijn retina - of via mijn retina - in mijn gemoed; maar het is mij direct ONMOGELIJK mij die vrouw voor te stellen als amante. C'est une femme que je respecterais éperdument! - en toch weten wij dat iedere vrouw daar (au fond) een hekel aan heeft. Als door een zeer onmogelijke samenloop van omstandigheden die vrouw en ik ons alleen in een kamer bevonden - somewhere out of the world -, ik geloof dat ik haar alleen zeer schuchter zou kunnen toedekken; en voor mijzelf een plaats onder het bed zoeken of zoo. Ik moet je dan ook bekennen dat ik mij volstrekt niet kan voorstellen wat die enorme, sterke heer Van Lidth met haar heeft dùrven doen. En dat sedert tien jaar, als ik mij niet vergis... Wat anders (gauw wat anders); als je me terugschrijft, geef me dan op: een niet te dure, maar behoorlijke, complete editie van Rossetti. Ik heb een Oxford-edition waarin de helft van de mij door jou opgegeven sonnetten niet voorkomt. The Portrait (het lange gedicht van dien naam) is prachtig! Ik lees op het oogenblik de Collected Poems van Alfred Douglas. 12. Veel moois, maar ook veel echt maakwerk, voor mijn gevoel. Trouwens, hij vertaalt de Harmonie du Soir van Baudelaire, dat misschien het gemaaktste gedicht is van de heele Fleurs du Mal: je weet wel, die op bepaalde plaatsen terugkeerende regels die het zoo'n artistiek effect geven. Ik heb overigens al jouw dichtbundels (ook de twee eerste) zitten bestudeeren en in Cahier van een Lezer 3 een stuk over je gepleegd, 13. dat Jan nogal goed vindt. Het is overigens een persoonlijke indruk en heeft niets van een studie of zelfs een kritiek. Ook mijn stuk over Wilde 14. is zoo persoonlijk geworden dat het in D.G.W. niet kan staan. Het beslaat 23 blzn. van cahier 3, overigens. Enfin, al dit moois zal je nederig onder de oogen worden gebracht als je hier geïnstalleerd zult zijn. Ik heb tot mijn genoegen en verlichting van Jan gehoord dat je een groot liefhebber bent van de gramophoon. We hebben hier zoo'n ding als dat van Hellens en volop platen. Dus... ter afwisseling van de literatuur... Nu, beste Jany, tot nader; over hoe lang? Een ferme hand van je E. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 12 juni 1928 Gistoux, 12.6.28. Beste Sander, Heeft Jan je het ontbrekende stuk uit B.G.a. Ernst gegeven? En ook het papier waarop 7 gedichten staan aangegeven van Coleridge met eenige regels van een specialist over dien heer zijn werken? 1. Ik heb wat anders voor je, dat ik gelijk hiermee opzend. Het zijn twee verhalen van Stendhal, vrij onbekend, in den toon der Chroniques Italiennes, maar toch niet onder dien titel vallend: het eene n.l. is een Spaansch inquisitie-verhaal; het andere, ofschoon uit het Italiaansch naverteld, speelt zich af in Bordeaux tusschen een Franschman en een Spaansche juffrouw. Het is dus een ‘Spaansche’ Stendhal. Inplaats van Suora Scolastica dat men reeds à part heeft uitgegeven, zou je van deze twee verhalen een klein boekje kunnen maken: ± 60 blzn. met bijv. twee of drie houtsneden, en het kunnen noemen: Le Coffre et le Revenant||suivi dee||Philtre. Mij dunkt dat je dit boekje zéér goed verkoopen zou. (Het klinkt althans zoo inédit!) Maar, zooals gezegd: mijn invalletjes zijn zoo ‘gratis’ mogelijk, beste Sander, je kijkt, mediteert even en ziet wat je doet - of niet doet. Heb je Malraux zijn duitjes al gezonden? Ik heb zoo'n idee dat zijn reis naar Brussel erdoor kan worden verhaast of uitgesteld! Tot ziens! Vergeet niet Atie te berichten over de goudvischkom. Steeds van harte je EdP. P.S. What do you think of Douglas? Doen we het samen of doe ik het alleen? E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 13 juni 1928 Beste Jan, Laat ons het op dézen Vrijdag houden. Ik kom je mèt Hellens dus ophalen, tegen 12 uur of eenige minuten erover. Steeds je Eddy Gistoux, Woensdag. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 14 juni 1928 Gistoux, Donderdag. Beste Burssens, Het is volkomen - maar dan ook volkòmen IDIOOT als die gedichten niet opgenomen werden! en let wel: van de eerste tot de laatste! In de Marsj van de Hete Zomer staan veel gewaagder woordjes. Hoogstens zou men voor die brille-lulletjes de ‘kont van de zeegod’ in ‘de billen van de zeegod’ kunnen veranderen. 1. Wel ben ik van gevoelen alles in de appendix te doen, maar spreek er eens serieus met De Bock over en laat je duidelik uitleggen het waarom. - Wie van de Gemeenschapsheren is er tegen? wie kènt deze gedichten? Ik heb grote lust zelf aan die kwibus * te schrijven. Mij dunkt, het moet niet al te moeilik zijn zelfs die kindertjes uit te leggen dat, bij een komplete uitgaaf van P.v.O.'s gedichten, niet vijf gedichten opeens, zo maar, zonder klemmender argumenten, zouden moeten worden weggelaten. Ben je er zeker van dat het niet een uitvinding van De Bock zelf is, omdat het anders niet meer goed uitkomt met zijn papier of zo? Zeg hem in dat geval dat wij beiden het extra-vel zullen betalen; of beter nog, zeg dat je dan liever de hele appendix terugtrekt om met deze vijf gedichten in een apart uitgaafje te doen verschijnen. In ieder geval doe wat tegen deze inepte houding. Nu over Avontuur. Je doet beter aan Blijstra te schrijven, die toch stukken minder kloterig is, in zijn gewone doen, als Dinger. Zijn adres is: iii, Weteringschans, Amsterdam. Maar laat die Dinger er dan ook uit. De oplaag zou dan tot 200 exx. beperkt kunnen blijven, en voor nr. 6 betaal ik wel weer mee. Welnu, Breuer vraagt voor 1 nr. in 200 exx. 270 frs. per vel, dus 3×270 frs. = 810 frs.; dan, voor minstens één cliché, 60 frs., dat is dus 870 frs., en voor het omslag 30 frs., dat maakt 900 frs. precies. Baseer je op 900 frs. per nummer; dat is ook wat ik voor Av.6 heb betaald (behalve dan de 100 frs. die jij mij zond). - Voor Av.6. krijg je van mij 300, desnoods 400 frs. De zaak is dus ± 2300 frs. bijeen te krijgen. Zie eens wat Blijstra doet, als je hem schrijft. - De kwestie is n.l. dat Breuer nu vooruitbetaling vraagt, of althans: gedeeltelike vooruitbetaling. Waarschuw Dinger, in geval van voortzetting, dat, als hij zwijgen blijft, je hem uit de redaktie schuift. Je zou dit dan op de binnenkant van het omslag moeten vermelden. Aan tekst voor nr.4 ontbreekt het je nu niet. Je zou een paar medewerkers kunnen opscharrelen en hun vragen bij te dragen, geldelik, bedoel ik. Misschien die mijnheer Rombouts en nog zo een paar. Van mij kan je desgewenst nog twee verhalen krijgen: De Avonturiers (waarover ik je reeds schreef) en Voor alle Zekerheid (een soort vervolg van Zo leeg een Bestaan). Maar als Blijstra en Dinger niet meewerken, vergis je dan niet in wat de tekst betreft: 48 blzn. is vrij véél; en je kunt niet alles met de grotesken van Paul vullen. Enfin, zie wat je doet, en wees verzekerd dat ik je graag zal helpen. Met hartelike groeten, steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 23 juni 1928 Gistoux, Zaterdag. Beste Jan, Ik heb je een min of meer roerend verzoek te doen: mijn moeder, die je gedicht Adieu 1. zoo mooi vindt had er graag een afschrift van om bij het portret van mijn vader te hangen. Mij dunkt, je moest het mooi voor haar overschrijven, dan heeft ze het in des dichters handschrift. Het ergste is misschien wel dat ik het hier heelemaal niet meer heb, want de tekst van ‘Heimwee naar het Zuiden’ is bij Greshoff. Zend het mij dus zoo spoedig mogelijk; mijn moeder heeft er mij al bij herhaling om gevraagd. Vanmorgen verzond ik de proeven van Les Conquérants. 2. Zend mij zoo gauw je kunt de eerste 2,3 vel terug. Bij voorbaat dank en tot ziens! Steeds je EdP. Hartelijke groeten aan je vrouw, ook van Simone die weer hier is. - Heb je al antwoord van de Flémals van het huis van Orleans 3.? Wil ik anders eens voor je informeeren? E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 26 juni 1928 Gistoux, Dinsdag. Beste Jan, Veel dank voor de mij opgezonden foto's. Zou je er voor mij nog 1 willen laten maken van jou op den landweg, maar op ‘papier contraste’ of zooiets; vraag maar eens: het is een speciaal papier waarop de witten en zwarten scherper tegen elkaar uitkomen. - Ook had ik graag nog één afdruk van die foto met dat wagentje, maar sans bords, zoodat er geen stukje van den rand wegvalt: de kodakman begrijpt dit wel. (Zeg er desnoods bij dat het is om in een album te worden geschoven.) Ingesloten de kiekjes die Simone heeft afgehaald; ik stuur je er de cliché's bij voor 't geval je er meerdere van zou willen laten maken. De vlek op den bol van je hoed is niet onafwendbaar. Ik kreeg vandaag een kaartje van Jan en A.R. Holst uit Bergen. Verder een nieuw pak drukproeven van P.v.O.'s gedichten. Alles gaat dus naar wensch. Het waait alleen afschuwelijk. Bravo voor Flémal (épouse)! Je ziet me dus vóór het eind van de maand met Simone bij je aan tafel. Wil onze hartelijke groeten doen aan je vrouw. En vergeet Adieu niet voor MEd's. moeder, ik bedoel Mama; HEd. zal je er zéér dankbaar voor zijn. Nu, beste, tot spoedig! Je E. P.S. Je hoeft me de proeven van Malraux, nieuwe foto's etc. niet op te zenden; ik kom die wel bij je halen, den bewusten eet-avond. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 29 juni 1928 Gistoux, Vrijdag. Beste Sander, gelijk hiermee gaan de proeven van Rossetti 1. naar je terug. Let vooral op de afkortingen, en tracht - voor de Engelsche smaak! - er eenige onnoodige te laten vervallen. Ik heb overal waar ik niet zeker van de zaak was een pijltje gezet met een vraagteeken: aan jou om te beslissen. Bijv., is het knowl-edge, of, in dit bepaalde geval, know-ledge? - Ik ben weer flink verkouden en denk niet vóór Atie's verjaardag in Brussel te kunnen komen. - Krijg ik nog een andere proef van Poging tot Afstand? ik hoop toch van wel! - Nu, in ieder geval tot spoedig. Hartelijke groeten van je EdP. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 29 juni 1928 Gistoux, Vrijdagavond Beste Sander, Dank voor Fratilamur. Hierbij mijn bespreking voor D.G.W., wil je het lezen en aan Jan doorgeven? Overigens geen nieuws, sedert mijn briefkaart. Ik rochel en hoest even hard als gisteren en heb zoo goed als geen stem. Ander praatje: op wat voor papier worden mijn boekjes gedrukt? Ik had liefst een soepel papier, niet het stijve dat voor Jan's verzamelde gedichten werd gebruikt. Ik houd erg veel van het witte papier van Scarlatti en ook van dit gele papier van Fratilamur; zou je dus zoo iets dergelijks willen nemen? Of zou het dan te duur worden? Poging tot Afstand en Bij Gebrek aan Ernst drukken we toch in niet meer dan 200 - of wil je 250? - exemplaren. Ik stel me ten slotte met alles tevreden als je maar een aardig omslagje vindt - iets speciaals - voor de heele serie (niet grijs) en als je, ingeval de gewone oplaag op dat stijve papier zou moeten worden gedrukt, tenminste een 10 of 15 exemplaren voor mij laat drukken op een mij sympathieker materie! Wat ik werkelijk PRACHTIG vind, Sander, is Ossekop! Misschien zou er dus kans bestaan tenminste vijf exemplaren op Ossekop te laten drukken? Nu.................. Je Ed. - Wat gebeurt er met den ‘espagnolistischen’ kant van den herr Friedrich von Stendhal? E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 1, 8, 15, 22 of 29 juli 1928 Gistoux, dimanche. Mon cher ami, Malraux est reparti samedi à 1h.25 comme il l'avait prévu. Je suis reparti à Gistoux le soir, mais sans Simone, qui est très malade et qu'on? dû transporter dans une clinique, peut-être pour y être opérée. C'est te dire qu'au fond je suis assez content que tu n'aies pas pu venir cette fois-ci. Mais j'espère que, comme tu dis, ce ne sera que partie remise. Je suis assez embêté par la situation de Simone, - c'est vraîment une pauvre fille! Quant à Suzanne Pia, j'ai oublié de te dire qu'elle est guérie. Pia et elle rejouent à la belote. Toi, tâche de te retaper. Je t'ai trouvé bien mauvaise mine. En rentrant à Gistoux, hier soir, j'ai seulement trouvé la carte où tu me parlais de ta grippe. Tu es comme moi: le beau temps importe peu. Nouvelle stupide: J'ai perdu la carte rose qu'on m'a donné pour notre film. 1. Nous avons longuement cherché le numéro (au Comptoir Immobilier, 44 Place Brouckère) mais inutilement: il y avait plus de 4000 photos. Mais hier soir, au lit, je me suis cru rappeler le numéro: 3809 ou 3890 - un numéro formé de ces chiffres. Si tu as le temps, veux-tu essayer de voir si c'est juste? tu n'as qu'à dire que ton ami a perdu la carte, mais que tu crois que c'est un de ces numéros-là, et qu'il s'agit de trois messieurs avec des chapeaux feutres. Ce ‘comptoir’ se trouve tout à côté de la cinéma, place Brouckère. Je suis furieux sur moi-même d'avoir perdu une si précieuse carte, mais à quoi servent ces fureurs? Au revoir, mon cher Hellens, écris-moi un mot ici. Toujours sincèrement à toi EduP. Non, Malraux n'oubliera pas d'ajouter quelque chose á sa note. 2. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 1, 8, 15, 22 of 29 juli 1928 Gistoux, Zondag. Beste Jan, Ik ben niet meer bij je geweest om twee redenen: 1e. Malraux heeft mij zéér in beslag genomen: hij moest het Congo-museum in Tervueren zien, enz. enz. en 2e. Simone is zeer ziek en in een kliniek moeten worden opgenomen, misschien om er te worden geopereerd. Het arme kind heeft geen chance! Ik ben gisteravond alleen naar Gistoux teruggekeerd en verwacht eigenlijk ieder oogenblik een telegram. Ik schrijf je hierover dus nader of verschijn op je bureau 1. als ik, in Brussel zijnde, er eenigszins kans toe zie. Morgen bijv. ga ik naar Brussel, maar gegeven de omstandigheden... Het is zeer vervelend, maar voilà. Vergeet je de twee afdrukken niet die ik nog van je krijg? Nu, nader nieuws mondeling! Steeds je Ed. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 7, 14, 21 of 28 juli 1928 Gistoux, Zaterdagavond. Beste Sander, Ik heb de drukproef van Bij Gebrek aan Ernst aan Henriquez gegeven: om aan mej. Wauters door te geven (ik had n.l. geen tijd meer); dit is een kleine week geleden. Heb je die proef nog gekregen? Ik had graag een derde revisie, als het kan. De derde revisie van Poging tot Afstand heb ik daarentegen bij Jan gebracht: zooeven. Van hem hoorde ik dat je reeds naar Holland was. Ik heb de blzn. aangegeven waarop nog verbeteringen moeten worden aangebracht; overigens is het hiermee in orde. Dus ‘bon à tirer’; ik verlaat mij verder op UEd. Simone wordt morgen opnieuw geopereerd; ditmaal ernstiger. Het arme kind heeft geen chance, en neemt alles gelaten aan. - Jan van Nijlen komt hier reeds overmorgen (het is haast niet te gelooven!) Nu, beste Sander, veel hartelijke wenschen. Ik laat het hierbij; geloof me als steeds je Eddy P.S. - Voel je er wat voor om de cuivres voor Bouddha Vivant van Alexeïeff over te nemen voor 1500 fransche franken? (dus fl. 150? - reproductie-rechten inbegrepen). Malraux dacht dat men er misschien een Engelsche luxe-uitgaaf van zou kunnen maken. E. du Perron aan A.C. Willink Etterbeek, 1. juli 1928 Beste Willink, Zooals je ziet schrijf ik je uit de kliniek, waar ik 2× per dag en eens bij nacht heenga, voor Simone. Het arme kind heeft veel te lijden gehad, de twee eerste dagen. Ik ben bij Greshoff gelogeerd. - Nu gaat het al heel veel beter. Denk aan het beloofde groetje (op prentkaart). Dit afgedaan hebbende: onze (d.i. mijn moeder's en mijn) hartelijke condoléances met het overlijden van je vader. 2. Het sentiment daargelaten - dat toch altijd meespreekt - begrijp ik dat ook anderszins dit verlies vrij gevoelig voor je kan zijn. Ik zeg: ‘kan zijn’ omdat ik de wijziging in jullie omstandigheden natuurlijk niet ken; maar, mocht je er een zwaar hoofd over krijgen, denk dan weer eens aan den Brusselschen ‘levensstandaard’ zooals de nette menschen zeggen, en laten wij eens zien hoever wij het samen brengen. De verhouding thuis - de ‘driehoek’, zooals je zegt - verwondert mij niet erg. * Al die hoog-intellectueele redenaties zijn in de meeste gevallen niets anders dan de specerij voor een banaal geschiedenisje. Ik zou er in jouw geval niet te veel kracht aan verspillen, en de schotel als onsmakelijk - de Blijstra- Goethe- Dostojevsky-sausjes ten spijt - afwijzen. Een simplistisch optreden is bij dergelijke intellectueele verhoudinkjes wat de andere spelers het meest ontwapent. M.a.w.: pas op als je het óók ‘interessant’ gaat vinden! Het is zielig gewóón, en een beetje Amsterdamsch, bohémien (ook de bijgaande hooge gesprekken). Ik maak me een klein beetje ongerust omdat je Stendhal als ‘ongelukkige liebhaber’ citeert. Vergeet niet dat Stendhal alleen maar ongelukkig was omdat zijn uiterlijke lompheid en leelijkheid hem niet veroorloofde al de schoone dames te pikken die hem voor die aangename bezigheid geknipt schenen; en dat hij dacht te stikken van het lachen toen hij door het sleutelgat van la Pietragrua 3. den pijmel van een rivaal kon opnemen (met het oog dan altijd, met het oog!) - Niets kan Blijstra beletten van Mies te houden en zekere of onzekere voorspellinkjes te doen; niets belet hem zóó sterk (en zóó origineel) te zijn ‘een vriend voor een vrouw op te geven’ inplaats van andersom (ik zou hem, zeer on-sterk, daartoe meteen in staat hebben gesteld), niets kan hem, als hij zich daar inderdaad toe geroepen voelt, beletten jou te vermoorden - tenzij jijzelf -; maar voor duels en bizondere handdrukken kan jij nog altijd, dunkt mij, bedanken? Enfin, tegen dat je meent een revolver noodig te hebben schrijf je me maar. 4. De positie van Mies is een bijna benijdenswaardige! (Ik stel mij op half-intellectueel vrouwelijk standpunt.) Wil je ook je moeder, onmiddellijk na thuiskomst, onze (zie boven) welgemeende condoléances overbrengen? Sedert ik Simone zoo heb zien lijden, en haar toestand na de genezing heb overdacht, heb ik vrijwel besloten spoedig met haar te trouwen. En dit zoo kort na mijn uitbarsting aan tafel tegen mevrouw van Gogh! Maar ik versta mijzelf. De kwestie heeft zich, voor mij, verplaatst op een ander - misschien een ‘hooger’ plan; en overigens, voor principiëel superbe denk ik mijn handelingetjes nooit uit te geven. (Je weet dat er nog zooiets als onsterke spuitpoep bestaat, die als een probaat middel kan worden beschouwd bij sommige ‘verwikkelingen’). Nu, m'n beste, tot nader. Ja, stuur de schilderijen. En informeer toch zoo gauw mogelijk naar de pensionsprijzen voor Malraux; hij laat er zooveel van afhangen. Stuur mij de drukproeven v/d Conquérants terug naar Gistoux, waar ik morgen wel weer zal zijn. Broer + vrouw en kinders zijn over. Het beste! en als steeds je EdP. P.S.= Van Goethe gesproken: is Blijstra niet bang dat hij op deze manier op Werther gaat lijken? Jij heet n.l. al Albert. En Kandal die op den regeeringssecretaris wou schieten, schoot in z'n eigen. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 8, 15, 22 of 29 juli 1928 Gistoux, Zondag. Beste Willink, Hierbij antwoord in snelle zetten (de familie hier laat mij weinig rust): 1. Zaak Malraux. Veel dank! Ik begrijp ten volle dat je moeder voorloopig tegen onnoodige drukten opziet. Ik zal M. dus schrijven precies wat je me vandaag hebt doen weten; hij moet verder dan zelf maar zien: n.l. misschien kan hij (voor Grasset 1.) niet weg in September, en alleen in Augustus. Ikzelf kwam graag twee of drie dagen in begin Spetember. Tenzij.... Enfin, hierover later; er is nog tijd genoeg voor. 2. Zaak Blijstra. Alle ‘onaardigheden’ ten spijt (en nogmaals ik ben mij van bitter weinig bewust) hadden èn Blijstra èn Dinger m.i. hun aandeel in Avontuur tijdig kunnen betalen. Avontuur is om geen andere reden opgeheven dan déze. Wat de persoonlijke verhouding tusschen B. en mij betreft: die moet maar uitvallen zooals het wil. - Het stuk van Engelman kwam voor in De Nieuwe Eeuw, 2. het gaat niet over Bl. alleen maar over het 1e nr. van Avontuur. Het nr. en de datum v/h blad weet ik niet meer (laat hij eens bij Dinger informeeren van wien ik de recensie kreeg en die er zelf wschl. een ex. van aangehouden heeft). Verder kan je Bl. in vertrouwen mededeelen dat er een stukje over hem (alléén ditmaal) heeft gestaan in den laatsten Gulden Winckel (Juli-nr.). 3. De schrijver ervan is Dr. Johan Theunisz, en wat de man er, in ± 10 regels, van IJzeren Vlinders zegt, lijkt mij, voor een besprekinkje van zoo weinig omvang, bizonder juist. 3. Ik feliciteer jou van harte met Bl's teruggekeerde gemoedelijkheid. Ach, die volle harten toch! 4. Over onze uitvallen (resp. tegen je moeder en mevr. v. Gogh): Ik weet niet hoe jij tegenover den Freudiaanschen glimlach staat, maar ik geef er een Perroniaansche SCHEET voor in ruil. Mevr. van Gogh ergert mij n.l. bij alles 4. wat ze zegt, dus alleen maar een tikje meer toen ze het over: ‘Dan staat er niets anders op dan....enz.’ had; en overigens kon ik op dat oogenblik niet weten wat ik nu weet. Ik heb je al gezegd dat de kwestie zich voor mij absoluut heeft verplaatst. Ik trouw met Simone op een oogenblik waarop allerlei z.g. brave lieden naar uitvluchten zouden zoeken om een voorgenomen huwelijk te doen mislukken. 5. Dank voor de kaart; en veel dank van Simone zelf natuurlijk. Zij had gisteren - na het wegnemen van de ‘tampon’ - weer erg veel pijn; - gedurende het wegnemen is zij tweemaal zoowat flauw gevallen. 6. Voor de schilderijen zal ik doen wat ik kan. Maar nogmaals: geef mij carte blance en overstelp mij achteraf niet met verwijten; ik heb veel goede wil en weinig commerciëele genieïgheid. Denk je ook aan de photo's die ik nog krijg? Groeten aan je moeder en Mies - en als je het vergeten hebt, doe aan de eerste mijn condoléances, en aan de tweede ook, als je het noodig oordeelt; - als ze anders n.l. boos op me zou kunnen worden of zoo. Nu, mijn beste, tot nader. Je EdP. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 17 augustus 1928 Beste Jan, Zou je Zondag voor me mee kunnen brengen: De Afspraak 1. van onzen vriend Jany? Hij heeft er mij zooveel uit toegelicht dat ik het graag nòg eens zou lezen. Tot Zondag! Ik schrijf je dit in haast en in de vrees niet meer op tijd te komen. Steeds je Eddy. Gistoux, Vrijdag. E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 18 augustus 1928 Gistoux, samedi. Mon cher ami, J'ai d'abord voulu t'attendre; voyant que tu n'es pas venu, je t'en-voie, ci-joint, le billet que tu m'as si gentiment donné, jeudi. C'est vraiment dommage qu'il y a toujours qq. chose qui t'empêche de passer du moins tout un dimanche à Gistoux. Ma mère aimerait beaucoup te connaître, Simone te reverrait avec tant de plaisir! et il y a encore Gille, qui réclame la revanche de sa première conversation avec toi, avenue Emile Duray. Si tu dois prendre le train, une fois et pour toutes, voici l'itinéraire: départ de la Gare de Luxembourg, billet jusqu'à Chastre (c'est entre Bruxelles et Namur),à Chastre on attend un quart d'heure à peu prés, puis on repart avec le vicinal qui te dépose exactement devant le château (à demander au contrôleur). D'ailleurs, si tu m'avertis, je viendrai te prendre. Il y a même moyen de te prendre à Bruxelles, si tu m'avertis à temps et si tu peut rester au moins tout le dimanche. Il ne faut pas trop laisser passer le beau temps; déjà il fait plus froid, le soir! ou ‘me trompé-je?’ Ne pourraistu pas venir ce samedi (le 25), au lieu d'àller à Benonchamps? ou ta femme ne me pardonnerait-elle pas de la priver de ta compagnie? Enfin, vois toi-même ce que tu peux faire et écris-moi ta décision. Je ne désespère pas encore de t'avoir ici, cet été, et te prie de me croire, comme toujours, bien ton EdP. Je réouvre ma lettre pour y insérer la note 1. qui te fait plaisir. C'est vraîment pour toi que je l'ai faite, car les gens de Variétés 2. me dégoûtent assez; tu me pardonneras donc les fautes de style et autres qui s'y trouvent sans doute et tu voudras bien les corriger avant d'envoyer l'article plus loin? Evidemment j'y ai mis ce que Malraux n'a plus pu ajouter à sa note dans la N.R.F. 3.! et pour cela Variétés est très bien puisque des petits idiots comme Mesens y fleurissent entre Van Hecke et Norine, à l'ombre de Max Ernst et Hans Arp. Bon! l'essentiel est que tu sois content. En cette foi je veux vivre et mourir.... à bientôt! Ton ami EdP. Le mieux serait peut-être de corriger cette note et de la faire taper à la machine; mais si tu veut me faire plaisir, respecte ma petite manie des points-virgules! C'a un petit air 18ième qui m'est cher, je ne sais pourquoi. E. du Perron aan A. Roland Holst Gistoux, vermoedelijk omstreeks 20 augustus 1928 Beste Jany Wil je my eens even schryven, of je tante Burgers nog meisjes in huis neemt? Ik vraag dit voor de dochter van den dokter alhier, een heel aardig meisje, waar Claartje erg bevriend mee is geraakt. Ik zou het gaarne zoo spoedig mogelyk weten. Wanneer ga je naar Frankryk door en wanneer kom je in 't land terug? Wy rekenen met de grootst mogelyke vreugde op je in October. Inmiddels heel veel hartelyks, ook van Claartje, en veel pleizier. je Jacques St. Nicolaasga 14 Augustus 1928 Beste Jany, Hierbij twee briefjes van Jacques 1. die in één enveloppe kwamen, en die ik je doorzend. Heb je nog kunnen kuilen 2. na het te laat komen - althans, dunkt mij, voor de mooie plaatsen -? of heb je moeten staan? of staande tòch gekuild, zooals de kraanvogels doen, op één been? Jan Gr. vroeg me je adres. Jan v. Nijlen en Lidth zijn Dinsdag nog samen naar den ‘Parijschen trein’ gegaan maar om 1.25 vertrokken met de naïeve gedachte dat wij niet meer zouden komen! Zoo zie je toch, hoe dom de logica kan zijn.... Schrijf spoedig. Hartelijke groeten van ons allen. Je Ed. Het artikel over surrealisme 3. is af en weg. Ik voel me nu weer erg lekker. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, vermoedelijk 22 augustus 1928 Gistoux, Woensdag. Beste Willink, Zou je nòg zoo'n briefje op de post willen doen? het is het laatste! Ik zie dus uit naar je schilderijen en zal maar vast je photo's bezorgen. Ik had deze laatste dagen juist met die heeren van Variétés te maken, naar aanleiding van een stukje dat ik over Hellens voor dat blad heb moeten schrijven! dus als wederdienst is het plaatsen van je photo's misschien niet te veel gevraagd. Ik geef ze Vrijdag aan Hellens die aanhoudend met de redactie te maken heeft. Je hebt dus een atelier? Bravo! Het werken zal nu ook wel weer komen. Ik kom in September zeker niet in Holland omdat ik absoluut naar Parijs moet en daarna wel geen geld meer zal hebben. Malraux komt ook niet, neen; wschl. om dezelfde redenen. Simone heeft weer angina en koorts, en ziet eruit als een geest. Het moet niet al te lang zoo doorgaan. - Groeten aan Mies en je moeder; is de laatste weer op streek? Nu mijn beste, tot nader. Steeds je E. Ik heb titels gegeven aan de photo's, voor de onderschriften: anders doet van Hecke het! Aan den matroos gaf ik dezen titel: Le marin entouré de beautés. Aan de juffrouw met halssnoer: Eucharis au collier de jais. Aan de lachende meisjeskop: Le sourire de Morgane (ook een nymph). Aan den hond vóór de beurs: Dernière apparition de Cerbère (Cerberus). Aan jouw portret: L'artiste par lui-même. Aan de z.g. ‘juffrouw in romantisch landschap’ (het is niet waar, het landschap is veeleer ‘klassiek’): La Promenade de l'Heroïne. Is het alles niet prachtig? Zend mij ook nog een groote photo van De Zilveren Bruiloft. Hierbij eenige teruggevonden briefkaarten voor je album. Tot nader. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 26 augustus 1928 Gistoux, Zondag. Beste Sander, De drukproef v. Poging tot Afstand is niet weg, maar moet nog bij Jan liggen, die leelijkerd! Bespaar me alsjeblieft het nakijken van een nieuwe proef; ik kan die dingen haast niet meer zien! Wacht even tot Jan terug is, wil je? De proef van B.G.a.E. wil ik nog wel hebben, met de nagekeken proef erbij; trouwens, die is wschl. onafwendbaar, al kwam je brief vooruit. Ik ga 3 Sept. a.s. naar Parijs en zie er wschl. Jany weer. Bedenk dus tijdig als ik er iets voor je kan doen. De colophon moet jij maar opstellen in Kollewijnsch; geen verbuigingsns, dus: ‘in de handel’ en overal een enkele klinker als de medeklinker niet verdubbeld is, meer valt er niet van te zeggen. Die papiersoorten ken ik heelemaal niet! Dat getinte vergé dat je laatst liet zien, is het niet? Pannekoek of zoo? en dan de rest op het witte papier van Jan's kleine boekjes. Heb je de teekeningen nu reeds over laten clicheeren? Vergeet ook niet dat portret v. Larbaud! Beste groeten en tot spoedig ziens. Je EdP. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, vermoedelijk 28 augustus 1928 Gistoux, Dinsdag. Beste Burssens, Ik ben blij weer eens wat van je gehoord te hebben al zijn de berichten niet bijster bevredigend. Wat de gedichten van Paul betreft wordt het dus ‘afwachten’. Wil je mij een afschrift zenden van de groteske gedichten die nu niet in de bundel komen? Ik kreeg een verzoek van Erts om verzen van Paul in te zenden voor een In Memoriam dat zij er hem wilden wijden en zond drie gedichten uit Avontuur, n.l. Mythos, Rodica en Dodica en twee van de 3 bij elkaar staande Gedichten: ‘mijn ogen zijn omfloersde tamboerijnen’ en ‘De aarden vaas’. 1. Ik wil nu die onuitgegeven grotesken ook wel aanbieden als je dat goed vindt, maar het Duitse is wschl. minder geschikt. (De keus moet n.l. ‘representatief’ zijn!) Neen, ik hoorde ook - tot mijn groot genoegen - geen scheet meer van die ‘Hollanders’. Leeft C.v. Ost. nog? Hoe maakt hij het? Ja, tracht de gelden voor verkochte nrs. op te zamelen en zend dan de helft van de abonnementsgelden op aan degenen onder de abonnés die reeds betaald mochten hebben. Voor de rest zou ik je willen voorstellen samen te delen; misschien krijg ik dus nog een postwisseltje van je! Ikzelf ken geen kopers van schilderijen, maar ga eens in Brussel naar die goede heer Van Bruaene; Paul's ex-associé. Hij heeft 2 adressen: 29 rue des Deux-Eglises (atelier) en 2 Place Ste Gudule (huis). Waarschijnlik neemt hij wat van je als je het niet te duur maakt. Anders zou hij kunnen proberen het voor je te verkopen. En Mesens?? Nu, beste Burssens, tot nader. Geloof me steeds gaarne je EdP. P.S. Je tekening van Paul zond ik ook naar Erts; ze zal wschl. iets verkleind worden. 2. Er is toch belangstelling genoeg, tegenwoordig! Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 28 augustus 1928 Beste Sander, Hierbij de drukproef terug, waar ik niets meer op heb aan te brengen. Ik geloof dat die roode verbeteringen van jou verwacht worden. Wat de colophon betreft, als je zekerheid daaromtrent wilt, wacht dan op de terugkeer van Jan (1 September) en kijk het na op de proef van Poging tot Afstand, waar ik het ook in ‘Kollewijnsch’ heb omgezet. Vier dagen langer kan het zaakje zeker wel wachten? De cliché's heb je misschien ook nog niet terug? Ik kom eerstdaags nog wel bij je aan. Tot ziens. Steeds je Ed. Gistoux, Dinsdag. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 31 augustus 1928 Gistoux, Vrijdag. Beste Sander, Dank voor het nr. van Commerce. 1. Hieronder een complete lijst van het verhalend proza van Pouchkine (of Poesjkien). 1. een vrij groote roman, wschl. zijn meesterwerk in proza: La Fille du Capitaine (uitgegeven door Schiffrin); 2. een kortere roman: Doubrovsky (bestaat in een afschuwelijke vertaling, door een Franschen consul of zooiets, in een leelijke populaire uitgaaf, die bovendien uitverkocht moet zijn. Naar dit verhaal werd L'Aigle Noir gefilmd, dat je misschien gezien hebt; het is zoowat de beste film geweest van Valentino); 3. een groote novelle, mogelijk on-affe roman: Le Maure de Pierre-le-Grand (vertaald dus door Hélène Iswolsky); 4. vijf novellen verzameld onder den titel Les Récits de Feu Ivan Pétrovitch Bielkine (vertaald door Gisèle Wilkomirsky en uit te geven door den vermaarden jongen uitgever Alexandre Stols); 5. een beroemde novelle, genaamd La Dame de Pique (vertaald door Mérimée en door anderen, omdat M's vertaling wat erg vrij is. Uitgegeven met illustraties van Choukhaeff en ook met illustraties van Alexeieff; deze laatste editie is voor mijn gevoel vrij beroerd); 6. een novelle, Kirdgialli (onvertaald, voor zoover ik weet). Dan is er nog een vrij lang stuk proza dat heet: Geschiedenis van het dorp (Zoo-en-zoo); maar dit is geen novelle, maar eerder een soort historische studie. Verder zijn er verschillende epische gedichten van Pouchkine, waarvan eenige trouwens vertaald, zooals: 1.Rousslane et Lioudmilla (zijn eerste episch gedicht); 2.Les Tziganes (vertaald door Mérimée); 3.Le Tsar Saltane, Le Coq d'Oren drie andere verhalen (die 3 of 4 maal zijn vertaald en uitgegeven, telkens onder een anderen naam; ik sprak je hierover). Maar bóven alles staat - misschien wel HET meesterwerk sans phrase van Pouchkine - de roman in verzen (acht zangen): Eugène Oniéguine, dat men in proza zou kunnen vertalen, dunkt mij, en waarvoor je een inleiding zou kunnen vragen aan Valéry of aan Larbaud, als je het ooit uitgeeft, of aan den heer Gidius voor mijn part. Verder drama's als Boris Godounov, en ik geloof nog eenige andere, geschreven onder invloed van Shakespeare. - Houd dit papier aan, - voor het geval onze uitgaaf mocht slagen, ik bedoel: commercieel, kan je er misschien nog wat aan hebben. Bijv. je zou mej. Iswolsky kunnen vragen La Dame de Pique en Kirdgialli te vertalen en die novellen met Le Maure de P. le Gr. samen uitgeven, of Doubrovsky laten verbeteren door Hellens op die oude uitgave en apart uitgeven, vóór of na Oniéguine, als een ander het dan al niet heeft gedaan. Maar Oniéguine vóór alles, volgens mij. Ik ben tweemaal bij je op kantoor geweest, d.w.z. op het palier en tegenover een gesloten deur - twéé gesloten deuren. Wanneer bèn je er meestal? Jan heeft 2. de proef van P. tot Afstand. Vraag het hem dus Zaterdag als je hem terugziet; d.i. morgen. Tot ziens! Steeds je EdP. E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 1 september 1928 Mon cher ami, J'ai reçu la note de l'Enfant et l'Ecuyère et je l'ai renvoyée à Van Hecke, parce que celui-ci la réclamait ‘de toute urgence’. Quant à la note sur Desbordes-Cocteau, 1. j'aimerais qu'on te l'envoie à toi pour que tu puisses corriger encore quelques fautes, mettre quelques virgules etc. Je pense aussi, en? réfléchissant, qu'il vaut mieux ne laisser que sperme et supprimer jeanfoutresque. Il y a déjà la main du maître! Mettons que M. Cocteau ‘se révèle définitivement: afficheur, cabotin, peu délicat (ou peu scrupuleux) et même assez sagouin’. Ça a l'air moins en fureur, et plus nonchalamment dit. Tu ne trouves pas? Et ensuite, pour la fin, au lieu de ‘en d'autres mots, etc.’ on mettra: ‘Pour tout dire: un maître (ou: encore un maître) auquel il convient de ne plus toucher. 'Ce: ‘auquel il,’ n'est-ce pas un peu choquant? Si oui, change cela. Je te donne beaucoup de travail, mais c'est pour la bonne cause! et presque pour le bon motif. Au revoir! tâche de venir à Gistoux ce samedi Ton ami EduP. Gistoux, Samedi E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, vermoedelijk 5 september 1928 Gistoux, Woensdag. Beste Willink, Dank voor je twee ‘brieven’, maar maak ze toch niet te dik, of teeken ze dan aan, anders raken ze weg; 't is mij met Malraux overkomen. De tweede helft van mijn vertaling van Voor alle zekerheid, 1. waaraan ik gewerkt heb terwijl jij hier was, is nooit terecht gekomen. Het stuk van Behrens-Hangeler begint heel goed, en ik zal er met genoegen aan werken, als het zoo door blijft gaan. 2. Variétés (hoorde ik gisteren van Greshoff) wil een speciaal nummer uitgeven gewijd aan het jonge Holland. Daarin kom je dus zeker, als het nr. zelf maar tot stand komt. Maar daar is zeer veel kans op, want Van Hecke en Greshoff zijn het er vrijwel over eens en de vertalers zijn ook tout trouvés. 3. De schilderijen kwamen nog steeds niet; houd ze nu nog wat aan, want 1o. ga ik overmorgen voor een dag of tien naar Parijs 2o. gaan wij in October wschl. al naar Brussel, zoodat je de schilderijen dan dààrheen kunt zenden, 3o heb jezelf meer kans op verkoop als er wat reclame voor je gemaakt is in een blad als Variétés dat veel gelezen wordt in Brussel. En haast heb je niet, zou men zoo zeggen. Heeft die dame van Antwerpen 4. niet geantwoord of heb jij mijn brief uit het raam gesmeten? Hoe gaat het er overigens mee? Hier vrij goed. Groeten aan je moeder en Mies en een handdruk van je EdP. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, vermoedelijk in de eerste helft van september 1928 Beste Burssens, Dank voor de gedichten die hierbij teruggaan. Ze zijn voor Erts toch niet 'representatief genoeg (voor Paul). Erts is een letterkundige almanak van Nederl. jongeren die 2× verschenen is tot dusver. (Brunclair heeft in nr. 2 gestaan 1.). Wat is dat voor een P.v.O.-nr? Kan je mij er niet een ex. van bezorgen? Het nr. van Vl. Arbeid of de overdruk, dat is mij om het even, maar ik zou het toch graag in één exemplaartje bezitten. Als je Muls ziet, herinner hem eraan dat hij Historie van Gevoel uiterlik in November laat verschijnen. 3. Ik heb hem zelf hierover geschreven maar kreeg geen antwoord. Misschien ook is mijn brief weggeraakt, want ik heb Vleminxveld op het adres gezet zonder nummer. Schrijf me bij gelegenheid weer eens en zend me zo'n aflevering. Bij voorbaat dank en steeds je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. Muls 1. Gistoux, 18 september 1928 Gistoux, 18.9.28. Zeer geachte heer, Bij dezen bevestig ik u de ontvangst van Historie van Gevoel. Gaarne zal ik, desgewenscht, aan uw blad medewerken. Daar ik voor het oogenblik niet over proza beschik zend ik? vast eenige verzen; mocht u ze evenwel niet kunnen plaatsen, zoo ontving ik ze liefst spoedig terug. 2. Geloof mij, zeer geachte heer, met beleefde groeten, gaarna uw dienstw. EduPerron P.S. - Zou het te veel gevraagd zijn indien ik u verzocht mij een ex. van het aan P. van Ostaijen gewijde nummer van uw blad 3. te doen toekomen? Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 27 september 1928 Gistoux, Donderdagavond. Beste Sander, Zou je even bij den Kodak-man a/d overkant nog één afdruk van de ingesloten clichés willen laten maken? Heb je het cliché van Malraux met de bruine jongetjes teruggevonden? Heb jij het papiertje voor de andere photo's die Maandag klaar zouden zijn? Ikke niet! Ikke heb ook het adres verloren van den heer Kelk. Wil je het mij dus nog eens opzenden bij gelegenheid? Chevasson is veilig overgekomen ende zit hier. Je ziet ons binnenkort. Tot zoolang de hartelijke groeten. Je E. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux 30 september 1928 Gistoux, 30 Sept. '28. Beste Jan, Schrijf me eens - o vriend sedert zoo lang niet gezien! - of je be-zit: Les Poésies Galantes et autres van Malherbe, Les Stances à la Nuit van Jules Choux (zeer curieus poëem) en Le Bonze Mèche-de-Lampe (Chineesche historie) - alle uitgegeven in het fameuse 30 tal exemplaren door IKKE. Ik heb eenige exemplaren van deze werkjes teruggevonden en zal ze je gaarne zenden als je ze nog niet hebt. Ik heb óók voor je - maar uitgegeven door Bernouard - een jeugdwerk van Barbey d'Aurevilly, dat je misschien charmant zult vinden - een vrij lange novelle in korte paragrafen, geheeten La Bague d'Annibal. (Het is niet in het minst diabolisch. 1.) Overigens ben ik druk bezig met paperassen te verzamelen voor de trouweratie. 2. Ik kom soms in Brussel, maar heb nu een Fransche vriend hier, Chevasson, 3. en met al de boodschappen die wij samen te doen hebben komen wij altijd tijd te kort. Toch hoop ik je zeer spoedig terug te zien! Het wordt trouwens wel wat koud hier; half October zijn we vmdl. in Brussel terug. Nu, geef op wat je verlangt en wat niet en geloof me steeds van harte je Eddy. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 2 oktober 1928 Gistoux, 2 Okt. '28. Beste Burssens, Ik ontvang een nieuw schrijven van de redaktie van Erts om een onuitgegeven bijdrage van Paul: verhaal, vers of - liefst, zeggen zij - essay. Zend jij nu maar wat je het beste dunkt: dus géén verzen die in de bundel voorkomen maar bijv. een van de andere groteske, of een verhaal, of, als er nog wat over is, een ‘essay’ (ik meen van niet?). Schrijf aan: Redaktie ‘Erts’, p/a A.G.W. Strengholt, uitgever, Heerengracht 390, Amsterdam. Ze wensen ook jou in de almanak 1.; maar wisten je adres niet. Stuur ze dus wat je zelf maar wil (uitgegeven of niet, liefst niet, natuurlik). De maxima zijn: drie gedichten en 6 blzn. proza. (Dit geldt ook voor Paul.) Kan je ze een goed portret van Paul zenden? liefst een foto. Ook van jou wordt een portret verlangd maar liefst in croquis of karikatuur. 2. Verder je volledige naam, geboortejaar en bibliografie, alsmede een lijst van de tijdschriften waarin bijdragen van jou voorkomen. (Voor Paul heb ik dit reeds gedaan.) Schrijf als je wilt aan de heer Henrik Scholte en uit mijn naam. Maar er is haast bij! Tot nader. In haast; maar steeds je EdP. [Op de achterkant gedicht van Burssens in zijn handschrift.] Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 3 oktober 1928 Gistoux, Woensdag. Beste Jan, Het volgende in haast: ik sta op het punt met Simone naar Namur te gaan (voor een nacht) en Dinant (volgende nacht) - Vrijdag weer terug -; het zal trouwens tijd worden in Brussel een appartement te zoeken (en dan zien jullie ons spoedig weer). Ik zend je dus gelijk hiermee de boeken, maar doe erbij 1 ex. Stendhal Erotique 1. (die ik dubbel had), het is een uitgaaf n.l. van mijn vriend Chevasson; verder twee boekjes die ik van Jan gekregen heb maar waar ik niet op gesteld ben en waarvan ik weet dat ik er jou een genoegen mee doe: L'Horizon Chimérique en Les Dimanches de Jean Dézert. 2. Ik geef ze liever aan jou dan dat ik ze vandaag of morgen toch zou wegdoen, misschien; er zit een grijs kaftje om, maar je maakt er wel wat mooiers van. Ook La Bague d'Annibal zal in een kartonnen pakje gestoken moeten worden. Enfin, zie en oordeel zelf... Tot spoedig en met veel hartelijke groeten ook aan je vrouw en van Simone, steeds je Eddy. Laat de 3 dln volledige werken van Jean de la Ville de Mirmont in dezelfde kleur inbinden (je hebt immers de Contes?); bij mijn binder zou je dat - als ‘plein papier’ - 5 of 6 frs. per deeltje kosten, niet meer. Hij heet Zoete en woont rue Antoine La Barre, boven een bakker. E. du Perron aan J. van Nijlen Dinant, 4 oktober 1928 1. Donderdag. Hartelijke groeten uit deze schoone plaats waar het monument voor de slachtoffers der Teutoonsche furie ons eenige tranen heeft afgeperst. Tot spoedig ziens! Eddy Simone E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 8 oktober 1928 Gistoux, lundi 8.10.28. Mon cher Hellens, J'ai bien reçu ta carte de Fontarabie, mais où te répondre? Je t'écris à tout hasard rue de Naples pour te dire que je comprends assez bien la réflexion de Paulhan 1. mais que, néanmoins, je suis d'avis de garder Cécile. D'abord, tu sais que c'est vrai et dans ces choses-là, la vérité me paraît devoir l'emporter sur la composition littéraire; ensuite, parce que de toute façon, l'arrivée de Cécile rafraîchit l'atmosphère devenu étouffante - pour le lecteur aussi - par le trio. Et puis, prise séparément, Cécile est bien, ce qui pour moi tranche la question. 2. Autre histoire: veux-tu, dès que tu seras rentré, demander à Van Hecke de me renvoyer ma note sur Cocteau si définitivement il a la trouille - ou d'autres scrupules. J'y tiens assez, moi, - à tort, probablement - mais cela peut toujours trouver sa place dans mes Cahiers d'un Lecteur. Mon adresse est, à partir du 11 Octobre: 28, avenue Emile Duray, Ixelles-Bruxelles. Il fait trop froid ici pour y rester. Fais-moi signe dès que tu seras de nouveau en état de recevoir tes amis et crois-moi toujours sincérement à toi, EduP. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 9 oktober 1928 Gistoux, dinsdag. Beste Burssens, Natuurlik heb ik Paul's Gedichten 1. niet ontvangen! Die De Bock lijkt mij een rotvent in optima forma. Een veertien dagen geleden kreeg ik een kaartje met niets erop als: ‘Kan ik nog eenige exemplaren Poging tot Afstand bij u krijgen en tegen welken prijs?’ Of iets dergelijks; getekend: De Sikkel. Ik heb er natuurlik niet op geantwoord, en het beleefde verzoek in de prullemand gedeponeerd. Van Muls heb ik sedert lang mijn verhaal terug. Die antwoordt tenminste behoorlik, tot dusver. Gegeven die grote omvang van onze korrespondentie... Die arme Constant van Ostaijen! 2. Heeft hij nog een ex. van de bundel gezien? Beste Burssens, wil jij je a.j.b. met dat exemplaar bezig houden? Dan ben ik tenminste zeker dat ik het krijg. Ik vertrek overmorgen trouwens van hier en ga voor de hele winter naar Brussel (zoniet op reis). Mijn adres is: 28 avenue Emile Duray, Ixelles-Bruxelles. Zend mij de bundel daarheen, wil je? Veel dank bij voorbaat en de hand van steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 12 oktober 1928 Brussel, vrijdag. Beste Burssens, Ik ontving Paul's gedichten op pannekoek, genummerd: E. 1. Ik vermoed dat de 4 andere letters gegaan zijn naar: De Bock, Oscar Jespers, fam. v. Ostaijen en jij. Ainsi tout va bien! Wil je De Sikkel-man beleefdelik van mij bedanken: ik heb zijn adres niet meer. Het boek ziet er zo, op hollands, vrij goed uit, maar het formaat is wat bakbeest-achtig. Er had gerust boven en beneden 6 tot 8 c.M. af-gekund, en vóór ook nog wel een c.M. of 2. Men had beter gedaan een ander formaat van papier te nemen en wat soepeler: getint vergé of zo bijv. inplaats van dit stijve dikke vaderlands. Het papier van Paradise Regained van Marsman (uitg. De Gemeenschap) is zo sympatiek. Maar soit... Als ik weer wat geld heb denk ik voor mijzelf een keuze te laten drukken uit Het Eerste Boek van Schmoll in een kleiner formaat en op goed papier; in 30 ex. bijv. en met het portret dat jij van Paul tekende erin. Natuurlik buiten de handel. Maar ik zit op het ogenblik zeer krap in mijn financiën. 2. Nu, beste Burssens, tot de volgende maal. Kom me opzoeken als je lust hebt: 28, av. Emile Duray; maar schrijf een kaartje vooruit. Steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 20 oktober 1928 Brussel, 20 Oct. '28. Beste Willink, Ik ben uit Gistoux weg en in Brussel terug, waar mijn adres is: 28 avenue Emile Duray. De photo's zal ik aan Van Hecke geven. Ik heb je geloof ik geschreven dat Variétés een speciaal Holland-nummer zou geven? daarvoor zal vnl. die heer Den Doolaard zorgen (hij heeft veel photo's), dien jij eens zoo mooi hebt hooren voordragen, en die van zichzelf Spoelstra heet. (Iedereen zegt dat het een erge geschikte jongen is,... jong-sportief-dichter enz.). 1. Het laatste stuk van je vertaling eindigt met: ‘Greet kan ons niet hooren. Quaglia is vandaag vrijgelaten’. - ‘Vertel.’ Komt dat uit? Ik ben druk bezig met mijn vertaling van Les Conquérants (verwoed succes in Frankrijk, ± 10.000 exx. van verkocht, delireerende artikelen, enz!!); ik kan mij dus voorloopig hier niet mee bezig houden. Vertaal rustig voort en geef mij dan alles tegelijk; zooals ik werk breng ik het dan in één weekje in het net. Daarna kijk jij mijn redactie weer na met het oorspronkelijke ms. er naast. Misschien wil Blijstra er je af en toe aan helpen? Ik heb zijn hartelijke groeten ontvangen. Wil hem ervoor bedanken. En natuurlijk groeten terugdoen. (‘Als iemand je groet’, heeft men ons geleerd -) Tot nader! Steeds je EdP. De gedichten van P.v. Ostaijen zijn uit. Zijn broer is dood. P.S. Karel Wijbrands 3. ziet er in werkelijkheid veel gedeukter uit. Dit portret is van heel lang geleden en dan wschl. nog geflatteerd. Hij schijnt op het oogenblik volkomen seniel geworden te zijn. E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, vermoedelijk 21 oktober 1928 Brussel, Zondagavond- of nacht. Beste Jan, Dank voor het stuk over Malraux. 1. Als je het noodig hebt kan je het Vrijdag terugkrijgen. Ik heb het met plezier gelezen: vooral het laatste gedeelte. - Wil je mij een grooten dienst bewijzen? Neem Vrijdag dan het ms. van Een Voorbereiding voor mij mee, maar streep er met rood in aan, alle passage's die je goed vindt. Ik ben n.l. aan mijn roman 2. begonnen en kom gegevens te kort voor de biographie van mijn eerste hoofdpersoon. Zooals ik den boel nu heb uitgerekend wordt het eerste deel ± 13 hfdstn groot, waarvan er 5 geschreven zijn, of ten naastebij, en waarvan ik er 4 zou vullen met brokstukken en excerpten uit Een Voorbereiding. Dan heb ik daarmee afgerekend *. Mijn bedoeling is Kristiaan Watteyn en mijn tegenwoordige hoofdpersoon te vermengen, maar Kr.W. wordt dan op afstand be-keken, en ik laat zijn dagboek-aanteekeningen en alles over Montmartre vervallen. Enfin, streep aan! en dank bij voorbaat! Mijn tegenw. hfdpersoon heeft een véél mooier naam. Hij is 31 jaar en heet Reinald Godius. 3. Ik zal je Vrijdag een heeleboel te vertellen hebben; kom dus vroeg. Ik heb ook voor behoorlijke Malaga gezorgd. Steeds je Eddy. Misschien zet ik jou ook nog in den roman: of iemand die het midden houdt tusschen jou en Jan Greshoff 4. (ei, ja!). - Ik moet haast maken, want ik zie tòch Indië aan den horizon. 5. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 1 november 1928 Brussel, 1 Nov. '28. Beste Willink, Veel dank voor de pampieren. Ik zou er nu toch maar mee voortgaan, nu je zoo ver gekomen bent. Ik heb geen tijd er mij voor het oogenblik mee bezig te houden, maar ik beloof je dat zoodra alles klaar is en ik even kan, ik er een weekje aan zal besteden om alles in een Hollandsche lezing over te brengen. Ik heb voor het oogenblik Les Conquérants weer laten loopen omdat men plotseling heelemaal niet zeker is van een uitgever (er wordt bij Meulenhoff geprobeerd); maar ik schrijf als een bezetene aan mijn eigen roman. Er zijn 70 blzn. van geschreven: ± 100 pag. druks. Je weet ik schrijf nogal dicht op elkaar en de blzn. zijn grooter dan deze. Ik heb de figuur van Kristiaan Watteijn benut voor één van de personage's, maar meer vanop een afstand bekeken, en alle bohèmes laten vervallen. Een Voorbereiding wordt hiermee dus ook definitief opgegeven; wat ik eruit overgenomen heb beslaat ongeveer 40 blzn. van dezen roman (die misschien 350 à 400 blzn. wordt.). Van Hecke heeft de photo's; nu afwachten wat hij er mee doet. Het is eigenlijk toch ook een groote lul - ik zal je later wel eens uitgebreid vertellen waarom. Cahier 3 komt binnenkort; Cahier 4 is af (in ms.) Ja, er wordt gewerkt! Huwelijk, over een dag of tien, veer-tien. Stuur de schilderijen maar niet op; breng ze liever mee als je weer eens komt logeeren. Ik heb een appartement, maar dat mij niet bevalt; wij zoeken iets anders. Zoodra alles beter in elkaar zit, geef ik je een teeken. Hoe gaat het met je werk? ik bedoel: wat maak je op het oogenblik? Hartelijke groeten van je EdP. Mej. Smeding was stralend: de man is een verouderde Zondaar. 1. - Bij Stols komt spoedig uit: Poging tot Afstand en Bij Gebrek aan Ernst (tegelijk); kort daarop, alleen: Nutteloos Verzet. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 3 en 4 november 1928 Brussel, Zaterdagavond. Beste Sander, Vanmorgen met Jan vóór je bureau voorbijgaande ontmoette ik je broer Clem die mij zei dat mijn twee eerste bundels ongeveer de volgende week geheel klaar zouden zijn. Als dit waar is, is het een blijde tijding! Ik wilde je nu vragen mij te zenden (zoodra de oplaag in je bezit is), de 5 ex. op mooi papier genummerd I-V. (Deze zijn bestemd voor mij, jou, Jan, Jany en Jan van Nijlen.) dan: 15 ex. of 20 ex. op gewoon papier. (Hiervan worden voorzien Jacques, Slauerhoff, Malraux, Hellens, Roelants, Herreman, Leroux, Willink, Eef Lidth en nog eenige anderen. Ik geef je dit lijstje op omdat je op die manier weet welke ‘wederzijdsche vrienden’ van mij al een exemplaar krijgen.) Ik geloof dat je 50 gewone ex. buiten den handel hebt aangekondigd. Zijn daarvan dus 20 voor mij, dan blijven er jou 30 over - voor persdienst en mogelijk eenige andere kennissen? Is dit niet voldoende volgens jou, nu ja, zend mij er dan maar 15! Dus dan wordt het: 5 buitengewone + 15 gewone. Goed? Ga niet op dit pampier zitten. Heb je het portret van Larbaud al bij Greet 1. teruggevonden? Geef je Melmoth eens aan Hellens? Zijn de portretjes (het pak) al naar Jan? Ik brengje eerstdaags eenige ex. van het geclicheerde portret van Larbaud. Ik weet nu al weer hoe wij dat surplus van de afrekening boekentegen-houtblok-Willink vereffend hebben. O.a. met het geld dat Jacques mij terugstuurde aan jouw adres. Laat mij tijdig weten hoeveel ik je bezorgen moet voor de oplaag van mijn twee eerste boekjes. Ik heb mijn moeder er al over gesproken, maar je moet toch rekenen op een maand tusschenruimte. Nu, beste, tot eerstdaags! Je Eddy P.S. Zondagmorgen. Ik ontvang daarnet een briefkaartje van Slauerhoff - naar Gistoux gestuurd en vandaar hierheen terug - dat hij morgenmiddag (Maandag) komt; ik geloof met den trein van één uur. Maandagmorgen moet ik absoluut naar Wâvre naar den notaris; laat ons dus afspreken dat ik 's middags om half drie bijv. - tusschen half 3 en 3 uur - bij jou op kantoor kom. Mocht je ergens anders zijn met Sl. en Hellens, laat er dan een briefje voor mij achter. Tot morgen dus. E. P.P.S. Ik werk als een bezetene aan mijn roman. Als mijn broer en schoonzuster niet waren overgekomen zou het heele eerste deel nu klaar zijn. Maandagavond moet ik met de familie naar Alhambra. Wij kunnen wel samen eten maar een beetje vroeg dan; en nà de voorstelling zou ik jullie dan weer in de Ibys 2. of zoo kunnen vinden. E. du Perron aan C. van Wessem Brussel, 15 november 1928 Brussel, 15 Nov. '28. Zeer geachte heer van Wessem, Daar ik vermoedelijk eenigen tijd in Brussel zal vastzitten, wil ik best probeeren redacteur voor Vlaanderen van uw blad te zijn; de vraag is alleen: wat wordt daarvoor van mij verlangd? Zoudt u mij dit omgaand willen opgeven? Over het honorarium zullen wij het zeker eens worden, maar de TAAK!... Zoudt u mij ook een paar nummers van De Vrije Bladen 1. willen zenden? ik heb het hier in geen tijden gezien. De boekhandelaren beklagen zich over den hoogen prijs, 2. en mocht het in de bedoeling van de uitgevers liggen het blad ook meer in Vlaanderen te verspreiden, dan zou het wenschelijk zijn om voor deze landen den gulden op tien francs te stellen inplaats van tusschen veertien en vijftien (hetgeen vele Holl. uitgevers trouwens doen). In afwachting van uw antwoord blijf ik met beleefde groeten, uw dienstwillige EduPerron Adres: 40 rue du Bourgmestre, Bruxelles. E. du Perron aan C. van Wessem Brussel, 17 november 1928 Brussel, 17 Nov. '28. Zeer geachte heer van Wessem, Ik heb nog eens goed over uw voorstel nagedacht en meen van het redacteurschap voor Vlaanderen van uw blad te moeten afzien. Ik vrees dat ik daarvoor, zelfs hier in Brussel, niet veel zou kunnen doen; de weinige jongere Vlamingen die wel eens wat goeds schrijven zijn u evenzeer als mij bekend en kunnen gemakkelijk uit Holland zelf door u worden aangeschreven. Het zijn: Richard Minne, te Waerschoot (België); Maurice Roelants, 1. Centrum 26b, Wemmei; Reimond Herreman, Rue de la Bascule 8, Uccle-Bruxelles; Karel Leroux, 2. Alexander de Crane-straat 32, Schaerbeek-Brussel; verder Marnix Gijsen natuurlijk (adres mij onbekend en voor wien mijn naam vmdl. geen aanbeveling is 3.) en V.J. Brunclair (als voren). Maar u zou nog kunnen vragen om bijdragen van Gaston Burssens, Albertstraat 57, Wilryck-Antwerpen en van Georges Vriamont - schrijver van twee alleraardigste verhalen in beperkte oplaag gedrukt: Sebbedee, en vooral: De Exploten van Tabarijn. 4. Zijn adres is: 101, Rue Royale, Bruxelles. Méér zie ik niet onder de Vlaamsche jongeren, of beter gezegd: de anderen interesseeren mij persoonlijk althans niet in het minst. Voor het overleden Avontuur ontving ik destijds vele bijdragen van onbekende dichteren; het was over het algemeen bitter weinig zaaks. De menschen hierboven genoemd wil ik gaarne eens vragen iets naar De Vrije Bladen in te sturen, ook zonder daarvoor het ‘redacteurschap voor Vlaanderen’ op mij te nemen; ook mijn eigen medewerking wil ik u gaarne toezeggen, indien u daarop gesteld mocht zijn. Ongelukkigerwijs - en ook dit is een reden waarom ik liever eenvoudig medewerker inplaats van redacteur ben - heb ik zeer weinig copy die voor uw blad in aanmerking komt. Ik werk op het oogenblik aan een roman die mij minstens een jaar zal bezighouden; verzen heb ik zoo goed als niet klaar liggen, korte prozastukken schrijf ik niet en aan het genre ‘essay’ (in den hoog-literairen toon) heb ik bepaald een hekel. Het lijkt mij volmaakt overbodig om moeizaam drie bladzijdjes te draaien over de een of andere beroemdheid en dat als literatuur uit te geven: ‘ce n'est toujours qu'une opinion...’ Wat ik dus feitelijk heb is: een vijftal verhalen, 5. maar waarvan het grootste minstens 30 blzn, het kleinste minstens 20 blzn. van De Vrije Bladen zou beslaan. (Zij zijn geschreven in den trant van Zoo leeg een bestaan, dat u misschien bekend is uit Avontuur 1. ) De tekst is reeds in druk bij Stols, maar mocht u een van deze verhalen willen (en kunnen) opnemen, dan zou ik u zoo spoedig mogelijk de drukproef kunnen doen toekomen. Voordat het boek verschijnt zal er nog wel een half jaar verloopen; misschien zoudt u dus één zoo'n verhaal in twee (desnoods drie) keer kunnen plaatsen? Enfin, ik heb u hiermee vrij volledig gezegd in hoeverre u iets aan mij hebben kan en in hoeverre niet. Geloof mij, geachte heer, overigens, met beleefde groeten, gaarne uw dienstwillige EduPerron E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 18 november 1928 Brussel, 18.11.28. Beste Burssens, Veel dank voor de gezonden gelden, 1. die mij uitstekend te pas komen. Ik dacht niet dat wij er nog zóveel uit zouden krijgen. Heb je bij Gudrun in Brussel (Bd. Em. Jacqmain) ook al het verschuldigde opgehaald? Wanneer zie ik je eens bij mij? Die Mr. Jozef Muls is een verdomd vervelende vent en hij kan voortaan voor mijn part naar de pomp lopen. Ik zond hem 6 gedichten uit Gistoux; tot nu toe heb ik er niets van vernomen. Ik vroeg hem mij 1 ex. v/h Van Ostaijen-nr. te zenden; hij heeft niets gezonden en ik heb voor het nummer moeten betalen. Edelmoediger kan het niet. Enfin... Ik heb hem nu geschreven 2. die verzen gauw te plaatsen of ze mij terug te sturen. Ik kan ze heel best elders kwijt. De Gids, Groot-Nederland en Nederland hebben verzen van mij opgenomen 4.; ik ontving eergisteren een aanbieding om redakteur voor Vlaanderen te worden van De Vrije Bladen. Mijn grote verhalen kan ik moeiliker plaatsen, maar korte stukken kom ik te kort! Maar een ander verhaal: ik heb voor dat redakteurschap van D.V.B. bij nader inzien bedankt, maar zij vroegen in kontakt te worden gebracht met ‘talentvolle Vlaamse jongeren’ en ik heb jou opgegeven (met volledig adres); je kunt dus, zodra je wilt, namens mij, aan dat blad medewerken. Het redaktie-adres is: Constant van Wessen, Dalweg 15, Hilversum. Zij betalen fl. 1,50 per blz., dus ook per gedicht (zij plaatsen een niet àl te kort gedicht op een afzonderlike bladzij). Zie dus wat je doet. Het is het blad waar Marsman en Houwink vroeger in zaten; op het ogenblik is de redaktie samengesteld uit: Werumeus Buning, Van Wessem, Kelk, Binnendijk e.a. Heb jij geen lust om er Vlaams redakteur van te worden? Als je spoedig een paar goede verzen inzendt, krijg je van de weeromstuit misschien een aanbieding. Ik kreeg ze, zonder ooit aan het blad te hebben meegewerkt noch er mij op andere wijze mee te hebben ingelaten; maar ik ben sedert enige tijd in Holland bekend door een Gebed bij de Harde Dood dat in verduiveld weinig opzichten op een gebed lijkt (maar enfin, het is een konversatie met GOD), maar dat in De Gids heeft gestaan en - op ‘algemeen verzoek’ zooals de pakkende bioskoop-programma's - in Erts zal worden herdrukt! Je zult het spoedig genoeg gewaar worden (en Paul in een strofe terugvinden); het zal je overigens vmdl. niet ‘modern’ genoeg zijn, ofschoon de regels meer assoneren dan rijmen. Ik werk op het ogenblik aan een GROTE roman! Hoe gaat het je overigens? hier goed: betrekkelik gezond en voorlopig behuisd. Laat je eens spoedig zien; wij kunnen gemakkeliker een-en-ander bespreken. Nogmaals dank voor de gezonden gelden en geloof mij als steeds gaarne je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 22 november 1928 Brussel, 22 November. Beste Willink, Ik dacht wel dat dit cahier 3 je maar matig bevallen zou. Maar zie de fabel van je weet wel. De ‘aanhalerigheid’ in mijn bespreking van Jany Holst 1. is misschien meer te wijten aan het feit dat hij mijn vriend is dan wel aan de openstelling van De Gids voor MEd.'s pennevruchten. Maar overigens geloof ik dat ik niets te veel heb gezegd; die bespreking was immers gratis en ik had even goed kunnen zwijgen. Ik beschouw Holst en Van Nijlen als de twee beste dichters van hun generatie, hoe vreemd je dat misschien ook voorkomt. * Verder sprak ik niet van een verscherpte Wilde Kim maar van een ‘saamgetrokken, verscherpte Holst’, wat iets anders is en op zichzelf een soort verwijt inhoudt. Ma basta. De lijst van je werken heeft mij diep getroffen. Wanneer kom je in de een of andere commissie (officieele)? Weet je hoe wij samen in de groote Nederl. catalogus van verschenen boekwerken (of drukwerken) in het afgeloopen jaar vermeld staan, alleen voor die rijmprent 2.? Look here: ‘Een gedicht als wandversiering. De houtsnede is fijn sarcastisch; het gedicht, dat iedereen behoort te kennen, werd van dezen jongen dichter als eerste in De Gids opgenomen’. Hoe wonderwel ingelicht zijn de makers van zoo'n catalogus en hoe aangenaam streelend is zoo'n: ‘dat iedereen behoort te kennen’. Onze beroemdheid nadert met rasse schreden, o fijn sarcastische man! (Wat hèbbe me malkander gezeid?) Nutteloos Verzet is in druk. Poging tot Afstand en Bij Gebrek aan Ernst zijn klaar en zien er snoezig uit in mooie gele omslagjes. Zoodra ik over mijn present-exemplaren beschik stuur ik je een ex. van elk op Hollandsch. - Aan den roman wordt krachtig gewerkt; deel I is klaar. Ik nam een 40-tal pagina's over uit Een Voorbereiding dat voor de rest definitief wordt afgeschreven (in de beteekenis van: afgezworen en in het verdomboekje gezet). Greshoff is zwaar bezig met artikelen over de beeldende kunsten. Hij vond je portret van Miesje 3. zoo mooi dat hij graag een artikel aan je zou wijden. Jammer genoeg is hij zoo goed als nooit in Holland. Maar als hij er voor een paar dagen zit wilde hij je graag opzoeken; ik heb hem je adres gegeven, het adres van je atelier, wel te verstaan. Hij vond het idioot dat men tot dusver eigenlijk nog zoo weinig over je geschreven had. Enfin, wees vagelijk op zijn bezoek voorbereid zonder te zeggen - en zelfs te denken - dat ik je weer ‘lekker heb willen maken’. Ik ben je vriend op mijn - aanhalerige - manier en met Amsterdamsche of andere pootigheden tapisseer ik MEd.'s aars. Welja, ik geloof graag dat Blijstra eigenlijk een erg goede kerel is. Hij blijft après tout misschien ièts zwakker dan Goethe of Dostojevski, maar enfin... en als hij al zijn ‘branderigheid’ van een paar maanden geleden maar in een stevigen roman brengt heeft niemand reden tot klagen. Miesje.... hm ja, dat is altijd lastiger. Wij gaan in Januari verhuizen naar de Avenue des Azalées vlak bij het park Josaphat, een buurt van Brussel die je niet kent, maar die verdomd sympathiek is. Zoodra we wat definitief zijn geïnstalleerd schrijf ik je om desgewenscht weer wat te komen logeeren. Aan de trouwerij wordt nog altijd gewerkt. Met hartelijke groeten, je EdP. E. du Perron aan C. van Wessem Brussel, 24 november 1928 Brussel, 24.11.28. Zeer geachte heer van Wessem, Hoe meer ik erover nadenk hoe meer de titel van redacteur mij imponeert! Neen, tot mijn spijt, en hoezeer ik mij ook vereerd voel door de waardeering in deze van den heer Marsman, ik geef er de voorkeur aan simpel medewerker te zijn. Ik zal u het verhaal zenden, zoodra ik de eerste proeven ervan ontvangen heb. Is u absoluut gesteld op een Vlaamsch redacteur, zoo raad ik u aan: Gaston Burssens. Hij is degeen die het meest gedaan heeft en het koppigst volgehouden voor het - tòch overleden - Avontuur; daarbij is hij ‘Vlaming’ wat hoogstwaarschijnlijk eenig gewicht bijlegt in de schaal. Zijn adres zond ik u reeds: 57 Albertstraat, Wilryck-Antwerpen. Misschien heeft u een bekender iemand op het oog (en als zoodanig zou het misschien het beste zijn eenvoudigweg Maurice Roelants te handhaven), maar er is een groot ‘feu sacré’ in Burssens in zake tijdschriften van jongeren. Wat was de Erts-almanak weer mooi, nietwaar? en wat heeft Holland's Letterkunde toch veel interessante dames... 1. Heeft u misschien ook mijn portret gezien? Het lijkt sprekend, ofschoon ièts minder dan het uwe in Erts 1. 2. Enfin, u zult mij toegeven: het deel uitmaken van zoo'n almanak stemt rustig en bescheiden. Geloof mij, geachte heer van Wessem, uw zeer dienstwillige medewerker EduPerron E. du Perron aan N.A. Donkersloot 1. Brussel, 30 november 1928 Brussel, 30.11.28. Beste Heer (ik stel? voor onze geachtheid te laten varen), Ik ben zéér tevreden met uw brief! U is een van de weinige Nederlandsche jongeren die mij werkelijk sympathiek zijn, door hun werk, en buiten hun werk om. Ik waardeer het zoo in u dat u buiten al die groepeerinkjes staat. Ook daarin komt uw ziekte u wschl. ten goede. Wat is de literaire politiek grenzeloos eng en dom! De ziekte die u heeft is mij inderdaad vnl. door Paul van Ostaijen bekend, maar ik ben er lang door bedreigd geweest en mijn constitutie past zich deze klimaten nog altijd niet al te best aan. Kortom, de borst is ook mijn zwakke punt (zie b.v. sommige regels in Windstilte). Is mijn schrijverij u werkelijk zoo dikwijls geheel vreemd? Ik begrijp dit niet goed; het verschil van ‘genre’ kan daar toch niet de reden van zijn, en een beetje goede wil is voor u, dunkt mij, voldoende om door een zekere pose heen te zien. Laat ik u wat helpen met dit citaat uit Gogol (dat ik bijna als epigraafin B.G.a.E. had gezet 2.): ‘Weinigen hebben vermoed dat zij, toen zij om mijn personages lachten, om mij gelachen hebben.’ Ik ben Nameno geweest, Otto, Bennie, enz. - aldus beschouwd wordt het toch een heeleboel minder supreem? In ieder geval, ik voor mij heb niet de minste moeite met uw verzen. De vroomheid daarvan treft mij onmiddellijk, met al haar echtheid, haar innigheid, haar smaak en haar beheersching. De schrijver van het Gebed bij den Harden Dood is natuurlijk - nietwaar? - verwoed on-vroom. Ik heb een hekel aan het krachtelooze gecoquetteer van de meeste katholieke jongeren, en hun vervloekte: dit moet en dat moet niet. Niets moet. Iets is, of is niet. Bijna al uw verzen (ik spreek van Grenzen *) zijn; en verreweg het meeste werk van allerlei a priori Godsdienstige auteurs wil alleen maar zijn. Anders gezegd: ik geloof dat men een bekrompen idioot moet zijn om Revius niet te genie-ten, zoo goed als Tristan Corbière, maar ik geloof ook dat men héél intelligent en gevoelig kan zijn en zijn neus ophalen voor de ethische afkooksels van Wies Moens. En niets amuseert mij meer in de literatuur dan wanneer mijnheer Jan Engelman de verbolgenheid van den Staat (vroeger zou het zijn geweest: van de Jezuïeten) inroept over een verhaal van mij 3. - en misschien binnenkort over Den Harden Dood?... Ik heb dat gedicht geschreven met een werkelijke doodsvrees, met oprechte gevoelens van haat over die instelling de Dood. Ik zou een groot gedicht willen schrijven over de Ouderdom, over de wrakke menschen voor wie de Dood een uitkomst is (om Greshoff te citeeren: een vriend en een verlosser). Maar de Dood is afschuwelijk, revoltant en redeloos, als hij komt bij sommigejonge menschen. Toen ik dat gedicht schreef had ik Paul van Ostaijen opgegeven en juist een andere vriend verloren - op een wreeder manier nog - Odilon-Jean Périer; hij was 27 jaar. Als u Erts nu ontvangen heeft, zult u zien dat ik het gedicht met vier strophen vermeerderd heb en die strophen zijn, geloof ik, de slechtste niet. Er is een directheid in zit z.g. gebed (in de beteekenis van: gesprek met God) die mij na aan het hart ligt en die misschien weinig te maken heeft met de poëzie. (U vindt Périer in strophe 7, P.v.O. in strophe 8). Als ik werkelijk aan een bepaalden God geloofde, en soms zou ik er aan willen gelooven uit een soort brutale behoefte om Hem verantwoordelijk te stellen voor sommige ‘wetten’, dan zou ik hem ongeveer zoo toespreken - of willen toespreken - als in dat Gebed. Ik schrijf u dit zoo maar, zonder pathos, zooals ik het u zeggen zou; leest u het niet als een soort oorkonde! Schrijft u mij af en toe eens, als u daartoe behoefte gevoelt; stuurt u mij eens een photo van u uit Arosa of Davos. Ik sluit hierbij een kiekje in om u een menschelijker gezicht te vertoonen dan mijn portret in Erts (dat ik om bepaalde redenen persoonlijk toch wel erg geslaagd vind). Ik zal Greshoff de twee boekjes voor u vragen, zoodra ik hem zie, d.i. morgen of overmorgen. Wat een hartelijke, toegewijde kerel is Greshoff; zulke menschen verzoenen je met de Literatuur. Beste heer Donker, tot een volgend maal, hoop ik. Houd u ferm en geloof mij met de meest oprechte wenschen voor uw gezondheidstoestand, gaarne uw EduPerron EduP. 40 rue du Bourgmestre Bruxelles. Zeer ge * E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 30 november 1928 Brussel, 30 Nov. '28. Beste Willink, Dank voor het laatste stuk drama. Ik zal de heele zaak zoo spoedig mogelijk lezen, maar pas op voor onze omgang, want je schrijft, merk ik, telkens Kollewijnsch, tegenwoordig: - ‘scheeve’ met één e, enz., zonder het te willen. Dat komt ervan als je geen andere Nederlandsche boeken leest dan de werkjes van den heer E. du Perron! Wat je over Holst schrijft is afdoend: je aanvaardt hem via mij, maar op afstand, daarentegen geenszins zijn slappe (??) verzen, maar nog veel minder zijn oom, den academie-directeur. 2. Ja, die oom is mij onbekend. Is het de bramenzoeker? Dat is nogal een lief boekje... Enfin. Ander praatje. Ik kreeg van Chasalle zoo maar op mijn nuchtere lijf een aanbieding om redacteur voor Vlaanderen te worden van De Vrije Bladen, Je weet hoe kolossaal veel ik aan dat blad heb gewerkt! 3. Ik was een oogenblikje ontzaggelijk gevleid. ‘Godverdomme, dacht ik, wat word ik toch beroemd...’ Maar après tout, neen; ik ben zoo lang gelukkig geweest zonder Vrije Bladen. Ik heb dus bedankt, maar kreeg toen een herhaalde uitnoodiging, ditmaal ‘gerugsteund’ door de waardeering van den heer Marsman. ‘Marsman’ is voor de Ne-derl. jongeren een mot magique. Mij heeft het zeer versterkt in het besluit om te bedanken. Tweede bedankje dus; maar ik heb ze gezegd dat ik wel wilde medewerken, zoo stomweg, als ik wat had, maar dat ik wschl. niets had en niets zou hebben, zijnde geen groot schrijver van z.g. ‘essays’ en andere korte fraaiïgheden. Chasalle schreef terug dat zij zelfs een verhaal van mij zouden willen nemen, desnoods gesplitst in drieën. Va pour le verhaal. Ik zal ze dus De Avonturiers 4. zenden: die historie van die drie jonge mannen, je weet wel, die jij qua stijl en toon prefereerde. Als ze dan niet van gedachten veranderen... (Ik heb Burssens aangeraden voor Vlaamsch redacteur.) Wat je zegt over mijn gevoelens voor Blijstra is werkelijk vrijwel ernaast. Blijstra heeft me, voor mijn gevoel, onhebbelijk behandeld en ik heb niet de minste lust onhebbelijkheden te laten afkoopen met een beetje gijn; te minder waar ik mij tegenover hem volstrekt niet onhebbelijk gedragen heb. Hij is ook nog altijd geld schuldig voor het laatste nr. van Avontuur en daar wordt niet over gesproken; dat hoort zoo dat ik dat betaal. Je begrijpt, m'n beste, dat het mij niet om die fl. 20. - te doen is maar om de flauwe kul van dat optreden. Als Blijstra zich in deze zaak net zoo lullig gedraagt als Dinger (zich verschuilen voor die duiten-kwestie achter een idioot zwijgen), welnu, dan moet je het mij niet kwalijk nemen als ik hem op dezelfde manier laat opwaaien. Die groetjes van hem, in een milde bui van relativiteits-gevoelens op papier gebracht, zijn voor mij dan matig interessant. Goed; dit alles betreft den man Blijstra. (Voeg daaraan toe alles wat jij mij in Gistoux van hem vertelde en dat niet bepaald erop ingericht was om mijn manier van zien in dezen te wijzigen.) Maar nu: wat je vertelt van mijn ‘niets voelen voor zijn eerste pogingen in de letteren’ lijkt mij klinkklare onzin. Je weet toch verdomme zoo goed als ik dat ik daar wèl voor gevoeld heb en dat ik dat ‘daadwerkelijk’ (wat je noemt) heb bewezen 5.! Ik geloof niet dat zijn talent ligt in het sobere, neen, het schematische toneelwerk uit Avontuur, maar IJzeren Vlinders vind ik nog altijd een aardig boekje, en ik heb Blijstra verscheidene keeren geschreven welke mogelijkheden ik in hem zag. Ik vind het allerminst belachelijk dat hij aan een grooten roman werkt, het tegendeel is waar - en als die roman klaar is, zal ik hem met belangstelling, en met deferentie, lezen. Ik vind het daarentegen wèl belachelijk dat hij, alvorens die roman te schrijven, een vergelijking met Goethe en Dostojevski revendiqueert. (Deze verhalen komen van jou, dus....) Maar misschien moet men de zaak beschouwen als een soort stimulans: de stimulans van den leerling in de teeken-cursus die tot zichzelf zegt: ‘Nu ga ik Rembrandt en Da Vinci verslaan!’ - om tot een correct academisch naakt te kunnen geraken. Dan wordt het misschien ièts minder belachelijk, maar nog altijd nièts grooter, alle relativiteits-theorieen ten spijt. Trouwens, als men zoo ‘breed relatief’ voelt vergelijkt men zich 1o. juist heelemaal niet met Goethe en Dostojevski en wordt men 2o. niet uitgerekend op Miesje verliefd. Dit dus als laatste mise-au-point van mijn gevoelens voor Blijstra en tant pis voor jou als je het als ‘kifterij’ beschouwt. Als jij mij niet zooveel over den man gesproken had in Gistoux en nu niet nog over hem schreef zou je van mijn opmerkingen over hem geen last hebben. Laat ons hem nu maar met gerust geweten tusschen ons begraven. Ik lees je brief over om te zien wat ik nog méér heb te antwoorden. Ik zie alleen nog maar staan dat je accepteert, als vóór-oorlogsche poëzie: Kloos, Boutens, Gorter. Ja, Gorter, af en toe; maar vanuit jouw oogpunt beschouwd: Boutens nooit! en veel minder dan Holst. Van een aestheet gesproken, Boutens is onze ergste aestheet. Holst heeft gedichten geschreven als De Ontkomen Zwerver en De Stervende Geliefden die ons, ondanks alles, verwant blijven (ik bedoel dan: onze ‘sterke’ generatie), terwijl die verdomd knappe en verdomd verre en hooge prachtigheden van Boutens ‘ons’ absoluut niet raken. Maar je hebt het woord ‘slappe verzen’ uitgesproken, dus excit Holst, wat jou betreft. Ik heb je al eens meer gezegd dat je eigenlijk verdomd weinig verstand hebt van poëzie. Je bent intelligent en zegt soms plotseling, onverwachts, een paar rake dingen, maar het werkelijke gevoel voor poëzie heb je niet. Er is een zekere kant in een bepaald soort poëzie die je treft, maar je ontwijkt sommige moeilijkheden door een zekere dogmatiek. Het is grappig, want terwijl je je tegenover de schilderkunst - en zelfs het proza - zoo soepel mogelijk stelt, doe je bij poëzie een beetje à la Peeters. Het mag eigenlijk niet rijmen bij jou, en het rhythme mag ook niet te beheerscht zijn; dan voel je je onwennig, als Peeters bij poppetjes. Ook goed! dit alles belet Baudelaire niet een oneindig grooter dichter te zijn dan Cocteau, en alle surrealisten; dat bij Apollinaire Alcools niet te vergelijken valt met Calligrammes *; dat bij Rimbaud Bateau Ivre zal blijven bestaan als Les Illuminations volkomen onleesbaar en gedemodeerd zullen zijn. O, Willink! Willink! welk soort van oude heer zal je worden? Een kromgetrokken hypochonder die de verloren poëzie van zijn verknoeide jeugd betreurt, onder tandgekners in een stoppelbaard. En dat je dan zelfs niet behoorlijk in je atelier kunt NEUKEN, vanwege die verdomde kuren van de Amsterdamsche juffrouwen. Je moest je op dat schilderesje wreken door een portret te schilderen van Maurits de Vries als schrijver. 6. Het huren van ons huis is alweer afgesprongen. Wij zoeken wat anders. Maar je kunt nù ook wel komen logeeren, après tout. Als je de reis hierheen maar bekostigt en mij een dag of vier vooruit waarschuwt. Met beste groeten steeds je EduP. E. du Perron aan A. Roland Holst Brussel, 11 december 1928 Brussel, 11.12.28. Beste Jany, Veel dank voor je brief waarmee ik begrijpelijkerwijs meer dan tevreden was. Als ik geld had gehad, was ik naar Holland gereisd om je even in persoon te bedanken en te antwoorden. Nu krijg je maar het mooie portret 1. dat ik hier insluit en dat zekere plechtigheid weergeeft of althans het interessantste deel ervan. (Stadhuis en photograaf bevonden zich tegenover elkander.) Beste Jany, ik schrijf je weldra langer en beter, en je krijgt nog een mooie photo van Simone alleen; een grootere. Ik voel mij op het oogenblik erg suf, dus beschouw dit maar als een geleidebriefje bij het portret. Tot nader; een ferme hand van Simone & Eddy. P.S. De wethouder oftewel schepen die ons aan elkaar gehuwd heeft, zei bij herhaling tegen Simone: ‘J'espère que vous serez toujours aussi hereuse que vous le semblez aujourd'hui.’ - Now, look at the photo. What do you think of it? Mevrouw Neel Doff zei daarentegen alleen maar: ‘Votre femme a des belles jambes.’ Me thinks, there is more thruth in that... E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 12 december 1928 Beste Jan, Hierbij de foto! Ik heb nagekeken voor wat betreft die Rouge et Noir-historie; maar tot mijn schrik zie ik dat men er niet aan tafeltjes zit maar op stoelerijen. 1. Dus zie ik er zelf liever van af. Ik weet niet zeker of ik Donderdag in de Lunette 2. kom; Jan Gr. gaat naar Paerels. 3. Stuur me de proefvellen van het Aangezicht. 4. Ik heb een aardiger Barbey voor je dan Une Vieille Maîtresse, n.l. de Memoranda, die veel levendiger zijn en vooral veel amusanter. Ik breng ze je wel eens op je bureau. Nu, misschien tot Donderdag? Groeten thuis. Je Eddy. Brussel, Woensdagmorgen. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 12 oktober 1928 Beste Burssens, Ik stond op het punt je te schrijven, toen je brief kwam. Greshoff vraagt mij n.l. om jou te vragen een artikel voor D.G.W. over Paul: herinneringen of zo, enfin iets biografies * Het is voor het Januari-nr. bestemd, zend het dus zo gauw mogelik. 1. - Heb je van de Vrije Bladen geen aanbieding gekregen redakteur voor Vlaanderen te worden? ik heb je warm aanbevolen!! Maar misschien vertrouwen ze dat niet goed met jou en waren ze met mij meer op hun gemak? - Ja, ik begrijp dat je de van Ostaijense lyriek tevergeefs gezocht hebt in mijn Gebed en dat Savonarola, Casanova en ikke bij malkander je daarvoor niet half hebben kunnen schadeloosstellen. Maar, mijn beste, ‘wat zàl ik daaran doen?’ zoals de Joden zeggen! Hoogstens kan ik je veroorloven van dat niet-gedicht een stuk wèlproza te maken (als je gelooft dat het zodoende beter wordt), of het anders zonder meer dan maar als zodanig te beschouwen. Ik heb ook tegenover Paul nooit veel aanspraak gemaakt, zoals je weet, op de titel poietes. - Wat Greshoff betreft: je doet hem onrecht. Er is tussen hem en mij misschien alleen een zekere speelsheid gelijkend (en dan nog), maar zijn prosodie is kunstiger, heeft, laat ons zeggen, veel sierliker krullen dan de mijne. Neen, Greshoff is heus geen Dinger die in de Omar Khayyam-vorm Filter naschreef (zoals Paul zeer terecht zei). - Ik begrijp ook niet waarom ze in Erts jouw spelling veranderd hebben; ik dacht eerst dat je het zelf zo had gedaan. Het is natuurlik belachelik; schrijf er een volgende keer bij dat je geen inmenging op dit gebied wenst. - Ik bèn getrouwd, maar met de moeder van mijn (driejarig) kind, dus.... - Nu, tot nader! zend gauw het artikel, en geloof me steeds je EdP Hoe vond je mijn portret in Erts? (Let niet op de schone kaart; ik schrijf je van bij mijn moeder en zelfs met haar inkt.) Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 19 december 1928 Brux. 19-12-28. Beste Burssens, In aansluiting op mijn briefje van vandaag, het volgende: Lijkt het je niet gewenst om een recensie-ex. van P.v.O.'s Gedichten te zenden aan Dr. Giacomo Prampolini, 8 Via Besana, Milano 114 (Italië) voor een bespreking in de Fiera Letteraria (de Ital. Nouvelles Litteraires.) Die Prampolini kent ± 40 talen en schrijft zeer dikwels over Holl. en Vlaamse literatuur. Hij besprak o.a. Richard Minne, Roelants’ Ko-men en Gaan en mijn Poging tot Afstand. 1. Maak er in ieder geval de Bock op attent. Tot nader, hartelike groeten van je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 28 december 1928 Brussel, 28.12.28. Beste Burssens, Dank voor het artikel dat ik zojuist ontving en dat ikzelf heel goed vind. (De heer van Eckeren zal enig bezwaar hebben tegen de grieven die je er in uit in de richting Nahon-Moens-Gijsen - maar tant pis). Het komt er nu nog op aan het stuk te illustreren. Heb je geen foto van jezelf met Paul (dat zou natuurlik het aardigste zijn), anders moet je me maar een ex. zenden van het portret van Paul dat jij getekend hebt; men zou dat kunnen verkleinen. Zend het mij maar in ieder geval (dus met of zonder foto). Daar is ook nog dat portret van Paul als militair, dat Const.v.O. ons liet zien, en dat, wat gezicht betreft, heel goed was. Je krijgt alles natuurlik behoorlik terug. Het blad Vandaag wil ook een artikel over P. vO. hebben; ik heb Roelants naar jou verwezen en hem gezegd dat het mij niet meer lustte over Paul te schrijven ‘nu alle cornetten hem hebben ontdekt’ (dit slaat op A. Cornette, een lul van een konservator die in De Gids doet voorkomen dat hij zeer vriendschappelijk met Paul omging en die òns in datzelfde artikel toespreekt, d.w.z. de medewerkers van Avontuur, met: ‘Ja, heren, daar is nu eenmaal niets aan te doen: P.v.O. was P.v.O., maar jullie zullen je altijd tot hem verhouden als gewone paljassen tot de Fratellini.’) 1.. Ik zal nog wel eens publiek met het schoftje afrekenen, maar niet in een artikel aan Paul gewijd. Ik kom nu op je brief terug. Van Vrije Bladen zal je wschl. niets horen tot op een goede dag het nr. je bereikt met je gedichten erin. Het is zo goed als zeker dat ze die gedichten zullen opnemen, geloof dat maar, ze hebben er immers zo goed als om gevraagd. 2. Maar voor het ogenblik hebben ze wschl. geen lust zich te ontboezemen in vriend-schappelike korrespondenties, na mijn weigering zelfs na de betuigde waardering van ‘the one and only’ Marsman. Je hebt misschien gelijk over die gemeenschap Minne-Greshoff-Ikke, en zo'n artikel is zelfs al eens geschreven, door R. Herreman. Wij heten daarin ‘fantaisistiese dichters’. 3. Maar ik prefereer liever géén dichter te zijn; met P.v.O. geloof ik dat mijn kracht in het proza ligt, en voor de rest verhoede God (de God van Wies Moens) dat ik in een bepaalde ploeg worde ingedeeld. Het Gebed bij de Harde Dood trouwens heeft niets met de ‘fantaisistiese’ poezie te maken. (Herreman bedoelde Filter en Windstilte vnl.) Je zegt: ‘Cocteau, Apollinaire, Aragon’, enz. Ik kan je daar niet volgen. De balans van Cocteau is door mij voor mijzelf definitief opgemaakt: het is een klier, van wie NIETS mij meer interesseert, zelfs niet de brillante intelligentie. Hij heeft alle techniek die iemand hebben kan, maar de ziel van een dansmeester en van een cabotin. * Apollinaire daarentegen is voor mij eenvoudigweg de grootste dichter van de xxe eeuw. (Je ziet, het verschil is wèl groot.) Van Aragon akcepteer ik, als jij, hier en daar een gedicht; Aragon trouwens heeft oneindig meer fond, meer karakter in één woord als een handjevol Cocteau's - (en toch is hij mij als schreeuwer in de surrealistebende geducht antipathiek). Je hebt het ook nog over Karel van de Woestijne. Dat is zonder twijfel een groot dichter, maar voor mij, over het algemeen, vrijwel onleesbaar. Ik houd niet van zóveel room! Maar bah! dit alles heeft niet de minste betekenis. Tot nader, en geloof me steeds, van harte je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 30 december 1928 Brussel, Zondagmorgen. Beste Burssens, Het is vervelend (en ik ben net zo nijdig geweest als jij) maar het is m.i. niet wel doenlik om tegen Cornette op te treden in een publiek artikel over Paul. Het zou zijn als twisten met elkaar - let wel: niet over, maar bij een dode. Die Cornette heeft zijn stuk zó gesteld dat hij zelf achter Paul schuilgaat *; men zou dus hoogstens op de valsheid van dit procédé kunnen doelen, maar... ik ben altijd bang dat wij zelf dan te ver gaan en dat wij eindigen met Cornette te bestrijden, min of meer op dezelfde manier (dus: ons bedienende van de vriendschap met Paul!) Neen, laat de hele vunze geschiedenis uit je artikel en bepaal je tot de dode. Als het erom gaat om Cornette te pesten, weet ik wel wat anders. Maar je zou daarvoor eens bij mij moeten komen omdat ik je verschillende dingen beter bij mij kan verklaren. Ik hèb n.l. reeds tegen die Cornette gereageerd, 1. maar op een bepaalde manier, te lang om je hier uit te leggen. Maar als hij mijn stuk in handen krijgt - ook op een bepaalde manier - bijv. via Muls, maar wij doen beter dit samen eens te bespreken - zal hij verre van ‘lekker’ zijn, zoals het vulgus in Holland zegt. Overigens: wees verzekerd dat, zodra de gelegenheid zich voordoet, ik de heer Cornette ook publiek te lijf zal gaan, en zelfs deze kwestie zal bespreken; maar niet in een artikel aan Paul van Ostaijen gewijd. Die Cornette schrijft nog wel eens andere lulligheden. Voilà pour le moment. Kom mij eens opzoeken, maar òf vóór 5 Januari, òf na 25 Januari, want ik maak mij op naar Italië te gaan. Vóór 5 Januari woon ik eigenlik in de 40 rue du Bourgmestre (Ixelles); het andere adres is dat van mijn moeder. Met hartelike groeten, steeds je EdP. Veel prettigs in het nieuwe jaar! P.S. Wil je die andere lul - Muls - eens zeggen dat hij mij alsjeblieft mijn verzen terugzendt? Ik wil niets meer met hem te doen hebben. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 2 januari 1929 Woensdag Beste Jan, Wschl. heb je gehoord van het nieuwe ongeluk van Simone. Ze is nu gelukkig weer heelemaal in orde en 8 Jan. a.s. gaan wij beiden op reis: zij naar Gilly, 1. ik naar Italië. D.i. dus Dinsdag. Ik wilde je nu vragen Zondag of Maandagavond bij ons te komen. Ik zal ook J. en Aty vragen. Kom met Griet als ze kan, dan hebben we nog een gezellig avondje met gramophoon! de koekjes niet te vergeten. Ik heb je nog vschl. dingen te vertellen. Schrijf me omgaand terug en geloof me als steeds van harte je Eddy Veel Heil en zegen met '29 2. Deze pen is afschuwelijk 3. E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 4 januari 1929 Brussel, 4.1.29 Beste Willink, Het volgende in haast: ik maak n.l. mijn voorbereidselen om voor 14 dagen naar Italië te gaan. Vóór 26 Januari moet ik hier terug zijn omdat Malraux dan overkomt voor een lezing in ‘Le Centaure’. Het Holland-nr. van ‘Variétés’ is nog steeds niet verschenen, maar er wordt aan gewerkt * Bovendien is er kans dat wij een paar foto's van je plaatsen in de ‘Holl. Revue’, 2. die met '29 voor een groot deel door Greshoff wordt geredigeerd. Het is jammer dat Gr. niet een tijdje in Holland kan doorbrengen; hij zou er anders veel voor voelen om een uitgebreide studie over je te schrijven in ‘Onze Kunst’. Nu bespreekt hij allerlei Belzen, als Stobbaerts, Tytgat, etc. Aan den anderen kant, als je hier komt, kan je toch ook niet al je bakbeesten meebrengen! Maar breng mij in ieder geval mijn portret 3. terug; ook dàt kan nog eens ergens te pronk worden gezet. Misschien kom je in Februari; het is dan nog koud, maar toch gaan we wschl. in die maand al terug naar Gistoux. Je weet dat je daar welkom bent; dus schrijf me tegen 25 Jan. aan het adres v./m. moeder: 28 avenue Emile Duray (van hier ben ik dan al weg). Nu, beste, het beste natuurlijk ook met het Nieuwe Jaar! Hartelijke groeten, ook van Simone, en van je EdP. E. du Perron aan N.A. Donkersloot Brussel, 5 januari 1929 Brussel, 5.1.29. Waarde Donker, Te oordeelen naar het kiekje ben je een stevige knaap! en denkt men eerder aan den tijd waarin je zeeman was 1. dan aan je tegenwoordig bestaan. Het zou toch treurig zijn als je nooit meer uit die streken wegkon, maar is dat nu werkelijk zoo, of zie je den toestand op het oogenblik wat moedeloos in? Greshoff zei mij een tijdje geleden dat, als je serieus een kuur deed, je wschl. naar Holland terug zou kunnen gaan. En dan is er in ieder geval toch nog de zee: denk aan Stevenson en de Zuidzee-eilanden. Ik voel mij samenkrimpen bij het idee dat je nooit meer uit Davos en Arosa zou wegkunnen, hoe lief die plaatsjes misschien ook zijn. Natuurlijk, men komt vrij ver met een zekere philosofie, maar het vleesch is niet altijd zwak en komt soms schrikbarend in verzet. Ikzelf ben door omstandigheden langen tijd in deze oorden gehouden waar ik ook maar half voor mijn plezier zit; maar over een paar dagen ga ik weer (zij het voor korten tijd) naar Italië * en den volgenden winter hoop ik zelfs naar Sicilië te gaan, vnl. om er te werken. Schrijf me eens of ik je plezier kan doen met wat boeken - vnl. Fransche natuurlijk, gegeven mijn woonplaats. Er gaat zooveel door mijn handen dat ik je met het grootste plezier van tijd tot tijd een pakje zenden zou. Ken je Vasco van Marc Chadourne? Les Conquérants van André Malraux? Of schrijf me welk genre, welke groep het meest je belangstelling heeft. Ken je overigens dat mooie verhaal van Stevenson - en dat iemand in jouw omstandigheden dubbel apprecieeren moet - dat Will o' the Mill heet en dat voorkomt in den bundel The Merry Men and other stories? Zoo niet, zeg het mij, en ik zend je het boekje op. (Het gaat om den man die hunkert om weg te gaan en die tenslotte dit verlangen bedwingt, blijft, en tòch het ‘Geluk’ vindt.) Daar is ook nog een ander verhaal in dien bundel dat uitstekend is en dat Markheim heet; de rest is zoo-zoo... Heeft Greshoff je geschreven dat de door jou gevraagde werken uitverkocht zijn? Van Ledegouwer had men zelfs nooit gehoord. Kan je me eenige aanwijzingen geven, dan zal ik na mijn terugkeer eens zelf voor je zoeken. Men kent hier alleen maar Ledegànck! Als je me terugschrijft, doe het dan aan het volgende adres: 28 Avenue Emile Duray, Bruxelles. Ik geef dit appartement 2. op, zoodat ik, als ik terugkom, eenige tijd bij mijn moeder zal moeten intrekken. Ik denk eind van de maand terug te zijn. En daar merk ik dat ik vergat je het allerbeste toe te wenschen met dit nieuw ingetreden tijdperk! Ik hoop van harte dat je wèl den een of anderen trein zult kunnen nemen, nog binnen 1929. In ieder geval tot nader, hoop ik. Een ferme hand van je EduPerron P.S. - Ik bekijk het kiekje weer eens. Er is een allergrappigst tooneeltje dat zich afspeelt op het 2e en 3e ‘plan’: die twee mannetjes die dat erge slanke vrouwtje zoo nakijken dat wegwandelt in de zon. (En ik vergeet natuurlijk niet dat jij dat vrouwtje een minuut eerder ‘in de oogen moet hebben geschouwd’.) E. du Perron aan A.A.M. Stols Parijs, 9 januari 1929 9 Jan. 1929. Beste Sander, Ik heb bij Malraux geïnformeerd naar hetgeen je Ch. zou kunnen geven. Het antwoord was: ‘Les éditeurs ici donnent pour des commissions pareilles 10%’. Dit lijkt mij trouwens een gezonde basis. Ik heb Ch. zelf nog niet gezien, en schrijf je dit terwijl ik op hem wacht in de ‘Napolitain’. Ik scheid er ook meteen weer mee uit vanwege de afschuwelijke pen. Parijs lijkt nog steeds op Parijs. Doe de hartelijke groeten aan Jan, Mile. Wouters en andere ‘oploopenden’ die in mijn gratie staan. Een poot van je Eddy E. du Perron aan L. Chevasson 2. Florence, 15 januari 1929 1. Florence, 15.1.29. ‘Mon cher ami’, Tutta l'Italia è resta molto bella. Io me promeno a traversi tutta Firenze che se chiama la Bella. Io spero che vo vô portete terribilmente bene et che la borsa non va troppo male non più. Credete mi vostro amico EduPerrone. E. du Perron aan J. van Nijlen Florence 13 januari 1929 1. Florence, 15.1.29. Beste Jan, Hartelijke groeten ook aan Griet en tot spoedig ziens (22 of 23). Alles ligt hier onder de sneeuw maar blijft prachtig mooi. Nogmaals arrividerci! Je EdP. E. du Perron aan A. van Schendel-de Boers en C. van Schendel Milaan, 24 januari 1929 1. Milaan. Buffet v/h station. Lieve Annie, 2. Ik heb de boeiendste gesprekken aangehoord in den trein en er als een uil in doodsnood bij gezeten. Helaas! dat ik maar de helft verstond... Nu zit ik in het buffet en denk met weemoed aan de Florentijnsche verwarmde kamer, de lieve menschen, de sofa, en de rhum die mij ontgaat. Ik heb haast dit land te ontvluchten en mijn zoete herinneringen! Nogmaals dank voor alles. Je Eddy Lieve Kennie, Ik heb zóóveel gegeten dat ik het dîner één uur gerekt heb. Nu nog twéé uren. - Heb je één oogenblik aan me gedacht? (Oogenblik = de tijd die voor de oogen noodig is om een blik te werpen.) Studeer braaf! (A.V.) E. du Perron aan F. Hellens Brussel, vermoedelijk 1 februari 1929 Bruxelles, vendredi soir. Mon cher ami, J'ai bien vivement regretté de ne pas avoir été chez moi, hier, à l'heure de ta visite. J'étais chez des amis chez qui j'avais dîné et ma mère n'est venue m'y chercher en auto qu'assez tard. Aujourd'hui je serais certainement venu chez toi si j'avais eu à ma disposition ‘l'ombre d'une voix’, - mais voilà: depuis mercredi soir j'ai attrapé une nouvelle chose en ite et aujourd'hui matin je me suis éveillé aphone. (Il y a de ces réveils moins gais que celui, si fameux, de Byron 1.). Je continue donc de t'attendre, pour le moment sous les couvertures et tout en empestant la chambre de l'odeur d'alcool camphré et d'autres remèdes du même genre. Si tu venais dans 3 ou 4 jours je te parlerais peut-être de ma voix ordinaire et je pourrais essayer de charmer ton ouïe pas des sons amicaux et dévoués; - mais si tu venais demain je ne réponds pas de l'effet que je pourrais te produire. Je te dis tout ceci sachant que tu es un raffiné du gramophone, et que, pour te charmer, par une cacophonie, il faudrait que la cacophonie soit étudiée et pour le moins volontaire. Il paraît que tu as vu mon gosse et une autre pièce de la collection de ma mère: ma soeur adoptive javanaise 2.; mais tu as échappé à une vieille dame qui eu fait par-tie, elle aussi, et qui est une cousine authentique de Vincent van Gogh. 3. Tranquillise-toi pourtant, pour que tu y tiennes, tu ne perdras rien pour attendre. Je te montrerai même cela. - Greshoff m'a dit qu'il irait peut-être chez toi demain soir (samedi). Fais mes compliments à tout le monde et crois-moi bien à toi EdP. Tu excuseras mon style et mes ratures: j'ai pris, depuis hier, nombre et choix aussi de remèdes intérieures. E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 4 februari 1929 Brussel, 4.2.29. Beste Jan, Ik ben 25 Jan. hier teruggekeerd na 30 uur sporen; 26 Jan. 's avonds was de conferentie van Malraux; 27 Jan. 's ochtends waren M. en ik in het Congo-museum in Tervueren, 's avonds in Amsterdam; 28 Jan. 's morgens hadden wij allebei griep, ik nog met weinig, M. met veel koorts. Wij hebben toch nog een paar musea afgewerkt; om 2 uur zaten wij weer in den trein; dus 's avonds was ik in Br. terug en ging meteen naar bed. Daar ben ik in gebleven, zoowat tot vandaag. De koorts is voorbij, maar mijn hoofd is nog verre van frisch en de eerste dagen zal ik nog wel niet uitgaan. Simone heeft ook griep (van mij overgekregen). Dit alles verklaart je waarom je mij nog niet hebt gezien. Ik kom bij je op kantoor zoo gauw ik kan. Heb je Cahier 4 ontvangen? Ik zend je vandaag een curieus ex. van Le Cantique des Cantiques, door Breuer destijds gedrukt in 15 ex., 1. en waarin een mooie foto van Renan, in het genre van jouw Sainte-Beuve. Bewaar dit ex. goed als een gedachtenis aan mij. Schrijf mij hier eens een woordje; 28 av. Em. Duray. Ik heb je gelaat niet gezien onder de groote mannen van Vandaag. 2. Hoe moet dat nu? Tot spoedig ziens hoop ik, en vast de hand van je Ed. E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 4 februari 1929 Brux. Maandag. No 2 Beste Jan, Na lange en aandachtige beschouwing heb ik je waardig bevonden om uit mijn handen ook nog te ontvangen het ex. van L'Ecclésiaste 1. dat ik in de vertaling van Renan had, en dat een waardig pendant vormt van het andere boekje. Als het een beetje wil krijg je de twee pakjes tegelijkertijd. - Ik denk dat ik groote opruiming ga houden onder mijn boeken, in de hoop op een betere basis over te beginnen, of liefst het er bij te laten! (maar het vleesch is zwak et je n'ai pas lu tous les livres 2.). - Als ik maar wist waarmee mij anders bezig te houden. Weet je dat er ernstige plannen gemaakt worden om naar Indië terug te gaan? Enfin, we spreken daar nog wel over. Tot ziens! Steeds je EdP. E. du Perron aan R. Herreman Brussel, 9 februari 1929 Brussel, 9.2.29. Waarde Herreman, Ik vind daarjuist het stukje papier terug waarop ik je adres genoteerd heb, en maak van de gelegenheid gebruik je te vragen mij wel te willen opgeven in welk nr. van de Nwe. Rotterd. je mijn cahier 3 besprak? 1. (Ik vernam dit een dag of veertien geleden, geheel toe-valligerwijs, door een brief uit Indië!) Je wilt mij misschien wel een kaartje schrijven hierover, mijn adres is: 28 avenue Em. Duray, Ixelles. Met dank bij voorbaat en beste groeten t.t. EduPerron Cah. 4. zond ik aan Roelants omdat ik je adres toen nog niet had teruggevonden. Evenzoo voor L. 2. Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan H. Mayer 1. Brussel, 9 februari 1929 1. Brussel, 9.2.29. Waarde Heer, Des te beter als het nieuwe cahier 2. u weer wat geamuseerd heeft. Van Climats gesproken, het eerste deel is in zijn mondaine banaliteit misschien ‘goed’, ja; het tweede is voor mijn gevoel vrijwel mislukt. Philippe Mercenat ziet in Odile tenminste nog een ontoerekenbaar vrouwtje, terwijl zijn tweede vrouw hem - dien knùl! - voor een soort van groot man verslijt. (Dit staat niet eens in de cahiers!) - Waarom veronderstelt u dat ik Der Liefde Bloesems niet geheel zou waardeeren? wat ik op de door u bedoelde blz. 48 zeg, slaat op slechts eenige boeken die ik in den laatsten tijd las. Stel u dus gerust...ofschoon: ik hèb wel een paar (kleine) bedenkingen tegen dat boek (het Charles Lamb-Shakespearianisme 3. van het begin). Het meesterwerk van Van Schendel blijft trouwens Tamalone 4.; vindt u niet? Ander praatje: Ik zend eerstdaags aan ‘de zaak’ 20 gldn, in gedeeltelijke afbetaling van mijn nota. Zou u mij na ontvangst van dat geld willen doen opgeven wat er dan nog precies staat; zoo heb ik af en toe een overzicht. Bij voorbaat dank! Komt u niet spoedig weer eens in Brussel? Geloof mij steeds gaarne uw EduPerron E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel 9 februari 1929 Brussel, 9.2.29. Beste Sander, Ik veronderstel dat Mej. W. je reeds lang je ex. van Cahier 4 heeft overhandigd. Heeft ze je ook gevraagd 1 ex. van mijn twee boekjes te zenden aan Vandaag? Mocht dit nog niet gebeurd zijn, zend dan 1 ex. van die boekjes aan den heer F. Toussaint van Boelaere en een ander ex. aan den heer Karel van de Woestijne, alles aan het adres van Vandaag (van Maurice dus) en met op het papier gestempeld ‘ter bespreking’. - Toussaint heeft mij er zoowat om gevraagd. Maar hij zit er voor het proza en v/d.W. voor de poëzie, dus zend ze ieder een ex. van de twee deeltjes, dat lijkt mij guller! Hoe worden ze overigens verkocht? gaat het nogal? of heelemaal niet? En hoe staat het nu met dat prospectus? Laat eens wat van je hooren, want ik kan nog steeds niet uit. De hand van je Eddie E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 13 februari 1929 Brussel, 13.2.29. Beste Willink, Dank voor je gezellig schrijven. Natuurlijk wil ik best dat briefje aan Blijstra schrijven als het je amuseeren kan; alleen: de grap lijkt mij lang niet zoo aardig als wanneer jij juist voorgaf het portret van dien schrijver Maurits te willen schilderen - of voor het minst teekenen, en dusdoende in nauwer aanraking met hem kwam, en natuurlijk ook met zijn concubine. Je bewondering voor 's mans schrijverij zou je op delicate wijze aan de concubine in kwestie moeten toevertrouwen. Probeer het eens, het is voor jezelf veel vermakelijker, als je maar niet tè ernstig verliefd wordt gedurende comedia. Malraux heeft hier een lezing gehouden en daarna ben ik met hem in Amsterdam geweest, maar niet langer dan één avond, den volgenden dag zijn wij beiden met koorts en keelpijn (d.i. met een solide, Hollandsche griep) naar huis teruggespoord. Ik had je anders natuurlijk opgezocht, vooral in het atelier. Ik heb je van hier veel te vertellen (weet je ook dat ik nog in Italië geweest ben, tusschen verdomd veel sneeuw?) - maar je moet maar wachten tot je in Gistoux bent. Half Maart gaan wij erheen; vanaf eind Maart, begin April ben je dus welkom. Neem je verfdoos mee om te schilderen; een doek en zoo vinden we wel in Brussel; neem ook mijn portret mee terug en misschien eenige andere doeken? Alleen, ik lig zoo'n beetje overhoop met de heeren van L'Epoque en Le Centaure, vnl. vanwege dat artikel over de surrealisten (in D.G.W. stonden alle smoelementen erbij: Péret en Desnos waren overheerlijk!) Ja, dat boekje van Roelants 2. vind ik ook niet erg genietbaar, en waarom die man moet jazzen? Het is mij ook te mooierig opgeteekend en beredeneerd. Komen en Gaan was oneindig beter, al zou jij daar misschien ook niet erg voor voelen (of hèb je't gelezen?) Ik verwachtte van Roelants veel meer na dien eersten roman; maar 't kan nog komen! Heb je Erts 3 al ergens ontmoet? Het omslag is ontzettend geslaagd, de bijdragen zijn ook weer hartverheffend (b.v. het fragment van den roman van Jo de Wit, 3. en zoo meer). Je moet die Maurits aansporen om aan Erts mee te doen; dat kan best, want al zou hij een vrij oude zaadzak zijn, men kijkt voor Erts naar den datum van de eerste publicatie. De vraag is dus: wanneer verscheen zijn eerste boek. * Ik ben de titels van zijn werken alweer vergeten, was er niet één bij dat 'n Mensch heette 4. (met n-apostrophe)? ‘'k Zou meenen, dat mot wel van 'n gevoeld realisme zijn’. Onderwijzeressen en verpleegsters schrijven dikwijls: 'k en 'n; dat vinden zij lichtvoetiger en ook meer bescheiden. Het vriest hier ook gemeen. Simone zendt je haar mooiste groeten. Groeten ook aan Mies als jullie in vrede verkeeren. Schrijf me wanneer je komen kan en geloof me als steeds je EduP. Met den roman gaat het beroerd. E. du Perron aan R. Herreman Brussel, 14 februari 1929 Brussel, 14.2.29. Beste Herreman, Dank voor het toegezonden artikel dat ik gisteravond ontving. 1. Jan. Gr. kan je er moeilijk over gesproken hebben, omdat hij het heelemaal niet kent! Wat hij met je besprak betrof dus misschien je eerste bespreking van de cahiers, maar ik geloof veel meer die enkele tirade over ‘de Harde Dood’ in de bespr. van Erts. 2. Ikzelf trouwens kan je waarlijk niet feliciteeren met die formule van een zoo specifiek-Nederlandsch verwijt; bovendien leek mij het moment slecht gekozen. Maar ik ben partijdig, want ‘de Harde Dood’ is zoowaar één van de weinige Nederl. gedichten - (van àlle tijden!) - die ik zelf zou hebben willen schrijven, en door een gelukkig toeval is mij dat gebeurd. Ik heb mij de oogen ook uitgewreven toen ik zoo erg veel goeds las van die twee vertalinkjes van Jany (die hij ongetwijfeld zelf als fonds-de-tiroir beschouwt), van de ‘fulgurante oproep’ van Coster (of is dit een zwaar-giftig sarcasme?) en van je verlangen naar andere prulgedichtjes van de heer Van de Voorde. 3. Maar natuurlijk, dit alles is een kwestie van smaak, zal je zeggen... Intusschen, je vraagt me poëzie, en ik vrees dat ik nooit iets beters dan die ‘Harde Dood’ zal kunnen leveren. (Dit dreigt dus op een treurig te-kort in kas uit te loopen.) Begrijp mij wel: ik vraag niet direct bewonderd te worden - noch aan jou noch aan mijzelf. Bewondering trouwens hebben wij voor zoovéél scribenten; ik ben geheel bereid Boutens en Henriëtte-je-weet-wel te bewonderen, als ik ze maar niet hoef te lezen. Maar verdomd, ik zou het onaangenaam gevonden hebben als een ander die ‘Harde Dood’ had geschreven. Ik zou, onder ons gezegd en gezwegen, nog ‘De Ontkomen Zwerver’ 4. hebben willen schrijven, ‘De Renegaat’ van Slauerhoff en dit kwatrijn van denzelfde: ‘Or, le dédain superbe de s'en aller En souriant, le long du précipice, Au charme paisible de la vallée, Vaut bien le Bonheur et tous les délices.’ (Het komt voor in een plaquette Fleurs de Marécages, dat bij Sander staat te verschijnen.) Voor de rest * wil ik alle overgangen voelen tusschen bewondering en kokhalzen. Er zijn trouwens heusch vele oogenblikken waarin ik andere horizonten zie dan die van de literatuur, of - om met jou te spreken - van het journalisme. Ik bedenk daar dat ik je misschien zou moeten bedanken voor al de complimenten die je me gemaakt hebt over mijn journalistieke volkomenheden. En de onvolkomenheden van mijn geschrijf (die, laat me je het geheim openbaren, de onvolkomenheden zijn van een ‘conversatie’) maken dus een goede ‘reportage’? (Tusschen haakjes, wie van ons beiden wordt verneukt: UEd. of MijnEd.?) Mijn beste, ik heb in Indië vier maanden aan de journalistiek gedaan, en men heeft mij zelfs dààr een hoogst volkomen journalistiek prùl bevonden. Ik schrijf je dit alles omdat ik het je vooreerst toch niet had kunnen zeggen. Ik ben uit Holland gekomen met een ‘gedegen’ (trouwens Hollandsche) griep, waar ik nog altijd niet bovenop ben gekropen. De eerste tijden zal ik 's avonds dus wel niet uitgaan en begin volgende maand keer ik naar Gistoux terug. ** Voor het geval je Cahier 4 bespreekt, mag ik me van tevoren voor een ex. gerecommandeerd houden? Dank ook bij voorbaat, en geloof me, met beste groeten, gaarne je EduP. P.S. - Wat mijn paradoxen, overhaastheden en andere naïveteitjes betreft: àls ik een cahier 5 uitgeef, wil ik ze daarin wel even verklaren. 5. Mijn stijl is soms elliptisch, maar, ik geloof, zelden onlogisch, en ik let meer op den inhoud dan je vermoedt. Bijv. die phrase over Gide: ‘Zijn lezing was middelmatig: mogelijk ook aan de Belgische mentaliteit aangepast.’ Elliptisch misschien, omdat daartusschen had kunnen staan (maar ik veronderstelde het als bekend en het was mijn goed recht, après tout) dat iedere Franschman die in Brussel komt lezen zich minstens een dozijn keeren afvraagt: ‘Qu'est-ce qu'on peut bien raconter à ces Belges-là?’ - Er is zelfs een Fransch acteur die Cyrano op een bepaalde manier speelt voor Belgische ooren, de heer Aragon geloof ik (Jean, niet Louis, mogelijk ook met twee r's); die heer speelt in Brussel, tot zijn grootste succes, Cyrano au ralenti. Ik geef je dit ééne staaltje. Ik laat dààr of die mensen gelijk of ongelijk hebben, ik heb alleen rekening gehouden met die opvattingen, bij het beschouwen van een Franschen conférencier in Brussel, al was het dan ook Gide. Andere phrase, door jou geciteerd als bewijs van (goede) reportage: ‘Ik voor mij vind het bijna jammer dat de belangstelling van Gide voor Afrika’ enz. Ik ben bepaald zoo naïef de naïveteit van die phrase niet in te zien. Het is de uitdrukking van een persoonlijk gevoel, waar je het best niet mee eens kunt zijn, maar wat ter wereld heeft het te maken met ‘reportage’? (Maar ik scheid er hier mee uit, of je zou dit p.s. een goed krantenartikel gaan noemen.) Hernieuwde groeten. EduP. P.P.S. Zou je Roelants willen vragen mij een nr. te zenden van den eersteling van Vandaag? Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan J. Muls Brussel, 14 februari 1929 Zeer geachte heer, In dank ontving ik het nr. van Vl. Arbeid. Voelt u er iets voor om bijgaande kopij 1. te plaatsen? laat u zich door den druk niet afschrikken, zij werd voor mij zelf gedrukt, in 1927, in niet meer dan 15 of 20 exemplaren. Ik heb u voor het oogenblik helaas niets beters aan te bieden, maar dit ‘gesprek’ lijkt mij bij overlezing toch niet onaardig. Geloof mij, geachte heer, met beleefde groeten uw dienstw. EduPerron Brussel 14.2.29. Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 14 februari 1929 Vandaag 14.2.29. Beste Xander, Met deze verdòmde kou kan ik nog steeds niet uit, na mijn Hollandsche griep, maar ik zend je den chauffeur om de Kennedy-novels op te halen. Wat kost dit grapje? Ik kom je zoo gauw ik kan even de hand drukken. Dank intusschen voor het zenden van die boekjes en niet minder voor het bestellen van deze. Ja, van de Citroën heb ik gehoord! - den eenigen dag dat ik éven uitging. En van héél wat mooiers nog, dat alleen nog maar is besteld... Zaterdag zie je me natuurlijk niet in Antwerpen! Wou je me dòòd hebben? Laat dat prospectus eens spoedig zien. Heb je de persdienst van de twee eerste boekjes reeds gedaan of was het wachten op die prospectus? Zijn er reeds eenige critiekjes verschenen, voor zoover je weet? heb je een paar exx. verkocht? Wanneer krijg ik de drukproef van het derde boekje? Tot ziens en als steeds je Eddy * Hoe gaat het met den neus van Cleopatra - d.w.z. Mej. Wouters, voor deze gelegenheid? E. du Perron aan A.A.M. Stols 14 februari 1929 14.2.29. Beste Sander, Ik hààst me je te schrijven om je te zeggen dat - mochten die Harpers Broeders het snoode plan koesteren je nog wat méér Craig Kennedy's te sturen - je ze desnoods telegraphisch daarvan moet zien af te brengen! Het is een hopelooze rubbish, en God zij gedankt dat zij niet de hééle serie hebben opgezonden! Ik doe nu alleen nog maar schietgebedjes dat het mij ook zóó niet al te duur te staan zal komen! Oef!.... is me dat een verrassing geweest. Enfin - jij wordt nogmaals van harte bedankt. Tot spoedig. Je Ed. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 15 februari 1929 Brux. 15.2.29. Beste Burssens, Deze pestilentie die met graden onder nul wordt nagemeten houdt mij voortdurend gevangen en belet mij zelfs de tentoonstelling van Ensor 1. te zien. Kom niet vóór het wat christeliker weer is. Wil mij omgaand op een kaartje antwoorden op deze enquête (die ik vandaag open): ‘Wat hebben mijn Cahiers v/e Lezer met Journalistiek te maken?’ 2. Je hebt nog niet alles, maar nr. 4 geeft je misschien toch wel een idee, of genoeg idee om op deze vraag te antwoorden. Muls zond mij een ex. van Vl. Arbeid (na speciaal verzoek). Het is toch treurig zoals die Brunclair bijv. iedere keer P.v.O. kopieert! 3. Voélt de kerel het zelf niet? Daar is nu ook nog een meneer Rutten. Als het zo doorgaat zou je over een jaar of tien kapelmeester kunnen spelen over een vol orkest kleine P.v.O's. Jij wenst v. Ost. lyriek, maar die heren hebben het v. Ost. recept! (Gare!) Tot ziens en steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan H. Mayer Brussel, 15 februari 1929 15.2.29. Waarde Heer, Ik open een enquête: ‘Wat hebben mijn Cahiers v/e Lezer met Journalistiek te maken?’ Antwoord op een kaartje maar omgaand. Dank en hart. gr. van uw EduP. 28 av. Em. Duray Bruxelles E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 15 februari 1929 15.2.29. Beste Jan, Ik open een enquête: ‘Wat hebben mijn Cahiers v/e Lezer met Journalistiek te maken?’ Antwoord op een kaartje maar omgaand. Je Ed. Ik word nog steeds thuisgehouden door dit pèstweer! Ik kom zoodrà ik kan. E. du Perron aan J. Muls Brussel, 16 februari 1929 Brussel, 16.2.29. Zeer geachte heer, Tussen mijn papieren van twee jaar terug vind ik de fragmenten van een lang gedicht dat ik toen schrijven wilde en dat ik (wschl. voor goed) heb verlaten. Drie van deze fragmenten, bijeen-geschikt, lijken mij nog wel te publiceren; ik zend ze u hierbij, mogelik is u van hetzelfde gevoelen. Ieder stukje moest trouwens een afzonderlik liedje vormen: alleen moesten er tien of twaalf stukjes in, volgens de oude konceptie, en niet drie. Enfin, gaat het zo niet, dan stuurt u ze mij wel terug. 1. Voor een blad als het uwe kan ik zeker de leestekens wel supprimeren. Zij gaan slecht samen, vind ik, met het karakter van lied. Geloof mij, geachte heer, met beleefde groeten, gaarne uw dienstwillige E duPerron Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 17 februari 1929 Beste Jan, Niets zal mij liever zijn dan je bij mij te zien! Ik durfde je echter het voorstel niet doen omdat ik schuldbewust ben dat je vóór mijn vertrek naar Italië verscheidene malen bij me bent geweest en dat het bepaald mijn beurt is naar jou toe te gaan. Dit zal trouwens zeker gebeuren zoodra ik wat meer ‘van griepen vrij’ ben. Simone en ik komen dan graag een avondje bij jullie doorbrengen, zeker toch vóór ons vertrek naar Gistoux. Kom dus Dinsdag of Woensdag of wanneer je wilt. De rest bespreken we dan wel. Hartelijke groeten aan Griet, ook van Simone, en als steeds van harte je Eddy Ik ben dus in 28 avenue Emile Duray. Mijn moeder zal je ook met vreugde terugzien. Zondag, 17.2.29. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel 1., 18 februari 1929 Maandag Beste Sander, Pech dat ik je uit moest vinden. Kom mij eens opzoeken met je Citroën! - Pech ook met de Kennedy's maar tant pis! ‘voorzichtigheid’ is inderdaad een schoone zaak... Ik troost me alweer dat er MAAR 14 deelen kwamen (er zijn er 22!) Als de lawine maar geen staart krijgt. Geef me spoedig op wat de grap mij kost, dan ben ik uit de onzekerheid. Wanneer krijg ik de proeven van mijn derde boek 2.? Heb je de exx. aan Toussaint en Karel de Groote verzonden? Ik neem de Douglas graag mee voor 90 Belg. frs. - 10% = 81 Belg. frs.! Komt Chevasson werkelijk over? Nu, Sander, ik hoop: tot ziens. Antwoord op de ENQUÊTE! 3. Je Ed. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 20 februari 1929 20.2.29. 'sav. Beste Burssens, Dank voor het antwoord. - Wat die dichters betreft, ik zou me in jouw plaats wel wachten er iets over aan Jozef Muls te vertellen. 1o. Als Jozef Muls het zelf niet inziet, of, het wèl inziende, er vrede mee heeft, is alles pour le mieux etc. 2e. Welke ook zijn gevoelens mogen zijn, hij zal je van ‘jaloersheid’ op die heren verdenken, die hij natuurlik als ‘rivalen’ van je aanziet. 3e. Het doet er tenslotte nièts toe, want het zijn maar de kleine kantjes van het schrijven. Bovendien, er is iets anders dat mij amuseert; ik vraag mij af: ‘Hoe moet het nu verder, nu P.v.O. er niet meer is om nieuwe recepten te geven? Die heer Brunclair vooral: als men zijn ontwikkelingsgang door de eeuwen nagaat, ziet men hem rigoureus met P.v.O. mee evolueren. Denk je nu zijn geval in (hij is het zich misschien niet bewust, maar jij wel): Nadat Gaston met zijnen basson het levenslicht heeft gezien, is Gwendoline met de mandoline gekomen en die andere jongedame; maar nù? De Boere-Charleston is een van P.v.O.'s laatste gedichten. Is de heer Brunclair nu veroordeeld zijn hele verdere leven boere-charlestons te komponeren of krijgen we om de zoveel tijd het ganse P.v.O.-repertoire van voren af aan? De situatie is bijna even nijpend als het Christus-worden van de heer Krishnamurti. ‘Wacht en stille zit.’ Het zijn van die toneeltjes waarbij men zich in een fauteuil het mééste amuseert. Cahier 1 tot 3 krijg je zodra ik er zelf bij kan en zonder mankeren. Ik ben vrij sekuur in dergelijke dingen. Maar dat valies ligt in Gistoux en ik ben daar zeker niet vóór half Mei. Tot zolang minstens zal je dus moeten wachten. Maar aangezien de ‘aktualiteit’ de minste eigenschap is van dergelijke aantekeningen, komt het op hetzelfde neer, ook voor een event, bespreking, of je ze wat eerder of later ontvangt. Hoe staat het met de bundel die je met Floris Jespers voorbereidt 1.? Wat het komen hier betreft: wat denk je van de volgende Zaterdag, d.i. dus: 2 Maart, volgens de kalender? Ik vermoed dat deze kou dan enigszins verdwenen zal zijn. Zend overigens wat je voor D.G.W. te schrijven hebt rustig in, aan mij als je het misschien liever niet direkt aan Gr. doet. Zijn adres intussen is: 130, Bd Auguste Reyers, Schaerbeek. Kan je dat nr. van Vrije Bladen waarin dat verhaal van Marsman 2. staat, misschien niet even afstaan? Je krijgt het onmiddellik over de post terug. Het zou mij ook genoegen doen dat tijdschrift in zijn nieuwe vorm terug te zien, ik zag het in zeker geen 3 jaren; vroeger was het een klein 4o formaat met 32 blzn. geloof ik, dus vrij wat dunner dan Avontuur. Hoe gaat het toch met Jozef Peeters? Ik heb een soort wroeging dat ik hem sedert zo lang geheel verwaarloosde. Hij is tegenover mij altijd uiterst kameraadschappelik geweest. Ik zou eigenlik graag eens in Antwerpen komen, maar dezelfde reden houdt mij op het ogenblik van alles af. Ik heb, God betere 't! de expositie Ensor niet eens kunnen zien! Vandaag schijnt flamboyant te zijn. Vijf frank per nummer en zo goed als geen tekst. Vraag: hoe lang zullen de ‘namen’ het publiek imponeren? Ik houd op met deze kletspraatjes. Tot ziens en steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan F. Hellens Brussel, 2, 9, 16 of 23 februari 1929 Bruxelles, samedi soir. Mon cher ami, Ta lettre tombe à merveille: eet après-midi j'avais parlé de ce livre à faire avec Greshoff et Stols, et Greshoff, apprenant que j'avais chez moi la copie de l'Enfant Sauvage 1. avait proposé de faire plutôt cela. Alors, voilà: Stols fera probablement L'Enfant Sauvage, si tu veut; soit en entier, soit en choisissant les meilleurs chapitres. Parlez lui de cela quand tu le verras. (Je n'ai trouvé ta lettre qu'en rentrant, vers 9h½ du soir.) A bientôt! - vendredi probablement. Ton ami EdP. et l'apporterai ensuite chez Stols. Le mieux serait qu'il vienne, de son propre mouvement, t'en parler. - D'après Greshoff Stols serait ravi popre mouvement, t'en parler. - D'après Greshoff Stols serait ravi de sortir un peu de ‘toutes ces plaquettes.’ Alors l'édition complète de l'Enfant ferait son affaire. As-tu vu son édition de Sur un air de Scarlatti, de Jaloux? C'est rudement bien! on l'achèterait rien que pour le chic de son allure. S'il ‘exécute’ ton bouquin comme ça, il me semble que nous serions tous très contents. E. du Perron aan N.A. Donkersloot Brussel, 24 februari 1929 Brussel, 24.2.29. Beste Donker, Ik ben ook weer zoo'n beetje kwakkelend in orde: - trouwens ik bèn in den winter geen mensch, nooit geweest, of ik moest naar het Zuiden. Wat men in Europa ‘het Zuiden’ noemt. Dit jaar was het bàr; ik heb je al geschreven hoe heerlijk het was in Italië, Ça en valait la peine! en toch - après tout, alles telt, wat een beetje vreemd is vooral, voor de herinnering. Pas op, laat me niet lyrisch worden. Brussel is trouwens geen land voor lyriek. Ik schrijf op het oogenblik bijna uitsluitend aan mijn z.g. Cahiers van een Lezer waarin ik af en toe snor van genoegen, maar oneindig meer hooge ruggen opzet. Ik ben bepaald geen vriend van de schrijverij van den heer Coster; dàt is voor mij nu precies het abjectste wat de Nederlandsche geest heeft opgeleverd. Het ergste van alles is voor mij dat Coster eigenlijk geen mensch meer is: het is een instelling, een monument voor ethische weekdieren die er zachtjes tegenaan gaan liggen en genieten van het uiterlijk vertoon van hùn eigen monument. Beste Donker, praat me er niet van. Wat je van Marsman als criticus schreef - hm ja... maar die verdòmde tempelgeheimenissentoon zit er bij hem toch ook in. Een beetje meer natuurlijkheid, een beetje meer ròndheid in de literatuur - vooral in ònze literatuur van mooischrijvers en hoog-intellectueel geparadeer * (in Frankrijk is het trouwens in werkelijkheid ook niet veel beter) - een beetje meer hèldere, spontane taal, waar je houvast aan hebt, desnoods om het te verfoeien. Ik voel mij altijd zoo diep teleurgesteld als ik door al die fraaiïg-heden van bast, schors, enz. heb heengebeten, - om dan, alinea voor alinea, als inhoud: van die verschrompelde nootjes te vinden, die ik misschien ook nog wel had doorgeslikt als ze bloot op een schaaltje gelegen hadden, tenminste netjes schoongemaakt, en zonder al dat vertoon - en vooral zonder die groteske ernst - opgediend. Maar na al de moeite die ik mij ervoor gegeven heb, spuug ik ze uit en bedank voor een volgende keer. Ik heb Marsman's Anatomische Les gelezen, Ça me suffit. Ik zal mij, voor mijn part, met zijn gedichten tevreden stellen. De Lamp van Diogenes ga aan mij voorbij. Een pakkende titel anders. Maar ik geloof eenvoudigweg niet dat Marsman den mènsch zou zoeken, ik geloof dat hij nog veel te veel op den mooikraaier let, willens of onwillens, ‘ambtshalve’ of als dupe. 1. Als ik den mensch zoek in de literatuur, en au fond is het sedert jaren wat mij verreweg het meeste interesseert, dan is het iets anders dan wat Coster en Marsman zoo noemen (vooral de eerste). Als Coster ‘mensch’ zegt en ‘menschelijkheid’ begint het dadelijk zuur te ruiken voor mij. Iemand die zulke zotteklap kan uitslaan bij de verzen van Dop Bles, die zich zoo overdonderen laat door het geürm van Achilles Mussche! neen, mijn waarde, daar ben ik werkelijk ten slotte te veel Lebemann voor geweest, niet in den zuiver mondainen, maar juist in den menschelijken zin van het woord. In één woord: ik ben wars van al dergelijke (etische, of intellectueele, of zelfs poëtische) aanstellerij. Ik houd van een vent die zichzelf durft zijn, die vat op zich geeft, die zich niet achter het een of ander voetstukje verstopt onder voorwendsel dat hij er soms bovenop gaat staan; een vent die weet wàt de dood voor het leven beteekent, maar die dat niet alleen in een berookte kamer bij Dostojevski heeft ‘bestudeerd’. Ik heb bij Coster van het begin tot het einde het gevoel: onwaar, onwààr, ONWAAR. Een kamer-ethicus qui se bat les flancs. Het is een antipathie die ik tegen hem heb vanaf mijn eerste ontmoeting met hem, ik geloof vanaf mij 18e of 19e jaar. Ik ben nu bijna 30, dus... En, zooals ik je zei, ik zie den mensch Coster eigenlijk niet meer, ik zie de Hollandsche instelling, het Hollandsche monument. Het is geslààgd. Verwonder je dus niet als je ontboezemingen van mij ziet tegen Coster gericht. In 1925 heb ik in De Driehoek 2. zijn 2e druk van Nieuwe Geluiden besproken en daarin voor ééns en voor goed mijn houding tegenover hem aangegeven. Ik hoop dat men hem een ex. van dat nummer gezonden heeft. Ik zie in de Nederl. literatuur van onzen tijd trouwens een serie menschen tegenover wie ik alleen maar mij onmogelijk wensch te maken: voor ééns en voor goed. Ik voel werkelijk zooveel voor de vriendschap dat het idee relaties, te menageeren individuën, en dgl. mij verwoed antipathiek is. Ik heb Slauerhoff eens in Brussel ontmoet, veel te kort en vooral: onder veel te veel menschen. 3. Hij leek mij bizonder aantrekkelijk: dat gevoelige, kapotte bijna, onder dat onverschillige en verwaarloosde. Er komt bij Stols eerstdaags een kleine plaquette uit waarin Sl. eenige van zijn gedichten in het Fransch heeft vertaald; daarin staat o.a. dit kwatrijn, dat trouwens de slotstrophe is van het gedicht Fin de Siècle (in Clair-Obscur): ...Or, le dédain superbe de s'en aller En souriant, le long du précipice, Au charme paisible de la vallée Vaut bien le bonheur et tous les délices. 4. Als je Clair-Obscur bij je hebt, zoek het daarin dan op, maar bereid je voor op een teleurstelling. Deze Fransche vertaling is oneindig mooier. Ik las zooeven je bespreking van 't Lindenhout's werk 5.; en ik ben als jij in dat opzicht: voor een kwatrijn als dit geef ik ook tien bundels cadeau - maar niet tien middelmatige bundels, tien bundels van ‘Kanonen’ liefst, als die ‘Kanonen’ mij niets zeggen, of mij hier en daar wat zeggen, tusschen véél aesthetiek door, je weet wel... Dat kwatrijn van Slauerhoff - look here: als ik zooiets lees en ik kan gelooven dat de dichter ook ‘de man is van die regels’, dan kan ik niet anders dan dien man zijn toegewijd! Maar vóór ik tot zooiets kom. Ik geloof n.l. precies niet als jij dat ‘verzen het essentieele van een menschenleven geven’ - ik schreef het zooeven in mijn Ca-hiers 6. - ik geloof dat menig menschenleven door de literatuur ontzaglijk wordt geflatteerd, en dat, anders beschouwd, menig menschenleven interessanter (boeiender en zelfs aangrijpender) zijden heeft dan men soms vindt in dien mensch zijn verzen. Als ik je dit zou moeten verklaren zou het alle saveur gaan verliezen. Denk er even over na en je begrijpt wat ik zeggen wil. Er zijn oogenblikken, te vreemd, of te klein, of te groot voor verzen; oogenblikken die niet samenvallen met de harmonie van het woord. Ik improviseer stuntelig. Denk er zèlf over na. Ik verlaat je hier: 1e omdat het heel laat is; 2e omdat deze brief te dik worden zou. Tot een volgend maal, en ik hoop je dan vermakelijker dingen te vertellen. De hand van je EdP. P.S. - Ik lees dezen brief over en neem er een stuk uit over voor de Cahiers, 7. met zooveel ‘oprechtheid’ heb ik mij blijkbaar laten gaan! EdP. E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 24 februari 1929 Brussel, 24.2.29. Beste Jan, Wil je mij omgaand even schrijven, hoe precies de verzen van B. d'Aurevilly luiden die ongeveer zoo zijn: ‘Ah! si tu veux pleurer, que ce soit en silence .........cache au moins tes pleurs...’ Je vindt het in de Memoranda op een blz. links: duidelijk zichtbaar natuurlijk want het zijn, naar het uiterlijk tenminste, heele echte verzen. Ik heb bijna heel cahier 5 klaar. De rest neem ik Donderdag voor je mee, want zal je wschl. ook amuseeren. Tot ziens! en steeds je Ed. E. du Perron aan F. Hellens Brussel, 4, 11, 18, of 25 februari 1929 Bruxelles, lundi soir. Mon cher ami, Je reçois à l'instant ta lettre. Si je vois Stols avant vendredi je tâcherai de le faire venir avec moi. Je lui ai apporté tout à l'heure le manuscrit de ton Enfant, mais il n'était pas chez lui et j'ai laissé le ms. chez Greshoff qui, comme tu sais, demeure à dix pas de chez Stols. Bien. Entre nous, je crois que Stols qui se plaint beaucoup de la ‘crise’, comme tout le monde, ne se décidera pas de faire tout le livre, mais un choix de quelques chapitres pourrait le tenter - et il me semble que l'oeuvre ne peut qu'y gagner. Quand on connaît le Naïf 1. on y trouve des longueurs, des redites, - on a l'impression qu'une grande partie de l'Enfant se trouve déjà dans le Naïf. Quel magnifique bouquin aurait fait un choix des meilleurs chapitres des deux livres! mais je t'entends déjà me dire que tu as dû céder les droits à Emile-Paul... Pour conclure: personnellement j'aimerais te conseiller - à toi et à Stols - de faire un choix dans l'Enfant. Les chapitres que je préfère, moi, sont: Les Géants, La Chasse au Canard, Les seins de Jeannette (évidement!), Le Concours de Lecture et La Confession. - Ensuite Le Merle, Le Boucher, - La Petite Flûte aussi, peut-être, mais c'est un peu long. Il serait curieux de voir les chapitres que Greshoff préfèrera; je lui ai dit de lire, le plus vite possible, le manuscrit, avant de le passer à Stols. Il y aura, entre Greshoff et moi, au moins cette différence que lui ne connaît pas le Naïf et moi bien. Autre chose. J'ai reçu ce matin les Hors-le-Vent 2. dont je te remercie vivement. J'ai lu les trois premiers contes et je comprends assez bien que certaines personnes appellent ce livre-là ton chef d'oeuvre. Moi, en toute humilité, je préfère le Naïf. Comme artiste tu y es à peine moins fort, et tu y es tellement plus humain. Les Hors-le-Vent me paraît contenir la quintessence de ton côté ‘halluciné’ - c'est un livre qui n'a rien de satanique, au fond, mais où on a peur des ombres. Mais il me faudrait lire encore les trois autres contes, avant de me prononcer. Jusqu'ici je choisirais, comme toi, Les Soirs de Gand, plus dominé, moins fiévreux que la Cuisine des Fous. De toute façon je porterai aussi ce livre à Stols pour qu'il se rende compte luimême, et tu lui feras voir les dessins d'Ensor. Je t'envoie, par la même poste, le bouquin de Jaloux. Stols te donnera certainement un exemplaire; - sans cela, tu garderas le mien. Ne pourrais-tu pas faire une note sur ce bouquin pour Den Gulden Winckel, qui pourra faire suite à l'autre sur Soleils Disparus 3.? Je traduirais cela et tu t'en pourras servir, ensuite, d'ailleurs. Qu'en pensestu? A vendredi. Bien à toi EdP. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 27 februari 1929 27.2.29. Beste Burssens, Gelijk hiermee zend ik je Cahiers 1 t/m 3 en Den Gulden Winckel waarin je artikel over P.v.O. 1. voorkomt. Misschien ontving je dit nr. reeds, maar allicht ben je gesteld op een 2de exemplaar. Wat denk je van 2 Maart a.s. (Zaterdag) voor de ontmoeting met Greshoff? Maar beter nog zou zijn: een Zaterdag later, want ik geloof dat deze week allerlei mensen uit Holland voor hem overkomen. Schrijf me nog even hierover en in ieder geval tot ziens! Met hart. gr. steeds je EduP. En het nr. van de Vrije Bladen? Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel, 27 februari 1929 Brux. 27.2.29. Beste Jan, Ik zal je weer uitstel moeten vragen, want mijn broer 1. komt juist morgen (Donderdag), en het is zijn afscheidsbezoek vóór hij naar ‘den Oost’ terugkeert. Hij vertrekt wschl. Zaterdag of Zondag; laat ons mijn bezoek bij jou dus op Maandagavond stellen, als je dat schikt. Anders Dinsdag? - De verzen van Barbey heb ik zelf al teruggevonden. Heb ik je al geschreven dat het heele 5e cahier klaar is? Het was een prettig werk je voor deze koude dagen; nu is het voorbij maar de koû niet! d.w.z. ik verveel mij mottig. Ik lees La Vie de Mahomet, 2. maar het is een schrale troost. Vandaag weer 11o beneden nul - het is onuitstaanbaar. Ik heb een dezer avonden weer kou gevat. En jij? hoe is het met de smeulende griep? (als men het zoo zeggen mag.) Heeft Sander je de Vier Balladen van Den Doolaart gegeven? Ze zijn werkelijk zeer goed; behalve de 4e die mij wat te 3. mooi is; maar de 2e is bizonder. Nu, Jan, tot ziens. Groeten aan Griet en de II en de hand van je steeds je E. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 27 februari 1929 Beste Sander, Ik zend je catalogus door naar mijn ouden chef, den heer P. Gediking, bibliothecaris v/h Batav. Museum, die voor die dingen de grootste belangstelling heeft. Overigens heb ik geheel vergeten je te zeggen - iets wat mij na je vorige catalogus al op het hart lag - dat je liever niet meer moet zetten: ‘un volume de 18 pages’. Beneden de, laat ons zeggen 80 à 90 blzn. moet men spreken van een plaquette. En dan niet: ‘une plaquette de’, maar liever directer: ‘Plaquette, 18 pages’, of zoo. En voor dikkere deeltjes: ‘Vol. de X pages’. Vergeef mij deze schoolmeesterij en let op de goede bedoeling! Vergeet je niet De Wilde Vaart voor mij te bestellen? Dank bij voorbaat. Tot ziens; steeds je Eddy Brux. 27.2.29. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 28 februari 1929 Beste Burssens, Ik ontvang daarjuist je brief en zie dat je liever wèl deze Zaterdag komt. Laat ons dus afspreken dat wij elkaar om half 6 treffen in de oude ‘Hulstkamp’ die nu Taverne du Passage heet (in de galeries St Hubert). Ik kom met Greshoff. Tot ziens! Hart. gr. van je EduPerron 28.2.29. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 5 maart 1929 5.3.29. Brux. Beste Burssens, Ik heb gisteren terloops een woordje bij Stols voor je gedaan, en hij is geneigd jou precies hetzelfde te rekenen als mij (d.w.z. geheel en al een prix d'ami), n.l. voor 96 blzn., formaat en papier en oplaag van Poging tot Afstand, maar met 1 corps groter letter: 3000 frs. Het valt dus erg mee, en is zeker goedkoper dan wat een Brussels kunstdrukker (van Buggenhoudt of Vromant) zou vragen. Informeer maar eens, en denk erover na. Ik zond je het nr. Vrije Bladen terug - het verhaal v. Marsman 1. vind ik een zouteloos prul - je twee bundels 2. heb ik tot dusver niet ontvangen. Maar het is pas Dinsdagmorgen. Vanaf morgen is mijn adres: 13 rue Anoul (Ixelles); schrijf mij dus daarheen. Ik ga wschl. niet naar Gistoux! Hart. gr. van je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel 6 maart 1929 Brussel, 6.3.29 Beste Burssens, Met Piano en Enzovoort vóór mij, ziehier enige aantekeningen. Over het eerste: Piano: aanhouden; goed. La Passante: goed, maar wat lang. Ik heb 't gevoel dat dit gedicht erbij winnen zou, als je 't wat samentrok? Terras: zeer goed. Nacht: zeer goed. Jean Jaurès:?? Lang. Ik voel niets voor: ‘Lichtstad-jichtstad-schichtstad’ - ik herinner mij dat P.v.O. dat ook veroordeelde. 1. Daarentegen is strofe 2 en 3 met de eindregel: ‘ethiek van Jezus-Kristus en Jean Jacques’ heel suggestief. Kan je dit gedicht ook niet omwerken of samentrekken? Bomen: voor mij minder. Zonnebrand: zeer goed. Rosa Luxemburg: goed. Dans Tent: vind ik ook minder. Rozen: goed. Als je Malherbe precies wilt citeren, de regel is: ‘et rose elle a vécu ce que vivent les roses’ (rose zonder hoofdletter). Borms: voel ik niets voor; ook het einde: ‘wordt de lijder leider’ is mij wat erg calembour. Ik schreef zelf zoiets op Wies Moens (in het Bozige Boekje), maar daar was het de bedoeling ridikuul te zijn, of beter: te doen zijn... 2. Guido Gezelle:?? Ik zou het toch maar behouden. Interieur: zeer goed. Regen: goed. Maar ik ken van dit gedicht een eerste lezing (in Het Overzicht 3.) die mij spontaner en aardiger leek. O.a. ik herinner mij de regels: ‘de regen....brengt in uw huis een vledermuis.’ Ik zou die zéker behouden! Mist: goed. Avend:?? Kussen: vind ik ook nogal goed. Misschien iets te gewild stèrk. Lenin: goed. Sneeuw: goed. Straat: goed. De blz. waar Einde op staat hoort er toch bij?! (Ik zou 15 gedichten aanhouden van de 20. Of 14? met 1 blad voor de ondertitel in de verzamelbundel.) Nu Enzovoort. Ik vind al de prozastukjes (vier) hierin aardig, maar ze zouden wschl. in de nieuwe bundel misplaatst zijn, en typografisch het oog schokken!! Dus: het proza niet meegerekend zou ik aanhouden: Ballade. - Eén man één woord. - Jubileum. - Schommel. - Vervaldag. - Andante lamentoso. - Eeuwig is zo lang. - Allegretto. - Jachtgenot. - Ridderschap. - Serenade. - Recitatief. - De Boodschap. - Schemering. Dat zou dus zijn: 14 gedichten op de 18. Of is dat te veel? Maar misschien kan je van sommige erg korte motieven door bijeenvoeging één langer gedicht maken? bijv. Schemering zou heel goed kunnen staan als aanhef of eerste deel van Ridderschap. Over het algemeen zijn deze gedichten wat erg kort. Het lijkt telkens op enige akkoorden aangeslagen op een snaarinstrument. Je zou de onderafdeling ook kunnen vergroten door er enige langere gedichten van later tussen te schuiven, maar ik zou in jouw plaats die titel Enzovoort aanhouden, die heel aardig is. Dus: blz. 1-2: franse titel; 3-4 b.v. frontispice van Jespers. 5.-6 titelblad. 7-8. titel: Piano. 9-24 gedichten van Piano. 25-26. titel Enzovoort. 27-42 gedichten van Enzovoort (vermeerderd) 43.44. titel nieuwe onderafdeling. 45-93 nieuwe gedichten. 94 witte blz. 95 inhoudsopgaaf 96 verantwoording van oplaag. Werk je er illustraties van Jespers tussen dan verlies je natuurlik voor iedere illustratie 2 blzn., tenzij je op de achterkant van iedere titel binnenin een illustr. liet drukken. Dat zou niet onaardig zijn, en ook vóórin zou je dan 2 blzn. winnen, n.l. p.1. franse titel, p.2. frontispice. 3-4 titelblad. Het beste is dat je de maquette zelf maakt. Baseer je op 28 regels per blz. Ik vergat je te zeggen dat Stols als konditie stelde: niet gehaast zijn. Hij doet het werk dan tussen de bedrijven door. Voilà. Tot nader, en steeds je EdP. Noot. 1)Ik lees het gedicht Guido Gezelle over. Er staan 3 regels in die mij hinderen; als men ze eruit denkt wordt het geheel voor mij opeens veel inniger en gaver. Het zijn de regels: ‘het vleesgeworden woord’ en de twee tussengedachten: ‘judaskus’ en ‘hanegekraai’. Misschien heb je er een syncope mee willen bereiken, maar was dat in déze melodie gewenst? Het is ook net of je de domme mensen die niet weten wie Judas en Sint Pieter zijn even eraan hebt willen herinneren wat die heren hebben misdaan. Zonder die 3 regels is het gedicht voor mij eigenlik zeer goed. 2)Bekijk ook nog eens die oude lezing van Regen. Die regels: en in uw huis een vledermuis - zijn werkelik zéér gelukkig, volgens mij. 3)Kan je dat gedicht van ‘de Internationale’ 4. heus niet in de bundel opnemen? E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 6 maart 1929 6.3.29 's av. Beste Burssens, Ik ontvang daar een vernieuwde aanvraag tot het schrijven van een artikel over P.v.O. voor Vandaag. Ik heb het dus meteen maar gedaan! Ik denk dat het stukje je amuseren zal (àls het opgenomen wordt). Maar het is niet erg lang; ik had het liever 2× zo lang gemaakt. Helaas, de plaatsruimte... Jou wordt ook een artikel gevraagd; schrijf het ook! 1. en verder, zend mij een beschrijving van het graf van Paul. Oscar Jespers zei mij dat hij tegen de berghelling oplag=bijna stond. Is er een grafzerk op? of is het gewoon een hoop aarde? Schrijf mij dit s.t.p. omgaand. Onthoud mijn adres: 13 rue Anoul (Ixelles). Ik ga wschl. niet naar Gistoux; we zouden elkaar dus spoedig weer ergens kunnen ontmoeten. Hart. groeten van je EduP. Hoe is de grond v/h kerkhof in M? Klei of zand? 2. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 30 maart 1929 Beste Burssens, Kan je mij per kerende post 1 ex. zenden van Avontuur 1? Ik moet die moordenaarshistorie laten vertalen voor de nieuwe revue van Fr. Hellens 1. en heb hem telkens laten wachten. Schrijf me wat je denkt van mijn aantekeningen bij je twee bundels. Tot nader. Dank bij voorbaat en steeds je EduP. 13, rue Anoul, Ixelles-Brux. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan W.A. Kramers Brussel, 8 maart 1929 Beste Kramers, 1. Nu heb ik vergeten je het voornaamste van alles te schrijven: mijn adresverandering. Vanaf gisteren woon ik in de rue Anoul 13, (Ixelles-Bruxelles). Noteer dit met het oog op de uitbetalingen van Str. 2. vooral! Mag ik je ook nog vragen twee dingen te wijzigen in het Léautaud-stuk 3.? Op pag. 1 van de drukproef, regel 28 een komma schrappen na het woord armoe a.j.b. en aan het eind van de alinea: ‘van het laborieuse van de aardigheden van een Anatole France’ veranderen in: ‘van de laborieuse ironie van Anatole France’. Zeer vele malen dank en excuus voor al de moeite die ik je geef. Kom me eens opzoeken in de rue Anoul als je weer in Brussel bent. Mijn vrouw zal je met genoegen terugzien. Hartelijke groeten van haar-en-mij. Je EdP. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 11 maart 1929 11.3.29. Beste Burssens, Dank voor je brief, met de beschrijving v.h. graf en voor Avontuur 1. Je bent een bovenste beste, waar men op rekenen kan! Ik ben je van mijn kant een antwoord schuldig op de vraag: wat te doen met die kritieken over Bruning en Kuyle. Ik zou zeggen: ze moeten er in! Het standpunt van P.v.O. tegenover jong-katholieke poëzie is iets, wat later van grote waarde zal kunnen blijken. Hoè zijn die kritieken? uitgebreid? goed? In dat geval niet weglaten, voor al de kuitenbrouwers niet van Billendam. Als Debock zich zo laat ringeloren door de mannetjes van De Gemeenschap, had hij zich niet met de uitgave van P.v.O.'s werken moeten belasten. Die mannetjes zijn - zoals ik al zei - bizonder happig op het kastreren van doden; laat ze van P.v.O. afblijven! Ik voor mij protesteer dus in ieder geval, en met klem. Wordt het boek anders uitgegeven dan mèt die kritieken, dan zal ik er een artikel over schrijven. 1. De hand van je EdP. Stuur mij eventueel die 2 kritieken op, en vraag wàt die kuitenbrouwer ertegen heeft. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 12 maart 1929 Brux. 12.3.29. Beste Burssens, Als je dit briefje krijgt, neem dan de bundel van P.v.O. vóór je en maak eens een lijstje op van de gedichten die je voor je eigen gevoel van hem bijeen zou wensen te zien in een boekje, gedrukt door bijv. Stols. Als ik eens geld heb, wil ik toch zo'n boekje laten drukken, ware 't maar in 25 of 30 exemplaren! 1. In de eerste plaats dus: Barbaarse Dans. Daarna een keus uit ‘Het Eerste Boek van Schmoll’. Zend mij ook een kopie van de onuitgegeven gedichten * - Ik heb mijn keuze gemaakt; als jij mij nu de jouwe zendt, toets ik de twee aan elkaar en kan ik ook zien in hoeverre ze elkander dekken. Roelants drong er gisteravond bij mij op aan dat jij een artikel over Paul zou geven, met zoveel mogelik illustratie-materiaal. Zorg dus dat hij een en ander omstreeks 15 dezer heeft. Het mijne is al doorgezonden naar de drukkerij. Zend óók een ex. van Paul's portret door jou, uit Avontuur 3. Ik sprak R. hier reeds over en het was hem welkom; hoe meer hoe liever! Leroux is een zéér geschikte jongen; voor mijn gevoel (en tot dusver altans) de geschiktste, als mens, van de ‘Fonteiners’. De 2 anderen zijn mij soms te druk. Ik ben blij dat je iets aan mijn notities over Piano en Enzovoort gehad hebt. Als ik je verder van dienst kan zijn, gaarne. Tot zover, vandaag, en steeds je EdP. Als je in De Feesten van Angst en Pijn gedichten ziet, die ook nog voor je meetellen, geef ze dan natuurlik óók op! P.S. - Ik vind in mijn laden oude brieven van P.v.O. terug. Ik zend ze je op; ze gaan aan de Miavoye-periode vooraf. Zo wordt je kollektie kompleet. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.C. Willink Brussel, 13 maart 1929 13-3-29 Beste Willink, Ik ben weer met onaangenaamheden het huis uitgegaan en woon nu in no. 13 rue Anoul (Ixelles). Vermoedelijk zal ik dus zelf, deze zomer maar een paar keeren naar Gistoux gaan. Het is misschien een tegenvaller voor je, maar ik vind het eigenlijk ook niet zoo erg prettig, dus... Dit op jezelf wonen op appartementen is bewerkelijk en duur. Misschien komt er later weer wat kans op logeeren; in dat geval schrijf ik je dadelijk. Wij gaan dan samen voor een week bijv. naar Gistoux. Het appartement opgeven doe ik zeker niet; ik heb ge-merkt dat in mijn familieleven zoo'n haven een noodzakelijkheid blijft. Ik heb je van alles en nog wat te vertellen, maar later. Voor het oogenblik stuur ik je alleen maar eenige clichés, waar jij zelf op voorkomt en waar je misschien op gesteld bent? Ik heb vanavond n.l. groote opruiming moeten houden vanwege gebrek aan ruimte! Laat spoedig wat van je hooren en geloof me steeds je EdP. E. du Perron aan G. Burssens Brussel 1., 15 maart 1929 Beste Burssens, Ingesloten de drukproef van mijn stukje over Paul. Ik zend het je op, om je herhalingen te doen vermijden (ik ben n.l. bang voor dat citaat!) Zend het mij terug mèt je artikel, als het kan. De foto's ontving ik vandaag en ik heb ze door Greshoff alle aan Roelants laten geven. Ik ben absoluut voor plaatsing van Paul's stuk over Bruning en Kuyle. Er is geen enkele geldige reden waarom dit stuk juist uit de bundel zou worden gelaten. Dit is voorlopig alles. Het is zeer laat en ik ben moe. Steeds je EdP. 15.3.29.'sav. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 17 maart 1929 Beste Burssens, Ingesloten het stuk over Bruning-Kuyle terug. Het einde ontbreekt, maar dat kreeg ik zelf niet van je. - Dan vergat ik nog iets. Die aanhaling uit het stuk van Herreman: ‘Werd ons nog eens een kans gegeven, enz.’ staat in het nr. van D.G.W. dat ik jou meegaf, ik meen het December-nr.; in de bespreking van Erts. Wil je die zin er in opzoeken en precies citeren, d.w.z. mijn citaat wijzigen naar de tekst van H.? 1. Dank bij voorbaat! en steeds je EdP. Je artikel komt daarjuist binnen. Van jouw kant heb je nu ook gezien dat de geciteerde passages feitelik voor jou onbruikbaar geworden zijn. Ik schrap ze dus en verander in je artikel het zinnetje waarin ‘recept’ staat, aldus:... ‘alleen zij die de van Ostaijen'se lyriek als een verzameling Schablonen benutten, zijn de schuldigen - die tevens de slachtoffers zijn.’ Zo lijkt het niet te zeer op een komplotje tussen ons beiden, maar meer op een samentreffen van gelijksoortige meningen. Trouwens, wij zijn waarlik de enigen niet! - Krishnamurti kan ik misschien ook nog in mijn artikel werken? we zullen zien. Zondag. P.S. - Bij nadere beschouwing zend ik je de laatste bladzij van je artikel terug. Schrijf dat liever zelf over, misschien heb je ook lust er het een en ander aan toe te voegen. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan H. Mayer Brussel, 18 maart 1929 18.3.29. Waarde Heer Mayer, Ik zou zoo gaarne mijn ‘studie’ van Couperus weer wat hervatten, maar vind hier natuurlijk niets. Jan 1. heeft, alles bij elkaar, 3 of 4 boeken van hem. Zou ù mij niet kunnen helpen? Ik zou graag lezen: Een Lent van Vaerzen; Orchideën, Extaze en Eene Illusie - om mee te beginnen. Bezit u die boeken misschien en zoudt u ze mij willen toesturen? Wat mij werkelijk bevalt zou ik u dan vragen mij te bezorgen - of aanhouden, indien de boeken niet van uzelf, maar te koop zijn. Ik vraag u misschien erg veel, maar het is zoo moeilijk voor mij in Brussel iemand te vinden die mij hierin helpen kan. Heeft Kramers misschien ook een paar Couperussen voor mij te leen? Ik weet dat u hem dikwijls ziet, vraagt u het hem eens. Hartelijk dank bij voorbaat en steede gaarne uw EduPerron En mijn móói ex. van Eline Vere? E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 20 maart 1929 Brux. 20.3.29 Beste Burssens, Dank voor de keuze uit P.v.O. (brief 1) en de rest (brief 2). Alles is naar Roelants. Tant pis voor de aanhaling uit Herreman, ik heb de noot toch maar gesupprimeerd. De uitdrukking waar je het over had, is, tot mijn spijt: ‘Een hart onder de riem’ en niet: ‘Een riem onder het hart’. Ik weet wel dat men dikwels het laatste zegt, maar het is foutief. Zie Van Dale, bij riem. Iets anders. Zou je me nog eens een dienst willen bewijzen en bij Paul's boeken voor mij ophalen: Le Reflux van R.L. Stevenson. Ik zond het hem naar Miavoye, misschien ligt het nog in Antwerpen. Het is een gewoon formaat, groen omslag. Neem me niet kwalik dat ik je telkens weer met deze werkjes verveel, maar het boek is niet meer te krijgen en zeker niet hier (het wordt ook weinig gezocht) en ik ben overigens geheel tot wederdienst bereid. Vergeet niet mij een afschrift (liefst getijpt) te zenden van de onuitgegeven groteske gedichten. Waarom publiceer je ze niet in Vl. Arbeid? Of elders? Het gedicht in Erts heet: Souvenir 1.. Wanneer ongeveer werd het geschreven? In de láátste periode? Ja, ik heb Prampolini het ex. van Enzovoort gezonden. Zo kan hij de beide boekjes tegelijk bespreken in de Fiera. Van de Woestijne........???? Tot nader en steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan N.A. Donkersloot Brussel, 20 maart 1929 Brussel, 20.3.29. Beste Donker, Ik ben zéér in mijn schik dat je de cahiers genietbaar vond, en dat niet alleen, maar dat je er zelfs zoo hartelijk over schreef! Ik was een beetje bang voor een ‘aesthetischen kant’ van je: mijn termen zijn zoo erg dikwijls die van een toespraak in een gesloten kamer. Zóó is alles voor het beste; en wat Coster betreft... Ik kreeg een weekje geleden een briefje van Slauerhoff (die weer even is komen opzetten); hij schreef mij o.a. - zoo tusschen de bedrijven door -: ‘Dat jaaroverzicht van Coster is toch de limiet! Ik geloof nu dat je qualificatie juist is. Als men de holl. literatuur serieus nam, zou men hem reeds moeten kielhalen, ontooren, enz. Nu maar blauw blauw laten’. - Ik weet van dat ‘jaaroverzicht’ 1. niets af! Jij? Ken je Slauerhoff? Ik zag hem ééns (nog altijd maar ééns: wij zijn elkaar minstens vier keer misgeloopen) - het is een allersympathiekste kerel: verwaarloosd, verward, spontaan, gevoelig en onverschillig tegelijk, half jongensachtig en half verloopen (Jany Holst zegt: ‘aan scherven’). Misschien maak ik mij ook een verkeerde voorstelling van hem; maar het is in ieder geval één van de weinige ‘Nederl. jongeren’ die ik persoonlijk beter zou willen kennen. Maar de man is ‘elusive as a shadow’. Hoe gaat het jou nu? Het moet een moeilijke zaak zijn voor je om daar in je ballingschap ook nog je brood te moeten verdienen. En dan met les-geven 2.? Lessen in wat? Engelsch? Duitsch? Hollandsch? Je moet, als je in den zomer je ouders opzoekt, werkelijk eens probeeren twee dagen hier te komen. Als ik in Gistoux ben (er is sprake van het kasteel te verkoopen), zou je zelfs een paar dagen bij mij kunnen logeeren. Ik heb mijn moeder nog, mijn vader heeft twee jaar geleden zelfmoord gepleegd: een hopeloos geval van neurasthenie. Ik schrijf het je om je te doen zien dat het genre ‘familiedrama’ mij ook niet bespaard is gebleven. Of schreef ik het je reeds eerder? Maar wat bij jullie is gebeurd, is oneindig verschrikkelijker. 3. Je ouders moeten er geheel van overstuur zijn; ik stel mij voor dat bij ouders altijd een basis is van ‘in hun kinderen te willen voortleven’. Zijn het vrome menschen? zijn ze oud, of betrekkelijk jong? Je bent de jongste van de zoons, zeg je, en uit Erts 4. zie ik dat je zes- of zeven-entwintig moet zijn, twee of drie jaar jonger dan ik. Mijn ouders waren niet zoo erg jong meer toen ik geboren werd, ofschoon ik eenig kind ben; mijn vader was 37, mijn moeder 34, geloof ik. (Maar ik heb een halfbroer - van moeders kant - iemand die 12 jaar ouder is dan ik en die ontzettend veel geld verdient in de thee, sedert ik weet niet hoeveel jaren.) Er is kans op dat ik naar Indië terugga, misschien niet dadelijk, maar toch te vroeg, naar mijn zin. Het hindert mij in het werken aan mijn roman; ik heb er nu weer in geen maanden aan gewerkt. Soms voel ik de literatuur als een soort strafwerk en scheid er dan onmiddellijk mee uit. Vertel me eens wat van je novelle. 5. Maak je ook niet ongerust over de boeken die ik je zend; ik lees voortdurend, maar heb alleen behoefte aan een kleine bibliotheek van uitgelezen werken (c'est le cas de le dire); ik ben dus bepaald blij als ik weer een pakje kan wegdoen! Schrijf me ook eens als er iets is dat je bizonder graag lezen zou. Et voilà. Ik praat er maar een beetje op los; voor een beter contact zouden wij elkaar moeten kennen. Denk dus aan Brussel, en geloof me toch van harte je EdP. E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 23 maart 1929 Bruss. Zaterdag. Beste Burssens, Een vervelende historie: zoëven ontmoette ik op de tentoonstelling van Stols 1. geheel bij toeval Roelants, die mij zeide dat hij mijn zending nog steeds niet ontvangen heeft. Ik verzond die enveloppe nu bijna een week geleden; er zat in: je artikel, mijn drukproeven, de ets van Jespers en een geleidebriefje. Als het pakje nog terecht komt, kan een en ander in een volgend nr. komen, maar ik vrees het ergste. Mijn artikel werd door Roelants op de drukkerij nagekeken, op het laatste ogenblik. Hebben we ons daarvoor zoveel moeite gegeven tussen Brussel en Antwerpen, om tussen de rue Anoul en de rue de la Loi te vergaan?! De enveloppe was vrij dik, maar ik had geen tijd ze te rekommanderen, ik heb er een postzegel van 1 frank op geplakt en ze, naar ik meen, zelf op de bus gedaan. Het is een dom-me geschiedenis, mais qu'y faire? Aanvaard in ieder geval mijn betuigingen van spijt en van woede en geloof me steeds gaarne je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 26 maart 1929 26.3.29. Beste Burssens, Dank voor de gedichten van P.v.O. die inderdaad gevoeglik uit onze ‘eventuele bloemlezing’ gemist kunnen worden (ook het Duitse, 1. wat mij betreft). Misschien is àlles toch nog wel hier of daar (b.v. in Vl. Arbeid?) publiceerbaar. N.l als bijdrage tot kennis enz. Ik begrijp nu niet veel meer van die aardigheid van Roelants. Als Rom bouts goed heeft gezien is het een vreemde historie. Ik zie Roelants alleen bij grote uitzondering, maar hij woont dicht bij Greshoff en die zal ik er eens over spreken. Ik heb Gr. ook nog naar een ex. van nr. 2 (D.G.W.) voor je gevraagd. Schrijf anders direkt naar: W.A. Kramers, Smidswater 17, 's Gravenhage. Hele geschikte baas; rekommandeer je maar van mij. Tot nader en misschien tot spoedig ziens? steeds je EdP. E. du Perron aan H. Mayer Brussel, 26 maart 1929 13, rue Anoul, Dinsd. Waarde Heer Maijer, Mijn vrouw en ik danken u zéér voor het vriendelijke briefje dat u nog even voor uw vertrek 1. geschreven heeft. Het was heusch de moeite niet dat zoo netjes af te doen! wij waren alleen maar wat bang dat u voor goed in al die cortège's en fanfare's verdwenen waart. Wanneer komt u weer een Brusselschen Zondag doormaken (of vindt u ‘doorleven’ mooier?) Vandaag hebben we hier V. Sch. nog met vrouw en zoon. Denkt u aan Extaze en Metamorfoze? De twee andere Couperussen zijn reeds bij Jan Gr. terug, die zal hij met Paschen naar Holland terugvoeren. Begin volgende maand zend ik weer een postwissel aan de ‘zaak’, en denk dat iedere maand, naar de maat van mijn krachten, voort te zetten. Voilà... Hartelijke groeten van mijn vrouw en van steeds gaarne uw EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 27 maart 1929 Brussel, 27.3.29 Beste Burssens, Opgepast vóór je boos wordt op Roelants: ik krijg daar juist mijn zending van de post terug, geopend & in een nieuwe enveloppe gestoken (om mijn adres terug te vinden, dat alleen aan de binnenkant voorkwam!) en met ‘Inconnu au 246 rue de la Loi’ op de oude enveloppe. Ets en alles is erin, de heer Rom bouts heeft er, wat dàt betreft, dus maar op los gepraat. Morgen geef ik alles aan Greshoff, die, zoals ik je reeds zei, vlak bij R. woont. Maar natuurlik komt noch het artikel noch de ets meer in het April-nr. van Vandaag. Wil je dat we het artikel elders plaatsen? Maar waarom niet desnoods in het nr. van 15 April, geill. door de ets? Als er iemand schuldig is geweest, ben ik het toch, après tout? Heb ik me zó vergist met dat nummer? Kijk het eens na. Gr. van je E. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 29 maart 1929 29.3.29. Beste Burssens, Laat mij je altans een gedeelte van het mysterie verklaren. Romb. kan best de foto's bij Roel. gezien hebben, immers, die zond ik hem lang tevoren, of beter, die deed ik hem door Gresh. ter hand stellen. Die komen er ook in. Het mysterie blijft alleen bestaan ten opzichte van de ets van Jesp., die Romb. niet gezien kan hebben, als alles klopt, want die zat in de enveloppe. Alles is nu weer bij Roel. (wederom veilig door Gresh. overgebracht). De 3e pag. van je artikel werd door mij bij ongeluk verscheurd en daarna weer netjes bijeengeplakt, schrik dus niet als je dat ziet en verdenk er niet opnieuw Roel. van. Alles is zo mysterieus geworden dat men overal een ‘aanwijzing’ in zou kunnen zien! Ik had blijkbaar grote haast toen ik die enveloppe gereed maakte! Werk je artikel om, dat is een goed idee; in ieder geval wil Gresh. het wel hebben als je het niet in Vandaag wenst. Voilà. Tot nader en steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 31 maart 1929 Beste Burssens, Zou je voor mij willen nazien of in een der laatste nrs. van Vl. Arbeid reeds verschenen is een stukje van mij dat heet: Alle de Rozen of het Gesprek bij Maanlicht. 1. Zo ja, zou je mij dat nr. omgaand willen toesturen? koop het dan voor mij, d.w.z. schiet mij het geld zolang voor. Ik heb het nodig voor een werk je waar ik mee bezig ben. 2. Dank bij voorbaat en steeds van harte je EdP. 31-3-29 Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan N.A. Donkersloot Brussel, 2 april 1929 Brussel, 2.4.29. Beste Donker, Ik kan niet anders dan je van harte geluk wenschen met een zoo bloeiend uiterlijk! En het kan ook niet anders of je moèt er wel op vooruit zijn gegaan. Je bent een stevige knaap met een opgewekt blozend gezicht! als ik daar Paul van Ostaijen naast denk: geel, met ingevallen wangen, tenger, broos... Trouwens, men denkt dat, als hij had kunnen gaan waar jij zit, hij veel kans zou hebben gehad om, zooniet gehéél er bovenop te komen, dan toch een flink eind verder te leven. Het zou toch beter voor je zijn als je inderdaad onder de hoogtezon bleef, en voorloopig althans - waarmee ik bedoel de eerste jaren - absoluut géén onvoorzichtigheden beging. Je moet vech-ten voor je leven, hardnekkig maar listig; geen klappen zoeken! Ik ben zeer benieuwd je in September te zien. Maar ga je naar Holland wanneer het juist koud wordt? of bedoelde je met ‘terugreis’ een terugreis naar Davos? Je zou dan al spoedig naar Holland gaan? trouwens, het is waar, je schrijft: ‘ik promoveer dezen zomer’. Wanneer vertrek je uit Arosa? Ik antwoord op mijn beurt op je vragen. Wat ik eigenlijk ben van mijn beroep? Eigenlijk, niets. Een rentenierszoon, zelf, in bescheiden mate, rentenier. Ik leef dichter of verder naast mijn moeder, ofschoon ik overigens man-en-vader ben. Ik heb geen enkele behoorlijke studie achter den rug, geen enkelen graad, zelfs geen enkel diploma (behalve, misschien, een vrijstelling van militaire-dienst). Het is, maatschappelijk gesproken, een treurig geval, en ik vrees dat er nooit meer veel aan te verhelpen zal zijn. Of ik Grenzen en Acheron heb? Het eerste ja, het tweede neen. Als je mij het tweede bij gelegenheid bezorgen kunt, graag. Ik zeg ‘bij gelegenheid’ maar niet uit gebrek aan belangstelling, want ik ken het boekje. Voornamelijk de laatste verzen eruit, Paradise Lost, geloof ik, sluiten zich bij Grenzen aan. Ik ben nu benieuwd geworden te weten wàt Coster de fouten van Grenzen vindt. 1. Waarschijnlijk het sympathiekste wat je in je stem hebt. Pas op als kerels (‘gidsen’) als Coster het over ‘fouten’ hebben; ze zeggen het altijd: ontzettend juist, en ze hebben het toch altijd: faliekant verkeerd. God weet waarom, maar het is zoo. Het is net als met die teekenleeraren van de H.B.S. die ook in alle meesterwerken van de schilderkunst, zonder haperen de fouten weten aan te wijzen, en zelf alleen maar in staat zijn foutlooze prullen te wrochten, waarmee ze hun huiskamer een ongelukkig aanzien weten te geven. Slauerhoff maakt zonder twijfel oneindig meer fouten dan Campert, Binnendijk of Scholte. Greshoff sprak mij een dezer dagen over je in dezen zin: ‘Wat het aardige is van Donker is dat hij er ook wèrkelijk zoo ver van af staat. Hij schrijft - net als Slauerhoff - omdat hij werkelijk schrijven moet, het is niet zoo: “We doene mee, hoor!” wat Marsman ten slotte ook heeft.’ En toch waardeeren wij allen, geloof ik, op onzen tijd Marsman, en terecht. Wat ik in Indië ga doen? Ik weet het niet. Als ik weer eenmaal daar ben zal ik wel zien. Misschien ga ik er ook niet zóó spoedig heen. Heb ik je verteld van mijn roman? Ik zou dien werkelijk voor mijn plezier flink groot willen maken; maar als ik naar Indië ga - vnl. met het oog op mijn moeder - is er 90% kans op de 100 dat ik hem niet afmaak. Aan den anderen kant voel ik er niets voor mij te verstoppen achter een roman: als er besloten wordt te gaan, zal ik ook klaar zijn. In deze onzekere situatie heb ik er wat anders op gevonden: ik zal mijn roman in brokstukken uitgeven, min of meer volledige deelen. Het geheel zal heeten: De Onzekeren. Het eerste boek: De Vrees te berusten. De man die dit eerste boek vult ben ik zelf: vervormd natuurlijk, maar toch zoo gelijkend nog dat het mij bijna geen moeite heeft gekost deze eerste honderd blzn. te schrijven. - In het tweede boek treedt een avonturier op die Pablo heet; dat tweede deel wordt oneindig boeiender, als het mij lukt het te schrijven *; ik zal het overigens zeker met meer plezier schrijven dan het eerste! Het moet ook weer een afzonderlijk leesbaar boek worden. Het derde boek daarentegen - àls ik dat schrijf - zou worden: het samentreffen van de personen uit 1 en 2 met de vrouw die de hoofdfiguur is van 3. Maar als dit 3e boek uitkomt is ook het ensemble klaar en kan de heele indeeling mij feitelijk niets meer schelen. De vraag is op het oogenblik alleen: tot hoever kom ik? Voor het tweede deel zou ik eigenlijk een paar maanden in Sicilië moeten doorbrengen. Toen mijn vader nog leefde en ikzelf nog ongetrouwd was, zou dat heel gemakkelijk zijn gegaan; nu is het heel wat ingewikkelder. Enfin, het schikt zich anders misschien ook nog wel. Ik heb nu opeens weer - na den heelen winter zoowat niets te hebben uitgevoerd - lust aan dien roman verder te schrijven, desnoods op de bonnefooi. Ik laat het eerste boek bij kleine brokjes overtijpen; als het je interesseert wil ik je graag telkens een doorslag zenden bijwijze van vervolg-roman. Jij die mij niet kent, hebt wellicht een beter oordeel - waarmee ik bedoel: een zuiverder reactie ten opzichte van die eerste honderd blzn. Wat denk je ervan? Ik maak mij overigens weinig illusies. Een ‘gevierd romanschrijver’ zal ik wschl. nooit zijn, niet over tien, en niet over dertig jaar! Maar juist de rol die ik spelen kan heeft voor mij een bepaalde charme. Niets geeft mij zooveel genoegen als te worden be-costerd, ik zeg het je in allen ‘eenvoud des gemoeds’ en zonder éénige comedie. Mijn enkele vrienden voor wie de literatuur telt moeten maar mijn publiekje spelen; mijn rechtbankje ook, van tijd tot tijd. De rest gaat een ijdeltuit aan die gelukkig niet al te dikwijls in mij wakker wordt en voor wien ik bitter weinig sympathie heb in mijn betere oogenblikken. Ik zou niet kunnen zonder literatuur - van mijzelf en van anderen - maar ik hoop te kunnen blijven buiten de literatuur als vàk, de literatuur die een soort superieur strafwerk wordt, en waarin men eerst luitenant wordt (als Marsman), dan kapitein (Nijhoff), dan majoor (Coster), dan kolonel en generaal (Boutens, Van Deyssel). Daar is, naar het schijnt, ook nog de dynastie: Boutens, koning, Werumeus Buning, kroonprins, enz? Stel je voor dat je opeens hoorde dat je tot hertog was verheven, ‘hertog in de Nederl. poëzie!’ wat voor smoel zou je tegen jezelf moeten trekken? Ik zond je gisteren een nr. van Vandaag, waarin weer eenige artikelen over Paul van Ostaijen. Mijn bijdrage geeft vrij zuiver weer wat ik van deze aardigheden denk; er zal misschien nog wel antwoord op komen. En toch verzeker ik je dat het mij oprecht genoegen doet te zien dat men P.v.O. waardeert; alleen: het is te veel, en te bête, après tout, na al het onbegrijpen en het te-weinig. Het is ook tè enthousiast, en te algemeen, om wààr te kunnen zijn. Het is weer een: ‘we doene mee, hoor, om dien gestorven jongen dichter te waardeeren!’ Je weet dat ik ook eens gestorven ben 3.? Maar gewaardeerd te worden is mij zelfs toen toch lekker niet gelukt. Voor vanavond laat ik het hierbij. Houd je voorbereid op de ontvangst van den roman in brokken. Dat overtijpen kost vrij veel en kan dus misschien wel een tijdje duren. Geloof me steeds van harte je onbekende vriend, EduPerron P.S. Ik ben niet meer zoo enthousiast over Nescio als jij. De Uitvreter is verreweg het beste van de 3 verhalen. Maar je zult zien dat het bij een herlezing toch niet meevalt. E. du Perron aan F. Hellens Brussel, 2 april 1929 Brux. 2.4.29. Mon cher ami, Ainsi, te voilà à Gistoux et tu t'y amuses? Tout mieux pour le chic pathelin. Non, je n'y serai pas encore cette semaine; ma mère, par contre, s'y réinstallera demain, soit le 3 avril. Va la voir si cela t'amuse, tu la connais maintenant. Je pense qu'à partir du 5, elle sera en état de recevoir, si tu n'y mets pas trop de cérémonie, ce que j'ose espérer de toi. Je suis à peu près sûr que Sacha 1. n'a pas pris ton ‘Gulden Winckel’, mais je crois que Neel Doff l'a emporté. Tu ferais bien de le lui demander. Greshoff est parti en Hollande, sinon lui je demanderais un autre exemplaire. Moi, je n'ai plus le mien. Mais écris une carte à Neel Doff et je pense que tu recouvreras ton bien. Tu devrais essayer de répandre le bruit à Gistoux que ce n'étaient nullement des bouquins que le parquet a cherché au château, mais une très jeune fille que j'étais soupçonné d'avoir violée, puis coupée en morceaux et cachée ainsi dans mes valises. Je parie que deux mots suffissent pour faire croire cela à tout le chic pathelin. On te racontera même, en échange, de bien jolies choses, probablement. Seulement, prends garde: ‘un type qui fait de la littérature’ est toujours plus ou moins suspect. Landru chantait bien: Adieu, notre petite table! Au revoir! Amitiés à Maroussia et les deux bambini et crois-moi toujours ton ami EdP. E. du Perron aan R. Herreman Brussel, 2 april 1929 2.4.29. Beste Herreman, Wat is dat voor een raadselachtig briefje? Ik zit mij zoo'n beetje af te vragen waar het op slaat? Op de alinea in mijn artikel over Léau-taud, 1. of op de aanhaling in mijn stukje over Van Ostaijen? Ik ben ook nog uitgebreid op je besprekingen in de Nwe Rotterd. Crt. ingegaan, 3. maar in het Cahier van een Lezer 5 dat nog bij den drukker is, zoodat ik wel gelooven moet dat je dàt niet kent?... Het meest waarschijnlijke is dus: Léautaud. Van wie is de ‘openbare aanklacht’ en van wie de ‘openbare biecht’? Ik voel mij bang worden. Eerstdaags hoop ik je persoonlijk te ontmoeten. In de Lunette misschien, nu het weêr beter wordt en ik nog niet naar Gistoux ben gegaan. Geloof mij steeds gaarne je EduP. Origineel: Antwerpen, Letterenhuis E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 3 april 1929 Brussel, 3.4.29. Beste Burssens, Wat je zegt over dat artikel van mij over Léautaud, is geheel juist; ikzelf had voortdurend het gevoel dat ik het, onder het schrijven, telkens over mijzelf had! Maar het wàs niet zoo, dus -. Overigens zal het ensemble 1. je duideliker worden als je cahier 5 ontvangt (men is pas begonnen te zetten): vóór dat stuk over L. staat n.l. mijn antwoord op de kritieken van Herreman, gevolgd door de antwoorden van mijn lezers op mijn z.g. ‘enquête’. Dat situeert uitstekent het stuk over Léautaud, waarop bovendien een soort vervolg werd geschreven, te persoonlijk om in D.G.W. te worden afgedrukt, maar dat je zeker amuseren zal. Het gaat over de Nederl. roman en is de logiese voortzetting van die laatste alinea waarin ik het had over dat boek dat L. voor mij bedorven had (het was Het Ivoren Aapje van Teirlinck). Zou je niet wachten met je artikel 2. tot je ook cahier 5 hebt? Haast is er immers niet bij? Tant pis voor Le Reflux, en neem mij niet kwalik dat ik je al die last heb gegeven! Hoe maakt vader V.O. het? Als je Muls bij toeval tegenkomt, en mijn stuk nog steeds niet in Vl. Arbeid is verschenen, por hem dan wat op. Wat jouw artikel betreft, zooals ik je reeds zei: Greshoff zal het gaarne opnemen. Niets belet je ook het bijwijze van repliek op mijn stuk in Vandaag om te werken, wat je n.l. zou veroorloven uitgebreider op die kwestie van navolging van P.v.O. terug te komen: als gaf je mij een uitleg. 3. Het einde van je artikel was ten slotte n.l. nogal kort. - Maar wat komt er dan als illustratie bij, nu Vandaag zoowat alles heeft uitgeput? Alléén die ets van Jespers? Tot nader, en steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Brussel, 14 april 1929 14.4.29. Beste Burssens, Dus niet het stukje uit La Nervie. 1. All right. Het idee die kleinere stukjes te groeperen is uitstekend. Maar ik zou de namen voluit laten staan. Wat ‘der vergetelheid gewijd’ is, blijft daar tòch wel in! Met genoegen zal ik je inleiding lezen. Ik wacht er dus op. Ik wacht óók op mijn stuk in Vl. Arbeid. Misschien zend Muls mij het nummer wel. - Een andere kwestie is: krijgt men geen honorarium in dat edele blad? Ik ontving vandaag voor 6 sonnetten in Groot-Nederland, eventjes fl. 30.! De poëzie wordt op die wijze toch nog betaald. Waarom geeft het gele blad van Muls niets? Schrijf mij hier eens over. Sedert ik weet dat de poëzie betaald wordt, voel ik er niets voor de mijne voor niets te geven, zelfs niet aan Muls van het Vleminckxveld met x, c, k. Ik ben opeens een geweldige duitedief geworden, tout comme Marsman en de Hollandse jongeren, de jong-katolieken meegerekend. Tot nader! Steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan N.A. Donkersloot Gistoux, 19 april 1929 Gistoux, 19.4.29. Beste Donker, Ja, Acheron ontving ik eenige dagen geleden, waarvoor mijn dank. Ik heb het nog eens gelezen: het is agressiever knap dan Grenzen, maar als geheel toch een prélude tot dien tweeden bundel. De laatste verzen zijn mij de liefste, ofschoon toch bijv. Poppaea Sabina een heel sterk en gaaf sonnet is. - Ik ben zeer benieuwd naar je novellen; het proza wordt in zoo geringe mate door de jongeren beoefend. Ik weet natuurlijk niet precies wat Marsman en de heer Kuitenbrouwer van de Gemeenschap als proza=Proza beschouwen, maar ik zal er mij niet druk over maken, I assure ye! en doe het ook maar niet. Tot dusver interesseerde mij van de Holl. jongeren alleen het proza van Lichtveld-Helman. Van Marsman las ik bij ongeluk in Vrije Bladen een verhaal 1. dat je misschien ook kent, ik ben den titel vergeten maar het betrof het ontroerende avontuur van een jongen man die naar Amerika ging om volgens Europeesche begrippen (+ een antiek fonds door Xenophon) paarden te dresseeren, wat hem zoo goed afgaat dat hij zijn meisje Corrie kan trouwen. Ik zou zeggen: ‘daar moet een diepere beteekenis onder zitten die mijn stompe hersens is ontgaan’. Het is wellicht ook, in zijn geheel, en juist door dat effene van gegeven en uitwerking (ik ken zoo die theorieën) een wonder van evenwicht. Ik ben alleen persoonlijk zoo eigenwijs niet het minste belang te stellen in proza-verhalen die belangrijk zijn door de oplossing van soortgelijke probleempjes. - Daarentegen is het niet noodig slecht te schrijven als men beter kan; mijn overtuiging is dus misschien wel mijn zwakheid of andersom. Maar een auteur werkt - en werke - met de middelen die de zijne zijn. Ik reken op jou o.a. om mijn stijl, waar het noodig is, te zuiveren; want vergis je niet: je schrijft hoogstwschl. beter dan ik, naar de taal geoordeeld. Ik schrijf, als ik eenmaal op gang ben, razend vlug; en ofschoon ik dikwijls heele passages heb omgewerkt, ik geloof ten slotte aan de bizondere charme en de waarde van de spontaniteit. Het te veel opwerken achteraf lijkt mij ook niet gewenscht, het stolt dikwijls de gàng, wat mij erger lijkt dan een paar stijl- of zelfs taal-fouten. Tusschen haakjes, mijn titel kan zoo niet blijven. ‘De Vrees te berusten’ is geen Hollandsch. Wat zal ik ervan maken: ‘De Vrees voor 't Berusten’? met een 't inplaats van het? Vind jij er misschien iets op? Om te berusten zou allerakeligst zijn, bovendien drukt het niet uit wat ik zeggen wil. Ik ben van dactylo veranderd, omdat deze te veel vroeg. Vandaar de vertraging. Maar je krijgt spoedig hfdst 2 en 3 tegelijk. Wat is dat garantiefonds waar je van sprak? Leg mij dat eens uit, ik weet niets van dergelijke dingen af. Is het voor je dissertatie en een garantie in geval van niet-slagen? Het moet wel zooiets zijn, maar ik weet er niets van. Vertel, vertel. Het is allerellendigst voor je dat je nu weer niet naar Holland kan, maar je zou verkeerd doen met toch te gaan. * Volgende maand ben je dus in Davos. Als je in Holland bent zou ik je er misschien kunnen opzoeken, ook om je persoonlijk geluk te wenschen met je doctoraat. Waarom zend je je novellen niet naar De Gids. Schrijf me waar ze verschijnen, ik ben zéér benieuwd, zooals ik al zei, naar je proza, naar deze novellen en misschien nog meer naar den roman. 2. Ja, dit eerste deel van den mijne is geheel door mijn eigen leven gevuld en Reinald Godius lijkt schaamteloos op den auteur. Maar in deel 2 komt een figuur voor die Pablo heet en waarvoor ik niet meer dan eenige gegevens heb, die mij veel meer aantrekt en waarop ik werkelijk mijn best wil doen (op mijn manier dan altijd). Ik moet er alleen nog wat voor wachten; maar ik heb geen haast; ik heb nog vijf groote verhalen in dialoogvorm op mijn actief, waarvan misschien één in De Gids komt en één in de Vrije Bladen. 3. Ik moet dus zelfs oppassen dat men mij niet verwijt een verachtelijk veelschrijver te zijn! Ja, ik ben man en vader, maar Reinald Godius zal je ongeveer leeren hoè. Denk je niet te veel goeds van Louis Chadourne? Hij is, après tout, een ‘habile faiseur’. Vasco van zijn broer is veel beter. Het is vreemd, dit ‘voortzetten’ van een gestorven broer * door iemand met eigenlijk veel grootere gaven. Ik wacht met ongeduld op het volgende boek van Marc. Ik schaam me eigenlijk, je allerlei boeken te zenden die nu heusch niet zoo erg de moeite waard zijn. Je moet ze eerst maar eens doorkijken, en smijt weg of geef aan het kamermeisje wat je niet bevalt. Lees Les Conquérants van André Malraux, die vrij wat meer te vertellen heeft dan de in Holland zoo dik-bewonderde Julien Green;-ik zal zien je een exemplaar te sturen. Het is eigenlijk het beste wat er in jaren in Frankrijk verschenen is, van de jongeren vooral. Lees verder als je kan héél André Gide, men kent hem niet als men niet vrijwel alles gelezen heeft. Verder Jean Barois van Roger Martin du Gard; en Barnabooth van Valery Larbaud. Van dezen zelfden schrijver, als hij je bevalt, kan je ook nog lezen Fermina Marquez en Amants, heureux amants. En dan moet je absoluut lezen de twee drie romans van Jean de Tinan, een jonge man die op 24-jarigen leeftijd is gestorven aan tering en die de heele jeugd van zijn tijd heeft weergegeven met een allerbekoorlijkste sensibiliteit (omstreeks 1900, de tijd van Bullier en de Boulevard). Zijn boeken heeten: Un Document sur l'Impuissance d'Aimer; Penses-tu réussir? en Aimienne ou le Détournement de Mineure. Het laatste is onaf, maar zou misschien het beste geworden zijn; ofschoon in het tweede prachtige dingen staan. Ze zijn uitgegeven door de Mercure de France. - Als ik er mij eens echt toe gestemd voel zal ik een groot artikel schrijven over Tinan, een ander over Larbaud, en vooral een over Gide, 4. die in Holland met het domste wantrouwen, nog steeds, behandeld wordt. Gerard Bruning bijv. die gedacht heeft dat hij Gide al wonderwel dóór had omdat hij diens Dostojevski-studie gelezen had, Les Caves du Vatican en dan nog Les Nourritures Terrestres. Iemand die Gide heelemaal gelezen heeft, aanvaardt hem zonder meer, en met àl zijn fouten (van karakter, en levensleer, enz. enz.) omdat hij sans contredit het grootste en het gevarieerdste talent is van de heele levende Fransche schrijverswereld. Een Anatole France is naast hem een oude hoer van het zuiverste water, een Barrès een vervelende Streber, en zoo kan men doorgaan. Maar er valt niet te praten met menschen die bij ongeluk één boek van Gide gelezen hebben, wèlk boek dat ook zij! Er zijn bijna zooveel kanten aan Gide als er boeken in zijn oeuvre zijn, en ongetwijfeld zoveel nuancen. Corydon is in zijn werk een prul, en toch valt het niet te verwaarloozen. Je moest eens een vacantie bij me kunnen logeeren en dien tijd wijden aan een studie van Gide (ik zou je allerlei boeken kunnen geven die geheel uitverkocht zijn, zooals het eerste bijv. Les Cahiers d'André Walter); en dan zou jij de studie over hem kunnen schrijven die in Holland noodig is. Men zou jou ook direct veel meer gelooven dan mij! Frankrijk is voor Holland: Tharaud-Duhamel-Mauriac voortgezet in Green-Montherlant, met, voor de èrg durvenden, een paar brokjes Delteil en Cendrars. Het is om van te proesten. - En toch moet men zich er misschien al over verblijden... Ik verlaat je hier, âmechtig en suf. Hartelijke groeten van je EdP. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 20 april 1929 20.4.29. Beste Burssens, Wil je mij hier naar Gistoux zenden: 3 exx. van elk nummer van Avontuur? dus 9 exx. in 't geheel. Van Muls kreeg ik plotseling drukproeven; je onderhoud met hem heeft dus een zekere uitwerking gehad. Vergeet niet mij te schrijven over dat honorarium: je weet niet wat voor een geldwolf ik een dezer dagen geworden ben! Bij voorbaat dank en steeds je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 29 april 1929 Gistoux, 29.4.29. Beste Jan, Hoe is het er nu mee? kom je Zaterdag? ik kom je dan in Brussel halen; schrijf mij tegen welk uur. Het laatste nr. van Vandaag heb ik gezien en er veel moois in aangetroffen. In de eerste plaats het artikel waarin Toussaint peut-être bien van Boelaere Les Conquérants navertelt 1. in ZEd's stijl dewelke het midden houdt tusschen dien van J.-K. Huysmans en dien van Paul Adam (à moins que se ne soit Jean Lombard?) - Verder met oprecht genoegen gelezen wat K. v/d Woestijne over P.v.O. schreef. 2. Zoo'n stuk geeft warmte aan het hart, en is in de eerste plaats dààrom verheugend, omdat K.v.d.W. er zich, ook voor zijn eigen gevoel, eigenlijk mee heeft gecomprometteerd. Ik heb, zooals ik je misschien reeds zei, een groot gedicht 3. geschreven (dat zeker geen genade zal vinden bij den wijzen Herreman) en overigens al het geschrevene voor cahier 6 verscheurd. Het stukje over P.v.O (uit Vandaag 4. wordt aan cahier 5 toegevoegd en als een waardig besluit beschouwd:-uit. De zaak kost mij te veel geld; of liever gezegd, ik geef het met meer plezier aan iets anders uit. Ik ga met Jan Gr. samen zijn Korte Overwegingen uitgeven, in afzonderlijke vellen en 1 Juli a.s. gaat je bloemlezing in druk (sans faute). Tot Zaterdag, hoop ik. Hartelijke groeten, ook van Simone, en aan Griet en de kinders, van je Eddy E. du Perron aan J. van Nijlen Brussel of Gistoux, 2, 9, 16, 23 of 30 april 1929 Beste Jan, Veel dank voor de moeite die je je gegeven hebt. Er is inderdaad niet veel bij dat ik voorloopig terug kan nemen. Eigenlijk alleen maar: Claude le Petit: L'Adieu des Filles de Joye. Le Bonze Mèche-de-Lampe. Baudelaire, Amoenitates Belgicae. Het zijn 3 heele dunne boekjes die je tenminste niet zullen bezwaren. Neem ook voor mij mee, àls het aanwezig is, het ‘wetenchappelijke’ gedeelte van de Lettres à la Présidente 2., d.w.z. de inleiding van P. Dufays met de portretten (niet de tekst met de etsen). Maar misschien heeft Jan het aangehouden. Tot ziens, bij voorbaat dank voor het overbrengen, en steeds van harte je Eddy. Dinsdagmorgen. E. du Perron aan N.A. Donkersloot Gistoux, 1 en 2 mei 1929 Gistoux, 1.5.29. Beste Donker, Zooeven naar Brussel gaande er je brief gevonden. Ik antwoord, op mijn beurt, punt voor punt. Neen, àl die titels bevallen mij niet. Ik houd niet erg van slotwoorden op -ing. Ik zal een geheel àndere titel moeten vinden; trouwens, als ik mij eenigszins fit voel geef ik liever den geheelen roman ineens (300? 400 blzn?) met als titel: De Onzekeren. Alleen, ik heb voor 't oogenblik de omstandigheden niet mee. Enfin, afwachten... Ik begin te begrijpen wat betreft die dissertatie-kwestie. Het idee dat je zoo heelemaal in de poëzie zit, d.w.z. in de kritiek en geschiedenis der poëzie, geeft me iets anders in: zou jij niet voor D.G.W. de kroniek der poëzie willen overnemen, die Herreman op het oogenblik heeft? 1. Greshoff zoekt eigenlijk al lang iemand anders, maar hij wil ‘een geschikt iemand’. Schrijf mij of je in principe zoudt willen; ik spreek er Gr. dan over. Hij kan H. natuurlijk niet direct opzij zetten, maar men moppert er over 't algemeen over, geloof ik (zie maar Den Doolaard) en vroeger of later zal het er toch wel van komen. Maak je overigens geen gewetensbezwaren: Herreman krijgt dan wel een andere ‘rubriek’. Die novellen van je. Ik geef je groot gelijk dat je de intelligentie van Marsman (die ik niet gering acht) af en toe consulteert, maar, alvorens je te laten ontmoedigen, bedenk één ding: dat hij de sinistere manie heeft ieder ‘kunstwerk’ tot een formule te willen herleiden, en dat, wat telt, daar altijd ver over uit gaat. Het is ten slotte meer dan treurig wanneer men zich moet gaan zitten afvragen: hoe schrijf ik een novelle, en hoe een roman? Men gaat zitten en schrijft. Hoe meer ik schrijf, hoe grooter mijn vertrouwen wordt in de spontaniteit van de eerste redactie. Die opwerken: best; die overwerken: daar kijk ik bezorgd. Tenzij hier en daar een pagina bepaald mislukt is. Ik heb nooit proza van je gelezen (verhalend, wel te verstaan), ik weet dus niet wat jij slordig noemt. Misschien hééft Marsman volkomen gelijk. Maar je z.g. fout: je aflaten drijven op het gegeven-lijkt mij iets zeer sympathieks, en zelfs iets heilzaams, voilà. Ik heb ook nog altijd in het geheugen dat prozaverhaal van Marsman, en laten wij het er rustig over eens wezen dat een dergelijk verhaal geen enkel belang heeft, al laat het zich misschien tot het laatste atoom in ouwels of poeders onderverdeelen. - Deze proza-kwestie (of prozaprincipen-kwestie) heb ik met Jany Holst ook zoo dikwijls besproken: ieder prozaverhaal van Holst is voor mij eigenlijk een mislukt gedicht. Tot De Afspraak toe, dat zich misschien ontpopt had tot een prachtig gedicht, * als Holst zich eenigszins ‘op slag’ had gevoeld. - Laat ons een van de cracks nemen op kùnst-prozagebied: Walter Pater. Dat is een imposant man! Welnu, ik zou compleet lak hebben aan alle proza-theorieën van Walter Pater, als ik Stendhal was. Ik zou weten dat ik hem als mensch, als kenner van het leven, volkomen zou domineeren. De kwestie komt dus altijd weer hierop terug: òf men heeft iets uit te drukken, coûte que coûte, en hoe sterker deze behoefte is, hoe minder wij in staat zijn gesteld op de ‘kunstigheid’ van ons proza te letten; òf wij zijn makers van prozadingen, en dan staat de deur open voor allerlei theorieën: die van de soberheid, van de arabeske, van het zwaargolvende rhythme en het hortende dito, van de zuivere taal en van de ornamenten, enz. enz. - Maar afgescheiden daarvan, geloof ik aan twee dingen: 1. men kan schrijven: d.i. men heeft de behoefte, de drang, het vermogen, het talent, wat je wilt, van te schrijven, eerder dan wat anders te doen; en 2: men is als mènsch de moeite waard, men heeft, als mènsch, iets te zeg-gen. - Of nogmaals anders: er zijn betrekkelijk onbeduidende menschen die met vlijt werken aan hun stijl; en er zijn menschen die, vóór alles, aan zichzelf werken; en daarna schrijven, par force majeure. In cahier 5 staan eenige blzn. die je dit misschien duidelijker zullen maken (naar aanleiding van den Nederlandschen roman). 2.-Ik geef overigens voorloopig die cahiers-schrijverij op 3.; ik had 40 blzn. klaar voor cahier 6, waaronder een antwoord aan Herreman, ik heb die boel verscheurd. Ik heb voortdurend de behoefte n.l. mij over dergelijke dingen te uiten, maar ik verlies geen oogenblik het besef dat het allemaal erg relatief is, in de eerste plaats van belang-en dan nòg!-voor onszelven, dat wij er in laatste instantie niets van weten: maar dan Marsman (met zijn pharmacopae van de schoone letteren) precies even weinig als ik (met mijn ‘egotistische’ aanteekeningen). Het is ten slotte altijd weer als in dat versje: ‘-U wéét het niet? Ha! aan mijn borst, mijnheer! Vergeef me 't sentiment van dit wat oud gebaar- maar zóó'n woord, over kùnst, strekt ons te zeer tot eer! Wij weten er niets van. Wij kunstenaren maar.’ 4. Je houdt het mij ten goede dat ik mezelf citeer, het gebeurt langs mijn neus weg, met een glimlach op m'n facie. Ik wou hièrop neerkomen: àls je novelle - de ‘grootscheepsche mislukking’ - ressorteert onder het proza dat Marsman interesseert, * dan heb je wschl. gelijk met je op zijn oordeel te verlaten. Maar als je schrijft als ik-ik spreek nu niet van Bij Gebrek aan Ernst, of alleen van het laatste deel daarvan, ik denk meer aan de 5 verhalen van Nutteloos Verzet die je niet kent, en waarvan 2 of 3 mij werkelijk ‘in de goede richting’ lijken-dan zou ik in jouw plaats dat oordeel beschouwen als te zijn van zéér relatieve waarde. Gooi in ieder geval je eerste lezing niet weg, en als je wilt, neem over een tijdje eens de proef op mij: zend mij de beide lezingen, zonder mij te zeggen welke de eerste en welke de tweede is en laat ons dan eens kijken wat mij het meeste treft. En dan nog dit-als je mij kende zou je weten dat ik het je zeg zonder de minste zucht tot beminnelijk-zijn:-ik ken Marsman feitelijk evenmin als jou, maar ik ben ervan overtuigd dat je méér uit te drukken hebt dan hij. Dit heeft met poëtische gaven of intelligentie niets te maken, of althans treurig weinig, het betreft altijd weer den mensch. Ik vrees dat de mensch Marsman hoe langer hoe meer verdwijnen zal onder de uniform die hij al zoo parmantig draagt: je weet wel, van 1e luitenant nu, kapitein morgen, enz. - Als je een Nederl. voorbeeld wenscht voor het proza: kijk dan naar Couperus. Die wist het nooit zóó precies, en die schreef rustig voort, nààst de alwetende literaire beweging. Men zal zijn beste boeken over 100,200 jaar nog kunnen lezen of zij van gisteren waren. En o wee Van Deyssel, en Van Looy, en Ary Prins, en hoe al die krachtpatsers van het proza verder mogen heeten, de vóór-en-nà-Querido's, en de Feybriefs 5. par-dessus le marché! Heb je de Boeken der Kleine Zielen wel eens gelezen? Ik wist niet dat het zóó wijd en sterk was! Ik dacht dat het een wat meer verwaterde reprise was van Eline Vere. In werkelijkheid is het heel wat sterker, al is het slordiger misschien - slordiger? ik geloof het graag, men kiest het onderwerp van zoo'n boek niet, men wordt er toe gedrongen, men braakt het uit als men tot de hals toe vol zit van al de geborneerdheid, de lafheid, de laagheid van ‘fatsoenlijke menschen’. Het is - als je de proporties ook van de landen niet uit het oog verliest-wat Gogol's Doode Zielen voor Rusland was: een epos en een bombardement met grof geschut; maar het geldt Den Haag! * * * 2.5. Ik heb nog op allerlei dingen niet geantwoord; hier is dus het vervolg. Neen, ik heb noch de Utrillo, noch de Jarry uit de serie ‘bohèmes’, maar ze zijn geen van beide erg geslaagd. - Waarom iedereen op Coster gebeten is? Ik weet het niet! Het is een ‘reactie’, dunkt me. - Of ik meje oproep over jeugdpoëzie 6. herinner? O ja; ik vond dat juist zoo aardig indertijd, ik had je haast een gefingeerd jeugdvers gezonden, uit pure sympathie. Maar ik hèb geen dichters in mijn omgeving, beste Donker. Roelants, Leroux, Herreman schijnen zich voor elkaar te schamen als je ze zooiets vraagt; ze grinniken en smoezen een beetje, beloven ‘eens te kijken’ en zenden nooit wat. Ik zal Burssens eens vragen, maar vrees dat hij niets heeft. Wil jij die menschen niet ieder eens een kaartje sturen? dat zou misschien meer uitwerking hebben. Hierbij de adressen: Gaston Burssens, 57 Albertstraat, Wilryck-Antwerpen. Reimond Herreman, 8 rue de la Bascule, Uccle-Bruxelles. Maurice Roelants, bij Greshoff (hij is net verhuisd en woont in diens buurt, ik weet niet waar). Karel Leroux, 32, Alexander de Craenestraat, Schaerbeek-Bruxelles. Ik zal persoonlijk aan Jan van Nijlen vragen, maar die is eigenlijk al zoo héél lang geleden jong geweest... Hieronder een gedichtje van mijn 17e jaar: De avond kwam den dag bekronen, Het nietsdoen schoof het werk op zij. Ik luister naar de weeke tonen Van Schumann's Traümerei. Het lamplicht, achter steeds meer ruiten, Verving het stervende avondrood; En mèt stierf ook de drukte buiten Een langgerekten dood. Toen danste een meisje, slank en schoone, Mijn kamer in, onmenschlijk vrij, En vroeg met blozen op de koone: ‘Hoû je van mij?’ Toen zeide ik, lusteloos en loome: ‘Waarom? De Liefde kent mij niet’. Ze zei: ‘k Ben één die je volkomen Begrijpt en je doorziet.’ ‘Ik kom de zwarte fee onttroonen’, Zoo sprak ze, hupplend naderbij, ‘Die zóó lang in je hart dorst wonen.’ En zat toen aan mijn zij. Zij sprak en sprak tot 't morgengloren, Schoon, zooals elfentroost kan zijn: * 'k Zal steeds die woorden blijven horen Als een refrein. Toen was ik blijde en opgetogen; Toen was zij vóór mijn blik vervlogen: Een hersenschim; geweest; voorbij... Ik luister (met mijn matte oogen) Naar Schumann's Traümerei. 7. Ik had toen een literaire vriend die het héél mooi vond, maar die er toch bezwaren tegen had dat ik naar zoo'n stukje muziek luisterde met mijn oogen. Vandaar de haakjes. - Bon! Veel mooiers heb ik niet. Greshoff heeft sedert lang je adres. Ik zend je eerstdaags weer een Melville. Met hartelijke groeten, je EduP. E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 7 mei 1929 Gistoux, 7.5.29. Mon cher ami, Ces quelques mots en toute vitesse pour te dire que je me trouve sur le point de partir en Hollande, mais que je te reverrai sans faute dès mon retour (vers le 20). Je ne sais pas si Roland Holst m'accompagnera, je ne pense pas, mais de toute façon je compte sur toi à Gistoux, après. Greshoff aussi pense venir vers Pâques c.à.d. après Pâques. C'est moi qui te dois mille excuses de ne pas t'avoir écrit plus tôt, mais je me trouve à peu près dans la même situation que toi: impossible d'écrire, vague à l'âme etc. J'ai pourtant sans doute mille choses à te dire. Nous reparlerons de NORD. Quelle triste histoire avec ton petit garçon! décidément tu n'as pas de chance. Espérons que tout cela ne sera pas bien grave et que sa jeunesse sera plus forte que le mal. J'irai te voir peut-être avant mon départ, parce que j'attends une lettre de Holst avec indications, avant de partir; si possible, tu me verras peut-être vendredi ou samedi, chez toi ou au ‘bureau.’ Rien de neuf dans ‘l'Affaire’ 2.; espérons qu'elle soit terminée. Le jeune homme Annibal paraîtra sous peu, pour autant que je sache; la dernière correction est faite depuis longtemps. Sans doute le verrastu bientôt aussi. Voilà. Au revoir et toujours bien ton EdP. Sincères amitiés à ta femme, de nous deux. E. du Perron aan N.A. Donkersloot Gistoux, 8 mei 1929 Gistoux, Woensdag. Beste Donker, Ingesloten de boekbespreking 1. terug, die ik zéér sympathiek vind: helder geschreven en persoonlijk, met wat de criticus-die-zijn-taak-au-sérieux-neemt aan de persoonlijkheid van een ander verschuldigd is. Natuurlijk geeft een kroniek der poëzie je veel meer gelegenheid je uit te spreken en zelfs nog op een anderen-(verhevener?) toon. Greshoff voelt er veel voor, maar heeft gewetensbezwaren tegenover Herreman; hij zou een andere rubriek voor hem ‘creëeren’ en zien gedaan te krijgen, bij van Eckeren, dat jij de poëzie met Januari volgend jaar kreeg. Laten we er het beste van hopen en reken op mij om hem af en toe wat op te warmen. Als die Herreman-kwestie er niet was, hadt je die kroniek vandaag. Maar wees er zeker van dat Greshoff geen oogenblik betwijfelt dat jij het veel beter zou doen; zijn schroom is van ‘vriendschappelijk-humanen aard’.... (en zijn verlangen gaat uit naar jou).... Na wat je me van Davos vertelde, kan ik mij voorstellen dat je stof te over hebt. Juist dat weggaan en terugkeeren moet je voor allerlei dingen meer opmerkzaam hebben gemaakt en geeft natuurlijkerwijs reeds de phasen in je roman aan (decoratief beschouwd), dunkt me. - Verscheur die mislukte novelle niet, en als je het over je kunt verkrijgen, zend mij die eens. Maar ik dacht dat je 3 novellen klaar had: Madonna, Kameraad en nog één: Twee Vrienden(?); ik heb den brief niet hier waarin je erover spreekt. Kameraad vind ik een onaangenamen titel, waarom dan niet: De Kameraad? Ook Madonna zweemt mij te veel naar jong-Hollandsch werk, eerlijk gezegd; doet mij een beetje denken aan Roel Houwink. Je moet, volgens mij, ernaar streven die titels te vermijden die aan opstellen doen denken. Paul van Ostaijen zei altijd: ‘Het verschil dat er in Holland bestaat tusschen eersterangs- en tweederangs literatuur, is altijd het verschil dat er bestaat tusschen het opstel van een H.B.S. - leerling en van een H.B.S. - leeraar’. - De Arabesken van Couperus zijn aardig-als alles wat hij schreef, eigenlijk - maar zijn kracht komt volgens mij niet uit in de novelle, maar in den roman. Voor een novelle mist hij een grootere beheersching; zijn korte verhalen zijn niet genoeg samengetrokken; ik heb altijd het gevoel dat het aardige fragmenten zijn. In de romans is het eigenlijk precies hetzelfde, hij zit vol met romanciers-trucs: uitwijdingen, herhalingen, maar de constructie van het geheel geeft er ten slotte dien indruk van kracht aan, van rijkdom ook. Het is een tegenstelling met een roman als bijv. Les Faux-Monnayeurs van André Gide, waar sommige hoofdstukken achter elkaar gezet een meesterlijk kort verhaal zouden vormen (bijv. de vier bezoeken van Edouard aan zijn ouden muziekmeester La Pérouse). Dit boek onverwijld lezen, als je 't niet kent! Ik zend je overigens Moby-Dick van Melville, een van de geweldigste dingen die ik in jaren las. (Typee en White Jacket zijn daar documentair bijwerk naast.) Dat gedicht van mij heet inderdaad Traümerei. Of Droomerij. Ik heb Jan van Nijlen naar jeugdverzen gevraagd. Hij heeft niets, ‘hebbende alles zorgvuldig vernietigd.’ Dolk en Knoet 2. is heel aardig als plan, maar lastig uitvoerbaar. Je zou er haast een serie van kunnen maken! Er zijn alleraardigste artikelen in dien geest van allerlei onbekenden (ingezonden stukken, langvergeten kranten). Ik denk aan Karel Wybrands, de eerste polemist van Indië, die daverende stukjes heeft gepend, à la Multatuli, met meer ‘grappigheid’; in de Indische kranten zou je zéker moeten kijken. De ‘men of one poem’ lijkt mij makkelijker, maar waarom daar niet één bundel van gemaakt met de jeugdpoëzie? Jeugdpoëzie, deel I; Men of one Poem II. Het schijnt in Holland lastig te zijn om uitgevers te krijgen voor dergelijke uitgaafjes. Niemand koopt zooiets. Stols tenminste klaagt aanhoudend. Ik had hem voorgesteld een serie keurige boekjes uit te geven van onze 17e en 18e eeuwsche dichters (keuzen uit Hooft, Bredero, Vondel, Revius, Huygens, Starter, Poot, enz. zelfs uit menschen als Focquenbroch), telkens een bundel van 80-120 blzn. met een mooi in hout gesneden portret, en absoluut geen aanteekeningen of ander gelul. Hij voèlt er alles voor, maar durft er niet aan dènken het te doen. Het zou anders alleraardigst zijn: in de verantwoording der oplage zou men even kunnen vermelden wie de keuze heeft gemaakt en wie de houtsnede. Maar de menschen koopen zooiets niet, àls ze zoo'n boekje moèten hebben, nu ja, dan koopen ze het liever voor -95 cts. in een schooluitgaafje, met allerlei geleerdheid onder aan de bladzij, dat krijg je er dan nog BIJ.. Het zou anders ook hierin alleraardigst zijn, dat de keuzen uitsluitend zouden worden toevertrouwd aan jonge dichters: Buning, jij, Marsman, Greshoff, enz..... Ik ben benieuwd naar de Mariner (dat ding schijnt alle vertalers aan te trekken!) en de Rattenvanger, maar het meeste nog naar Kruistochten 3.. Ik voel nogal veel voor Cantré, maar misschien meer voor Jean-François, dan voor Jozef. Je moest ook nog eens een rijmprent uitgeven. Nu, mijn beste, hier neem ik voorloopig weer afscheid. Zend mij, als je kan, dat ‘eerlijk mislukte’ verhaal, ik ben dol op dergelijke mislukkingen. Ga voort met je vol moed open te stellen voor het nieuw-teruggevonden Davos en met je geen zorgen te maken voor de toekomst. Alles schikt zich, min of meer (nooit anders dan ‘min of meer’.) Je hebt de hartelijke groeten van Greshoff en de hand van je EdP. E. du Perron aan H. Mayer Gistoux, 14 mei 1929 Gistoux, 14.5.29. Waarde Heer Maijer, In dank het groote pak ontvangen. Eerstdaags gaan Babel en de 3 andere terug. Inderdaad, het is niet onaardig, dit alles, maar mij toch wat vèr en ook wat erg kunst-alleen. (Intusschen, van de drie zou Babel mij nog het meest aangetrokken hebben.) Ik begin aan De Berg. Is die bloemlezing 1. u misschien door Jan Gr. besteld? Ik dacht dat hij een recensie-ex. zou aanvragen. Het is een hopeloos prul, met een inleiding van minder dan niets: daar wordt dan nog een doctor in de letteren voor in het veld gebracht. Ik heb eigenlijk geen lust er iets over te schrijven; mocht dat andere ex. dus nog komen, dan zend ik u één ex. terug en het andere aan Anthonie Donker met verzoek de ‘bespreking’ voor mij af te doen. Nu komt dus nog Andersen. Wat zijn de Antieke Verhalen? Als het zooiets is als God en Goden, heb ik het niet noodig. Antiek Toerisme kan ik van Jan krijgen. Schimmen van Schoonheid interesseert mij niet (ik las daarvan een staal in Lucrezia). Wat is Uit Blanke Steden onder Blauwe Lucht? Een reisbeschrijving? dan ook maar niet. Wat is Herakles? Dan komt De Ongelukkige. Dat zou ik toch wel willen doorkijken, bij gelegenheid; en ook De Komedianten. Voor de Verliefde Ezel heb ik, dunkt me, genoeg aan Lucius en Apuleus, 2. uit welke laatste trouwens ook het Psyche-verhaal is ‘ontleend’. Wat is Legende, Mythe en Fantazie? U ziet, wij naderen het einde. Veel dank voor alles, en steeds uw dienstwillige EduP. E. du Perron aan H. Mayer Gistoux, 16 mei 1929 Gistoux, 16.5.29. Waarde Heer Mayer, Uw brief kwam vandaag, maar de boeken zijn al weg! Ook schreef ik u reeds: gisteren. De Andersen vooral niet met prentjes van Rie! Dus de andere vertaling, in één deel 1.; ik laat toch alles overbinden. Het artikel van Lapidoth 2. ontving ik vanmorgen, gelijk met uw schrijven. Het stuk valt mij èrg van hem mee; als criticus ‘van den ouden stempel’ moest hij die boekjes verfoeilijk vinden, zonder meer. Ik merk overigens meer en meer (maar wij wisten het allen, na de ondervinding van Balzac, Bismarck en wie al niet meer?) dat men de waarheid moet zeggen om niet geloofd te worden. In de ‘Zittingen voor een Damesportret’ is ieder détail waar; die dame-een comtesse 3. nog wel *-heeft mij die verhalen precies zoo verteld en volmaakt in die volgorde-want ik heb dat verhaal met veel slepen, bij stukken en brokken, en naarmate nieuwe stof was ‘aangebracht’, geschreven; als dagboek of reportage, zooals men verkiest. En verder, toen ik nog Duco Perkens heette, heeft niemand mijn identiteit betwijfeld; toen ik als Duco Perkens stierf, heeft alleen een enkele ingewijde geweten dat ik feitelijk nog leefde. (U en anderen, waaronder ons beider vriend Simonson... 5.) Nu ik eenvoudigweg alles onder eigen naam uitgeef, ziet men mij voor een problematischen anderen meneer aan. - Maar hij ziet mij zeker niet voor Jan aan; denkt u wel? Ik geloof eerder voor Slauerhoff of Marsman;-u moest het hem bij gelegenheid eens vragen. En laat hem dan mijn fiezelemie zien (in Variétés of elders), opdat hij ù niet geloove! Ik vind dien goeden heer Lapidoth anders toch werkelijk wel aardig. Als men zich in zijn plaats stelt, kan men niet anders zeggen of hij is tenminste niet afgesloten. En ook dàt is héél wat, zooals hij zegt naar aanleiding van mijn ‘persoonlijkheid’. Zoudt u mij-voor mijn goede moeder!-vijf exemplaren van die Nwe Crt van 12 Mei willen bezorgen? Mijn moeder vindt dat alle, nog niet voor goed van mij gedégoûteerde tantes, dit driekolommig vonnis dienen te ontvangen. ‘Hè! al die menschen die zeggen dat ik zoo nièts uitvoer. Laten ze nu eens hun eigen Lapidoth erop nalezen!’..... (Zes jaar geleden, toen ik toevallig in den Haag was, wilde mijn nicht van der Wyck mij met alle liefde naar den heer Lapidoth meevoeren ‘om door een deskundige te laten beoordeelen’ of ik wel zou mogen schrijven.) -‘Wie ìs die mijnheer du Perron?’-'t Is of je Boutens hoort! ‘Hij woont in een kàs-teel; en dan schrijft-i gedìch-ies...’ Schrijft u me spoedig weer over de Antieke Verhalen enz., en komt u spoedig kijken of ik werkelijk nog in levende lijve besta. Met hartelijke groeten, steeds uw EduP. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, vermoedelijk in de tweede helft van mei 1929 Beste Sander, Ik kan morgen eerst in Brussel komen, maar mijn moeder is vandaag gegaan en hierbij dus de 1000frs. Dat stuk van Lapidoth was eigenlijk nogal aardig! als hij de menschen nu maar zoo heeft warm gemaakt met de verzwegen ‘zwijnerij’ van het Damesportret, dat je aanvraag op aanvraag krijgt! - Zeg aan juffr. W. dat ik morgen bij jullie verschijn. Tot ziens. Je Eddie E. du Perron aan N.A. Donkersloot Gistoux, 23 mei 1929 Gistoux, 23.5.29. Beste Donker, Snel een antwoord op je laatste schrijven, en voor dit keer draai ik het zaakje om en begin met op het postscriptum te antwoorden. - Voor rijden zonder licht komt men niet voor een rechter van instructie, die voor intellectueel onderzoeker fungeert, maar voor een meer laag-bij-den-grondschen politiecommissaris, meen ik. Ik ben er niet zeker van, hebbende het zaakje wel eens aan de hand gehad, maar zijnde nooit ervoor opgebracht. Ik ben twee maal voor den heer rechter geweest daarentegen, eens in Indië, als getuige à charge in een oplichtingszaak, tegen een bizonder sympathieke (en beroemde) oplichtster, Marietje van Oord, die gedurende mijn verklaringen: ik was toen even 20, mij met vurige blikken van terzijde opnam onder het uiten van gesmoorde kreten als: ‘Zóó'n leugenaar!’-‘Hoe kàn men zoo liegen!’-‘Foei, mijnheer! u, zoo jong nog!’ enz. (Dat was dus in Indië.)-De tweede keer hier in België, nog heel kort geleden, bijna als beschuldigde in een zaak van pornographische luxe-edities, in Parijs verspreid door twee vrienden van mij, die mijn naam en adres hadden opgegeven, in de vaste overtuiging dat de affaire nooit in België zou worden overgebracht. Dit was veel spannender, omdat men mij direct voor den uitgever van die boekjes hield en omdat ik aan den anderen kant mijn vrienden niet wilde noemen, en dus met een stalen gezicht moest zitten vertellen dat ik nièts van die zaakjes afwist, dat het heel sympathieke jongens waren, enz. - Daaraan was voorafgegaan een volledige ‘overval’ op Gistoux (ik zat toen in Brussel) door het heele parket van Nivelles (procureur des konings, rechter van instructie en griffier) plus drie maréchaussées of dergelijken, enfin, kerels in uniform. Zij hebben mijn koffers opgengebroken en mijn heele bibliotheek onderste-boven gehaald, mijn heele correspondentie doorgekeken, enz!-en den volgenden dag had ik in Brussel twee rechercheurs thuis die dààr-maar met meer égards, vanwege mijn aanwezigheid-aan het snuffelen zijn gegaan. Hier in Gistoux dacht men niet anders of ik was in de ‘faux d'Utrecht’ 1. betrokken. Je kunt je voorstellen met welke gevoelens van razernij ik naar Nivelles ben gegaan om aan den oproep van dien heer rechter te voldoen. Het idiootste van alles was dat hij een paar brieven van mijn vriend Fr. Hellens had meegepakt, om mij te ‘bewijzen’ dat ik in ieder geval mij wel met ‘edities’ bezighield (Hellens doelde op de Cahiers v/e Lezer of zooiets). Het was absurd, ergerlijk en hopeloos belachelijk: die vlaag van kuischheid die zich van dien rechter, dien griffier en mijzelf scheen te hebben meester gemaakt! Het mooiste is dat ik inderdaad een considerabele verzameling erotieken heb, maar ik was gewaarschuwd en had die dingen zoowat drie maanden tevoren in veiligheid gebracht. - Zooals de zaken nu stonden, heb ik meteen een klacht bij den Nederlandschen gezant ingediend en door mijn advocaat bij het parket van Nivelles doen protesteeren: en het schijnt dat de procureur du roi van dat stadje een erg lang gezicht had na zijn mislukte expeditie. Stel je voor dat uit de kelders van Gistoux eenige duizenden exemplaren smeerlapperij waren opgehaald! de man was minstens minister geworden. Terwijl hij nu wschl. een schrobbeering gaat ontvangen van het Parquet Général van Brussel, en door iedereen voor een oude zaadzak wordt aangezien. O, er is een geweldige vague de pudeur in België, en zelfs de pornographie van Flaubert's Tentation de Saint-Antoine is in de Kamer ter sprake gebracht. Ik zal er over een tijdje nog wel een gezellig artikel over publiceeren in het een of andere Belgische blad 2.-maar eerst als het onderzoek in Parijs afgeloopen zal zijn. Schrijf mij hier niet over of in bedekte termen; er is nog altijd een kleine kans dat ik een tweede bezoek van die kuischheids-wellustelingen ontvang. -Dit afgedaan zijnde: veel dank voor het artikel waarvan je mij hebt bevrijd. Ik vroeg Greshoff ook nog wat anders voor je te vinden. Alleen: de betaling van die Strengholt-associatie laat wat te wenschen over. Zooals ik je al schreef: iedereen klaagt er op het oogenblik over. - Ik ben met dat al nu meer dan benieuwd naar je artikel. Over doctorstitels gesproken: ik heb in Brussel een neefje 2. van op het oogenblik 22 jaar die zich groen en bleek werkt om Belgisch doctor in de letteren te worden-de man weet dus over misschien 5 of 6 jaar ongeveer de helft van wat jij nu weet-en die in den familiekring niet genoeg zijn verachting kan uitdrukken over mijn schrijverij en zijn verontwaardiging over de aanmatiging waarmee ik mij ‘littérateur’ laat noemen (volgens hem). Ik spreek en zie het mannetje nooit, maar als het er eens van komt, denk ik dat ik hem aan zijn oortjes zal trekken of zoo-zóó ben ik overtuigd dat er met woorden absoluut nièts te doen is, tegenover een dergelijke voorbeschikking tot verstoptheid, van huis uit. Die mijnheer A.J. de Jong zal een dergelijke jeugd hebben gehad. Laat me spoedig meer hooren van dat verhaal. 3. Het oordeel van den heer Nijhoff kan anders misschien ook verrassingen voor je bevatten. Wschl. krijg je een lang en curieus prozawerk van ZEd. met aanwijzingen voor in te lasschen scènes, te schrappen alinea's en uit te werpen of te vervangen personage's. Die mijnheer Nijhoff heeft n.l. een zéér consciencieuze opvatting van zijn taak als revue-directeur, voor zoover mij bekend. Maar je kent hem wellicht tien maal beter. Ik lees erg moeilijk Duitsch en kan het meteen niet lezen als het in Gothische letters gedrukt is. Van een heer Mann (maar welke is het?) las ik een lullig, gevoelig-hysterisch verhaal, dat in Fr. vertaling heette: La Mort à Venise. 4. Iets dat door een oude juffrouw kon zijn geschreven, wat de stemmingen betreft: overigens vaag pederastisch en met cholera aan het eind, maar die zonder ontlasting scheen te zijn, een idealistische cholera, waaraan men in dat boek stierf als aan een wat àl te rijpe Sehnsucht. - Van dien mijnheer Mann wil ik bepaald niets meer lezen. - Wat Remarque betreft, ik ben er zeker van dat het heel goed is, maar ik raak geen boek meer aan, behoorend tot de oorlogsliteratuur. Het is als met de sociaal-democratie van Henriëtte Roland-Holst: ik kàn daar niet tegen; ik gelóóf het, met oogen en ooren dicht. Oorlog is HEEL afgrijselijk, en stank en armoê ook;-passons! Je zult het boekje van Tinan 5. in een ander licht zien als je de twee andere deeltjes van hem hebt doorgekeken. Ik zal zien ze voor je te krijgen; want alles is wel ‘jeugdwerk’, maar het eerste boekje toch wel extra. Tot nader. De hand van steeds je EdP. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 25 mei 1929 Gistoux, 25.5.29. Beste Burssens, Het artikel voor D.G.W. zal ik spoedig aan Greshoff geven. De nrs. van Avontuur heb ik behoorlik ontvangen, heb ik je dat nog niet geschreven? in dat geval hierbij mijn dank. Heb je het Holland-nr. van Variétés gezien? ‘Un peu colonie, la Hollande à Bruxelles’, zooals Malraux mij schreef, maar toch niet onaardig. Van Alle de Rozen en dus van Vl. Arbeid niets gezien, zoals viel te verwachten. Het is een hopeloze historie, maar ze hebben dan ook voor het laatst iets van me gehoord of gezien in die goêgemeente. Waarom heb je in je artikel niet aangehaald: ‘Gwendoline en Caroline’ tegenover ‘Gaston’? Twee voorbeelden zijn beter dan één. Als je dat stukje voor me opschrijft (ik heb het nr. van Vl. Arbeid niet meer) dan kan ik het er nog tussen werken. 3. Verder lijkt mij iets niet te rechtvaardigen in je lijn: Middeleeuwen-Hooft-Gezelle-Gorter-v.d. Woestijne-tegenover: Jan van Eyck-van Nijlen-Moens-Fonteintje. - Waarom Jan van Eyck? dat was een schilder. Van Nijlen staat, eerlijk gezegd, geheel buiten de lijn (ik zeg dit niet omdat hij een vriend van mij is, maar omdat het gewoonweg de waarheid is) en eigenlik ook de Fonteintjes-mannen, die nog het meest te maken hebben met de Fr. ‘fantai-sisten’. Ook is Hooft voor de zuivere lyriek eigenlik een slecht voorbeeld, hoezeer hij ook sympatiek is (à part cela). Ik zou in jouw plaats nemen: de Middeleeuwen-Bredero's liederen-Gezelle-Gorter (als je wilt) en dan, desnoods! Van de Woestijne-(en Kloos? moèt die erbij, het kan natuurlik, en om de redenering van v.d.W. zelf te handhaven zou het moeten)-maar, aan de andere kant: Van Eyck weglaten (of bedoelde je P.N. van Eyck, de vervelende Hollander van ‘De Beweging’?) en nemen: P.N.v. Eyck (welja), Van de Voorde, Moens, en ‘dergelijken’. De mensen met de strekking in de poëzie. 4. Is het, in het vers van Gezelle: Derelik, of Derelink? Moet tee, in dat vers, niet geschreven met een h erin? . Dat stuk van V./d. Woestijne over Paul was zéér sympatiek. Het heeft mij bepaald goed gedaan het te lezen. Wat die mijnheer Rombouts betreft, met zijn tendenzieus stukje in Vandaag, 7. ik begin de man meer en meer aan te zien voor een lul van Blanus. Je vraagt mij uitvoeriger terug te komen op de kwestie: navolgers van P.v.O. - Die is, wat jou betreft, toch snel opgelost, en wat de anderen betreft, daar zijn we het over eens. Zowel je eerste Verzen als Piano als Enzovoort geven aan dat je geleidelikerwijs de kant P.v.O. bent uitgegaan, maar altijd-d.w.z. in het ensemble-een eigen akcent hebt behouden. P.v.O. dacht er niet anders over, en er is geen enkele reden waarom hij jou niet gezien zou hebben zoals hij het Brunclair deed, als jij er aanleiding toe had gegeven. Later ben je soms (zoals in de ‘jodelende Tyrolers’ 8.) misschien wat gevaarlik dicht bij enkele bepaalde gedichten van P.v.O. gekomen, maar dit karakteriseert je niet direkt als epigoon! Men kan eerst over je oordelen als een nieuwe bundel van je verschenen zal zijn; in Piano en Enzovoort is je woordspel, volgens mij, geheel eigen. In je volgende bundel kan men je alleen beoordelen naar het karakter van het ensemble, en heb ik dus goed vertrouwen. Neem daarentegen het volledige oeuvre van een Brunclair en je kunt, als je het naast dat van P.v.O. legt, stap voor stap de navolging-het mee-evolueren, zoals ik zei-aantonen. En nogmaals, P.v.O. dacht er niet anders over. (Mocht je eventueel deze passage willen benutten, dan heb ik daar niet het minste tegen.) Je krijgt spoedig cahier 5. Overigens voel ik er, voorlopig altans, niet veel meer voor, ik hoû er dus voorlopig mee op, en ik hoop zelfs voor lang. Dat schrijven over andere mensen is heel aardig, maar als het te lang duurt, begint men zichzelf te herhalen. En bovendien, het wordt tijd dat ik mij weer eens aan iets ‘oorspronkeliks’ zet. Ik heb eigenlik het laatste jaar (sedert begin vorige winter) NIETS uitgevoerd! Wanneer komt een nieuwe bundel 9. van je uit? Er zal toch wel mogelikheid zijn die bundel ook in België goed te laten drukken en voor minder geld misschien dan bij Stols? Voelt ‘de Sikkel’ er niets voor? Schrijf me spoedig terug en geloof me steeds van harte je EduP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 30 mei 1929 Gistoux, 30.5.29. Beste Burssens, Ik breng morgen je artikel bij Greshoff en er is veel kans dat het in de volgende D.G.W. wordt opgenomen. Ik wil persoonlik met die meneer Brunclair niets te doen hebben, al zou hij een stuk van 6 kolom over me schrijven in Vl. Arbeid. Stuur me ook dat nr. niet meer; we zullen ons bij dit ene voorbeeld houden. Misschien kan je het er zelf nog tussen werken (dat andere vb.) als je de drukproeven korrigeert. Mijn beste wensen voor je bundel. Alleen, àls je bij Stols laat drukken, moet je vooral geen haast hebben! Het is belachelik zolang ik nu al wacht op Nutteloos Verzet. Hij doet het voor ons betrekkelik goedkoop, maar dan erg ‘op zijn tijd’. Laat De Sikkel eventueel proberen een paar exx. voor je te verkopen, maar niet zelf uitgever spelen vind ik. Ik weet niet waarom, maar die de Bock lijkt mij een vervelend heer, al drukt hij dan ook de werken van P.v.O. voor zijn rekening, wat hem misschien als verdienste mag aangerekend worden, après tout. Cahier 5 komt zeer spoedig. Tot nader; steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan N.A. Donkersloot Gistoux, 31 mei 1929 Gistoux, 31.5.29. Beste Donker, Veel dank voor de teruggezonden hfdstn. (2-5). Waar is hfdst. 1 gebleven?-zend me dat ook nog terug, bij gelegenheid,-haast is er niet bij, je kunt er mee wachten tot je de rest ontvangen hebt. Ik ben er zéker van dat hfdst. 6-8 beter zijn dan wat je tot dusver kreeg (hfdst 1. niet meegerekend); later zal ik je het ‘mysterie’ verklaren; nu nog niet omdat ik juist je onbevooroordeelde kijk wensch. Wat je er tot dusver over gezegd hebt, lijkt mij juist (moet ik zeggen: helaas?) Mijn manier van schrijven is haastig en slordig, maar daarvoor heb ik je gewaarschuwd. Ik heb veel gehad aan je aanteekeningen en verreweg de meeste van de onderlijnde zinnetjes verbeterd. Inderdaad: ik zit nu zóólang in deze ‘Fransche contrijen’ dat ik soms bepaald in het Fransch denk! De kinderachtigheid van R. Godius hoort zoo, in deze gedeelten tenminste; het is dus geen fout als je hem beter vindt in Spanje; ook in het vervolg zal het, hoop ik, beter gaan. Maar hij is natuurlijk, ten slotte, ‘vervalscht romantisch’ (uitstekende term!) (Als je dit boek later ooit bespreekt, houd die uitdrukking voor hem aan.)-Kortom, je hebt over het boek-as far as it goes-gezegd wat ervan te zeggen was en ook de zwakheden ervan heel goed aangegeven. Maar een zekere haastigheid * en een zekere droogheid (wat jij ‘saai noteeren’ noemt) zijn voor mij gewenscht. - Bovendien is het mij onmogelijk het geheel om te werken. Neen, zóó moet het maar de wereld in,-ook een weidsche term,-al zou het beroerd zijn. Ik moet dan maar zien op te halen met een volgend boek, of een volgend deel. - Ik ge loof op het oogenblik niet dat ik het uitgeef als De Onzekeren (groote compositie!) Maar mijn stemmingen wisselen, en hangen trou wens zooveel af van mijn levens-omstandigheden. Als de boel mij verveelt, scheid ik er dadelijk mee uit, een roman schrijven bijwijze van taak zou voor mij op een catastrophe uitdraaien. Ik vrees dat ik ook van jou (de Marsman-Kuitenbrouwer-visie daargelaten) nog vele verwijten zal oploopen in ons verder literair leven, de vraag is alleen maar in laatste instantie: ‘Vind je het ensemble de moeite waard?’ Als ik de drukproeven krijg van Nutteloos Verzet zal ik ze je op-zenden; laat daar dan ook weer het schoolmeesterspotlood overheen gaan. Tenminste, als je het niet te vervelend vindt, zeg mij dit eerlijk. Wat denk je van den titel: Een Mannetje Alleen 1. voor deze Reinald Godius-historie?-eerste boek of dito deel. (Eigenlijk zou ik misschien het beste doen met het ding weg te leggen en over tien jaar het tweede deel ervan te schrijven, n.l. deel I: R.G. van 22-32 jaar; deel II: R.G. van 32-42 jaar!) Ingesloten de bespr. terug. In mijn vorigen brief zond ik je twee besprekingen terug, méér had ik niet ontvangen. De eerste maal zond je mij één stukje, de tweede maal twee; nu weer twee. Ik heb in al je enveloppen gekeken en vind er niets. Weet je zeker dat je die bespr. niet naar iemand anders hebt gezonden?-Neen, ik lees (en zie zelfs) nooit De Vrije Bladen. Zend me eens een paar nrs. als je wilt. Het kiekje, dat grappig is, breng ik morgen in Br. bij Greshoff. Heb je van hem al een nieuwe recensie opgekregen? * Hierbij nog een photootje van mij, dat juist tusschen mijn papieren scharrelt; alweer met een hoed op, en toch ben ik niet kaal. Jou zie ik liever zonder hoed, je voorhoofd en haarinplanting doen aan die van Van Schendel denken. Ik heb V.S. een paar maanden geleden in Brussel ontmoet, 2. hij is mij in zijn gesprekken over ‘kunst’ wat tegengevallen. Van den eenigen man die in zijn tijd in Holland wat te vertellen heeft gehad, verdraagt men niet goed dat hij aan een kunstwerk een paar bepaalde, wat bekrompen voorwaarden stelt. Als iemand me vertelt dat Stendhal geen kunstenaar is, maar Julien Green wel, geef ik hem desnoods gelijk, maar hoef ik verder niet met hem te praten. (Niet dat V.S. zich uitgesproken heeft over Stendhal, maar het principe was ongeveer hetzelfde.) Principen in de kunst(nijverheid) zijn voor mij soms absoluut noodig, soms absoluut onuitstaanbaar. Ik ontving vanmorgen een brief van Gaston Burssens, waarin opeens stond: ‘het in de lyriek niet te verdedigen individualisme’... Ik krijg dan lust te lachen en den verkondiger van zoo'n theorie vriendelijk op den schouder te kloppen, en dan, vooral zonder ièts te zeggen, hem te laten staan. Ik moet dat Tropenwee van Van Booven dan toch eens lezen, als het zoo goed is. De man zelf is me nogal sympathiek, ook dat hij Couperus er weer ‘in’ tracht te brengen. 3. Kan je in Juli, als je naar Zwitserland terugreist, niet een paar dagen in Gistoux komen? Het zou je reis een beetje breken en ik zou je dan in Brussel met de auto van den trein komen halen. (In ieder geval: think of it!) Een ander grapje: mijn vriend Willink zou graag een groote compositie maken met eenige Hollandsche jongeren erop, hij heeft mij gevraagd wie ik hem daarvoor aanraadde (behalve mijn eigen nobele zelf) en ik heb hem opgegeven: Marsman, Slauerhoff, jou, Den Doolaard, Theun de Vries en misschien Scholte. * Zie jij andere menschen die er misschien méér voor in aanmerking komen? Van de Jong-Katholieken moet hij anders later maar een apart schilderijtje maken, met die achter brillen schuilgaande onanisten-smoelen wensch ik zelfs in verf niet te verkeeren. Dat schilderij zou trouwens een speciale kleur vereischen... Engelman, Kuitenbrouwer, de Brunings (al is er dan één van dood), kan je je iets onaangenamers indenken? ** Ik verbeeld me heusch geen oogenblik dat wij mooie jongens zijn, mais on a tout de même plus de physionomie que ça! Alleen Helman-Lichtveld maakt een prettige uitzondering; hoe komt die jongen daar verdwaald? *** Om van de compositie niet al te zeer een deftige groep te maken, à la De Staalmeesters of zoo, had W. gedacht een half-ontkleede vrouw: een Muze? of half-gekleede dito bij ons (vóór, achter, naast ons?) op te stellen. Op het jong-katholieke schilderij zou zooiets natuurlijk niet mogen voorkomen. Eerder, ergens in de lucht zwevend, een wat uitgerekte phallus, met vijf krampachtige vingers erom, en de olie-desgewenscht-uit dezelve druppelende op de bleeke hoofden.... (Van ‘dialoog’ gesproken, hoe vind je dien stouten Engelman die tegen dames toespraakjes houdt in den trant van: ‘Met ù als Annabel Lee zou ik het kingdom by the sea direct willen in-gaan!’ . Wat zou hij wel gezegd hebben als de literatuur hem daar niet te hulp was gekomen?) Ik ben benieuwd naar Nijhoff's oordeel over de Zwarte Pieten. Houd me daarvan op de hoogte. Of krijg ik misschien, vóór ik het goed weet, opeens een overdruk uit De Gids toegestuurd?-Ik vind het beroerd dat je die eerste novelle opgeeft. Tot zoover. Met hartelijke groeten, steeds je EdP. P.S. - Willink die met de literatuur overhoop ligt en een slecht geheugen heeft voor namen, noemt jou, met het vriendelijkste gezicht: Ko Donker. 5. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 5 juni 1929 Gistoux, 5 Juni. Beste Burssens, Zoals je me de zaak voorstelt, lijkt mij ook dat we het beste doen met maar aan te nemen. Maar kan je op die Bock aan? Zal hij later werkelijk de verzamelde grotesken uitgeven? In ieder geval vind ik dat ‘Paul's belangen’ * voorlopig het best gediend zijn met twee bundels krities proza, maar dan moet je àlles ook maar bijeen brengen: stukken over franse en duitse letteren, over schilderkunst, letterlik alles wat er nog is en van énig belang is... En later moet-als het enigszins kan-ook al zijn verhalend proza uitgegeven worden, óók dus:de Trust, Ika Loch en Vogelvrij nog eens, inplaats van in die flodderuitgaafjes te blijven en, zoals je zei, het laatste met vele fouten. Spreek die Bock er vast over. Vraag hem of het eventueel te doen zou zijn om àlle Paul's grotesken te verenigen, bijv. in twee bundels, het ene onder de titel: De Trust der Vaderlandsliefde en andere grotesken het andere onder de titel: De Bende van de Stronk en andere grotesken. Hij zou dan desnoods met dit twede kunnen beginnen (dus de tot dusver onuitgegeven stukken). Maar na-tuurlik zouden de twee bundels ongeveer van dezelfde dikte moeten zijn; jij zou hier dus rekening mee moeten houden. - Of zou alles in één flinke bundel bijeen te brengen zijn? Dat zou beter zijn misschien. Men zou dan ook, min of meer, de chronologiese volgorde kunnen houden. Schrijf mij hierover nog eens uitgebreid. Mij interesseert dit misschien nog het meeste, en ik zal je hierbij krachtig helpen (korrigeren, indelen, enz). Wie krijgt nu eigenlik het geld van de verkochte boeken? Mevrouw Constant van Ostaijen? Zou men in de twee bundels kritieken niet nog twee portretten van Paul doen? Bijv. dat profiel met de hoed, uit Erts en een ander portret uit Vandaag? De cliché's zijn er. Ik ben zéér benieuwd naar die eerste bundel krities proza. Is die bijna klaar? Zorg je ervoor dat ik een ex. krijg? * * * Het art. voor D.G.W. is door J. Gr. doorgezonden. Ik schreef er je naam en adres op; je zult ditmaal dus wèl de proeven krijgen, denk ik. Wat de betaling betreft, dat schijnt een andere zaak. Iedereen klaagt daarover, sedert Strengholt de uitgever van het blad is geworden. Tot nader. Steeds, met hartelike groeten, je EdP. P.S. - Ik kreeg, na veel gedonder en geschrijf van advokaten, eindelik een heel pak exemplaren van Hooft's Minne-Dichten (je kent dat boekje wel) van Dinger terug. Die Dinger is een soortement schavuitje! Zou jij niet willen proberen er een stuk of wat in Antwerpen te verkopen?-à tout prix, natuurlik; dan krijg ik misschien nog ièts van mijn drukkosten terug. Ik ga volgende week voor een dag of tien naar Holland-schrijf mij dus niet meer na Zondag, of eerst twee weken later. Voor welk blad wil je dat artikel over mijn cahiers schrijven? Vlaamsche Arbeid? Je zou je dan kunnen amuseren met allerlei citaten, ook bijv. over onze vriend Seuphor (en ‘or’) Berckelaers (en ‘aars’). 3. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 6 juni 1929 Gistoux, 6 Juni. Beste Sander, Waarom zou je niet, na de Sonnets van Keats een serie ‘choice poems’ uitgeven uit verschillende Engelsche dichters: met of zonder platen? Die keuze van 7 of 8 groote gedichten van Coleridge waarvan je het lijstje nog hebben moet, blijft, vind ik, een goed idee: Coleridge is immers bij uitstek ‘de groote dichter van een paar gedichten’. (En niet van the Mariner alleen). Maar dan ook een keuze uit the Ballads van Tennyson (wiens grootere gedichten òf langdradig òf onleesbaar zijn en die eigenlijk voortleeft op enkele heele mooie kortere dingen als: The Lady of Shallott, Lady Clare, Oriana, Locksley Hall, en dergelijke). Dan: een dergelijke keuze uit Longfellow, van wien ook nog een keuze te maken is, met goed succes, uit de kortere gedichten (als The Bridge, e.d.) Dan-misschien vóór alles-een goede keuze uit de Love-Poems van Burns, waaronder prachtige zijn! Den Doolaard zou je hierin zeer goed kunnen bijstaan, en misschien kan ik je ook wel helpen. Is het noodig te vermelden WIE de keuze gemaakt heeft? ‘Jij, in principe’... Lalla Rookh zou ik ook in gedachten houden. Daar is een pràchtuitgaaf van te maken, met Galanis; iets veel mooiers dan de geïll. edities die er tot dusver van verschenen (papier couché en Xmas-bookillustraties.) Nu, dit in haast. Tot ziens. Steeds je E. E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 7 juni 1929 Gistoux, 7.6.29. Mon cher ami, Mille fois merci pour le Jeune Homme, 1. qui est on ne peut plus prestigieux dans eet accoutrement (de Stols, pas de Stobbaerts! .) Je vais le relire ainsi. C'est une de tes meilleures choses. On sent que c'est écrit avec plaisir Je te quitte là, parce que, encore un coup! je fais mes préparatifs pour un voyage en Hollande. Je t'avais écrit hier pour ‘réclamer’ Annibal, mais cette lettre étant périmée ce matin, je l'ai détruite. Je pars ‘en principe’ mardi prochaîn, avec Greshoff. Comment vas-tu? J'attends de ta part une nouvelle tentative de venir à Gistoux. Moi je ne bouge plus; je me déclare vaincu par le SORT. Comment va le petit? Et Maroussia? Et la petite, et celle ou celui qui s'annonce? Amitiés de Simone (qui elle aussi souffre toujours des yeux) et comme toujours ton E. As-tu envoyé un ex. d'Annibal à Slauerhoff? Il en serait si heureux. Voici son adresse: 11, Du Jardinstraat, Amsterdam. Il serait venu ici, s'il ne lui avait pas fallu ‘travailler’. ‘La vie a ses exigences’, dit-il; autrement dit: ‘Il faut vivre’. (Il faut?-Dame! il paraît....) Sais-tu que Malraux se prépare de partir en Perse 3.? Voui, c'est comme ça! Et ce serait pour le 18 juin... 4. E. du Perron aan N.A. Donkersloot Gistoux, 10 juni 1929 Gistoux, Maandag. Beste Donker, Morgen ga ik voor een dag of tien naar Holland. Schrijf me dus niet eerder-en dan weer hierheen, naar Gistoux. Je zult me dan wel op allerlei dingen moeten antwoorden, want ik schrijf je den laatsten tijd slag op slag. Gelijk hiermee zend ik je de 2 nrs. van Vr. Bladen terug, waarvoor dank. Ik voel toch weinig voor dat tijdschrift: te veel mise-aupoint, * en te weinig spontane uitingen (‘creatief vermogen’, om te spreken met Marsman). Dit verklaart je ook waarom mijn Cahiers mij den keel uithingen-al zijn ze dan ook volgens jou mijn beste werk. Maar wacht op Nutteloos Verzet om mij te richten. Ik ben blij dat jij de bespreking kreeg van B.G.a. Ernst en niet Hopman of zoo iemand. Hij had die ‘eerste bundel studiën’ van me eens kunnen bewonderen, zooals hij dat het plaquetje van Otten heeft gedaan 1.! Die Otten is ook iemand die me niet erg aantrekt, waarom? ik voèl het meer dan ik het weet. Scholte is mij slechts van heel ver bekend: hij schreef een wat meesmuilend maar goedbedoeld necrologisch stukje 2. na mijn sterven als Duco Perkens (en te goeder trouw, wel te verstaan). Verder zag ik hem ééns in ‘de Kring’-een vrij onsympathieke Amsterdamsche dans-vereeniging met artistieke neigingen: fesoendelijk-bohème en dik onder de acteurs. (Ik zàg hem, ik sprak hem niet.) Van jouw vrienden ken ik eigenlijk alleen J.C. Bloem een beetje *; hij heeft mij gevraagd hem in de St. Nicolaasga van de Lemmer op te zoeken, wat nu wschl. gebeuren gaat. Jany Holst ken ik persoonlijk veel beter, ik was eens met hem in Parijs en hij logeerde tweemaal hier in Gistoux. Wat ik van Climats denk heb je in cahier 4 kunnen lezen. 3. Laat je niet overduvelen door de voorzichtige en gladde techniek van Maurois, die après tout een oninteressant salonmensch is, belezen en gelikt. Zoo'n constructie is altijd ‘goed’; daar hoeven we niet eens meer over te praten. Ceci constaté: à la poubelle! Een glorierijke mislukking, in een ànder streven, zou mij persoonlijk altijd tienmaal liever zijn dan het volledig oeuvre van dit soort auteur. Wat je van Van Schendel zegt, lijkt mij daarentegen zeer waar. Ikzelf heb me aan dat Lamb-Shakespearianisme van hem geërgerd, en nog heel kort geleden, en relisant Der Liefde Bloesems. Alleen, Tamalone (en in de beide ‘Zwervers’) stijgt boven die mooiigheid uit. Intusschen erken ik nu dat je gelijk hebt met Couperus vóór V.S. te plaatsen. C. is ten slotte sterker, en zelfs grooter; ik ben daar nu van overtuigd na lezing van de 4 Boeken der Kl. Zielen. Voor Streuvels voel ik collectief en en-détail niets, en ik kan daar ook niets aan doen; noem het ‘rassenhaat’, voor mijn part, maar al die boeren-miseriën laten me verwoed onverschillig. Het Mannetje alleen-o jee! daar zijn we nog niet over uitgepraat! Wacht tot je de 3 laatste hfdstn. door hebt, en resumeer dan je ideeën erover. Want ik moet in dit geval uitgerekend jouw oordeel hebben en niet dat van Greshoff, Jan van Nijlen of zelfs Jany. Ik vrees overigens dat we het ééns gaan worden over de bestemming van dit boek. Maar ik wou het jou laten zeggen. Nu heel iets anders. Ik heb voor jou iets uitstekends gevonden, voor mijn gevoel. Ken je The Literati of New-York van Poe? (als je het niet kent zal ik je het deeltje eens zenden.) Een reeks artikelen-literaire portretten van tijdgenooten-die succes hebben gehad en schandaal verwekt. Wat zou je ervan denken om een dergelijke serie ‘portretten’ te publiceeren in D.G.W.? * Je gaat nu toch der letteren doctor worden; zooiets ligt dan ook ‘binnen je studiegebied’. Samenvattende artikelen over Holst, Bloem, Buning, Nijhoff, Marsman en wie er maar eenigszins voor in aanmerking komt; je hoeft al die heeren natuurlijk niet zóó in pillen en poeders voor te dienen als Marsman dat doet, je zou er ‘levende portretten’ van kunnen maken, met een minimum van kunst-termen en jezelf telkens geven, tegenover, naast, vóór of achter je ‘sujetten’. Je hebt carte blanche of je begint er niet aan. Je kunt er je ‘zedelijke moed’ en je ‘tact’ mee oefenen! Je bent er overigens dubbel voor aangewezen: 1o. vanwege dien titel; 2o omdat je alles van zoo ver-af kunt overzien. Ik wacht met ongeduld op je antwoord, 4. al zal ik dat eerst over 10, 12 dagen kunnen lezen. Maar ik zal er Greshoff al vast over spreken en ben er bijna zeker van dat hij het een goed idee vindt-het zou dan meteen een rubriek voor jou zijn en eigenlijk interessanter en van een veel minder actueel karakter dan zoo'n kroniek van de poëzij. (Ik bedoel n.l. dat andere kàn Herreman ten slotte nog wel: al is het met allerlei slappe gijntjes en beroerd-hièr zou hij de ballen van terecht brengen. **) Greshoff gaat morgen ook naar Holland (examineeren!) Heerlijk onderwerp van gesprek voor in den trein. Als jij nu maar wil. Overweeg rijpelijk en schrijf dan. Tot over 10 dagen. Steeds van harte je EdP. E. du Perron aan F. Hellens Beetsterzwaag, 21 juni 1929 Frieslande, 21.6.29 Cher ami, Nous voici 1. près des polders du Nord. Il fait beau et comment se plaindre d'un pathelin où l'on vous donne des omelettes au lard à 1 heure du matin? Il paraît que les pêches aussi sont toujours miraculeuses. À part cela, je viendrai bientôt te revoir. Amitiés à Maroussia, la main de ton EdP. Cher ami Je me sens très coupable je n'ai pas écrit longtemps. Ah, vous savez toutes mes pérégrinations mais bientôt une lettre. Merci encore de votre ‘lettre’ préface. 2. Au revoir. Slauerhoff E. du Perron aan F. Hellens Amsterdam, vermoedelijk 23 juni 1929 Amsterdam, dimanche Mon cher ami, Il faut nous tranquilliser: nous croyons avoir laissé ton manuscrit chez toi, dans un journal, car en cherchant dans le train pour le lire nous ne l'avons plus trouvé. Sinon, il ne peut être que chez Greshoff, où j'ai dû laisser mon par-dessus. Ecris-moi tout de suite à ce sujet, et si en a encore le temps, envoie-moi le ms. chez Willink 1.: Keizersgracht 538, Amsterdam. Il faut nous pardonner, nous étions tous deux assez flapis; Slauerhoff ayant mal dormi et moi itou; j'étais du reste assez énervé par les derniers événements à Gistoux. Nous avons du moins été très heureux d'avoir retrouvé chez nous-dans un journal qui d'après nous, devait encore contenir le ms. - ton portrait. A bientôt, j'espère. Slauerhoff n'est pas là pour le moment. Nous ne sommes riens moins que fixés sur ce que nous allons faire. Mais écris-moi chez Willink, c'est le plus sûr. Encore une fois merci et mille excuses. Bien ton EdP. Dieux! que la vie est parfois compliquée-et pas plus intelligente pour cela! (Malraux est parti jeudi, par Moscou. 2. Celui-là, du moins, a l'air de savoir ce qu'il veut faire et le fait.) E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 27 juni 1929 Gistoux, 27.6.29. Beste Burssens, Snel dit antwoord op je brief dat ik vind na 14 dagen in Holland te zijn geweest. Zend de eerste bundel kritieken èn een ex. van de Gedichten naar Mr. J.C. Bloem, Sint Nicolaasga, Friesland-die mij er speciaal om gevraagd heeft, en die ze voor de Gids zou willen bespreken. Kan je dit van de Bock gedaan krijgen? Schrijf het mij anders even. Het optreden van Berckelaers (op aers) is karakteristiek. Benieuwd naar je artikel. Er wordt anders eigenlijk veel te veel geschreven over die cahiers. In D.G.W. mag je er niet over schrijven, dat zou ik erg onaangenaam vinden. Men denkt in Holland al aan een Brusselsch groepje in dat blad: z.g. gevormd door Greshoff, van Nijlen, mij, jou en de mannen van het Fonteintje! Pauvres ahuris! maar ze weten zoo dikwijls niet beter... De Minnedichten? Wat denk je van 12 frs. prix fort, dus 8 frs. voor den boekhandel? Maar desnoods ook minder! Vijf, zes francs? Later beter-en steeds van harte je EdP. Wat zeg je van het surrealisten-nr. van Variétés 1.? Heere, Heere, wat een pover ploertendom! wat een drekkerige cabotinage! Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan N.A. Donkersloot Gistoux, 27 juni 1929 Gistoux, 27.6.29. Beste Donker, Thuiskomende, onder een heel pak andere pampieren je brief gevonden en je bespreking van B.G.a.E. 1.-Wat dit laatste betreft, daar sta ik ongeveer zoo tegenover (je moet aannemen dat ik zoo objectief mogelijk ben): Als verschijnsel op zichzelf, als boek, heb je m.i. den bundel onderschat, d.w.z. tè verward gevonden, en zelf te veel naar humor gezocht, waar de verhalen eigenlijk iets anders bevatten (het verhaal Ieder zijn kwelling bijv. is werkelijk in de lijn van het ‘sinistere’, om met Engelman te spreken); maar als kritiek van mijn houding: d.w.z. van wat ik tenslotte bereikt heb in vergelijking met wat ik zou kunnen (=moeten) bereiken, ga ik geheel met je accoord. M.a.w., wat er aan raadgevingen in dit stuk zit, is met het oog op de toekomst geschreven, en als zoodanig aanvaard ik het niet alleen, maar zou ik het, in jouw plaats, ongeveer zóó gezegd hebben, of beter: zoo gedacht. - Nu het derde punt: de manier van schrijven, het ensemble van het stuk als kritiek: als zoodanig is het een van de beste die ik tot dusver van je las, en waar Marsman en passant gewoonweg stommiteitjes en oppervlakkige lulligheidjes ten beste gaf over Stendhal en Gide, zijn jouw meer algemeene opmerkingen, aan het begin en aan het eind, raak en goed. * Je overdrijft (dit ook in het algemeen opgemerkt) toch een beetje in de richting van de humor, van het salutair-clowneske. Er is ook iets anders waar wij m.i. behoefte aan hebben **: een zekere scherpte, iets wat noch ernst is noch humor, dat in wezen met het eerste verwant is en in uitdrukking met het tweede. Slauerhoff heeft het dikwijls, overal eigenlijk waar hij niet zuiver poëtisch is of openlijk het avontuur en den conquistador verheerlijkt. Ik zend je gelijk hiermee IJzeren Vlinders van Blijstra. Daar is het ook in, maar voor mij soms te ‘goedig’ (wat jij misschien wel sympathiek zult vinden). Schrijf me eens wat je van dit eerste bundeltje denkt. Engelman schreef er in de Nieuwe Eeuw een groote kritiek 2. over met zinnetjes erin als: ‘nu ik door de kleine hel van Blijstra's boekje ben gegaan’, maar daar is hij Engelman (R.K.) voor. Schrijf me vooral wàt je er het beste in vindt. Zoodra ik Gr. weer zie zal ik hem dus zeggen dat je liever de poëzij-cronijck hebt; dat is afgesproken. Alleen zal je er wat op moeten wachten. Ik vond thuiskomend ook een kleine postwissel van Strengholt; het schijnt dus werkelijk dat hij weer betaalt! Deed hij het jou ook? Tot slot: dat ik met groot genoegen kennis met je heb gemaakt (van aangezicht tot aangezicht 3.). Het had me kunnen tegenvallen en dan had ik er beleefd over gezwegen... Het doet me vooral genoegen dat je nog grooter en sterker bent dan op je portretjes en ook dat je zoo helder uit je kluisgaten kijkt. Ik heb overigens-zoo is ‘het Leven’!-ons prettig samenzijn moeten betalen met een ellendige thuisreis: conversatie met een ellèndig wijf, een artistiek bijgespijkerde française, thuis bij Van Hecke en de Brusselsche surrealisten. Het laatste half-uur was één over-en-weer ketsen van glimlachende hatelijkheden. Wat heeft me in Godsnaam bewogen dat leliebel aan te spreken? ik zal in sommige opzichten nooit wijzer worden. In Brussel meteen door een paar kennissen ingelicht over de laatste manifestaties van de surrealisten, o.a. tegen mijn vriend Malraux (die naar Perzië is); God, God, wat een ploertendommetje!-Maar daar hoeft men zelfs niet één letter meer aan vuil te maken. Het zal óók wel dood bloeien, dat beweginkje; die knullen voelen zich al zóó uitgekotst in Parijs, zei me iemand die het weten kan, dat ze dolblij zijn nog wat lawaai te kunnen maken in een nummer van de Belgische Variétés. Nog één, twee jaar, dan zijn ze in hun eigen drek verzopen. Beste wenschen voor het komende doctorschap, . mijn groeten aan je ouders, en de hand van je EdP. Misschien is dit briefje hier en daar wat onduidelijk, maar ik schrijf onder aanhoudend gepraat om mij heen, iedereen schijnt mij wat te moeten vertellen, terwijl ik eraan bezig ben. Je zendt me toch, hoop ik, je dissertatie? Als je den roman van Eef Lidth 5. zou willen lezen, zeg het me dan. Ik lees op het oogenblik Hélène Marveil, dat je in dat stuk over Couperus signaleerde 6.; heb er overigens nog geen oordeel over. Wel over den stijl van Stort: die is over het algemeen zeer aangenaam beschaafd, maar slaat bij oogenblikken opeens in een potsierlijke deftigheid over. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 27 juni 1929 Gistoux, Donderdag. Beste Jan, Gisteren ben ik uit Holland teruggekeerd, na vele omzwervingen met en rond Jany, Jacques, Slauerhoff (die weer op komst is) en een laatste bezoek aan Anthonie Donker (in Rotterdam). Ik heb vandaag voor het laatst je bloemlezing 1. nagezien-in ms.!-en er, na rijp beraad, de inhoudsopgaaf uit gehaald (onnoodig voor ons en in 30 exemplaren), om, in de plaats van die vier blzn. twee langere gedichten te geven, n.l. De Zwaluwen en Aan Charles Péguy. En nu gaat overmorgen: Zaterdag, het ms. in Breuer's handen over. (Sander had alles weer laten slapen). Weet je dat Atie's verjaardag Zaterdag gevierd wordt? Ik ga er met Simone heen; kom jij er ook? Ik zou je graag terugzien en heb je wschl. ook van alles te vertellen. Je hebt vast de hart. gr. van Jany en Jacques. Groeten aan Griet, ook van Simone, en de 5 van je Ed. E. du Perron aan A. Roland Holst Gistoux, 27 juni 1929 Gistoux, 27.6.29. Beste Jany, Om allerlei redenen, maar vnl. vanwege een afgrijselijke gedelabreerde garderobe - geen schoon hemd meer en geen fatsoenlijk boord-geen wasch- en badinrichting in Friesland te bespeuren-men poept in tonnen, enz. enz. - bref, om allerlei redenen, te lang en te moeilijk om te beschrijven, ben ik Bergen voorbijgespoord et me re-voilà à Gistoux. Simone heeft je een mooie brief met fouten geschreven, naar het schijnt; tout va pour le mieux en daar zelfs Slau serieus in aantocht is, zou ik nu maar probeeren in Augustus over te komen-of wordt het een winter-bezoek, en dan in Brussel? Mijn moeder maakt zich ongerust dat je neurastheniek gaat worden in Bergen en neemt zich weer voor je te schrijven. Wat te vertellen van de St. Nicolaasga(den) 1.? Ik heb er allergezelligst gelogeerd; Jacques verwoed uitgehoord over zijn 1001 boeken, die hij niet heeft gelezen (hij geeft voor versteld te staan van alles wat ik las en vindt mij een verdwaasd literator), verder mij kostelijk geamuseerd met allerlei boutade's van hem, rijkelijk anisette gedronken (wederom tot zijn welwillende minachting) en nachten opgezeten waarin wij, ma foi, soms krom zaten van het lachen (o.a. over de gedichten van dien jongen Koch van wien ik je wel eens vertelde en die nu gepubliceerd schijnt te hebben * onder den schuilnaam van Adolf ter Haghe 2.). Ten slotte een soort buikloop gekregen-wschl. toch niet alleen van het lachen. De laatste nacht mijn hart opgehaald aan stormgeloei en kletterende regen, mij in ‘Wuthering Heights’ gewaand en geen oog toegedaan-ook vanwege de vele sigaretten die ik Klaartje had helpen rooken. Gisteren in Rotterdam nog even Donkersloot gezien die mij na brieven en portretten nòg meer is meegevallen. Toen in den trein een idioot gesprek gevoerd met een Fransch leliebel dat ik-God mag weten waarom!-had aangesproken. Lafcadio 3. had zichzelf, na zóóiets, veroordeeld tot minstens 15 punta! God-God, wat ben ik dikwijls toch nog een allertreurigst soort idioot! Dat malle wijf, dat zichzelf nog voor een beauty hield, en dat, door al de glimlachende hatelijkheden heen die we elkaar verkochten, het nog noodig vond haar neus te poederen en haar mutsje op en af te trekken om me te laten zien tot welk een prachtige kleur zij haar haren ontkleurd had,-dat mensch, dat opeens met een film-operateur getrouwd scheen (of bleek), was op de hoogte van-ik bedoel het niveau ook-van P.G. van Hecke en die Brusselsche surrealistjes, zonder zelf overigens, zei ze, surrealiste te zijn... Bon! bij aankomst in Brussel van Chevasson gehoord dat de heeren Breton en Aragon een stukje hebben gelanceerd over ‘l'escroc Malraux’, in een speciaal surrealisten-nr. van Variétés. Ik heb je opeens weer je verre onverschilligheid voor het ‘literaire leven’ benijd. Wat zit dat ‘leven’ toch vol met allerlei ploertigheidjes, en inderdaad, hoe volkòmen verschillend is dat alles van ‘waar het op aankomt’. Ah! een vraag te beantwoorden nog: Jacques en Klaartje gaan op het oogenblik uitstekend samen. Ik heb het idee dat Kl. muurvast van hem houdt et pour cause. Hij is alleraardigst voor haar, met haar, hij laat haar lachen. Een overrompeling is ten slotte altijd mogelijk, maar ik heb volstrekt niet het idee dat Kl. zoo maar een andere richting uit zou gaan; ik heb het expres met haar over die bohème-spelletjes gesproken en zij vindt ze humoristisch, wat een goed teeken is. Ze was tegenover mij zeer spraakzaam en vertelde mij allerlei kluchtige schandaaltjes, zooals die onder breeddenkende families van en om ‘de Kring’ plegen plaats te hebben. Summa summarum: vooreerst lijkt alles me gezond (als ik 't zoo noemen mag.) Slauerh. had denzelfden indruk. Morgen ga ik naar Br. om dien dokter te bedanken en je een tweede flaconnetje te sturen. Laat daarna weer eens wat van je hooren. - Het beste! La patte van je Ed. E. du Perron aan W.A. Kramers Gistoux, 30 juni en 1 juli 1929 Gistoux, Zondag. Beste Kramers, Zou je me de foto van Anth. Donker, die Jan van mij kreeg, willen (laten) terugzenden, vóór ze misschien wegraakt? Ik heb vroeger maanden moeten wachten op een kiekje van P. van Ostaijen. - Bij voorbaat dank. Wat die afdrukken betreft, die ik je eens vroeg: eerst kreeg ik een briefje daarover of ik ze wou betalen. - Ik schreef terug van ja. - Ander briefje, van Esser, dat ik ze natuurlijk gratis kon krijgen, maar dat ik zou moeten wachten. Ik wacht nòg, natuurlijk. Zou jij de cliché's niet kunnen opvragen en naar Jan overmaken, op mijn kosten? In Brussel heb ik die afdrukken in twee dagen; de cliché's krijg je dan onmiddelijk terug. Het gaat om het portret van Geerten Gossaert (op den omslag van het Januari-nr. 1925) en het cliché van Léautaud uit het Maart-nr. van dit jaar. De rest zal ik maar opgeven; in de beteekenis van ‘ervan afzien’. - Zou het geen aardig idee zijn om Anth. Donker een interview te laten afnemen door Pannekoek, profiteerend van zijn verblijf in Holland? Hij is er tot ±15 Juli, om te promoveeren, en gaat dan naar Davos terug. Zijn adres is: Spoorsingel 11, Rotterdam. Verder heet hij, zooals je weet, bij den burgerlijken stand, Nico A. Donkersloot. Dit interview wordt vast beter dan dat van Den Doolaard, als je mij gelooven wil. Tot nader. Met hart. gr. steeds je EdP. P.S. - Ik had ook wel graag een afdruk van het portret van Gide dat bij het art. van H. van Loon is gegaan, àls het tenminste geclicheerd wordt. Dat dan, eventueel, er bij, please. P.P.S. Ik ben Greshoff in Brussel, stom genoeg, misgeloopen en weet nu weer niet waar hij zit in Holland. 2e deel, Maandag. Beste, Daar komt net je briefkaart binnen, dus ik opereer mijn enveloppe en schrijf er het volgende bij. Ik ben geroerd door de waarde die je schijnt te hechten aan mijn schrijverij óver andere schrijverij, maar heusch, voorloopig waag ik mij er toch liever niet aan. Anders gezegd, voorloopig heb ik er mijn bekomst van: des te meer, waar ik niet in staat ben iets ander te presteeren. Je kunt natuurlijk je engel aanschrijven, maar doe het niet voor mij. Je begrijpt wel dat in laatste instantie fl. 10. - of fl. 5-voor een artikel mij om het even is; het zou alleen zijn om 's mans onjuist gevoel voor verhoudingen wat beter in te stellen. Zoo'n poen zou, après tout, moeten begrijpen dat, als men een medewerker van Astra of Nova, of wat is het dat-i ook al ‘dirigeert’, fl. 25. geeft voor een strontverhaal van 2 blzn., dat men een eenigszins behoorlijk medewerker van D.G.W. dan niet fl. 5. geeft voor een artikel van meer dan 4 kolom. Maar nogmaals, dit zijn theorieën van ‘algemeene strekking’, en waarvan een ander misschien kan profiteeren. (Ik denk weer aan Anthonie Donker, die een perfect medewerker kan blijken-vond je dat niet een voortreffelijk stuk, over Couperus?-en die niets liever vraagt, vooreerst nog, dan een vaste rubriek te hebben in D.W.G., maar die natuurlijk ook spoedig zal bedanken als de engelen hem fl.5. voor een groot artikel offreeren.) Het speet mij ook je niet te hebben ontmoet-evenmin als Henri Mayer-en tot het laatste oogenblik heb ik gepoogd jullie in den Haag even op te zoeken, maar mijn terugtocht was om vele redenen overhaast en ik moest nog even in Rotterdam zijn ook, zoodat ik absoluut geen tijd vond. Een volgend maal beter, en ‘de kruik’ kunnen we misschien in Brussel ook nog wel eens tusschen ons opstellen. Tot ziens dus, vroeger of later! Steeds je EdP. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 2 juli 1929 Gistoux, Dinsdag. Beste Jan, Wat zou je ervan denken om, als je toch vacantie hebt, weer een dag of twee in Gistoux te komen? Weet je ook dat hier een nieuw pension de familie geopend is, iets verder dan het café waar jij gewoond hebt 1., schuin tegenover dat ‘café de la Filature’? Het zal daar wel goedkooper zijn dan in het andere; het is in een lang wit gebouw vlak aan de straat. Dit voor het geval je met Griet en de kinders wat langer zou willen blijven. Hier zijn voor het oogenblik geen kamers genoeg, omdat mijn moeder een kamer heeft gegeven aan haar nieuwe ‘gouvernante’ en omdat Slauerhoff wordt verwacht. Jullie zouden met zijn allen toch minstens 3 kamers moeten hebben, niet? bijv. de groote logeerkamer en twee kleinere. - Waarom zou je niet weer eens wat komen? Dan maak je meteen wat beter met Sl. kennis, die een verbazend geschikte kerel is, met wien is half Friesland ben doorgeloopen en -gereden (in een hotsend Fordje). Ik vertel je de rest mondeling wel. Schrijf me anders waar je me zoudt kunnen ontmoeten; maar beter, schrijf me wanneer ik je met de auto moet komen halen. Groeten thuis, ook van Simone, en als steeds je Ed. P.S. Ik zelf ben Jan Gr. misgeloopen en Zaterdag ging het feestje niet door. Die arme Kees 2. heeft het weer zoo te pakken gehad. P.P.S. Ik zend je gelijk hiermee de exx. terug van je bundels die je me afstond. De bloemlezing is n.l. in druk!-en ik weet dat je zelf niet veel exx. meer hebt. E. du Perron aan H. Mayer Gistoux, 4 juli 1929 Waarde Heer Mayer, Ik ontvang daar de Fiona Macleod, 1. een bundeltje van Th. de Vries 2. en Verloren Vaderland van Otten. Het laatste zend ik u terug-want dat boekje ken ik sedert lang, en ik heb het wschl. niet besteld; maar, het is mogelijk van wèl, en dan in een toestand van verstandsverbijstering ou à peu près!... Heb ik het misschien op een kaartje geschreven, uit Bergen 3.? Dat kaartje schreef ik terwijl Holst druk met mij sprak; de bedoeling was dat u mij zoudt zenden: Voorwaardelijk Uitzicht van Victor van Vriesland. Kunt u mij dat boek dus nog bezorgen, inplaats van dìt? Voor het zoontje van Greshoff zou ik op mijn rekening nemen: ‘De Ongelooflijke Avonturen van Bram Zus-en-Zoo’ 4.; Gr. zal u den juisten titel wel hebben opgegeven. De schrijver heet, geloof ik, Roggeveen? Wanneer krijg ik antwoord? Met beste groeten, steeds uw EduP. Gistoux, 4.7.29. 2. Vanmorgen kwam uw antwoord-gelukkig dat mijn brief nog niet de deur uit was. - Ik zend u, gelijk hiermee, de gewenschte 10 exx. Hooft 5.; ik heb er nog 3 hier, en volgens Keuls moeten we nog een 160 exx. van dien zonderlingen heer Dinger ontvangen. Mocht u de firma Nijhoff ertoe kunnen brengen die oplaag over te nemen, dan zou u mij er een groote dienst mee bewijzen (al was het voor een prik, de exx. hoeven dan niet naar België terug, en het minste is beter dan niets). Een Voorbereiding wordt vernietigd, maar er verschijnt toch een soort 2e druk van; d.w.z. ik werkte de beste stukken om, die nu de helft vormen van een volgenden roman, die wschl. heeten zal: Een Mannetje Alleen. 6. (Het ms. is op het oogenblik bij Jany Holst.)-Dinger ontving, alles bij elkaar, 80 exx. Ik geloof dat hij er nog geen 20 van heeft verkocht. Aan het Handelsbl. zeggen dat u nadere inlichtingen 7. verwacht. Dat doe ik n.l. - Helaas! voor the Woman in White! Van Vincent Haman liefst een 1e druk. - Neen, Andersen heb ik liever in het Hollandsch. Was er niet nog een uitgave in 2 dln., gewoon formaat, bij Cohen of zoo? Anders deze zelfde, van Mevr. van Eeden-van Vloten, maar zonder die prentjes in kleuren. - Als die verzen van ‘Mien Proost’ 9. niet tè duur zijn, zend u ze mij dan. Laat ons zeggen: tot fl. 2. - Hart zonder Land las ik bij Jacques. Het zijn geen essays, maar verhaaltjes; aardig gesteld maar mij toch te broeierig, te puberteits-achtig. Jan kwam gisteravond in Brussel terug, maar ik zie hem eerst Zaterdag. Wanneer zien we u dus in Brussel? Ook Zaterdag? Maandag? Met hartelijke groeten, uw EdP. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux 5 juli 1929 Beste Jan, Zou je even willen zien, hetzij in de Lettres à la Présidente van Gautier, * hetzij in die studie van Dufay òver dat boek (als je die nog hebt), of daarin zich nog bevindt.. een portret van Mme Sabatier door Clesinger (reprod. v/e buste, niet de liggende vrouw met de slang). Zoo ja, zou je die dan in je bagage willen stoppen, als je Maandag hier komt? Bij voorbaat dank. Je E. Neem ook alle enveloppen, notitieboekjes en dgl. mee, uit die mand. 2. Laat alleen alle boeken vooreerst er nog in, en ook het groote ms. van Trois Filles de Leur Mère. 3.-De brieven van Pia ook eerst nog wat laten liggen. - Bij voorbaat veel dank. Gistoux, Vrijdag. E. du Perron aan N.A. Donkersloot Gistoux, 8 juli 1929 Gistoux, Maandag. Beste Donker, Greshoff zalje geschreven hebben-of anders nog schrijven-dat hij 17 Juli a.s. eerst uit-geëxamineerd zal zijn en dus 's nachts-de nacht van dien datum!-in Brussel terug kan worden verwacht. Zou je het dus zoo kunnen inrichten dat je, als je den 16en hier komt, den 19en eerst weggaat? We zullen goed voor je zorgen-maar in de eerste plaats moeten we natuurlijk vermoeienis vermijden. Ik beschik wel over een auto, maar toch, ook zóó zou het vermoeiend kunnen worden, als je te veel menschen op één dag zou moeten ‘afdoen’, of teveel heen-en-weer rijden tusschen G. en B. Bedenk dit dus goed. Stel dat je den 16en aankomt, dan gaan we direct per auto door naar Gistoux (d.i. 3 kwartier verder) en je rust dien avond dan maar uit en den volgenden dag ook. Een kleine wandeling hier zal je niet vermoeien. Den 18en zouden we dan Greshoff in Brussel kunnen opzoeken, en dan kan ik het vooruit zoo inrichten dat we Jan van Nijlen ook nog zien-bij hem op 't bureau of bij Greshoff-en, als je erop gesteld bent, ook Eef Lidth. Daar zullen we 't dan bij laten, vind je niet? als je teveel menschen bijeen ziet, heb je er trouwens niets meer aan. - Wat Slauerhoff betreft, je hebt kans dat je dien reeds in Gistoux treft, maar zeker is het niet-zooals niets met hem zeker is. 1. Waarschuw me tijdig vooruit; bijv. een week. * * * Dit afgedaan, nog wat over je boek. 2. Ik las er reeds de 2 eerste hfdstn. van en waarachtig, je geeft me lust die mannen van '80, naast je tekst, weer wat ter hand te nemen! Het eerste hfdst. is m.i. wat te veel naar één conclusie gedreven, de conclusie die noodig was voor je thesis; maar hfdst. 2 is uitstekend: klaar, volledig, boeiend. Over de rest later, na diepgaande studie (ĕhm...) van mijn kant. Nu wat die stelling betreft: de Nieuwe Gidsers romantisch,-daarop moet men wel ja antwoorden, zooals je het voorstelt; maar het zou neen zijn als men ‘romantiek’ neemt in den zin van ‘barok’ eigenlijk. Dan natuurlijk zijn Hugo, Byron, Shakespeare en Rembrandt ook, romantisch in den vollen zin van het woord (hoe groot of hoe klein de echtheid in hun werk ook zij) en dan zijn Kloos, Van Eeden, enz. het après tout toch weer niet. Hoe meer ik over dien term ‘romantisch’ nadenk, hoe minder hij mij zegt. Ik geloof dat er ten slotte twee groepen van kunstenaars zijn-en van mènschen-: zij die gerevolteerd zijn tegenover het absurde leven (revolutionnair, romantisch met en zonder verlangen naar beter, opstandig, enz.) en zij, die, ondanks alle nuancen, vinden dat, in laatste instantie ‘tout est pour le mieux dans le meilleur des mondes possibles’ 3., vooral met een andere wereld op den achtergrond. Als men de persoonlijkheden afzonderlijk beschouwt, kan men gaan praten over 1001 kleinere of grootere détails, nuancen, enz. - maar grof genomen behoort iedere kunstenaar min of meer tot groep 1 of groep 2. En als je onze generatie bekijkt, dan krijg je weer, zonder moeite eigenlijk, een soortgelijke indeeling. De jong-katholieken behooren-ambtshalve, zou ik haast zeggen-tot groep 2. Evenzoo Marsman, nadat hij het Paradijs herwonnen heeft en met een ‘dictatorschap’ over dat j.k. groepje werd beloond. Tot groep 1 behoort, zonder twijfel, Slauerhoff; behoor ik ook, uithoofde van mijn hondsch en moerassig karakter 4., en ook omdat de ‘humor is... een houding waarmede de romanticus zich het raadselachtig leven draaglijk maakt’ (p. 18-19 van je boek); behoort Blijstra (vgl. de ‘kleine hel’ volgens Engelman), behooren nog een paar anderen (welke dan ook weer de mate mag zijn van hun talent). En, in tegenstelling met den Nieuwen Gids-tijd, toen alle jonge kunstenaars, Van Eeden ook, in het begin, vrijwel tot groep 1 behoorden, is deze groep op het oogenblik in Holland weer de minderheid. Men heeft weer zooveel troost gevonden, en zooveel hoop, in de literatuur. Jij ook, beste Donker, behoort tot groep 2, alleen met een volkomen afwezigheid van wat bij de jong-katholieken een houding-een voorgeschreven houding-is, oprecht of minder oprecht, dit doet er weer niet toe. Die jonge man Smit, die immers het tegendeel is van een jong-katholiek (?), 5. behoort ook tot groep 2, verder Willem de Mérode en wie al niet?-(wat geldt is altijd, ten slotte, het talent-maar als we toch aan het indeelen zijn....) Den Doolaard: groep 1 (maar met gebral), Theun de Vries (daar ben ik niet zeker van!), H. de Vries (groep 1 ook)-en heelemaal tusschen de twee in, niet weifelende, maar commercieel coquetteerende met de twee, iemand als Urbanus van de Voorde, met zijn gym-nastiekmeesterssmoelwerk, dat ik, nog liever dan zijn gat, met mijn schoenzolen zou willen bewerken. Et sur ce-neem ik weer afscheid van je, in de hoop spoedig wat van je te hooren-en keer tot je rijpe boekwerk terug... Als steeds je EdP. - Van Gr. vernomen dat je ook nog de Dom-prijs kreeg. 6. Nieuwe gelukwenschen! Zou het nog wat zoo doorgaan? E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 12 juli 1929 Gistoux, Vrijdag. Beste Jan, Vergeet niet mij bij gelegenheid tenminste de vertaling van je bespreking van Passe-Temps 1. te zenden. * Ik vond vandaag een nieuwe titel voor mijn bundel, die mij eenvoudig en goed (en goed-klinkend) lijkt: Parlando. Volgens het woordenboek: ‘meer sprekend dan zingend’-dat is dus perfect. Het is misschien, après tout, en ook voor Sander's catalogus, zooals je zegt, beter dan De Vogel Rock 2.; en het schrikt de koopers misschien minder af-(och Heere! daar moeten wij rekening mee houden.....) Van Slauerhoff nog geen telegram; die zal dus eerder Zondag dan Zaterdag komen, en misschien eerder later of niet dan Zondag. Overigens geen nieuws. Groeten aan de jouwen en steeds je Eddy De juffrouw van ‘Bénosèr’ 3. staat, geloof ik, op de nominatie van uit den kasteele verdreven te worden. Sic transit ce qui n'a même pas été la Gloire du Monde. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, vermoedelijk 13 juli 1929 Gistoux, Zaterdag. Beste Burssens, Ik heb nog steeds niet voldoende Minne-Dichten; ik zal er dus naar Holland over schrijven. Vraag bij gelegenheid aan dien representant van ‘De Spiegel’, hoeveel hij zou willen en voor welken prijs. Of moet dat dezelfde zijn? Toch niet minder, in ieder geval? Ik heb er niet bepaald op tegen dat je die brieven publiceert, mits die van Paul in de eerste plaats uitkomen en de onze dus dienen om dààr relief aan te geven. Of is het je bedoeling met die korrespondentie (die ik mij natuurlijk niet goed meer herinner) een afgerond geheel te vormen over een bepaalde kwestie? Schrijf er dan noten bij, waar dat noodig is, en geef een kleine inleiding, zoodat het ensemble een soort artikel vormt. 1. Ik ben benieuwd naar je bundel en zou het jammer vinden als er niets van kwam. Kan je het geld niet bijeen brengen (b.v. door een paar schilderijen te verkoopen) en het tòch maar probeeren? Ik heb er Greshoff over gesproken, maar hij zegt dat voor Holland ook Jespers niet genoeg bekend is; je zou het dus bijna geheel van Vlaanderen moeten hebben en dat is het lastige ervan. Wie dacht je als uitgever te nemen? ‘In eigen beheer’ lijkt mij altijd ongewenscht. Heb je al een goeden titel? Met hartelijke groeten, steeds je EdP. Ik merk bij het overlezen dat ik dezen brief half in de Vries en Theewinkelsch, half in Kollewijnsch geschreven had. Ik verbeter hem. Dan maar héélemaal Theewinkelsch voor deze gelegenheid! Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, vermoedelijk half juli 1929 Beste Burssens, Gelijk hiermee zend ik je een ex. Hooft, maar meerdere exx. kan ik je nog niet geven-omdat ik ze zelf nog uit Holland verwacht. Misschien neemt de firma Nijhoff ook wel de oplage over. De twee prospecti zal ik zien te plaatsen. Ja, denk om die exx. voor Bloem. Tot nader en steeds je EduP. Die bundel kondigt zich aardig aan. Maar de titel lijkt mij niet zo erg goed. Waarom ‘klemmen’? waarom zo dreigend, boven een bundel poëzie? Daarentegen is: Voor kleine Saxofoon 1. heel aardig. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, vermoedelijk 18 juli 1929 Beste Sander, We hebben hier net de Chineesche verhalen in elkaar gezet. Het geheel zal net zoo'n boekje vormen als Mo Yang Ke; het zou dus wel aardig zijn, vind je niet? om deel 1 onder den naam van Ravenswood (John) en deel 2 van Slauerhoff (Jan Jacob) in de serie Luchtkasteelen onder te brengen. Zend me omgaand, please, dat stukje over Het Lente-Eiland, dat hièrbij komt. Er moeten nog eenige namen anders worden gespeld. Ik doe dan alles bij elkaar en kom je den bundel kant en klaar ‘overreiken’ als we weer naar Brussel gaan. Tot spoedig! Hart. gr. van Slau en je Ed. Gistoux, Donderdag. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 23 juli 1929 Gistoux, Dinsdag. Beste Burssens, Ik zond je enige dagen geleden een ex. Hooft; dat zal dan wel weggeraakt zijn? Ik zend je nu een ander, maar heb er nu nog maar 2 over hier; ±160 moet Dinger nog altijd terugleveren. - Titel voor je bundel? moeilik zó te vinden. Ik zou alles eens bijeen moeten zien. Vind je Cascade's niet aardig, of iets dergelijks? een goed Nederl. equivalent daarvan? Ik zou een korte titel nemen. Eén of twee woorden. - Die heer Lonnes 1. is mij geheel onbekend, maar ik weet dat hij verzen van Slauerhoff vertaalde en dat hij niet een Duitser maar een Duits Zwitser moet zijn. Als hij er voor voelt om het Gebed b/d H.D. te vertalen heb ik er natuurlik niets tegen, maar ik korrespondeer er liever niet over met de man zelf. Laat ik er jou dus maar de vrije beschikking over laten; je kent wschl. ook beter Duits dan ik. Tot nader. Steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, tussen 18 en 24 juli 1929 Beste Sander, Zie je of hieruit de plaatjes van Alexeieff herkent ende houd dit onmisbaar document aan voor de Pouchkine. Er hoort overigens in, behalve de vijf verhalen, een levensschets van J.P. Bielkine. Kan je mij misschien opgeven de manier waarop in den vorige Chineeschen bundel: Po Tsju I (of Po Chu I, of Po Sju I) en Yuan Tsjen (of Sjen) gespeld zijn?-Het is een misère met die transcripties. Zend me ook spoedig het Lente-eiland. Groeten van Slau, de poot van je Ed. E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 24 juli 1929 Gistoux, mercredi. Mon cher ami, Impossibilité,-cette fois-ci de mon côté: tu vas voir pourqoi. Ma mère qui se reposait un peu, depuis qu'elle avait une cuisinière, a dû expulser celle-ci du château, parce qu'elle avait vidé à peu près notre cave, de sorte qu'on l'a vue, durant trois jours, saoule comme Silène et dégueulant dans toutes les pièces comme un Triton. Elle est partie hier soir. D'autre part, Slauerhoff 1. est parti en toute vitesse en Hollande, son père étant gravement malade. 2. J'ai reçu ce matin un carte de lui, en même temps que la tienne; situation désespérée: apoplexie et coma diabeticum, question de quelques heures. Il pense pourtant revenir ici-mais quand? Samedi ou la semaine prochaine?-ce sera après l'enterrement, l'ouverture du testament, etc, etc. Vu tout ici, je préfère te voir un peu plus tard, et de préférence dans la journée. Pourquoi pas un dimache, si Delgouffre 3. ne peut s'absenter de ses affaires les autresjours de la semaine? Que penses-tu de dimanche prochain, en principe? Pia est à Knocke. 4. Personne n'a des nouvelles de Malraux, ce qui commence à devenir inquiétant. Amitiés à Maroussia, et tous mes voeux. Tiens-moi au courant de l'Evénement! Ton EdP. P.S. Il paraît que M. Thialet s'est mis à engueuler M.M. Gide, Roger Martin du Gard, Malraux ‘et autres’, au bénéfice de M. Julien Green, et que le tout paraîtra dans Nord II 6.? Est-ce que, à Liège aussi, on est sujet aux coups de soleil? ou ce jeune homme serait-il idiot de naissance? E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 12 augustus 1929 Beste Jan, Ik heb Breuer geschreven dat hij bij jou de 30 exx. van je bundel 1. moest laten brengen, zoodra ze klaar waren; je zult ze dus eerstdaags wel ontvangen. Jij zorgt dan wel voor de kleine verdeeling. Het adres van Donker is: Dr. N. Donkersloot, Pension Rychner, Davos-Platz (Suisse). Het adres van Jany: Nesdijk, Bergen-binnen (N.H.). Slauerhoff zit wschl. dan nog wel hier. Overigens geen nieuws. Er is weer poep geweest, zou Eef zeggen, maar dat behoort tot de normale orde der dingen. Ik ben leeger dan ooit en alleen nog maar als een copieermachine voor Slauerhoff 2. te benutten. Dag! Steeds je Eddy. Gistoux, Maandag. E. du Perron aan A.A.M. Stols Brussel, 1. tussen 12 en 20 augustus 1929 Beste Sander, Tevergeefs beproefd-tot tweemaal toe-je te pakken te krijgen. Ziehier waar het om gaat: Wil je zoo spoedig mogelijk doen drukken: Parlando, een verzenbundel van 3 vel, die ik hier achterlaat (de copy ervan, wel te verstaan). * Verder vraagt Slauerhoff je wat te wachten met de compositie van zijn Chineesche bundel. Daarbij wilde hij nog doen: de Chineesche verzen die ik bij mijn bundel doe+drie Chin. verhalen die nog in Holland. - Als het absoluut niet meer kàn, wil hij die verhalen wel ergens anders zien te publiceeren, maar de gedichten moeten er bij. Zou je er Maandag zijn? Ga je de verzamelde gedichten van Krishna Murti uitgeven in het Argentijnsch (vertaling van Madme Guiraldez)? Tot spoedig ziens hopen we. Je E. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 18 augustus 1929 Gistoux, Zondag. Beste Jan, Neen, aan een handteekening van mij heeft men niets. 1. Het beste is dat jij de exx., voor verkoop bestemd, voluit teekent en de andere, voor de vrienden, waarin je wschl. dus toch het een of ander schrijft, parafeert. Ik brand van verlangen om het boek te zien, zend dus zonder verwijl 3 exx. hierheen, n.l. dat voor mijn moeder, dat voor Slauerhoff en dat voor mijzelf. Simone is weer flink in de lappenmand: barstende hoofdpijn, al vijf dagen lang. Groeten thuis en de hand van je Ed. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 21 augustus 1929 Gistoux, Woensdag. Beste Jan, Veel dank voor den bundel, en voornl. de weidsche en sierlijke opdracht! Maar van het omslag ben ik zéér verschrokken. Ik heb onmiddellijk een brief aan Breuer geschreven met verzoek het andere, gekozen omslag te laten drukken. Wacht dus met verdere verzending tot je dat hebt. Dit is armzalig! Mijn moeder is zeer in haar schik met haar exemplaar en laat je uitnoodigen tot een spoedige nieuwe verscherping van het heimwee. Zou je niet eens komen als de Greshoven hier zijn? d.i. vanaf morgen (Donderdag). * Slauerhoff gaat morgen of overmorgen weg: naar het Zuiden, i.c. Corsika (een ander schoon eiland). Hij laat je hartelijk danken voor het hem toegedachte exemplaar. - In het mijne moet je bij gelegenheid de opdracht overschrijven. Die moet volgens mij n.l. achterin, en dan met je vulpen, met paarsen inkt geschreven worden, omdat ik je schrift altijd zóó voor me zie. Ik kom je wel eens in Br. ermee opzoeken (met het ex., niet met den vulpen), of anders, doe het hiér, kom het hièr doen, zoo spoedig mogelijk. De auto is voor minstens 8 dagen ter reparatie, de Gr. komen met den trein; maar als je dat ervoor over hebt... Nu, oude Jan, tot spoedig en nogmaals dank! Steeds je Eddy Zend mij nog één gewoon exemplaar. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 21 augustus 1929 Gistoux, Woensdag Beste Sander, Slau vertelt me-ongeveer ‘bij toeval’ dat in een curieuse collectie die hij in Amsterdam heeft, een Duitsche uitgave genaamd The Amethyst 1. een zeer mooi, onuitgegeven gedicht van Poe voorkomt, getiteld: Leoneni (niet te verwarren met Lenore). Als ik begin volgende maand naar Amsterdam ga, zal ik het voor je overschrijven; dan kan het als attractie in je verzamelde gedichten van Poe voor Engelsche bibliofielen. - Zend mij gauw, please, de rest v/d drukproeven van Nutteloos Verzet en de nieuwe proef van Mo Yang Ke. Hart. gr. van steeds je Ed. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 22 augustus 1929 Gistoux, Donderdag. Beste Jan, Ik schreef je gisteren, na ontvangst van den bundel; ook Slauerhoff heeft je ‘eigenhandig’ willen bedanken; een brief van mijn moeder volgt. - Vanmorgen kwam jouw briefje doet precies wat je zelf wilt, en dit spreekt, vind ik, toch vanzelf? Wat dus de exx. voor Nijhoff betreft, stel dat er 5 of 6 overblijven, dan is dat ook goed. Met het ex. voor H. Mayer bestemd, zou je hem misschien willen schrijven om hem te vragen wat hij ervan zou denken om de overblijvende exx. van mij te koopen, en tegen welken prijs. Maar wacht vooral tot de goede omslagen zijn gearriveerd, want déze vind ik hoe langer hoe griezeliger. Eenige drukfouten (die Sl. je reeds aangaf) zouden ook, volgens mij, moeten worden verbeterd: zacht en onopgemerkt, met zwarten inkt en in den tekst (niet, als op een drukproef, met een zwaai naar de marge). De rest werd gisteren besproken. Denk je nog te verschijnen? In ieder geval tot spoedig ziens, hoop ik. Als steeds je Ed. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 23 augustus 1929 Beste Jan, Kan je de exx. niet naar Breuer brengen, laten brengen of zenden? Van het bureau uit is het laatste misschien te doen. De man woont: 313 Chausée d'Ixelles, vlak naast een postkantoor en niet ver boven de Place Ste Croix. Ik heb een mooi-maar alweer grijs papier uitgezocht (‘tabak’ had hij niet meer); het is hetzelfde als dat voor die kleine keuze uit Malherbe 1. (korrelig) en den titel laat ik er in rood op drukken. Tot later dus wat Gistoux betreft. Slau is zooeven vertrokken. Jan en Aty zitten hier te koekeloeren naar den regen. Dat kòmt van al dat uitstellen! Simone heeft weer haar penaten bij hare moeder ondergebracht. Hartelijke groeten thuis, ook van de Greshoven en van steeds je Ed. Gistoux, Vrijdag. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 25 augustus 1929 Gistoux, Zondagmiddag. (slaapuurtje) Beste Jan, Nog steeds doe ik vergeefs moeite om dat kleine boekje van Maynard Odes et Sonnets te krijgen, dat ik bij jou zag en dat mij een ideaalwerkje lijkt, gegeven mijn speciale voorliefden. Het schijnt echter uitverkocht te zijn? Zou je het mij niet willen zenden? Mòcht je er afstand van kunnen doen, wil je het dan niet ruilen tegen het een of andere boek waarmee ik je plezier zou kunnen doen (jij koopt Maynard dan wel in een Garnier-editie terug, die bovendien completer is), anders wil je het mij zeker wel voor een weekje leenen? Bij voorbaat dank. Heb je je bundel reeds naar Breuer teruggezonden. Hij moet 30 nieuwe omslagen leveren, de rest dus los erbij. Zend mij met het nwe ex. nog een los omslag, of twee. Hoe gaat het er mee? Jan en Aty gaan over een uurtje weg; het is een korte vreugd geweest en het weer liet veel te wenschen over. Dat komt ervan alsje zoo laat in 't jaar komt! Wat nieuws overigens? Nog altijd veel met Lidth aan den boemel? Ik kom je opzoeken zoodra ik weer in Brussel verschijn. Begin September gaan we naar Holland; ik daarna wschl. naar Parijs. Nu, ouwe Jan, tot ziens! Hart. gr. aan Griet en steeds je Ed. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 28 augustus 1929 Gistoux, Woensdag. Beste Jan, Veel dank voor de Maynard, waar ik bizonder blij mee ben-edoch, ik heb het gevoel je dat boekske te hebben afgetroggeld en je zult me dus veroorloven je althans een gewone Garnier terug te geven. Ook zóó blijf ik verre je schuldenaar. Ja, een papier met zwarten rand leerde mij gisteren dat K.v.d.W. dood is. 1. Hij heeft er lang over gedaan. Ik kan er niets aan doen, maar gisteren, toen dat papier kwam met die lange sleep van families en onderfamilies er op die mij dat overlijden kwamen mededeelen: ‘melden u met innige droefheid’, toen heb ik à la Léautaud, maar toch volkomen vanzelf, een kleine lachbui gehad. En dan die impressionante rij van titels, waarvan sommige mij van héél diep opgedolven lijken te zijn. Was V.d.W. bijgeval ook niet directeur van de leestrommel van Zwijnaarde of zoo? Hoe veel liever had men voor dat alles gelezen: Dichter, desnoods gevolgd door, tusschen haakjes: ‘bij Gods genade’. Enfin, de rest gaat de kranten aan. Tot spoedig ziens en steeds je Ed. Ik schreef plotseling achter elkaar: een vertaling van Barnabooth's opdracht aan Gerthie Hansker 2. Qournal, blz. 337), twee gedichten in octosyllaben en een sonnet. 3. Het fraais hoop ik spoedig aan je ken-nersoog te mogen onderwerpen. Mijn moeder is inderdaad zeer blij met haar bundel. Ze zegt dat ze jouw poëzie tenminste voelt; ze mag je trouwens bizonder graag, ook zonder dezelve. Groeten thuis!-Zijn de exx. naar Breuer terug? Het gekozen papier is er weer niet, maar er is een ander dat ook heel goed zal zijn. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 28 augustus 1929 Gistoux, Woensdagavond Beste Jan, Daar ik niet geheel zeker ben of ik gelegenheid zal hebben je deze week nog op te zoeken en wij 4 Sept. voor een weekje naar Holland gaan, zend ik je de 3 verzen. Het sonnet laat nog wat te wenschen over. Zeg me hoe je deze verzen vindt, en vooral welke je op- en aanmerkingen zijn ten opzichte van de vertaling. Je E. Wil je de twee oorspr. verzen doorzenden naar Jan Greshoff die alleen nog maar de vertaling kent? E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 31 augustus 1929 Gistoux, samedi. Mon cher ami, Tu n'as pas eu de mes nouvelles, parce que tout est allé assez mal. Simone est toujours souffrante et a besoin d'être sérieusement examinée. Nous partons le 4 septembre en Hollande, où j'irai consulter un spécialiste ‘Amsterdamien’. Slauerhoff est brusquement parti pour se retremper dans un voyage. Peut-être l'as-tu revu à Bruxelles? il avait l'intention d'aller te voir (si son train le lui permettait). Il est parti pour la Corse, ce qui fait qu'en ce moment il se promène dans des Baléares. Il croit être de retour vers le 15 septembre; j'ai même rendez-vous avec lui à Paris pour le 11 ou 12. Mais nous verrons bien. Je t'enverrai-dès que je l'aurai-son recueil augmenté, 1. toujours orné de ta lettre, mais imprimé chez Breuer. Tu pourrais peut-être y choisir des poèmes pour Nord? (Sauf les 4 derniers, qui ont été envoyés à Variétés.) Je te reverrai sans doute dès mon retour. Je ne resterai que 5 ou 6 jours en Hollande. Toujours bien ton EDP. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, eind augustus 1929 Beste Burssens, Ingesloten een besprekinkje dat mij uit Holland gezonden wordt over Paul v.O. door den heer Uyldert, 1. groot bewonderaar van Verwey, dichter van ‘de Beweging’, kritikus, enz. enz. Wat een idioot en hoe ‘vrindelik-gezind’ is hij. Lees en geef over aan de prullemand. Hoe gaat het er mee? Wat zijn je plannen voor de bundel? Ik heb naar Holland geschreven voor de Minnedichten maar kreeg tot nogtoe geen antwoord. Met hartelike groeten, je EdP. [links: fragment in handschrift Burssens] Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan Den Gulden Winckel oktober 1929; geschreven september 1929 Geachte Redactie, Mijn dank voor de toezending van 's heeren Brunclair's verbolgenheid in proza, 1. dewelke ik, beleefdheidshalve, tot ongeveer de helft heb doorgekeken. Maar het was mij uit vorige experimenten bekend dat de heer Br., wanneer hij géén Van Ostaijensche verzen schrijft, zich alleen geven kan zooals hij is-d.w.z. in het beste geval: waar hij zich opblaast-als een opgeblazen nul. Het is mij een geruststelling geweest te zien dat welke dan ook de traditiën mogen zijn der Nederlandsche poëzie-de heer Br. aan déze traditie althans getrouw is gebleven. Met beleefde groeten, uw dienstw. E. DU PERRON. E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 8, 15 of 22 september 1929 Amsterdam, Zondag. Beste Burssens, Ingesloten het pampier van Brunclair terug. Als je er nog op antwoordt, doe het dan zeer kort. In dat geval kan je er namens mij het ingesloten antwoord bij doen. Anders niets. Ik ben op het oogenblik in Amsterdam, zooals je ziet, en erg bezig met doctoren te bezoeken. Ik hoop overigens spoedig in België terug te zijn, want het is hier verbazend duur. (Overigens voor een ‘tourist’ niet onaangenaam.) Tot nader! d.w.z. tot na mijn terugkeer. Als steeds van harte je EdP. Jij zou Br. nog kunnen vertellen dat hijzelf niet erg zakelijk of afdoend op het punt dat hem blijkbaar het meest getroffen heeft: de plagiaatskwestie, is ingegaan. (God! wat een pen!) Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 1. 14 september 1929 Amsterdam, Zaterdagavond 1929. Beste Sander, Hierbij het gedicht. Er is geen andere bronopgave dan die van het Oostenr: tijdschrift zelf: Der Amethyst, herausgegeben von Franz Blei, Wien MDCDVI. Er bestaat maar één jrg. van. Leonainie Leonainie angels named her, and they took the light Of the laughing stars and framed her in a smile of white. And they made her hair of gloomy midnight and her eyes of bloomy Moonshine, and they brought her to me in a solemn night. In a solemn night of summer, when my heart of gloom Blossomed up to greet the comer like a rose in bloom. All foreboding that distressed me I forgot as joy caressed me, Lying joy that caught and pressed me in the arms of doom. Only {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} (?) the little lisper in the angel tongue, Yet I listening heard the whisper: ‘Songs are only sung Here below that they may grieve you, tales are told you to deceive you So must Leonainie leave you while her love is young’. Then God smiled-and it was morning, matchless and supreme, Heavens glory seemed adorning earth with its esteem; Every heart but mine seemed gifted with of prayer, and was lifted, When my Leonainie drifted from me like a dream. Dit is een reuze-rot-pen. Ik blijf nog een dag of 3 hier, kom vmdl. eerst Donderdag of zoo terug. Hart. gr. aan Mlle W., Chev., en Jan. Tot ziens, steeds Je E. E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 23 september 1929 Gistoux, Maandag. Beste Jan, Eindelijk uitgeput en vol berichten-die ik je eerstdaags mondeling toevertrouw-hier teruggekomen. Je dichtbundel lag rustig en zwaar op mijn bureau; die idioten hebben er weer niets van begrepen en de heeleboel hierheen opgestuurd! Ik kom je eerstdaags het pak op je kantoor bezorgen (misschien Dinsdag of Woensdag.)-Ze zien er nu netjes uit! Ik zend je vandaag eenige Nederl. heerlijkheidjes die ik niet meer noodig heb en waar jij misschien prijs op stelt. - Vóór mijn vertrek gaf ik mevrouw Moens 1. op je een ex. Maynard van Garnier te sturen. Is dat gebeurd? Tot spoedig ziens! Ik vind hier van alles te doen en de rest is van aangezicht tot idem beter af te werken. Steeds je Eddy E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 1 oktober 1929 Gistoux, Dinsdag 1 Oktober. Beste Burssens, Jammer dat ‘de-boosheid-van Br. - met-onze-minachting’ (zooals Kramers zegt) niet meer in D.G.W. van deze maand kon worden ondergebracht. Muls is een beste vent maar tot meewerken aan Vl. A. krijgt hij mij niet meer. Een blad dat niet betaalt en niet eens een bewijsnr. geeft is mij wat stèrk van opvatting. Bovendien heb ik zo goed als niets en als men wat inzendt komt het altijd eerst een half jaar later in het blad (en zonder dat men er iets van weet)! Ik wil met genoegen gratis aan een blad meewerken, maar dan toch aan een blad dat mijn volle sympatie heeft? Strengholt is een poen van een vent. Wees blij dat hij het zaakje niet op zich heeft genomen-je zou met advokaten en dgl. moeten werken aan het eind. ‘De Spiegel’ 1. is mij onbekend, maar kan licht fatsoenliker zijn. Natuurlik was de grote Marsman boos dat de Hollanders (d.w.z. hij en nogmaals hij) niet gevraagd werden. 2. Het is een kleinzielige rotkerel, die ik met genoegen een draai om zijn oren zou geven; een onuitstaanbaar ambitieus manneke. Kloos heeft hem avant la lettre bezongen met deze 2 regels: Gij stàpt met tóórnig ópgestreken zeilen, En kuif, parmantig in de hoogte stekend... Ik heb eens een kwatrijn op hem geschreven dat hierbij gaat, en dat ik nog wel eens publiceren zal. Op een kleine dictator. Het mannetje van Mars doet alles wat hij kan dat men zijn sjibbolet niet houde voor een farce - maar als de zon weer schijnt, blijkt zonneklaar: zijn mars is niet zo groot, hoezeer ook groter dan de man. * Ik ben benieuwd naar je bundel; wanneer komt hij nu uit? En mèt of zonder illustraties van Jespers?-Wanneer verschijnen Paul's kritieken? Heb je dat uittreksel uit onze korrespondentie al aan Muls gegeven? O, ik lees daar in je brief dat je bundel eind November uitkomt. Kan je me niet wat drukproeven sturen? Ik ben er zeer benieuwd naar, vooral naar de indeling en zo, want de verzen zelf zijn me over het algemeen bekend(?). Wat neem je nu als titel? Zou je ook niet enige van je oudere verzen voorin zetten, o.a. dat aardige ding dat eindigt met: ‘en kinderen zingen de Internationale’? 3. Ik kreeg gisteren van de heer Lonnes (die wèl een rasechte Duitser blijkt te zijn) een vertaling van Ieder Zijn Kwelling (uit B. Gebr.a. - Ernst). Ik ken betrekkelijk slecht Duits, maar de toon van het geheel leek mij uitstekend getroffen. Het is alleraardigst dat die Lonnes zich zo voor Hollands-Vlaamse produktie interesseert; ik zou er als vreemdeling niet over dènken! Ik heb hem-een beetje brutaal misschien-naar zijn ‘geloof’ in deze gevraagd; zien of hij antwoordt. Nu, beste, tot nader. Kom je in de winter niet eens in Brussel me opzoeken? Steeds hartelikst je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan H. Mayer Gistoux, 2 oktober 1929 Gistoux, Woensdag 2 Oct. Waarde Heer Mayer, Dank voor de inlichtingen, vooral voor het adres v/d heer Cardozo 1.! Daar heeft u mij een grooten dienst mee bewezen. Ik zal ver-der Jan v.N. schrijven dat hij u opzendt wat hij missen kan: tusschen de 10 & 5 exx. Lawrence is misschien wel een goed schrijver, maar toch ook een vervelende pies. Zijn verhaal 2.-afgescheiden dat er ‘penis, cunt, fuck en buttocks’ in voorkomt (iets wat mij noch schandaliseert, noch, op zichzelf, bijster verrukt) is erg beredeneerd in elkaar gezet en bij oogenblikken ergerlijk uitgesponnen. Het verhaal op zichzelf heeft niets om het lijf, tenzij men er het symbool in moet zien van den man en de vrouw die, na een contact met de ver-mechaniseerde en verredeneerde wereld, tot de natuur terugkeeren en ‘fuck with a warm heart’ (!) Het is erg overwogen in elkaar gezet en zou een beetje aan Bourget doen denken als het niet zoo naief en langdradig Engelsch was. De keespartijen op zichzelf zijn niet kwaad, maar ook heelemaal niet schitterend! In z'n geheel genomen is dit boek niet erotischer-niet noemenswaard althans-dan ‘De Hel’ van Barbusse, 3. dat boek waarin een sociaal-democraat op een stoel staat te gluren in de kamer naast hem en na zich afgetrokken te hebben bij het ontzettende-enheerlijke wat hij zag, van de stoel komt om commentaren te geven over het ‘menschelijk lijden’ aan den krantenjongen en de concierge van beneê. Lady Chatterley's Lover is niet zóó kapot en slijmerig, gelukkig, maar wel even langdradig en beredeneerd. Het ideaal van den erotischen roman zie ik nog steeds niet bereikt. Weet u wàt een prachtige erotische roman zou kunnen worden? Weir of Hermiston van Stevenson, erotisch voortgezet. Zendt u mij spoedig een nieuw pak? Carnaval van Schnitzler 4. hoeft u niet meer te zoeken, als u het niet hebt. Die mijnheer is mij erg tegengevallen. In de kliniek van Hilversum leek het mij aardig, hier vind ik het erg oppervlakkig en net leesbaar. Hazard is een prul. In Else heb ik de ontdekking gedaan dat Larbaud ‘gedevanceerd’ is in zijn ‘monoloque intérieur’ (Amants, heureux amants) door Schnitzler. * Deze vorm is alleraardigst, maar er moeten telkens vondstjes in staan: bij Larbaud is het vòl; Schnitzler maakt er zich realistisch-gemakkelijk van af. Tenslotte heeft S. toch maar één boek geschreven dat in zijn soort werkelijk ‘volmaakt’ lijkt: Reigen, dat hijzelf onderschat en waarop hij, met de serieusheid van zijn latere domheid, neerkijkt. Zoo gààt het, met serieuze auteurs.... Het speet mij erg te vernemen dat Blok 5. niets meer van de Wilsons 6. had. Laat hij ieder nr. dat hij terugvindt linea recta bij u brengen, desnoods voor een kwartje 't stuk, of dertig sjenten. Ik wil die dingen niet zoozeer herlezen als ze terugzien, ze in handen hebben. Kunt u zich dit voorstellen? Het was het Evangelie van mijn 8-tot-10e jaar! Et v'là; ik groet u hier, aan den voet van deze bladzij. Nogmaals dank, en als steeds uw EduP. P.S. - Wilt u Kramers bij gelegenh. zeggen dat Donker nog steeds wacht op (en vraagt naar) die prozawerken v. Nederl. jongeren. Hij moet hebben: Komen en Gaan, Hart zonder Land, De Bries; dan kan hij beginnen. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 2 oktober 1929 Gistoux, Woensdag. Beste Sander, Dank voor de toegezonden vertaling v. dat ged. uit Barnabooth. - Een andere kwestie: Jany, die Vrijdag hier komt, schreef me uit Holland dat Het Drama v. H./a Zee eerst Januari in De Gids kan komen, en Hubertus (dat lange gedicht) in December. Je zou Nutteloos Verzet en Parlando dus tot eind Januari of Februari moeten aanhouden. Kan dat? ik bedoel: voor jouw serie ‘Luchtkasteelen’? Anders zou ik je willen voorstellen om Slau's Lenteëiland te laten voorgaan, dus als no. III van de serie. Geef dit op de aankondiging in Mo Yang Ke dan aan. Ook voor de verkoop van die twee Chineesche boekjes is het misschien beter als ze kort na elkaar (bijna gelijktijdig) verschijnen? Maak van Parlando dan no. IV van de serie, dan komt ook met De Gids alles precies uit. De plaatsing van die gedichten in dat blad brengt mij n.l. toch ook altijd een beetje geld op, wat niet onwelkom is in dezen tijd. Ik breng je spoedig de drukproeven terug. (Vrijdag?) Tot ziens! Steeds je Ed. Heb je nog geschreven om die autobiografie van Douglas? E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 2 oktober 1929 Beste Jan, Ingesloten een brief van Anth. Donker, over Heimwee naar het Zuiden, dunkt mij. Gisteren zond ik je een brief van Jany door. Hij komt Vrijdag, dus de 4e. Ik ben benieuwd naar wat die heeren over je bundel zeggen! vertel me het eens bij gelegenheid. Ik heb er werkelijk de pest over in dat die lullen van Erts voortgaan met je niet uit te noodigen, ik vind zooiets gewoonweg niet te pas komen, ik kan het niet anders zeggen. Het spijt mij dat ik mijn verzen 1. reeds inzond, als ik ze terugvroeg zouden ze natuurlijk zeggen dat het niet meer gaat, maar het volgend jaar staan we er samen in of geen van beiden. Ik weet wel dat jij er geen bal om geeft of je er wel of niet instaat, maar ik dan ook niet, dat kan je gemakkelijk narekenen, en deze heele kwestie is, om met Cyrano te spreken: ‘pour le principe et pour l'exemple aussi’. Òf Erts vertegenwoordigt de huidige Nederl. letterkunde, òf het is de almanak van een groepje; in geval 1 moeten wij er bij, in 2 moeten wij er bepaald niet bij. Van Burssens vernam ik dat Marsman een verbolgen brief schreef aan de Vlaamsche almanak omdat de Holl. jongeren (Marsman en Marsman) niet werden uitgenoodigd. Het is toch een dégoûtante quibus, en het spijt me bij momenten weer dat ik toch maar niet heb laten afdrukken à quel point je l'emmerde. We moesten een eigen aardig blad hebben: Jan, jij, Slau en ik, met event. Blijstra en nog een of twee anderen, waarin we direct konden zetten wat wij wilden: verzen, proza, kritieken en brevetten van idiotie. Als ik wat rijker was, richtte ik dat blad op; in Holland vernam ik in verschillende boekhandels dat Avontuur er wel degelijk gelezen werd en als iets heel aardigs beschouwd. Van Henri Mayer ontving ik vandaag een schrijven waarin hij mij zei dat ik maar de ‘rest’ van je bundel moest opsturen. Stuur hem dus wat je zelf denkt te kunnen missen, maar laat je niet door bedenkingen ten opzichte van mij weerhouden en houd precies wat je zelf wilt. (Hierover hoeven we niet lang te lullen.) Met Simone gaat het werkelijk véél beter! Ik ben blij dat ik naar Hilversum ging bij v.d. Linde 2.; de toestand hier is werkelijk ook veel beter geworden voor het oogenblik. Ikzelf heb mijn eerste grieperigheid te pakken - Bah! ik zal me nooit verzoenen met dit klimaat. Als ik Jany nu maar van den trein kan halen, Vrijdag, anders zal ik Jan moeten vragen het te doen (deze chauffeur kent hem niet). Hij komt met den trein van 1 u. 1 (Midi 3.). Nu, Jan, tot nader en misschien tot spoedig ziens. Kom jij niet nog eens in Gistoux in deze laatste maand October? Hartelijk de hand van steeds je Ed. E. du Perron aan F. Hellens Gistoux, 4 oktober 1929 Gistoux, vendredi. Mon cher ami, Je suis très heureux d'apprendre que tu es de retour et que tu as passé des vacances dignes de toi. Moi, j'ai été dans une espèce de clinique à Hilversum, où Simone a dû subire une cure assez sévère, mais qui lui a fait beaucoup de bien. - Slauerhoff a réapparu et rédisparu, et est en Hollande en ce moment, mais je ne sais où exactement. Astu reçu l'exemplaire des Fleurs de Marécage augmentées? Tu as dû le trouver à ton retour. Holst aimerait beaucoup te voir, reste à établier quand. Il doit une visite à Greshoff, à qui je téléphonerai pour qu'il puisse t'avertir ainsi que Van Nijlen; peut-être pourrions-nous nous retrouver tous ensemble dans une taverne, dans le courant de cette semaine, ou plutôt de la prochaine. J'aimerais aussi beaucoup admirer ta dernière oeuvre, 1. celle que tu n'as réussie que grâce à la collaboration de Maroussia. Il y a deux jeunes filles à Brux. qui m'attirent: celle de Stols et le tienne (Dame! je ne suis par sûr si ‘la tienne’ n'est pas un petit garçon...) Mettons: deux hommes nouveaux! - (comme ceux qui ‘en disant: homme, disent aussi: femme.’) En tout cas, à bientôt. Amitiés à Maroussia; une cordiale poignée de main de ton EdP. E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, 5 oktober 1929 Gistoux, Zaterdag. Beste Sander, Gelijk hiermee zend ik je de proeven van Douglas terug. Jany en ik hebben er ieder nog twee fouten uitgehaald. Het is beter op de titelpagina Bruce te laten vervallen: 1o. omdat het in de compositie beter uitkomt, lijkt mij; 2o. omdat in de Collected Poems ook gewoon Lord Alfred Douglas staat. Schrijf - of zeg - me bij gelegenheid eens of je Slauerhoff nog een ex. Jarry 1. gegeven hebt? Waarom was je weg toen we kwamen. Het was kwart vóór 6 toen we vóór je bureau kwamen, daarna hebben we tot kwart vóór 7 in de Taverne Royale op je gewacht. Ik heb Chevasson geschreven dat hij moest komen. 2. Nu, tot spoedig ziens. Groeten aan je vrouw en een poot van je E. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 11 oktober 1929 Gistoux, Vrijdag. Beste Burssens, Dit in haast en vnl. om je te zeggen dat ik de opdracht van De Mie ren 1. natuurlik met dankbaarheid aanvaard; verder dat ik met belangstelling naar de proeven uitzie; verder dat het antwoord van Muls wel ‘du genre vasouillard’ zal zijn en bijgevolg ‘sans conséquence; verder dat alles zijn gewone gangetje gaat... Misschien ga ik 3 November a.s. voor lange tijd op reis (waarheen weet ik nog niet; vaag gezegd alleen: naar het Zuiden). Van Lonnes kreeg ik in antwoord op mijn antwoord een voorzichtig briefje. Over Duits kan ik niet oordelen; ‘ik geloof het dus wel’. Ook wat dat betreft, ben ik dus zonder nieuws. Je houdt me wel op de hoogte v/h verschijnen van Paul's kritieken, niet? In afwachting steeds hartelikst je EdP. P.S. Ik heb een paar appartementen in Br. gezien die me niet bevielen. Vandaar het reisplan. Ik geloof trouwens dat een nieuwe reis mij in menig opzicht het grootste goèd zal doen! - Zie ik je misschien nog eens vóór ik ga? Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. van Nijlen Gistoux, 11 oktober 1929 Gistoux, Vrijdag. Beste Jan, Jany zit hier nu al een tijdje, Slauerhoff is snel opgedaagd en weer verzwonden, we zijn 2 × in Brussel geweest, maar beide keeren vóór den avond teruggekeerd, d.w.z. Jany heeft een paar haastige bezoeken bij Jan gebracht - na wat langere bij Eef - zoodat op een derde bezoek bij hem gerekend wordt. Deze week of begin volgende week zal dat dus nog wel gebeuren. Ik van mijn kant wou het dan wel zoo schikken dat Jany meteen jou en ook Hellens ziet, maar dit alles is niet zoo erg eenvoudig. Zooals je misschien weet, wil hij 's middags altijd een tukje doen, en als mijn moeder naar Br. meegaat (zooals de laatste keer) dan beschikken wij niet voldoende over de auto... Bref, als we weer gaan, zal ik zien het zoo in te pikken dat we even bij je op kantoor verschijnen - mocht dit niet goed uitkomen, dat we elkaar dan toch ergens treffen, in het Taverne Royale bijv. - Ik zal Jan Gr. tijdig van hieruit opbellen; want Jany zou je natuurlijk graag zien. Ik zend je gelijk hiermee de laatste roman van den heer Cocteau 1.; door Jany bizonder gewaardeerd (begrijp je zooiets?) - door mij veel minder - ofschoon er toch veel goeds in zit. Tot ziens. Steeds je Ed. Over L'Ordre 2. ben ik het geheel met je eens. Er was van Gilbert veel meer te maken, na het 1e deel! E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, vermoedelijk 18 oktober 1929 Gistoux, Vrijdagavond. Beste Willink, Ingesloten het portret van Miss Eveline. 1. De oogen zijn aardig, vind je niet? de rest is problematisch. Ze gaat voort mij lange en hartelijke brieven te schrijven; ik trouwens heb nog géén portret gezonden. Ze is niet in Brussel kunnen komen, maar ik heb wel een uitnoodiging gekregen voor Engeland (Londen, Oxford en Durham). Holst is als steeds: sympathiek en vermoeid. ‘Praten, zegt hij, is terugloopen op een langen weg dien men al zoo dikwijls geloopen heeft en die eigenlijk nooit erg prettig was.’ C'est tout dire. - Slauerhoff is twee dagen na je vertrek komen opzetten, nà een expresse-briefkaart en vóór een telegram. Hij is den Zondag rustend gebleven en toen Maandag afgereisd; - waar hij nu precies zit, weten we natuurlijk nog niet. Ik heb mijn roman 2. overgelezen, dien Holst mij heeft teruggebracht, en heb hem voor een groot deel verdomd beroerd gevonden. Het is gek, maar Reinald Godius en Kristiaan Watteyn zijn niet één persoon geworden! daar ben ik nu vrijwel zeker van. De belichting is, van het uitgangspunt af, anders. Kr. W. is veel meer een stakkerd; - ik denk dus dat ik die verhalen bij gelegenheid weer uiteen pluk en met de vier R.G. - hfdstn. iets geheel anders doe; maar de 2e lezing van Kr.W. (die bij Greshoff ligt) apart publiceer (of niet). Ik hèb met Gr. over het gele schilderij 3. gesproken. Hij zegt dat hij - hoezeer hij ook zou willen - onmogelijk dat geld kan missen. Met D.G.W. is het uit; hij moet voor andere bladen hard werken en heeft zelf het verdiende hard noodig. Dat stuk over jou zal hij schrijven; zendt je hem nog de beloofde foto's? Rest het andere schilderij. 4. Ikzelf ga 3 Nov. a.s. voor langen tijd, hoop ik, op reis. Laten we dus zeggen dat je het aan mijn moeder verkoopt. Mijn moeder zendt je dus 10 maanden lang 200 frs. in de maand. Of is dat te weinig? Schrijf er mij dus nog over, vóór ik er met haar over praat. Overigens is hier alles natuurlijk nog net als toen je ging. Het mishandelde meisje Anna is niet onwillig maar bang en schichtig; Simone is weer lijdende en haar moeder, die nog steeds niet is opengesneden, zweeft doorloopend door het gebouw. Ik wandel dus - met Holst - graag en ver. Mijn humeur is niet van de prettigste. Houd je taai en geloof me, met mijn eerbiedige groeten aan je Mama, steeds je Edgar-Charles E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, [19 oktober 1929] Gistoux, Zaterdag. Beste Burssens, Ik hoef je zeker niet te zeggen dat de afkeuring van De Mieren door de redaktie van Erts mij dit gedicht haast eens zo dierbaar maakt. Wat de heer Binnendijk betreft (die in dit geval overigens klerkewerk heeft verricht, zonder meer), ik ken in de hedendaagse Nederl. letteren geen klassieker voorbeeld van een epigoon. Binnendijk is Marsman zonder poëtiese gave en met enige volt pedanterie minder; overigens ademt en zweet hij door Marsman, altans ‘litterair’. Naar Krities Proza I en drukproeven van je verzen blijf ik dus geduldig - en toch met spanning - met geduldige spanning dus, of gespannen geduld - uitzien.... Hoe zijn de tekeningen van Jespers uitgevallen? Ik weet eigenlik niet goed of ik wel 3 Nov. a.s. vertrek. De wil is goed, maar de buidel dikwels zwak. Ik heb allerlei betalingen te ‘ver-richten’, die mij misschien wel wat langer hier zullen houden. Overigens kunnen wij elkaar wel in Br. treffen, maar altijd tussen elf uur 's morgens en 6 uur 's middags dan, want 's avonds ben ik graag in Gistoux terug. Ik hoû je op de hoogte van mijn reisplannen en blijf intussen als steeds je EduP. P.S. Ik denk dat ik Erts het volgend jaar ook naar de duivel zal laten lopen. Die Strengholt heeft zich tegenover Greshoff gewoonweg als een ploert gedragen. 1. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, [25 oktober 1929] Beste Burssens, Woensdag 30 lijkt mij een uitstekende datum. We kunnen beter allerlei dingen bepraten; neem het nodige dan mee. Ook je drukproeven, als dat kan. De volgorde van Kr. Proza II lijkt mij goed; zou je echter niet gewoonweg de chronologiese nemen? Met opgave van de tijdschriftnrs. waarin verschenen? * De tekeningen van Jespers lijken mij uitstekend; vooral die voor Piano en voor Enzovoort. De minste vind ik die voor de latere gedichten: dat mannetje en vrouwtje hand in hand. Als ik niets meer van je hoor kom ik Woensdag om 3 uur in de Taverne du Passage (ex-Hulstkamp). Steeds je EdP. Gistoux, Vrijdag. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.A.M. Stols Gistoux, vermoedelijk 25 oktober 1929 Gistoux, Vrijdag. Beste Sander, Met genoegen hoorde ik gisteren op het bureau dat de operatie van Greet - ofschoon zeer pijnlijk - zeer bevredigend is afgeloopen en dat het nu weer een beetje gaat. Laten we hopen dat al het beroerde nu tenminste achter den rug is! Wanneer mogen Simone en ik je spruit komen bewonderen? Ook Jany zou graag de nieuwe Eva zien. Vanmorgen kreeg ik bericht van Henri Mayer over die autobiografie van Douglas. De uitgever is Martin Seeker; de prijs 21 sh. Wil je 1 ex. voor mij bestellen? bij voorbaat dank. Van Ch. hoorde ik dat de Pouchkine 1. succes heeft. Ik hoop dat het zoo doorgaat; het geld dat ik ervoor krijg wil ik in een nieuwe editie met jou steken, als jij het ook wilt, en desnoods er wat bij doen. - Wat denk je ervan om samen Devenir uit te geven van Roger Martin du Gard? of anders een Gide die te krijgen is? Ik ga overigens bijna zeker 3 Nov. a.s. voor langen tijd op reis. Tot ziens! Steeds je Eddy Hartelijke groeten en beste wenschen voor Greet, ook van mijn moeder en Simone. E. du Perron aan J. Greshoff Gistoux, 27 oktober 1929 Gistoux, Zondag. Beste Jan, 1. Ik zal je raad opvolgen en Breuer telephoneeren om nieuwe proe-ven van Disjecta Membra. 2. Het komt op echt Van Gelder (wit), met een mooie, dikke, helgroene omslag. D.G.W. ontvangen: het wordt hoe langer hoe poeniger en beroerder - heele dubbele blzn. advertie, en annonces voor te instrueeren meisjes en zoo - wees maar blij dat je er uit ben! Met het grootste plezier heb ik je twee laatste spijkers met koppen 3. gelezen (over ‘het Publiek’ en over Deze Week), ook Mme de Gistoux heeft er hartelijk om gelachen. De oude man is toch nog lang niet aftandsch!... Verzamel je die snippers 4. nu nètjes? Vroeger of later geven we die dingen uit. Waarom wordt er eigenlijk nog niet mee begonnen? Maar nu moet ik eerst naar Engeland. Eveline is frightfully charming (in her letters). And she must be like her letters, in some way... Is je schoonzusje 5. terug? Kan ze Arie Delen, 6. the bouncer, niet eens op den heer V.K. loslaten? En wat denk je - après tout - sérieusement - over ZEd.'s portret in je pot-de-chambre? Nù is het moment gekomen! Ik schrijf me mottig aan ‘Miss Eveline’. Ik heb haar gezegd dat ik een petit gros monsieur was - et marié - maar ze wíl me zien. Nu dan mòt het ook maar, in Godsnaam! Maak het licht uit! (als bij Slauerhoff). Wil je Lady Chatterley's Lover (dat ik nu terug heb) niet eens inkijken? De kwestie zit zóó, volgens Lawrence: Engeland is heelemaal geïndustrialiseerd, de menschen worden door machines vervangen, en de andere menschen, de intellectueelen, zijn op een andere manier verdroogd en verdord. Lady Chatterley, die daaronder lijdt, ofschoon ze een erg gecultiveerde vrouw is, vindt tenslotte troost bij den boschwachter van haar man, een teruggetrokken kerel die niets met de machines * te maken wil hebben en doodalleen in het bosch leeft. Je voelt het vooropgezette van het geval. Maar er zijn grappige fragmenten, b.v. als de boschwachter in ‘broad vernacular’ aan Lady Chatterley uitlegt dat de wereld ten onder gaat omdat de menschen tegenwoordig ‘fuck with a cold heart’. Men moet naaien met een wàrm hart, zegt hij; dan komt de boel misschien nog wel terecht. Is het niets iets voor een ‘korte overweging’ - in aansluiting op dat pessimistische stukje naar aanleiding van Deze Week? Ik kom Donderdag bij je: met honing, druiven en andere délicatessen. Mijn moeder en Simone komen wschl. even mee. Hart. groeten aan Atij, en de poot van je Ed. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, eind oktober 1929 Gistoux, eind October. Beste Willink, Mijn briefwisseling met miss Eveline neemt geheel en al het karakter aan van een metaphysisch liefdesavontuur. (Quite XXth century! Détails later.) Ik ga VAST naar Engeland, maar wschl. eerst eind November: dit met het oog op haar examens. Ik heb nog steeds geen nieuwe photo's van haar; wat jàmmer is... Maar nu ‘de zaken’. Mijn moeder wil je best 12×200 frs. zenden. Te beginnen dus met November. That right? Houd de compositie aan, en breng ze zèlf, volgend jaar. Het is toch nog maar een lamentabel zakgeld! Holst is wèg: heelemaal naar Ascona. Denk je aan de teekeningen? Je bent nu ‘bij jezelf thuis’! Greshoff is ontmoedigd en overwerkt. Hij heeft anders nog een paar heerlijke spijkers met koppen in de laatste D.G.W. geslagen (die ik je hierbij toezend). De twee laatste zijn uitstekend: over ‘het publiek’ en een nieuw weldenkend tijdschrift, Deze Week. (Geef het nr. aan Blijstra door.) Blijstra heb ik geschreven. Kan hij die Schnitzlers niet beter verpatsen? Twéé pop is toch niet veel? Maar soit... - Zend Gr. de photo's. Houd je taai, vooral in je atelier, en geloof me steeds je EdP. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 3 november 1929 Gistoux, Zondag. Beste Burssens, Ik sta op het punt naar Engeland te gaan, waar ik wschl. een goede 14 dagen blijf. Ik vertrek morgen (Maandag) met den vroegtrein, dus zie ik helemaal geen kans meer je nog te zien. Zodra ik terug ben zal ik je schrijven. Van die Holl. uitgevers was après tout niets anders te verwachten. Het is alleen maar zó stom, dat niemand er aan dènkt... Enfin. Waarom zou je toch maar niet Stols vragen? Het kostje iets meer, maar je hebt ook betere verkoopskansen. Ik ben benieuwd wat de ‘Mechelaren’ 1. zeggen. Stuur je me een ex. van je art. over de ‘Cahiers’ - als het is uitgekomen? Nu, tot later dan, en als steeds van harte je EdP. Heb je misschien niet vernomen dat de heer Br. (VICTOR) een kleine hartaandoening heeft gehad of zo? Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A. Roland Holst Oxford, 1. 5 november 1929 5 Nov. '29 Beste Jany, Bij het openen van de enveloppe heb je gezien... het goede - en het droevige 2. resultaat, 1. Ik in je Mieter-hotel, 2. Freule Miek 3. niet bereikt. Ik had maar één avond, daar ik den volgenden morgen (gisteren - Maandag) om 8.37 uit Brussel moest; ik ben bij de V.L.'s geweest, waar ik alleen Minnie 4. thuis vond; de Freule was uit, sedert den vorigen avond aan den zwabber met vrienden en vriendinnen, dichterlijk genaamd Ten Kate en Perk en zoo... Bon; ik heb twee uren, geloof ik, op haar gewacht, of twee uren na het uur waarop ze thuis had moeten zijn. Daarna moést ik naar Jan en Aty. Ik heb er nog even over gedacht om de missie aan Jan over te dragen, maar jij hadt gezegd met ‘niemand’, dus... En misschien had hij het van zijn kant niet prettig gevonden? Zoo ging de brief naar Engeland mee en vanuit E. naar jou terug. - Als ik weer in Br. ben, wil ik wel die epistels overbrengen, als je me belooft dat het niet àl te ernstig wordt, òf dat je trouwen gaat! Minnie maakte zich, geloof ik, een beetje ongerust over die warme genegenheid. Gisteravond Eveline 5. ontmoet. Zij is véél knapper dan op de photo * - maar dat is het hem juist, nu moet ik hièr weer aan wennen. Ze is ook heelemaal niet ‘strong-looking’, maar eerder klein en frêle; ik voel me altijd een beetje huiverig tegenover breekbare waar en dan - ze is 1o. maagd; 2o. te goed voor een love-affair en passant. Ik heb overigens den indruk dat heel veel - zooniet alles - van mij afhangt. Ze is allerliefst geweest: jij was al in optima forma bezweken, denk ik. Ik hèb nu eenmaal niets van een seducteur; ik wil weten of ik van haar houden kan - anders maar liever een warme vriendschap, en dan kan ze schoon tegenover haar toekomstigen (Britschen) man komen te staan. (Staan? - enfin...) Straks zie ik haar in het zonlicht en maak een groote wandeling met haar. Ze spreekt alleraardigst Fransch: heel correct met een heel klein tikje accent, dat er snoezig bij komt. - Wat zal ik je verder zeggen? Vooreerst niets. Over eenige dagen komt misschien de brief van ons beiden, d.w.z. - niet dat er naar bed gegaan is - maar dat er van beide kanten méér is - erkend en overtuigd en uitgesproken méér - dan de ‘warme vriendschap’ voornoemd. Anders hoor je niets meer - dan als ik je in Ascona kom opzoeken. (Wanneer?) Veel dank intusschen nog voor het telegram. Gelukkig dat je het in het Engelsch hebt opgesteld. Ik geloof dat die arme Simone zich kranig houdt, maar brandt van jalouzie: ze voelt den strijd vnl. als zoo erg ongelijk. En déze spreekt van ‘franc jeu’! We zullen zien hoe zooiets gespeeld wordt: na de éérste dagen. Ik voel me erg onzeker, heelemaal het tegendeel van een libertijn. Nu, tot nader. De hand van je Ed. E. du Perron aan A. Roland Holst Oxford, 1. 5 november 1929 Dinsdagavond. Beste Jany, We zijn één avond verder (ik schreef je vanmorgen). Ik zal je zeggen wat Eveline is: een typische Engelsche allumeuse - die haar ‘temperament in inkt omzet’ zooals jij zegt, en daarnaast gaat tot àlle bedrijven van de demi-vierge, d.w.z. tot alles behalve het laatste bedrijf. Daar ik hier weinig voor voelde, heb ik in den loop van heden twee curieuse brieven 2. gekregen (die ik je bij gelegenheid hoop te vertoonen als interessante specimina van het soort) - het gevolg is dat ik me ontzettend wee en misselijk voel en zonder haar verder te schrijven zelfs morgen naar Brussel, of althans naar Londen ga. Ik schrijf je over eenigen tijd nader, - antwoord dus niet meer hierheen maar naar Gistoux. Met een ferme hand steeds je Ed. Deze geschiedenis is een beetje jammer geweest voor het ‘beeld’ dat ik mij gevormd heb, maar ik ben toch blij de zaak meegemaakt te hebben; het heeft me een alleraardigste kijk gegeven op een soort (Engelsche) vrouw. - Ik begrijp sommige dingen van Lawrence nu ook beter. En het ‘beeld’ blijft - in principe - onaangetast voortbestaan. Houd dit geheel vóór je: zeg maar dat je niets weet. E. du Perron aan A. Roland Holst Gistoux, 8 november 1929 Gistoux, Vrijdagavond. Beste Jany, Gisteren ben ik hier teruggekomen: niet terneer geslagen, zooals je misschien denkt, maar opgewekt om de opgedane wijsheid en blij met de rust van mijn 30 jaren. Ik denk hier nu met het geld wat ik nog heb alle schulden af te doen, zoodat ik de volgende maand met een schoone lei achter me kan vertrekken. Schrijf me dus tot wanneer je in Ascona blijft. Ik dacht dan over Parijs te gaan, daar een week te blijven en jou dan op te zoeken. Is er een hotel in de buurt? Bizonderheden over het Engelsche avontuur krijg je dan mondeling. (Vanmorgen was hier alweer een brief voor me! - zal, hoop ik, voor een heelen tijd de laatste zijn: trouwens, dit heb ik zelf in de hand, want ze wéét heelemaal niet waar ik ben en de brief was ‘pour faire suivre’.) Ik heb eigenlijk ook wel medelijden met het kind, dat ongetwijfeld veel aardigs heeft - maar hoe ik het ook draai, het eenige wat ik haar kan toewenschen is dat ze spoedig hyperbolisch wordt afgenaaid. Ik wil het desnoods ook nog wel doen, maar in Oxford, in de omstandigheden waarin zij er verkeert: ‘licensed lodgings’ 1. enz., is het niet goed te doen, en voor verdere verwikkelingen zou ik NIETS voelen, dus... het zal er wel nooit van komen. Het is ontzettend zooals het kind schermt met ‘comprendre’ en ‘understand’; ze heeft me ook letterlijk geassommeerd met 1000 ‘choses britanniques’. Ik heb het gevoel dat het heele jonge intellectueele Engeland bestaat uit demi-vierges en aftrekkers (en dit gevoel is wschl. vrij juist). Die Engelschen - waar we den laatsten tijd nu zoo véél goeds van hebben gezegd en die zulke atmosferische romans kunnen kakken - doen (laten we het dáár over eens zijn) twee groote dingen verdòmd beroerd: d.w.z. ze kunnen niet koken en ze kunnen niet naaien. Of ze willen het allebei zoo ‘in natura’ doen: het eten met water en zonder zout, het pikken zooals het uitvalt - dat het precies naar niks lijkt. Vrijen, vrijen, vrijen: die lummels laten zich door de vrouwen bedoen - als ze eindelijk mógen, komen ze klaar na 3 stooten, als groote kwajongens, en dat duurt soms een leven lang; vandaar ook het groote aantal onbevredigde vrouwen, die suffragettes worden, enz. Ik begrijp nu opeens tienmaal beter de grieven van dien D.H. Lawrence. En dan dat idiote geregel van àlles: geen tabak na dat uur, ieder winkeltje zijn eigen specialiteitje; en dan die ongelooflijke kalfskoppen die je in Oxford ziet: onmógelijke klootjes, met wijde grijze pantalons en pull-overs, allemaal op dezelfde manier miskleed, allemaal loopende op dezelfe manier, met een smoel vol geborneerde eigenwaan. En daar zouden ‘the best brains of Europe’ uit voortkomen!? Engeland lijkt me het bolwerk en de triomf van de Burgerij (in de beteekenis dien we dien avond aan het woord gaven). Ik kan me voorstellen dat je meer voor Ieren en Schotten voelt; maar alles kan hièr licht boven: Grieken, Argentijnen, Hollanders, wat je maar wilt. - Ik heb bovendien nog rheumatiek opgeloopen ook, in dat land. Bon. Ik heb ook The Egoist van Meredith gekocht, een bloemlezing uit Yeats, de collected poems van Masefield, en Two or Three Graces, mij door jou aangeraden. Ik hoop nu een tijdje lang alleen nog maar Engelsch te lézen - en geen manuscripten 2.! De mss. neem ik voor je mee als ik in Ascona kom. Je kunt er je mee amuseeren. Je kunt er o.a. in lezen hoe een maagd een complaisant vrindje branleert. Very idealistic, you know. Ik vind dat een heerlijk idealisme dat tot klaarkomen op papier en tot aftrekkerij met twee en vier handen voert. Vivent les choses britanniques! Men kan alles van mij zeggen wat men wil, maar niet dat ik traag ben als het erop aankomt mij in te werken in sommige dingen. Ik ben Maandagavond om half 8 in Oxford gekomen en Woensdag om half 2 er weer uit weggegaan, en met een pak wetenswaardigs op het gemoed, I assure ye. Koffie en chocola kunnen ze daar ook niet maken, alleen thee, cakes en porridge. De treinen zijn goed - ja... Ik heb de nachtboot naar Antwerpen genomen, vanuit Harwich en heb geslapen met Chineezen, een Egyptenaar, etc. - verdòmd sympathieke kerels, vooral de Egyptenaar die teruggezonden was vanwege een mankement in zijn papieren en die in zijn Engelsch heftig zat te kankeren. Om half 10 den volgenden morgen - gisteren - zat ik bij Jan. Ik ben het met je eens, tegenwoordig, over Mlle. Manteau 3.: ze is niet mooi, maar ze heeft een verdomd prettig en menschelijk, en eenvoudig, òn-Engelsch gezicht, dàt heeft ze! Nu - denk nu maar niet dat dit allemaal vanwege de ontmoeting met Eveline komt, want die was vrij eenvoudig en in den brief dien ik vanmorgen kreeg zwoer ze me dat ze me terug zou vinden!!! - Maar de heeleboel was niet prettig: precies het tegendeel wat men - wat ik voel in Italië. Die Italianen zijn ook met zichzelf ingenomen, maar op zoo'n warme, prettige manier, zoo meeslepend, zou men kunnen zeggen. Die Engelschen (van Oxford) waren om in een kuil te zetten en er 3 dagen en nachten lang door een groote menigte te laten uitlachen. Ik denk aan je verhaal van Diepenbrock: ‘Het is allemaal zoo dom - zoo dòm...’ Schrijf me gauw terug - vooral het adres van Slau, want ook Jan heeft het noodig voor Nygh & V. Ditmar. - Ik heb eindelijk ‘Olga’ 4. kunnen antwoorden: ‘mevrouw Ramshay’ - arm kind! - Tot nader; de hand van je Ed. Mijn moeder laat je - wederom - zeggen dat ze gauw zal schrijven. E. du Perron aan J. Greshoff Gistoux, 24 november 1929. Gistoux, Zondag. Beste Jan, Wil in de eerste plaats Annie v. S. 1. danken voor de vriendelijke regeltjes en alle anderen voor de ‘bekrachtiging’ van dezelve ‘middels’ handteekening; en voor de Pontet-Vexiau mij toegezonden; en daarna zelf mijn dank in ontvangst nemen voor de al te vriendelijke woorden die je mij weer - in je interview 2. - hebt gewijd. Ik las daar-net den heelen nieuwen D.G.W. (een aardig nummer, ondanks de verfoeilijke reclame waarmee de heer Str. - deze naam moest altijd zóó afgebroken worden - voortgaat het blad te bederven). De 3 spijkers 3. vnl. verslonden. Bravo! bravo! Het stuk tegen Uyldert zal menigeen oprecht genoegen doen; bereid je voor op nieuwe bewijzen van instemming. Het stuk over ‘de taak van den kritikus’ zou haast als inleiding boven mijn ‘cahiers’ kunnen staan, àls die in D.G.W. verschijnen. (Ik heb er Kramers zelf over geschreven, en hem gezegd dat jij er in principe voor voelde, maar op reis moest, enz. - dat ik, als hij er ook voor voelde, liefst met Januari er mee wou beginnen, bijwijze van ‘rubriek’; - van Kelk steeds geen antwoord.) - Verder heb ik, in het interview, met genoegen opgemerkt dat je niet meer naast je ‘Polydoor’ bent gaan zitten, maar hem ditmaal alleen maar hebt opgewonden. Que veux-tu? de besten onder ons - en onder de ‘Polydoors’, 4. hebben dat soms van noode; en zoolang de veer voor opwinden vatbaar is, is alles nog dik in orde. Denk maar eens aan de klachten van Stendhal. Heb je niet vergeten om den heer v.S. om ZEd.'s jeugdportret te vragen voor mijn Tamalone? Als hij er geen te groote bezwaren tegen heeft, laat het dan clicheeren (9×12) - je schiet me dat dan wel voor - en breng het voorzichtig mee terug. Schrijf me wanneer en waarlangs jullie terugkomen. Ik ben begin December in Parijs. Zou je niet over Parijs terug kunnen en er een paar dagen met mij samen zijn; je zou dan ook Malraux wat beter kunnen leeren kennen (want ik slaap op zijn divan!) Voilà. Ik ga werken aan een artikel over Gide, 5. dat ook in de serie komt, voor D.G.W., als dat doorgaat. Ik kreeg vanmorgen een verrassing: een brief (aan Strengholt geadresseerd) van een ouden kennis van mij, zekeren Evert ten Broeke, indertijd zeeofficier, en die mij schrijft omdat hij telkens weer, zegt hij, mijn ‘bekende naam’ (d.w.z. voor hèm ‘bekend’) in Erts en D.G.W. etc. ziet staan: of zàg? Het aardige is dat hij met een initiaal teekent, omdat - als ik hem vergeten mocht zijn - het zijn bedoeling niet is mij de moeite te bezorgen hem te antwoorden. Ik zag hem, nu tien jaar geleden, maar een enkele maal, in Soerabaja, maar herinner mij hem nog heel goed; het was een frappant mooie jongen, een erge lady-killer of zelfs woman-eater, enz. enz. - later hoorde ik dan ook dat hij getrouwd is met een leelijk-maar-lief vrouwtje. - Ook aan dièn mijnheer moet ik nu schrijven. Groet voor mij het gezicht van Cellini in den helm van Perseus (Loggia dei Lanzi) en zeg aan Atie dat ze niet vergeet de kennismaking met de zabaglione te hernieuwen. Overigens groeten aan alle huisgenooten. Is de jonge De Moor 6. daar ook nog? (gezegd Pim). En de ranke en lieftallige, maar voor mij helaas half verstaanbare, Gwendolen? 7. Ik hoop ze allen in December - of begin Januari - terug te zien. Nu, geniet volop! de hand van je Ed. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 25 november 1929 Beste Willink, Vóór mijn vertrek naar het Zuiden, wilde ik nog even naar Holland, vnl. om eenige menschen te spreken. Ik kom dan wschl. met dien Poolschen schilder Jarema (uit Villefranche), die nu hier gelogeerd is. De kwestie is alleen dat we het een beetje goedkoop moeten aanleggen. Alles en alles zou ik 3 dagen willen blijven - hoogstens - misschien kan ik zelfs eerder terug. Schrijf me dus omgaand of het je schikt dat ik bij je logeer - desnoods op een bank - voor die 3 dagen en dat Jarema bij jou in het atelier slaapt. Hij zal zich wel redden, en wil vnl. de musea afloopen: het is een erg geschikte kerel. - Gaat dit niet, tant pis; maar schrijf me omgaand. Het kan zijn dat ik je daarna alleen het uur van onze aankomst telegrafeer. Kom dan aan den trein, want we zullen met trams inpl.v. met taxis, moeten werken. Blijstra hoort dan wel van jou wanneer wij komen. Nu, tot ziens hopelijk; de hand van je E. Gistoux, Maandag. E. du Perron aan C.J. Kelk Gistoux, 27 november 1929 Waarde Heer Kelk, 1. Hoe u te bereiken om te zeggen dat ik nòch Woensdag nòch Donderdag kan? Voor Woensdag is het zeker te laat: het is Woensdagmorgen, voor Donderdag komt deze brief misschien nog op tijd. Als ik Donderdag aankom, zal het over zessen zijn, misschien (dit hangt van iets anders af) kom ik pas Vrijdagmiddag aan (op hetzelfde uur). Laat ons dus afspreken voor Vrijdagavond. Schrijft u mij naar: Willink, Keizersgracht 538, waar ik u Vrijdagavond, na 8 uur b.v. treffen kan. Anders, waar Zaterdagmorgen. Zaterdagmiddag ben ik niet vrij. Voilà. Mijn excuses als ik u voor niets in de Bodega heb laten zitten. Ik doe mijn best u zoo snel mogelijk te bereiken. Uw EdP. Gistoux, Woensdagochtend. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 3 december 1929 1. Alexander! Holland is heel aardig - en de jannever nog altijd op hoog peil - overigens is Slauerhoff van meening dat, wanneer hij je slag op slag schrijft (onanie van den duPerron 2.) je G.v.d. ook nog wel kunt antwoorden. Vale. Willink Slauerhoff C.J. Kelk E. E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 6 december 1929 Gistoux, Vrijdag. Beste Carel, Ik ben één dag langer in Den Haag gebleven en met Minnie teruggereisd. Hier alles bij het oude gevonden - ietwat verzacht door deze korte afwezigheid. Ik ben blij dat ik bij jou - en in D.H. bij Nijhoff 1. - logeeren kon; toch ben ik après tout nog verdomd arm thuisgekomen! Als je dan nagaat dat ik niet één boek gekocht heb!.... Het reizen is wèl duur, tegenwoordig. Ik denk Dinsdag of Woensdag verder te gaan. Ingesloten de 200 frs. voor December. - Wil je je moeder nogmaals hartelijk voor me danken en het zelf ook nogmaals zijn. Hart. groeten en de hand van je E. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, [10 december 1929] Gistoux, Dinsdag. Beste Burssens, Ik ben al lang weer uit Engeland terug, en zelfs weer eens naar Amsterdam geweest - maar, hoewel ik mij nu ernstig voorbereid op de ‘aftocht naar het Zuiden’, voorlopig ben ik met een angina opgesloten, en dat is dàt. Ik weet dus nog niet wanneer ik ga; mogelik Zaterdag of Maandag? Het zou wel aardig zijn als ik je nog even in Br. kon treffen, maar ik vrees van niet. De auto is aan gruizelemen-ten, en met trammetjes en treintjes verlies je gauw een hele dag. Mijn trein naar verderop gaat wschl. tegen 6 uur 's middags. Schrijf me omgaand wat er voor nieuws is. Hoe staat het met je bundel; met die van P.v.O.? - Heb jij misschien nog een ex. van het 2e nr. van de Driehoek? dat waarin mijn bespreking staat van Het Gracieus Avontuur van Mr. Ritter? Zo ja, zou je het mij dan omgaand willen zenden? (je krijgt het onmiddellik terug). Ik heb het nodig voor de noten onderaan die bespreking, die ik n.l. niet in de Cahiers v/e Lezer heb overgenomen. Als je liever het ex. niet zendt, schrijf dan even die noten voor me over, dat is eigenlik nog beter. Bij voorbaat van harte dank. Nu, schrijf gauw! Steeds je EdP. Ik heb je jezelf aan de hand zien leiden door de Vlaamse Almanak. 2. Je zag er uit of je er gauw uit wilde lopen: was dat zo? Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.C. Willink Gistoux, 10 december 1929 Beste Carel, Dank voor je bewijs van ontvangst. Ik heb angina, waardoor mijn reis weer wat wordt uitgesteld. Wschl. ga ik ook niet naar Parijs: te duur! - maar direct naar Ascona. Ik zend je gelijk hiermee, een boekje van een Belgische Domela, 1. z.g. bastaard van Leopold II, een vent die zich voor prins Leopold heeft uitgegeven, die als zoodanig allerlei generaals heeft gedecoreerd, etc. Je zou zoo zeggen: een aardige snuiter. (Hij heeft intusschen net zelfmoord gepleegd.) - Nu moet je het boekje lezen; de man meent ook Dichter te zijn! Niet alleen schrijft hij als een voet, maar je moet eens zien wat een lùl het is! je valt er van om: déze mentaliteit, en dan, après tout, toch een avonturier. Het boekje is de moeite waard... geniet ervan! Nu, tot nader. Steeds je E. Gistoux, Dinsdag. E. du Perron aan W.A. Kramers Gistoux, 11 december 1929 Gistoux, Woensdag 11. Beste Wynand, Gelijk hiermee zend ik je het stuk over Gide 1. weer op. Ik ga er eerstdaags vandoor; op het oogenblik lig ik in bed met een angina. Vandaar dat dit schrijven kort zal zijn. Zend mij naar Ascona de drukproeven, het interview van Pannekoek-'s Gr. 2. en zoo mogelijk, De Laatste Ronde van Jèn Doolert. Ook graag, als je het ‘ter bespreking’ krijgen kunt, Hinne Rode van V.G. Stort. Desnoods zal ik die twee romans zelf bespreken. Mijn adres is: c/o Madame O. Fröbe-Kapteyn, Villa Gabriella, Ascona (Tessin)-Zwitserland. 3. Geef het ook aan Mayer, voor mogelijk nakomende boekwerken. Hartelijke groeten van je E. Heb je voor Anth. Donker al een ex. Komen en Gaan aangevraagd bij Nijgh & V. Ditmar, of aan den auteur hem-zelf? Wat heeft Pannekoek gezegd van den aanslag op M. Proost 4.? Tusschen haakjes, zooals het stuk nu is, geloof ik dat het beter is, het niet meer te noemen: ‘Een Ontmoeting met M.P.’ - maar: ‘Achter het Masker van M.P.’ Vind je ook niet? De tweede titel komt dan ook beter uit. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, [12 december 1929] Beste Burssens, Hoezeer het mij ook spijt, ik vrees dat ik eerst Maandag weg zal kunnen. Ik zal wschl. ook mijn reis naar Parijs moeten opgeven, en direct doorgaan naar Ascona, waar ik verwacht word sedert 10 dezer. Ik had anders zoo gehoopt eenige vrienden in Parijs te zien - maar enfin!... Ingesloten △ 2 in dank terug. Houd mijn ex. van P.v.O. dus maar bij jou aan tot mijn terugkeer. Je hoort daarvan zoodra ik weer hier zit, en laat ons dàn proberen elkaar zonder mankeren te treffen (om het erg volledig uit te drukken)! Tot zolang steeds van harte je EdP. Gistoux, Donderdag. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, [13 december 1929] Gistoux, Zondag. (Ik vertrek morgen.) Beste Burssens, Daar zou ik haast nog een voornaam ding vergeten! Stols voelt ervoor om een keuze van P.v.O.'s gedichten uit te geven (door mij samen te stellen), in een serie waarmee hij begonnen is, en die er keurig uitziet. 1. Als er nu maar geen bezwaar bestaat van die Gemeenschaps-sikkels en Sikkel-gemeenschappen! De oplaag van Stols is beperkt tot 150 exx. (waarvan nog 25 buiten de handel). Hoe luidt het kontrakt dat je met DeBock hebt? Zou je, als het niet anders kan, bij hem willen informeren of hij er bezwaar tegen heeft, dan wel onder welke kondities het gedaan zou kunnen worden. Het gaat om een keuze, en voor België alzo, lijkt de konkurrentie mij niet gevaarlik; het is bovendien een bibliofiel-uitgave, vnl. bestemd voor intekenaren op de hele serie. Ik wou opnemen (maar dit hoef je hem natuurlik niet te vertellen): Barbaarse Dans, 2 andere gedichten (korte), uit de Feesten, en 44 gedichten uit Eerste Boek van Schmoll, dus 47 in het geheel: dat is wel ruim als keuze, maar anders hebben wij er niets aan, en ik zou het juist zo prettig vinden voor jou en mij om Paul's beste gedichten in een mooi apart boekje te hebben. (Die keuze heb ik toen met je besproken). - Maak er dus werk van, of geef me de autorisatie, als je dat kan! Schrijf mij naar: c/o Mme O. Fröbe-Kapteyn, Villa Gabriella, Ascona (Tessin, Suisse); daar ben ik over een dag of vier. Zend mij ook een kopie van dat vers van Paul uit Erts 3, is het niet Souvenir? ik ben dat kwijt geraakt. In Ascona blijf ik wel een week, schrijf dus in ieder geval. Ik kan dan ook vandaaruit nog zorgen dat Stols het boekje opneemt en behoorlik vooruit aankondigt. Voilà, Als steeds van harte, je Edp. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. van Nijlen Ascona, 20 of 23 december 1929 1. Beste Jan, De melancholie is weinig gesleten. Parijs, duur, vermoeiend, drukkend. Vanaf gisteren zit ik bij Jany, maar denk hier niet lang te blijven en vraag mij af où promener plus loin ce fameux petit marasme. Tot nader. Je pseudo-A.O.B. 2. Eindelijk je adres; ik schrijf een dezer dagen; je Jany E. du Perron aan J. en A. Greshoff Ascona, 23 december 1929 1. Beste Jan en Aty, Vier vermoeiende - en dure - dagen Parijs: vermoeiend voor den reclus de Gistoux; één nacht Basel, vanaf gisteren Jany. Maar de Kerstweek drijft mij verder, de vraag is: wààrhéén?... Het volgende kaartje zal het jullie zeggen. Een ferme poot van je Ed. Hart. gr. (ik hoop gauw weer eens te schrijven) van jullie Jany E. du Perron aan A.C. Willink Ascona, 23 december 1929 1. B.W. Tot Ascona ben ik dus reeds gekomen. De reis wordt spoedig voortgezet, maar wohin? Ach Gott, das Leben ist u.s.w. Je Ed. J. Roland Holst. E. du Perron aan A.A.M. Stols Lugano, 24 december 1929 1. Lugano, 24.12.29. Beste Sander, Voor een weekje in Lugano, wschl. Zooeven aangekomen, om Kerstfeesten en dergelijke te ontloopen, ik vier die heerlijkheden liefst alleen. Tante Jet en Oom Rick 2. zijn hier, in alle geheimzinnigheid, maar zullen van mij geen last hebben. Groeten aan den ouden Jan (de twee); ook aan Greet en Atij. Zend drukproeven op naar Jany. Je E. E. du Perron aan A.A.M. Stols Lugano, 25 december 1929 Lugano, 25.12.29. Beste Sander, Ik vergat nog op de briefkaart je te vragen de volgende Holl. 1. exemplaren te willen uitdeelen, bij aankomst van Nutteloos Verzet. 1.Jan Greshoff. 2.Sander Stols 3.Jan van Nijlen 4.A.C. Willink (adres: Keizersgracht 538, Amsterdam). Het 5e heb ik reeds. Verder een koppel (=twee) gewone exemplaren zenden aan Jany: één voor hem, één voor mevr. Fröbe. Adres: Villa Gabriella, Ascona, Tessin (Suisse). Later meer. Veel dank vooruit, de 5 van je Eddy E. du Perron aan G. Burssens Lugano, 26 december 1929 1. Lugano, Donderdag. (Ik ga spoedig weer van hier.) Beste Burssens, Je brief zonet met weemoed gelezen. Dat is jammer-jammer. Wannéér zal die oplage zijn uitverkocht, Dio mio? - Enfin... Het ‘Krities Proza I’ inderdaad ontvangen. Heerlik het bijeen te hebben, maar wat zijn er een fouten in achtergebleven! bijna één op iedere pagina. - Je maakt grapjes over ‘Vl. Arbeid’. Wat moet ik in Godsnaam in een feestnr. gaan schrijven??? 3. Je artikel 4. zie ik met spanning tegemoet. Ik zal je mijn adres opgeven, als het ‘vast’ wordt! Je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan L. Chevasson Lugano, 26 december 1929 1. Lugano, jeudi. Mon cher Louijs, Malraux doit vs avoir dit où je suis à présent. Tout à l'heure Holst m'a apporté la poste: pas de Soulier 2. ni de lettre. Le front glacé, les cheveux herissés, je me suis écrié: ‘Indigne ami!’ etc. J'espère que vs finirez par réparer le malheur, malgré les influences pernicieuses, je n'en doute pas, du digne Blancheteau. 3. - Pas de nouvelles; tout est calme; sauf les soûlards, inséparables de Noël. La main. Votre EdP E. du Perron aan J. Greshoff Lugano, 1. 26 december 1929 Lugano, 26 Dec. '29. Beste Jan, Het leven gaat hier rustig om: als Kerstmis de Tessineezen maar niet zoo brullen deed! Jany komt morgen hier: mij opzoeken met een Engelschman uit Ascona, een niet onvermakelijke oude vrijer, Mr. Whitbrooke, 2. die met mij dineeren zal terwijl Jany de vork bij zijn oom en tante hanteert. Die zitten al. in het Lloyd-Hotel, maar diep incognito (tante is zestig jaar geworden op den laatsten verjaardag van Christus). - Ik heb zooeven, eigenlijk uit pure verveling, een groot artikel gelegd over Den Doolaard's modernen roman. 3. Maar ook voor jou heb ik iets. Door Jany ben ik in Ascona in kennis gebracht met een wonderlijk mannetje, gewezen diplomaat, enz.: ‘le Jonkheer F. van der Hoeven’, 4. een halve Hollander, halve Rus, die in een casa van vrienden woont, moederziel alleen en zonder duiten. Een alleramusantst verteller! Jany, Whitbrooke en ik hebben uren naar hem zitten luisteren - hij heeft verder dat stukje geschreven over ‘Oom Paul’ 5. in de December-Gids; ik weet niet of het je opgevallen is, maar het is zéér levendig en heeft een typischen toon. De man is een soort gepensioneerde dame d'atours, zooals Whitbrooke zegt, en een onuitputtelijke chronique scandaleuse: hij schrijft Duitsch of Fransch, maar zou ook graag in Holland publiceeren: alle beetjes helpen. Ik heb hem gezegd dat ik met plezier zijn stukjes vertalen zou, maar ik wou hem met jou in verbinding stellen, vnl. met het oog op de Hollandsche Revue. Wat denk je ervan? Hij beloofde mij twee opstellen over de oude Reine de Naples (zuster van de vermoorde Elisabeth van Oostenrijk); hij heeft mij die verhalen verteld: ze zijn àller-aardigst! - Verder wil hij mij naar zijn tante sturen, de weduwe van een andere Van der Hoeven, zij moet zeer mooi en geestig zijn geweest en ook prachtige dingen te vertellen hebben: o.a. over haar schermutselingen met den keizer van Duitschland. * Als ik naar Nice ga, waar zij nu woont, zal ik haar zeker opzoeken. Het is een oude dame van in de 70 nu, die ook satyrieke kwatrijnen heeft geschreven: ‘le Rubaiyat Moderne’ (sans nom d'auteur). Ik kan misschien zelf met deze twee menschen wat maken! - In ieder geval zal ik beginnen met die verhalen van de koningin van Napels, maar je moet Koning 6. dan zeggen dat hij voor een stuk van behoorlijke lengte minstens fl.20,-à fl.25,-geeft; voor dien man is dat een heeleboel. Jany zou van zijn kant zijn best doen om hem in De Gids te houden - en later zouden wij kunnen probeeren de artikelen uit Gids en Holl. Revue (en waarom niet Groot-Nederland) te bundelen bij een uitgever als Meulenhoff bijv. (met een paar portretten). Als ik hem jouw adres gegeven heb en hij schrijft je, moet je van jouw kant ook maar probeeren hem te helpen: door hem bij Coenen te introduceeren bijv. Ik zeg je, de man is onuitputtelijk: hij is niet alleen altijd in diplomatieke kringen geweest, maar ook in Thibet, in Griekenland, enz. Overigens weinig nieuws. Het was heel aardig bij mevrouw Fröbe, maar ik denk niet dat ik daar terugkeer, ook om Jany niet te zeer af te leiden, nu hij weer wat werkt. Wij mogen elkaar graag, maar vinden het, geloof ik, over en weer nogal moeilijk om voortdurend met elkaar op te schieten. Dus, van hier wordt het wschl. de Côte d'Azur. Italië is te duur: even duur als Zwitserland, en Sicilië is, naar men zegt, erg koud in den winter. Men voorspelt overigens een winter, even hard als den vorige. Hier is het, voor het oogenblik, best uit te houden: erg stil en aangenaam; en het zou mij verwonderen als tante Jet's incognito het mijne overtrof. - Hoe maken jullie het? Wat doe je? Schrijf mij naar het adres van Jany, dat lijkt mij het veiligste. Als ik later een vaster adres heb, schrijf ik het je direct. - Nu, Jan, tot zooover. Het beste, ook met de kinders en Aty; de hartelijkste groeten van jullie Ed. 7.(Vind je dit niet een onverslaanbare naam?) E. du Perron aan J. Greshoff Lugano, 26 december 1929 1. Lugano, Donderdag. Beste oude Jan, Zoonet je twee kaartjes hier gekregen - door Jany gebracht. Ik schreef je net een langen brief. In Parijs is niets bizonders gebeurd, behalve dat ik de kameraden (alle) in ‘goede orde’, of daaromtrent, heb aangetroffen. Ik schrijf gelijk hiermee aan Malraux om de drukproeven 2.; of je ze krijgt is een andere vraag... Malraux heeft zich overigens weer laten kennen als een verdomd aardig kameraad. Jij bent een tweede dito. Tot nader! Steeds je Ed. Heb je de Nerval (Filles de Feu) terugontvangen? E. du Perron aan J. van Nijlen Lugano, 26 december 1929 1. Oude Jan! Je bijschrift op het kaartje van den anderen Jan met warmte van hart gelezen. De melancholia gaat langzaam over, misschien door de kalmte van dit plekje, zoo ideaal voor postkaarten en dgl. - Ik denk toch dat ik snel doorga naar La Napoule of een ander stil plaatsje aan den Azuren Kust, want het begint hier te sneeuwen en dan is het den heelen dag donker. Men eet ook te veel in dit land! Ik heb weer geschreven... ende verscheurd. Voilà. De hand van je Ed. E. du Perron aan W.A. Kramers Lugano, 1. 26 december 1929 Lugano, 26 Dec. '29. Beste Wynand, Zooals je ziet, heb ik mijn tweeden kerstdag doorgebracht met het leggen van een - misschien veel te groot - artikel over Den Doolaard's krachtprestatie. * Ik hoop dat je er tevreden mee bent. Van Donker kreeg ik nog steeds geen antwoord; hij moet het boek wschl. toch elders bespreken en zal het wel verdommen voor mij in te springen. Dus voilà. Het is erg stil hier, erg prettig. Heelemaal geen razende tempo's. Het meer is rustig en het is niet erg koud. Ik blijf hier misschien een week, want in Zw. franken is goedkoop nog duur. ‘So long’, zooals Löwenstein bij Den Doolaard zegt. Zend me vooral de drukproeven van Gide, want ik zal er wel wat aan te veranderen hebben. Tot nader, steeds je EdP. 2.Kan het mooier? Ik ben altijd zeer voorzichtig in de keus van mijn gastheeren. E. du Perron aan N.A. Donkersloot Lugano, 26 december 1929 1. 2. Donderdag Beste Nico, Daarnet je kaartje ontvangen. Ik verwachtte wel zooiets en heb daarom (gebruik makende van de verveling hier) gisteren een groot artikel over De Laatste Ronde 3. afgebokst. Het zou mij spijten als Den Doolaard er ontevreden over werd; het is uitstekend bedoeld; nooit heb ik het hart des kritikus zóó voelen kloppen op de rechte plaats. Ik ontvang daarnet ook je verlovingskaart! Is Martheli een Hongaarsche? 4. In ieder geval, van harte - nogmaals - gefeliciteerd. Groeten aan je ouders. Je EdP. E. du Perron aan A.A.M. Stols Lugano, 26 december 1929 1. 1. Lugano, Donderd. Beste Alexander! Zoonet het weemoedige bericht gekregen dat De Sikkel-man géén autorisatie kan verleenen voor de keuze uit P.v.O. Dus werk voor niets geweest. Houd den bundel toch aan, ik zal hem zelf nog wel eens uitgeven. Als de oplaag van 500 exx. uitverkocht is, heeft de Sikkelman overigens geen bezwaren meer tegen uitgaven, zelfs van jou... Et v'là. Overigens geen nieuws. Het weêr is triest. Je Ed. E. du Perron aan G. Burssens Lugano, 28 december 1929 1. Lugano, 29.12.29. Beste Burssens, Ik weet hoe langer hoe minder waar ik verder naar toe moet en zou de moeilikheid wel eens kunnen oplossen door naar Holland te sporen (20 uur van hier ligt Amsterdam). Het is hier vooral 's avonds vrij vervelend - en Holland, zoals je weet, is mij minder bekend! Zend het nr. van Vl. Arb. 2. maar n/h adres van mijn moeder: 390, Marnixstraat, Amsterdam. Bij voorbaat dank en steeds van harte je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. Greshoff Lugano 1., 1 januari 1930 Lugano, Nieuwjaars-avond. Beste Jan, In de eerste plaats: ontvang met Aty de wenschen voor een heerlijk 1930 (de gelukkige echt is er al, dus al wat men verder verlangen kan), de allerwelgemeendste wenschen van jullie Ed. - Dan, de bedanken van idem voor den gezelligen brief, met vervolg, dien Jany mij doorzond. Ik heb Jany trouwens zooeven nog even gezien in Ascona: hij was zeer opgewekt. Hij heeft niet alleen De Afspraak volledig vertaald, maar een essai geschreven over Sirenische Kunst en een soort verhaal (genre Afspraak, maar korter), getiteld Kristal tegen Spiegel. Hij laat je vriendelijk groeten en je zeggen dat hij nog altijd op een brief van je wacht, zulk een waarin je over de Spijkers 2., die je in ‘De Gids’ wou slaan, zoudt handelen, en dien hij aan den Prof. Colenbrander 3. zou kunnen doorsturen, dus zonder gijntjes a.j.b. (of is het met ei?) Ik antwoord nu op je vragen. Parijs, gewoon, drùk. Malraux allerhartelijkst. Ik hèb hem geschreven over de drukproeven van den Vogel. Het artikel over Jèn Doolert 4. is in Kramers-handen. Van der Hoeven 5., dus accoord. Ik gaf hem je adres met den raad zich met jou persoonlijk in verbinding te stellen. Het blijft afgesproken dat ik de copy vertaal die hij i/h Fransch schrijft. Van mij weinig nieuws. Ik vertrek morgen naar Amsterdam. Mijn moeder is goed ziek geweest: erge hartkrampen - maar daarvoor ga ik niet precies. Ik ben verliefd geworden op Simone en de stad Amsterdam trekt me zoo aan. En La Napoule en de beide Riviera's zoo weinig. Que veux-tu? on se fait vieux. Mijn Amsterdamsch adres is: Marnixstraat 390 6.. Kom me er eens spoedig opzoeken! Dan gaan we rijsttafelen. ‘Pom’ 7. en ik zijn dus au mieux (zelfs beter dan jij met Uyldert). Ik vind het een gezellige vent en zal hem graag wederontmoeten. Jacques is tegen hem uit zijn slof geschoten in de Vrije Bladen, als antwoord op dat (vrij dunne) stukje over Remarque. Wat de donkere sloot betreft - waaruit tusschen haakjes een voortreffelijk artikel stroomde over Roel Houwink (in D.G.W. 9.) - ik hoop van harte voor hem dat zijn a.s. vrouw de ‘diepe grond’ zal hebben. Van het trouwen van Buckland 10. hoorde ik van Jany; jammer dat hij Brussel verlaat, ik had hem graag nader leeren kennen. Mevrouw Fröbe gaat hierbij, twee malen. Zij heeft grijs haar en loopt naar de 50. Hier is een sonnet: Haar smal gelaat onder de grijze haren, smal, bleek en moedig, is mij toevluchtsoord: een blanke koepel, vèr en ongestoord door 't dom geraas, de leelijke gebaren. Het ware onnoodig dat zij met één woord, voor mij alleen, die stilte ging verklaren: ik ken de droom die somtijds komt gevaren diep in haar blik, en éven haar bekoort... Haar leven ging; zij heeft het niet gegrepen; en wat haar toeviel, zal zij verder slepen, met liefde zelfs, met simpelheid vooral. Want deze vrouw, zoozeer een vrouw gebleven, straalt zacht en warm, voorbij haar eigen leven, boven de Roes, en boven het Verval. De Waarheid gebiedt mij te bekennen, dat het niet voor, of op, Mevrouw Fröbe werd geschreven. Hier is een ander sonnet 12. (niet voor publicatie bestemd). Heb ik je reeds verteld dat ik Jany door mijn snurken uit zijn kamer heb gedreven? Ik kwam en snurkte - en zie: 'k heb u verdreven naar een mysterieuze en verre zaal als die waarin de Vreemdling zijn verhaal u deed van 't vreemde land achter dit leven. Alleen ben ik en zonder vriend gebleven * - en zonder ooren, open voor de taal die weldra 't Dier, tevreden en brutaal, want Meester hier, te hooren weer zal geven. Straks zal 'k verzonken, hij weer opgedoken, zal ik gedood en hij herboren zijn; en gij vèr van ons, bij uw eigen spoken. En 'k vraag mij plots of niet een doffe pijn waarvan ikzelf u nimmer heb gesproken uit dit mijn Dier tot u is doorgebroken. Je ziet dat - ofschoon het edele, groote, scheppende proza mij niet mocht gelukken, ik althans de poëzij eenige offers heb gebracht. Trouwens, dit is lang niet alles. Ik heb De Wachtende 13. voltooid: in 5 stukken. Dat krijg je later, anders schrijf ik mij dood en kan morgen den trein niet halen. Als alles goed loopt, ben ik overmorgen om 1 uur, dus net vóór het eten, in Amsterdam, en weer onder de hoede van mijn Mama; zonder te spreken van de blanke armen van mijn Simone (en de rest). Hieronder nog een laatste sonnet: Ik stel mij voor dat jij alleen mijn hand zult houden, als ik met den Dood zal strijden, mijn vingers streelend, als zijn vaste hand mij wurgt, maar langzaam - dat alleen wij beiden aanwezig zullen zijn bij deze schand: vleeslijk bankroet van zelfs het hoogste lijden! - wij twee: waren wij vleeslijk niet verwant, als niets ons vlees tot dàn heeft kunnen scheiden? Je kinderhart, je blonde Rubens-vormen zijn dan verlept: je bent een oude vrouw, een oude en domme vrouw, die snottrend snikt - Onhandig bij dit eind, als bij de stormen van vroeger, maar als vroeger blindlings trouw aan 't krimpend lijf dat zwak mijn ziel uithikt. Voilà. Alle deze verzen (+ eenige vorige, nu in Rose en Geel ondergebracht) zullen in den toekomstigen bundel Mikrochaos een onderafdeeling vormen die Het Verval zal heeten. Maak je dus niet druk over Parlando, maar amuseer je er voorloopig mee, als met een eerste en onvolkomen redactie! Amen. De Kont Antonini 15. niet gezien. Jany gaat ook niet met hem om. (Yany? Antonini? Nenni! om met jou mee te rijmen.) - Veel genoegen verder met de poezen; vele hartelijke groeten aan Aty; troost tje over het niet volbrachte Panorama (het is misschien beter zoo), en tot nader in Amsterdam! Een ferme hand van je dikken vriend E. E. du Perron aan J. van Nijlen Amsterdam, 3 januari 1930 1. Vrijdagavond. Beste Jan, Het beste met Nieuwjaar! Sedert vanmiddag zit ik in Amsterdam, waarvan een boeiend aanzicht op de keerzijde van deze kaart. Holland trok mij aan - overigens is mijn moeder goed ziek geweest, en nog verre van goed: - hartkramp. Laat wat van je hooren. Hart. groeten thuis en de hand van je Ed. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 3 januari 1930 1. Beste Sander, Een prachtig 1930 wordt jou en Greet toegewenscht door je EdP., die overigens in Amsterdam zit. Adres: 390 Marnixstraat. Zend me alle drukproeven die er voor mij mochten zijn, en na de uitdeeling die ik je aangaf, een 20 tal exx. N. Verzet, (gewone). Ook grààg een ex. Ernestine 2.. Hoe maak je het? Schrijf mij eens een woordje terug. Hart. groeten + hand. (Tot spoedig, hoop ik.) E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 5 (zondag) januari 1930 Amsterdam, Zaterdagnacht. Beste Jan, Het is hier veel treuriger gesteld dan je denkt: mijn moeder is zéér ziek, heeft vele aanvallen van hartkramp gehad en is den avond van mijn aankomst er zóó aan toe geweest dat ik - na mijn 20 uur treinen - er nog een slapeloos nachtje bij heb gehad, tot goed begin van het jaar. Vomeeren om de zooveel uur en hevige pijnen aan de hartspier; direct gevaar is er niet, maar zij ziet er toch wit en akelig uit, moet de grootste rust houden, streng diëet, enz. - bref, het is alles bij elkaar een sinistere geschiedenis en niets minder dan dat. Ik schrijf je dit Zaterdagnacht om half 2, terwijl ik Simone aflos die ook doodop is. Dit dus wat betreft den algemeenen toestand. Daarom niet getreurd (voor het werkelijk noodig is). Ik ben met frisschen moed uit het Z. gekomen en hoop het nu een tijdje zonder klagen te kunnen doen. Misschien komt het er ook op aan zijn lot te aanvaarden; dan voelt men zich het gelukkigst. Ik verzeker je dat wanneer morgen besloten werd om voortaan te wonen in Purmerend, ik zelfs dàt zou aanvaarden - zóó heb ik genoeg van allerlei valsche voorstellingen. Ik houd veel van Simone en vind haar een goede, lieve vrouw. Mijn moeder is een zwakke, arme, oude vrouw. Ina 1. is een onderdrukt pover creatuurtje. En ik ben misschien een mislukt scribentje. Als dit zoo is, dan zeg ik van harte ‘amen’. Ik heb weer eens leeren inzien dat het bespottelijk is plannen te maken. Ik verzeker je dat ik niet pessimistisch ben; ik voel mij van een ‘Goethiaansche’ klaarheid en een dergelijk besef van orde. (Malraux is een eersterangs-vent, maar ik heb blijkbaar niets gemeen met Malraux.) Nu antwoord op je gezelligen kankerbrief: zoodra ik net zoo het land krijg aan Amsterdam, zal ik je een repliek ervan zenden. Ik heb veel zelfingenomen Jodensmoelen gezien, maar zij hebben mij voorloopig meer geamuseerd dan geërgerd. Wat men in de Américain prachtig waarneemt zijn duizend overgangen - en kruisingen - van Jood en cabotin. Verder heb ik een gezellig glas gedronken met Willink en Kelk; verder gaan mijn eischen voorloopig niet (tenzij dan dat mijn moeder iets minder ‘souffreerde’). De Gids is uit, mèt het Drama erin 2.; maar ik heb nog geen bewijsnummer. Zoodra ik dat heb, stuur ik het je. - Inderdaad is er géén vergelijking tusschen de twee grijze vrouwen die je bedoelt; die van Ascona 3. is intusschen heelemaal niet adoreerend tegenover Jany, maar hoogstens vriendschappelijk en apprecieerend. Ik kon het zeer goed met haar vinden, ofschoon zij symbolische lijnteekeningen maakt en in de eerste plaats op zoek is naar occulte waarden. Maar zij is daarbij zeer soepel en begrijpend, en op een prettige manier belezen, maar niet hoog-litterair. - De kwestie van den stamboom kan ik voorlopig niet aanroeren, daarover dus later meer. Ik vrees dat de papa van Kisling-Kiriko 4. geen erge aristo is onder de Siameezen, maar men heeft Louis XVI wel van Charlemagne laten afstammen zooniet van Aeneas, en met een klein beetje moeite zullen wij den heer von Stolz (die, sedert jij zoo goed de Holl. grammaticaregels toepast, ontdekt heeft dat mijn naam geschreven dient te worden met een groote D), zullen wij, herhale ik, gezegden heer von Stolz (Alexander enz.) laten afstammen van Frederik den Groote... Waarom dus géén stamboom voor Kisling-Kiriko? En als ze grooter worden, bezorg ik ze, tot meerdere blijdschap van zekeren nieuwsgierigen lezer van D.G.W., ook nog ieder een ridder-orde. Naar de revisie van Parlando zie ik met blijdschap uit. Het zal aan mij niet liggen of je hebt het boekje spoedig thuis; maar heusch, Mikrochaos wordt beter. Aangezien ik toch nog wat op moet blijven, zal ik De Wachtende voor je overschrijven. Voici: I Hij voelt zich zinken, doet zijn oogen toe; hij sluit zijn oogen en voorbijgetogen komt als een reidans van ontelbare oogen, van oogen, glinstrend, vòòr zijn oogen, moe. Hij denkt: ‘Ik ken deze alle, heel die schaar van blikken, onomvloerst * en onbewogen, zoo flitsend en vol leven - en vol logen, zoo grétig weer - en ik ben oud en zwaar. Hij ziet ze gaan: de vragende oogen, fel, de hunkrende oogen, die men leert verfoeien, en de oogen, wijd en flakkerend, wier schroeien is ijzig, als seinlichten uit een Hel - Hij zoekt, berustend en vergeefs. Zij gaan voorbij; als steeds; als water gaat door handen. Hij voelt zich zacht gefolterd door hun branden en weet dat hij met hen heeft afgedaan. II Hij zag haar niet dan vaag: al zal hij nooit vergeten haar oogen, zacht en ver - niet als een dichter ziet den haardos der kometen: dichter, en duisterder. In 't dik en dringend duister, als wat ziel mag heeten slechts angstig ademhaalt, was het hem vreemd bewust, heeft hij soms vaag geweten haar bijzijn, afgedwaald. Een mensch alléén - en toch, doorheen de nederlagen der duizend rondom hem, die streeling, bitterzacht, van oogen die hem zagen, een troosten zonder stem - Alsof dit klein bestaan, omwikkeld door het donker, verdoken, zonder naam, doorheen de Ruimten stond als 't roepende geflonker van één wijd, brandend raam. III Hij spreekt: 'O, Haat, blijf mij een teeken, blijf nù gaan, sterker dan ooit, naast mijn brekende schreden, tot aan het Eind - totdat wij haar zien treden in onzen nacht: als een te rijpe maan, haast zonder schittering, maar zacht en sterk als gij, o mijn Verbittering! ‘Ik voel 't aan ù, mijn Haat: dit laf Verval, waartegen wij, vereend, minachtend strijden, het heeft ook haar geschaad; méér dan ons beiden, al stond de zachtheid in haar oogen pal: het glanzen van haar hart, dat in geen Ouderdom, in Dood alleen, verstart. ‘Ook Zij... en dus, zij komt! gij wéét het, Haat! zij lost u af, voordat wij zijn vergleden. Wij glijden voort: is er een beetre reden? De weg die zij, als wij, naar 't Einde gaat werd streng haar uitgeteld: Gij sterft, voordat òns eind tot één rust samensmelt.’ IV En als, door de woestijn, een die zich noode laven moet, maar zich niet vergist, gaat hij in de' Ouderdom als in een koele haven, een kom in stillen mist, waardoor de wind niet fluit, waardoor geen sterren schijnen, doch waar zijn lange wacht door schimmen wordt geboeid, die wanklen en verdwijnen, wit in den witten nacht. Een grijsaard, uitgedoofd en kindsch reeds voor de menschen, niet wetend van gevaar, in wien de waanzin lacht, maar in wiens zwakke drenzen steeds kreunt de weduwnaar - Een dwaas die in zijn diepste nevelen voelt branden twee oogen, zacht en ver, maar met een grijns ontvangt, in uitgestrekte handen, een glasscherf voor een ster. V Men vond hem 's morgens, starend naar de ruiten, in 't miezerige licht dat voos en nat filterde tot de stoel waarin hij zat: een wassen pop. Men moest zijn oogen sluiten. Men zocht vergeefs waarop zijn vreemde staar gebroken was: de kamer hing vol geuren die elke aanwezigheid had moeten scheuren, een bruine damp, verstikkend, heet en zwaar. Hij zat alsof hij enkel was gebleven om na te gaan wat hij bevolen had. Men nam hem op en een fragmentje leven viel van hem neer, een smal, verkreukeld blad: ‘Mijn Haat is dood, en Zij is niet gekomen. Kon zij mij vinden in dit donker hier? Laat morgen 't Licht ontzaglijk binnenstroomen. Vóórdat Zij komt, begraaf het Oude Dier.’ Oef! dat is een werkje geweest, vooral met deze pen, die bezwaren schijnt te hebben tegen dit soort inkt. Vertel mij wat je precies vindt van deze ‘compositie’. Sommige strophen zal ik misschien nog wel veranderen. Maar enfin, dit alles komt niet in Parlando!... Ik heb, na dit, behoefte aan weer een spontaner gedicht. Het fond in dit gedicht, is wel van mij, maar de ‘knapheid’ lijkt mij aan een ander ontleend. Ik ga nu wat slapen. Hartelijke groeten aan Aty, en de broedervijf van je Ed. P.S. Simona en De Retz 5. slapen, maar ik zal hun groeten toch maar bij de mijne voegen. Mijn moeder is te beroerd om te groeten. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 5 januari 1930 4 Jan. '30. Beste Sander, Dank voor de drukproeven van Parlando, die hierbij teruggaan. Wat verschijnt er een hoop achter elkaar in de ‘Luchtkasteelen’! Over de verzen van P.v.O. schreef ik je reeds; die rot-Sikkel-man heeft bezwaren en schijnt die te mògen hebben! Daarentegen zend ik je een ms. zijnde een tooneelstukje van Kelk 1., dat ik werkelijk wel grappig vind. Het is veel beter dan Katrijn, en misschien wel het beste wat hij geschreven heeft; Slau vindt het ook zoo aardig. Als je dus je rancune tegen Kelk (over dat stukje tegen Jan) kunt overwinnen, zie dan eens of je er niet een nummer van de serie van kunt maken - al is het een tooneelstuk, - de titel is aantrekkelijk en het laat zich heel goed lezen; je zou iets veel minder goeds kunnen krijgen, voor mijn gevoel. Enfin, kijk het door; daar ik over deze getypte copy beschikte, heb ik ze persklaar gemaakt. - Verder geen nieuws dan dat mijn moeder nog altijd zeer beroerd is - (dit in aansluiting op mijn brief aan Jan) en dat ik gaarne eens wat van jou zou willen hooren! Groeten, ook aan Greet, van je Ed. 390 Marnixstraat, Amsterdam. P.S. Mijn moeder heeft dat geld nog niet aan je vader gezonden; ik zal het jou laten zenden, zoodra ze wat beter is. Ze is er op het oogenblik héél slecht aan toe. - Zendt je me gauw een ex. van Ernestine? Ik brand van verlangen... E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 8 januari 1930 Amsterdam, Woensdag. Beste Sander, Dank voor de 2 kaarten en de Ernestine, die er weer snoezig uitziet. Schrijf me wat over jezelf! Hoe maak je het? hoe gaat het Greet? Hier is het iets beter, maar toch nog erg min. Zoodra mijn moeder weer te ‘bepraten’ is, zal ik haar over ‘onze’ kwestie spreken; nù gaat het wel heel slecht. - Als je De Parasieten aardig vindt, zou ik er toch over denken om het in de serie op te nemen; je hoeft ook op de catalogi niet te zetten dat het een toneelstuk is (het is het trouwens niet erg), en de titel trekt, dunkt me, wel aan. - Ik zal je graag terugzien, dus vergeet niet me op te zoeken als je komt. Ons adres is vanaf 15 dezer: Vossius-straat 45; wil je dit ook aan Jan zeggen? - Breng, als je kan, de copy van Een Voorbereiding mee; ik wou de dispositie der hoofdstkn. veranderen; anders moet dat op den drukproef gebeuren. Laat mij anders het ms. toesturen - uit Brussel of uit Maastricht. Heb je die fouten nog gecorrigeerd? waarover ik je later schreef? Dank! en tot ziens! Groeten aan Greet en Mile W. Steeds je Ed. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 9 januari 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Jan, Dank voor de twee andere briefjes, en de verdere paardevijgen op Holland en Amsterdam. Ik amuseer mij hier toch best, zelfs gegeven de omstandigheden. Misschien is het omdat ik er als toerist vertoef? Peu importe... Over een tijdje hoop ik zelfs weer wat te wérken. Je hebt gelijk wat betreft dat 2 × ‘doorheen’. Maar ik zoek vergeefs naar een ander woord dat even goed de idee weergeeft.‘Dwarsdoor de nederlagen’ is akelig. Ik zal misschien nog wel wat vinden. In die eene regel zal ik zetten; ‘onvervaard en onbewogen’, dat lijkt mij beter dan ‘onomfloerst’. Ik vind die Wachtende toch wel wat erg ‘een mooi gedicht’ - après tout! er steekt veel in dat mij lief is, maar het is net of ik het uitgesproken heb met een andere stem * Jany vond Voor S. in zijn ensemble het beste; en dit is voor mij een precieuse aanwijzing. Dat gedicht heb ik het natuurlijkst opgeschreven. Kan je, als je toch tusschen Arnhem en Den Haag zwerft, ons niet even opzoeken in Amsterdam? Mijn adres is dan wschl. (vanaf 15 dezer) Vossiusstraat 45; maar het is nog niet geheel zeker. - Het gaat nu veel beter met mijn moeder, maar die vomeer-toeren hebben haar erg uitgeput en zij moet volstrèkte rust hebben. Willink zal ik vragen om die foto's. Schrijf ook eens aan Jany om een foto die mevrouw Fröbe van hem en mij samen gemaakt heeft, zittend op een steenen tafeltje in den tuin. Ik lijk daar op Creixams, maar de foto is alleraardigst en Jany is weer ‘beeldig’. De Gids zond ik je en heb je nu zeker al. Ik zag Slau gisteren, maar hij was weer erg somber. Hoe vreemd het je ook voor moge komen, ik zit op het oogenblik liever met Kelk! Die bittere humeuren werken dadelijk op mij in; ik word dan zelf ook stroef en onaangenaam; ofschoon ik met de beste gevoelens voor Slau bezield blijf. Kelk is, vooral aan tafel, een zeer opgewekt iemand; ik heb hem over jou gesproken en hem, ongemerkt maar zeker, van zijn fouten overtuigd. Hij ziet je verkeerd, of zag, toen hij dat idiote artikel 2. schreef. Laatst verklaarde hij geheel uit eigen beweging: ‘Wat heeft Greshoff een prachtige verzen geschreven op Gistoux!’ (hij bedoelde de Chromo's uit Erts 3.). Ik heb hem ook gezegd dat iedereen uit onze omgeving hem zijn artikel over je had kwalijk genomen, behalve jijzelf, wat hem op zijn hinnikende wijze lachen deed. Het is inderdaad géén kwade vent en zoo gezellig om te zien. Men begrijpt dat Reuter zijn lievelings-auteur is en Onkel Bräsig zijn lievelings-held 4.. - Ik zond Sander een stukje van hem: verreweg het aardigste wat ik tot dusver van hem las: De Parasieten, dat een goed nr. zou zijn voor ‘De Luchtkasteelen’. Het is tooneel, maar nu ja - in de serie gaat één tooneelstukje toch wel door? Vraag het stuk te lezen en als je het ook aardig vindt, laat jij dan ook je invloed op den heer von Stolz werken, dan komt deze zaak wel terecht. Wat duivel, Frederik de Groote luisterde toch óók naar zijn literaire adviseurs! Nu, beste! tot nader. Ik houd je op de hoogte en blijf van top tot teen je Ed. 5.Ik laat mijn snor staan - ter eere van Amsterdam! Simone klaagt al zéér... E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 10 januari 1930 Amsterdam, Vrijdag. Beste Sander, Veel dank voor de toegezonden 20 exx. N.V., niet te vergeten de doorgezonden foto van Van Schendel. - Wil je jezelf en de twee Brusselsche Jannen aan een ex. N.V. op Hollandsch helpen, en een dito exx. zenden naar A.C. Willink, Keizersgracht 538, Amsterdam? - Verder 3 gewone exx. namens mij aan de heeren Leroux, Herreman en Roelants. - Met de persdienst en verkoop kan een begin gemaakt worden; het stuk waarop gewacht werd, heeft in ‘De Gids’ gestaan 1.. - Hoe gaat het jou persoonlijk? Van Jan krijg ik geen goede berichten, je bent moe en somber en hebt een ‘cijferkater’ van de jaaroverzichten. Houd goeden moed - ‘alles sal rech kom’; 1930 zet misschien beroerd in en eindigt prachtig en glorieus! Schrijf me eens, en geloof me van harte je Ed. - Hier gaat het langzaam, maar enfin, het gaat... (zooeven met S. weer bij den dokter geweest.) E. du Perron aan W.A. Kramers Amsterdam, 12 januari 1930 Amsterdam, Zondag Marnixstraat 399. (niet 390.) Beste Wynand, Heb je het geöuwehoer van je vrind Buning in de - o jee, neen! je hebt het nièt gelezen! Je vriend Buning dan heeft in de...... 1., geschreven dat Erts een dunne bestelling was *, maar tevens dat al die duidelijke Fr. en Duitsche invloeden uit den Booze waren, en toen - voor de zooveelste keer - het evangelie van Vondel weer verkondigd. De arme man schijnt niet te begrijpen dat een Franschman die in de 20e eeuw als Racine wil schrijven, of een Nederländer die het als Vondel zou wil-len doen, eenvoudigweg decadent is met de ergste decadentie die er bestaat: de ‘academische’. Ik zeg niet dat Lichtveld gelijk heeft - maar men zou hem ànders moeten bestrijden. En tenslotte is het optimisme van L. mij sympathieker dan die eeuwige Vondelarijen van W.B. - Als onze kunst specifiek Hollandsch moet blijven, dan zitten we niet aan Vondel vast, maar aan Robbers, vrees ik. Enfin... Lees bijgaand sonnet. Als het eenigszins kan, neem het dan nog in dejan. D.G.W. op. Ik kreeg de drukproef van De Laatste Ronde gisteren - het zal dus nog wel gaan? niet? Zooniet - stuur het mij dan omgaand terug, dan zal ik zien het elders nog geplaatst te krijgen, desnoods in De Vr. Bladen. Als het te lang ligt, is de aardigheid er n.l. een beetje af. Het is niet onvriendelijk (dunkt mij) verneukeratief en de 17e eeuwsche schrijfwijze moet Buning toch wel bevallen. - Zelf schrijft hij ook zulke Vondeliaansche pastiches (zooals dat vers in Erts op Royaards, waarover die lul van een Binnendijk godbetert nog vreugdekreten slaakt). (Heb je iemand om Erts te bespreken? Dat wil ik anders ook nog wel doen.) Mijn adres is vanaf 15 dezer, d.w.z. Woensdag: Vossiusstraat 45, Amsterdam. Wacht! ik zal dat nog onderaan het sonnet zetten, pour la couleur locale... * Wanneer kom je eens hier? dan gaan wij samen ergens eten, en zal ik het genoegen smaken jou tot mijn gast te hebben. Wacht niet te lang. Is Nijhoff in Den Haag? Bel hem eens op om dit namens mij te vragen. En vraag hem dan of hij mij schrijft. Laat spoedig wat van je hooren! Steeds je Eddy - In het pak portretten dat ik eens aan Jan gaf, en dat Jan, naar het schijnt, aan jou doorgaf, komt een portret voor van Beets als Hildebrand. Zou je dat voor me kunnen vinden en het mij willen opsturen? E. du Perron aan W.A. Kramers Amsterdam, 12 en 13 januari 1930 Zondagavond. Beste Wynand, Met het oog op de spelling is bijgaand sonnet beter dan dat wat ik gisteren verzond. * Gooi dat dus weg en laat dit drukken (als het tot drukken komt). Verder geen nieuws. Je E. - Daarnet kreeg ik je brief, waarvoor dank. Vanaf overmorgen huis ik inderdaad in de Vossiusstraat, no. 45 (vergis je niet in het nommer, zooals je het nu net deed). Ik stel mij voor D.G.W. ook veel voor van de medewerking van Houwink en Donker 1., als zoodanig is het stuk van den tweede over den eerste - in het vorig nr. - bijwijze van presentatie - bijna een geniale zet! Van Mien Proost of over dezelve hoorde ik nog minder dan Uwé. Tot nader! Amsterdam, Maandag. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 13 januari 1930 Amsterdam, Maandag 13.1.30. Beste Sander, Veel dank voor je gezelligen brief, dien ik vanmorgen ontving. Denk er dus om, mijn adres is Vossiusstr. 45 (vergeet ook het nr. niet). Vanaf overmorgen zit ik er. Wil je dit ook Jan v.N. opgeven? Zeg hem erbij dat ik hem spoedig schrijven zal. Hier nog altijd dezelfde toestand. Mijn moeder had gisteren weer een onrustige nacht. Maar de dokter is ‘niet ontevreden’. Die geldkwestie weegt mij zwaar op het hart, vooral waar ik weet dat je de duiten zoo goed gebruiken kan. Zoo gauw ik kan, zal ik zorgen dat je ze krijgt. Moet het naar jou gezonden worden (in Holl. geld?) of direct naar Maastricht? In het laatste geval: naar welk adres? Simone is eigl. ook altijd dezelfde, d.w.z. lijdende aan hoofdpijnen (meer of minder erg). Als ik je met fl. 100. kan helpen om er eens een weekje uit te trekken naar Parijs - die kan ik je voorloopig wel zenden; die ontving ik n.l. van De Gids voor het Drama. Verdomd goed betaald! jammer dat het indirect naar het Drama teruggaat... En als ‘de menschen’ mijn groote talenten nu maar inzagen en kochten tot ze er bleek van zagen! Enfin, ik reken op jou voor een goede distributie. Geen provinciale krantjes meer, maar liever eenige heeren ‘persoonlijk’. Vergeet vooral niet den ouden Lapidoth. Parlando wil je zeker nog wel achterhouden tot eenige verzen die er in staan, in De Gids zijn verschenen. Misschien in Maart, uiterlijk April. Laat tot zoolang de 2 boekjes van Slau maar voorgaan. Een Voorbereiding laten zenden aan het nieuwe adres. Mijn moeder heeft keet met de huisjuffrouw van de Marnixstr., die trouwens juffrouw Keet heet. Mijn nagekomen correspondentie zou onder deze tweevoudige keet bitter kunnen lijden, dat voel je? Juffr. Wouters weg - maar de blonde nymf met het strooien haar en de perverse lipjes? - Van het huwelijk van John Buckland vernam ik vele malen, om te beginnen van Jany - in Ascona nog. Zoo'n Canadeesche is lang niet gepiest, vooral niet met 3 namen. Mijn neef Noered-din had immers ook zoo'n juffrouw met vele namen? maar ze spreekt Portugeesch inpl. v. Engelsch (hoewel de namen Engelsch zijn). ‘C'est la vie!....’ Je hoeft me geen ex. van Keats 1. te zenden, tenzij je er een over hebt - maar wèl grààg de platen. En schrijf er dan bij, bij welke sonnetten ze hooren. Ik heb n.l. een prachtige Keats besteld in 2 dln. bij the Florence Press. - Ook de autobiogr. van Douglas gelezen. Toch wel een vervelend soort vent, maar met verdomd aardige - en zelfs kranige - dingen in z'n bast * - Ik hoop dat je succes zult hebben met je Boeddha 2.. Het wordt tijd, tijd, tijd dat je weer eens een goede slag maakt! Wanneer komt de Pouchkine uit? Ik beloof je dat ik over de Shakesp. vert. zal denken, maar vrees dat het zooiets zal worden als met het gymnastiekboekje van Muller 3., dat ik in Gistoux reeds op het nachttafeltje had en dat ik op reis heb meegenomen en dat hièr weer op het nachttafeltje ligt, maar waar ik alleen nog maar naar heb gekeken. Ik heb ook die ridicule proleet met zijn haar en brosse en zijn verstompt aangezicht vele malen bestudeerd, zoo in diverse standen, maar ik word er niet mager van. - Wat betreft je serie, hoef je overigens vooreerst niet te ‘zorgen’; Anth. Donker heeft een Sh. stuk klaar; n.l. Driekoningen-avond, dat in October enz. in De Gids komt. Zou je verder niet aan Slau een vert. kunnen vragen? die vertaalt met groot gemak en veel beter dan ik. En voor een komieke Shakesp. b.v. aan Kelk? Mij dunkt dat die Falstaff op een onnavolgbare wijze zou kunnen weergeven! Bijv. The Merry Wives of Windsor (liever dan Henry IV). Defresne z'n buik interesseert mij in geenen deele - zelfs niet met een mes. Laat mij als Cyrano zeggen, of liever in tegenstelling met C.: ...et si le plaisantin est ignoble, je lui sers, Par derrière et non par devant, du cuir et non du fer. Ik zag hem ééns in ‘De Kring’ met zijn typische kantoorbediendeskop; and I glared at him, but he didn't glare back. Volgens Willink is het een notoire schijtlaars. Ik ben benieuwd naar je roman, maar hoop dat hij ‘in wezen en verschijning’ verschillen zal van dien van Jèn Doolert, over de welke je in de Jan. G.W. een uitgebreide bespreking zult aantreffen van mijnE hand. Overigens heb ik Kramers gisteren een Vondeliaansch - of althans Gouden-Eeuwsch - sonnet gezonden voor Buning, wiens constateering dat Erts een dunne bestelling is, ik gaarne onderschrijf, maar die me op de zenuwen begint te werken, met zijn eeuwige goedkoope geleerdheid dat we toch braaf in Vondel en andere Gouden-Eeuwers moeten studeeren. Zijn eigen pastiches van Vondel (op Royaards en zelfs op de engelen) vind ik om op te gaan zitten, verder niets. De man is een èchte degelijke Hollander die het Heil weer eens gevonden heeft - en die blijkbaar niet inziet dat een 20e-eeuwsche Vondel monstrueus zou zijn en méér dan decadent. Hierbij het sonnet: Voor-vechter vant Verleên, die ons de rijpe schooven Staeg voor-hangt van een Roem bestendicht door de Dueght, En met een streng Beraedt wijst van het Pad der Jueght De valsche uytheemsche const, die onse Rust sou rooven, Natuer en Nederlandt moeten U eewich looven, Ghy, die tot ons Behout en onghemeyne Vrueght Weer oorsaeck waert zoo DIT elck Neder-lander huegt: Gheen Mof, Franzoys, of Brit, gaet Neêrlants Dueght te Booven! Wat! sou de Gouden Eew niet onse Jueght vergulden? Souden wy aent Verleên niet quyten onse schulden? Ons voeden met een Dueght, die noyt ten eynden raeckt? Wees Ghy ons Voor-beelt dan, die in soo schraele tijden Het gantsche MUYDERSLOT liet in Uw broeck-sack glijden Ent stoer skelet van VONDEL tot Uw Stock-paerdt maeckt. Ik hoop dat hij er zich mee tevreden zal stellen. Maar als hij er in rijm op antwoordt, krijgt hij misschien een tegen-rijm, maar dan à la Tailhade. Ik vind het onder ons gezegd - afgescheiden van zijn biefstukken en cocktails 5., waar ik tot dusver niet bij kwam - een verdòmd vervelende vent, en kan mij après tout de vereering van den heer Van Krimpen voor dien meneer indenken. Hij heeft de mentaliteit van een verkeers-agent. Laat Jan het sonnet lezen en stuur mij allebei je opmerkingen. ‘Broekzak’ is misschien geen 17e Eeuwsch, maar met c's geschreven, wordt het toch erg ‘gelijkend’. Ik heb ook Jacques gevraagd het sonnet na te kijken. De spelling is, dunkt mij, niet slecht - en moet den heer Werumeus toch behagen. Je ziet dat Amsterdam mij niet zóó gaga maakt, als Jan schijnt te denken. Als ik met 1 Febr. die heerlijke tuinkamer krijg, die nu nog in beslag wordt genomen (in de Vossius-straat), hoop ik weer eens wat te werken. Het is alleen zoo vervelend dat mijn paperassen voor een groot deel in Gistoux zijn. Misschien ga ik eens heen en terug om ze op te halen. Vraag Jan of ik dan bij hem kan logeeren. Ik hoop dat Kramers mijn 17e eeuwsch sonnet plaatst - nog in het Jan. nr. 6. Anders zend ik het snel naar de Vr. Bladen. Als het te laat komt, is de aardigheid er wat af. Ik schreef het gisteren, aan tafel, om Kelk te bewijzen dat dergelijke pastiches doodgemakkelijk zijn. Dat imponeert alleen mijnheer Binnendijk, die vreugdekreten slaakt (in Erts) over het feit dat Jany nog vertalinkjes maakt, dat Jacques 2 versjes in 3 jaren piest, dat Nijhoff nog tot een goed, d.w.z. poëtisch, sonnet in staat blijkt, en dat Buning de voedzaamheid van meergenoemden Vondel weer eens heeft bewezen (met meergenoemde pastiche op Royaards). God-God, wat een inferieure mentaliteit! dat is niet meer van een schoolmeester, dat is van een schoolportier, et encore! Amsterdam verrukt mij overigens nog zeer. Ik ben zeer bedrijvig tusschen de Joodsche boekenstalletjes. Ik drink Voorburg, Fosco, Angostura, ik eet bij Dorrius: die heerlijke uitgebreide Hollandsche menu's, waarin de Uitsmijter een eereplaats inneemt. En zeg aan Jan - ende - Atij dat mijn snor mij waarlijk van hoop vervult. Ik wist niet dat ik nog over zóóveel lip-haar beschikte! vooral bij de mondhoeken begint het danig te krullen. Je zult zien, ik kom in de Belziek terug vermomd als Gustave Flaubert! Tot zoover; ik krijg bezoek. Doe mijn hartelijke groeten aan Greet, aan Eef en Minnie als je ze ziet, aan de twee oude Jannen en aan het Mensch Ati (Hart 7.). Ik wacht dus op je verschijning. Vossiusstraat, genaamd naar een vriend van ‘dien meneer’ Vondel, en het nummer is 45. Een hand van je Eddy E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 13 januari 1930 Amsterdam, 13.1.30. Beste Jan, Even dit korte briefje in antwoord op het jouwe van vanavond, waarin ingesloten brief van V.d.H. (terug). Blijstra zit bij me te praten, vandaar mijn Hottentotsch. Bespreek de plaatsing v/d stukken 1. met Koning, of ‘beschrijf’ dien meneer. Als het niet anders kan, geef v.d.H. dan den gewonen pijs: f. 15 per artikel, maar laat ons den tekst dan splitsen in verschillende artikels dat hij er nog een fl. 45 à fl. 50 uit krijgt. Wat denk je van dat portret? Dat moet er toch bij. Als Koning het verdomt - wat oer-stom zou zijn - ga ik met den tekst naar Coenen 2. en vraag hem persoonlijk of Gr. Nederland die stukken hebben wil. Vind je niet? Of weet je wat beters? Blijstra laat je vragen wat er eig. met dat stuk van hem (onder ps. Van Kuyck) over Ripperda gebeurd is? En wat met òns interview 3.? Het is een ‘vreemde’ zaak, zou J.v.N. zeggen. Ik schreef vanmorgen een lange brief aan Sander in antwoord op den zijne. Hij zal hem je wel laten lezen, zoodat ik de dingen niet 2× te schrijven heb. Met mijn moeder is het vrijwel hetzelfde. Ik zie hier Willink, Blijstra en Kelk, daarna Kelk, Blijstra en Willink. Van ‘Pom’ geen teeken van leven; misschien zit hij in Parijs. Anders, in de Vliegende Hollander. Het is toch te dwaas dat ik naar Maastricht zou moeten schrijven om die exx. op Hollandsch. Dat kost Sander één order. Zend G.v.d. vier exemplaren! En laat hij die dan uitdeelen: aan hem, aan jou, aan J.v.N. en één opzenden aan Willink, Keizersgracht 538. Ik schrok van je briefk. over de doktersrekening. Je bent dus wèl aan de Joden overgeleverd! Hier zal het wel iets dgl. worden. - Wat die gemeene handelingen aan de postkantoren betreft, ook dààrvoor is Amsterdam te fatsoenlijk. Dat gebeurt hier alleen aan de gracht (in sommige, bizonder daartoe aangewezen) buurten. Schrijf me wat je denkt van mijn dichterlycke hulde aan Werumeus. Later meer en beter. Overmogen verhuizen we 4.. Met hartelijke groeten aan Aty, steeds je Ed. Berichten over mijn snor zond ik aan Sander. Veel succes met je litteratuurgeschiedenis (2e lezing.) Ik lees Hildebrand, Klikspaan, Fritz Reuter: complete degeneratie! Allemaal allerààrdigst.......! - Ik ga ook Goethe lezen, in Latijnsche letter maar in ras-Duitsch. Exploten v. Tabarijn 5. in ‘Luchtkasteelen’ is een zeer goed idee. E. du Perron aan A. Roland Holst Amsterdam, 13 januari 1930 Beste Jany, Het volgende eigenlijk alleen om je te zeggen dat je me niet meer naar de Marnix-str. moet schrijven, maar naar Vossiusstraat 45. We verhuizen overmorgen. Met mijn moeder gaat het langzaam (vooruit?) Je hebt in De Telegraaf zeker wel dat wijze stukje van je vriend Buning gelezen? (Waarom noemt men hem niet Werumeüs, dat zou veel beter bij hem komen.) Ik heb een Gouden-Eeuwsch sonnet voor hem geschreven, dat ik in D.G.W. of desnoods in de Vr. Bladen zal publiceeren en dat je op ommezijde van dit pampier vindt. Ik heb meer dan maling aan die goedkoope geleerdheid die eruit bestaat ons telkens weer naar die deftige en veelbeproefde 17e Eeuwers te verwijzen; en de Vondel-pastiches van Buning 1. - ik bedoel van Werumeüs, op Royaards, en zelfs op de engelen, lijken mij eenvoudigweg decadent. Zóó armoeiïg en zóó geleend - om niet te zeggen gegapt - hoeft het zelfs in dézen tijd nog niet! Bon. Draai het pampier om en lees mijn pastiche, waarvan althans de spelling, wil ik hopen, aan Werumeüs behagen zal. Op dezen kant is er alleen nog maar plaats voor een ferme hand aan UEd. van UEd.'s Ed. Amsterdam, Maandag 13.1.30 Aen den heere J.W.F. Werumeus Buning nae lesing van SEd.'s Rapport betreffende het Jongh-Nederlandts Dichterlyck Jaer-boeck ERTS. Voor-vechter vant Verleên, die ons de rijpe schooven Staeg voor-hangt van een Roem bestendicht door de Dueght, En met een steng Beraedt wijst van het Pad der Jueght De valsche uytheemsche const, die onse Rust sou rooven, Natuer en Nederlandt moeten U eewich looven, Ghy, die tot ons Behout en onghemeyne Vrueght Weer oorsaeck waert soo DIT elck Neder-lander huegt: * Gheen Mof, Franzoys, of Brit, gaet Neêrlandt's Dueght te- Booven! Wat! sou de Gouden Eew niet onse Jueght vergulden? Souden wy aent Verleên niet quyten onse schulden? Ons voeden met een Dueght, die noyt ten eynden raeckt? Wees Ghy ons Voor-beelt dan, die in soo schraele tijden Het gantsche MUYDERSLOT doet in Uw broeck-sack glijden, Ent stoer skelet van VONDEL tot Uw Stock-paerdt maeckt. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 16 januari 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Jan, Ik ontving je vele missiven, maar meende je 2 of 3× geantwoord te hebben! Vanavond schrijf ik nader. Dit alleen hierover, en in groote haast (wij zijn juist verhuisd). Ik vind je spijkers 1. alleraardigst, maar had grààg dat je het staartje van dien over Donker schrapte. Het is in de eerste plaats een verzwakking van het stuk - omdat het een persoonlijke kwestie geeft na een subjectieven indruk van tòch algemeene strekking. Bovendien kan het zijn dat het een smoesje van Donker was, om ‘mijn gevoelens te sparen’. Ik wil, als het moet, wel ruzie met hem hebben, maar dan nog sla ik voor de ‘ingewijden’ (en dit heele staartje is een stukkie voor ‘ingewijden’) een mal figuur, of liever een verdacht figuur, want het eerste wat de jongen nu denkt, is dat ik eigenlijk erg teleurgesteld was niet uitgenoodigd te zijn en dat ik mij toen bij jou ben gaan beklagen... Als je het ding absoluut erbij wil, soit! ofschoon zeer tegen mijn genoegen. Ik heb er één zinnetje in gerectifieerd, n.l. inpl.v. ‘de uitgever schrapte je naam van de lijst’ - ‘de uitgever voelde er niet voor’. Dàt n.l. schreef hij, en dat zou ik er zeker zóó in willen, met het oog op een explicatie tusschen D. en mij. (Je begrijpt dat ik mij niet in alles achter je kan verschuilen: ‘Greshoff heeft het stuk buiten mijn weten er in gezet’, ‘Greshoff heeft me verkeerd begrepen’ (wat dat citaat betreft), enz.) - Ik stuur de proeven door naar de Holl. Drukkerij 2., maar had heusch graag dat je een expressbriefkaart daarheen schreef om dat staartje te schrappen. Het stuk - de spijker - zal er trouwens door winnen: de laatste zin (na dat manifest v.d. mauvais garçons): ‘maar... dit gaat er als natuurboter in’, is de meest waardige klap op de vuurpijl. Als jij mij nu ook verkeerd begrijpt, wordt het huilen. Maar ik denk dat 5 minuten, of misschien één minuut nadenken, je zullen doen inzien dat ik gelijk heb. - Met de firma Van Loghum etc. raak je over een tijdje wel over wat anders slaags. Bovendien raak je hier die firma niet (zooals Kramers schijnt te veronderstellen) maar Donker, en persoonlijk. Vanavond schrijf ik je uitgebreid. - Ik ben minder ‘mondain’ dan je denkt, maar scharrel tusschen een zieke moeder en dito vrouw, en zit op het oogenblik, om met jou te praten: op bril 3 van de verhuizerij. Ik zal Koning ook schrijven (je had me niet opgegeven waarvoor ik hem schrijven moest - ik dacht dat het was over V.d. Hoeven.) Geef mij het adres van Sander's familie in Maastricht: het nieuwe adres. Dan schrijf ík ook over die boekjes op Hollandsch! Tot straks! Je Ed. E. du Perron aan W.A. Kramers Amsterdam, 16 januari 1930 Amsterdam, 16.1.30. Beste Wynand, Dank ook voor de tweede lezing (retour) van Sonnet. Als je het ding i/h Febr.-nr. wil hebben is het mij goed. Ik stuur je het eerstdaags dan nog op. Heb je nu die drukproef over Den Doolaard? Ik ben er erg op gesteld die gecorrigeerd terug te zenden! Van Jan kreeg ik een proef van zijn spijkers. In het stuk over Donkersloot verzocht ik hem zooeven per expressebrief het staartje te schrappen. Die mededeeling kwam n.l. van mij, en ik vind het onaangenaam dergelijke persoonlijke kwesties in een stuk van meer algem. strekking gemengd te zien, te meer waar dit mij in een valsch licht stelt tegenover Donker. Misschien was het een smoesje van hem ‘om mij te sparen’ en in ieder geval wordt de U.M. dus niet geraakt, maar hij. Het stuk is overigens uitstekend; het wordt door dit staartje zelfs verzwakt. Ik schreef dit alles aan Jan en verzocht hem een expressebriefk. aan de Holl. Drukkerij te zenden om dat staartje te laten vervallen. Wil jij er zoo noodig dus ook nog het jouwe toe bijdragen dat dit stuk aangehouden wordt tot het laatste moment, d.w.z. tot er een briefje van Jan verschijnt - of niet verschijnt. Later meer. De hand van je E. Het adres 390 Marnixstr. wàs goed - maar mijn moeder had toen nog geen ruzie met haar huisjuffrouw! Nù is alles bijeen in de Vossiusstraat. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 17 januari 1930 Amsterdam, 17.1.30. Vossiusstraat 45. Beste Jan, Ik heb je gisteravond niet meer kunnen schrijven, vanwege het bezoek van den heer Slauerhoff, met wien ik ben uitgetogen tot zelfs over het IJ, maar met wien ik het niet bepaald gezellig heb gehad. Hij heeft voortdurend een soort galgenhumor waar ik slecht tegen kan en die allesbehalve ‘aardig’ is, met het gevolg dat elk samenzijn een soort prikkeling over en weer wordt. Ik blijf hem beschouwen als een vriend, en een dien ik niet graag missen zou, maar als dit zoo moet voortgaan zal ik mij de taak opleggen om - juist om hem als vriend te behouden - den omgang met hem te staken. Wij hebben overigens gegeten in dat Indisch restaurant waar ik ook jou aan de rijsttafel wou hebben 1., maar daar zie ik nu van af, want behalve de atjar en de chutney (die men ook in fleschjes koopen kan) was de rest meer dan dun. De heer Kelk heeft zich echter aan al deze poespas te goed gedaan en als conclusie geformuleerd dat er ‘vele aardige smaakjes bij waren’. - Voor mij was het avondje - vnl. door Slau - van a. tot z. een mislukking. Vanmorgen je telegram, waarvoor dank. Ik hoop nu maar dat Kramers die menschen van Baarn tijdig bereikt. Ik schreef hem gisteren ook een kaartje (dat er wschl. bericht van je zou komen) en ontving vanmorgen een kaartje terug, echter zonder verder bericht hieromtrent, omdat je telegram toen natuurlijk nog niet gekomen was. Aan Koning heb ik zoonet geschreven. Verder heb ik van de post de stukken van V.d.H. gehaald - een lijvig pak, voorwaar! In ieder geval geeft hij wààr voor het geld. Ik heb hem naar Nice geschreven dat wij op dat portret van de koningin van Napels gesteld waren (en dat hij het natuurlijk terug kon krijgen). Ik heb al dat proza nog niet gelezen, maar zal er eerstdaags toe overgaan en je dan eerlijk schrijven wat ik ervan denk. Dat stukje over Oom Paul 3. vond jijzelf toch ook erg aardig? En Jany! en iedereen die het gelezen had... Natuurlijk zal ik, waar noodig, het zaakje op-en om-werken. V.d.H. zelf schreef me trouwens dit te doen. De arme man verkeert in berooide omstandigheden en had last van pijnlijke, naar binnen gesprongen spat-âren, en was moederziel alleen in een villa van vrienden (waar hij zijn eigen potje moest koken, enz.) toen hij dit schreef. Het is eigenlijk een zielige figuur, die alleen nog maar leeft op zijn souvenirs. - Op een keer dat hij weer vele mooie verhalen deed aan een Holl. dame, voor wie hij veel sympathie en hoogachting had, zei hem die dame, die stijf in de theosofie zat: ‘Wat praat u toch altijd van het verleden! van allerlei voorbije dingen die niemand meer interesseeren! inplaats van u met de toekomst bezig te houden’, enz. (Het mensch dacht natuurlijk aan het rijk van Krishnamurti, de eerstvolgende wedergeboorte, enz.) Van der Hoeven was erg ontdaan, juist omdat hij zooveel voor die vrouw voelde. ‘Mon Dieu. madame, zei hij toen, comment pouvez-vous me parler ainsi? Laissez-moi du moins mes souvenirs!’ - Ik vind het een poignant verhaal - dat overigens niet hij mij gedaan heeft, maar Whitbrooke, die bij dat gesprek tegenwoordig was geweest (maar die het vertelde als een soort van grap.) Ik heb lust dien V.d.H. op Gistoux te vragen; dan kan jij ook nog eens persoonlijk kennis met hem maken. Jany schreef mij net een prentkaart met ‘bravo’ voor mijn 17e-Eeuwsch sonnet en het bericht dat hij met v.d.H. bij Wh. gedineerd had: ‘hoogst gezellig’ - waar ik niet aan twijfel. Jany en ik zeiden tegen elkaar: ‘Het is eigenlijk heelemaal iemand voor Jan.’ Jij zou je ononderbroken met hem kunnen amuseeren. Ik denk dat ik vanavond of morgen wel weer een kattebel van je krijg met antwoord op mijn verzoek dat staartje te schrappen, en met het adres van Sander z'n vader z'n drukkerij. Ik schrijf dan onmiddellijk voor die Holl. exx. naar Maastricht. Blijstra is kapot van Nutteloos Verzet 5., dat hij mij gewoonweg be-nijdt, zegt hij. Hij beweert dat hij nooit zoozeer (bij een Nederl. schrijver) het gevoel heeft gehad van: dàt had ik zelf willen schrijven. Ik geloof hem ook wel, want hij wil grààg dezelfde richting uit. Als dit allemaal mij nu maar kon troosten over mijn tegenwoordige onvruchtbaarheid en onrijpheid, dat is het woord, om iets breeders te geven, dien roman of wat anders, maar in ‘verhalend proza’. Ik kom meer en meer tot de ontdekking dat dit soort proza een heel ander soort kracht vereischt dan de poëzie, dat de poëzie zeer zeker een superieur, maar ook een verdómd bevoorrecht genre is, en dat summa summarum een Stendhal nog heel wat anders is dan een Baudelaire! (Jany zou hier tevreden lachen, maar als ik Baudelaire zeg, heb ik voor mijn gevoel 2× Rosetti gezegd.) Ik heb nog een onaangename nasmaak van mijn ‘omgang’, gisteravond, met Slau. De (mogelijk oppervlakkige) maar charmante vriendelijkheid van Nijhoff is dan toch ook wat waard. En als ik denk aan Malraux, die zoo door-en-door vriendelijk was, en zich van overal heeft vrijgemaakt om met mij te kunnen praten, en die mij eigenlijk op de mannelijkste (en delicaatste) manier heeft trachten moed in te spreken. Slau doet mij in zijn gedrag denken, niet aan een ‘grand inquiet’ zooals hij schijnt te willen, maar aan een slechtopgevoede kwajongen, zonder meer. Ik heb mijn snor weer afgezworen, omdat ik vond dat ik niet op Flaubert begon te lijken - wat ook al niet zoo èrg prettig is - maar potdoome op Herriot!? awoke one morning and found myself looking like Hèrriot! 6. (So I shaved myself very quickly.) Ik hoop dat ik je op alles heb geantwoord. Mocht ik iets vergeten hebben, dan hoor ik dat zeker wel spoedig. Tot nader in ieder geval; ontvang, met Aty, veel hartelijks van je Ed. P.S. Het sonnet komt in de Febr. D.G.W. Ik zond het dus aan Kr. terug. E. du Perron aan W.A. Kramers Amsterdam, 17 januari 1930 Amsterdam, 17.1.30. Beste Wijnand, Ik kreeg ook van dien goeden Jan een heuschig (of is't met een z) Telegram, om mij van den goeden afloop dezer quaestie (mooie spelling) te verzekeren! Zóóveel ongerustheid was niet noodig geweest; eenige haast was alleen vereischt vanwege die Amerikaansche nauwgezetheid welke tegenwoordig betracht wordt in die Hollandia-Drukkerij. Ik had geen grijze haren gekregen als ik het zonder de vriendschap van Anthonie had moeten doen, maar in dit geval leek de situatie mij wat onplezierig (Vlaamsche expressie). Ik heb Jan dat smoesje van hem niet verteld, om mij door hem (Jan) bloedig en in het publiek te laten wreken; het zou voor dien goeden Donker - aan wien ik werkelijk nog niet het land krijgen kan, al verdraagt hij misschien slecht zijn vele bekroningen en al wil hij de critiek saneeren - het zou voor dien edelen jongenman Donker, herzegge ik, net geweest zijn of Jan en ik heel speciaal de koppen bij elkaar hadden gestoken om hem het niet uitnoodigen van mij (en van Jan) eens ‘fijn betaald te zetten’ met een hak in zijn ‘onder-leider-schap’. Ik begrijp verdomd niet hoe jij gelooven kon dat Van Loggem enz. aan dat staartje aanstoot genomen zouden hebben. De éénige man die daar voor een lui werd uitgemaakt was Donker - die het heele stuk door al voor niet veel minder wordt uitgekreten - en ditmaal met een uit den Donker opgerakeld bewijsje. Om aan Van Loggem c.s. te denken, zou men bovendien eerst moeten aannemen dat het smoesje wààr was. Ik heb dat nooit gedacht, en Jan - geloof mij - ook niet. Het was, zooals ik Jan schreef, een ‘vriendelijkheidje’ van Donker, waarop ik trouwens vriendelijk verneukeratief geantwoord heb. (Ik schreef hem 1. n.l. dat ik in dit geval hèm ongelijk, en zijn uitgevers gróót gelijk moest geven, aangezien ik meende te behooren tot het soort verschijnselen dat door zijn saneering juist grondig uitgeroeid diende te worden.) De heele historie was geen woord verder waard. Ik vertelde Jan die historie bijwijze van ‘vergelijkende studie’: t.w. Jan van Nijlen was in optima forma uitgenoodigd; Jan (ònze Jan) heelemaal niet; en ikke ontving dat smoesje. That was all, d'you see? daar hoefde de Waereld nu niet van te weten. Ik blijf er overigens bij dat de ‘spijker’ nu veel krachtiger - en vooral veel doeltreffender - is geworden. Men kan nu gelooven aan een ‘heilige’ verontwaardiging! Al die persoonlijke prikjes zijn onnoodig, en Jan heeft al genoeg de reputatie van een ‘vriendenman’ te zijn. Mij rest nu nog ook jou te danken voor de betoonde snelheid en de genomen moeite, en mij te teekenen, als steeds, gaarne je E. P.S. - Ik ben après tout blij dat ik mijn sonnet nu in de volgende D.G.W. zal zien geëtaleerd (over 2 kolom), inpl v/het in De Vr. Bladen te moeten zetten; ik ben nu maagdelijk gebleven van die contacten. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 17 januari 1930 Amsterdam, Vrijdagavond. Beste Jan, Daarnet kwam je expresse-brief, waarvoor nogmaals dank. Inderdaad, je hebt mij meer dan snel ‘bediend’, om je te citeeren; maar in dit geval was het aan één kant wel noodig. Ik bedoel: aan den kant Gulden Winckel, omdat wij vandaag al den 17en zijn. Wat mij betreft, je had mij gerust met een normaal briefje kunnen inlichten. Maar zóó is het natuurlijk wel héél mooi!... Dus, ten derde male: dank. ‘Heb dank, o meester.’ Ik wil, zooals ik je schreef, gerust ruzie hebben met Donker. Maar in déze omstandigheden liever niet. Het lijkt - het léék, net of wij de koppen bij elkaar hadden gestoken ‘om het hem nu eens netjes in te peperen’. En après tout: hij heeft in het overige stuk méér dan genoeg op zijn pockel gehad; je wou hem toch niet villen? Zóó kwaad is die jongen nu ook niet; hij is wat hij normalerwijs moet zijn; als wij te veel van hem hebben gedacht, lag de fout aan òns. - Bovendien blijf ik erbij dat je ‘spijker’ voor den buitenstaander nu doeltreffender is geworden (en wschl. ook voor Donker zelf). Iedereen kan nu gelooven aan een heilige verontwaardiging, van man tot man, zonder ruggespraak en andere samenzwering. De heer Greshoff heeft het manifest van den heer Donker 1. ontmoet - en hoe geschikt de heer G. den heer D. overigens ook vindt - dat manifest heeft hem nu eens de dampen aangedaan. Het zou mij niet verwonderen als hij je erover schreef. Hij zal het natuurlijk beroerd genoeg vinden, ook zooals het nu is: herinner je dat hij meermalen schreef hoe sympathiek hij je vond. Ik in zijn geval zou je een verklaring geven - en misschien vragen (ofschoon je ‘spijker’ duidelijk genoeg is!) - Dat Van Loghem er werkelijk tusschen gezeten zou hebben, geloof ik niet * Hij heeft er bij het opmaken van zijn lijstje heusch wel zélf aan gedacht dat hij mij niet bij Coster onder dak kon brengen. Het was dus een ‘vriendelijkheidje’ van hem om mij dat zoo te zeggen - op welk ‘vriendelijkheidje’ ik vriendelijk verneukeratief geantwoord heb. Voilà. - Voor het overige schrijf ik hem niet meer, schrijft hij mij niet meer, en zal het mij heusch geen leed doen als de toestand zoo blijft. - Maar de pèst heb ik nu heelemaal niet aan hem, ik vind hem zelfs nog altijd, al is het dan in zijn soort, een heele geschikte jongen, après tout, dus... Dus als dat staartje absoluut noodig was geweest, dan had je het kunnen laten staan. Maar het schrappen ervan komt zelfs je stukje ten goede, croyez-moi, cher ami. Die aanhalingen uit Clemenceau - vooral de eerste! - zijn prachtig. Je moet ze als ‘snipper’ 2. in D.G.W. zetten. - Tot hier voor vanavond. Groeten aan allen en de hand van je Ed. E. du Perron aan J. van Nijlen Amsterdam, 17 januari 1930 Amsterdam, 17.1.30. Beste ouwe Jan, Ik heb een drukke correspondentie achter den rug, maar moet dit briefje er ook nog bij afmaken. Van den anderen ouwen Jan krijg ik noodkreten, duwen en jeremiaden om ‘antwoord!’ Het schijnt dat ik niet genoeg antwoord. Maar heerejé, heb ik dan zooveel te vertellen?... Met mijn moeder gaat het nu wat beter; vooral de nieuwe omgeving doet haar veel goed. Wij zijn nu veel ruimer gehuisvest (in de Vossiusstraat 45, dat is dus ook mijn nieuwe adres), en de buurt is ook veel rustiger, en wat je hier in Holland noemt: netter. Met Si-mone blijft het kwakkelen. Ik ben weer bij een dokter geweest, die haar weer een nieuw soort tabletten heeft toegestopt. Maar de hoofdpijnen houden aan; hoe zou het anders? Hoe gaat het bij jou thuis? Wat een rampen met Charles 1.! Gelukkig dat hij ze weer betrekkelijk gauw te boven is gekomen. Ik hoop dat hij nu niet aan een 3e kwaal is begonnen - immers, alleen de goede dingen bestaan uit 3. En hoe maak jij het?Jany zei me dat hij je nog extra om die verzen wou schrijven. * Ik hoop van harte er nu spoedig een paar van in De Gids te zien, op welk blad mijn moeder gemeend heeft zich te moeten abonneeren. Hubertus 2. heb ik hier en daar nog verbeterd. ** Het Drama v.H/a/Zee kwam er in Januari in en bracht mij honderd florijnen op, wat een prachtige betaling is; ik kan niet anders zeggen! (Ik had gerekend op fl. 84.) Ook Van Schendel schreef een nieuw verhaal 3., dat zoo goed moet zijn, zegt men (ik begon er nog niet aan), en verder Jany! die uitkwam met een zéér leesbare ‘essay’ over Sirenische Kunst. - Ik heb nu ook De Afspraak voor een 4e keer gelezen, en begin er nu achter te komen (op sommige passages en zinnetjes na). - Verder is het blad van je vriend Van Eyck 4. uitgekomen met een eerste nummer, waarin een inleiding waarvoor hij de Ouwehoerenprijs voor de hééle Nederlandsche Literatuur verdient; en de rest aan die inleiding aangepast. Het heele geleuter kost fl. 2,50. Is het niet om te huilen? Slauerhoff wou er met mij samen een vaers op schrijven. Het is te doen - maar waarvoor? Iets zóó vervelends, sterft vanzelf een vroegen dood. Ik lees weer eens Flaubert, en verder Goethe! Eigenlijk nieuws heb ik niet. Dit is maar een vriendschappelijk praatje. Ik voel nog altijd veel voor Amsterdam, maar niet veel voor den Amsterdammer (qu'on n'a qu'à gratter pour trouver le juif 5. - als de Jood er niet reeds duimendik op ligt). Wat mij ook hindert is het verdomde ‘aksjint’ dat je den heelen dag hoort, en met zoo'n overtuiging uitgebracht! Nu Jan, tot nader. Je hebt mijn nieuw adres. Hartelijke groeten thuis, ook van mijn moeder en Simone, en de hand van je Ed. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 18 januari 1930 Amsterdam, Zaterdag. Beste Jan, Twee briefkaarten van je zijn mij nagekomen, sedert ik je - hoe lang is 't geleden?! - mijn laatsten brief schreef. Nieuws? O ja. De huisheer van mijn moeder is vanmorgen om 7 uur door den huurder van de bovenverdieping eerst bijna het venster uit, en daarna volkomen de trappen afgesmeten, hetgeen erg veel lawaai maakte in huis. Het meubilair boven schijnt bijna geheel afgebroken, en de vrouw van den huisheer liep den ganschen dag door het huis met een rood gelaat, zeer nat van tranen. Mijn moeder is er erg van geschrokken en ik ben, naar het schijnt, den ganschen dag onuitstaanbaar geweest van strijdlust. Je n'y peux rien - c'est l'odeur de la poudre! Er zijn menschen die ik absoluut niet begrijp. Na van de trappen geneukt te zijn, is de huisheer van mijn moeder in het Vondelpark gaan wandelen, d.w.z. zijn vrouw zond hem uit wandelen ende hij gehoorzaamde haar. Hij was bleek, bevend en zwijgzaam. Ik volg hem daarin van ganscher harte. Als ik door een 2 of 3 × sterkeren vent om 7 uur 's morgens van de trappen was gelazerd, zou ik ook bleek, bevend en zwijgzaam zijn geworden. Mààr nù!.. Tegen etenstijd komt de man weer thuis, nog altijd bleek, bevend, enz. maar met de merkbare neiging zich overal te verstoppen. De andere vent, de stèrke vent, (de vent is masseur) komt ook thuis, slaapt in hetzelfde huis, praat met de vrouw van den huisheer, doet volkomen als een sterke vent die thuis is, heeft zijn biceps laten voelen door de dienstmeiden van mijn moeder, die hem hoogelijk bewonderen... En hier volg ik den huisheer heelemààl niet meer. Ik manifesteer mijn ongenoegen; en iedereen in den huiselijken kring vindt dat ik ongelijk heb, dat ik mij niet met die zaken heb te bemoeien (geen haar op mijn hoofd dat er aan dènkt), dat ik mij altijd voor flinker dan een ander houd (peut-être... cela dépend de qui), dat ik de menschen zenuwachtig maak, enz. Het is allemaal mogelijk; maar kan ik er iets aan doen als ik mij voortdurend in de plaats van den huisheer moet denken? Andere menschen slapen slecht als er boven hen iemand ligt te sterven; mij zou dat vrijwel om het even zijn, maar zoo'n spieren-manifestatie in huis werkt ontzettend op mijn imaginatie. Ik zou dien huisheer willen opstoken (maar dat doe je niet) of willen lubben omdat-i zoo'n fluim is (maar dat doe je nog minder). En toch gaat mijn sympathie naar den zwakste. Het zou bèst mogelijk zijn geweest dat ik door een 3 × sterkeren masseur de trappen van mijn eigen huis zou zijn afgelazerd. Maar het zou absoluut niet mogelijk zijn dat er tusschen dien masseur en mij dien verderen dag niets meer voorviel, dat hij met mijn vrouw praatte, dat hij den nacht onder hetzelfde dak doorbracht, enz. Hier sta ik versteld, als een kind van 6 jaren, om zóóveel menschelijke platheid en misselijkheid. Als een vent 3 × sterker is dan jezelf ga je hem niet te lijf - vooral niet wanneer hij je al lijflijk de trappen heeft afgelazerd. Maar je gaat niet wandelen in het Vondelpark. Je gaat en koopt, of leent, of gapt een pistool, of een voorhamer, of een ploertendooder of wat je wilt - als het maar goed genoeg is om het verschil van kracht, met den 3 × sterkeren masseur, aan te vullen. Je zorgt dat je absoluut geen risico meer loopt om te verliezen, dat er van winnen of verliezen zelfs geen sprake meer kan zijn. Je gaat desnoods op den loer liggen, achter een deur, onder een raam, precies zooals dat het beste uitkomt, onder de trap desnoods, en dan sla je hem een gat in zijn kop of schiet hem een ander soort gat door zijn zielement. Dat kan 1. goddôme toch niet anders? Dat je daarover nog pràten moet en dat de menschen om je heen naar je kijken met zoo'n leep gezicht van: ‘nu ja, dat zèg je wel, maar...’ enz. Ik geef je mijn woord bij al wat heilig is, en met de permissie van mij anders 12 × in mijn open bek te spoegen, als ik het niet deed. Ik bezweer je (jou of een ander) dat die masseur, al was hij 3 × sterker dan zichzelf, dien avond géén rustigen nacht zou doorbrengen in hetzelfde huis, tenzij hij mij nogmaals te slim af was en mij den nek omdraaide. Maar dan zou hij verdòmd slim moeten zijn: - slimmer dan elke masseur van het wereldrond. Ik vind het ge-woonweg een beleediging als iemand anders van je zou denken! Slau was het ditmaal goddank geheel met mij eens - wat mij weer erg met hem verzoend heeft. Overigens was hij minder zuur, maar wel erg somber. Hij heeft het echt beroerd daar in Utrecht 2. en is ook physiek verre van goed, loopt met erg opgetrokken schouders en stijve beenen, heeft last van asthma, geeft over op straat, etc. Men zou graag wat voor hem doen, maar het is o zoo'n lastige rekel om bij het goede eind aan te vatten. Dingen die je met de beste bedoeling zegt, vat hij verkeerd op, en van dingen die hij niet zegt, schijnt hij te willen dat men ze meteen goed zal raden. Hij slaapt vanavond in een klein kamertje bij mijn moeder, want Simone en ik zijn naar onze oude kamer in de Marnixstraat, tegenover 390, teruggekeerd, omdat wij ons in dat kamertje nauwelijks konden bewegen. Met 1 Febr. eerst komt in de Vossiusstraat 45 een heerlijke tuinkamer voor ons vrij (beneden). - Schrijf rustig verder naar de Vossiusstraat; wij zijn er niettemin altijd! Wat nieuws verder? Simone klaagt sedert een uur over vreeselijke oorpijn en slaapt nu met een doek om het hoofd. Als dat ook maar niet op een operatie uitdraait. Ik zie den dokter al bezig een stukje uit haar schedel te beitelen (of is het met een ij? een verontrust echtgenoot raakt in den war met die dingen). God-God, wat is het leven toch lastig door allerlei stomme zaken. Ik las vanmiddag - was het ter kalmeering van mijn geprikkelde lagere instincten? - de Verzamelde Gedichten van Jacob Winkler Prins. Wat was dàt toch ook een ontzettend oud hoertje! Jij klaagt wel eens over Perk - maar daar is Perk toch een bron van geest en vernuft bij! Dat is nu werkelijk het sonnet en het niet-sonnet 3. in zijn stomste manifestatie! En die man waant zich voortdurend een dichter: spreekt over het huis van den dichter, de taak, het humeur van den dichter, de gedàchten van den dichter (Godbetert!) en wat dies meer zij. Ik geloof dat er maar één vervelender poëet in de Nederl. letteren wordt aangetroffen en dat dat die juffrouw is waar Jacques laatst een stukkie over in D.G.W. heeft gezet 4.. Die verzen konden hier misschien nog wel onder... Maar overigens! ik geloof verdomd dat Dop Bles nog pittiger is, al is het dan ook door Carmen d'r schmink. Maar ik ben niet zooals jij: zoo doordrongen van dejan Salie-geest van Holland. Ik heb af en toe nog een blijde verwachting, een soort kinderlijke hoop. Ik heb nu naïeflijk besloten het proza van vóór '80 eens te gaan lezen, die heerlijke, kalme opstellen van menschen als Potgieter, Jacob Geel, Jonathan, Van Koetsveld, Vosmaer (Vogels) en dgl. Misschien heeft dat tòch nog een zekere charme - al is het die van de oudheid. Dat is toch beter, dunkt mij, dan Jo Küller 5. en die andere schrijvende dames van tegenwoordig. Het lijkt mij ook zoo kranig eigenlijk, om met zoo'n overtuiging en zoo'n tóón te schrijven over 1001 onderwerpjes van niets. Kom kom, dat ga ik toch maar weer eens probeeren.... Wat nieuws vèrder?... ‘Poms’ Storm * wordt opgevoerd - vandaag voor de eerste maal, meen ik. Hij zal dus wel hier zijn, maar ik zag hem niet. Ik ging niet naar dien Storm en voelde evenmin voor Slau's uitnoodiging om wat in de Kring te gaan kijken. Wat daar te kijken valt, goeie hemel, daar kan je je als eerlijk burger alleen voor schamen. Al die slechtgespeelde en koppig-volgehouden rolletjes (als het bij kijken blijft) en al dat would-be-levenswijs gepraat, of anders: gepontificeer over de Nederlandsche kùnsten (als het tot hooren komt) - neen, je moet het bepaald om de borrels doen, of om jezelf te vertoonen, dunkt me. Buning zit er veel, zegt men; en die andere groote man: Defresne, de groote dramaturg met het kleine chef-de-rayon's gezicht. De heer Ilya Ehrenbourg heeft er onlangs een lezing gehouden over de Russische letteren vergeleken met de Fransche, zeer in het nadeel van deze laatste natuúrlijk, en heeft zijn groote vakkundigheid bewezen met sneers tegen de ‘inquiétude’ van de Fransche jongeren (applaus in de zaal) en uitspraken als: ‘Chénier, produit typique de la Révolution’. Debat gewenscht, maar wie hield er niet stijf zijn bek? de anderen waren gehéél overtuigd dat ze er nog minder van wisten. Ik was er niet (Willink vertelde mij dit voorgaande), maar als ik er geweest was, had ik ook mijn bek gehouden, je te l'assure. Dit land heet welingelicht en is het te veel. Maar de grachten hier zijn mooi. - Hartelijke groeten en de hand van je Ed. Advies van Slauerhoff over Nutteloos Verzet: ‘Ik heb het heelemaal gelezen. Het was zéér spannend. Het zal hier nòòit gewaardeerd worden’. - Et v'là. E. du Perron aan J. van Nijlen Amsterdam, 18 januari 1930 Beste Jan, Hierbij de verzen die ik voor het grootste deel in Lugano schreef. Zeg mij eens hoe je ze vindt. De aanstrepingen op zij zijn van Jany; dat zijn de regels die hem erg bevallen. (Ik begrijp niet goed waarom hij ook niet de laatste strophe van De Wachtende II heeft aangestreept: ‘Alsof dit klein bestaan, enz.’) In Amsterdam schreef ik nog een sonnet voor Buning, die na in Erts Vondel gepasticheerd te hebben, in De Telegraaf geklaagd heeft en de jongelui, bij wie de Fransche en Duitsche invloeden weer zoo merkbaar waren, voor de zooveelste maal naar de Gouden Eeuw, en Vondel in top, verwezen. Dit sonnet vind je op den achterkant van deze bladzij 1.. Het komt in het Febr. nr. van D.G.W. Tot zoover, ditmaal. Ik schreef je gisteren. Je Ed. Amsterdam, 18.1.30. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 20 en 21 januari 1930 Amsterdam, Maandagavond. Beste Jan, Je brief kwam zooeven en deed mij half geamuseerd, half weemoedig glimlachen. Allereerst dit: als je je werkelijk uit D.G.W. terugtrekt, en ik kan er je éénig plezier mee doen, dan is het een uitgemaakte zaak dat ik er ook niet verder in publiceeren zal. - Maar ik heb zoo'n idee dat dit alles zich vanzelf en snel schikken zal. Die goede Wijnand schrijft je natuurlijk snel een briefje om te zeggen dat hij het stukje over Jo 1. wèl opneemt, ongewijzigd en al, en dan is de zaak weer voor een tijdje in orde. Hij zal een bevlieging van revue-directeuren-voorzichtigheid gekregen hebben. Het idee je dat ding terug te zenden was anders wel dwaas. Of men neemt je zooals je bent, of men neemt je niet, dat is toch duidelijk. Ik zal Kramers er overigens niet over schrijven: vooral omdat ik bijna zeker ben dat deze affaire zich tusschen jullie beiden vanzelf wel regelen zal. Na mijn stuk over Gide 2., waarvan ik vanmorgen de proeven terugzond, heb ik geen copy meer ten Gulden Winckel liggen; dus - als de brouille gehandhaafd blijft, hoor ik dat wel bijtijds. Ik dacht Donderdag naar Jacques te gaan, maar mijn moeder is weer erg benauwd en zoo - en de huisploert hier is halfgaar, wat niet bepaald zenuwstillend is, en voor mijn moeder precies wat ze niet hebben moet. Ikzelf ben met den vent éénmaal bijna slaags geraakt (ik ben zoover gegaan hem een verzoling te offreeren), en heb hem ééns, koel en bedaard en uitgebreid, verteld wat ik van hem dacht; maar hij gaat rustig voort ons op velerlei manieren te pesten, omdat hij er zelf wschl. niets aan kan doen. Vanmorgen heb ik aan zijn vrouw gezegd dat hij beter deed mij niet meer onder oogen te komen, aangezien ik op het punt stond een ongeluk aan hem te begaan. Hij is nu weer heel stil geworden en er wordt gezegd dat hij morgen voor een paar weekjes naar Zeist zal gaan. Het heele huis (er zijn behalve wij nog 3 ‘inwoners’) heeft de pest aan hem, et il? a de quoi! Ik kan mij nu voorstellen dat die masseur hem de trap heeft afgelazerd! Met zijn vrouw heb ik erg te doen: het mensch is òp van de zenuwen en wordt door hem geregeld in het vuur gezonden; zij krijgt soms nog wat van de menschen gedaan. De vent is een akelige, koppige, pèstbuil, daarbij onbeschoft en opvliegend - tot men te-rug-opvliegt, dan haalt hij bakzeil. - Maar mijn moeder is er erg van overstuur. Overigens * doe ik niets. Ik kan er niet toe komen te schrijven - deze heele stemming is weer zoo beroerd daarvoor - en de stukken van V.d.H. vertalen trekt mij ook al niet aan. Wat zond die vent een hóóp tegelijk! En dan nog niet eens zeker weten of het geplaatst wordt, want het kaartje van Koning blijft weg. Ik zond Coenen mijn verzen, behalve Voor S. dat Pom achterhield 3.. (Of schreef ik je dit reeds?) Aan Donker zond ik Komen en Gaan. Geen antwoord; mogelijk is hij boos op mij ook. In dat geval kan hij zijn stuitje of zijn voorhout breken - als het maar geen voor-spons is, waar verdomd nog kans op is (arme Martheli!) - Van Sander krijg ik ook het diepste zwijgen en niks nie meer. Ik zal hem nu maar het geld sturen als aanget. brief - Wil je, als de oplage van N.V. nu in Brussel ligt, Germaine W. opbellen en haar uit mijn naam er aan herinneren dat ik nog 5 exx. van haar krijg? Dank; ook voor de andere bemoeienis. Als ik Donderdag niet naar Jacques kan gaan, ga ik Woensdag misschien heen en weer tot Den Haag en hoop er dan Kramers te ontmoeten. Ik zal hem dan over deze affaire met jou spreken en zeggen hoe ik er tegenover sta. - Maar heusch, ik heb het gevoel dat ik ook dàn te laat zal komen. (Houd me op de hoogte.) Wat heb je over Jo liggen roddelen? Ik las 3 boekjes over China en Indië van Borel 4.. Goeie God, dàt is nu commis-voyageurs-mooiïgheid! Wat een hopeloze kerel! Ik onderschrijf volkomen het oordeel van Van Deyssel over dezen kwastelorum: ‘De heer Borel is niet alleen geen kunstenaar, hij is zelfs geen goed journalist. Hij is een passabel journalist.’ - En wat zijn er niet een hoop menschen geweest die hem au sérieux namen; Couperus zelfs, van wien hij het weinige aardigs, dat hij nog heeft, zoo netjes heeft afgekeken. Ik las verder de Gedenkschriften van Van Deyssel. Dat is deftigseniel. Het is een aangenaam en nietszeggend gekout over alles wat niet van belang was in zijn leven. * - Waarom begin jij toch niet eens aan je gedenkschriften? Het zou een héérlijk werk kunnen worden. In den stijl van de spijkers, en rustig alles erin vertellen zooals je het je beste vrind in diep geheim vertellen zou. Publiceer wanneer je wil, maar wacht niet met schrijven tot je ook seniel geworden bent. Hoe gaat het bij je thuis? vertel dààr eens iets van. Stukkies schrijven over heerenmode en gramophoonplaten 5. is een lucratief bedrijf, dat weet ik, maar misschien voor je innerlijken mensch niet heelemààl bevredigend. Als de brouille met D.G.W. dus doorgaat, schrijf dan weer voor jezelf: spijkers, gedenkschriften, verzen... Schrijf nu die serie van 12 artikelen over het jongere proza (brandend vraagstuk!) voor De Groene. I. Houwink. II. Marsman. III. Slauerhoff. IV. Kuyle. V. Helman. VI. Du Perron. VII. Van Vriesland. VIII. Van Duinkerken. IX. Den Doolaard. X. Blijstra misschien. XI. Roelants. XII. Walschap. - Daar hoef je zooveel niet voor te lezen, en dat komt je allemaal nog te pas voor je studie van de Ned. Letteren (nieuwe druk). 6. - Willink brandt van verlangen om je proza over hèm te lezen 7..; hij vraagt me telkens: ‘Zou-d-i het nog doen?’ Waarom doe je dat nou niet? Hij verdient het toch minstens zoozeer als dat akelige mannetje Schobbaerts en die broeders Van de Velde 8. (al hangt er nog geen stukje van hem bij je thuis - maar dat komt nog wel!) - En hoe is het nu met je spijkers voor De Gids? - Antwoord me uitgebreid en gezellig en ontvang met Atie veel hartelijks van de zieke Simone en den bollen Ed. P.S. Dinsdag. Ik krijg daarnet een briefkaart van Kramers, zoodat ik een aanleiding heb om hem te schrijven. Dat doe ik dus straks. E. du Perron aan de firma Boosten & Stols Amsterdam, 21 januari 1930 Amsterdam, 21.1.30. WelEd. Heeren, Zoudt U van mijn boek Nutteloos Verzet ten spoedigste vier exemplaren op Hollandsch papier willen zenden aan de volgende adressen: No 1.J. Greshoff, Boulevard Aug. Reyers, Schaerbeek - Bruxelles (België). No 2.A.A.M. Stols, 80, Avenue des Cerisiers, Woluwé - Bruxelles. No 3.J. van Nijlen, 22 rue du Zodiaque, Uccle - Bruxelles. No 4.A.C. Willink, Keizersgracht 538, Amsterdam. (De nummers correspondeerend met die in de exemplaren). Mag ik op een spoedige toezending rekenen? U bij voorbaat dankend, teekent, hoogachtend EduPerron Afz. E. du Perron Vossiusstraat 45 Amsterdam E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 21 januari 1930 Amsterdam, 21 Jan. '30. Beste Jan, Het is alleraardigst van je mij zooveel harten onder de (ééne) riem te steken, maar hoe kan ik de onderteekenaren van je petitie 1. iets belòven? Ik zoek naar diplomatieke uitvluchten... Laat ons hopen dat de twee stukjes ‘van mijne hand’ dewelke je in D.G.W. van deze en van de volgende maand zult aantreffen, je voorloopig tevreden zullen stellen - of lasje ze reeds in drukproef, o jij, wien niets verborgen blijft?! Later - als ik hier een beetje behoorlijk ingekwartierd ben - nous verrons. (Nous verrons est un mot magique - qui sert dans tous les cas fâcheux...) Dank verder voor de doopceel van V./d.H. Dat die man nog garde-luitenant is geweest! Officier, tout comme Beyle... Ingesloten het antwoord van je vriendje Koning. Wat een rare gewoonte van dien man om ‘letterkundige’op de enveloppe te zetten. Maar het voornaamste vind je beantwoord. Verder een uitknipsel dat Slau mij verzoekt jou door te zenden - omdat jij er wel wat van ‘brouwen’ zult. Stuur het hem anders terug. Schrijf hèm eens een hartelijken brief, hij heeft er meer behoefte aan dan ik, en au fond is het erg aan hem besteed. Neem deze uitknipsel-affaire als aanleiding. Adres: Twijnstraat 26 bis, Utrecht. Ik lees Van Deyssel (kritieken), wat mij erg meevalt. Tot nader. Steeds je Ed P.S. Je bent niet tevreden over Germaine Wouters, maar ik ben het niet erg over onzen vrind Henri Mayer. Hij zendt mij allerlei boeken die hij voor mij opscharrelt voor veel duurder op - ik heb er al meer zoo over gedacht, o.a. bij die verzamelde werken van Multatuli die ik fl. 40.-moest betalen, terwijl er fl. 25. of zooiets instond - en die men hier overal 2. voor fl. 20. à fl. 25. kan krijgen; later bij een z.g. pracht-uitgave van Potgieter, die hij mij fl. 8. zooveel liet betalen, terwijl het ding, zooals ik het nu zie, misschien fl. 4 gekost heeft * - en nu, last not least, zendt hij mij een Ronsard van La Sirène die 20 frs. kost en nog overal te krijgen is, voor fl. 5! - Alles goed en wel, maar dit is de manier om mij onmiddellijk van de firma weg te krijgen. Ik kan niet tegen zooiets. - Schrijf hem er alsjeblieft niet over (ik heb het zooeven gedaan 3.); misschien schikt alles zich nog wel. Maar ik krijg in zoo'n geval - vooral gegeven de ‘vriendschappelijke verhouding’ - opeens een verdomd onaangenaam gevoel over mij, evenals indertijd bij Simonson. Ik zeg jou dit, geheel entre nous, en wacht op nader bericht - of bewijs. En mocht het een ‘bewijs’ zijn, dan is het meteen uit. E. Aan Boosten en Stols heb ik ook geschreven. - Kelk werkt aan een bespreking van mijn 3 boekjes - alle 3 (gele) - achter elkaar. Voor Vr. Bladen 4.. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 24 januari 1930 Amsterdam, Vrijdag. Beste Jan, Ik bèn een wijs man - dat begin ik zelf hoe langer hoe meer in te zien, dus als jij het nu óók al zegt En het zaakje met Kramers is al in orde, dat zie ik van hier. Leve Jo Kuller zonder aanstoot-gevende passage. Ik heb K. geschreven dat hij alleen redenen had om jouw proza over die dame (Jacques zou zeggen: ‘Kulleriade’) te weigeren als je bepaald dingen had gezegd die haar mondaine reputatie aantastten, b.v. dat ze ‘à quatre pattes op een carrefour te Parijs was aangetroffen met het garnaaltje van een verkeersagent in het verkeerde keelgat’ - maar hèb je dan zulke dingen gezegd?? Dat had je dan ook niet moeten doen, dat is niet netjes, Jan, tegenover damessen. De gemeenschappelijke staking blijft je overigens toegezegd. Ik wil zelfs solitair - inpl. v. solidair - staken, ook als het wèl in orde komt, pour peu dat ik er je een planzier mee doe. Wij mannen zijn nu eenmaal op deze soort planzieren aangewezen; wij kunnen elkaar toch niet koppiekrouwen of tusschen de toonen kietelen. Van Sander kreeg ik een briefje en een pak poëzij van Ten Berge 1., ter lezing voor de ‘Luchtkasteelen’. Ik heb sterk vóór geadviseerd, bijna zonder lezen, want dit zijn de boekjes die hij verkoopen kan. Het is minstens even goed als veel ander werk van hetzelfde soort, maar daar hoeft men niet eens naar te kijken. Men zie naar de groote successen van Van Duinkerken. Dus: opnemen - en zonder dralen! - Komt J.v.N. ook in de serie? Hééft hij copy voor 2 vel poëzie? Wat gaat hij dan geheimzinnig te werk! Ik dacht dat hij, alles bijeen, zoowat vijf gedichten had. Ik zal Willink de hem betreffende passage van je brief voorlezen en ben er zeker van - met de wijsheid die mij karakteriseert - dat hij mij zeggen zal, dat ik je vooral niet meer mag hààsten, dat ik je ‘periodes van verlamming’ goèd moet begrijpen, dat er vooral géén dringende haast bij is, en dat ik, nòg vooraller, géén flauwe en would-be moppige toespelingen moet maken op je hebzucht, omdat dit, zelfs onder vrienden, heele delicate kwesties zijn... Ik zal mij strict aan die raadgevingen houden en alvast over het laatste punt mijn excuses maken. ‘Jan! je bent géén hebzuchtige, berekenende kunstkritikus, als zoovele anderen! Slaap weer gerust en ban alle onaangenaamheid uitje trouwen boezem - enz!’ (De rest schrijf je er zelf maar bij, in den trant van mijn wijsheid, wel te verstaan.) In den trant van jouw wijsheid las ik gisteravondje twee stukjes 2.: over anoniem en en de gâteusheid van Chérau; zeer tot schudding van mijn lever, als gewoonlijk. Je wordt nog eens onze Nationale Brompot, als dat zoo doorgaat. Ik zal alvast een grafschrift op je maken, ik bedoel: een rijmpje voor je a.s. monument (Jan Greshoffplein van je geboortestad). Ik hèb geen nr. van de Febr. Gids voor je! Anders had je het al lang. Ik kreeg het zelf niet, waarom is de vraag. Ik werd ook voor een rijksdaalder afgezet, want kreeg fl.22,50 inpl.v. fl.25 voor vijf verzen. Vreemd.... Zoodra het nr. komt, het komt misschien nog wel, zal ik het je zenden. Je journalistieke aanwezigheid in de Chambre des Députés doet mij griezelen. Wat heb je dààr voor een rotwerk op je genomen! Ik hoop dat het met stroomen van de Pactolus wordt betaald, anders kan je beter thuiszitten en kinderboeken schrijven, daar hebben Kees en Jan tenminste nog wat aan. Correspondent van Haarlem's Dagblad!. Jan, het gaat den verkeerden weg op met je. Mijn kostbaas is de lulligheid in persoon. Iedereen hier in huis bedreigt hem met Prügel, en hij weet niet hoe lief of-t-i lachen moet en hoe gedempt spreken om het te ontgaan, tegenwoordig. Maar gappen zal-i tot zijn laatste uur. Van weggaan zal wschl. niets komen, al heb ik nog steeds niet ‘het rustig bezit van mijn kamer’. - Een mooie historie om je later eens uitgebreid te vertellen. De Vuurproef 3. is niet bepaald heel erg goed, maar minstens even goed als veel ander werk dat, voor Holland, ‘goed’ is. Maar ja, als Sander wat beters heeft, moet hij er niet over denken om het op te nemen. In de eerste plaats moet hij verkoop-kansen hebben. Stuur mij dat ding dus gerust terug. - Kelk is opgetogen met het blijde bericht. - Ik schreef Sander dat hij in de eerste serie moest opnemen: een bundel verzen van Maurice, samen te stellen uit: een keuze uit Eros, een keuze uit De Kom der Loutering, de verzen uit De Dichters van het Fontijntje 4. en andere verzen uit dienzelfden tijd, en dan - als Maurice kan en wil - nog latere verzen. Het geheel te noemen bijv. Het Verzaken (titel door Maurice ergens aangekondigd). Die twee eerste bundels van M. zijn geheel uitverkocht en in Holland althans onbekend, en er staan, tusschen veel typisch jeugdwerk door, prachtige verzen in (je weet dat ik er 16 overschreef). Ik heb M. gevraagd mij Eros nog te zenden. Wat denk jij van het idee? M. is als dichter veel te onbekend, en voor de ‘Luchtkasteelen’ zou het een mooi nummer zijn. Als je het met mij eens bent, reken ik op jou om de beide heeren op te warmen. Je bent eigenlijk niet wijs met je gekanker over Holland, of liever, ik zou je kunnen volgen als je Brussel maar niet zoo overheerlijk vond. Tusschen Amsterdam en Brussel il n'y pas de comparaison wat stad betreft, Brussel heeft alléén het voordeel van een grootere goedkoopte. Je houdt niet van Amsterdammers, soit! maar het gros van de Belzen kan je me toch ook gestolen krijgen! Als je je zoo naar voelde in Holland, omdat je uit Frankrijk of Italië kwam; maar uit Brussel! denk je toch éven in: uit dat karakterlooze, griezelig burgerlijke, na-aperige en léélijke Brussel. De kleinste gracht van Amsterdam verdrinkt gemakkelijk (wat waarde betreft) het monsterlijke Palais de Justice. En de heele rèst: die al te befaamde Grand'Place, ‘où tout est doré sur tranche comme pour la distribution de prix’, die akelige: èn vieze èn kleine, boulevard van de Midi tot de Porte Louise, die heele bevolking van gracielooze opdemmers die hun niet aan te hooren Fransch of Nederlandsch (met sch) met de overtuiging der domheid uitblaffen. Hier zijn te veel Joden, en het ‘aksjint’ is ook vervelend, maar dààr is het ook niet alles, laten we wèl wezen. Ik hoor je altijd graag kankeren, maar overtuigend is het niet voor me, en ik begrijp Neel Doff als ze tegen je uitvaart: ‘Mais enfin, monsieur, aimez-vous tant les Beiges?!’ Ik vind een Belg repugnant als hij een getrapte Belg is, Vlaam of Waal, peu importe, en nògmaals repugnant, als hij eleganterig Franscherig doet. En andere zijn er niet, op 2 of 3 uitzonderingen na, als Hellens en onze onvolprezen Jan van Nijlen. - Maurice is een geschikte vent bijv., en zeker al 1000 maal beter dan den doorsneê-Brusseleer, maar toch zal zijn Belgischen kant mij altijd beletten mij prettig te voelen met-en-bij hem. - Ziehier eenige kleine bekentenissen in ruil voor je Hollandophobie. Ik ben ook nog altijd geen Holland-wellusteling, maar toch... Om met een synthese te spreken die jouw schilderijenliefhebbershart moet raken: Holland (Amsterdam) heeft Rembrandt opgebracht en België (Vlaanderen) Rubens en Jordaens. Ik weet niet hoe jij er tegenover staat, maar voor mij is Rembrandt, sinds ik zijn groote schilderijen zag, de essence van vijf Rubensen waard, y compris tien Jordaensen. Wat bij Rembrand vuur is, smaak, innigheid, intelligentie, alles wat je wilt, is daar brute kracht, zinnelijkheid en opdemmerigheid. (Wat is 'nen Bels zonder bluf, zulle?) Rembrandt is Shakespeare waard; Rubens is, op zijn best, een amalgaam tusschen Aristophanes en Jan Vos. Het is weer één van die bête koppelingen: Goethe en Schiller, Balzac en Stendhal (in de verkeerde volgorde nog wel), Rembrandt en Rubens. Om Het Joodsche Bruidje te maken of de Danae van St. Petersburg, waarvan ik alleen een reproductie zag, maar die ik mij een beetje kan voorstellen sedert ik Rembrandt's kleuren zag, zou Rubens, als hij vijfmaal zooveel talent had dan het geval is, bovendien nog iets anders hebben moeten zijn dan 'nen Bels. Dit is mijn hartgrondige overtuiging. - Een ander voorbeeld: kan je je een Belgische Couperus voorstellen, en de charme van Eline Vere of Van Oude Menschen in Brussel denken? * Holland op zijn best is dus beter dan de Belziek op zijn best, tot nader order tenminse. En het vulgus is overal even 5. beroerd, en zeker in deze twee landen. - Nou jij weer over de gesteriliseerde trams. Het ‘psychologische’ verschil tusschen ons in deze zaak wordt veroorzaakt door het feit dat jij te lang in Holland gewoond hebt, en ik véél te lang in en om Brussel, naar mijn zin. Brussel heeft eerst een klein beetje bekoring voor mij gekregen sedert ik er - door jou! - eenige aardige menschen heb leeren kennen. Maar als diezelf-de menschen ergens anders woonden: bijv. in Amsterdam, zou het mij eigenlijk veel liever zijn. Er is in Brussel als stad eigenlijk niets wat mij aantrekt, of het zou het goedkoope boekbinden moeten zijn. Er zijn in Amsterdam honderd plekjes waar ik zou willen wonen; in Brussel vind ik er, na láng zoeken, 2 of 3 (de boulevard Brand Whitlock 6. is er één van). In Uccle zou men zelfmoord willen plegen, en in Sint-Gilles gaat men tot het schorem behooren, of men wil of niet. Die levenlooze en uitgestreken Avenue Louise, vind jij dàt niet van een idiote deftigheid? Ik houd niet van de Kalverstraat, maar ook niet van de Rue Neuve, weinig van het Rembrandtplein, maar ook weinig van de Boulevard Anspach. Wat in een stad bekoorlijk is, voor mij, is een zeker karakter, een zekere innigheid in het décor. Zoek jij die maar in Brussel! In Amsterdam wemelt het van zulke plekjes. - Dit zul je mij misschien ook wel toegeven, want zelfs Antwerpen is inniger dan Brussel, en heeft meer karakter. Blijft dus je haat tegen de Hollandsche instellingen en de Hollanders. Ik spreek je hierin ook niet tegen; ik kan mij voorstellen dat men daar gauw zijn bekomst van krijgt. Ik kan mij alleen maar niet voorstellen dat iemand van de Belzen en hùn instellingen zijn bekomst niet krijgt! Ik reken hieronder ook die potsierlijke en onooglijke optochtjes, waar jij vroeger zoo'n plezier in had. Ik vind die dingen dòm, grotesk, leelijk, armoeiïg en wat dies meer zij. Als de burgerij en de domheid tòch los moeten komen, dàn maar liever met een zekere properheid en deftigheid, dan met die armoeiïge en ‘drollige’ gezelligheid van allure. ‘Gezellig’ voel ik mij bij dergelijke smakkers toch nooit. Ik geloof verdomd dat ik tòch meer ‘Charles-Edgar du Perron’ ben dan het lijkt, als het er op aan komt. Ik loop met harmonikabroeken en doè zoo aristocratisch als een geretireerd winkelier, maar ik krimp innerlijk ineen bij jovialiteiten van een zeker allooi (genre Pirard 7., Vriamont en zoo); ik kàn daar niet tegen, ik grijns er dan zoo'n beetje bij en ik zou het allerliefst een klinkende oorvijg willen uitdeelen. - Nu zijn we dus weer aan de oorvijgen toe en kan ik mijn bespiegeling staken. ‘A quoi bon?’ dat denk je als schrijver wèl heel dikwijls, hier. Het is om te huilen, als je je verdiept in de Hollandsche belangstelling voor alles wat buiten de leestrommels valt in de literatuur. Met Kelk en Van Wessem had ik daarover griezelige gesprekken - nog griezeliger haast als met jou. Men voelt zoo dat jullie allen hierin absoluut niet overdrijven, dat het de bittere waarheid is en nièts méér. Akelig!... Maar enfin, als je nu eenmaal schrijven moèt, en dat verbeelden we ons allemaal.... Ik benijd Maurice dat hij den aandrang heeft tot een dikken roman. Ik geloof meer en meer dat zooiets alleen uit aandrang geschreven moet worden. Je gaat toch ook niet op de W.C. zitten met het gevoel: ‘Kom, laat ik nu eens kijken of ik gróóte, dan wel sierlijke drollen kan draaien’. Het boek moet kloppen en schreeuwen om geschreven te worden, niet moeizaam bijeengeschraapt en uitgeperst. Ik ben blijkbaar op het oogenblik heelemaal niet in zoo'n stadium, en dat verklaart je mijn werkeloosheid. Ik geloof niet dat men ‘maar aan het schrijven moet gaan’; wat men dan bereikt is hoogstens superieur, desnoods heel superieur, maakwerk. Een boek als Le Petit Ami wordt niet zóó geschreven; dat komt opeens in je op (wschl. geholpen door de omstandigheden; een vacantie buiten of zoo) en dàn schrijf je het ook in veertien dagen of een maand. - Ik zal mij dus ook maar niet haasten; al benijd ik op het oogenblik Maurice. Ik zal mij maar liever troosten met mijn werken, tot dusver ‘gerealiseerd’, de revue te laten passeeren. Kijk eens: 1. Een Voorbereiding. 2. Poging tot Afstand. 3. Bij gebrek aan Ernst. 4. Nutteloos Verzet. 5. Parlando. 6. Cahiers van een Lezer. En het eerste deel van mijn ‘roman’, die toch klaar ligt, en nog altijd als ‘verhaal’ verschijnen kan, ook als de rest uitblijft. Zoo troost ik mijn onvruchtbaarheid.... Terwijl ik je dezen langen brief schrijf, praat Simone er bijna zonder ophouden doorheen. Bewonder mij dus als je vindt dat er nog iets van terecht kwam. Ben jij zóó getraind dat je lezen en schrijven kunt terwijl je vrouw met je praat en op antwoord aandringt? (Op dit oogenblik vertelt ze mij hoe goed haar moeder voor mij heeft gekookt, en dat het toch haar moeder is, en zoo - en moet ik dus weer antwoorden dat ik het een allerliefste vrouw vind, maar tòch geen relaties wensch.) Ja, ja, zoo is het leven. Maar als Aty je niet plaagt terwijl je schrijft, komt dat misschien omdat ze weet dat haar betoogen substantieeier zijn; zou het niet? Een grapje dat je onder ons moet houden. Gide praat met Malraux over Sander: - C'est cu-ri-eux, que ce Hollandais si pe-sant, sait être si lé-ger dans ses propos.... Malraux: Léger? Je n'ai jamais entendu dire que Stols raconte des cochonneries! Gide: Ce n'est pas ainsi que je l'entendais. Ma remarque concernait la sub-stance de ses dis-cours. - (Hoe Gide praat, heb je dien Congo-avond kunnen hooren. Malraux doet hem voortreffelijk na.) Dit verhaal is weer opgedoken uit mijn laatste Parijsche periode van 3 dagen. Langzamerhand komt alles uit. - Ik eindig overigens. Je zult je nu wel eerder over het teveel dan over het te weinig van mijn epistolaire kunst beklagen. Doe mijn hartelijke groeten aan Aty, en ontvang zelf een ferme hand van je toegewijde Ed. P.S. - Ik kan wel lange brieven aan jou schrijven, maar kom er niet toe het proza van Van der Hoeven in de Nederduitsche tale over te zetten. 8.Belangrijk. Kan je me misschicn je pcrs-cxemplaar van Maurois' Byron zenden (2 dln, Grasset)? Je krijgt het eerlijk terug. Dank! E. E. du Perron aan J. van Nijlen Amsterdam, 25 januari 1930 Amsterdam, 25.1.30. Beste Jan, Ik ben zeer blij je spoedig in De Gids te zullen aantreffen 1.. Jammer dat de Kermis in geen enkel afschrift meer bij je was; want het wachten valt mij hier lang. Het sonnet voor K.v.d.W. vind ik zeer goed, op den laatsten regel na. Die zou m.i. het beste - het eenvoudigst en toch het meest-zeggend zijn, zóó: ‘Wilt gij uw lot, enz.’ maar ik weet dat je niet voelt voor het (halve) hiaat. Va done pour: ‘bleek lot’. Maar zet: ‘voor het zijne ruilen’ omdat de opeenvolging van korte, en ietwat bitse syllaben ‘bleek lot niet met het’... dien regel zoo schokkerig maakt. Voor brengt er weer wat lucht in, èn is ‘verhevener’; wat hier niet misstaat. Ik schrijf je terwijl ik op Slauerhoff wacht, die wschl. niet meer komen zal. Ik sprak hem eergisteren in Utrecht en bracht zelfs den nacht bij hem door. Hij was weer vertrouwelijk en aardig - enfin, ‘aardig’ - laat ons zeggen: geschikt - alhoewel steeds somber. - Denkt er zwaar over weer naar zee te gaan (ofschoon hij ook dàt lang niet ideaal vindt). - Zijn bundel, waarin Clair-Obscur is opgenomen, heet Saturnus (wat, vooral bij nadere beschouwing, een zéér goede titel is) en komt binnenkort uit; bij Hyman etc. Krijgt gij een exemplaar? Van Jan hoorde ik dat je mijn stuk over Den Doolaard zoo aardig vond. Tant mieux, zooiets vind ik altijd erg prettig. Men moet toch èrgens gelezen worden en, zoo mogelijk, weerklank wekken? Over het algemeen schrijven de ‘jongeren’ (de lui geheeten Campert en zoo) daverende stukkies er over. ‘Hièr blijkt dat de kracht in het Jonge Nederland er nog is’, bijv. Farceurs, allez votre corridor seulement! Donker schreef mij juist vandaag een briefje, waarin hij zijn verheerlijktheid met het saneerings-bulletin 3. weer uit: hij wist blijkbaar nog niet hoezeer Jan hem onder handen had genomen. Een beetje te veel, vind ik; al is die spijker 4., met het oog op den algemeenen toestand, weer overheerlijk. En D. is net zoo gezellig verloofd. Ik gun je den heer Daniël Rops (die met de HH. Betz, Datz, Bopp, enz. tot die monosyllabische auteursnamen behoort, die ik wantrouw en die wel altijd namen voor mij zullen blijven). Overigens doet het mij zeer veel genoegen te hooren dat die ‘Filature’ - waarvan de naam mij reeds hinderde - is afgebrand, vooral waar het vuur niet op het kasteel is overgeslagen. Stel je voor dat heel Gistoux was afgebrand! Mijn geliefde boeken!! mijn onschatbare manuscripten!!! mijn familieportretten!!!! Mijn moeder gaat nu rustig vooruit. Je hebt haar hartelijke groeten, en die van Simone, kortom: van huis tot huis, plus de hand van je Eddy. E. du Perron aan W.A. Kramers Amsterdam, 26 januari 1930 Amsterdam, Zondag. Beste Wynand, Ik laat je niet los vóór ik van je hoor: wannéér zie íkje in Amsterdam. Ik snak naar je opgewekte fiezelemie, dus laat mij niet te lang snakken en verneuk jezelf niet langer dat je niet weg kan en geen geld zou hebben voor het reisje: stéél dat geld dan zoolang, en ik zal het je voor de bestolen kas - om je eer te redden - terug-‘ourneeren’. Ik heb zelf wel niet zooveel meer in mijn portemonnaie, maar wat ik heb, is voor een compleet maal, met koffie nà, en eventueel je reiskosten, in een speciaal zakje van peau de Suède ampart gezet. Van Jan hoorde ik dat de strijd over zijn Kulleriade 1. voorloopig weer gesettled was. Ik heb daar eigenlijk nooit aan getwijfeld en schreef hem dat trouwens als antwoord op zijn eersten brief, waarop ik een verneukeratieve waardeering terug-ontving betreffende mijn wijsheid. ‘Zoo gaat het in het Leven’. - Ik ben intusschen persoonlijk nieuwsgierig geworden naar die ‘aanstoot-gevende passage’ die hij bij nader inziens dan toch maar heeft geschrapt. Eh... wat ik zeggen wou.... wàs die dan toch zoo geméén? - Ik heb Jan nog geschreven dat hij natuurlijk niet onnet moest worden tegenover damessen. Ik kan, mijn beste Wynand, wèrkelijk van hier nog niet weg. Mijn moeder is veel gevaarlijker ziek dat het aanvankelijk leek: (wij hebber er een nieuwe dokter bij gehad) - zij heeft een soort longontsteking wegens onvoldoende werking van het hart, en is zeer zwak en gedeprimeerd, terwijl de huisheer hier een halve-gare is en zijn andere commensalen halve-bruten, dus denk je even de situatie in. En wij kunnen van hier niet weg vóór 15 Maart. Maar ook dit vertel ik je liever, als ik je aan den overkant van een goed dîner zie en als de roode wijn reeds rijkelijk gestroomd heeft tusschen ons. Lig dus heusch niet langer te ouweh..eeren, en kom; d.w.z. ‘do it now’. Ingesloten een noot die ik, als het éénigszins gaat, nog gaarne aan dat art. over Gide toegevoegd zou zien. Doe er nu zèlf wat voor, dat dat er nog bij komt, ik zou het voor Jacques Bloem en Pom ook zoo aardig vinden. (Neen, heusch ‘aardig’ en niet ‘onaardig’.) Die gekken zijn hatelijk tegen elkaar geworden over dit poepgevalletje - laat ze nu toch even glimlachen. Ik reken op je dat je er wat voor zult doen. Ik reken er nòg meer op dat je me zult schrijven wanneer je komt. En àls je dan toch komt, neem dan de ‘aanstoot-gevende’ passage uit de ‘Kulleriade’ mee, of leer ze uit hoofd, voor de gelegenheid. Tot ziens. Steeds je Ed. E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 27 januari 1930 Amsterdam, 27.1.30 Vossiusstraat 45. Beste Burssens, Ik kijk nog steeds met verlangen uit naar je verzenbundel 1.. Wil ik proberen er enige door de firma Nijhoff te doen verkopen? Zend mij dan 2 exx. opdat ik er één aan de direkteur van die firma, de heer H. Mayer, kan laten zien, en desgewenst houden * Wat die mevrouw 2. betreft: met het oog op de volstrekte eerlikheid is het wschl. beter dat jij haar om die inlichtingen vraagt. Je hebt nog wel enige brieven van me misschien, anders die aan P.v.O. Als het niet duurder is dan een 20 à 30 frs. heb ik het er wel voor over. Het geld wil je mij misschien wel voorschieten? ik zend het je zodra ik weet hoeveel het is. Ik zag in Utrecht Marsman 3., die mij vroeg naar de Kritieken van P.v.O., of ze al uit waren. N.B.! Hoe beheren die Gemeenschaps-sikkels toch die oplaag? Mijn ontmoeting met M. had plaats in nogal komiese omstandigheden die ik je bij gelegenheid wel eens vertellen zal. Over 2, 3 mnd. denk ik zeker in België terug te zijn. Maar kom jij eens in Amsterdam! Tot nader. Met hartelike groeten, steeds je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan F. Hellens Amsterdam, 27 januari 1930 Amsterdam, 27.1.30 Vossiusstraat 45. Mon cher ami, Je ne t'écrirai pas longuement, étant donné les circonstances. Ma mère va un peu mieux, mais ce n'est toujours pas brillant, et elle s'inquiète constamment. Je n'ai toujours pas une chambre dans la même maison, je ne l'aurai qu'en février, en attendant Simone et moi nous couchons dans un genre de chambre meublée bourgeoise, assez gentille mais trés bête, et surtout très apte à couper toute inspiration. Je te répondrai maintenant alinéa pour alinéa. Veux-tu passer Nutteloos Verzet à Neel Doff? Si elle le trouve bien je lui enverrai un exemplaire (pour le momentje n'en ai pas, mais j'en aurai encore). Le voyage? été assez raté. J'étais mélancolique et découragé en partant. Un ressort cassé, peut-être. En somme j'étais content de rentrer à Amsterdam. Je ne partage nullement l'opinion de Greshoff sur les Hollandais, et surtout pas sur cette ville, qui est bien agréable à voir, et infiniment mieux que Bruxelles. Le Hollandais est lourd, bête si l'on veut, et surtout a-littéraire, mais en somme assez gentil, et pour les rapports superficiels ça suffit. Mais n'oublions pas que Gr. a vécu ici et que moi, je vois ce pays en touriste. J'ai vu plusieurs fois Slauerhoff, qui est assez sombre et qui peste continûment contre Utrecht. Il repartira bientôt, je pense. C'est un garçon bien malheureux, difficile à manier, mais extrèmement bien. Ecris-lui, cela lui fera plaisir. Il t'aime beaucoup, ne t'y trompe pas, mais c'est un oiseau farouche. Voici son adresse: Turijnstraat 26 bis, Utrecht (Hollande). Je suis heureux de lire que chez toi tout va bien. - Oui, envoiemoi ces Filles du Désir, je suis à ta disposition pour leur arracher quelques lambeaux. Je ne pense pas - après tout - que je viendrai à Bruxelles avant 2 ou 3 mois. Mais il est entendu que je viendrai te voir quand je passerai. Voilà, mon cher Hellens * Fais mes amitiés et celles de Simone à Maroussia et des caresses aux gosses et crois-moi toujours bien ton EdP. E. du Perron aan W.A. Kramers Amsterdam, 30 januari 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Wynand, Maak je niet verder ‘bezorgd’, het bewijs-nommer is behouden aangeland. Ik heb nu alleen maar een verzoek aan jou, n.l. mij zoo spoedig mogelijk de drukproeven te doen toekomen van mijn stuk over Gide - waarin ik één stukje wilde herschrijven, en eenige details wijzigen. Wschl. heb ik een tweede proef noodig, daarna. Ik zie Jan Zaterdag, d.w.z. overmogen. Kom jij niet mee? Naar hij schreef, zouden Stols en Maurice Roelants er misschien ook zijn, dat zou een délicieuze réunie kunnen worden, zoo allemaal knus in Américain. Alleen Jèn Doolert zou ontbreken, of zou hij dan óók plotseling als een wervelwind komen opdagen, om het heele troepje een verzoling toe te dienen? Blijstra - die op dit oogenblik hier binnenkomt - klaagt over niet-betaling, d.w.z. ‘constateert’ niet-betaling van de twee stukjes die tot dusver van zijn hand in D.G.W. verschenen zijn. Krijgt hij daar nog wat voor? hij kan het best gebruiken. Naar hij mij meedeelt, heeft hij jou een artikel gezonden over Bij Gebrek aan Ernst en is hij op het oogenblik bezig - (aangezien je hem tot de uitsl. Amerik. letteren teruggewezen hebt) aan een stukkie over Manhattan-Transfer, van John Dos Passos. Zijn artikel over Morgenstern 1. vond ik wat èrg droog, maar hij heeft mij gezegd dat hij probeeren zou daar verandering in te brengen. (Het is een.... ‘typische’ kerel. Als je eens hier komt, om met mij ‘de kruik te deelen’, zou hij graag kennis met je maken.) Ik denk er hard over De Cahiers v/e Lezer uit te geven bij Stols, in twee reeksen, - en natuurlijk hier en daar wat ‘omgewerkt’. Kan ik hier den een of ander misschien vragen om copy voor je D.G.W.? Ik zie Kelk nog al dikwijls, maar hij schrijft spaarzaam. Hij drinkt daarentegen met ijver. Verder heb ik den heer Van Wessem ontmoet, die ongeveer schrijft zooals hij er uitziet: hij heeft een halve gezichtsverlamming. Ook een beste vent. Hierbij zal ik het maar laten. Hart. groeten van je EdP. Ik had je nog iets te zeggen, maar ben het kwijt geraakt. E. du Perron aan W.A. Kramers Amsterdam, 2 februari 1930 Amsterdam, Zondag. Beste Wynand, Dank voor het groote pak heerlijkheden, waarvan ik 1 of 2 deelen spoedig denk te verorberen. Ik zal later zoo onbescheiden zijn je te vragen wat ik gaarne hebben zou, natuurlijk als je zelf (of een van je andere goede vrienden) er niet in het minst op gesteld bent. Wel had ik graag de ‘pre’ boven den boekenjood, al is het dan een vriend van je kinderjaren. Maar ik zal zéér bescheiden zijn! Heb je het ‘stomme vee’ al veranderd. Zet maar zooiets als: ‘de karakterlooze - of kleurlooze - goêgemeente’, of gerust iets anders, als je iets aardigers bedenkt bij het overlezen van den zin. Je veranderingen in de Kulleriade vind ik n.l. zeer gelukkig. Van Donker ontving ik een brief van hartelijk onbegrijpen. Klankbord en de 2 Buningen gaan spoedig naar je terug. Nogmaals dank en steeds je Ed. 408. Aan F. Hellens: Amsterdam, vermoedelijk 3 februari 1930 Amsterdam, lundi. Mon cher ami, En même temps que ceci que je te renvoie le ms. des Filles du Désir que j'ai dévoré. Je l'ai lu attentivement, mais souvent le récit m'entraînait au-delà de l'attitude critique: ce qui en somme est le meilleur signe! Je te félicite et te souhaite un succès digne de ce bouquin (qui paraît quand?) Tu m'excuseras de ne pas t'en dire davantage pour l'instant, sinon quej'ai trouvé ma première impression confirmée, c.à.d. qu'il? a trés peu à remanier ici: ces contes étant sans longueurs et tout à fait bien composés * J'ai griffoné quelques notes, mais plutòt pour te montrer que j'y ai travaillé que par nécessité. Si j'avais lu ce livre sans savoir que tu en étais l'auteur, je l'aurais trouvé bien sans avoir voulu y changer un phrase. Maintenant, pour te servir, je me suis fait grincheux - ne me maudis pas et vois si ça et là mes annotations peuvent t'être utiles. Je te quitte, étant pressé. Je ne me sens pas à l'aise ici; notre logeur est un individu infecte qui nous embête tout le jour et nous obligera peut-être de partir, et ma mère recommence à aller mal. A sa maladie vient de s'ajouter une bronchite, ce qui, dans sa situation, pourrait même être dangereux. Elle passe des nuits à haleter et n'arrive pas à dormir à cause de l'oppression qu'elle éprouve; elle tousse affreusement, et au fond il n'y? rien à faire qu'attendre que cela s'use de soimême. - Voilà. Fais mes amitiés et celles de Simone à Maroussia, merci de ta confiance et de m'avoir envoyé ce manuscrit qui a su tant m'intcresser, et crois moi comme toujours ton ami EdP. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 5 februari 1930 Amsterdam, Woensd. Beste Jan, Je hebt Aty's brief - dien ik je naar Mayer doorstuurde - zeker tijdig ontvangen en daarin zeker gelezen dat ze niet kwam. Ik heb in ieder geval vergeefs op je teeken gewacht. Jammer dat we elkaar eigenlijk zoo onvoldoende en zoo erg ‘tusschen de menschen’ zagen. Maar spoedig beter, zullen we zeggen. Hier gaat het weer niet erg goed. - Ik moet nu 2 dingen van je weten (liefst omgaand): 1e. of ik het geld voor N.V. 1. aan Sander moet sturen en hoe? mandaat? - 2e. of Koning voelt voor de art. van Van der Hoeven. Ik begin spoedig met de vertaling, maar wou dan toch wel weten of er kans is op plaatsing - wat? - Wil je verder aan Sander of aan Mlle Wouters zeggen dat ik nog steeds wacht op de 7 exx. N.V. die ik alsnog wilde hebben (en aanvroeg) en verder ervoor zorgen dat Maurice, Leroux en Herreman ieder een ex. krijgen? Is de persdienst geschied? Onder jouw auspiciën? - Nu, schrijf me weer eens wat. Veel hartelijks van huis tot huis en de 5 je Ed E. du Perron aan W.A. Kramers Amsterdam, 6 februari 1930 Amsterdam, Donderdagmorgen. Beste Wijnand(t), Je gezellige en lange brief ontving ik, en jij zult van jouw kant nu wel weten dat Jan weer in het onvolprezen Belzenland terug zit. Het speet mij jou niet in de Américain te zien. Wanneer kom je nu tòch eens hier? Dat gebrek aan pegulanten is natuurlijk larie: het geld voor de groote reis heen en terug zal je nog wel hebben en voor het overige ben je hartelijk uitgenoodigd ‘voêr en kruik met mij te deelen’, zooals mijn goede vriend Jeweetwel zei. Ingesloten de drukproef terug van het sonnet. Ik vind het een aardig idee het in Gotische letters te laten zetten, maar vind je dat het resultaat aan het idee beantwoordt? Mij wil voorkomen dat het voor de meeste menschen vrijwel onleesbaar is geworden, en de woorden in kapitalen als ‘Muyderslot’ en ‘Vondel’ zijn eigenlijk griezelig om aan te zien. Bovendien is, als ik mij niet vergis, Gotisch eer Middeleeuwsch dan 17e-Eeuwsch; voor de ‘couleur locale’ zou een krullig cursief beter zijn. Maar eerlijk gezegd, geloof ik dat een gewone flinke letter - niet eens tè flink! - met de 3 regels van den ondertitel cursief bijv. - het wel zoo goed zou doen. Het archaïsche charakter is door de spelling voldoende aangegeven. Ik zend je dus het ms. terug, voor het geval jij er ook meer voor voelt het ding anders te laten zetten. Het is, alles bij elkaar, maar 20 regels. De proeven van Gide worden met grooter ongeduld verwacht. Eén stuk daaruit moet ik werkelijk wat omwerken (tegen het eind): ook misschien 20 regels. Ik schrijf je niet langer omdat ik er meer op gesteld ben je te zien. Volgende week ben ik van Donderdag t/m Zondag bij Jacques Bloem in Friesland. Maar ik hoopje eerder hier te hebben! Liefst omgaand dus een kaartje. Met hartelijke groeten steeds je Eddy E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 6 februari 1930 Amsterdam, Donderd. Beste Jan, Nadat ik gisteren mijn kaart verzond, kwam je briefje. Je zult Aty's brief nu toch wel ontvangen hebben - door H.M. naar de Belziek teruggestuurd? Van mijn kant, ontving ik nog 5 exx. N.V. van Germaine W. zoodat ook dat in orde is. Gelijk hiermee schrijf ik aan Sander. G.W. deelde mij mede dat er maar 20 exx. N.V. en tout et pour tout in Brussel waren gekomen, zoodat van ‘persdienst’ nog geen sprake is geweest natuurlijk. Wil je S. vragen daar eenige haast achter te (laten) zetten. Men moet het ijzer smeden enz. Doe jij de ‘persdienst’, maar laat gerust alle provinciale blaadjes stikken, dat wordt immers toch altijd even bête! Zend eerder exx. naar ‘losstaande personen’ waarvan je denkt dat zij in hun pennehouder zouden kunnen klouteren. Nu, tot nader. Veel hartelijks voor jullie allen van je Ed. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 6 februari 1930 Amsterdam, Donderd. Beste Sander, Zooals ik reeds schreef, liggen de pegulanten nu tot je beschikking. Zeg mij echter hoe ik ze je mot zenden: ze zijn er nat. in Holl. florijnen, dus zou het dwaas zijn ze in Belgisch geld over te maken. Zal ik ze direct naar je vader zenden? - geef mij dan precies zijn adres. Iets anders is dat tegen de uitgave van Parlando ook geen bezwaar meer is, de laatste vaerzen daaruit hebbende in de Februari-Gids 1. gestaan. Laat je nu spoedig de ‘persdienst’verrichten, ook van Nutteloos Verzet. Hoe gauwer, hoe beter, laat je dus alles zonder marren naar Brussel zenden. Heb je al een besluit genomen omtrent De Parasieten? Die goede Kelk houdt zich goed, maar brandt natuurlijk van verlangen om te weten of hij zal worden opgenomen of uitgestooten. - Overigens geen nieuws. - Hart. gr. van steeds je Ed. E. du Perron aan L. Chevasson Amsterdam, 7 februari 1930 Amsterdam, 7.2.30. Mon cher ami Louis, Je suis bien content d'apprendre que vous allez échanger le digne Blancheteau 1. contre la N.R.F.; vous y serez plus près de Malraux et l'horreur de la bêtise sera de toute façon moins continue.Je sais à quel point cela est insupportable! - Une autre chose qui m'a rendu heureux est une lettre de Clara m'apprenant qu'elle a toujours deux yeux et que les environs d'un de ces deux yeux n'a pas encore la bonne couleur, mais qu'elle est pleine d'espoir!... Je commençais à m'inquiéter sérieusement, paree que Germaine m'avait écrit une lettre assez alarmante, et qu'à mes lettres, ni Clara, ni Malraux, n'avaient répondu. Il est vrai que vous m'aviez écrit, mais dans votre lettre les nouvelles étaient encore assez loin d'être bonnes. Mais voilà tout le mal réparé, ou à peu près. Clara borgne, m'aurait à moitié étranglé 2.. Ici, ça ne va pas bien. Simone toujours très souffrante: maux de tête, etc.J'ai vu 2 docteurs, sans résultat; c'est pénible, à la fin. Et ma mère qui recommence, qui passe des nuits à haleter et à qui on n'arrive pas à donner le repos nécessaire. Nous sommes ici dans une maison tenue par le plus insupportable idiot que j'aie rencontré depuis longtemps: un type se disant ingénieur - et ruïné - qui essaye de voler tant qu'il peut et de nous voler en nous racontant des histoires pitoyables et stupides, et qui, après cela, voudrait nous prescrire comment vivre dans sa maison. Pour ma mère c'est exactement ce qu'il ne faut pas. Vous savez qu'en général je n'épouse pas aveuglément les opinions ni même les intérêts de ma mère, et au commencement j'ai tout fait pour adoucir les choses, mais j'ai fini par proposer une raclée au type et par lui dire que je le mettrais à la porte s'il avait le courage de se présenter dans notre appartement. Le type est lâche, mais entêté - un triste specimen de bourgeois persévérant. Ce matin il a encore essayé de nous voler. Et il continuera... A part ceci, Amsterdam me plaît toujours beaucoup en je vois pas mal de gens. Je viens de revoir le Rijksmuseum, quej'avais parcouru à peu près au pas gymnastique avec Malraux et Clara, et vraiment, il y a 3 grands Rembrandt absolument superbes. A ce point que tous les tableaux environnants paraissent pompiers et plats. Vous devriez venir ici. Est-ce absolument impossible? Je trouverai où vous loger (à l'oeil) et vous mangeriez chez moi. Reste l'argent du voyage alleret-retour et un peu d'argent de poche. Ne pourriez-vous pas venir avant de vous réinstaller à la N.R.F., ne fût-ce que pour 3 ou 4 jours? Tant pis pour le Chainse! J'écrirai à Bédier, pardieu. Donnez-moi son adresse. Simone vous envoie toutes ses amitiés; Gille aussi (qui parle souvent de vous); je vous serre affectueusement la main. Votre EdP. P.S. - J'ai reçu de Malraux sans doute le second Soulier, mais n'ayant plus le premier, qui doit être chez vous, je l'ai expédié à Germaine. Faites-en autant pour le no. 1. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 7 februari 1930 Amsterdam, 7.2.30. Beste Jan, Inderdaad, omtrent Parlando kreeg ik geen letter antwoord. Het beste is dat Sander zelf schrijft om alles nu te laten brocheeren, aangezien de verzen die de uitgave tegenhielden, in de Februari-Gids hebben gestaan. - Je drukproeven 1. zag ik na en stuur ik gelijk hiermee nr. Maastricht. Slau zal ik tot spoed aansporen; de inleiding kan bovendien altijd later voorin gezet worden met een pagineering in Rom. cijfers. Voor de Groene zal ik, tot op het oogenblik dat de Cahiers verschijnen 2., nog wel tijd hebben eenige stukjes te schrijven. - Van Koning nog geen bericht; als hij geen fl. 25. per art. kan betalen, is fl. 20. ook goed (dus fl. 60 voor de drie inpl. van fl. 75). We zullen afwachten. - Nu, tot nader. Gr. aan Aty (is haar brief terecht?) de 5 van je Ed E. du Perron aan H. Mayer Amsterdam, 8 februari 1930 Amsterdam, Zaterdag. Beste Henri, Je brief vanmorgen ontvangen - waarvoor veel dank. Inderdaad heb ik door Blijstra ten slotte niet meer dan fl. 40. kunnen zenden, gezien de duurte van Amsterdam. Met de Shelley 1. zullen we nu nog maar wachten. Die editie zal wel niet zoo gauw worden uitverkocht, laat mij dus eerst wat door mijn rekening heenkomen; dan kunnen we met nieuwen moed beginnen, o Heer! Ik vind het vervelend dat twéé boeken onvindbaar blijven: Eline Vere in een goede uitgave en Rossetti. - Op Marius the Epicurean wacht ik met stille vreugde. Het doet mij genoegen dat sommige menschen (waaronder jij) nog wat aan mijn geschriften hebben. Voor de Volksuniversiteit zullen zij wel nooit in aanmerking komen! Ja, ook ik las met groot genoegen die afstraffing van Korff door Jani 2.; zooiets moest méér gebeuren. Het ‘voorname lid van het besjeshuis’ (Mej. Fenna de Meyier 3.?) handelt precies zooals van haar wordt verwacht: wie kan er zich dus over beklagen? Ik zou mij, eerlijk gezegd, eerst erg-verwonderd, maar weldra erg-ongerust voelen als dergelijke menschen zich ook al voor N.V. warm konden maken. Er staan zoo weinig ‘nobele karakters’ in, en ‘diepe gedachten’ (voor scheurkalenders of theosophisch-getinte boekjes) en wat dies meer zij. Ik zou op het oogenblik trouwens niet een tweede N.V. willen schrijven; langzaam maar zeker kom ik tot de ‘Orde’. Maar het zal een andere Orde zijn, dat zweer ik je, dan de van kindsbeen af keurig-ingerichte van de meeste schrijvende dames en heeren (vooral hier in dit land). Ik zou eens een lang gesprek met je willen hebben over het Holl. lezend pu-bliek (ik had een dergelijk gesprek met Kelk *, en als we niet zoo voortreffelijk hadden gedineerd samen, waren we geëindigd met in tranen te smelten) - maar eigenlijk ben ik daarvoor bij jou tòch aan het verkeerde adres, want vergeet niet dat jij in the House of Lords van den boekhandel troont. Je moet zoo'n man eens zien die véél en graag Sigrids Undset verkoopt, Jo's Ammers, François Mauriakken, Stephanen Zweig en dergelijk verder gemeengoed. Wat zou men zich eigenlijk druk maken over het niet-lezen van Gide door de bewoners van dit land? Laten ze hem in Godsnaam maar niet lezen, dat is voor hem nog de beste aanbeveling! Dit alles waarlijk niet naar aanleiding van de opinie van je ‘besje’, maar eerder naar die van mijn gesprek met Kelk: over de belangstelling hier voor de werkelijk levende Nederl. letteren, of de tant soit peu levende, die al zoo schaarsch in getale zijn, en omringd dan nog door bergen van het botste onbegrijpen. Wat is dit allemaal zielig! en de professoren geven liefst het voorbeeld (zie art. van Jani). Nu, beste, tot nader. Zend mij spoedig Marius en de bijgewerkte nota. Hartelijke groeten van je EdP. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 10 februari 1930 Amsterdam, Maandag. Beste Sander, Vanmorgen tevergeefs op een telefoontje van UEd. gewacht. Ook van Jan geen verdere asem. Triest, triest... Ik had de pegulanten voor UEd. klaar, en zal ze nu dan maar opzenden. De copy van Cahiers gaat spoedig naar Slau, voor de inleiding. Kelk sprak ik zooeven en hij zeide er zeker van te zijn dat - sedert hij secretaris is van den bond v. boekhandelaren - verscheidene boekhandels toch zeker eenige exemplaren zouden nemen (menschen die vroeger niet op hem letten!) Ik zou het dus maar doen. Slau wil graag Macbeth vertalen en Kelk Merry Wives. Ik dus, eventueel, Timon. ** What do you say? Zend mij de Keats met àlle plaatjes; ik hunker ernaar. Wat verder? O ja, Kristiaan Watteyn. We spreken dus af dat ik de ‘vuile proef krijg, op lange vellen. En ook dit nog: de Cahiers in hetzelfde formaat en zoo als de rest, maar wel te verstaan met den bladspiegel, letter en andere bekoorlijkheden van den voorgenomen druk van Een Voorbereiding. Dus niet de kleine letter! Ik geloof dat ik nu aan het eind van mijn rolletje ben. Hart. gr. aan Greet, de poot van je Ed. E. du Perron aan H. Mayer Amsterdam, 13 februari 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Henri, Ik heb mij vanmorgen eerst lam geschrokken van die ontzèttend lange nota - dat iemand zijn zonden zóó volledig gerecapituleerd krijgt, als-i denkt dat hem voor een groot deel ervan reeds absolutie werd verstrekt! - maar vooral van die eindcijfers die onverbiddelijk fl.532, zooveel bleven. - Toen echter, raapte ik al mijn rekenkunst bij elkaar, en vergeleek met een vorige rekening, en begreep dat ik nog maar fl.104,30 schuldig was - wat mij weer te weinig leek! edoch, ik keek scherp toe en begreep ten slotte dat alleen de geleverde boeken van het afgeloopen jaar erop stonden vermeld......... Daar komt dus nog griezelig wat bij! Ik zou je nu willen verzoeken mij nog een nota te doen toekomen voor het tot dusver geleverde - of wil je liever wachten tot eind Februari? Drost en Geel 1. trekken mij nu, eerlijk gezegd, niet meer aan. Ik moet wat bekomen! Montès 2. moet ook maar wegblijven. Rest dus 3 of 4 dingen (zie na op het lijstje). Of - komaan! zend me Drost nog maar, voor fl.3.25. Overtuig je echter dat het een tant soit peu frisch exemplaar is. Ik krijg dus nog van je: Drost en Shelley. - Geel kan ik ergens anders nog wel eens vinden in de W.B. uitgaaf. Veel dank. Later meer! Hartelijke groeten van je Eddy. E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 14 februari 1930 A'dam, 14-2-30 Beste B., Veel dank voor de graphologie van Mme Salti, die veel zeer juiste dingen bevat - voor zoover ik er zelf over oordeelen kan. Maar te weinig ‘fouten’; ik zou óók graag een kleine hersenverweeking geconstateerd willen hebben, of althans een zekere aanleg daartoe. Vraag haar dus een klein supplement (als ze zich tòch over de handteekening moet uitlaten) over de minder goede hoedanigheden. Ik vind het niet genoeg ‘un peu égoiste’ te zijn en ‘matérialiste malgré mon idéalisme’ (dit laatste - en zelfs het eerste - lijkt mij heel juist) un peu is de vraag! Ik heb eigenlik maar weinig vergissingen ontdekt: b.v. ‘influences anglaises’ - ‘amour de grand air’, maar dan nog zijn dit niet bepaald verkeerde dingen, maar meer dingen die bij mij in zeer bescheiden mate voorkomen. Zij heeft intusschen zeer goed gezien dat ik niet behoor tot de werkelijke dromers, evenmin als tot de werkelijke révoltés - al behoor ik geestelijk wschl. wél tot de laatsten; maar mijn omstandigheden hebben mij tot dusver te zeer verwend om, in werkelijkheid, niet ‘vertrouwen te blijven stellen in het leven’. Over het algemeen vind ik die graphologie zeer goed. Maar vraag haar toch ernstig naar de slechte eigenschappen. Wil je Madame Salti ook namens mij bedanken voor haar vriendelijkheid, of mij anders haar adres geven opdat ik het zelf doe. Dit laatste uit mijn ‘désir de plaire’ - een zwakke plek die zij inderdaad ontdekt heeft. Mijn ‘désir de plaire’ speelt mij inderdaad parten; maar omdat ik haar ken neem ik mij in acht, en neemt zij soms tegenovergestelde vormen aan. Hoe luidt jouw graphologie? Ik ben er nu eigenlik erg nieuwgierig naar geworden. Heb jij ook een ‘intelligence forte et obser vatrice’ en een ‘jugement clair et sûr’. Ben jij ook ‘sans de corps’? - o neen! je hebt aanleg tot hersenstoornissen. Gelukkige rekel! Maar alle grappen op zij gezet: ik vind Mme S.'s graphologie van Paul v.O. 1. voortreffelijk, en over mijzelf kan ik moeilijk een oordeel hebben. Zend mij eens jouw karakterschets (als je durft!) - Verder zie ik met spanning uit naar je bundel. Zend mij min-stens twee exemplaren; ik zal er dan direkt éen doorzenden naar Henri Mayer van de firma Nijhoff. Et v'là. Tot nader en steeds van harte je EduPerron 2.Wat zeg je! Vroeger zette ik er een streep onder; nu niet meer. Dat heeft natuurlijk ook zijn beteekenis.... E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 15 februari 1930 Amsterdam, 15.2.30. Beste Jan, Het is hier een pèsthol! maar soit, n'en parions pas. Het zal ons alleen heugen hier geweest te zijn. (En let wel, het doet mij niet kankeren tegen Amsterdam.) Wat je brief betreft, die daarnet binnenkomt: ik zal met toewijding en naar beste krachten den bundel van Maurice samenstellen. Echter: daarvoor moet ik hebben, nièt alleen mijn keuze uit De Kom der Loutering en 't ex. van Eros, maar ook nog al de verzen die er van M. verschenen zijn nà die 2 bundels, in Het Fontijntje en elders, voor zoover althans als hij ze wil afstaan. Wschl. wil hij de laatste verzen aanhouden voor een geheel nieuwen (lateren) bundel. Wil je dit alles dus nog met hem bespreken? Wat zijn brief-inleiding betreft: ik ga er geheel accoord mee. Mààr: practisch lijkt het mij geen handige zet. Tegen dat M.'s bundel verschijnt, is de eerste reeks van de Cahiers v/e Lezer wschl. ook uit, en allerlei menschen die zéér geneigd zouden zijn den bundel van M. gunstig te bespreken, gaan dan hoogstwschl. vitterig en akelig worden, als ze weten dat hij door bemoeienis, appreciatie en wat dies meer zij van mij verschenen is. Ik ben een beetje huiverig geworden in deze kwesties - althans waar het een ander betreft. De verkoopskansen van iederen ‘jongere’ zijn al zóó gering, dat men niet te voorzichtig kan zijn. Ik laat de zaak intusschen uiteraard aan jou ter beoordeeling over, meer nog dan aan Maurice. Hoe gaan Coster, Marsman, Defresne, en weet ik al welke besprekers (Binnendijk, Donker misschien), staan tegenover dit werk van Maurice, als zij weten dat ik het hen in zekeren zin aanbied? Zie jij er geen bezwaar in, maar eerder een aangename prikkeling, dan is het mij opperbest. Die verzen van K.v.d.W. in de N.R.F. lijkt mij een lastig geval. Ik wil natuurlijk wel probeeren. Maar ik weet niet wie indertijd zoo tegen die vertaling gesputterd heeft, die, meen ik, reeds aan Commerce werd aangeboden - Larbaud? Fargue? men vond toen: ‘que ça ne donnait plus rien du tout’. Of zijn het andere verzen? Probeeren kan men altijd. Maar veel vertrouwen heb ik niet. Die verhalen van Donker zullen wel snert zijn. En Slau èn Jany spraken er zoo over. Maar de naam - de bekroonde! - doet veel. Tant mieux voor de Kramers-Kuller-affaire. Ik zie reikhalzend uit naar de a.s. D.G.W. Houd je goed, en ontvang met Aty de hartelijke groeten van mijn zieke moeder, mijn zenuwachtige vrouw, mijn opgewonden zoontje en je lamzakkige Ed. P.S. - Ik ontmoette gisteravond Victor van Vriesland en bracht met hem zijn dag door, d.w.z. van 9 u. 's avonds tot 6 u. 's morgens. Zeer gezellig en charmant. Hij sprak met warmte over jouw boutades. P.P.S. - Kan je mij, misschien geholpen door Maurice, dat nr. bezorgen van Vandaag met de vele portretten van K.v.d.W. erin? - Vergeet dit niet; je zou er mij een groot plezier mee doen. Het nr. liefst niet vouwen als je 't opzendt. E. du Perron aan H. Mayer Amsterdam, 15 februari 1930 Beste Henri, Eerlijk gezegd valt de rekening mij nog mee. Ik had op minstens zooiets gerekend. Kan je Danger van Conan Doyle, en Lady Butcher over Meredith 1. niet van mij overnemen, desnoods voor fl 0.75 per deel - dan is dat óók een afgedane kwestie. Als de Shelly en Drost er zijn, zal alles bijeen een kleine fl.250. worden, denk ik. Als ik dan een beetje poot-aan speel, is dat in 5 of 6 mndn. afbetaald. Tot zoolang zal ik trachten matig te zijn. Kan je mij die critische bulletins (1 en 2) van Donker niet ter inzage bezorgen? Mocht je een ex. bezitten, stuur mij dan het jouwe; je krijgt het netjes verpakt terug. Hoe gaat het je overigens? Mij vrij beroerd. D.w.z. mijn moeder blijkt zéér ziek te zijn, en de omstandigheden hier in huis (ruzies, processen etc. tusschen de andere huisgenooten) verre van gunstig. Ik maak het dus kort. Met beste groeten steeds je E. Amsterdam, Zaturdag. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 15 februari 1930 Vossiusstr. 45, Zaterdag 15 Febr. Beste Sander, Je brief ontvangen; maar nu moet ik nog verschillende dingen van je weten; n.l. 1.Of je de fl.325. hebt ontvangen die ik je per aangeteekenden brief zond. 2.Of je de copy voor Cahiers v.e. Lezer (eerste reeks) hebt ontvangen. 3.Of je de opdracht van dezelve aanvaardt. 4.Wanneer met het drukken, ik bedoel zetten, daarvan begonnen wordt. 5.Of ik van de 10 exx. Parlando die ik krijg (waarvoor dank!) ook jou, Jan en anderen-Jan moet ‘fourneeren’. - Van hier geen, d.w.z. beroerd, nieuws. Mijn moeder schijnt gevaarlijk ziek te zijn en heeft er een soort longontsteking bij; verder is de toestand hier in huis door processen, herries enz. tusschen de andere bewoners buitengewoon ongunstig. En wij kunnen niet weg vóór half Maart. Ik laat het hierbij; later meer. Zend mij, zoodra je ze hebt: Keats' Sonnets en De Reiziger van Ten Berge, ontvang nogmaals mijn dank en de hartelijke groeten van je Eddy. Amuseer je in Londen! E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 18 februari 1930 Amsterdam, Dinsdag. Beste Jan, Je brief vond ik zeer grappig, d.w.z. ontwapenend en juist - of misschien juist? Dat jij zooveel atavistische calvinistische eigenschappen in je had, was mij geheel onbekend! Maar je zegt het zelf, dus.... Blijf dàn maar in het Belzenland tot aan het gràf! Nog vóór je brief kwam, heb ik aan P.N.v. Kampen geschreven 1.. Zoodra het nommer komt, gaat het jouwaarts. Ik wacht op Eros ende het andere materiaal. Spreek er Maurice dus over. Ik brand van verlangen om dien bundel samen te stellen en vind het zeer prettig dat Maurice zoo'n vertrouwen in mij heeft. Toch moet hij als alles klaar is, nog even persoonlijk ‘er over gaan’. Ik heb volstrekt niet zoo'n vertrouwen in de onfeilbaarheid - of zelfs relatieve dito - van mijn keuze. Parlando zal wel eerst komen als Sander terug is. Hij schreef mij dat hij mij 10 exx. zou zenden, maar ik schreef hem terug om te vragen of ik van die 10 exx. ook nog jou, hem en J.v.N. moest bedienen. Ik zou dat niet erg billijk vinden, eerlijk gezegd, omdat jullie toch alles van Sander zelf krijgen. Als ik dus die 3 exx. geef, laat S. mij dan 3 andere exx. geven in ruil. Van de Poesjkien 2. kréég je dus je exemplaar? Mooi. Ik heb gerekend op 5 exx. H.C. voor mij, welke ik aldus uitgedeeld zou willen zien: 1 voor Pia, 1 voor Malraux, 1 voor Germ. Wouters, 1 voor Hellens, 1 voor mijzelf. Chevasson moet er een van S. zelf hebben, voor het corrigeeren van den tekst. Ik schreef hierover reeds aan Germaine. Ik kom hier niet tot werken, zelfs niet voor ‘het jonkheerlijk proza’ 3.. Ik voel mij niet thuis in dit hol. Houd alsjeblieft je journaal vol. Maar nòg liever: schrijf je herinneringen. Lees, om in de stemming te komen, Souvenirs d'Egotisme, Henri Brulard, Passe-Temps, en schrijf. Willink zendt je zijn hartelijke groeten. Ik hoop dat Aty geen Freudiaansche droomen heeft gehad van mijn Nutteloos Verzet. (Mej. de Meyier vond het: ‘akelig en vervelend’.) Schreef ik je reeds dat ik met veel genoegen met Victor van Vries-land kennis maakte? Het is - voor Holland alzoo - een curieus individu. Heb je zijn roman 4. nog? Kan je mij die opzenden? Ik zou hem nù willen overlezen. Heb je Byron van Maurois? Kan je dat erbij doen? Je krijgt alles netjes terug. Tot nader. Als steeds, met veel hartelijks ook van Simone en voor Aty, je Ed. Met mijn moeder gaat het weer iets beter. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 18 februari 1930 Amsterdam, Dinsdagavond. Beste Sander, Natuurlijk: nauwelijks had ik de duiten verzonden of daar komt je brief binnen! Enfin, je zendt het nu wel verder; daar is een van je twee haremvrouwen goed voor - (o God! wat heb ik gezegd!) - Ik condoleer je van harte dat je in Venlo soldaat moet spelen. En dan nog wel 24 dagen! - 24 dagen van een groot uitgever als jij om niemand te doen gelooven dat Nederland een weerbaar land is! het mocht niet mogen... Dank voor de persdienst van N.V. Ikzelf heb ook eenige exx. judicieus geplaatst. Laat er mij nog 5 zenden. Heb je den ouden Lapidoth vooral niet vergeten??? 't Helpt wel niks, maar tòch -. Parlando en de twee Slauen 1. komen dus tegelijk. Heerlijk! Ik zal ook het blijde nieuws aan Cornelis-Jan Kelk overbrengen; hij zal stralende zijn! Overigens geen, d.w.z. weinig goed, nieuws. Groeten aan Greet en Eva, en de? van je Ed. E. du Perron aan J. van Nijlen Amsterdam, 19 februari 1930 Amsterdam, Woensdag. Beste Jan, Gelijk hiermee zend ik je twee ietwat gemutileerde boekjes, die je misschien toch niet onwelkom zijn - of waar je een ander wellicht mee kunt verheugen; t.w. deel I en II van Lyriek van Karel van de Woestijne. Mijn zelfverneukerij is zoover gegaan dat ik werkelijk gedacht heb iets aan deze poëzij te hebben en dat ik deze deelen voor mijn binder gereed maakte. Edoch, bij een herlezing bleek dat deze poëzij te rijk, te weelderig, te grootsch en te mooi is, en blijft, voor mij. Deze gedrágen vérzenprácht kan mij, tusschen de bedrijven door, vijf minuten zoet houden, maar als ik mij er een kwartier aan overgeef - c'est plus fort que moi - kan ik bij mezelf alleen nog maar een doffe ergernis constateeren. Ergo: Van de Woestijne is een GROOT DICHTER - ècht, zie je, wat je noemt: EEN GROOT DICHTER - maar hij gaat mij niet aan. Hoe maak je het? Schrijf me eens. Hier is het ‘niet alles’. Jan zal je wel het een-en-ander hebben verteld; ik zwijg er dus maar over. Doe mijn hartelijke groeten en die van Simone aanje huisgenooten en ontvang een ferme hand van je Eddy E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 20 februari 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Jan, Dank voor je briefje dat ik vanmorgen kreeg (met het gedenkwaardige stukje over Gide's F.M. 1. op den achterkant). Ik haast me je dit woordje te schrijven om je te zeggen dat ik den roman van V. van Vriesland niet meer noodig heb; ik ontmoette hem weer en hij beloofde mij dat werk. Ik wacht dus alleen op de paperassen van Maurice. Dank voor de Byron 2. - maar hoe zit dat nu? heb je dien voor me gekocht? Dat was de bedoeling niet; dus dat krijg je van me terug natuurlijk. - Ik snak naar D.G.W. die ‘officieel’ vandaag uitkomt. De Gids verzond ik je gisteren. Tot zoover voor 't oogenblik. Een haastige hand van je Ed. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 20 februari 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Sander, Gelijk hiermee gaat de bundel van Ten Berge 1. in copy naar je terug. Ik voel nooit àl te veel voor dit soort poëzie, maar in zijn soort lijkt het mij heel goed, en zelfs sympathieker dan menigen anderen bundel. Het zou in ieder geval niet slecht zijn den bundel te nemen, dunkt mij, gegeven het succes van Onder God's Ogen; je hebt tenminste een bepaald publiek voor dit werk. En je moet toch wat verkoopen. Ik adviseer dus vóór. Vraag hem of hij je niet 2 exx. van De Reiziger kan bezorgen: een voor jou en een voor mij. Als je zijn bundel neemt, kan hij dat wel voor je doen! Zeg maar dat je ze noodig hebt voor je archief of zoo. Iets anders. Ik raad je sterk aan in je ‘Luchtkasteelen’ ook op te nemen, een bundel verzen van Maurice Roelants. Ik las laatst zijn Kom der Loutering (geheel uitverkocht, verzen van zijn 21ejaar) en vond er zéér mooie dingen in. Ik schreef ze over en gaf ze hem, om te vergelijken met wat hij zelf uit dien bundel kiezen zou. Ik koos 16 gedichten (uit 60). Stel dat hij er nog 4 bij kiest, dat zou 20 gedichten worden. - Dan bestaat er een vorigen bundel van hem, dien ik ook graag zou zien, Eros. Daaruit is ook een keuze te maken, bijv. 10 gedichten (of 6 of 8, dat hangt er vanaf). Men zou dan een bundel zóó kunnen samenstellen: de jeugdgedichten bijéén (uit Eros en Kom der Loutering, beide in oorspr. uitgaaf sedert jaren onvindbaar, en bovendien zoo goed als onbekend; ze verschenen in van die ‘mooie’ maar obscure Vlaamsche uitgaafjes) - gevolgd door latere gedichten: alles wat voorkomt in De Dichters van het Fontijntje, plus wat hij nog verder geven wil of kan. Dat zou een mooi nummer worden. Spreek hem erover. Vraag hem of hij mij Eros zenden wil, en in principe voor het plan voelt. Hij zou den bundel kunnen noemen met den titel dien hij reeds ergens aankondigde: Het Verzaken0 Mij lijkt die titel voortreffelijk. Je zou dan krijgen: 1. Otten, Verloren Vaderland. 2. Du Perron, Parlando. 3. Slauerhoff, Mo Yang Ke. 4. Idem, Lente-Eiland. 5. Greshoff, A Plume Volante. 6. Kelk, Parasieten. 7. Ten Berge, Zoon v/h Hemelsche Rijk. 8. Vriamont, Exploten v. Tabarijn. 9. Roelants, Het Verzaken. 10.? (misschien Blijstra, De Vuurproef) - (ik kan je ook nog een prozaverhaal bezorgen, als je dat wenscht, van Paul van Ostaijen) - (commercieel gesproken zou het niet slecht zijn, misschien, te nemen: die verhalen van Donker.) - Het geheel lijkt mij een bonte, maar aardige serie. Zou je er niet 12 deeltjes van maken, als het een beetje gaat? Wat is zooiets gauw vol! Nogmaals gecondoleerd met je militaire vooruitzichten en hartelijke groeten van je Ed. E. du Perron aan W.A. Kramers Amsterdam, 21 februari 1930 Amsterdam, Vrijdag 1 uur. Beste Wynand, Vanmorgen kwam je brief en zooeven je telegram. Tot Woensdag dus. Kan je voor mij meenemen: alle bundeltjes verzen - dus vier in 't geheel, als ik mij niet vergis - van Buning; die je natuurlijk alle bezit? De kwestie is dat ze mij te duur zijn om alle te koopen, en dat ik den inhoud ervan ook zéér ongelijk vind. Ik wilde nu de goede - voor mijn gevoel goede, laat ons voorzichtig zijn! - overschrijven en misschien bij Breuer laten drukken in enkele exemplaren. (Ik zal B. nog wel eens ontmoeten en hem toestemming daarvoor vragen. *) Je krijgt de boekjes keurig verpakt en onbeduimeld terug en ik denk ze hoogstens een week te houden. Doe mij dus dit plezier. Iets geheel anders. Kan je je ‘Strontheid’, 1. zooals Jan zegt, niet aan het verstand brengen dat het een uitstekende reclame voor D.G.W. zou zijn, indien één exemplaar van dat blad gratis verstrekt werd voor de leestafel van de Américain? Dat de knoedel dat zelf niet inziet! Iedereen kijkt er De Groene in en NIEMAND ziet ergens D.G.W. Noch in kiosken, noch in boekhandels is dat blad te krijgen. Het is dun. Tot ziens dus en steeds je Eddy. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 22 februari 1930 Amsterdam, Zaterdag. Beste Jan, Ik heb de verzen van Maurice uit de 3 bundels van 't Fontijntje overgeschreven, op twee na: Opdrachten I en II, die ik veel minder vond. Opdrachten III en IV worden bij mij dus I en II; en nog beter ware dat M. aan III een nieuwen titel gaf en IV tot opschrift deed voeren hetgeen nu onder het cijfer staat: Aan Karel v.d. Woestijne. - Wil jij nu even nazien in je exemplaar van De Dichters van 't Fontijntje of daar nog verzen instaan die hier in deze 3 deeltjes niet voorkomen? Indien ja; véél kunnen het er niet zijn. Wil je wat er overblijft niet even voor mij overtypen? dan hoeft het boek niet heen en terug, en bespaar je mij dàt schrijfwerkje nog. Ik heb lust deze onderafdeeling te noemen naar het laatste gedicht dat ik er nu in heb staan: Herfst in de Ziel. - Mag dat? Bezorg mij nu spoedig een ex. van Eros en laat Maurice mij de verzen zenden die hij heeft bijeengegaard. (Ik schrijf hem niet persoonlijk omdat het vervelend is geen antwoord te krijgen.) - Wil je hem vragen mij, behalve de 16 gedichten die ik uit De Kom der Loutering overschreef, ook nog die te zenden die hij graag opgenomen zag, zooals bijv. dat ‘Ik denk zoo vaak aan Perk en Rodenbach’, dat zoo veel geciteerd werd, zegt hij, en dat er voor mijn gevoel best bij kan. Ik reken zelfs op 2 of 4 andere. Ik zend je gelijk hiermee je? deeltjes terug. Ik herinner mij uit een Vlaamsche bloemlezing: kan het die van Van Cauwelaert zijn? een zeer goed vers van M. - ik meen, een sonnet - dat ik ook graag hierbij had. Maar misschien ligt het reeds in het pakje dat hij voor mij heeft? Je kunt hem verder zeggen dat hij onze weddenschap verloren heeft en dat ik niet de verhalen van Leroux voor de zijne gehouden heb, want behalve De Eeuwig Bestolene komen nog 2 verhalen van M. in deze ‘Fonteintjes’ voor, n.l. De drie meiskens, dat meer een ‘fantasietje’ is en dat hij dus wschl. niet meetelt, maar dan toch zeker nog Vooraleer te vertrouwen. - Donker zwijgt mij dood in zijn bespr. van Erts in het saneeringsregister 1.. Hij spreekt over ‘pogingen tot vernieuwing van het proza’ en noemt iedereen: Houwink, Marsman, Den Doolaard, Helman, Kuyle, en tot Van Duinkerken en Theun de Vries toe - maar vooral niet mij. Vind je 't niet intelligent en nobel? Ook van mijn verzen in Erts geen woord. Zou 't uit vrees voor Coster of uit wrok tegen jou 2. zijn? (er staat nog een heel mislukt grapje 3. over een paar regels uitje boutade). Je hebt gelijk: het is een lummel, en deze voorzichtige afzijdigheid teekent den man. Hij kan 't mij verder overdwars doen; dan vind ik Marsman nog een stuk sympathieker! Voilà. Tot nader. Je Ed. P.S. - Ik zend je gelijk hiermee ook nog 4 exx. Parlando: 1 voor jou, 1 voor Sander, 1 voor andere Jan, 1 voor Maurice. Jij zorgt wel voor de verdeeling. Vraag S. of hij mij dan 3 andere exx. stuurt. P.S. - Als ik over méér verzen van M. te beschikken krijg, denk ik dat ik Eigenhandig Testament ook laat vervallen; dat in zijn soort vrij zwak is. E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 22 februari 1930 Amsterdam, Zaterdag. Waarde Heer Van Vriesland 1., Zoo gaat nu het leven: u kunt Zaterdag niet en ik ben Woensdag verhinderd. Overigens, nà Woensdag, alle dagen vrij. Schrijft u mij dus wanneer u het beste schikt en waar. Neen, ik las uw stuk over Boutens 2. niet. Kunt u mij dat nr. van de N.R.C. niet zenden? Ik herlees, met veel grooter begrijpen, uw Voorwaardelijk Uitzicht 3. en ben weer erg benieuwd geworden, naar de door u veroordeelde verzen. Ik zou het zeer op prijs stellen, indien u mij die ook nog wilde laten zien. Over Gide zou inderdaad nog veel meer te vertellen zijn. Maar u heeft gezien hoe lang mijn stuk 4. reeds was; zóó dat de kleine letter er als vanzelfsprekend bij te pas kwam. Ik zend u, gelijk hiermee, Parlando, en wacht met brandende begeerte, maar gedomineerd door een wijs geduld, uw roman. Ten slotte mijn grooten dank voor het Kring-vers 5. dat bij een herlezing niets van zijn charme voor mij verloren had. Het verdiende gepubliceerd te worden. Ik zal het Jany eens sturen, die er zeker ook veel plezier van hebben zal. Tot ziens en gaarne de uwe EduPerron Hier zijn de verzen waarin het hapert (taalkundig - als poëzie behooren zij tot de mooiste van den bundel): Me noyant dans des flots de chair, hagard, qui crie au secours, tel encore je me revois de loin. Het zou goed zijn als ‘hagard’ een substantief kon zijn; zooiets als: ‘un hagard’. Op het oogenblik is het ‘qui crie’ aan niets verbonden; er is een gat in den zin. Kunt u ‘hagard’ niet vervangen door een substantief, liefst met een lidwoord ervoor? (‘un naufragé’) - maar het lidwoord kan ook wel weg 6.. Bijv. een woord als ‘moribond’, ‘agonisant’ - maar het valt niet mee een goed woord te vinden van 2 syllaben. Ik laat het dan ook gaarne aan u over, temeer waar ik het gevoel heb dat ik het niet zou weten te brengen tot de helft van uw knapheid in het Fransch (ik zeg het zonder de minste ironie). E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 23 februari 1930 Beste Burssens, Ik begrijp er niets meer van: ik heb expres op je boekjes gewacht alvorens je terug te schrijven - maar zie nog steeds niets verschijnen. Heb je ze zelf verzonden of door je uitgever laten verzenden? In het laatste geval, moet je er nog maar eens naar informeren. Dit woordje in haast; later meer. Met hartelike groeten steeds je EdP. Amsterdam, 23.2.30. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 23 februari 1930 Amsterdam, Zondag. Beste Jan, Het D.G.W.nr. is aardig en heel aardig zelfs, maar met rotte plekken. Dat weeë stuk van Ritter over Havelaar en de ‘ponjaard’ van Jacques 1. is méér dan akelig, het is indecent, misselijk, dom en laag. Ik heb groote lust erop te antwoorden; misschien gebeurt dat nog wel. Maar we zitten hier weer in de st... - ditmaal door huisploert en medebewoners. Premsela over Rostand 2. - ça va... Jij over Jo 3.: erg, héél erg, maar allemachtig aardig. Ik over Gide 4.: zeg jij 't maar. Nogal làng. Jij over Domprijs 5.: zeer amusant. Donker over Jany 6.: pas mal (pas très bien non plus) Houwink over Van Looy 7.: interesseert me geen bal. Ritter over Havelaar: beneden alles. Mijn sonnet 8.: ben ik erg trotsch op, vooral in de spelling Jij over anoniemen: fel, tegen het einde beter dan vooraan; ik bedoel: geestiger. Gelijk hèb je! Sterkenburg over Blei 10.: je m'en fous. Houwink over Columbus 11.: goed zoo. Ontstaan van de Wereldoorlog 12.: tja, dat is belangrijk. Blijstra over mij: werkelijk niet onaardig. Tijdschriftenschouw: amuseert mij tegenwoordig altijd zeer, door al die droge verneukerijtjes van Kramers, zoo tusschen de regels door - als b.v. over het Critisch Bulletin 14.. Jij en Donker 15.: het is een onderwijzerszeun en een onderwijzer! En hij is edel genoeg om Havelaar te vervangen; precies van het gewenschte soort edelheid. *** Heb jij iets gehoord van den indruk gemaakt door de Holl. vertaling van Les Conquérants 16.? M. vroeg mij daarnaar, maar ik weet van niets. Dank voor de Byron! Op de een of andere manier hoop ik je dat te vergelden. Vele hartelijke groeten aan Aty, oude mopperaar, en de poot van je Ed. Kramers is zeer in z'n nopjes met je nieuwe genre ‘Brieven’. Het is trouwens een uitstékend idee! E. du Perron aan N.A Donkersloot maart 1930; geschreven 23 februari 1930 1. Weledelzeergeleerde Heer, Sedert de oprichting van uw Critisch Bulletin weet ik niemand tot wien ik mij, met meer kans op een bevoegd antwoord, zou kunnen wenden met de volgende vragen die mij branden, dan tot u. Ik behoor, zullen wij aannemen, tot het publiek dat door u niet wordt veracht. Ik ben een van die anonymi, zullen wij zeggen, wien u gaarne - of niet ongaarne - den weg wijst. En zie, in denzelfden Gulden Winckel waarin u zich, tot leering van den heer Greshoff, over uw juiste houding uitspreekt, staan eenige dingen die mijn aandacht troffen en die tot kwellende problemen voor mij geworden zijn. De heer Greshoff, nietwaar, is voor u geen criticus. U zoudt hem, wil mij voorkomen, niet gaarne rekenen tot de deskundigen die voor? schrijven in uw Critisch Bulletin. De heer Greshoff is geen criticus en geen schrijver van bulletins, maar een verachter van het publiek en een schrijver van boutades. Ik volg uw redeneering en zeg: het zij zoo; amen. De heer Mr. P.H. Ritter Jr. daarentegen is voor u niet alleen een criticus, maar een criticus bij uitnemendheid; immers, indien ik mij niet vergis, kwam zijn naam onder uw pen, lang vóór er nog van een Critisch Bulletin sprake was, en toen u, hoeveel meer gecondenseerd, een soort dictatuur van niet meer dan vijf bevoegde critici voor Nederland wenschte: de heeren Coster, Ritter, Nijhoff, Marsman, en, was het niet? mevrouw Top Naeff - Ik mag misschien aannemen dat uw zienswijze inzake de critische bevoegdheid van den heer Ritter, tot dusver niet gewijzigd werd en dat de heer Ritter dus is: een niet-verachter van het publiek en een wèl-schrijver van bulletins. En ik zeg wederom: het zij zoo, enz. Nu lees ik echter - ik, die weinig tijdschriften lees - in éénzelfde nummer van D.G.W. de heeren Greshoff en Ritter, den eerste in de onsympathieke rol van mopperaar, waarin hij, sedert eenigen tijd, zich schijnt te vermeien, de tweede in de sympathieke rol van herdenker, i.c. van den onlangs overleden heer Just Havelaar. De heer Greshoff moppert over de onvoldoende vertegenwoordiging der Nederl. letteren te Parijs door Mevrouw Van Ammers-Küller. Hij acht die dame ongeschikt om de Nederl. letteren, daar of elders, te vertegenwoordigen; hij vindt haar talenten daarvoor te middelmatig, en kortom, haar bevoegdheid alleszins betwijfelbaar; hij karakteriseert haar, in het vuur van zijn boutade, aldus: ‘Een nette, banale burgerdame - litterair gesproken - die een beetje slonzig maar niet geheel onhandig met de pen omgaat.’ En deze formule lijkt mij, eerlijk gezegd, treffend juist. Het is één van die formules, wil mij voorkomen, die een groote bladzijde kritiek overbodig maken, en, als men naar het tempo van sommige critici ziet, zelfs een tiental bladzijden. Het is, voor zoover ik weet, precies en volledig wat de bloem van de Nederlandsche lezende natie en van de Nederlandsche schrijvende dito over de schrijfster van De Opstandigen denkt. De heer Greshoff, schrijver van boutades, heeft dus zóó maar, langs zijn neus weg, aan het door hem verachte publiek een groote, een uit het hoofd te leeren waarheid verkondigd. Zoo althans komt het mij voor. Ik zou nu, mede tot leering van dit publiek, van u willen vernemen, wat u - zelfs publiekelijk - van deze aangelegenheid denkt. In het In Memoriam van den heer Just Havelaar door den heer Ritter, daarentegen, lees ik, terwijl het onmiskenbaar 's heeren Ritters bedoeling is, den heer Havelaar met voegzame litteraire vriendelijkheid en soortgelijke achting te herdenken, de volgende karakteriseering: ‘Hij [Havelaar] vertegenwoordigde het zoeken en tasten naar nieuwe zekerheden van heel onze intellectueele en half-intellectueele burgerij, die geenerlei systematisch houvast vond na Bolland's dood.’ Waaruit ik versta - en ik verzoek u weer mij, uithoofde uwer bevoegdheid, terecht te wijzen indien ik mij mocht hebben vergist: ‘Hij was een uitnemend (immers: representatief) specimen van de kleurlooze goêgemeente die altijd kauwen moet op de waarheden welke een ander vindt, en die ophoudt met denken en verslagen in het rond loopt, zoodra degeen die voor hen dacht, de betrouwbare fournisseur van hun waarheden, het denkend hoofd heeft neergelegd.’ Ik versta er dàt uit; maar, bedenkend, dat voor den heer Ritter en mij de beteekenis van sommige woorden gansch anders kan zijn, lees ik het artikel over; en stuit nu, voor de tweede maal, op deze passage over ‘twee feiten die [den heer Ritter] ontstelden: de kritiek van Bloem, en... [u gelieve te letten op die puntjes, die het adembeklemmende moeten weergeven van de constateering], kort daarna: Havelaars dood.’ Een insinuatie dus, maar die door den heer Ritter, gegeven de ernst van het oogenblik, zonder schroom wordt uitgewerkt. Hij vervolgt: ‘Dat Bloem zijn ponjaard dreef in Havelaar's hart, het getuigt voor Havelaar's invloed en beteekenis. Alleen een leider, [enz.] wettigt den strijd en den smaad van zulk een aanval. En nu is Havelaar ineengezonken, met een bloedende wonde, hij, de zachte, [enz.] hij is geveld, in een overval, die zijn verzwakkende krachten niet meer konden pareeren.’ In dezen zin wordt, ook als men (zooals ik) geneigd is, den ponjaard van Bloem en zelfs het hart van Havelaar figuurlijk op te vatten, ten slotte niets meer of minder verkondigd dan dat de heer Bloem - zij het met een figuurlijke ponjaard - den heer Havelaar - zij het figuurlijk bloedend uit zijn wonde - toch lijflijk heeft vermoord. En deze onjuistheid, dit geniepige overloopen van een onsmakelijke insinuatie tot een melodramatisch beeld en van een melodramatisch beeld tot een sinistere onwaarheid, dit, Weledelzeergeleerde Heer, is volgens mij òf ignobel òf stompzinnig, en stempelt een criticus tot hoogst onbetrouwbaar of tot hoogst onbevoegd. Ik verzoek u wederom, uithoofde van (zie boven), mij in deze netelige aangelegenheid, die mij van het publieke nut van boutaden-schrijvers dreigt te overtuigen en van de - zelfs publieke - minderwaardigheid van uitnemende bulletin-schrijvers, mij in deze pijnlijke ure, zegge ik, te willen sterken door een publiek woord van particuliere voorlichting. Geloof mij, Weledelzeergeleerde Heer, tot wederdienst bereid, uw E. DU PERRON E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 23 februari 1930 Amsterdam, 23.2.30. Bulletin du Jour. Beste Jan, Ik heb N.A. Donkersloot, naar aanleiding van een kleine briefkaart die hij mij schreef en waarin hij een uitvoeriger schrijven aankondigde, beleefd maar duidelijk uitgelegd hoe ik tegenover hem sta 1.. Verder heb ik tot genoemden Donkersloot een open brief gericht (voor D.G.W.) waarin ik hem, gegeven zijn bevoegdheid, om inlichtingen vraag betreffende boutade-schrijvers - (jij; en ik geef je karakteristiek van Jo van Ammers-Küller als een prachtig-geformuleerde waarheid, door het publiek uit het hoofd te leeren) - en betreffende bulletin-schrijvers - (Ritter; en ik citeer het inferieure chantage-proza over Jacques en Havelaar, en zeg dat, voor mijn gevoel, iemand die zúlke dingen schrijft òf ignobel is òf onbevoegd.) - De open brief zal menigeen goed doen, hoop ik: Jany, Jacques, Slau, jou en last not least mijzelf, en Ritters en Donkers en Havelaars en andere Costers mogen er precies van denken wat zij willen, eenmaal de vriendschap opgezegd wordt zooiets voor mij als oprispingen uit een secreet. Je zult echter zien gebeuren dat Donker zich met verwondering afvraag: ‘Wat nù weer’ Wat heb ik misdaan?’ Ik heb hem dan ook gezegd dat zijn bespr. van Erts het gevoel van onbegrijpen tusschen ons, dat ik had, eigenlijk reeds van na zijn bezoek in Gistoux 2., bij mij verscherpt heeft: omdat ik een zóó groote afzijdigheid alleen verklaren kan uit het feit dat mijn werk voor hem òf waardeloos is òf onsympathiek. Als hij mij nu van reclamezucht verdenkt, is hij de kruienier. Ik heb hem trouwens geen ver-wijten gemaakt, maar alleen gezegd dat hij zich, gegeven de omstandigheden, heusch niet tot het opstellen van uitvoerige berichten behoefde in te spannen. Verder stel ik hem op de hoogte van het schrijven van mijn officieelen open brief (Als Kramers die nu maar plaatst). Die brief begint n.l. met: ‘WelEdelZeerGeleerde Heer’ (comme de juste). - Wat die misselijke kwijlerij van Ritter betreft, ik kan je niet zeggen hoè inferieur ik zooiets vind. Overigens geen nieuws. Hartelijke groeten, ook voor Aty, van je Ed. Ik voel mij vanavond fit om honderd Ritters te verdrinken in twaalf Donkerslooten! - Het is allemaal zoo laf, zoo lam en zoo geniepig, en zoo ver verwijderd van klaren wijn! E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 27 februari 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Burssens, Dank voor het boekje, dat er keurig uitziet! Het omslag vind ik bizonder sympatiek, en ook het lettertype, ofschoon het misschien ièts te klein is. Het is grappig, al die oude bekenden met vele nieuwere zo samen te zien, en je produktie overzichtelik vóór zich te hebben. Je had me eigenlik dat gedicht Regen (uit Piano) moeten opdragen - dat het eerste is wat ik ooit van je zag, en waarvoor ik een bizonder zwak heb. Maar met De Mieren ben ik ook zeer tevreden. Er staan in het laatste deel enige dingen die ik zeer aardig vind, maar als ensemble genomen voel ik misschien toch het meest voor het speelse getokkel van Enzovoort. Hierover later meer. Ik verkeer in vervelende omstandigheden: mijn moeder nog altijd ziek en wij allen op het punt te verhuizen, zodat ik weinig tijd vind om behoorlik te schrijven, en absoluut géén om voor mijzelf nog wat uit te voeren. Ik zond 1 ex. van je bundel naar Nijhoff's boekhandel en wacht op bericht. Zodra ik dat heb, schrijf ik je weer - of vraag H. Mayer zich met jou persoonlik in verbinding te stellen. Denk er ook om dat je, als het kan, 2 exx. naar D.G.W. zendt: 1 voor Kramers en 1 voor de kroniek der poëzie. Verder naar De Vrije Bladen en De Gemeenschap (1 ex. voor elk). Je kunt ook nog de andere bladen bewerken natuurlik, maar let toch een beetje op dat je geen exx. verdoet aan àl te volkomen idioten. Tot zover dan, voorlopig. Hartelike groeten en nogmaals dank van steeds je EduP Ik ben zeer benieuwd naar het ex. met de etsen van Jespers en zal dit ex. dan ook nog aan iemand geven aan wie het wèlbesteed is. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan N.A. Donkersloot Amsterdam, 1 maart 1930 Amsterdam, Zaterdag. Beste Nico, Het is vriendelijk van je dat je mij dadelijk geantwoord hebt; maar denk niet dat ik in een bepaalde stemming verkeerde toen ik je mijn brief schreef. Ik ben een van die ontzèttende literatoren die blijkbaar de persoon niet zóó van de ‘literaire qualiteiten’ weten te onderscheiden - althans op het gebied van (om ook eens een Costerlijke term te gebruiken:) ‘geestelijke vriendschap’. En vriendschap, of zelfs sympathie, tusschen jou en mij is, hoop ik, niet gebaseerd op het feit dat wij elkaar ‘sympathiek’ genoeg vinden om samen een borrel te drinken of zoo? Ik zou nooit met Coster willen omgaan, omdat de man niet anders kan zijn dan zooals hij schrijft. En toen ik jou schreef zooals ik het deed, was dat het gevolg van een gevoel van - laat ons zeggen: wederzijdsch onbegrijpen - dat ik al lang had. Toen ik dus je bespreking van Erts 1. zag, en merkte dat je mij geen enkele maal genoemd had, ging er eerst in mij om dat mijn 3 verzen wederom je goedkeuring niet hadden verworven en vond ik dit op zichzelf niet erg, maar toen ik merkte dat je aan het spreken was gegaan over het nieuwe proza, en in dat verband letterlijk iedereen noemde die eenigszins te noemen viel, tot Van Duinkerken en Theun de Vries toe; toen heb ik duidelijk den indruk gekregen dat inderdaad iets tusschen ons mislukt was. Ik hoop dat je me begrijpt en me niet van een stupide reclame-zucht verdenkt, want die verdenking zou erg voor jou zijn. Neen, beste Nico, wat zich hier afspeelde, ging geheel tus-schen jou en mij. (Ik wist immers dat je het proza van die andere heeren ook niet zoo hoogelijk bewonderde of zoo warm goedgezind was; waarom dan het verzwijgen van alleen mijn naam?) - En nu, aan den anderen kant: geloof mij als ik je zeg dat het niet-waardeeren of afbreken van mijn werk door de meesten van de andere jongeren mij dikwijls onverschillig is en soms aangenaam streelt, maar van jou vond ik dit doodzwijgen pijnlijk, want de bevestiging van het onbegrijpen dat ik meer en meer voelde tusschen ons. Ik neem het je ook niet kwalijk; ik vind alleen dat het dan niet noodig is elkaar lange brieven te schrijven. Mijn ‘persoonlijke gevoelens’ voor jou zijn zoo dat ik je altijd gaarne de hand zal drukken of een borrel met je drinken, maar ‘geestelijk’, denk ik, hebben wij niets aan elkaar. Ik schreef je, omdat ik de behoefte had aan een miseau-point. Eenmaal vastgesteld dat er geen samengaan tusschen ons kan zijn, is het mij ook hetzelfde of je me doodzwijgt, afbreekt of op een andere wijze je onbegrijpen te kennen geeft. En komt het tot een treffen, dan hebben we als ‘geestelijke vijanden’ misschien méér aan elkaar dan nu. *** Nu het geval Greshoff. Ik zal hem je brief niet laten lezen, omdat ik het niet noodig vind de vurige gevoelens die jullie elkaar nu over en weer misschien toedragen nog wat op te rakelen. Antwoord Greshoff nog weer in DGW. of elders, als je dat noodig vindt; ik voor mij vond deze hééle staart niet zoo erg interessant. De eerste boutade van Gr. was, zooals je zegt: wat erg fel, maar als uiting op zichzelf, vermakelijk *; - maar dan komt wat meestal gebeurt in zulke dingen, men wordt door zijn vuur meegesleept en gaat te ver. Ik geloof overigens niet dat, voor hen die lezen kunnen, de staart van het geval iets tot de zaak toe- of af-doet. Je bent nu razend over dat citaat uitje particuliere correspondentie, en inderdaad had Gr. misschien beter gedaan die er niet in te betrekken, maar vergeet niet dat hij voor de tweede maal zegt dat alleen spijt bij het zien dat ‘een hoogbegaafd jonkman’ enz. zich aan deze werkjes wijdde, hem zijn boutade ingegeven had, zoodat van een coûte-que-coûte benadeelen toch geen sprake kan zijn. Eerder van een coûte-que-coûte gelijk willen hebben, wat bij een fel debator méér voorkomt. Toon hem zijn ongelijk aan, wanneer je daar behoefte toe gevoelt en er kans toe ziet; het eenige wat ik ertegen zou hebben is dat het dan zoo'n lange historie wordt; vooral als Greshoff dan weer antwoordt. Maar ik heb hier als buitenstaander makkelijk praten, natuurlijk, ik die niet in de hitte van het gevecht heb verkeerd. Als zooiets mij overkwam, zou ik wschl. ontzettend ‘doordouwen’, zooals J.v. Nijlen zegt. Bon - doe wat je noodig acht en verscheur elkaar nog wat meer, als het moet. Ik zal Greshoff, als ik hem weer schrijf, meedeelen dat je ernstige grieven tegen hem hebt * (als hij dit tenminste vóór dien tijd niet uit een publiek geschrift van jezelf merkt), maar ik vind het minder prettig om voor postillon-de-fureur te spelen, als men het zoo zeggen kan. Wat mijn Open Brief betreft, ik heb Kramers gevraagd jou, gelijk met mijzelf, de eerste drukproef ervan te doen toekomen. Ik heb er geen kladje van, anders zond ik het je. De kwestie is deze: ik speel Greshoff, den boutade-schrijver en niet-bulletin-schrijver, uit (met zijn voortreffelijke karakteristiek van Jo Küller) tegen Ritter, den criticus (door jou zoo voortreffelijk gevonden dat jij hem zelfs in een vijfmanschap der Nederl. kritiek wilde opnemen) en citeer dan: zijn lullige karakteristiek van Havelaar (‘hij vertegenwoordigde de heele en half-intellectueele burgerij’, enz.) en zijn méér dan schandalige houding tegenover Jacques. Want dat is niet alleen, zooals je zegt: er naast, dat is: intensvuilen poenig. ** - En hier speel ik dus jou tegen Ritter uit, àls je tenminste antwoordt. Mijn toon is die van den eerbiedvollen dilettant tot den zeer bevoegden heer Dr. N.A. Donkersloot, directeur van het Critisch Bulletin. En ik wil je er wel bij vertellen dat ik je in zekeren zin een val heb gelegd (altijd: àls je antwoordt) - n.l. ik brand van verlangen om te zien hoe je antwoorden zal. - Ik bedoel: als een doctor, als een directeur, als een diplomaat, als een welwillend mensch, als een philosoof, als... ga nog maar wat door, of als een vènt. Geef hier nu eens ‘leiding’; in den goeden zin v/h woord. Het kan nu ook nog dat in een volgend nr. de heer Ritter mij persoonlijk antwoordt. 6. * Ik hóóp dit zelfs. Want voor dien meneer heb ik één karwatsstriem over, maar die hem zijn smoel zal open halen van het eene oor tot het andere, daar geef ik je mijn hand op. Ik eindig hier. Beste groeten van je EdP. - O jee, o jee, wat wordt de Gulden Winckel een arena gelijk, als dat zoo nog wat voortgaat! Maar jij zou de sterkste van allen moeten zijn, met Martheli achter je, die je ‘de lendenen omgordt’. Als Jacques er zich maar niet mee bemoeit. Die moet een hautain stilzwijgen bewaren tegenover het geïnsinueer van dien schoft. 7.Mijn adres is voor eenigen tijd: Museum-pension, P.C. Hooftstr. Maar Willink is veiliger: Keizersgracht 538. E. du Perron aan J. van Nijlen Amsterdam, 1 maart 1930 Amsterdam, Zaterdag. Beste Jan, Ik ben zeer blij dat Parlando 1. je ook bij een herlezing zoo bevredigt, en hoop je niet teleur te stellen wat mijn korte aanteekening over dien Ritter betreft. Het is jammer dat jij of Jan Gr. of zoo niet een stukje over Parlando kan schrijven in DGW., want met Donker heb ik nog wel niet bepaald ruzie, maar de goede verstandhouding zal wel verstoord zijn, zoo ongeveer. Ik heb het trouwens veel liever zóó: God spare je voor die halve vriendschappen en die meer dan volkomen onbegrijpen's. (Het is anders tòch wel een goeie jongen!) Tot mijn verwondering kreeg ik een briefje van Victor van Vriesland die mij schrijft dat hij ‘in de wolken is’ met Parlando. Vind je dat niet vreemd? Het schijnt dat deze V. Vr. ook de verzen van Jan Gr. buitengewoon aardig vindt. Men komt rare dingen tegen! en dat is nog een van de aardigste kanten van de fraaye letteren. Ik zag V. Vr. hier eenige malen, somtijds vergezeld van zeer schoone vrouwen. Met mijn moeder gaat het nu opeens véél beter. Wij zoeken nog altijd te verhuizen. Als mijn adres verandert, schrijf ik je natuurlijk. En... eh... ik neem weer gymnastieklessen! Tot nader. Veel liefs van huis tot huis en de hand van je Ed. E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 1 maart 1930 Amsterdam, Zaterdag. Waarde Heer Van Vriesland - (is het overigens niet tijd onze ‘heerschappen’ wat te laten vallen?) Ik ben op mijn beurt in de wolken dat u mijn verzen goed vindt; u behoort dan tot de weinigen die dat doen, want mijn ‘medejongeren’, met uitzondering van Slauerhoff en Kelk, schijnen te hebben uitgemaakt dat ik ben: ‘uitsluitend een schrijver van critisch proza’ - en dat etiket draag ik nu, mon Dieu! Veel succes met uw Schwob-vertaling 1. voor de schoone lezeres van ‘De Zachtmoedige’ (in het Russisch heet dat verhaal, meen ik: ‘Zij was zoo lief en zacht’, wat ik oneindig mooier vind). Ik snak naar een herlezing - après la lettre - van uw Afscheid, en zal het zonder mankeeren meebrengen naar ons volgend treffen voor het woordje dat er bij hoort. Uw verzen in De Gids van Aug. 2. heb ik niet; ook zou ik het zeer op prijs stellen indien u mij in staat stelde ook nog eenige te zien van de oudere verzen. En de latere, ongepubliceerde trekken mij natuurlijk aan om nòg andere redenen... Belt u mij op of schrijft u mij een kaartje om te zeggen waar en wanneer? Met hartelijke groeten, ook van mijn vrouw, gaarne uw EduP. 3.Mijn adres is voor eenige dagen: Museum-pension, P.C. Hooftstraat. - Onverwachte verhuizing! E. du Perron aan H. Mayer Amsterdam, 2 maart 1930 Amsterdam, Zondag. Beste Henri, Eindelijk, gisteren, zijn we dan met krachtige herrie uit die inrichting voor patjepeeërs weggegaan. De strijd wordt overigens voortgezet. Maar daar niet van. - Wil je mij naar het Museum-Pension, P.C. Hooftstr., sturen - op zicht - een deel van die 3 deelige Byron 1. en dat andere werk met de romantische gravuren. Wel te verstaan: als de druk goed - en niet te klein is - en het papier van bruine vlekken vrij. Dan voel ik wel voor die romantische uitgaven. Van Don Juan bestaan mooie aparte edities, dat weet ik, die vind je dan later wel voor me. Maar ook Childe Harold moet er zijn, en de Hebrew Melodies. Kijk dus nog even goed na wat er allemaal ontbreekt. Verder had ik graag omgaand prijsopgaaf van die 4 Bunings (gedichten) 2., waarover ik je schreef. 3. Het stuk over Gide, dat over Den Doolaard, het sonnet voor Buning, de open brief aan Dr. N.A. Donkersloot, komen, met nog te schrijven dingen, als 6e cahier in de 2e reeks van de openlijke publicatie 4.. Het zal er dus nog best mee door kunnen. Zoo èrg veel heb ik niet veranderd! Nu, tot nader. Groeten v. je E. Ik zond gisteren een N.V. voor je zoon aan jouw adres. E. Graag ook bericht over Burssens 5.. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 5 maart 1930 Amsterdam, Woensdagmorgen. Beste Jan, Ik schrik me een ongeluk bij het ontvangen van het ingesloten briefje van Sander, dat daarnet binnenkomt! Dat geld verzond ik sedert lang, in een gewonen aangeteekenden brief naar Sander zelf, in Brussel, maar in Holl. bankpapier, opdat hij het, desgewenscht, zoo weer zou kunnen doorzenden naar Maastricht. Ik zal dadelijk in al mijn paperassen kijken en ook in die van mijn moeder of ik de reçu's vind - maar wat heb je daaraan, want als het weg is, krijg je voor een aanget. brief (zonder opgegeven waarde) zooiets van fl.25. - meen ik, vergoed. Dan zouden nog even 300 pop naar de maan zijn! Ik moet het geld verzonden hebben omstreeks 11 of 13 Februari. Mijn brief aan Sander naar Engeland (waarop ik nu eerst antwoord ontvang, waarom schreef hij in Godsnaam niet eerder?!) is volgens hem van 15 Febr. Wanneer ging jij van hier naar Brussel terug? Weet je dat? Schrijf mij dat dadelijk. - Wil je Sander zeggen dat hij ook vast in Br. informeert naar mijn aanget. schrijven. Ik zal dat hier doen, en jou of S. dan direct weer berichten. Ik ben werkelijk in rep en roer hierover en mijn moeder ook. We zitten tòch al zoo in de kosten en de onaangenaamheden; we zijn n.l. net met hevige herrie bij die schoften en afzetters uit de Vossiusstraat gegaan. Te lang om nu te vertellen, nadere beschrijving volgt. Ik zond je eergisteren Eros terug en De Dichters van het Fontijntje. Heb je die nu? De bloemlezing van Maurice zit voor elkaar, op de 2 gedichten uit Erts na, en - naar ik meen - een gedicht dat in de Vlaamsche bloemlezing voorkwam van Van Cauwelaert. Ik schreef M. hierover; bel hem op om hem te zeggen dat hij mij antwoordt. Al was het in telegramstijl! Nu, schrijf me onmiddellijk, jij of Sander. Hartelijke groeten, ook aan Aty, van steeds je Ed. E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 5 maart 1930 Duperron suis, duper-on veut, du père on reste, bébé sans queue. 1. E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 6 maart 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Burssens, Gelijk hiermee schrijf ik aan Mme. Salti om haar te bedanken voor de toegevoegde fouten. ‘Utilitarisme’ is, meen ik, wel wat het verst van mij afligt - maar met de tegenwoordige Freudiaanse teorieën kan men nooit weten in hoeverre mijn zucht om mij hier en daar vijanden te maken, niet een werking à rebours van juist deze ondeugd is! Zend je ex. met de etsen, waar ik met groot verlangen naar uitzie, aan mijn tegenw. adres: Museum-Pension, P.C. Hooftstraat 4, (Amsterdam) - want uit de Vossiusstr. ben ik met veel herrie vertrokken. Hoe gaat het je overigens en wat voer je uit in het sappige Vlaanderen? Uit de brief van Mme.S. maak ik op dat je een lezing gehouden hebt in Luik. Waarover? - Zou je het geen aardig idee vinden om een Leven van Paul van Ostaijen, met dokumenten en portretten, uit te geven? Let eens op, wat een vreemde gebeurtenissen reeds in zijn jeugd: dat uitsterven van de familie, enz. Je zou wel enige malen op bezoek moeten gaan bij de lui die hem anders dan literair gekend hebben: zijn vader o.a. Kreeg je van Marsman nog een schrijven om Krities Proza I? en hoe is het nu met die stupide ruzies tusschen Boeken, Gemeenschappen en Sikkels? Het boek moet toch in Holland verkrijgbaar worden gesteld! Wat de uitgeverij betreft van je eigen bundel: die goede Maijer wou, meen ik, 2 exx. ervan hebben! - en afgescheiden daarvan is De Spiegel voor een werk van dit karakter een veel beter adres dan de firma Nijhoff (uitgevers van boeken over land-en-volkenkunde, enz.) Dus zonder bedenken De Spiegel, die immers ook De Vrije Bladen administreert. Het leven hier gaat rustigjes. Ik zie vrij veel mensen, meer of minder met kunst behept, waarvan slechts zeer weinige mij (meer of minder) aanstaan. Willink maakt mooie schilderijen en verdient een beter lot dan in Amsterdam te blijven. Ik doe niets behoorliks - literair gesproken - en lees voor het ogenblik weer eens een z.g. onweerstaanbaar detektive-ver haal - (ook dàt genre is anders zwààr in décadence!) Als je van detektive-verhalen houdt, lees dan eens L'Affaire Manderson van E.C. Bentley (in de gewone Nelson-uitgave; uit het Engels vertaald - zéér goed - door Mare Logé); het is VERREWEG het beste en intelligentste verhaal in dit genre, dat ik sinds jaren las. Ik noem het in de Cahiers; de Engelse titel is: Trent's Last Case. Die meneer ‘Denis Marion’, die Wallace zo opkamt, is gewoon stapelgek. 1. Nu, ik laat het voor ditmaal hierbij. Tot later en steeds met hartelike groeten je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 6 maart 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Jan, De neef 1. die den aanget. brief naar de post gebracht heeft, is één dag langer in Duitschland gebleven. * Ik verwacht hem nu ieder oogenblik, en ga dan met hem samen naar het postkantoor hier vlak in de buurt (Hobbema-straat) om de zaak te onderzoeken. Ik schreef verder persoonlijk aan Germaine Wouters 2. om haar te vragen of zij zich niet herinneren kan hoe b.v. den dag na Sander's vertrek naar Engeland een aanget. brief voor hem uit Amsterdam werd aangeboden (en teruggezonden? of afgeteekend door een ander?) Het reçu heb ik teruggevonden. De brief werd hier gepost, 13 Fe-bruari. Ik zou Sander n.l. 10 of 11 Febr. nog ontmoet hebben, maar dat gebeurde niet en ik schreef hem toen denzelfden dag naar Brussel om hem te vragen hoe dat geld verzonden moest worden en naar wien? (d.w.z. naar Maastricht of naar hem?) Ik kreeg daarop niet onmiddellijk antwoord: als ik den 10en geschreven heb, moest ik den 12en antwoord hebben, en daarom stuurde ik (ook omdat ik van jou wist dat hij voor een tijdje weg zou gaan) dat geld in Holl. papier naar hem. Vraag hem of hij mijn brief nog heeft waarin ik hem vraag naar wien ik dat geld moest zenden - dan kunnen we ook daarop de datum nakijken. Twee dagen later verzond ik den aanget. brief met het geld. Daarna kreeg ik nog een schrijven van Sander, waarin hij mij zijn vertrek naar Engeland aankondigde en zijn Engelsch adres opgaf, maar niet over het geld sprak, dat hij, als het een beetje goed gegaan was, nog had kunnen ontvangen. Ik schreef hem toen, naar Engeland, over verschillende dingen en o.a. om mij de ontvangst van het geld te bevestigen. Dat was dus op 15 Februari. Daarop ontving ik van Sander zelf eerst dit schrijven van eergisteren dat ik je zond. Ik kan je niet zeggen hoe onaangenaam deze affaire mij is, vooral waar we al zóó in de ziekten en andere s.t. zitten! Doe je uiterste best om met Sander, Germaine Wouters of Greet (want après tout is het mogelijk dat ik dien aanget. briefin dit speciale geval naar de 80 avenue des Cerisiers 3. zond, dat herinner ìk mij niet meer - en op dit reçu staat alleen ‘A.A.M. Stols, Brussel’) enfin, om met iedereen die zich iets herinneren kan of er op een andere manier van te weten komen, uit te maken wat er met die enveloppe gebeurd is. Zoodra ik nadere berichten van hier heb, schrijf ik jou of Sander direct; misschien dus nog vanavond. H.W. van Loon is misschien van de groote qualiteiten van Jo intiem overtuigd? Maar als er geknokt moet worden, houd ik het, ondanks 's mans wat-zware Hollandsche humor, toch graag op jou! Voor de bloemlezing van Maurice graag nog de gedichten uit Erts (die heb jij wel, tijp ze even over) en misschien dat uit de bloeml. van Cauwelaert. Is dit nu alles wat Maurice heeft van ‘de geschiedenis van Elvire?’ Ik dacht dat er veel meer klaar was. En moet dit hier nu bij? zou hij het niet liever voor een volgenden bundel houden? Tot nader. Steeds van harte je Ed. P.S. In ieder geval moet voorkomen worden dat de brief, als hij niet meer in Br. is, naar de Vossiusstraat wordt gestuurd! E. du Perron aan H. Mayer Amsterdam, 6 maart 1930 Amsterdam, Donderd. Beste Henri, Ik heb Wynand K. een bundeltje van Burssens 1. voor je meegegeven. Je kunt dit ex. houden als je er op gesteld bent of mij terugzenden als je er niet voor voelt, maar de bedoeling is je te vragen of je probeeren wilt er eenige exx. van te verkoopen. Schrijf er dan over aan Gaston Burssens, Wilryck-Antwerpen, 57 Albertstraat - hij is op de hoogte gesteld van onze ‘onderhandelingen’. Andere vraag: wat kosten de 4 bundeltjes van Buning tesamen? - Komt de laatste, die bij Enschedé verscheen, ook nog bij Querido uit (later)? Zoo ja, tel het er dan niet bij. Is het, ook bij Enschedé, ingenaaid verkrijgbaar? Wat kost dit bundeltje apart? Schrijf mij spoedig. Hartelijke groeten van je E. E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 6 maart 1930 Waarde Van Vriesland, Daarnet komt Het Afscheid binnen, en, tot mijn niet geringe verwondering, tezelfdertijd, Hemel en Aarde. Is dat een cadeau van jou? Ik bestelde n.l. dit boekje, een paar dagen geleden, bij Nijhoff in Den Haag (H. Mayer). Wanneer zien wij elkaar weer? Wanneer heeft je stuk over het ‘nieuwe proza’ in de N.R.C. gestaan? Of kòmt het er nog in? Kan je me een ex. bezorgen - en misschien ook aan C. van Wessem, Dalweg 15, Hilversum, wien ik erover sprak en die er, uiteraard, zéér benieuwd naar is. Tot spoedig, hoop ik. Met hartelijke groeten gaarne je EdP. Amsterdam, Donderdagavond. Museum-Pension, P.C.H. str. 4. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 7 maart 1930 Beste Sander, Je briefje heeft me de stuipen op het lijf gejaagd, en ik betreur het dat je me niet eerder schreef. Maar enfin, laat ons hopen dat we er zóó ook ‘achter’ komen. Jan zal je reeds een en ander hebben uitgelegd. Vanmorgen heb ik hier 3 postkantoren afgeloopen: 1.Hobbemastraat, waar de brief verzonden werd. De brief is daar inderdaad ingeschreven en vandaar naar België gegaan: den 13en Februari, onder het nummer 255. - Een onderzoek wordt vandaaruit ingesteld. Zij moeten nu contrôleeren of de brief de grens overkwam (daar schijnt een speciaal register voor te bestaan) en zoo verder - tot men de persoon bereikt die hem heeft afgehaald of ontdekt dat hij teruggezonden werd. (Dan krijgt hij een nieuw nummer en moet men een nieuwe route volgen.) 2.Hoofdpostkantoor bij den Dam. Daar schijnt de brief in ieder geval niet teruggekeerd te zijn. Volgens voorloopig, haastig, onderzoek. 3.Postkantoor Amsterdam-Zuid (Gerard Terborchstr.). Daar zou de brief teruggekeerd moeten zijn, indien hij in België niet werd afgehaald. Maar ze kunnen daar niet zoeken, vóór ze weten onder welk nr. hij naar Holland is teruggekeerd - (n.l. niet meer 255). Zij zullen nu dus in België eerst moeten onderzoeken wat daar met den brief gebeurd is. - Blijkt dan dat hij, na eenigen tijd liggen, werd teruggezonden, dan wordt het onderzoek hier weer voortgezet. Dus afwachten, of dààr zelf doen wat je kan. Ik schreef Germaine Wouters om haar te vragen of zij zich niets herinnert van een aanget. brief uit Amsterdam die misschien werd aangeboden kort na je vertrek? Schrijf mij eens: a.Wanneer je naar Engeland bent vertrokken. b.Of iemand in Brussel gemachtigd is je aanget. brieven te ontvangen* - dus voor je te teekenen. Onderzoek *-zelf in je omgeving. Tot nader. Met hartelijke groeten, ook aan Greet, steeds je Ed. P.S. - Daar ik tot nader order veronderstel dat je, evenals in de Amerikaansche film, door een ‘gang’ van het gevaarlijkste gespuis omringd bent, dat al je dienstboden, concierges, kantooropvegers enz. enz. er deel van uitmaken, schrijf ik je aan Jan's adres. - Maar grapjes opzij: ik vind dit een èrg vervelende zaak. Na al het gepraat erover, had ik je dat geld snel willen zenden... Amsterdam, Vrijdagmiddag, 7 Maart 1930. E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 11 maart 1930 Amsterdam, Dinsdag. Beste Burssens, Daarnet ontvang ik het ex. van de Klemmen met de etsen op Chin. zijde, die er prachtig uitzien. Ik ben zéér blij met het moois. Ik denk erover om je Parlando te zenden, maar er zijn enige bezwaren: 1e. kreeg ik van Stols een minimum auteurs-exx. (maar daarom heb ik er nog wel één, die jij krijgen kunt); 2e. ben ik over dit boekje niet zo tevreden als het wel zijn kon, omdat ik het als een voorbijgaande uitgave beschouw. Later denk ik de voor mij nog goede gedichten uit Poging tot Afstand met vrijwel alles uit Parlando en enige latere verzen te verenigen in een dikke bundel die Mikrochaos 1. zal heten. Het ms. van deze bundel ligt reeds geheel klaar. Als je dus niet èrge haast hebt - ik denk dat je dat met mijn verzen ook wel niet hebben zal! - had ik dus liever dat je wachtte tot Mikrochaos uitkomt. Dat is dan een soort definitieve uitgave, als jouw Klemmen b.v. Je schreef me niets over Nutteloos Verzet. Heb je dat ex. ontvangen, en gelezen? Heeft Mme Salti mijn fraai epistel, voor zover je weet? Kreeg jij haar brief terug met de mijne? Schrijf me eens een woordje hier. Tot nader. Steeds van harte - en met nogmaals dank - je EdP. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 11 maart 1930 Museum-Pension, Dinsdagmorgen. Beste Jan, je brief en briefkaart ontvangen en ook de expresse-brief van Sander. Afwachten nu maar weer. Ik heb ook nog (ten overvloede) aan den directeur v/h Hoofdpostkantoor hier geschreven. - Gisteren een nieuwe slag. Je moet weten dat ik ± 18 Febr. een klagelijk schrijven van V. der Hoeven uit Cannes ontving, waarin hij mij vroeg vooral voort te maken bij Koning en desnoods de 3 artikelen voor fl.50. los te laten, maar dat geld vooruit te vragen, enz., omdat hij er op gerekend had en zoo goed als niets meer had. Om niet gejaagd te worden en hem toch te helpen, zond ik hem toen fl.60-ook in een gewone aanget. brief; waarop ik geen antwoord ontving. Na het gebeurde met Sander schreef ik hem direct om antwoord en voilà: hij heeft ook niets ontvangen. En het erge is in dit geval dat ik het reçu kwijt ben geraakt met die verhuizerij op stel en sprong en tusschen allerlei schermutselingen door. Bref, ik zie het groote onderzoek al hièrop uitdraaien: fl.325 + fl.60. = fl.385 weg, fl.25-vergoed (maximum bedrag voor een gewone aanget. brief) = fl. 360. naar de verdommenis. - Wij zijn onder een duister gesternte naar Amsterdam gekomen, dat staat voor mij vast. Je kunt nu wel praten over onvoorzichtigheid; maar zooiets komt toch meestal niet voor - en dan 2 maal! Het lijkt wel of de bende van Sjakoo 1. bij de posterijen werkt, in dezen ‘razenden modernen tijd’. Eergisteren ben ik nog bij Slau in Utrecht geweest en heb een lange wandeling met hem gemaakt, met als gevolg, rheumatische voeten; misschien wel ‘platvoeten’. Ik word een wrak oud heer, goddôme! Ik keek den bundel Serenade na (van Sander) - en ook Schuim en Asch. Slau (en ik niet minder) staat er op dat in dien bundel bij Sander de gedichten doorloopen - d.w.z. als het maximum per blz. is: 5 strophen van 4 regels, dat dit dan ook wordt doorgevoerd en dat alleen de laatste strophen bovenaan de laatste blz. worden gezet - inpl. van die idiote Hollandsche gewoonte tegenwoordig om een gedicht zoo'n beetje typographisch gelijk te verdeelen (bijv. een gedicht dat 6 strophen lang is in 3 + 3, inpl. van 5 + 1.) Je weet wel wat ik bedoel: het is afschuwelijk, omdat het dan net is of er groote ruimten in het gedicht voorkomen, dan wel of er een nieuw klein gedichtje begint zonder titel. Ze moesten dien hyper-typograaf die dat kunstje voor het eerst uitvond - ik bedoel: dit ‘typographisch probleem’ voor het eerst zoo August-de-Domme-achtig oploste, aan de Schandpaal van de Typographic ten toon stellen. (Ik hoop dat je het met mij eens bent. De groote kunst van den typograaf is m.i. een tekst typografisch goed te zetten, zonder aan de logika van den tekst afbreuk te doen.? zoo, Amen.) - Met dat al blijft mijn hoofdgedachte in deze bange dagen: mogen mijn duiten teruggevonden worden - de rest is larie. Van Maurice gisteren een brief gekregen die mij weer nieuwe werklust gaf. De 2 Elvire's heb ik nu overgeschreven; het vers uit Van Cauwelaert 2. heb ik, zegt Maurice. Blijft over de 2 gedichten uit Gr. Nederland. Ik heb daar Blijstra op afgezonden. Zoodra ze er zijn stuur ik je het heele pak. - Van de 2 Elvire's doet M. goed de titels te veranderen. - Lees jij aandachtig over: de 7 gedichten die ik uit Eros nam. Het kan zijn dat gedicht V bij nadere beschouwing niet zoo aardig is, gooi het er dan uit en maak van VI en VII: V en VI. Het interview met Donker 3. viel mij nog al mee. Ik dacht dat hij zich boozer over je uitgelaten had. Hij is n.l. zeer verontwaardigd over je gebruikmaken van zijn particuliere correspondentie. Hij schreef mij 2 brieven, mede over den opzet van mijn Open Brief, dien hij ‘ernaast’ vond (en waarop hij wschl. niet zal antwoorden). Als hij niet antwoordt, is dat eigenlijk ook beter voor D.G.W. want anders wordt het een uitgebreid ruzie-blad. Dan antwoordt Ritter misschien zelf (in het volgend nr.) en zal ik daar 4 regels onder zetten. - Ik kreeg over mijn stuk over Gide een enthousiast schrijven van je ‘vriend’ Antonini. Zoo zie je, zoo zie je... Wil je Sander nog eens vragen: 1. Of hij mij nu die 3 exx. Parlando wil zenden, in ruil voor de door mij geleverde. 2. Of de persdienst van Nutteloos Verzet en Parlando behoorlijk is uitgevoerd, want van verschillende kanten klaagt men over het nietontvangen van recensie-exx. Zoo vroeg Binnendijk, via Van Vries-land, om recensie-exx. van deze 2 boeken die hij in De Gids of de Vrije Bladen gaarne zou bespreken. Je weet hoe ik over Binnendijk denk, maar dit is geen reden om hem geen recensie-ex. te sturen; de besprekingen hoeven toch niet altijd van ‘bevriende zijde’ te komen? Iedere reactie is beter dan dat stomme doodzwijgen. En de vrienden zwijgen óók. Tot zoover. Ik heb absoluut geen lust om over al deze zaakjes te spreken. Later meer. Deze brief moet weg, en hopelijk volgt eerstdaags Maurice's bundel. Dag! hartelijke groeten aan allen van je Ed. E. du Perron aan A. Roland Holst Amsterdam, 11 maart 1930 Amsterdam, Dinsdag. Beste Jany, Dank voor je beide brieven: die aan mij persoonlijk, en het voor mij bestemde gedeelte van den brief aan mijn moeder, die er weer kinderlijk blij mee was! - Dank ook voor je verzen, waarover straks meer. - Je hebt er géén idee van hoe we daar in dat huis gepèst zijn geworden, en die ingenieur-amateur-huisploert is wel een van de geslaagdste ploerten tòut court, en de geslaagdste huisploert, dien ik ooit meemaakte. Op het laatst hadden die lui gewoonweg een soort chantage bedacht op het ziektegeval van mijn moeder en zich baseerende op het feit dat we altijd toegaven om haar emoties te besparen. Tenslotte werd het mij echter te bar en heb ik een heidensch spektakel daar gemaakt, waarop die held niet meer thuis durfde komen dan onder bescherming van twee pootelingen van de politie, waar hij was gaan vertellen dat ik altijd met een revolver gewapend rondliep en gedreigd had: 1. gehakt van hem te maken, 2. hem dood te schieten * (De waarheid was dat ik gedreigd had hem zijn strot dicht te knijpen, als mijn moeder iets overkwam). Met het gevolg dat ik ondervraagd werd, dat mijn hebben en houden werd doorsnuffeld op zoek naar een revolver - die niet gevonden werd omdat hij er niet was - en dat we toèn ook meteen naar dit Museum-Pension zijn overgegaan. Wij zullen nu wschl. nog in proces moeten gaan met die ellendelingen. - Het grappige is dat het mijn moeder opeens hier erg beviel... dat ze zelfs niet meer naar een nieuw appartement wou, dat ze blij is met de eenvoudige properheid, hoe burgerlijk dan ook. van dit pension, met de afwezigheid van bediendenmisère (want in de Vossiusstraat hadden we ook weer twee meiden!) enz. enz. Ik wou dat ze altijd zoo verstandig was! Verder hebben we nog allerlei andere misère. (Ik geloof heusch dat we op een ‘ongeluksdag’ hier gekomen zijn.) Twee aanget. brieven met geld zijn weggeraakt - één aan Sander met fl.325. erin, en één aan Van der Hoeven in Cannes, aan wien ik, om hem te helpen, fl.60. voor zijn artikelen had voorgeschoten. - En al deze rottige kleine pesterijen maken iemand beroerder dan een groote, serieuze affaire, dat is het lamste ervan. Ik verlies hopen tijd met advocaten zien, reclameeren op postkantoren, enz. Intusschen gaat het met mijn moeder betrekkelijk goed, maar Simone is zeer nerveus en lag nu een weekje met ischias in bed. Ik schreef Van de Linde 1. dat ik hem gaarne nog eens met S. opzoeken wou en denk dat ook zeker te doen vóór we van hier weer weg gaan. - Enfin, Jany, dat is een dubbel velletje misère en heusch, ik heb het nog kort gemaakt. Met Slau gaat het veel beter; hij is veel opgewekter, wschl. in het vooruitzicht van zijn vertrek, dat op 1 Juni schijnt vastgesteld 2.. Plannen heeft hij nog heelemaal niet. Ik zag hem Zondag in Utrecht en maakte een gezellige lange wandeling met hem (die ik nòg in mijn beenen voel); eerstdaags verwacht ik hem weer hier. - Ik maakte verder met veel genoegen kennis met Victor van Vriesland, die ik vrij dikwijls ontmoet in de Américain, en die met Kelk wel de aardigste kennis is welke ik maakte hier in Amsterdam. (Buning zag ik nog steeds niet.) Amsterdam zou mij heusch heel goed zijn bevallen, als we er niet van het begin af aan zóó'n pech hadden gehad - eerst in de Marnix-, toen in de Vossiusstraat, en nu hier met die verloren aanget. brieven (terwijl de nawee van de Vossiusstraat ook nog niet voorbij is). En God weet wat er nog verder te gebeuren staat. Van Vr. verzocht mij, als ik je schreef je hartelijk van hem te groeten. Ik sluit hierin een vers van hem, op De Kring, dat ik wel graag terug wou hebben, en dat in zijn soort prachtig is! - Tusschen haakjes: is het waar dat jij erotische verzen - sonnetten en zoo - geschre-ven hebt, die je alleen opzegt als je een beetje goed geborreld hebt? Of is dat weer zoo'n specifiek-Amsterdamsche-bohème-praatje? Als het waar is, dan neem ik het je bijna kwalijk dat je je priapeia voor MIJ verzweeg! Welk vreemd wantrouwen heeft je daartoe dan gedreven? Om op je serieuze verzen nu te komen: je weet niet half hoezeer je mij een plezier gedaan hebt met het opzenden van die twee gedichten. Ik vind het ook heerlijk te constateeren dat je niets, maar dan ook niets, verloren hebt van je poëtische soepelheid en kracht; je bent daar met De Uitspraak opgetreden als een sportsman die voor zijn rentrée een geweldig stuk te lijf ging en het er schitterend vanaf bracht. Ook zonder je verklaring zou ik het gemakkelijk begrepen hebben (begrepen met het gevoel), want zulke poëzie verklaart zichzelf. Het is werkelijk poignant. Het is erg aan Kristal tegen Spiegel verwant, maar scherper en dramatischer misschien, door het geruisch in de strophen zelf. De eerste strophen zijn al suggestief (zelfs de allereerste), maar de laatste is prachtig - en je kunt op mij de proef nemen die hieruit bestaat dat een dergelijke poëzie al héél echt en vol moet zijn om eenigen indruk op mij te maken, laat staan een zoo grooten indruk als dit gedicht. Ook het andere, Lilith, vind ik zéér mooi, het is als de uitwerking van een deel van ditzelfde gegeven (het van god tot dier gaan door den tusschenvorm mensch), maar heeft meteen ook een verwantschap met die sfeer die ik zoo apprecieer in De Stervende Geliefden. Enfin, ik hoef je zeker niet nog méér te vertellen om je ervan te overtuigen dat deze twee gedichten mij zeer getroffen hebben, ook geheel buiten mijn vreugde om dat je je nu weer in poëzie bent gaan uitdrukken. Leve mevrouw Fröbe en Ascona 3. - blijf er nog maar een heelen tijd! Het zou gewoon een doodzonde zijn als wij dergelijke gedichten zouden moeten missen voor je verkeer met Kring-en Américain-waardige dieren van een geheel ander gehalte, dan die dat vreemde schurende geluid maakten in die prachtige slotstrophe. - Als ik kritiek op De Uitspraak moest uitoefenen, zou ik alleen zeggen dat de toespraak van de derde figuur misschien iets te lang en te duister is; maar... 1o. gaat deze indruk misschien voorbij bij een zooveelste herlezing, 2o. is het wat lange en gesprokene in die voorlaatste strophen misschien oorzaak dat die laatste strophe zoo poignant in relief komt, met wat er zoo volledig en samengevat weer in gebeurt. Ik lees nu je twee brieven over, omdat ik je eigenlijk ook op je voorlaatste nog niet behoorlijk antwoordde. - Ik zie daar weer dat zinnetje staan over Ina's stem, waar ik een halve lachstuip van kreeg toen ik het voor het eerst las. Des kapelmeesters is zij intusschen nog niet geworden (al wordt er nog wel aan gewerkt). - De Vijf Vingers zijn vijf prozastukjes van Marsman, en ‘bastaardproza’ si jamais il en fut. In Penthesileia, dat erin voorkomt, evenals dat stukje uit Erts 1929 over de Provence, staan stukjes die zóó uit De Afspraak konden zijn weggeloopen. Is dàt het ding wat je bedoelt en dat indertijd voor De Gids werd geweigerd? Slau zegt, met zijn bitter glimlachje: ‘Die heele Vijf-Vingers-historie is boerenbedriegerij’. * Ik zend je eerstdaags, pour charmer une heure perdue, een in het Fransch vertaald romannetje van John Rodker 4. - omdat ik weet dat je je soms voor hem interesseert. (Ik moet zelf het boek nog even lezen). Madame Bergerette 5. lijkt me zóó aardig uitje beschrijving dat ik met melancholie bedenk dat ik haar niet mocht ontmoeten, maar doe haar mijn vriendelijke groeten (pour la rime, si ce n'est pour la raison). Whitbrooke mag heusch niet denken dat ik hem voor den gek hield; ik denk met sympathie aan hem terug; doe hem ook mijn hartelijke groeten. Ik geloof dat ik nu wel op alles heb geantwoord. - Of ik Eveline schreef? (daar alleen nog niet op). Ja, twee korte briefjes; vooral om haar die suggestie-praktijkjes af te leeren. Ik heb blijkbaar succes gehad; ze is nu tot zwijgen gebracht, God bless her! 6. Ik zag hier vele aardige vrouwtjes (o.a. met Van Vr.) en nog niet één Vrouw. Zijn vriendin zag ik nog niet - die maakt een tournée, schijnt het. Voilà; later meer. Werk stevig voort; vele groeten aan mevrouw Fröbe en een ferme hand van je Ed. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 12 maart 1930 Amsterdam, Woensdag. Beste Jan, Vanmorgen je brief, relateerende den dood van het katje. Er zal wel een mouw aan te passen zijn, dunkt me (ofschoon ik er nog niet met mijn moeder over gesproken heb) om je een kameraad(in) voor de overgebleven Siamees te bezorgen als wij in Gistoux terug zijn. Ik stel mij voor dat de rest van het nest daar welig tiert. Ik moet mij nu wel ‘anstrengen’ om het proza van V.d. Hoeven te verdietschen, al heb ik minder zin dan ooit. Naar Koning zullen we ze echter niet sturen, die stukjes, want die K. lijkt me toch ook een lulmeier als het erop aankomt. * Als je bij Het Vaderland niet slaagt, probeer ik bij Coenen. - Ik heb brandend de pést in over al die verloren duiten. Die schoft heeft natuurlijk na zijn eerste mooie vangst op mijn handschrift en naam (als afzender) gelet. Ik gaf er nog fl.100. voor als ik een kwartiertje in een gesloten kamer mocht converseeren met dien meneer. Mayer raadde mij ook naar de politie te gaan. Als de brief in Holland zoek geraakt blijkt te zijn, denk ik dat ik het doe. ** Mijn geld weg, maar dan ook de dief in de kast - zoo burgerlijk als het maar kan! Gisteren schreef ik je langer. Ik houd je natuurlijk op de hoogte van die postenquête. Schrijf me eens iets gezelligs. Ik dineerde hier gisteravond met Wynand Kramers die voor een conferentie met de stronthommelen over was; zeer aangenaam. Zaterdag ga ik misschien eindelijk voor 2, 3 dagen naar Jacques. Als die Blijstra nu gauw bevalt van dat gedicht van Maurice, kan ik je het pak opzenden; ik zal hem nu dadelijk erover opbellen. - Let goed op gedicht 5 van Eros. Hartelijke groeten aan Aty en handjes voor jullie beiden (troost ook de jongens van me over het geleden verlies) - van je Ed. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 13 maart 1930 Amsterdam, Donderd. Beste Jan, Accoord voor het katje; - mijn moeder heeft de toezegging bereids gedaan. Troost dus vast de jongens. - Verder heb ik vanmorgen zelf de gedichten van M.R. uit Groot-Nederland overgeschreven, en gaat nu - gelijk hiermee - het pak naar je toe. Slauerhoff raadde Sander sterk af die 2 verhalen van Donker te nemen, die hij meer dan dun vond (hij las ze, ik niet.) Ik meen dat de opzet ook 12 boekjes 1. was; maar als er geen document van bestaat, wat doet het er dan toe? mààk er dan 12 van! - Voilà; later meer. Hart. gr. van steeds je Ed. E. du Perron aan G. Wouters Amsterdam, 14 maart 1930 Amsterdam, vendredi. Ma chère Germaine, Le paquet vous A déjà été renvoyé. J'ai écrit à ce propos à Stols. De Chevasson j'ai reçu une lettre, comme quoi il ne viendra probablement pas. C'est bien dommage! car pratiquement ça ne lui aurait coûté que le voyage aller et retour. - Autre chose: je viens de recevoir de Malraux le 1er Soulier de Satin! C'est drôlatique, ce petit jeu. Pour le finir, voulez-vous m'envoyer le second Soulier dès que vous l'aurez lu? Renvoyez le premier à Louis, si vous l'avez; sinon, c'est moi que vous l'enverrai; et vous me renverrez la paire!!! 1. Ici, rien de changé. Que faites-vous? Que fait-on à Bruxelles? Le Nutteloos Verzet estil à Brux. ou à Maestricht? S'il est enfin à Brux. envoyez-moi encore 5 ex. Mais ne recommandez rien, car c'est trés ennuyeux ici, on doit chercher les recommandés à la poste. A bientôt! Votre EdP. E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 15 maart 1930 Amsterdam, Zaterdag. Beste V.V.V., Ik ben niet naar Friesland gegaan omdat ik ook een soort griep heb opgeloopen: ‘catarrh van de luchtpijpen’, noemt de behandelende geneesheer van mijn moeder het geval. Ik zal wschl. 2 of 3 dagen de kamer houden en dan even naar Brussel gaan, voor een nogal dringende zaak, maar als je niets meer van mij hoort, blijft het van mijn kant afgesproken voor Vrijdagavond, half 9, in den Amerikaan. Het boek van Maud Rost 1. heeft mij gezelschap gehouden; niet tot mijn onverdeeld genoegen, moet ik bekennen, ofschoon het de schuld kan zijn van mijn catarrh. Zoo ziet je nu een ‘intellectueele vrouw’ en zoo brengt ze je op papier. Wees nu eens zooiets van een wezen apart en word dan door een intellectueele vrouw zonder eenige weifeling en alsof het vanzelf sprak binnengewerkt in een onvervalschte Hollandsche roman. Het begint met: ‘Het was een vroege voorjaarsdag toen Paul Gérard’, enz. en het eindigt met: ‘Het begon zachtjes te regenen’. (Begrijp jij waarom daaronder staat: ‘Parijs 1927’?) Die Thusa, die Paul, die Lex, die Enno, die Pietro, die Eric, die Frans... Vind je niet dat ik, zonder je te kennen, met de trieste historie van Gideon, Else en Tula 2., dit boekwerk overbodig heb gemaakt? Zou je heusch niet serieus de mogelijkheden overwegen van naar Jeruzalem te gaan? (ik zeg niet: de ònmogelijkheden.) Brahman heeft mijn stijgende belangstelling. Je moet werkelijk probeeren daar een nieuwe uitgave van te bezorgen, in één deel 3.; met een mooi portret van Der Mouw voorin, bijv. - en waarom niet een pittige inleiding. Je lezing van over 3 weken zou je daarvoor misschien nog van nut kunnen zijn. Hier is weer een figuur die veel te ‘verdoken’ is in de Nederlandsche literatuur, en die over 100 jaar blijken zal èn frisscher en representatiever te zijn voor zijn tijd, dan Verwey of Boutens. Voor zijn tijd, en niet voor de literaire mode van zijn tijd, waar hij werkelijk nièts mee te maken heeft, wil mij voorkomen. Je moet me nog eens wat anders van - en over - hem laten lezen. Tot ziens. Zie je griep met kwik en al kwijt te raken en geloof me, met hartelijke groeten van ledikant tot ledikant, van harte je EdP. Ik heb zooeven met den dokter hier over je kwik-ongeval gesproken. Het was volgens hem geheel ongevaarlijk; de Chineezen schijnen groote knikkers kwik te slikken als zij met syph behept zijn. E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 16 maart 1930 Amsterdam, Zondag. Beste Sander, Ik ben wèl opgelucht door je brief, al vind ik het nu verdomd beroerd voor jou. Voor jou begint de beroerdigheid nu, maar toch is alles beter dan onzekerheid. Ik hoop dat je ook tot zekerheid komt in het andere probleem dat zich nu heeft opgedaan: dat is misschien wel wat waard, al is fl. 300 véél, dat geef ik toe - ik vooral! Ik ben onvoorzichtig geweest, soit; maar eenmaal de brief op je kantoor, heeft mijn onvoorzichtigheid er toch niet veel meer mee te maken? Je bent eenvoudigweg bestolen geworden en ik zie niet goed waarom iemand, die tot diefstal in staat is, zich zou hebben laten weerhouden door het feit dat de brief verzekerd was. Maar laat ons het niet eens daarover hebben en de zaak rustig bezien. In de eerste plaats, hierbij de antwoorden omtrent de 2 punten die je zou willen weten: 1. Ik noteerde niet de bankbiljetten. Als ik mij niet vergis waren de fl.325 zóó verdeeld: een bankbiljet van fl. 300. (daar zijn mijn moeder, Ina, Herbert en ik het over eens) en dan: 2 biljetten van 10 en 2 biljetten van fl.2,50 - òf (volgens mijn moeder) I biljet van fl. 25. 2. Er was een korte brief bij, waarin ik je zooiets zeg van: ‘Daar ik geen antwoord van je krijg, zend ik je om tijd te winnen het geld in Holl. bankpapier, opdat je het, desgewenscht, zoo naar Maastricht kunt doorsturen, wat een kleine moeite voor je is’. Iets dergelijks. Herinner je dat ik je den dag vooraf - of liever twee dagen vooraf (den 11en, of zelfs den 10en), na het misloopen van onze ontmoeting, schreef: ‘Jammer dat je er niet was want mijn moeder had het geld voor je klaar. Hoe moet het nu verzonden worden en waarheen? Indien naar Maastricht, geef me dan het juiste adres nog eens op’. Die brief moet je dan hebben ontvangen? of ook niet? * Dat was een gewone brief natuurlijk. Je had daardoor ook kunnen begrijpen dat, toen ik een aanget. schrijven zond, daarin dat geld moest zitten (jij, of iemand die dien eersten brief zou hebben gelezen). Is dit een aanwijzing misschien? Ik kan nu niet naar Brussel, omdat ik met griep lig. Ik zou naar Jacques zijn gegaan en alles was klaar voor het reisje toen ik eergisteravond hevig begon te hoesten, met keelpijn en koorts. Als je me dus nog noodig hebt, schrijf me dan weer; dan zou ik over een dag of vier kunnen. Schrijf dan omgaand, ik telegrafeer dan wel mijn komst (aan Jan). Vertel mij nu even: 1. Onder welke omstandigheden is die brief op het bureau gekomen? Wie zaten daar op het oogenblik? Is jou absoluut niets van een aanget. brief gezegd? 2. Wat is dat voor een aanget. brief eveneens uit Amsterdam, waar je over schrijft. Kreeg je dien ook niet? Of dien wèl en den mijne niet? (Ook dit kan n.l. een aanwijzing zijn.) 3. Vind je niet dat - hoe dan ook - degeen die het register afteekende (vooral wanneer jij op dat oogenblik niet op het bureau was), verantwoordelijk blijft voor het wegraken van den brief? Ook als een ander - de facteur, een bezoeker of wie dan ook - den brief gestolen mocht hebben, dan nog blijft de ontvanger tegenover jou verantwoordelijk, zou ik zeggen. Dit is in ieder geval de klassieke kantooropvatting. De ‘plainte contre inconnu’ is heel goed, maar.... stel je maar niet te veel voor van de resultaten. In de eerste plaats ben jij zelf voor de politie in principe een verdachte, en dan - ik ken die uitvraag-systeempjes in een zaak waar ieder zijn eigen lezing kan geven bij gebrek aan getuigen. Alleen het punt van uitgang lijkt mij ietwat zeker; n.l. wat heeft de ontvanger (dus mej. de C.) met den brief gedaan, nadat hij het register had afgeteekend. Hij heeft toch niet afgeteekend zonder iets te ontvangen - ik bedoel: letterlijk overhandigd te krijgen? - Je spreekt over mijn onvoorzichtigheid - maar dit zou dan èn hoogst onvoorzichtig èn hoogst slordig geweest zijn! Zonder juffr. de C. in het minst te verdenken, blijf ik de verantwoordelijkheid voor het wegraken tot nader order bij haar zoeken; zij had jou dien brief onmiddellijk moeten geven, of je onmiddellijk moeten waarschuwen toen hij vermist werd. 4. Waarom ben je van jouw kant niet direct gaan navragen toen ik je schreef of je me bevestigen wou dat je dat geld ontvangen had? Dat schreef ik je een paar dagen later, naar Londen. Op deze manier hebben we ook weer tijd verloren, en àls de brief, door verregaande slordigheid, na je vertrek misschien nog op het bureau was blijven slingeren, dan heeft X. volop de gelegenheid gehad hem weg te nemen. Of is dit uitgesloten omdat zeker staat dat de brief den 14en zelf is verdwenen? Ik vind het voor mij ook daarom zoo pijnlijk omdat 2 van de 4 ‘verdachten’ (principieel gesproken) tot mij in groote vriendschappelijke relatie staan. Daarom is mijn aanwezigheid te Br. misschien niet eens zoo gewenscht, omdat ik toch niet onbevooroordeeld genoeg tegenover dit geval zou kunnen staan. Voor jou: alsjij bestolen bent, gaat het tenslotte om diefstal alleen; voor mij: als ik mij den bestolene moest achten, gaat het om iets veel ergers. Ik kan mij best voorstellen dat iemand, in zekere omstandigheden, zoo'n sommetje steelt, maar niet 1. dat hij het doet ten nadeele van bepaalde personen. Daarom zou ik ook zoo véél mogelijk licht in deze zaak wenschen en er mij persoonlijk toch zoo weinig mogelijk mee willen bemoeien. Je begrijpt me wel, hoop ik. Van jou echter verwacht ik dat je er geducht achter heen zit en niet om het terugvinden van dat geld alléén. *** Op dit velletje nog andere bizonderheden. 1.Dank voor de 3 exx. Parlando die ik er nog bij kreeg. 2.Van Wessem en Binnendijk klagen over het niet-ontvangen van recensie-exx. voor De Vrije Bladen. Men kreeg daar nòch Nutteloos Verzet noch Parlando, en schijnt er nu toch zeer op gesteld die bundels te bespreken. Ik amuseer mij hier om allerlei rechtstreeksche en zijdelingsche berichten. De heeren schijnen me wél bezig hun houding en opinie (tegen)over mij te ‘reviseeren’. Dit wil volstrekt niet zeggen dat ze mij met vreugdekreten in hun kring zullen trachten te halen. Maar ik geloof dat ze zich rekenschap geven: Marsman in top, dat zij niet te doen hebben met een quantité plutôt négligeable. 3.Slau heeft zich bij mij beklaagd over de min of meer afzijdige houding, door jou ingenomen tegenover Don Segundo Sombra 2.. ‘Als Sander doet wat ieder actief uitgever zou doen, wordt dat boek voor hem in Holland een succes’, is ongeveer zijn betoog. En ik ben het volkomen met hem eens! Je moet als Strengholt werken: een paar flinke advertenties zetten, iemand zenden naar de boekhandels met een circulaire waarin de groote verdiensten van dat boek bezongen worden, een uittreksel van de buitenl. critiek (Supervielle, etc.) in de advertenties zetten, een paar teekeningen b.v. in D.G.W. publiceeren, enz. Het boek ook niet tè duur maken: fl.4. hoogstens. En je zult zien dat het als koek gaatje moet natuurlijk goed déze flauwe kul op den voorgrond brengen: ‘Een boek over het gaucho-leven door een meester-gaucho geschreven’, enz. Een portret van Guiraldes in gaucho-costuum laten publiceeren. Slau is - als jij meewerkt - ertoe bereid een inleiding over Guiraldes te schrijven, die vooraf in De Gids (of D.G.W.) gepubliceerd zou kunnen worden - ‘maar, zegt hij, waarom zou ik me zooveel moeite geven als Sander als uitgever er zoo lauwtjes voor voelt?’ Je werkt de Holl. onverschilligheid op die manier wel erg in de hand. Iets anders: mag ik den tekst eens doorlezen? Ik zou dan op het ms. zelf reeds eenige slordigheden kunnen verbeteren misschien. Ook wou ik je vragen gerust over mij te beschikken voor het nakijken van je uitgaven, ook van de Fransche teksten. In de Pouchkine zaten nog allerlei fouten: drukfouten, maar vooral overal verkeerd geplaatste aanhalingsteekens e. dgl. Je krijgt ook op die manier bij de bibliophielen die lezen (en die schreeuwen voor de andere) een beroerden naam. En bij Slau's werken zou je beter doen de laatste revisie altijd door mijn handen te laten gaan. Hij verbetert zoo'n beetje au petit bonheur en heeft zoodoende kans gezien in Het Lente-Eiland dat door mij gehéél gecorrigeerd was, een paar onnoodige fouten bij te maken! Zend mij dus ook den tekst van Serenade nog eens. Maar ook voor je andere uitgaven, stel ik mij graag tot je beschikking. Ik ben nog niet heelemaal als P. van Eyck, maar al die onnoodige fouten in zulke fraaie drukwerken zijn me toch steken in 't hart. Ik zal je bij gelegenheid mijn ex. van de Pouchkine laten zien opdat je je overtuige van wat er nog allemaal in is gebleven. Tot nader. Hartelijke groeten en de beste wenschen van je Ed. 's Avonds. Ik heb zoonet mijn moeder weer gesproken, die zegt dat zij er absoluut zeker van is dat het geld verdeeld was in: bankbiljet van fl. 300. (dat heeft ze expres voor jou gevraagd van de bank) en van fl.25. (dat heeft ze 's morgens in de buurt laten wisselen, voor hetzelfde doel). Voilà. Ik heb het geld in haar tegenwoordigheid zélf in den brief gedaan, maar mijn geheugen is niet zóó precies voor dit soort van zaken. - Ik heb ook nog je brief overgelezen en lees nu weer: ‘In ieder geval kreeg ik den brief nooit in handen, noch mej. Wouters, noch Mej. de Coninck’. - Maar... mej. de C. teekende er voor af! Ik moet je zeggen: dat vind ik sterk! Hoe noem jij zooiets? Dat is heusch niet alleen onvoorzichtig dan, dat is ongeveer idioot. Ik val het arme kind misschien wat hard, maar werkelijk, ook als zij zich door een ander heeft laten bestelen, dan nog zou een ietwat zakelijk aangelegd man haar - als het geld wegblijft - verantwoordelijk stellen, dat zal ieder buitenstaander je zeggen. E. Hierbij gaat nog een blaadje van Slau, wien ik vertelde wat ik je over Don Segundo schreef, maar die je nog iets anders te zeggen had. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 16 maart 1930 Amsterdam, Zondagavond. Beste Jan, Ik heb met mijn moeder over die kater-affaire gesproken en moet je teleurstellen, want zij schijnt er erg op gesteld zelf de keuze te maken en vraagt je dus geduld te hebben tot wij in België terug zijn. Als alles zoo blijft gaan als nu, is er trouwens veel kans dat dit over een dag of 14 reeds gebeurt, dus eind Maart, begin April (eerder het laatste). Wij gaan dan vergezeld van een dame voor de huishouding, weduwe, 31 jaar, naar men zegt zeer leelijk (dit voor het geval je je over mij ongerust mocht maken), geheeten Mevr. Harmsen, en wat je noemt ‘beschaafd’. Bon. Nu je laatste brief. Ik schreef vanmorgen aan Sander, aan jouw adres, een brief die gelijk met dezen gepost word. Ik schrijf hem niet direct over de verdenking, maar ga toch in één passage op zekere mogelijkheden in - overigens zal Sander je wel mijn brief laten lezen, wat mij van de taak ontslaat er dubbel over te ouwehoeren. - Alleen dit nog, als antwoord aan jou speciaal: àls G.W. met dit verdwenen papier te maken heeft, zou ik het bizonder ignobel vinden - minder tegenover Sander, ofschoon ook dàt natuurlijk in aanmerking komt, dan tegenover mij. G. staat tegenover mij, vooral na de toenadering met Ch., in een bijna zuivere vriendschapsrelatie en kent mijn handschrift, zoodat niets, maar dan ook niets, haar in mijn oogen meer zou excuseeren. Maar zoolang je vermoedens op vage gevoelens berusten, kan ik er niet aan denken ze te deelen. Ik schrijf haar eerstdaags een brief, waarin ik haar vragen zal mij van haar kant op de hoogte te houden van wat er gebeurt en gebeurd is. Ik kan dit des te beter doen, waar ik haar, onmiddellijk na het eerste alarm, reeds schreef of zij goed wou zoeken en of zij zich niets herinnerde. De rest - want ik zou nog een heeleboel meer kunnen zeggen - staat in mijn brief aan Sander. Donker schreef ook mij over jullie correspondentie, en dat hij jou niet iemand vond voor zulke voortgezette boosheden. Hij schijnt op je 2e stuk geantwoord te hebben in het critisch bulletin 1.. Wait and see. - Toch spijt het mij dat het zoo fel is gegaan tusschen jullie; je weet dat ik ook mijn bezwaren heb tegen hem, maar hij is toch wel argeloos. Je hebt hem wel wat erg aangepakt, dien eersten keer - en daaruit is misschien dit heele rancune-gevoel voortgekomen. Het beste is dat jullie elkaar nu maar links laat. Mij gaf hij een aannemelijke verklaring van het weglaten van mijn naam in die bepaalde passage van dat artikel. En après tout, wat komt dit er allemaal op aan? - Ik denk ook wel niet dat hij op mijn uitspelen van hem tegen Ritter zal reageeren en nu - een beetje meer ‘achteraf beschouwd’ - vind ik dat voor D.G.W. ook wel beter. Het wordt anders wel een beetje erg de ruzie-societeit, daar in dat blad. Ik ben benieuwd of Ritter zèlf op mijn ontboezeming zal ingaan - vooral waar (zooals Kramers mij verklapte) in hetzelfde nr. een antwoord van hem komt op een soortgelijken aanval van jou! Van Koning kreeg ik een schrijven dat hij de stukken van V.d.H. hebben wou, wat ik zeker aan jou te danken heb, en waarvoor ik je hierbij dan ook de verschuldigde dank breng. Het Maart-nr. van De Gids kan ik je wel zenden, maar moet het terug hebben omdat mijn moeder erop geabonneerd is en er erg op gesteld schijnt de nrs. bijeen te houden. Ja-ja.... De bundel van Maurice is inderdaad aardig; maar toch - in het eerste deel wat erg Karel van de Woestijne, en in het tweede wat erg Jan van Nijlen, en ongetwijfeld zeer inferieur aan den laatste. Toch is het een aardig nummer voor de Luchtkasteelen dat ik niet gaarne missen zou, vooral omdat het toch van belang is, naast de prozawerken van Maurice. Slau zit op het oogenblik bij me en doet je zijn hartelijke groeten. Hij is zeer geschikt en houdt me gezelschap aan het griepbed, waarbij wij veel spreken over zijn toekomstplannen (vager kan het niet). Hij spreekt over ‘gaan bij de pestbestrijding’, en ziet au fond toch erg op tegen den onaangenamen kant (sleur, geïntrigeer, etc.) van het varen. Ik verzorgde de laatste proeven van Schuim en Asch. Wil jij - zooniet Sander - mij laten weten of mijn tegenwoordigheid in Br. wèrkelijk gewenscht is. Anders doe ik die reis heen en terug liever niet, vooral niet waar wij over 14 dagen wschl. toch in extenso terug zijn; ik schrijf je dan wschl. om x kamers, zoo-en-zoo, in het Centraal-Hotel te nemen. - Ik ben zéér benieuwd te weten wat de ‘grillage’, waarvan je spreekt, zal opleveren, maar, zooals ik reeds aan S. schreef, de resultaten zullen wel niet schitterend zijn. Vooral die Belgische politie, en dan in een zaak als deze - waarbij men met ‘intellectueelen’ te doen heeft. Dat nemen ze niet au sérieux, cher ami, dat wordt een non-lieu bij gebrek aan bewijzen. Vooral als Sander er niet krachtig achter zitje moet, wil je iets bereiken, in zoo'n geval, eerst de politieheeren ‘grilleeren’; anders wordt het een lauwe ondervraging met: ‘Oui, que voulez-vous, n'est-ce pas?’ (uitspraak bekend.) Ik vind deze zaak erg beroerd voor Sander, maar heusch, hoe meer ik erover denk, hoe meer ik het gevoel krijg dat het nù toch heelemaal niet meer mijn schuld is. Ook al had er géén geld in dien brief gezeten, dan had hij nòg niet, op zijn bureau, verloren mogen raken! Tot nader. Hart. gr. thuis en steeds van harte je Ed. P.S. - Bij nadere beschouwing sluit ik Sander's brief (d.w.z. mijn brief voor S.) hierin en teeken het heele zaakje aan. E. du Perron aan H. Mayer Amsterdam, 18 maart 1930 Amsterdam, Dinsdag. Beste Henri, Van je zoon ontving ik vanmorgen een bedankje voor N.V., dat hij vanwege vele examens en toekomstige presidentschappen intusschen nog niet gelezen heeft. Wil hem, als je hem weer eens schrijft, mijn ‘tegendank’ betuigen. Ik kreeg n.l. ook nog van hem een uitscheursel uit Der Clercke Cronike, in welk studentenblad MEd. geparodieerd - oftewel geïmiteerd, word. 1. Comme on devient célèbre!... Eerst Kloos, dan de groote Karel van Vlaanderen, dan de lange Jette, dan Anthonie Director, en dan, zoowaar, MEd.! Je moet toch niet àlle hoop opgeven, al sta je bij de jeugd bekend als iemand die rijmt op ‘dik, schik en hik’ en die graag woorden als ‘vreten’ en ‘mieters’ gebruikt. (Jasses, hoe vies.) Ik vraag aan Van Wessem ci-devant Chasalle het Maart-nommer van de Vr. Bladen. (Als je een béétje netter kon schrijven, hoefde ik niet zulke rebussen op te lossen, terwijl ik weer griep heb...) De Poe 2. is verlokkelijk, maar fl.40.-voor een bundel brieven - al is het dan met 15 portretten - kan ik toch nog niet betalen. Ik houd mij dus maar aan de Byron: 7 dln. voor ± fl.35. Waar blijven de berichten? Tot nader. Hart. gr. van steeds je EdP. Onze terugreis naar België is voorloopig vastgesteld op 2 April. E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 18 maart 1930 Amsterdam, Dinsdag. Beste Victor, Ingesloten het gisteren beloofde sonnet 1.. Het is overigens niet hetzelfde - dat van gisteren wou niet lukken; dit hier is een oude aanteekening (uit Gistoux, zelfden tijd als de andere), gisteravond door mij opgewerkt. Het is, vrees ik, niet veel zaaks, en nogal een grisaille, maar in zijn matheid misschien toch te verkiezen boven de mislukte aardigheden van Platen aan de Wand. Als je 't beter vindt, doe het dan op die plaats; geef het mij anders Vrijdag terug - dan zal ik een beter moment afwachten. Het moeilijke is iets te vinden dat daar past. Vanmorgen en gisternacht nog heb ik mij bezig gehouden met het ‘samentrekken’ van je roman. 2. Bij nadere beschouwing acht ik het intusschen beter de gesprekken tusschen Job en Johan zoo te laten: ze zijn wel lang, maar toch in zekere harmonie met het hoofdgegeven (niet voor jou, voor wie alles in harmonie is, maar voor den - hoe zal ik zeggen? - ‘gecultiveerden’ buitenstaander). Ook de kerk-scène behield ik als toch noodig - maar schrapte het tractaat en het gedicht. (Dit laatste als werkelijk hinderlijk voor wie het uit je verzenbundel kent.) Maar de mislukte poging van toenadering tot het geloof mag, vind ik, niet ontbreken; ook de slotscène, met de bedelvrouw en de herinnering aan den visscher is ‘goed’. Dit is de eenige passage dus waarin ik schrapte, en later, in het tweede gesprek tusschen Job en Johan, een korte passage, waarin gesproken werd over de burgerdame van het plantsoen. (Ik voegde hier een zinnetje tusschen van 7 woorden, noodig voor den overgang.) Elders sluit alles prachtig aan, vind ik. - De droom met den professor behield ik ook, na je uitleg; in het laatste deel werden dus alleen de scènes tusschen Job en Annie geschrapt. Probeer nu eens het boek met het oog van een buitenstaander te lezen. Het is nog altijd even grillig, dunkt mij, maar men laat tenminste den hoofdpersoon (en het dito gegeven) niet meer los. - Misschien staat hier en daar, bij een aandachtige lezing, nog wel een zinnetje dat wegmoet omdat het slaat op de verdwenen passages. Als jij het boek overleest, merk je dat natuurlijk veel gemakkelijker dan ik - dat laat ik dus aan jou over, voor het geval je dit heele werk eenigszins au sérieux kunt nemen. Ik voor mij zou eerlijk gezegd dit boek beter vinden dan het ‘werkelijke’, ondanks mijn sympathie voor je neiging tot mystificatie en plagen van den criticus. Ik zend je het gemutileerd exemplaar gelijk met dezen over de post. Tot ziens. Van harte je EdP. P.S. - Het sonnet is toch wel erg beroerd! Ik moèt een ander schrijven voor die plaats. Is dit intusschen niet ergens te plaatsen? in ‘.... (?) Rijmbende’ 3. b.v.; ken jij die menschen? Kan jij daar bijv. ook niet eens je Kring-vers publiceeren? dat moet wèrkelijk ergens verschijnen! - Ik kan De Notaris spreekt natuurlijk alleen ergens inzenden als grap. Misschien kan dat andere ongepubl. ding er dan ook nog bij: Een Apostel. 4. Donnez-moi un tuyau. Bij voorbaat dank. E. du Perron aan C. van Wessem Amsterdam, 18 maart 1930 Beste Van Wessem, Ik keek vergeefs uit naar de beloofde nrs. van De Vr. Bladen. Wil je ze me ‘alsnog’ zenden? Wil je er dan ook bij doen, het Mrt. nr., waarin, naar ik hoor, een stukje van Marsman voorkomt over de kunne van Mien Proost 2.? Mag ik (eventueel) daarop antwoorden? Ik lig met griep te bed - liep het Vrijdagavond op, zoodat ik Zaterdag niet naar Friesland ben gegaan. Ga nu wschl. eerst tegen 26, 27. - De terugreis naar België is vastgesteld op 2 April (als alles goed gaat). Tot ziens. Met beste groeten, je EdP. Kreeg je het nr. met Cocteau 3. reeds terug? 4.kajoepoeti-vlekje (niet ‘kajapoet’ zooals de Holl. scribenten zeggen) Amsterdam, Dinsdag. Mus. P., P.C. Hstr. 4. E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 19 maart 1930 Amsterdam, Woensdagmidd. Beste Burssens, Hierbij de grafologie van Mme.S. terug. Inderdaad lijkt de jouwe mij ‘vollediger belicht’ om het mooi te zeggen. - Voor een leven van P.v.O. heb ik niet voldoende gegevens en zou ik ook geen void. geg. kunnen vinden; zoiets moet geschr. worden door een Vlaming, liefst een Antwerpenaar. Hoe zou iemand als ik zijn jeugd, zijn vorming, en 100 andere dingen kunnen begrijpen? Neen, doe jij het, als je er meer tijd voor hebt. In het slot van Mme. S.'s grafologie vind ik die behoefte aan een ‘sterke maar zachte’ morele steun zo aardig. Is het misschien een kleine hint? Maar ik zou haast vergeten: je bènt getrouwd! dat is waar ook... De 2 eerste exx. van de Klemmen gaf ik: 1 aan Henri Mayer (van wie het mij spijt dat hij er niet méér op inging, maar aan wie je nog altijd 2 exx. als besteld kunt zenden, uit mijn naam) * en 1 aan Willink die er zeer op gesteld was. - Marsman schijnt ook 1 ex. van je te hebben gekregen, altans hij had er een te leen gegeven aan Slauerhoff. Overigens geen nieuws. Tot nader. Steeds je EdP. P.S. Vertel me later eens uitgebreid die lezing-avond te Luik. Ik hoop begin April in België terug te zijn. Ik merk daar dat je me schreef wèl een bestelling van Mayer te hebben gekregen - daar heb ik met mijn suffige griep-hoofd blijkbaar overheen gelezen! - Verder je plan De Bende van de Stronk uit te geven, 1. dat ik natuurlik voortreffelik vind. Hoeveel blzn. zou dat boek beslaan? Ik kan er ook nog eens met Stols over spreken. Wat ligt er nog meer van P.v.O. onuitgegeven? Heb je niet nog enige korte verhalen (aardige), die een boekje in de serie Luchtkasteelen zouden kunnen vullen (±64 blzn). 2. Schrijf mij hierover nader. Onthoud voor je vakantie L'Affaire Manderson van Bentley (Nelson). Alleen, als je nog nóóit een detektiveverhaal las, is het misschien niet goed direkt met het allerbeste te beginnen. Tenzij je er dan ook meteen voor goed mee uit wil scheiden! - Je moet dan toch ook nog lezen enige Sherlock Holmessen van Conan Doyle (hier zijn vele ‘imitaties’ van in omloop), en daarvan het beste is weer De Hond van de Baskervilles, ook absoluut een Meesterwerk in het genre! Als ik in België terugkom, kom ik natuurlik over Antwerpen, maar ik zal wel niet uit kunnen stappen omdat ik dan met mijn nog altijd zieke moeder reis en vele verdere familie. Het beste is dat we een afspraak maken voor in Brussel, in April. Ik schrijf je zodra ik terug ben. Nogmaals hartelike groeten. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam 19 maart 1930 Amsterdam, Woensdag. Beste Jan, Drie van de 4 verzen van J.v.N. kende ik: het laatste, Hij die droomde... valt mij bij deze herlezing erg mee; ik herinnerde mij niet dat het zóó goed was. Ook dat vers voor Jacob Smits; ofschoon dat misschien ièts saamgetrokkener kon. In den ‘droom’ vind ik het lange juist goed; maar ik heb met potlood op de proeven aangegeven hoe ik het gezet zou willen zien. Waarvoor strophen van 4 regels, wan-neer de regels voortdurend overloopen? - Het Wonder van de Kermis kende ik niet en vind ik ook zeer geslaagd. We zullen Heimwee naar het Zuiden met een vel moeten uitbreiden, als J.v.N. zoo voortgaat... Hoe maakt hij het? Hierbij de drukproef terug. De Gids zond ik je gisteren. - Ik heb weer eens griep, ben daarvoor niet naar Jacques kunnen gaan, Zaterdag. Weet je dat Jany prachtige verzen geschreven heeft in Ascona? Twee ervan heb ik hier en zend ik je in een volgenden brief, anders wordt deze te dik. Ik lees Brahman. Wat is dat véél... maar er zou een heerlijke keus uit te maken zijn! Er is een bizonder sympathieke kant aan dien kosmischen ouden heer. *** Overigens geen nieuws. Ik houd nog steeds de kamer, op het oogenblik werk ik aan die art. van V.d.H. en hoop Koning spoedig wat te sturen. Het zal nog wel lang genoeg dààr moeten wachten, vrees ik. Heb ik je al gezegd dat mijn moeder 2 April dacht terug te gaan? Zij spreekt nu zelfs van 30 maart. Je zult ons dus spoedig terugzien. Hart. groeten aan Aty, de hand van je Ed. E. du Perron aan C. van Wessem Amsterdam, 19 maart 1930 Amsterdam, Woensdag. Beste Van Wessem, Gelijk hiermee gaan de 3 Vr. Bl. 1. terug. Wat de bezwaren van Marsman betreft, Willink met Robbers vergelijken - dat eeuwig vergelijkingspunt, dat ook al naast de surrealisten werd gezet - is, vooral wanneer men geen bezwaren heeft tegen Ch. Toorop en Hynckes, niets minder dan aartsdom. Ik zeg dit heusch buiten mijn antipathie om voor je ‘feilen’ mederedacteur, want après tout ben ik blij er tijdig aan te worden herinnerd dat ik met de V.B., zoolang die felle jonge vitalist in de redactie troont, liever niets te maken heb. - Je kunt hem overigens uit mijn naam zeggen dat in de 3 nrs. die je mij zond op zijn minst reeds 3 dingen staan, die oneindig meer aan Robbers verwant zijn dan Willink in zijn slechtste oogenblikken: de reproducties naar de twee reeds genoemde schilders en de Bill van Marsman zelf (die in rechte lijn van Robbers afstamt, al tracht hij het te verbergen achter een XXe eeuwsch sportpakje, omdat de mode zoo dwingen kan). 3. Zie ik je nog voor ik wegga? Ons vertrek is nu vastgesteld op 30 Maart al. Het kan zijn dat het practisch nog wat wordt uitgesteld, maar ik vrees dat er van een tocht naar Hilversum toch niet veel meer komen zal. Tot nader. Met hartelijke groeten, je EdP. E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 19 maart 1930 Amsterdam, Woensdagavond. Beste Victor, De doctor is zooeven geweest en vraagt mij niet uit te gaan vóór Zondag. Het gaat overigens veel beter, dus als jij dan reeds op het pad terug bent - je bleef er misschien nooit vandaan! - dan zou ik je willen voorstellen Vrijdag om half 9 hier te komen. Ik heb, zooals ik je zei, een geheel vrije zitkamer, dus van mijn kant: grààg... Zou je het met Buning kunnen schikken voor Maandag, Dinsdag of Woensdag? omdat ik nu Donderdag misschien naar Friesland ga, en vrees dat ik mij, na mijn terugkomst, alleen nog maar met mijn vertrek naar de Belziek zal kunnen bezighouden. Ontving je behoorlijk Maud Rost en je eigen Afscheid? (Het Vertraagde Einde en Het Verkorte Afscheid). Ik hoop tot Vrijdagavond. Neem, als je kan, mijn ms. 1. mee en vooral het Voorw. Uitzicht met inschrift. Heb je niet een fotootje van Adwaita? Ik wou je ook nog graag spreken over een bloemlezing uit denzelve - misschien wel bij Breuer te drukken in weinige exx. Enfin, de rest mondeling. Van harte je EdP. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 20 maart 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Jan, Je bent een grappenmaker. 1o. Met te vragen waarom S. voor de politie verdacht zou kunnen zijn, terwijl hij toch de ‘benadeelde’ is. Kom, kom, een kleine denkoefening, zonder gevoelens à priori: Sherlock Holmes, die het kantoor binnenkomt, is niet, als jij of ik, een vriend van Sander. (Laat ik je op weg helpen: voor meneer Sherlock Holmes had zekere meneer du Perron de ‘benadeelde’ kunnen zijn.) - 2e. Over mijn leekenpraat; die juist dààrom zoo gezond is, misschien, omdat zij leekenpraat is. Zooals ik aan S. schreef: ‘Een leek kan op zichzelf nagaan, hoe sommige middeltjes pakken. (Vb: de dokter lacht om Abdijsiroop, maar de leek constateert dat hij altijd veel baat had bij dat drankje.) Het publiceeren van de portretten van Guïraldes in cowboy-costuum, het rondzenden van een circulaire aan de boekhandels waarin aan den boekhandelaar verteld wordt hoe mooi dat boek is, het rondzenden ook van commissie-exx. is alles behalve nutteloos. De menschen willen een boek zien; maar weinig menschen koopen een boek op bestelling. En de boekhandelaar moet erbij kunnen lullen. In De Gids heb je wschl. genoten van de verzen van Maria van Royen 1.? Houd het nr. aan, dat is mooi genoeg; dan hoeft het niet meer in de bagage! Over de kamers schrijf ik nader. Mijn moeder spreekt nu van 30 dezer teruggaan. Zij voelt zich zoo sterk dat ze vandaag haar eerste promenade is gaan maken - en taxi, s'entend. Ja, het schijnt dat het stuk van Donker in het C.B. vrij gek is. Zelfs Van Wessem toonde zich er vies van. ‘Het C.B. wordt een zwijnenstal. Het conflict Greshoff-Donker zorgt daar voor de odeurtjes’. Zooiets schrijft hij, meen ik. Ik kan me voorstellen dat je van het drukwerk kotst; kon je de heele rotzooi eens een jaar aan kant doen en je beminnelijke verzen schrijven, een pak Chromo's, die zelfs je tegenstander Kelk verteederen! De griep is afnemende. Marsman is werkelijk in sommige opzichten idioot. 1o. heeft hij een dirkerig-sofistisch stukje in de laatste Vr. Bl. gelegd over Mien Proost *. 2e. heeft Van Wessem mij voor dat orgaan een stuk gevraagd over Willink - waarop ik schoorvoetend was ingegaan, omdat ik tegenover Willink moeilijk anders kon. En nu heeft Marsman aangekondigd dat hij zich fel tegen de opname van zoo'n stuk verzetten zou, omdat hij W. als schilder een ‘rotvent’ en een ‘Robbers’ vindt (eeuwig vergelijkingskonijn), dat hij er bij aanname een portefeuille-kwestie van zou maken omdat onder zijn medeleiding, enz Ik heb V.W. een briefje geschreven hierover dat hij, hoop ik, ook aan Marsman vertoonen zal. Ik heb daarin o.a. mijn blijdschap uitgedrukt over het feit dat ik er tijdig aan herinnerd werd dat ik met de Vr. Bl, zoolang die felle jonge vitalist in de redactie troonde, liever niets te maken heb. - Ik snak er overigens naar dien meneer weer wat op zijn bleeke waffel te slaan. Maar ik heb zoo'n idee dat hij den strijd liefst vermijdt. In zijn stukje over Mien Proost heeft hij het over de ‘filisters’ van D.G.W., maar zóó dat ik er geen aanstoot aan nemen kan; was hij blakende van strijdlust geweest, dan had hij mij er meteen bij genomen. Maar tegenover mij doet hij dan zoo'n beetje Janiaansch superieur, zoo net als hij doet wanneer hij in den stijl van De Afspraak een Penthesileiaatje 4. piest. Ik zei tegen hem, toen in dat café, toen hij beweerde dat hij altijd verlangd had mij te ontmoeten: ‘Dat kunnen wij nog dikwijls, meneer Marsman, in vele periodieken’ - waarop hij Janiaansch wegkeek en voor zich uit prevelde: ‘God, dat vind ik nu juist zoo vervelend.’ Precies zooals Jany het zou hebben gezegd! Ik geloof dat Sander alleen maar winnen kan bij de ruil Minne (proza) voor Donker (idem). Als het poëzie was geweest, was het nog nèt evenzoo! - Ik kan Sander ook, als hij zulks wenscht, een groote parodie - een soort kleine roman, groot verhaal - bezorgen van Paul v. Ostaijen: de bende van de stronk (=romp) - een soort feuilleton-verhaal met als achtergrond een soort verneukerij van Mgr. Mercier. 5. Ik heb het niet gelezen, maar het moet zéér boeiend zijn. Wil ik Burssens eens vragen het jou te sturen? Maar het zal wel een biz. of too beslaan. - Heb je Bill gelezen en Virginia's dood (of zooiets, in de laatste Erts) en het schoolopstel over het Avontuur, getiteld Campo? Dàt stamt nu eigenlijk in rechte lijn van Robbers af. Je vergelijkt daar Nutteloos Verzet met De Vijf Vingers, wat een beetje onbillijk zou kunnen worden genoemd, maar ik geloof en heb het gevoel dat ik ‘globaal genomen’ als prozaschrijver Marsman een keer of vijf uitkak. Excusez du peu. Houd je taai in den maalstroom van het drukwerk en tot nader. Hart. gr. aan Aty en de zeuns. De 5 van je Ed. Is die Uyldert werkelijk een klòòt, dat hij loflitanieën schrijft op de 5 vingers met verhaaltjes dat het publiek Marsman ‘mystisch’ lezen moet - terwijl hij over Slau schrijft zooals hij dat deed. En dit alles uitsluitend omdat, van alle jongeren, Marsman ééns in de onfeilbare Beweging heeft gestaan! Ik zou zoo'n reuzen-Idioot kunnen trappen; en dat stuk van jou indertijd was (quoi qu'en dise W. Kr.) eigenlijk nog tienmaal te fatsoenlijk voor dièn drek-vent! E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 20 maart 1930 Amsterdam, Donderdag. Beste Sander, Je brief geeft me allerlei ideetjes, maar waarvoor er nog langer over schrijven? Eind dezer, 2 April uiterlijk, denk ik in Br. terug te zijn. We kunnen alles dan beter bepraten; en misschien heeft het politie-onderzoek dan uitgemaakt wat twijfelachtig blijft en wat zoowat zeker is - al heb ik, zooals ik Jan enjou schreef, maar heel weinig vertrouwen in die Belgische Sherlock Holmessen. - Als je nog niet aan den Procureur geschreven hebt, doe het dan direct. Het gaat voor jou toch zeker ook niet om die fl. 300. alleen? Die facteur... het kàn zijn, maar ik vrees dat wij hem er buiten kunnen laten. Waarom zou die man dézen brief bij uitstek hebben meegenomen, en dan zoo'n zakkerollers-truc precies op het goede moment! Neen, als de beidejuffrouwen ‘vrij uit gaan’, om met jou te spreken, dan kan men eerder een klant of andere bezoeker verdenken. Maar meestal moet men het vooral niet te ver zoeken. - Ik vind het vreemd dat Germ. W. zich niets herinnert van een brief van mij: zij kent mijn hs. toch heel goed en is anders niet dom of vergeetachtig in die dingen. Je moet er toch heusch achter zien te komen onder welke omstandigheden de post toen op bureau is gekomen: waar jij was, waar G.W. - Het is goed dat je mijn ‘omringende’ correspondentie kunt overleggen: die van 10 of 11 Febr., (die van 13 ontbreekt), die van 15 en van 18 Febr. dus, als ik het wel heb. Ik moet je inderdaad met den aanget. br. en dien naar Londen mee ±4 brieven geschreven hebben, in die week. - Wat pestilent dat we elkaar dien Zondag of Maandag niet nog eens ontmoet hebben (je zou me opbellen), dan had je het geld in je veilige zakken meegenomen! Ik ben nu nog zéér benieuwd naar het antwoord betreffende dien anderen brief uit Amsterdam - die dus óók verloren is geraakt? Vreemd, vreemd... Het blijft slordighëid van juffr. de C. - vòòral, wanneer jij misschien wèl in 't kleine kantoortje zat. Dit moet je werkelijk zien uit te maken. Ze had je dan je correspondentie direct moeten geven. Aan den anderen kant moet jij toch ook je personeel kunnen vertrouwen. Ik vind niet dat je opgelicht bent, maar op een vieze manier bestolen. Ik zal zeer blij zijn als de politie wat licht brengt in deze zaak, niet alleen voor jou, maar voor mij ook! Je ander schrijven zend ik aan Slau door. Jan schrijft me over ‘leekenpraat’ en dat alleen een reiziger helpt: meneer Van Schaik of zoo. Mogelijk, maar leeken kunnen op zichzelf nagaan hoe andere middelen ook wel pakken. Ik verzeker je dat een portret van Guiraldes in gaucho-costuum véél goed kan doen. Ik stel mij voor ook een art. over dit boek te schrijven - met een portret van G. - voor DGW. of De Groene b.v., zeg jij maar wààr. Misschien zit een zeker succes ook in het zenden van commissieexx. De menschen moeten de boeken zièn. (Die arme meneer du Perron o.a. wiens boeken nooit iemand ziet.) Slau's redeneering is ongeveer zoo (en de mijne ook): ‘Als Van Dishoeck Don Segundo uit-gaf, werd het voor hem een klein succes. Wat V.D. kan, kan Sander ook’. Ja, zend me maar flink wat correctiewerk. Ik doe het gaarne. - Mag ik ook de platen uitkiezen voor Don Segundo (als je over de teekeningen van dien anderen Guiraldes beschikt 1.)? Tot nader, d.w.z. over een kleine 14 dagen als alles goed gaat en dan met ‘levende stem’. Hart, groeten ook aan Greet, van steeds je E. Voor de Vr. Bladen géén recensie-ex. meer van N.V.! Die kerels kunnen doodvallen; ik gaf Chasalle een ex. dat moet dan maar genoeg zijn. Ik nam het meer als voorbeeld, misschien dat ze elders ook klagen. Of klagen ze altijd? Men moet dat weten, in dit ‘eerlijke’ land. - Bref, ik heb weer een onaangenaamheidje beleefd met de Vr. Bladen (vraag hierover aan Jan). Iets anders is: kan je niet, zoovéél je kan, commissie-exx. sturen van mijn drie gele boeken 2.? De menschen koopen bijna nooit een boek op bestelling en met mijn ‘steigende beroemdheid’ kan je nu misschien juist een paar exx. kwijt. Je kunt dan ook overal de 3 tegelijk zenden. De Groene heeft aan Willink mijn geteekend portret besteld, voor een artikel dat ik-weet-niet-wie schrijven zal. Zooiets helpt ook, quoi qu'en dise jan, ce pessimiste. - Nu ja, laat ons even wel zijn: we hebben àlle reden om pessimist te zijn, in dit land der Onverschilligheid. Maar zooals ik je in mijn vorigen brief schreef: ‘Daarom hoeven we die onverschilligheid toch ook niet in de hand te werken’. Spiegel je aan Van Dishoeck; jij heet in den boekhandel, een uitgever voor bibliophielen, prachtig maar heel duur (ik sprak over jou met versch. boekhandelaren). En het is niet waar! op enkele uitgaven na, als die van Boutens, schelen jouw prijzen maar héél weinig met die van de anderen. Ariël, Zeeman's Thuisvaart hadden prachtig moeten gaan. Maar men zièt ze nergens, en dat is, volgens mijn leekenoordeel, eigenlijk wel de voornaamste reden. De menschen moeten zoo'n boekje opnemen en in hun pooten ronddraaien, gedurende welke verrichting de boekhandelaar dan gelegenheid heeft een slijmerig praatje af te draaien (als b.v. bij de romans van Sigrid Undset: ‘Ja, die dame wordt tegenwoordig véél gelezen. Die boeken zijn wèrkelijk heel mooi, het zijn boeken waar men wat aan hééft, die zijn ook dààrom zoo mooi omdat die dame speciaal een studie van de Middeleeuwen ervoor heeft gemaakt’) - (of bij Den Doolaard: ‘En dan heeft u hiér nog iets, ziet u, dat is meer modèrn, dat is voor wie nu eens iets willen dat niet in het gewòne valt. Het is heel goed, trouwens; deze jongeman schijnt wel een van de bèsten te zijn van onze zoogenaamde “jongeren”.’) Enz. Je kunt je voorstellen wat zoo'n praatje wordt bij Guiraldes, vooral als er een portret bij is! P.P.S. 3. (Dernière pensée du matin.) Beste Sander, Als wij Gistoux verlaten hebben en in Brussel zijn gaan wonen (waar het toch wel op uit zal draaien), willen we dan afspreken dat ik - zij het ongeregeld - op een bepaald plekje op je kantoor kom werken? Dit haalt mij op een quasi-officieele manier uit mijn ‘huishouding’ en jou kan ik wschl. ook nog wel op de een of andere wijze van nut zijn, al ware het slechts als corrector. Ik zou dan van je willen hebben, een hoekje waar ik mijn eigen schrijftafel kan laten zetten, met een draaistoeltje of zoo. Kan je alvast naar dat hoekje uitkijken? Je E. E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 21 maart 1930 Amsterdam, Vrijdag. Beste Jan, Ik ben je zéér dankbaar voor je brief, die mij ook wel erg heeft verlicht, maar toch is de zaak mij eigenlijk nog even raadselachtig. Als de brief dan tòch op Sander's kantoor werd afgeteekend, en wel een dag vóór Sander's vertrek uit Brussel, WIE heeft het register dan afgeteekend??? Er zijn toch maar 3 personen op het kantoor: Sander, Germaine Wouters en die blonde juffrouw, die De Koning heet, naar ik merk. Volgens Sander heeft hij den brief niet ontvangen en werd hem zelfs den volgenden dag, toen Germ.W. de post nog naar den trein bracht, niets van dien aard overhandigd: wat is er dan wèl gebeurd? Dat lijkt mij toch niet zóó moeilijk uit te maken. Als de brief door de post werd afgeleverd en toch niet in Sander's handen kwam, dan, beste Jan, is er niets meer of minder dan diefstal gebeurd, en wordt het een politie-affaire. Ik hoop dat Sander er achterheen zal zitten en dat de zaak tot klaarheid wordt gebracht. Het spijt mij dat ik zelf niet in Brussel zit, want nu wordt de zaak voor mij eerst recht spannend. Ik reken dan ook opjou om mij op de hoogte te houden, zoo volledig en zoo duidelijk als het maar kan. Ik wacht nadere berichten af, van jou en van Sander; want er zijn nog wel andere dingen die mij interesseeren dan de kwestie van betalen of niet-betalen alleen. Hart. gr. aan Aty en nogmaals dank. Je Ed. E. du Perron aan H. Mayer Amsterdam, 21 maart 1930 Amsterdam, Vrijdag. Beste Henri, Wil je dan maar die 7 dln Byron Poëzie voor fl.35. bestellen - onder voorwaarde dat de aanteekeningen niet aan den voet van de blz. staan! Zeg dit er vooral bij. Van alle akeligheden is dàt voor mij wel het ergste. Marsman is half gaar, in sommige opzichten. Ik kreeg daar weer een nieuw bewijs van, dezer dagen. Over het Mien Proost-lulpraatje schreef ik aan Wijnand. 1. Luister nu eens even. Ik word aangemoedigd door je hartelijkheid om mij nog in Amsterdam op te zoeken om je een voorstel te doen. Ik zou naar Jacques Bloem gegaan zijn, maar nu kan hij weer niet: van 19 t/m 29, en 30 gaan wij weg. Dus dat is misgeloopen. Nu zou ik er veel voor voelen om 2 dagen in Den Haag te zijn. Kan ik dan misschien bij jou logeeren? Ik vraag dit ook met des te minder schroom omdat je mij indertijd uitnoodigde het te doen. Schrijf me omgaand wat je ervan denkt. In principe dacht ik dan Woensdag en Donderdag te komen - Vrijdag weer weg te gaan. Schikt jou dat? Voor mij is een andere schikking, mits vóór den 3oen, even goed. De griep is alweer voorbij zoowat. Tot ziens! Je EdP. - Dank voor de toegezonden Telegraaf met Willink. 2. Doe geen moeite meer voor die bespr. van Veroveraars 3., die zag ik reeds bij Slauerhoff E. du Perron aan J. Greshoff Amsterdam, 23 maart 1930 Amsterdam, Zondag Beste Jan, Ingesloten de brief van die literaire hetaere 1. terug * en gelijk hiermee HEd.'s portret - met een staaltje van HEd.'s officieelen stijl. Ik geloof dat ik je felicitaties schuldig ben over het niet doorgaan - (of algeheel niet gáán) - van de ontmoeting. Volgens Willink was het een hopeloos wijf; maar ze is wèl wèg van je verzen, waarvan ze verscheidene uit hoofd kent. Toen W. daarna zich ontvallen liet dat hij je kende, vroeg ze dadelijk je adres. Voilà. De W.'s kennen haar overigens heelemaal niet; ze was bij mevr. W. gekomen voor mogelijke adressen voor ‘recitals in besloten kring’. - De verzen van Jany breng ik je nu liever persoonlijk: het is zéker dat we 30 Maart komen (tenzij.....) Overigens zal mijn moeder - eigenwijs als altijd - liever zelf naar het Grand-Hotel telegrafeeren voor kamers. Jou, èn mij, dus een zorg... Ik wacht op het boek van Van Schendel 2. in boekvorm om het te lezen (en te bespreken). Die nieuwe lezing is n.l. misschien een vebeterde. D.G.W. zag ik nog niet. Dat is altijd zoo. Over Sander spreken we elkaar nader. Zóó gauw heb je me niet uit het veld geslagen, want, zijnde de meest geïnteresseerde in het geval (een kleine 14 dagen geleden), heb ik de zaak veel en zwaar overdacht! Over het niet-reclame maken als rationeel, en bijna noodig, kàn je gelijk hebben; ik zou alleen willen weten waarom andere uitgevers dan wèl circulaires zenden die gelezen worden - althans, verscheidene boekhandelaren spraken mij over uit te komen boeken en bekenden hun wijsheid opgedaan te hebben uit de circulaire; verscheidene boekhandelaars klaagden ook over de bescheiden afzondering van Sander. Ik schreef hem hierover uitgebreid en kom dus liever niet al te lang op deze zaak terug. Tenslotte moet hij zelf weten wat hij doet of niet doet; en geloof me als ik je zeg dat ik overigens niet het minste bezwaar heb tegen den heer Van Schaïk 3.! In de Litt. Gids van boekverkoopersbedienden, die ik gisteren voor het eerst onder de oogen kreeg, stond weer een heel boos stukje over jou 4.: blijkbaar een nieuw nr. van een serie. Wat zijn dat voor proleten in dat blad? Allemaal heeren Colmjon? Ik zie Woensdag Buning en echtgenoote. Met de echtgenoote maakte ik reeds kennis. Donderdag en Vrijdag zit ik bij Henri Mayer in Den Haag. Zaterdag afscheidsmaal hier. Zondag Brussel. Drie dagen later Gistoux. Als alles wèl gaat. Tot ziens dus. Hart. gr. aan allen van je Ed. Het eerste art. van V.d.H. is klaar en naar Koning. De 2 volgende vertaal ik in Gistoux. E. du Perron aan H. Mayer Amsterdam, 23 maart 1930 Beste Henri, Ik kom Donderdag en Vrijdag als je het dus goedvindt en niet Woensdag en Donderdag. Woensdagav. moet ik n.l. (ter kennismaking) naar Buning. Over de rest mondeling. Je ziet mij Donderdag bij je verschijnen op het bureau met mijn valies en de boeken die ik je terugbreng (De Haan o.a.). De rest mondeling. Tot ziens! Je Ed. Ik eet van alles, behalve visch - daar word ik ziek van. Mijn eitjes prefereer ik hàlf zacht (of half hard). Amsterdam, Zondag. E. du Perron aan C. van Wessem Amsterdam, 23 maart 1930 Beste V.W., Ingesloten het art. van V. van Vriesland. Ik ben weer op de been, maar heb een drukbezette laatste week. Naar Friesland ga ik ook niet meer - daarentegen moet ik, ‘voor zaken’ zullen we zeggen, Donderdag en Vrijdag naar Den Haag. Zaterdagmiddag ben ik hier terug en Zondagmorgen is de afvaart naar Brussel. - Als wij elkaar dus terug moeten zien, zou dat moeten gebeuren: Dinsdagmiddag vóór zessen (ook den heelen morgen ben ik vrij), of Woensdag, van 12 u. 's middags tot 7 u. 's avonds. Schrijf me dus waar we elkaar zien, als je dan weer hier bent. Ik wil Woensdag ook wel naar Hilversum komen met mijn vrouw en bijv. bij je lunchen. Schikt dat? Maar geef me dan omgaand antwoord. Heb je mijn vorigen brief aan ‘de redactie’ vertoond? I hope so. Tot nader en met hart. groeten, je EdP. Amsterdam, Zondag. E. du Perron aan L. Chevasson Amsterdam, vóór 25 maart 1930 Mon cher ami, Nous avons tout à fait oublié, moi de vous demander, vous de me laisser, les Mémoires de Byron. Voulez-vous me les envoyer de Paris, ainsi que Robert? en attendant Paludes? - Merci. Adressez-les chez Willink, Keizersgracht 538; paree que nous ne serons peut-être plus ici quand ils arriveront. Avez-vous fait bon voyage? A bientòt! Eddy Y-a-t-il une vie de Shelley, dans la N.R.F.? Si oui, voulez-vous me l'envoyer aussi? E. du Perron aan L. Chevasson Amsterdam, 18 of 25 maart 1930 Mon cher ami, Trois mots pour vous remercier du Byron et de Robert; je vous renvoie le dernier. C'est ‘intelligent’ - mais tout à fait inutile. Enfin, je l'ai lu... Germaine a dû vous dire que j'ai envoyé fl. 325. à Stols dans une simple lettre recommandée et que cette lettre n'est pas arrivée. Même chose pour une autre lettre qui contenait fl. 60. pour le baron Van der Hoeven à Cannes. Après les emmerdements avec le logeur, ceci. Je perds mon temps en réclamations aux bureaux de poste. A bientôt. Excusez-moi pour l'instant. Comment vous va le travail à la N.R.F.? Comment va Malraux? Et Clara? Dites à M. queje lui écrirai bientôt. Amitiés de Simone et la main de votre E. Amsterdam, mardi. Museum-Pension P.C. Hooftstraat 4. E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 25 maart 1930 Amsterdam, Dinsdag. B.B. Het volgende in haast. We vertrekken Zondag van hier en zijn dus diezelfde avond in Brussel; we blijven daar dan hoogstwschl. Maandag en Dinsdag. Als wij elkaar moeten ontmoeten in die dagen, is het 't beste dat je me schrijft in het Grand Hôtel (waar we dan zijn) waar wij elkaar treffen - in Brussel dan altijd. - Je brief over N.V. heb ik nooit gekregen, dat weet ik dan wel zeker. (Ik heb er trouwens vergeefs naar gezocht.) Heb je misschien een ànder erover geschreven? Maar enfin, daar praten we nog wel over. Ook over de Bende van de Stronk nader. Ja, zoek naar andere verhalen! Slauerhoff heeft uiteraard niet zo'n kontakt met P.v.O. en jou, vanwege de ‘techniek’. Dit neemt niet weg dat hij sommige gedichten, zowel van P.v.O. als van jou, zeer apprecieert. Of Marsman er nog over schrijven zal is mij onbekend. Wschl. wel. Maar ik sta, zoals je weet, geenszins op vriendschappelike voet met die meneer. Tot ziens, hoop ik. Met beste groeten steeds je EdP. Willink gaat binnenkort voor 3 weken naar Antwerpen. Ik gaf hem jouw adres. Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan A.A.M. Stols Amsterdam, 26 maart 1930 Amsterdam, Woensdag. Beste Sander, Het raadsel van brief 249, mede uit Amsterdam verzonden, is opgelost. Vanmorgen kreeg ik eindelijk van de post een papier waarop vermeld stond wat het onderzoek had opgeleverd, n.l. dat brief 255 (verzonden postkantoor Hobbema-straat) op je bureau was ontvangen of althans afgeleverd (!), en verder dat gebleken was dat er nog een anderen brief dienzelfden dag verzonden was (v/h postk. Amsterdam-Zuid, Gerard Terborchstraat), mede van mij aan jou, dragende het nr. 249. Het eerste moment heb ik wat gek gekeken, maar de zaak is toch heelemaal niet ingewikkeld. Ik heb n.l. in dienzelfden tijd 2 pakken met copy aangeteekend verzonden: een aan jou (bevattende het ms. van Cahiers van een Lezer 1) en een aan Hellens (bevattende het ms. van Hellens' nieuwe boek Les Filles du Désir). * Deze 2 pakken zijn gelijktijdig verzonden aan het postk. Zuid (Gerard Terborchstr.)-- en, blijkbaar op denzelfden dag, maar later: aan het postk. Hobbema-str., de aanget. brief met het geld. - Ik herinner mij niet je eenigerlei ander papier aangeteekend te hebben verzonden, en alles is in die ééne week gegaan, het kàn dus niets anders zijn geweest dan het ms. van Cahiers van een Lezer I. In Brussel kwamen de twee zendingen natuurlijk samen en werden gelijktijdig (?) op het bureau afgeleverd. - Je schreef me het ms. ontvangen te hebben en dat het zelfs reeds ‘ter zetterij’ was. Dat is dus terecht gekomen? Schrijf mij dit nog even. Herinnert mej. de C. zich nu dat ze wèl mijn handschrift (dat ze volgens Germ.W. zoo goed kent) op een pak heeft gezien, maar werd haar geen brief daarbij afgegeven? Dat zou vreemd zijn... En het allervreemdste blijf ik vinden dat men afteekent voor twee dingen en zich er geen rekenschap van geeft dat men dan twee dingen te ontvangen heeft, al was het een horoscoop-papiertje of een klos garen of een tinnen lepel! Hoè je ook zoekt en tracht de zaak te reconstrueeren, alles zal natuurlijk blijven devieeren op dat gebrek aan memorie of hoe je het noemen wilt van die jongedame, die een allerliefst kind is, maar die niet weet waarvoor ze twee maal heeft afgeteekend! - Als men het omslagpapier van de Cahiers nog terug kan vinden, zal daar wel het nr. 249 op staan, daar ben ik zeker van. Maar dat vindt men natuurlijk niet. Herinneren de juffrouwen zich niets van de aankomst van dat pak? Germ. W. zegt dat jij dien dag den heelen morgen op bureau was en zij bijna voortdurend uit. In dit geval begrijp ik niet dat mej. de C., na voor die twee dingen te hebben afgeteekend, ze niet onmiddellijk bíj jou heeft gebracht! Of was jij ook zoo verstrooid? De rest bespreken we mondeling: ik schrijf je dit nu om jou verder zoeken te besparen. Ik ga straks of morgen voor 2 dagen naar Den Haag en logeer dan bij Henri Mayer; 30 dezer zijn we in Brussel terug - in het Grand-Hôtel. Ik bel je dan op in de av. des Cerisiers, want het is dan Zondag. Je E. E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 27 maart 1930 Donderdag, 12 uur. Beste Vic, Ik heb mij ook verslapen, met het gevolg dat ik vanavond eerst naar Henri Mayer ga. De rest van mijn morgen heb ik doorgebracht met het nakijken en naleven (betrachten) van je varianten en andere correcties. Ik heb er veel aan gehad en dank er je nog wèl voor. Ik heb ook een zekere wroeging dat ik je zoo aan het werk heb gezet in het Perroniaansche oeuvre, terwijl je misschien iets veel dringenden had moeten doen. Stel je nu tevreden met de mooiere rol, die je dan op mij vóór hebt. Gisteravond heb ik met tranende oogen nog voor Willink moeten zitten - maar toen ik wegging was het portret niet erg fraai. Vanmorgen is het toch gehaald geworden (W. belde op om te zeggen dat hij het nog veel verbeterd had) - want, naar het schijnt, zullen wij samen in hetzelfde nr. staan. Beiden afgewerkt door dien ober van de poëzie; ik verheug mij alvast op het resultaat! ‘De capriolen der Domheid’, etc. etc. Misschien zie ik je Zaterdagavond nog even in den Amerikaan: nà het Rensburg-feestmaal 2.. Denk er anders om dat je me naar Gistoux nazendt: 1.Voorwaardelijk Uitzicht met limerick. 2.Brahman met vraagteekens en bolletjes. 3.Alle je verzen die door je schroom héén gaan. Ik zal in Brussel onmiddellijk werk maken van je Kring-vers als rijmprent. Wie wil je als illustrator? Is Willink naar je zin of heb je liever een ander? 3. Ik zou een anderen titel geven aan het ding; iets ‘affers’: Amsterdamsch Bohème of zoo. Het woord ‘impressies’ is akelig. Verder staat er één regel in, die niet op het peil staat van de rest en die mij altijd hindert, n.l.: ‘en spiegelen ons in hun oogenglans’. Kan je daar niet wat anders van maken? ‘Avondglans’ (in de beteek. van: ‘de bepaalde glans die zij alleen bij avond nog verkrijgen’) zou voor mij al beter zijn * Maar je vindt misschien iets geheel anders, 5 × zoo goed. Voilà. Hier is nog mijn adres: Château de Gistoux, Chaumont-Gistoux (België). Ça suffit amplement. Nogmaals dank en schrijf me eens. Doe ook mijn hartelijke groeten aanje vriendin 4.: ze heeft een kalmeerend intelligent gezicht naast de geniaal-opgewekte verhalen van mevrouw Köhler in witte blouse (‘en blouse blanche il faut bien vous aimer!’) En als moraal van dit alles: ga naar Jeruzalem, vóór je een overtuigde grijsaard bent * Met een ferme hand, je E. E. du Perron aan G.H. 's-Gravesande Amsterdam, 29 maart 1930 Amsterdam, Zaterdag 29-3-30 Zeer geachte heer 's Gravesande, Mag ik er op mijn beurt op aandringen dat het interview dat u met mij hadt voor D.G.W. - indien het nog geplaatst moet worden - spoedig geplaatst wordt? 1. Reeds nù zijn verschillende punten daarin een beetje overbodig geworden, maar als wij nog een paar maanden zouden wachten, zou dat stuk mij voorkomen een soort jeugd-tentamen te zijn. Als u niet te veel tijd heeft voor het opstellen, zend u mij dan een kladje met in ‘grondstof’ de voornaamste punten; ik werk die dan zelf wel op en retourneer? het resultaat. Met vriendelijke groeten, hoogachtend Uw dienst. EduPerron P.S. Ik ga morgen naar België terug. Mijn adres is daar: Château de Gistoux, Chaumont-Gistoux (près Wavre). Bij voorbaat dank voor het toe te zendene! E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 29 maart 1930 Amsterdam, Zaterdag - 2 uur 's middags. Beste Vic, Ingesloten het sonnet Voor S. dat, naar ik hoop, je ijdele vreezen (c'est le cas de le dire) zal opheffen. 1o. Vind ik je sonnet 1. zonder eenigen twijfel goed, dus is dat voldoende reden om te publiceeren. 2e. is de overeenkomst niet zóó groot en zou zelfs heelemaal niet bestaan wanneer in jouw sonnet ‘de liefste, de naaste’ niet voorkwam. Toch vind ik ook dit geen reden, want het denkbeeld is vanzelf-komend, en verder is bij mij het heele doodsbed erbij gebracht om S. toe te spreken - dus ‘en rapport à S.’; terwijl bij jou ‘de naaste’ één factor is, één bouwsteentje in het ensemble. Als je ièts zou willen wijzigen, zou je dat moeten doen in het beschrijvende (realistische) element: als ‘het laatste rochelen’ (dat in karakter meer met mijn ruwheid dan met jou abstracte vèr-heid te maken heeft). De laatste regel is zeer mooi, maar voor jou zou ik willen lezen: ‘Maar angst, o! de àngst om 't mateloos alleen zijn’. Dit ‘alleenzijn’, deze vrees voor de groote ‘eenzaamheid’, die de leidende gedachte is van het heele sonnet brengt het trouwens geheel uit mijn en in jouw zeer eigen sfeer - dus, wèrkelijk, laat het vers zooals het is 2. en publiceer het zonder gewetensbezwaar. Ik ben misschien even verheugd als jij dat jij de poëziekroniek van de N.R.C. kreeg 3.! - Ik kreeg daarnet ook zoo'n streelinkje; n.l. een aanbieding van Van Kempen 4., oftewel een poging tot beslaglegging op mijn toekomstigen roman! Als ze eens wisten, wat daar nog allemaal mee moet gebeuren! Ik maak Clementine 5. niet, of ik moet haar, ware 't maar in essentie, zien. Ja, zend Brahman, Voorw. Uitzicht, de poèmes condamnés (zoovéél je kan) en de kritieken en essays naar Gistoux. Aan de laatste ook, hoop ik mij hartgrondig te wijden. Las je reeds Variétés II wan Valéry (waarin een groot stuk over Stendhal)? als je het nog niet hebt, wacht dan even, ik zend het je uit Gist. zoodra ik het uit heb. Over je 2 Gids-verzen, die ik onvoldoende las, nader (uit Gistoux). Het tweede vond ik van ‘factuur’ erg vreemd. Het eerste leek mij heel goed - maar ik moet ze beide nog eens goed lezen. Over de rijmprent ook nader (uit Brussel). Ik zal vragen naar Cantré. Maar zooals je zegt, hij kent ‘De Kring’ niet. Overigens is het niet absoluut noodig dat het een houtsnede wordt; een mooie teekening kan ook. (En waarom niet een litho, als dat kan?) Ik zal er Stols dadelijk over spreken en als hij er niet aan wil, geef ik de prent zelf uit en wordt de oplage in De Kring gesleten! Ik vrees dat ik vanavond niet tot de Rensburg-fuif toe kom. Ten eerste zijn daar mijn gasten, 2e. moet ik niet te laat naar bed, met het oog op morgen. Om half 9 moet de heele familie van hier weg. Toch stuur ik je misschien nog wel iemand boven. In elk geval tot nader! Je Ed. E. du Perron aan G. Burssens Amsterdam, 29 maart 1930 Amsterdam, Zaterdag. Beste Burssens, Je brief kwam daarnet nog binnen. Schrijf me voortaan naar Gistoux! Tant pis voor de mislukte ontmoeting, dan maar weer tot later. De vraag is altijd maar weer of wij ongeveer op dezelfde dag in Br. kunnen komen (en dan weer op ongeveer hetzelfde uur!) - Wil je Mevr. Salti zeggen dat ik naar Gistoux terug ben en haar vragen mij dààr de grafologie van Slauerhoff te zenden? Tot nader. Steeds je EdP. Er heeft een langgerekt, halfslachtig, ongeveer niets-zeggend artikel over Nutteloos Verzet gestaan in de ‘Groene Amsterdammer’ 1., van Albert Helman. Gezwam in de ruimte met aardige algemene teorietjes er doorheen, en waar ik o.a. een ‘surrealist’ word genoemd; het geheel geheten: ‘Het nutteloos verzet tegen den schrijfdemon’. Als ik dezelfde soort geest beoefende, zou ik zeggen dat dit artikel 3 kolom nutteloos verzet is tegen mijn schrijverschap. Maar ach! zó geestig zijn wij niet.... Origineel: Letterenhuis, Antwerpen E. du Perron aan V.E. van Vriesland Amsterdam, 29 maart 1930 Amsterdam, Zaterdag 6 uur. Beste Vic, Tot mijn groote spijt je facie niet naast het mijne gevonden (waarom eigenlijk zien mijn beste vrienden mij met een dergelijk bulldoggengelaat?) 1. - en verder me in stilte geamuseerd met het langdurig ontwijkend gesabbel van Helman. Als ik ditzelfde soort geest beoefende - maar ach, zoo geestig zijn wij niet - zou ik zeggen: 3 kolom nutteloos verzet tegen mijn schrijverschap. Waar moeten al die theorietjes heen? en dan die heerlijke misslag weer: mij geen brevet uit te keeren als surrealist! Het is in dit land werkelijk een geklawieter in de ruimte en een soort voortdurende worsteling tusschen dik-en serieusdoenerij en slecht-ingelichtheid, als men het zoo noemen mag. Hierbij nog eenige varianten in Mikrochaos aangebracht (naar jouw aanwijzingen). In het sonnet De Francs-Tireurs is het tweede kwatrijn nu ongeveer geheel veranderd, en geworden: Geen kenners die, waar zij nooit jokken mogen, trouw prijzen wat vertrouwd is, langgeacht. Geen vakmans-wijsheid hebben wij betracht, geen boekwinkeltriomfen overwogen. In het sonnet Ander Beeld heb ik, bij nadere beschouwing, tòch gezet: ‘Hoog boven ons was haar hart ingeslapen’. Omdat deze preciositeit meer in overeenstemming is met den geest van de omringende sonnetten uit dienzelfden tijd. Die andere regel was toch wat erg plat. In Wandeling zonder Maan inpl. van: ‘...Zouden wij duren - wijzelf, veel langer? - ’ heb ik gezet: ‘Zou ooit wel duren - een vreugde langer?’ Tenslotte in Filter dat eene kwatrijn omgedicht. Het is nu geworden: Wij komen langzaam, langzaam bij, wij hebben niet zóóveel gegeten, de Boom der Kennis, de Profeten zijn een vergeten razernij. Wat in de ‘vermoeide jeugd’-toon 2. past en niet meer duister is tenminste. Bref, het zal aan jou niet hebben gelegen als de bundel niet keurig voor den dag komt. De verbeteringen van Prins-Charmant voor Masturbant en van Tauros voor fallus (met f) 3. zijn van de gelukkigste en komen lijnrecht van UEd. Tot nader. Dit is maar een supplementje. Het afscheidsmaal nadert. Je E. E. du Perron aan C.J. Kelk Gistoux, 3 april 1930 Gistoux, Donderdag. Beste Kelk, (Cornelis-Jan), Ik heb weer in je oude boekjes 1. zitten lezen en heb er de pest over in gekregen dat al je jeugdliedjes zoo verspreid * staan. De Zonde van Pierrot is als fantasie wel aardig; maar de liedjes zijn er toch de voornaamste bekoring van. Ik heb dus opeens een kloek besluit genomen en heb mijn exemplaren verknipt, in de hoop er eens een ander en definitiever exemplaar voor in de plaats te krijgen. Want ik heb mijn schanddaad voortgezet: ik heb al je gedichten, sonnetten, liedjes, liedfragmenten uit het tooneelstukje geknipt en, als een kind dat zich aangenaam bezighoudt, opgeplakt; en twee afgebroken regels met eigen pen aangevuld, en ééns, om uit twee aardige fragmenten één goed gedicht te maken (dat nu minstens Apocalypsus heeten moet), een heele strophe van zegge vier regels er tusschen gedicht. De uit-slag is: 32 gedichten, waaronder eenige zeer goede, en niet één oncharmant. Het is jeugdwerk - goed; maar dat geeft er de voornaamste bekoring aan. Ik zend je gelijk hiermee mijn ‘kopij’, met kruisjes overal waar ik iets wijzigde, al was 't maar typographisch. Ik wou n.l. een heeleboel puntjes minder zien; dat staat zoo bakvischachtig! Kijk jij nu alles op jouw beurt na, en waar mijn medewerking - die geheel gratis is! - je niet bevalt: schrap op jouw beurt en breng je eigen wijziging aan. Dan moet je boven alles titels zetten. En goed zoeken in je portefeuilles of je niet nog wat oude - of nieuwere verzen hebt, die hier bij kunnen. Met nog een achttal onuitgegeven gedichten bijv. zouden we een aardig bundeltje kunnen vormen van drie vel. Kijk ook eens in je tooneelstukken (De Alcalasche Moordverwarring b.v.) of dààr niet nog verzen staan, die losgemaakt zouden kunnen worden en hier opgenomen. Het geheel zou iets worden tusschen Pierrot en Ubu 2., dat lijkt mij juist zoo aardig. - Zetje er eens serieus aan en stuur mij dan alles terug. Ik zal dan probeeren het ensemble bij Stols uitgegeven te krijgen, als je dat goedvindt, of anders bij gelegenheid zelf een uitgave ervan maken, in de beroemde 30 - maar 't kan ook 60 of 100 zijn - exemplaren. Titels als ‘Liedje’, ‘Avond’, ‘Scherzo’ en dgl. vind ik een beetje lullig: ze verklaren iets wat vanzelf spreekt. Spitsje brein dus op het aanbrengen van aardige titels. En geef ook een aardige titel aan het ensemble. 3. Hoe maak je het verder? Ontving je ook reeds van Slau Schuim en Asch? en Archipel? Dit laatste kan je ook van mij krijgen. Laat eens wat van Uw Welgedaanheid vernemen. Liefst dat je spoedig hier komt. Met hartelijke groeten, steeds je EdP. Geef ook de volgorde aan van de gedichten, door consciencieuze pagineering. En doe mijn groeten aan je Zoetjelief 4. en aan Constantijn, heer van Wessem. E. du Perron aan N.A. Donkersloot Gistoux, 4 april 1930 Gistoux, Vrijdag. Beste Nico, Je brief kwam daarnet in mijn bezit. Van die herrie tusschen jou en Jan kreeg ik, bij terugkomst hier, van Jan zelf natuurlijk ook de noodige details. De ‘opdonder’ werd niet besproken, wèl vertelde hij mij dat je aan zijn woord twijfelde en dat hij toen boos was geworden en jij toen boos teruggeworden, enz. enz., en dat je tenslotte een heel behoorlijk briefje had geschreven, maar dat hij de situatie nu ook bedorven achtte, enz. enz. - Het is vervelend, maar die dingen gebeuren, en halve vriendschappen zijn pijnlijker dan heele vijandschappen. Als jullie elkaar nog eens ontmoeten, komt alles misschien meteen terecht. Ik voor mij ben er zeker van dat jullie allebei, gegeven het enorme verschil in mentaliteit en temperament, volkomen te goeder trouw waren. Jij begrijpt werkelijk niet dat Jan met dat tweede stuk een soort goede bedoeling kon hebben (hij heeft mij dit om zoo te zeggen bezworen), en hij vat op geen stukken na dat jij zijn ironie kon misverstaan. Als je Jan meer hadt hooren spreken, zou je dat wschl. ook niet hebben gedaan. Als ik zooiets lees van: ‘Ik heb juist een héél hóógen dunk van het publiek’ - dan hoor ik den toon; het is precies hetzelfde accent waarmee Jan vertelt dat hij Borel heeft geantwoord: ‘Natúúrlijk vind ik het héél prettig om met mondaine jongemeisjes in een auto te rijden’ - of zooiets. - Maar deze heele affaire is wat ‘doorgedouwd’, zou Jan van Nijlen zeggen; het beste is dus om ze voorloopig te laten voor wat ze is. - Ik heb Jan verder het aardigste stukje verteld (ik had den brief niet bij me om voor te lezen) dat in deze heele nasleep van dien ‘spijker’ geschreven werd: dat stuk uitje brief waarin je o.a. zegt: ‘Jan staat nu eenmaal als degenslikker op het programma’. Hij heeft daar erg om gelachen, en zooiets gezegd van: ‘Verdomme, waarom heeft-i dàt nou niet in de krant gezet?’ Nu over dat stukje van mij. Je doet verkeerd er een verkapte aanval op het Bulletin in te zien. Het Bulletin op zichzelf was mij nooit antipathiek; ik zou je dat dan wel gezegd hebben; ik vind zelfs dat men een erg overdreven waarde is gaan hechten aan eenige phrasen uit een soort prospectus. Afgescheiden van die phrasen, die uiteraard in prospectus-stijl waren, heb ik mij altijd zeer goed kunnen voorstellen dat je lust had een eigen (goed) critisch orgaan te hebben. Wat ik aanviel - of liever wat ik ironisch uitspeelde - was dus een soort houding (geestes-houding) achter het Bulletin. Vandaar dat ik Dr. N.A. Donkersloot nam en niet Anthonie Donker, vandaar mijn deferente toon, vandaar ook het tegenover elkaar zetten van Greshoff en Ritter, enz. Anders gezegd: èn Dr. N.A. Donkersloot èn zijn critisch bulletin waren voor mij in deze affaire een soort ‘symbool’. Misschien druk ik mij niet duidelijk genoeg uit? Ik heb - laat ons het dan zóó zeggen - in jou (meer nog dan in je Bulletin) diè eigenschappen ‘aangevallen’ - als je het zoo noemen wilt - die mij verwant lijken aan Coster, aan Havelaar, aan Ritter, aan die verdòmde geest van: ‘laat ons toch vooral wantrouwend staan tegenover alles wat niet serieus is’. Ik heb den relatieven kant willen doen uitkomen van wat dan wèl ‘serieus’ is. Overigens weet je wat ik van die manifestatie van Ritter tegen Jacques denk, en de zes of zeven zinnetjes die ik aan dien aanval * wijdde, wil ik nog altijd grààg weerlegd zien: hetzij door Ritter zelf, hetzij door jou. Het antwoord van Ritter aan Jan (dat ik niet las dan in D.G.W.) was één karakterloos, niets-zeggend en vooral niets-verklarend gelùl; de geniepigheid die ligt, juist in dat ongemerkte overloopen van zijn metaphoor in de realiteit, blijft bestaan. Als hij dat zoo niet ‘bedoeld’ heeft, is hij een ondelicate idioot. Ik laat hem geen andere keuze. Maar ik gelóóf niet aan zijn idiotie, dat is het erge; ik geloof nog altijd hier te maken te hebben met een overheerlijk staaltje van die misselijke, laffe smeerlapperij waartoe alleen een ethicus, - een ‘edeldenker’ van beroep - in staat is. Dit is ook ongeveer het gevoelen van Jacques. Ik hoop dus van harte dat je opmerking die mijn stuk niet raakt maar alleen over Ritter gaat, geen verdediging van hem is. Laat hem zichzelf verdedigen; ik vecht oneindig liever met hem dan met jou. Bedenk overigens dat er nog iemand anders ‘beleedigd’ is in deze affaire, iemand die rustig zijn mond gehouden heeft tot dusver, maar die zich de zaak wel degelijk aantrekt, iemand die èn tot jou èn tot mij in vriendschapsrelatie staat, n.l. Jacques. Ik wil je tenminste wel bekennen dat, als de door Ritter getroffen persoon niet Jacques was geweest maar een mijnheer X., ik me niet geroepen zou hebben gevoeld om publiek op deze affaire in te gaan. Nu in Godsnaam over wat anders. - Je spreekt van dien Indischen roman van Augusta de Wit 1., en zegt dan: ‘het viel mij toen in, dat er haast geen Indische literatuur bestaat’. Van meesterwerken, neen; van werken die minstens even goed zijn als wat er in Holland zoo specifiek over Holland verschijnt, bestaat een zéé van literatuur! Het is alleen jammer dat de beste van deze boeken niet meer herdrukt worden. Van Deyssel schreef terecht over de werkelijke kwaliteiten van de romans van ‘Maurits’ (P.A. Daum, Indisch journalist). Hij schreef eenige alleraardigste lévende romans: Uit de Suiker in de Tabak, Aboe Bakar, De Van Veltons-van der Lindens, enz. - verder bestaan er uit dienzelfden tijd eenige zeer leesbare romans van officieren: W.A. van Rees, majoor Perelaer. Maar wat verwacht je van een land waar men zelfs de werken van Couperus niet kan herdrukken? Wat mij betreft: om een ‘Indische roman’ te schrijven, zou ik naar Indië moeten teruggaan. Ik heb, in Indië zijnde, met mijn geest zóó in Europa geleefd, dat ik mij opnieuw en ter plaatse rekenschap zou moeten geven van de specifieke groote Indische waarden. Ik denk ook wel dat ik daar nog eens heenga, al was het voor 2 of 3 jaar. Bovendien, àls ik er een roman zou moeten schrijven, zou ik die anders willen dan in het tot dusver beoefende ‘realistische’ genre. Ik kan je nòg een paar aardige Indische boeken noemen, van lateren tijd: In en om Soeka Sepi van Creusesol (Jhr. Graafland), De Paupers van Victor Ido (Hans van de Wall - dit is verreweg zijn beste boek, het handelt over de Indo's, maar op een intelligente, boeiende manier); Heilig Indië door J.B. Ruzius schijnt ook niet slecht te zijn (maar de man was onderwijzer, dus: je me méfie) - en lees er verder Johan Koning op na! 2. Dat is dat. Van hier geen nieuws. Alles is rustig en als vanouds. We zijn met Weensche dienstmeisjes uit Amsterdam gekomen en een dame voor de huishouding, wier moeder een Balineesche prinses was! Alles blijft dus ook even hybridisch. Simone maakt het veel beter, Gille is geweldig dik en spreekt een beetje Hollandsch tegenwoordig. Met mijn moeder gaat het gelukkig vrij wel; toch denken we er hard over de boel op te doeken en in de stad te wonen. Wat voer jij uit? Met hartelijke groeten, je E. E. du Perron aan W.A. Kramers Gistoux, 5 april 1930 Gistoux, Zaterdagavond. Beste Wynand, We zijn nèt hier in G. terug - dus razend gauw dit briefje. 1o. Veel dank voor je uitleg en verdere goedheden. Ik hèb helaas niets voor Van Kampen en zal hem eerstdaags mijn armoede bekennen. Verder kan ik niet zóó maar bij Sander weg, die veel voor me heeft gedaan. Maar alles is hier toekomstmuziek. Ik zal ‘een slag om den arm houden’, zooals dat heet. 2e. Zou je mij een zeer groot plezier doen als je me zoo spoedig mogelijk zond: het portret van Racan dat ik Jan eens gaf voor reprod. in D.G.W. en dat, zegt hij, met alle andere portretten bij jou ligt. Is dit niet zoo, of is er iets niet duidelijk, schrijf hèm dan om uitleg. Jan heeft een groot pak portretten aan jou gegeven, zegt hij, (hij kreeg ze van mij) voor het ‘archief’ van D.G.W. Daarbij is dat portret van Racan. Het is makkelijk te herkennen: het is een 17e eeuwer met een baardeloos gelaat; verder heeft dat portret een marge, d.w.z. het is niet uitgeknipt. * Ik ben er erg op gesteld, omdat zonder hetzelve een mooi boek van me bedorven is. Dank bij voorbaat en tot nader. Steeds je E. Pannekoek beloofde mij voor deze week het artikel! We'll see. E. du Perron aan V.E. van Vriesland Gistoux, 5 april 1930 Gistoux, Zaterdagavond. Beste Vic, We zijn 5 dagen in Brussel gebleven inpl.v. 2; dit nog wel zeer noodgedwongen: ziekten van mijn moeder, mijn vrouw, vermoeienissen van de reis, nieuwe strijd met griep, etc. - Bon! Zooeven eerst hier komende, vond ik je brief. Ik haast mij erop te antwoorden, maar morgen is het Zondag - we zitten op het land - bref, ik vrees dat mijn opmerkinkjes, voor je sonnet althans, tòch wel te laat zullen komen. In versnelde pas dus (dan kan dit papier straks tenminste nog in de bus), antwoord op de volgende punten: 1.Abstract en niet-abstract. Als je Binnendijk tegen mij gaat uitspelen in deze kwestie, is alles precies zooals het wezen moet. Je schijnt te vergeten dat - question de talent mis à part - B. de abstractheid zelve schijnt te zijn, en ik de tot het uiterste doorgedreven ‘persoonlijkheid’. Dus....Jij staat in dezen tusschen B. en mij, vandaar ons: ‘te veel!’ - ‘te weinig!’ - Wil je mijn opinie dus weer, dan is die als volgt: Hypothese, zéér goede titel; zonder aarzelen behouden! (Anticipatie, óók goed; maar ik prefereer het andere.) 2. ‘Maar angst, o de angst’, inplaats van ‘3× angst’, vind ik niet minder of beter, maar even goed; alleen meer met jouw toon in overeenstemming. Maar dit is natuurlijk een geheel persoonlijke indruk. 3. - Nu je vele-mogelijkheden-tot-verbetering-van-den-voorlaatsten-regel (hè!): Het eerste woord moet volgens mij zijn: ‘verstilt’ of ‘versmoort’, liefst zelfs het 2e (voor den klank) - maar van alle mogelijkheden na ‘versmoort’ zou ik juist ‘de smart’ opgeven, en jij neemt het! Neen, geen sm., sm., sm., - laat dat kunstje voor goed in de vele bundels van Van de Woestijne woeden, of vergaan. ‘Smoort geen wanhoop om’ - etc. vind ik ook zeer goed; - vooral omdat het laatste woord in den vorigen regel is: ‘verstaanbaar’. Maar wil je toch met ‘versmoort’ beginnen, dan stem ik op: ‘versmoort geen rouw’. Verstilt’ is mooi als klank, maar geeft hier niet aan, vind ik, wat je bedoelt. - Voor regel 7, vind ik je verbetering niet bizonder. Het woord ‘zwijgt’ komt er nu zoo vreemd achter; het moet m.i. blijven: ‘tòch zwijgt’. Géén -.‘klein bed’! (‘Klamboe' is muskieten-gaas.) Ik zie er ook zoo gauw niet iets beters voor. Waarom niet ‘goedheid’ veranderen, als je op ‘vergeefsche’ en ‘klamme’ gesteld blijft? * Waarom niet: ‘Vergeefsche zorg naar 't klamme bed - toch zwijgt’? *** 4.- Schrijf me wat de uitslag is geweest van je gesprek met Hopman. Wanneer verschijntje eerste artikel? 5.- Ik bedoelde van Kampen. Die? was een slip of the pen. Van Krimpen 1., mij bekend, zal mij zoo spoedig niet iets vragen, vrees ik. 6.- Als je even geduld hebt, zend ik je Variété II dat ik zeker niet aanhoud. Ik heb het bijna uit. 7.- De verbetering van dien regel voor de rijmprent vind ik uitstekend; d.w.z. de 2e; laat ons het houden op: ‘Wij voeren ze verveeld en moe ten dans Want authentiek is toch hun oogenglans.’ (Maar waarom overal ‘hun’ - en niet ‘haar’, of beter nog, waar het meerv. is: ‘heur’?) 8.- Franctireurs 2. is goed, màg althans in het Hollandsch, maar francstireurs is correcter. Reden dus om het eerste te nemen, vooral waar het ook aardiger is. Aldus geschiedt. 9.- Zal nog eens uitvoerig peinzen over die ‘hart-en-hand’ kwestie 3.. 10.- Die regel ‘zou ooit wel’ enz. heb ik blijkbaar verkeerd voor je opgeschreven. Het zijn n.l. 2 halve regels, zoo: ...Zou ooit wel duren Een vreugde langer? ‘k Stel de vraag met pijn 4.. En dan gaat het best, al is het dan niet prachtig. Ik meen dat ik op alles geantwoord heb, zij het wat haastig. Ik moet nu nog eenige dingen van je hebben, die je, hoop ik, niet vergeten zult! Récapitulons: 1.Voorw. Uitzicht met limerick in ms. des schrijvers. 2.Brahman, met bolletjes en vraagteekens. 3.Portret van Dèr Mouw (eventueel). 4.Je essays, kritieken, etc., dewelke ik met zorg en genieting zal lezen. Misschien is er nog wel iets? Ik heb zoo'n gevoel... *** Stols gaat accoord voor de rijmprent. De eenige vraag is: welke illustratie? Te duur mag het weer niet worden, dus geen litho of ets, maar een teekening of houtsnede. Ik geloof dat je Willink als houtsnijder onderschat; hij sneed een zeer soepel portret van Hooft in een helaas slecht gedrukten bundel dien ik indertijd samenstelde en waarvan ik je, gelijk hiermee, mijn laatste exemplaar zend 5.. Ik hunker naar de desiderata - dus, vergeet me niet! Met ferme handdruk, je Ed. P.S. - Ik las je interview in D.G.W. 6. in Den Haag. Je zegt er zeer juiste dingen in, o.a. over Marsman. Ik zou dat interview, misschien bijgewerkt? in je event, bundel kritische ontboezemingen opnemen. E. du Perron aan G.H. 's-Gravesande Gistoux, 7 april 1930 Gistoux, Maandag. Zeer geachte heer 's Gravesande, Dank voor het stuk 1. dat ik zooeven kreeg, en wèl mijn excuses dat ik u zoo jachtte! Ik kan mij inzinkingen, als die waaraan u op het oogenblik lijdt, best voorstellen en verkeer zelf ook niet in een erg briljante periode. Ik had allerlei misère in Amsterdam en ben blij eindelijk hier terug te zijn. Ik zal nu zoo spoedig mogelijk uw aanteekeningen ‘opwerken’ - zoo maken we er met ons beiden nog wel een serieus document van misschien! Het beste is dat ik naast uw artikel schrijf, anders wordt het misschien een geknoei waar u weer niet uit komt. U schrijft of typt dan over wat naar D.G.W. moet. Ik zal Roelants over uw artikel spreken zoodra ik hem zie. Tot nader en met vriendelijke groeten, gaarne uw dienstwillige EduPerron E. du Perron aan G.H. 's-Gravesande Gistoux, 8 april 1930 Gistoux, Dinsdag. Zeer geachte heer 's Gravesande, Hierbij reeds het interview terug. Ik heb het misschien wat ‘geflatteerd’, maar dat geeft een prettig artikel! Laat u vooral geen na-men weg? ik vind het zoo prettig al die serieuze menschen een beetje knorrig te maken. Hier en daar heb ik ook wat laten vervallen, maar over het algemeen uw aanteekeningen op den voet gevolgd en alleen wat uitgebreid. Het is een prettig werkje, de toon ervan is zoo sympathiek. Heeft u er bezwaar tegen dat ik het interview - of althans stukken eruit - in het 2e deel van mijn Cahiers v/e Lezer opneem? 1. Het 1e is al ter perse bij Stols (d.w.z. cahier 1-3; 4-6 volgt 2.). De bibliografie zal ik maar kort houden, vindt u niet? Een volledige bibliografie met alle plaquetjes en uitgaafjes in 13 en 20 exx. ware te dwaas! Tot nader en met vriendelijke groeten, hoogachtend uw dienstw. EduPerron Kramers zal wel wat brommen dat het zoo lang geworden is, maar geeft u de schuld dan aan mij. En dat stukje over Mien Proost kan er nu beter uit, vind ik; dat zijn dan weer 10 regels minder! E. du Perron aan J. Greshoff Gistoux, 8 april 1930 Gistoux, Dinsdag. Beste Jan, Heb je de verzen van Jany gekregen die ik je gisteren of eergisteren zond? - Van hier geen nieuws; het zonnetje brak vandaag voor het eerst door; de katten werden verwijderd, maar zijn geweigerd teruggekomen; de Weensche bezetting is nog wat ongewend maar vol goeden wil, behalve de keukencommandante die last schijnt te hebben van een ietwat zuur character. - Bon! à part cela, heb ik je mee te deelen dat ik eindelijk mijn interview van Pannekoek-'s Gravesande ontving en hetzelve reeds opwerkte en retour zond, zoodat D.G.W. er spoedig zijn kolommen voor kan openen. Aangemoedigd door dit succes heb ik mijn cahiers herzien, en besloten Sander vandaag te schrijven dat ik aparte titels denk te geven aan ieder deel (wat zoo goed is voor de verkoop, zeg je). Deel I van de Cahiers (zijnde cahiers 1-3) zal dan heeten: Voor Kleine Gemeente. * Vind je het niet een fraaie toespeling? Deel II (cahiers 4-6) nog onbekend, maar ik hoop iets even moois te vinden. Wat denk je van Persoonlijk Standpunt of zoo? Of: Tot eigen Leering? Enfin, nous verrons. Wanneer ik weer naar Br. kom, weet ik nog niet. Hart. groeten aan Aty en Uzelvers van je Ed. P.S. Ik weet al de titel voor deel 2: Vriend of Vijand - tout simplement! E. du Perron aan G.H. 's-Gravesande Gistoux, 8 april 1930 Gistoux, Dinsdagavond. Zeer gachte heer 's Gravesande, Vanmorgen verzond ik u als aanget. stuk ons interview. Nu valt mij in dat ik één zin daarin anders wilde hebben. Ik zeg ergens: ‘de figuur van Buning is mij niet duidelijk’ of zooiets, en dan: ‘en wat ik in de eerste plaats vraag te zien bij een dichter of schrijver is de figuur’. Wilt u daarvan maken: ‘,zelfs bij een dichter, is de figuur in haar ensemble’. Dit lijkt mij juister. Als u ergens anders dingen ziet die u minder goed voorkomen, verandert u ze dan even. Ik weet b.v. niet of ik werkelijk gezet heb ‘in de eerste plaats’ - ik denk van niet - maar zooja, dan is dat niet goed; maakt u er dan bijv. van: ‘in laatste instantie’ - of gewoonweg ‘vooral’. De spreektoon is mij zeer sympathiek, maar onder voorwaarde dat men niet overal pasklare uitdrukkingen min of meer verkeerd toepast. Zoo schrijft u bijv. vóóraan: ‘Du P. heeft ontzettend veel gelezen’. Is dat werkelijk zoo ontzettend veel?? Met dank bij voorbaat en hartelijke groeten, steeds gaarne uw dienstw. EduPerron E. du Perron aan G.H. 's-Gravesande Gistoux, 9 april 1930 Zeer geachte heer 's Gravesande, Daarnet krijg ik uw redactioneel briefje. Als u het niet erg vindt om een zekere risico te loopen, zendt u mij dat boekje 1. dan toe - ik zag het nooit en weet er niets van! Als ik het heb doorgekeken, zal ik het bespreken, of u zeggen dat ik het bespreek, of het u onmiddellijk terugsturen. Is dat goed? Met vriendelijke groeten, uw EduPerron Gistoux, Woensdag. E. du Perron aan H. Mayer Gistoux, 9 april 1930 Gist. Woensdag. Beste Henri, Dank voor Heine 1. en portret van Byron (nog wel door d'Orsay). - Heb je het mooie, welwillende en voorzichtige besprekinkje gezien van Nutt. Verzet in het Critisch Bulletin 2.? En de amende honorable aan Jan 3.? Dit laatste is toch wel aardig.... - Schrijf me zoo spoedig mogelijk het juiste adres van Pom N., ik weet niet waar ik hem bereiken kan en krijg daar net Parlando terug van de post. Is hij in den Haag of in Parijs? Bel eens even op naar de Juliana van Stolberglaan. Dank en tot nader. Steeds je E. Het interview met P.-'s Gr. liep v. stapel! E. du Perron aan V.E. van Vriesland Gistoux, 9 april 1930 Gist. Woensdag. Beste Vic, Heb je mijn langen brief ontvangen? Ik schreef n.l. een dag later aan Willink 1., die mij weer schreef dat hij jou ontmoet had en dat je nog niets van mij hoorde. - Vergeet je verder vooral niet mij een nr. te bezorgen van De Groene met je conterfeitsel erin, met omringend geklawieter van ‘Guus’ 2.. - Iets anders. In je vers Le Poète à la Mode is een regel die - o klassikus! - een voet te kort komt, want joie wordt noch uitgesproken jo-a, noch joa-e * (dus in den regel: ‘goûtant la joie trop amère’). Maak daar voor een herdruk dus ook iets anders van: b.v. la douceur of la saveur of zoo 3.. Ik had je dit al lang willen zeggen, maar vergat het telkens. - Het eerste deel van mijn cahiers (v.e. lezer) komt uit onder den titel Voor kleine Parochie; vind je dat in orde? Voor het 2e dl. dat nog niet klaar is, dacht ik te nemen, als titel, Vriend of Vijand. Wat vind je dáárvan? (Of vind je Hand en (of) Vuist beter? Er is natuurlijk ook nog heel wat anders te vinden.) - Ik durf nog steeds niet beginnen aan Clementine 4.. Het is hier anders heerlijk rustig en de zon is zoo gul als het maar kan. Nu, beste, tot nader. Denk om de desiderata!!! - Steeds van harte je Ed. E. du Perron aan G. Burssens Gistoux, 10 april 1930 Gistoux, Donderdag. Beste Burssens, Blij dat Willink er is en jullie wat aan elkaar hebben. Ik had wel het idee dat het zou gaan; W. is geen echte Hollander, zeker niet van geest; hij is verder geen typiese schildersmentaliteit (ik weet niet of je voelt wat ik bedoel, anders is het te lang om hier even uit te leggen). - Nu je plan 1.. Het is aardig, maar prakties onuitvoerbaar. Slauerhoff b.v. is iemand wiens ‘pudeur’ hem zeker beletten zal mee te doen; verder zijn de meeste mensen in principe ongeneigd één cent uit te geven, aan cliché of wat ook. En het boekje zou eerst dàn een sukses kunnen zijn als er tenminste een paar echte ‘beroemdhe-den’ in staan, dus met ons beiden, Van Nijlen en Greshoff, en zelfs Slauerhoff komen we niet ver - ofschoon de laatste de grootste aanwinst zou zijn; we zouden er iemand als Dirk Coster in moeten doen, of Boutens (voorop) of Adriaan Roland Holst; en die verdommen het allemaal, daar kan je van op aan. Neen, ik dacht aan D.G.W. of Vlaamsche Arbeid, gewoon, à titre de curiosité. Voor D.G.W. had men vroeger zoiets beraamd. Ik zou er met Greshoff en Kramers over kunnen spreken. De grafologie van Slauerhoff door Mme Salti vond ik werkelik opvallend juist, voor zover ik er over kan oordelen. Wie is eigenlik die Mme Salti? is zij jong, bejaard, knap, lelik, blond, bruin, slank, dik??? geef me eens een kleine beschrijving. Hééft ze iets van een pythonisse of andere Sibylle? - Als Willink 3 weken in Antwerpen blijft, heb ik lust om er eens een paar dagen heen te gaan, b.v. in hetzelfde hotel, wij zouden elk