Der Griecxser princerssen, ende jonckvrouwen clachtige sendtbrieven, Heroidum epistolae ghenaemt Cornelis van Ghistele Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van een herdruk van Der Griecxser princerssen, ende jonckvrouwen clachtige sendtbrieven, Heroidum epistolae ghenaemt van Cornelis van Ghistele uit 1559. De eerste druk dateert van 1553. fol. 18v: hehbick → hebbick: ‘Hebbick maer gheschuylt met ziele met lijue’. fol. 25r: scbieten → schieten: ‘Nae vogels te schietene ick my met crachten’. fol. 36r: hehbe → hebbe: ‘Hem hebbe willen obedieren’. fol. 37v: Gby → Ghy: ‘Ghy sijt gequetst en ontsteken’. fol. 40v: hehben → hebben: ‘Sout gearriueert hebben: cleyn is v eere’. fol. 45r: gbehinghen → ghehinghen: ‘en somtijts niet en wil ghehinghen’. fol. 54r: bloedieh → bloedich: ‘Ia of al tsamen bloedich steruen’. fol. 60v: gby → ghy: ‘Al ist dat ghy nu pijnlijck grief besuert’. fol. 68: paginanummer 68 is in het origineel overgeslagen. Dat is hier ongewijzigd overgenomen. fol. 88v: hehdy → hebdy: ‘Te trouwene, hebdy al dit quaet bedreuen’. fol. 93v: scbepen → schepen: ‘Laet de schepen met voerspoede drijuen’. fol. 107v: gby → ghy: ‘oft vreesdy v, om dat ghy gehout sijt’. fol. 108: paginanummer 108 is in het origineel twee keer gebruikt. Dat is hier ongewijzigd overgenomen. fol. 113r: gehruyken → gebruyken: ‘die ghy nu eyscht, gebruyken sout’. fol. 137r: gby → ghy: ‘Ist dat v dunct dat ghy tot allen tijen’. ghis001grie02_01 DBNL-TEI 1 2014 dbnl exemplaar Universiteitsbibliotheek Gent, signatuur: Acc 15005 Cornelis van Ghistele, Der Griecxser princerssen, ende jonckvrouwen clachtige sendtbrieven, Heroidum epistolae ghenaemt. Hans de Laet, Antwerpen 1559 (herdruk) Wijze van coderen: standaard Nederlands Der Griecxser princerssen, ende jonckvrouwen clachtige sendtbrieven, Heroidum epistolae ghenaemt Cornelis van Ghistele Der Griecxser princerssen, ende jonckvrouwen clachtige sendtbrieven, Heroidum epistolae ghenaemt Cornelis van Ghistele 2014-10-08 RK colofon toegevoegd Verantwoording Dit tekstbestand is gebaseerd op een bestand van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (https://www.dbnl.org) Bron: Cornelis van Ghistele, Der Griecxser princerssen, ende jonckvrouwen clachtige sendtbrieven, Heroidum epistolae ghenaemt. Hans de Laet, Antwerpen 1559 (herdruk) Zie: https://www.dbnl.org/tekst/ques002lauw01_01/colofon.php In dit bestand zijn twee typen markeringen opgenomen: paginanummering en illustraties met onderschriften. Deze zijn te onderscheiden van de rest van de tekst door middel van accolades: {==13==} {>>pagina-aanduiding<<} {==Figuur. 1: Onderschrift van de afbeelding.==} {>>afbeelding<<} {==I==} {>>pagina-aanduiding<<} Der Griecxser Princerssen, ende Ionckvrouwen clachtige Sendt brieuen, Heroidum Epistolae ghenaempt, beschreuen duer den gheleerden eñ vermaerden Poeet Ouidius Naso inden Latijne, ende nv eerst in Duytsche duer Cornelis van Ghistele Rhetorijckelijck ouergheset, seer Playsant om lesen. ¶ Andervverf noch duer den seluen Translateur ghecorrigeert ende noch .xij. nieuvve responsiue Epistelen, daer op ghemaeckt, ende onder de voorghenoemde Ouidius Epistelen ghemengt. {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} Gheprint Thantwerpen inde Rape by Hans de Laet. M. D. LIX. Met Gratie ende Priuilegie. {==II==} {>>pagina-aanduiding<<} {==III==} {>>pagina-aanduiding<<} Priuilegie. OPT VERSVECK GHEDAEN INden Secretẽ Raet des Conincx van vvegẽ Ians de Laet, ghesvvorẽ drucker eñ boeckvercooper binnen der stadt vã Antvverpen, Tenterende ten eynde dat hem alleene met seclusie van allen anderen toeghelaten ende ghepermitteert vvordde te moghen druken ende vercoopen die Epistelen ende Re|sponsijf brieuen op de epistolas heroidvm ovidii, ghemaeckt by Cornelis van Ghistele, gheuisiteert eñ geapprobeert by Heeren eñ meesteren Ianne à Fine, Prochiaen der kercken van onser lieuer Vrouvven binnen Antvverpẽ voorscreuẽ. onsen heere die coninck als Hertoch van Brabant. Nae dien hem vander voorscreuen visitatie ende approbatie ghebleken is, dat dboecxken voorschreuen goet is, niet quaets begrijpende, heeft toeghelaten, gheoorloeft, gheconsenteert, eñ gepermitteert, Laet toe, oorloeft, consenteert ende permitteert by desen den voorschreuẽ Ianne de Laet suppliant, dat hy tvoorschreuen boecxken nauolgende der correctien daer op ghedaen, soo verre daer eeni ghe geschiet is, sal mogẽ druckẽ, vercoopẽ, eñ distribueren alomme binnẽ allẽ dẽ Lande vã hervvaerts ouer daert hẽ goetduncken eñ gelieuen sal. Sonder daeromme tegen die voorscreuẽ Conincklijcke Maiesteyt oft zijne ordinantien, verboden eñ placcaten te misdoene. Behoudelijcken dat die voorschreuen suppliant schuldich sal zijn hem in desen te reguleren nauolgende der ordinantien opt stuck vander Printerije ghemaect. Interdicerende ende verbiedende de selue met allen anderen Printers ende Librariers tvoorschreuen boecxken in drij iaren naestcomende nae te printen. Op de pene vande confiscatie vanden seluen. Ende daerenbouen te Incur reren tot behoef vande voorschreuen Conincklijcke Maiesteyt de emende van tvvintich carolus guldens by elcken van den ghenen die de contrarie daer af doen sal. Ghedaen inder stadt van Bruessele den xxj. Aprilis Anno M. D. LIX. Nae Paesschen. De la Torre. {==IV==} {>>pagina-aanduiding<<} Priuilegie. OPT VERSVECK GHEDAEN INden Rade van Brabant van vveghen Ians de Laet, ghesvvoren drucker ende boeckvercooper binnen der stadt van Antvverpen, Tenterende ten eynde dat hem alleene met seclusie van allen anderen toeghelaten ende ghepermitteert vvordde te moghen drucken ende vercoopen die Epistelen ende Responsijf brieuen op de epistolas heroidvm ovidii, ghemaeckt by Cornelis van Ghistele, gheuisiteert eñ geapprobeert by Heeren eñ meesteren Ianne à Fine, Prochiaen der kercken van onser lieuer Vrouvven binnen Antvverpẽ voorscreuẽ. onsen heere die coninck als Hertoch van Brabant. Nae dien hem vander voorscreuen visitatie ende approbatie ghebleken is, dat dboecxken voorschreuen goet is, niet quaets begrijpende, heeft toeghelaten, gheoorloeft, gheconsenteert, eñ gepermitteert, Laet toe, oorloeft, consenteert ende permitteert by desen den voorschreuẽ Ianne de Laet suppliant, dat hy tvoorschreuen boecxken nauolgende der correctien daer op ghedaen, soo verre daer eeni ghe geschiet is, sal mogẽ druckẽ, vercoopẽ, eñ distribueren alomme binnẽ desen Lande van Brabant daert hem goetdunc ken ende ghelieuen sal. Sonder daeromme tegen die voorscre uen Conincklijcke Maiesteyt oft zijne ordinantien, verboden eñ placcaten te misdoene. Behoudelijcken dat die voorschreuen suppliant schuldich sal zijn hem in desen te reguleren nauolgende der ordinantien opt stuck vander Printerije ghemaect. Interdicerende ende verbiedende de selue met allen anderen Printers ende Librariers tvoorschreuen boecxken in drij iaren naestcomende nae te printen. Op de pene vande confiscatie vanden seluen. Ende daerenbouen te Incur reren tot behoef vande voorschreuen Conincklijcke Maiesteyt de emende van tvvintich carolus guldens by elcken van den ghenen die de contrarie daer af doen sal. Ghedaen inder stadt van Bruessele den xiij. Aprilis Anno M. D. LIX. Nae Paesschen. P. de Lens. {==V==} {>>pagina-aanduiding<<} Der Griecken heerlijcke coragieusheyt, Oudius poetelijcke philosophye, Der Princerssen eerlijcke amoreusheyt Sonder dorperheyt oft vilonije, Der Rethorijckelijcker consten elergije Suldy in dit boeck vinden met vruechden. Ouerleset met verstande alst past by tije, Op dat v herte mach groeyen in duechden. {==VI==} {>>pagina-aanduiding<<} Den voorsichtighen H. Nicolaes Rokox Riddere en Burghemeestere der Stadt van Antvverpen, Cornelis van Gistele reuerentelijck gunt, ende vvenst Peys, ende vrede. WAnt Eer. Heere, heer Niclaes Rokox uwer Eert. ghelieft heeft wyt een goet jonstich herte, my uwen simpelen dienaer, weldaet ende behulpicheyt te doene, sonder daertoe met eenighe voorgaende weldaden oft diensten verweckt zijnde: So hebbe jck my dicwils versint hoe ende in wat manieren dat ic dancbaer soude cunnen gewesen, hebbende voor oogen ende ouerdeckende dat onder de redelicke creaturen niet en is verworpender noch leelicker, dan besmet te zijne metter note {==VII==} {>>pagina-aanduiding<<} van ondanckbaerheyt, gelyck tselfste den Ethniken ende Heydenssche luijden wyter naturen kennelick is geweest, also men wyt hen schrijuen merckelicken can bevinden: ende onder anderen so is my voor oogen gecommen tseggen van Ausonius als hy seeght. Ingrato homine terra nil peius creat Jae die van Perssen leestmen datze de ondancbaerheyt sulcx hebben gehaet, dat geheel Perssen duer wat met publicken edicte gecaueert, datmen den ondanckbaren persoonen wettelicken van ondancbaerheyt verwonnen zijnde capitalicken ende jnt lijf castijen soude. Omme dan te ontgaene de smette van ondancbaerheyt, So jst dat jck onder protectie van uwer Eer.t laete jn drucke wytgaen xij. Responsijfue brieuen, by my in dichte ghestelt, ende {==VIII==} {>>pagina-aanduiding<<} eertijts noyt ghemaeckt noch gheschreuen zijnde, corresponderende op zekere andere brieuen Heroidum van Ouidio jnt Latine beschreuen, eenighen tijt geleden by my in dichte ghestelt, uwer Eert biddende dat ghyze voor een gratuiteyt ende teeken van dancbaerheyt wilt aenveerden, ouerdenckende den Griecken Hemistichium: Καί μικροις χαρίς μεγάλη hoc est: Est & in paruis gratia magna rebus. Ende dat niemanden en behoort qualicken afgenomen te wordene, als hy wt een goet hert doet dat hy can, ende na zijn vermuegen volgende tgene die hem God gegunt heeft, ghelijck Cicero een Heyden menssche tselffte ons in Officijs betuygt, ende Christus ons leertLuc.21 jnt exemple van het arme weeuken, haer betuygende dat zij met heure {==IX==} {>>pagina-aanduiding<<} cleyne ghifte meer deught gedaen hadde, dan de rijcke Phariseen met hen houaerdige ghiften. Nietmin hoe cleyne dat dese mijne dancbaerheyt in haer seluen metten waerheyt can gezijn, So salze gratieuser wesen jngevalle dat uwer L. de selue wilt estimeren wt den goede jonsticheyt van mijnder herten, dwelcke anders niet en begeert, dan uwer Eern onderdanicheyt met eerlijcke dancbaerheyt te bethoonen. Hopende oock bouen al, dat desen mijnen aerbeyt den goeden luyden te aenghenamer sal wesen, als zij jnt beghinsel vanden zeluen selen bevinden dat dese tweelf Responsijue onder uwen name ende protectie die liefghetal is worden wtgegeuen. Ende jc meyne datse den gheleerden luyden te meer solen behagen wt desen aenzien {==X==} {>>pagina-aanduiding<<} ende respecte, datze getrocken ende ghemaeckt zijn wt diuerssche oude Poetrien conformelicken metten zeluen ouden jnuentien dienende onder tdexele van gefingeerde dinghen tot onderwijs vanden gemeyne man, die wt den jnnthouden vanden voorszeide Epistelen ende Responsijuen hen mogen houden voor gewaerschouwet, omme te schouwen so vele alst in hen is de vierige strale van Venus, de welcke menigen rustigen ende edelen man ghebrocht heeft in verdriete, ghelijc tselfste is blijckende, als in eenen spiegele wt den jnnehouden vanden hier naervolghende Epistelen metten Responsijuen. Anders op dit pat noch langere en wille jck uwer Eern. met lange schrijuen niet verhouden van zijne affairen ende administratie van den {==XI==} {>>pagina-aanduiding<<} Regimente deser Stadt, dan dat jck wt jnnicheyt mijnder herten bidde God almachtich dat hy tot welvaert vande stadt van Antwerpen, uwer Eern. wilt bewaren in goede gesontheyt ende voorspoet van uwe Edele couraige, mijnen persoon ende simpele vermogen onderworpende tot alle diensten ende ghehoorsaemheyt vande seluen uwer Eert. Datum Tantwerpen opten ix dach van Meye. 1559. {==XII==} {>>pagina-aanduiding<<} Ad Lectorem. MVlta licet quondam scripsit facundus Homerus, Argiuo Argiuos qui canit ore duces: Heroum quamuis suauis Sophoclea thalia Tractauit Tragicis tristia facta modis: Grãdilo qui laudat moestos Euripidis actus Cecropidũ tellus, Melpomeneǵ {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} probat: Nõ tamẽ hunc Clio dãnat spernitve poëtã Pelignũ, Argolicos {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} canit ipse viros: Nẽpe Erato exultat, {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} dulce dulcis amores Cãtauit Latio carmine Naso meus Sic mea Teutonicũ qđ ludit fistula carmẽ, Indoctis modulis barbara verba sonãs, Et quòd Germano Latiũ exprimit ore poëtã Si scel' hoc, fasso parcite Pierides. Parcite Pierides, veniam pro laude precamur, Suauisoni Vatis si vitiata chelis. Sed {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} magna meis spumescũt aequora remis Intrat et Ausoniũ {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} mea cymba mare. {==XIII==} {>>pagina-aanduiding<<} Cõsului Diuos, venerandũ Numẽ adorãs, Dirigat vt timidã docta Minerua ratẽ. Protin' adridẽs Tritonia, quis vetat, in {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} t, Induere Argolici militis arma Phrygẽ. Et si Romanus fuit, & sit Naso legẽdus: Cur nõ Teutonicus Naso legẽdus erit? Haec me dicta mouẽt vulgari pãdere lĩgua Sulmonensis opus, tu sine Calliope. Tu sine Calliope, quãuis nõ Phocidis vndas Gustaui, Aoniae vel ne {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} fontis aquas. Scilicet Heroum recito quos lusit amores, Ne fidat blandis pulchra puella viris. Saepe viri fallũt, sed rarò foemina fraudat, Scripsit vt in libris Naso poëta suis. Praebuit exẽplũ nobis Cythereius Heros, Fallax blanditias & dedit Aesonides. His igitur monitis saeuas extĩguere flãmas Discat, et vt caùtè, vel sapienter amet. Néue pharetrati fiat noua praeda puelli, Flebilis vt Dido, tristis vt Hypsiphile. Sed pia Penelope castè dilexit Vlyssem, {==XIV==} {>>pagina-aanduiding<<} Atque suum cupidè Laodamia virum. Haec virgo, haec cõiux, haec et matrona pudica Perlegat: haec casti sũt monimẽta tori. Deni {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} tũc pariter nuptae, innuptae {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} puellae, Nobile Nasonis nomen ad astra ferent, Et tenerae teneris clamabũt vocibus, huius Diuini Vatis molliter ossa cubent. {==XV==} {>>pagina-aanduiding<<} Decastichon Guilielmi Gentij Neomagi. Gallia nunc iactet celebrẽ vẽtosa Marotũ, Petrarcham tollat Itala, terra suum, Deni {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} Sulmo vehat latiũ licet vs {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} poëtã, Non minus exultas, Belgica terra, tuo Teutonicis {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} nũc modulis Cornelius aedit Ghystelius, renouans Naso poema tuũ Nõ ita formosam Venerẽ de pinxit Apelles. Quã numeros numeris reddidit ipse suis Quare age qui curis animũ laxare seueris Expetis, hîc ferias Musa iocosa refert. {==XVI==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier na volcht die Tafele van Ouidius Epistelen, met ooc die. xij. Epistelen die daer nv nieu by sijn ghemaect door den seluen Autheur. i Penelope tot Vlysses folio. 1 ij Vlysses tot Penelope 4 iij Phyllis tot Demophoon 8 iiij Demophoon tot Phyllis 12 v Briseis tot Achilles 16 vj Achilles tot Briseis 20 vij Phedra tot Hypolitum 24 viij Hypolitus tot Phedram 28 ix Oenone tot Paris 31 x Paris tot Oenone 37 xj Hypsiphyle tot Iason 40 xij Iason tot Hypsiphyle 44 xiij Dido tot Aeneas 48 xiiij Aeneas tot Dido 53 xv Hermione tot Orestes 56 xvj Orestes tot Hermione 59 {==XVII==} {>>pagina-aanduiding<<} xvij Dianira tot Hercules 62 xviij Hercules tot Dianira 67 xix Ariadne tot Theseus 70 xx Theseus tot Ariadne 74 xxj Canace tot Machareo 76 xxij Machareus tot Canace 80 xxiij Medea tot Iason 82 xxiiij Iason tot Medea 87 xxv Laodamia tot Protheselao 90 xxvj Protheselaus tot Laodamia 94 xxvij Hypermnestra tot Lino 97 xxviij Lino tot Hypermnestra 100 xxix Paris tot Helena 102 xxx Helena tot Paris 110 xxxj Leander tot Hero 117 xxxij Hero tot Leander 123 xxxiij Acontius tot Cydippe 192 xxxiiij Cydippe tot Acontio 135 xxxv Sappho tot Phaon 142 xxxvj Phaon tot Sappho. 147 Eynde des Tafels. {==XVIII==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. ALs de Griecken metter macht na Troyen getrocken waren: om Helena Menelaus huysvrouwe, die Paris ontschaect hadde, weder te halene, thien iaren lanck laghen sy voor de stadt eer sy die machtich werden: daer Vlysses, de sonc van Laertes, vele vrome feyten ghewracht heeft: eens deels duer sijn eloquentie ende listighe practijcken, ende eens deels duer sijn cloeckeyt. De stadt ghewonnen sijnde, is hy met sijn schepen naer Griecken weder gheseylt, Maer onderwegen heeft hy alsulcke rampsalige auentuere ghecreghen, dat hy noch thien iaren op de reyse was eer hy thuys gheraken conde, diuersche eylanden duer quade fortune besoeckẽde. Dies Penelope zijn huysvrouwe seer mistroostich was, dat andere heeren thuys quamẽ, ende dat sy van haren man (die sy vierich bemin de) gheen bescheet en hoorde. Ende al was hy twintich iaren wt den lande, nochtans sy eerbaer ende suyuere haer altoos gehouwen heeft. Ten lesten schrijft sy desen brief (soo Ouidius ghefingeert heeft) daer inne te kennen geuende haeren druck, lijen, en verdriet, hakende seere naer sijn comste, &c. {==1r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Penelope schrijft tot Vlyssem. Ende begint aldus in Latijn. Hanc tua Penelope lento tibi mittit Vlysses, Nil mihi rescribas attamen ipse veni. DEsen brief (geschreuen met drucke) gesonden wort Van Penelope, tuwaerts in liefden blakende, Aen v Vlysses, die traech beuonden wort Tot mywaerts. niet dat ick ben hakende Na antwoorde. het weer schrijuen sijt stakende. Maer compt selue, en troost v lief vol rouwen. Troya, daer wy groot verdriet duer zijn smakende, Leet onder de voet, wy moghender wel op spouwen, Om tderuen des liefsten, wy Griexsche ionc vrouwen Ghy hadt betercoop Priamus stadt laten staen. Oct oft Neptunus hadde willen benouwen Den ouerspeelder Paris, doen hy quam seylen saen Na Lacedemonien (wee die riet tvermaen) So en sou ick bedruct sus niet gheseten hebben, En couwelijck alleen niet mijn bedde versletẽ hebbẽ. {==1v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nec mihi quęrenti. So en soudẽ donruste nachtẽ minz mishaecht hebbẽ, Doẽ mijn hãt mettẽ weefgetou vermoeit gequelt was So en sou ick de lange dagen uiet beclaecht hebben, Als ick doer v liefde vol sorgen altijt onstelt was. Somtijts docht my dat der Troyanen gewelt was V te cloeck: Hectors fame my dickwils verblaude Ick hoorde dat Antilochus van Hector geuelt was, Och dies duchten en sorgen my benaude. Patroclus roep my oock heel verflaude. V altoos int herte hebbende eel bloeysel der bloemẽ. Om Tlepolemus doot ick oock mijn hoot craude, Van Sarpedon dorsteken, therte moeste my scroemẽ. Voor v duchtende al hoordick een ander nomen. Maer in eerlijcke liefde god behagen sach. Hy strijt wel die strijt dat hy tlijf ontdragen mach. Argolici redire duces. Ons Griexse heeren zijn thuys comẽ weert gepresen Van blijschap wast dat iegelijck tierde. Elck heeft sinen liefsten getoont een wilcom wesen. Doutaren die roocten, een iegelijck vierde, Der goden tempels men triumphelijck vercierde Metten roof diese wt Troyen gehaelt hebben. Elck vrouwe dede haer offerhãde als de gemanierde De ruyters hier van haerder auẽtuerẽ getaelt hebbẽ, Dies ouders, iongers, maechden ongefaelt, hebben Haer verwondert vander victorien blije. De herten zijn vertroost die in druc gedwaelt hebbẽ. Elck vrouwe aenhangt haren man als een amye. Iegelijck paert hem by zijn gayken nu te tije. En sulck solaes ick alleene deruen moet. Eens anders vruecht den bedructen steruen doet, {==2r==} {>>pagina-aanduiding<<} De sommighe wijsen, teekenen, oft scrijuen,, maerIamq́; aliquis Met wat crijts, oft gestort wijns op de tafel bloot Troyens gheleghentheyt, al haer bedrijuen,, claer. Hier lach de riuiere, daer tgeberchte groot. En dit was Priamus hof en huys minioot. Hier Achilles, daer Vlysses tenten stonden. Lancx hier dede Hector menighen fellen stoot. V sone Telemachus heuet al hooren vermonden Die ick totten ouden Nestor hadde ghesonden, Om na v te vernemene waerachtich, Dolons en Roesus doot vrempt om gronden, Hoe sy met listen bleuen onsahtich. Hebben wy oock al ghehoort seer clachtich. Maer wat ist dat die vyanden int verdriet zijn, Duer v absentie duncket my al niet zijn. Och te veel stout waerdy, luttel denckendeAusus es o ni mium. Om v vrienden hier in Grieken ghelaten, Dat ghy den leger van Tratien waert crenkende Soo scalckelijck inden nacht, ick mocht wel haten. VVant ghy niemãt dã Diomedẽ en hadt tuwer batẽ, Nochtans ghy so menighen man velde. Dies ick altoos bedruct was wter maten, Om dat ghy v seluen in sulck perijkel stelde. Maer mijn herte wert verlicht alsmen vertelde Dat ghy verworuen hadt prijs en glorie, Doen ghy weder met stouten ghewelde Inden Griexschen hoop quaemt, noyt blijer victorie V een euwighe loflijke memorie, VVant hy is weert lof, prijs, en eere, Die zijn lijf auontuert voor sinen lants heere. {==2v==} {>>pagina-aanduiding<<} Sed mi hi {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} d prodest vest. Maer wat helpt my dat Troyen ghewonnen is Met uwen handen, en inden gront gheschent, En al ist dat menich vroom feyt begonnen is Duer v wijsheyt, en faconde eloquent, Als ick blijue desolaet, en ghy absent. Ick wou Troyen noch ware tot deser spatien, En so rustich stonde als eertijts excellent, En dat ick noch ware in mijn delectatien. Haren val genereert nu in mijn dolatien, Een ander sietmen duer haer gauderen, En ick eylaes come tot perturbatien. Ons Griecken sietmen sonder cesseren De Troyaensche goeden alomme mineren, En v Penelope noch in den druck is. Eens anders bate eens anders ongheluck is. Semi sepulta virum curuo feriuntur ara tro. Sy bouwen, sy ploegen tot haren voerspoede, Vernielende der dooder gebeenten half begrauen, Dlandt is gemest met den Troyaenschen bloede, Daer Troyen stont sy nu om vruchten slauen. De veruallen huysen eens vol costelijcker hauen, Is tgras nu bedeckende in allen hoecken. Men siet iegelijck om wat te crijgene drauen, En om winnene hem vercloecken, Maer ghy Vlysses, wie en souts niet vloecken, Slacht de gene die voor een ander pijnen vroet, VVant men weet naer v waer vraghen oft soecken, Noch men verneemt geen besceet tot geenẽ termijnẽ goet Van v lange beyen: dies ick verdwijnen moet, En den geest met een druckich orboren, leeft, Als een tortelduyfken dat syn gayken verlorẽ heeft. {==3r==} {>>pagina-aanduiding<<} So wie dat herwaerts comen gereyst noch,Quisquis ad haec vertit peregrinam lit tora. puppim. Tschepe, te peerde, tsy van wat landen Ick make haer te sprekene ongeueyst, och Naer v vragende vrienden en vyanden, En geue hun brieuen in haeren handen. (Oft sy v iewers mochten bespueren) Naer Pilos na Spaerten hebick den iongen valiãden VVeer ghesonden, op dat my mocht troost gebueren. Maer hy en hoort niemanden van v rueren. O Troya Troya, v scoone hooghe vesten Stonden my noch veel lieuer en v stercke mueren, So mocht ic altoos dencken waer ghy waert tẽ lesten, En met alle dandere claghen en questen, En dan somtijts eenighe tijdinghe verweruen oock Denckende, tis eerlijc int harnas steruen oock. Nu en weet ick niet voor wat hinder oft plaghenQuid timeã ignoro timeo tamen omnia demẽs Ick sorghen sal: noyt meerder verstranghen. Nochtans sorge ick al (half rasende by vlaghen) Dat v te watere oft te lande sou moghen pranghen, Maer wat wil ick peysen oft meer verlanghen, Mans sijn gemeynlijck tot wellusten genegen, Met eens anders liefde moechdy sijn beuangen Die v badt behaecht iewers in vremde wegen Verachtende my, wat batet geswegen, Om dat ick somtijts met diligentie De wolle hantere, een boerinnelijck pleghen Tsy dat sy, daer make ick af een cleyn mentie, Mochtich noch comen in v presentie Alle ongenuchten en leet sou verderuen sijn, Als lief by lief compt moet misdaet vergheuen sijn. {==3v==} {>>pagina-aanduiding<<} Me pater Icarius. Mijn vader Icarius v lange beyen niet Meer verdraghen en can, en seet onuroedich Dat ick onser beyder bedde sou sceyen siet. Maer mijn duechdelijk wel spreken ootmoedich (Duer de eerbaer reyn liefde tuwaert gloedich) Coelt sinen sin, en stilt sijn kijuen. Lief oft leet en sal tot geender vren spoedich My Penelope van v Vlysses drijuen. VVant ick ben uwe, en sal uwe blijuen. Nochtans crijch ick veel aenstoots van alle zijen, Van die van Samos, Zacinthos: ick moet v scrijuen. En van Dulicien, quaet om lijen. Mijnen persoon (uwen rijckdom) sy bestrijen Groot zijn haer fortsen, en haer iniurien. Tis quaet een eerbaer wijf te brenghene tot luxurien. Quid tibi Pysandrũ Pysandrus, Polibus, ick noemse v by namen, Eurimachus, Antinous, om mijn violeren, En Irus die beroyt is (ghy muecht v wel scamen) In v hof (wie can huer verbieden) regneren. En my (v weertste) daghelijcx verfoortseren. Och v absentie is al oorsake van desen. VVy drye zijn onsterck om rebelleren, Ick ben teer, Laertes is out v vader ghepresen, En Telemachus v sone is maer een kint int wesen: (Die my onlancx byna was ontwelcht met liste) Maer ick hope hy sal noch onsen druc genesen, Die vyanden v rijck hier stellen in twiste, VVy en conense niet wederstaen, tgater al te quiste. Dus spoeyt v na huys, oft ons naect verseeren. En tis noot oock (twaer tijt dat ghy hier op ghiste) {==4r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dat ghy uwen sone quaemt wysen en leeren. En uwen vader zijn oogen sluyten weert alder eeren. Icke sal v een out verrompelt wijf duncken scijnen, Die lustich was doen ghy moest na Troyen keeren. Ongenuechte en verdriet doẽ tgedaente verdwijnen. Hier eyndt die eerste Epistele van Ouidius. Declaratie van de tvveede Epistele. DEse Epistele en heeft Ouidius niet bescreuen, maer Aulus Sabinus: ende ick hebse hier by gesedt, om dat de antwoorde is op Penelopes brief. De epistele van Phillis ende Demophoon behoorde hier na te volgene, dwelck de derde epistele hier nv is nauolghende. Vlysses verhaelt hier alle sijn auontueren die hy ghehadt heeft: ende van die victorie voor Troyen: ende in wat manieren hy thuys comen soude. {==4v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de tvveede Epistele, die Vlysses schrijft tot Penelope. Ende beghint aldus int Latijn, Pertulit ad miserum tandem tua casus Vlyssem Penelope chartis verba notata pijs. ICK rampsalich Vlysses ten lesten ontfanghen hebbe Vwen brief Penelope, daer ick menich lieflijck woort In beuinde (dies ick naer v verlanghen hebbe) Bekennende v hantscrift, en v trouwelijck rappoort, Mijns verdriets een troostbarich confoort, Och hoe soudick v eenichsins connen vergeten, Ghy claecht dat ic traech bẽ tuwaerts: redene orboort. Dat en hebben de Griecken my niet verweten, Doen ick gheueysdelijck dul scheen en beseten, Om v gheensins (soo ghy weet) te verlatene. Noch ontbiedy dat ick my niet en sou vermeten Te schrijuene, maer met den lijue v comen te batene: Als ick ghereet ben om seylen, pijnt dit te vatene, Dan compt my AEolus teghen als die valiande stout. Contrarie wint menighen wt sijnen lande hout. {==5r==} {>>pagina-aanduiding<<} Troia en hout my, ghy en dort op haer spouwen niet,Nõ me Troia tenet. Sy is tot asschen en heel ten gronde. Hector is versleghen, ghy en dort nu grouwen niet, En Priamus is gheraect met des doots wonde, Roesus camp ben ick oock als de ghesonde Ontcomen, en hem subtijlijck ghebrocht ter doot. Pallas tempel (danck heb god diet my ionde) VVas ick beroouende sonder slach oft wederstoot. Ick stont oock int peert gheharnast bloot, Daer ick toe ghecoren was, noyt meerder vereysen, Ick en vreesde niet, nochtans wast wel noot, Doen Laocoon riep straf sonder veysen Verbrandet peert, ick en mocht niet deysen. Hy sprack oock noch, verstoort van sinne, Betrout der Griecken schenck niet, bedroch isser inne. Duer my Achilles int graf met grooter weerdẽ quamPerdi derat tumulum. Die van Paris was verradelijck doersteken, Tdoot lichaem ic op mijn scouwers vander eerdẽ nam, Sijn moeder leuerende, het is ghebleken: Dies ick sijn wapenen hebbe loflijck ghestreken, Die eylaes in zee sijn met meer goedts bleuen, Met alle mijn gheselschap, dies my dooghen leken, Niet en hebbick behouwen, dan alleene dleuen, En v liefde die my heeft duer al ghedreuen, Niemant en heeft ghemineert haer virtuyt, Noch Scylla, noch Carybdis, al was icker beneuen, Noch Antiphates wreet, noch tsoet gheluyt Der bedriechlijker mereminnẽ, noch geẽderhãde cruyt Duer consten, en heeft geuioleert mijn liefde sucadich. Perikel oft noot en let gheen trouwe ghestadich. {==5v==} {>>pagina-aanduiding<<} Te tamen hac etiam. Voor al, altoos om v gepeyst heb ick Veel verdriets geleden met cranck besoeuen, Ouer zee, ouer sant, sorgelijck ghereyst heb ick, En heet, en cout, ouer, al moeten proeuen, Maer hier af meer te scrijuen mocht v bedroeuen, Wãt vrouwen sijn weemodich vã hertẽ gemeynlijck. Van Circe, oft Calipso, wij niet en behoeuen Oock meer te vermanen certeynlijck. Och als ick van Antinoes en Polibus vileynlijck VVorde lesende, mijn bloet wert cout als ijs dan: Hebben v soo veel gesellen onreynlijck Begeert? (wee my) sydy noch eẽ ongecrooct rijs dan? Soo geue ick v bouen alle vrouwen prijs dan. Heeft uwẽ bedructẽ mõt huer noch mogẽ behagẽ oock So muechdy wel de croone der schoonheyt dragẽ oock. Ars pia, sed quoties oculos. Met subtijlheyt hebdy dickwils afgheset,, haer Soo ick verstae, en met loose cueren. Och lieuer ick van Poliphemus verplet,, waer (Die de menschen met sijnen tanden, can verscueren) Dan dat sulcke oneere v sou gebueren, Ia, oft lieuer ware ick gestoruen in Tratien Doen ick aen Ysmaron seylde met quay auonturen. Noch lieuer oock gebleuen in Plutoos habitatien, Daer ick sach veel wonderlijcke imaginatien: Mijns moders doot ick daer eerst wert gheware, Die int leuen noch hadde huer speculatien Doen ick wt Griecken schiet (noyt droeuer mare) Sy vloot van my, om dat ick int clare Haer veel bestont te vragen duer der liefden treken. Qualijck machmen, die begrauen sijn, toespreken {==6r==} {>>pagina-aanduiding<<} Proteselaũ sach ic oock rampsalich vã faetsoene,, daerPhilacidem vidi. Die op de Troysche eerde eerst sinen voet,, stelde, Dus Hector hem (ongheureest van opinioene,, claer) Gewaerschout zijnde met eenen stouten moet,, velde. Dies Laodamia binnen corter spoet,, telde Des doots graden, oock haren man valiant Volgende: liefde (soot scheẽ) haer daer toe soet,, quelde Gewillich als een amorues triumphant, Voor haren dach steruende. noch ick daer vant Aylacen Agamennon, noyt deerlycker doyen, Vermoort van sijn huys vrou, en vã AEgistus dẽ quãt Daer sy me boeleerde, om huer verfroyen. Niemant en had hem ghehindert voor Troyen, Nauplion en creech oock niet van sinen veeren Diemen minst acht, dickwils aldermeest deeren. Och wat batet my dat Hectors wijf en sustereAch mihi quid prodest. Stonden onder de gheuanghene Troyinnen, En Hecuba van outheyt te ongerustere, Luttel vruechden heb icker duer moghen winnen. Een grouwelijck teecken dede sy versinnen Mijnen schepen, doen icxse ontmeerde. Een deerlijck huylende gheclach mochtmen bekinnen, Als sy in eenen rasenden hont verkeerde. Dies de zee die stil was, rouwelijck verweerde, En AEolus iaechde sijn winden wt alle holen. Sint ter tijt oyt my onsalicheyt verseerde, En hebbe al de weerelt om moeten dolen. Och oft God Tiresias hadde beuolen, Soo voorsinnich mijn doot te ordinerene, Als al mijn lijen warachtich te propheterene. {==6v==} {>>pagina-aanduiding<<} Et terra & pelago Alle droefheyt die hy my toescrijuende,, was Te lande, te watere, heb ick betruert. Maer met beter voerspoet is tschip nu drijuende,, ras VVant sint dat Troien is om gheruert Heeft Pallas gheweest op my versuert Ramp en ongheluck my aeniagende met hoopen, Maer nu biedt sy my daenschijn ionstich ghefiguert, Dat Aiax misdaen heeft, hebben moeten becoopen Eylaes wy Grieken. men siet Diomedem loopen Dwalende lanx de zee met groot verstranghen. Teucer Telamons sone can oock qualijck ontknoopen De stricken des verdriets, die hem omuanghen Benaut in dzee met scarpe prangen. Menelaus selue ons al int gemeene slacht, Pallas haet heeft veel Griecken in weene bracht. Fęlix Plistenides. O Plistenides, te rechte men v geluckich,, heet Al wast dat ghy oock in dzee verdwaelde, VVat hindere v aenquam, oft druckich,, leet, V liefste huysvrouwe ghy altoos aentaelde Die met haer liefde altoos v lijen smaelde. Haer vriendelijcke cuskens mochtẽ v niet ontwayen. Al was de zee straf, v sulcx niet en faelde, Altoos tomhelsene bereet om v verfrayen. Mocht ick oock soo, ick ware te min belayen, Met v seylen Penelope tot elcker stont wijt, Ghy soudt de scepen op dzee ooc sachtelijck doẽ swayẽ Maer den geest (die pijne met v liefde duerwont lijt) Om dat ghy en Telemachus noch bey gesont sijt Verlicht my, en verdreuen de smerte is. So duer dẽ dach dẽ nacht, en duer dwit tswerte is. {==7r==} {>>pagina-aanduiding<<} Maer ick beclage, o scoone robbijne soet,Quem tamen infestas Dat ghy tkint weer ghesonden hebt ouer dzee turbulent Naer Spaerten, en Pilon, met anxst en pijne vroet Om nae my te vragene diligent, Den baren noch onbequame en ongewent. De zee is periculoes voer hem ochermen. Ick ben (god danck) deynde mijns verdriets ontrent. Ghy sult my haest vernemen, laet af v kermen, Vriendelijck suldy omhelst worden met mijnen ermen Secretelijc, niemãt (dan ghy) en sal my bekennen siet. In eenen openėn strijt daer (als byen die swermen) De vijanden crielen, en machmẽ sonder versinnẽ niet Subijt inuallen, noch met cracht winnen niet. Eenen bequamen tijt sal ick verwachten. Menigen sal ick sijn vrucht doen dinnen siet Die op Vlysses comste nu luttel achten. My verlangt nae de vre by daghen by nachten Om te ghebruyckene uwen weertsten mont En te vernieuwene ons trouwijelck verbont. Hier eyndet die tweede Epistele. {==7v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van de derde Epistele. DEmophoon de sone vã Theseus ende Phedra, duer grooten tempeest en onweer (comende van Troyen) is met sijn schepen in Tratien gearriueert, daer hy van Phillis Lycurgus dochter eerlijc ontfangen is: die vierich met sijnder liefden wert onsteken, en als hy langhe met minlijcke conuersatie daer by haer getriumpheert hadde, so moest hy om nootsakelijke redenen naer huys trecken, maer geloefde haer met vaster trouwen, dat hy binnen een maent wederkeeren souwe. Hi reysde naer huys, maer luttel was hy sorchuuldich om wederom te comene. Ende vier maenden gepasseert sijnde, schreef Phillis desen brief, hem vermanende dat hy gedachtich wesen soude sulcke weldaden als si hem bewesen hadde: oft, waert sake dat hy haer verlaten woude, soo was haer meyninge dat si haer seluen mistroostelijck dleuen benemen soude. {==8r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de derde Epistele, die Phillis schrijft tot Demophoon. Ende beghint aldus int Latijn, Hospita Demophoon tua te Rodopeia Phyllis Vltra promissum tempus abesse queror. ICK v weerdinne, Demophoon valle clachtich,, seere, Om dat ghy langher dan ghy gheloeft hebt absent sijt. Metter volder manẽ, ick bent wel gedachtich,, heere, Ghy met v scepen van hier na huys gewent sijt. De mane heeft viermaels (maer ghy negligent sijt) Haer hoornẽ laten blijcken, dies den sin murmureert, VVant ghi met v schip hier noch nieuwers ontrẽt sijt. Rekenet selue: den tijt is langhe ghepasseert. Noch vre noch minute den minnaer en faelgiert. En ghy en hoort my voor den dach niet claghen. Twijfel mijn hope nu heel verturbeert, En tgelooue wort slap doer dit vertraghen. Ick laet my dicwils duncken by vlagen Dat ick v schip vã verre sie comẽ wt den oosten plat, VVaers wanẽ cã somtijts een vrouwe vertroostẽ wat. {==8v==} {>>pagina-aanduiding<<} Thesea deuoui, quia te demittere nollet. Vwen vader heb ick dicwils gevloect met gepeysen, Dat hy v daer houdt, is mijn vermoeyen. En muegelijck en seet hy niet tegen v wechreysen. Aldus en weet ick niet wat ick wille beuroeyen, Somtijs sorg ick dat v int herwaert spoeyen Tempeest, oft storm quelt, oft eenich leet quadere. Hoe dicwils heb ick om dat God v sou behoeyen, Voor v gebeden met handen te gadere. En inden tempel (al sydy mijns nu een versmadere) Sacrificie gedaen, om uwen wille. Dicwils segge ick, och nu compt hy vast naerdere, (Ia leeft hy) als ick de zee gerust sie en stille, Mijn liefde ouerpeyst, met diuerschen ghescille, Al dat den reysers letten oft crencken can. Sorchuuldige liefde wonder ouerdencken can. At tu lentus abes. V verbeyden duert te lange, al hebdy gesworen ghy VVeder te comen, men siet v niet seer iagen, Ia en al hebbe ick v soo vierich wtuercoren vry. Vwen goeden wint, v scoon woorden moesten mi behagen Int wech reysen: die my duer dit vertragen Beye bedriegen, en breken het verbont vroet. Segt my Demophoon, ick moet v vraghen, Heb ick v onbetamelijck mijn liefde geicut soet? Oft heb ick iet oneerlijx gedaen, dwelc uwẽ gront doet Soo flauwelijck herwarets nemen de gangen? Een quaet in my was, dwelck ic beclagẽ terstont moet, Dat is, dat ick v so lieflijck hebbe ontfanghen. VVant ghi laet my nu so deerelijck sitten verlangen, Therte dach en nacht nae v sorchuuldich waect. Duecht loonẽ met quaet, menigẽ onuerduldich maect. {==9r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ionste, eet, en ons trouwelijck hantslach,Iura, fi des, vbi nunc? En tgodlijck verbont, suldijt al nu haten? Vreesdy Hymeneum niet? die v valiant sach V trouwe my geuen sonder verlaten. De welcke al ree is van v verwaten. Vreesdy niet dat ghy AEolum sult stooren? Daer ghy oock by swoert. macht al niet baten? Neptunus hebdy oock verdooft sijn ooren Met uwen crachtighen eet. Venus deurt aenhooren Haer pijlen en vlammen naer my geschoten heeft. Iuno oock mishaghen sal v verdooren, Want ghecroocte trouwe haer oyt verdroten heeft, Maer dẽ getrouwẽ altijt met haer bystãt begotẽ heeft. Willense al haer wrake toonẽ, ghi muecht wel suchtẽ. Die god plagen wilt, en heeft nergens geen vluchten. V schepen heb ick oock, dul en sot sijnde,Ach la ceras etiam puppes Doen versien, dwelck ick nv moet becoopen. Riemen, roeyers, naer v ghebodt, pijnde Ick te besorghene, daer ghy my me sijt ontloopen. Met mijn eyghen pijlen (ick moet den sin ontcnoopen) Heb ick my seluen gewont, noyt meerder blamatie. V schoone woorden, die ghy my gaeft met hoopen, Geloofde ick al, en v edel generatie, V geueysde tranen met simulatie, Hebben oock haer practijken bewesen, Nu worde ick eerst geware al uwe fraudatie. Och dencty niet, hoe ionstich dat ick was geresen Tot v, doen ick v, en v volck gepresen, In mijn hauene so behulpich was als een vrient. Heeft mijn weldaet nu desen crancken loon verdient? {==9v==} {>>pagina-aanduiding<<} Turpiter hospitium lecto. Dat ick v oyt logeerde mach my berouwen,, wel En dat ick my oyt hebbe neuen v sye gepaert So onbehoorlijc, gelijck de oneerbaer vrouwen,, snel, Hadde den nacht daer te voren my ongspaert In Atropos lant gesonden, al was ick met voliaert, So waer mijnẽ geest met mijn reynicheyt verschoont Maer ic hoepte een beter, ic dachte: o ridder vermaert Dat v trouwe my dat sou hebben geloont: Dese hope eylays heeft my nu gehoont. Maer tis eenen cleynen lof voor eenen grooten heere Dat hy zijn bedriegelijcke cracht toont Aen een simpel maecht, weerdich ionste, en eere. God gehenge dat dese schande met verseere V moet eeuwich nasleypen, ditte mijn ionste is. Een maecht te bedriegene, een cleyn conste is. Inter & AEgidas. Ghy muecht vrij wel stellen tot een memorie Een Epitaphie in v stadt, duer v feyten verheuen: Maer ws vaders tijtel, sinen lof, en victorie, Laet die voerstaen, weerdich gescreuen, Die Scyron en Procustes benam het leuen, En den Minotaurum wreet van natueren En hoe dat hy die van Thebe heeft verdreuen, En datmen hem sach ock na Proserpina spueren In Plutoos rijcke met stoute cueren, Maer v Epitaphie machmen wel aldus mercken, Dit is eẽ bedrieger van eender vrouwelijcker figueren Die hem logeerde, en beminde met woordẽ en werckẽ. So sal v daet bekent worden van leecke en clercken. Dese schande sal verbreyt worden in elck hof. Nae oneerlijcke feyten volcht oneerlijcken lof. {==10r==} {>>pagina-aanduiding<<} Nu ick ws vaders feyten al die hy gewracht heeftDe tãta rerũ turba. Verhale, muegelijck ghy sult v defenderen Met Ariadne die hy ter oneeren gebracht heeft, En in een eylant liet sitten. alsulck excuseren En mach v niet helpen: wildi v reguleren Nae uwen vadere in zijn boosheyt alleene? Ariadne sietmen nu met Baccho triumpheren, Op eenen gulden wagen plaisant en reene. Maer icke sal veracht worden van elcken gemeene, En van alle iongers binnen Tratien, Om dat ick eenen wtlander alleene Bouen huerlieden verheffe, tot elcker spatien Sullense seggen met blamatien, Laetse gaen na Athenen by de geleerde studenten In Tratien soecktmen al Mars regenten. Deynde sal den last draghen: van sulck verseerenExitus acta probat. Moet my Godt gesparen: tgene dat sal gebueren Is quaet om seggẽ. maer sage icks v wederkeeren, So mochtick my beroemen der goeder auontueren, Een iegelijck sou dan seggen tot alle hueren, Dat ick wel en wijselijck was bedacht, Doẽ ick v eerst beminde. maer ick mach wel trueren, Qualijck was ick beraeyen: want luttel ghy acht Op my, oft op mijn rijcke, wat batet gewacht, Ghy hebt my al wt uwen sin gheset, Och hoe dicwils comt te vuerẽ, tsi dach oft nacht V fier gelaet en v manieren net. Och als icker om peyse, mijn herte vaert te bet, Hoe dat ick v sach na dezee so minlijck gesint drijuen. Liefs oogen in liefs herte altoos gheprint blijuen. {==10v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ausus es amplecti. Och hoe lieflijck toonde ghy my der minnen treken. VVat vriendelijcker cuskens waerde ghy my biende Een gheuende, niet en mocht my ghebreken. V tranen waren drux ghenoech bediende. Och wat troost was my duer dat woort gheschiende, Doẽ ghy spraect, o Phillis weest corts verwachtende Vwen Demophoon maer al waerdy van my vliende, Ick sie noch daghelijcx (den droomenden slachtende) V wesen, en v manieren ben ick verpachtende. Maer wat willick na v wachten die my refuseert, En (soo ick mercke) niet vele op my en sijt achtende. Nochtans sal ick noch wachten. onghecorrompeert Blijft de trouwe, al ist dat den tijt faelgeert. Aldus Demophoon nempt na Phillis uwen keer. Tis beter seer spade dan nemmermeer. Quid precor infelix VVat willick oock veel wenschen O desolate? Tis mueghelijck (sorgick) dat ghy nu bemint Een andere, die edelder is van state. Want my dunct dat ghy gheen Phillis meer en kint. Nochtans was ick (doe ghy soo mistroostich ghesint Wte zee quaemt,) v so minlijck logerende, Ia twas my al willecomme dat v was omtrint. Al dat mijn was, was ick v presenterende, Ia mijn rijck der liefden obedierende Was v niet gheweygert, weert eenen coninc bequame, Dwelck tot den berch Hemus is passerende, En daer Rodope staet en blinct, en Hebrus lofsame Is hier vloeyende, dwelck v al was seer aenghename. Maer nu, en dencty om my, en om mijn lãdouwẽ,, niet Och men mach wel seggen, nergens geen trouwe,, siet. {==11r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hoe moechdy dan my aldus ghehaten,Cui mea virginitas. Hebbick v oock niet gheoffert mijn reynicheyt? Hebbick v niet mijnen suyueren gordel laten Ontgorden? en ghy toont nu dese vileynicheyt? Ick mercke nu wel dat Tisiphone om mijn vercleynicheyt Huylde, by ons inden eersten nacht zijnde. Den ongeluckigen vogel, tot meerder certeynicheyt, Hoordick oock singen, van elcken veracht zijnde. De rasende Alecto, daer met haer cracht zijnde, Dede oock haer tortse voor my vierich layen. Och hoe dicwils heb ick (qualijc bedach sijnde) Op de duynen gheseten, en hebbe laten drayen Mijn oogen lãcx de zee, wat wint datter moch wayẽ Altoos vernemende, tsy noort, suyt, oost,, west. Duer hope en verlangen, de bedructe troost,, vest. VVat scepen dat ick sach van veers comen varen,Et quae cunque procul. Altoos dat ghijt waert met v volck ick waende. Ende dan liep ick v in de zee teghen, de baren Niet ontsiende, maer bleef stoutelijck staende. Vallende, de dienst maechden dit gade slaende, Hebben op gheheuen my de arme verdoofde. Want als ick v niet en sach, was ick als de betraende. En van meyninghe (treckẽde thaer wt mijnẽ hoofde) My te worpene, als van sinnen de beroofde, In de zee: niet achtende eere, oft schande. Want ick v woorden dan niet en gheloofde. En op dat de vloet my sou naer uwen lande Senden op dat ghy muecht mercken met verstande, Dat ick my doot tot v pijne te vercloeckene: Den welcken verdroot leuende my te besoeckene. {==11v==} {>>pagina-aanduiding<<} Saepe venenorum Dicwils ben ick van sinne dat ic my vergeuen,, wille Met eenighe drancken fen ijnlijck. Oft dat ick my met een mes nemen dleuen,, wille, Oft my seluen verworghen: gheen doot so pijnlijck Die ick ontsie, want therte verdwijnlijck Sterft duysent dooden duer v onmanierich, Die my ter schanden bracht hebt, soot is schijnlijck En bedriegelijck ghestolen mijn eere cierich. Dies ick sonder beraet de doot schoffierich Sal gaen aenueerden subijtelijck. En op mijn graf sal ick uwen naem putertierich Perfectelijck doen schrijuen en spijtelijck, Met dese veerskens v eewich verwijtelijck: Demophoon fijn weerdinne ter doot ghebracht heeft, Hy was doorsake, maer haer hant tfeyt ghewracht heeft. Het eynde van de vierde Epistele Ouidij. {==12r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde van Demophoon tot Phyllis. Ende beghint aldus in latijn. Phyllidi Demophoon patria dimittit ab vrbe Et patriam meminit muneris esse tui. DEmophoon tot Phyllis sijn vriendinne,, soete. Sendt de sen brief wt Athenen machtich, Haer ionnende sijn heel lant voor een minne,, groete Als eene die sijn lief dach en nacht is ghedachtich. Denct niet dat mi (den ontrouwen slachtich) Eens anders liefde hier heeft gheinflammeert. Maer nz so voerspoedich, als ghy my oyt warachtich Ghekent hebt, heeft my nu Fortune ghetracteert. Mijn vader, daer ghy tonrechte op murmureert Dat hy mijn liefde van v sou hebben doen wijcken, Heeft eylaes heel gheweest verdestrueert, En was fortselijck gheworpen wt sijn rijcken Van Mnesteus vol gheweldiger practijckẽ Dẽ welckẽ dẽ ouderdõ nu gebrocht heeft in des doots pijne De waerheyt comt altoos, metter tijt te voorschijne. {==12v==} {>>pagina-aanduiding<<} Turpe pati nobis. VVast niet verdrietelijc dat sulc vroõ ridder verheuẽ Verdreuen was wt sijn rijck so deerlijck, Die voortijts so meenich stout feyt heeft bedreuen. Die de vrouwẽ in Amasoniẽ, metter wapenẽ geneerlie Victorio selijck versloech. en dẽ Minotaurũ verueerlic Verwan: dies hy Minos sijne viants dochter wreet, VVas wt liefden te houwelijck begeerlijck. Ick worde hier dagelijcx gestraft hoorende mijn leet, Om dat ick soe lange vertoeft hebbe by v gereet. Te wijle dat ick hebbe (is haer argueren) By mijn liefste Phyllis in minnen heet Verre buyten tslans liggen triumpheren. Heb ick den schoonen tijt laten voerby passeren, So dat si met grooter benautheyt werden verrast, Tyf den kinde (seggense) die sijn ouders laet indẽ last. Forsitã aut nõ dum. Al en haddy tgewelt niet connen wederstaen, Ghy sout õs (seet elck) tprofijtelijcste hebben geraden, Maer het rijck van Tratien was ick meer onderdaen, En bouen al v Phyllis, sonder versmaden. AEtra cranck sijnde met sieckten beladen, Liggende op haer steruen, haer heeft verdroten Dat haer niemant, vã den hueren en quam in staden, En dat haer oogen van den vremden werdẽ gesloten, Dat wort my van iegelijck voor geschooten, Het is warachtich doen ick in liefde verblent Met mijn scepen binnen Tratien heb liggen vloten, Twas al om Demophoon die was absent Dat sy riepen, O Demopoon negligent, Keert naer huys, so ghy te doene sculdich,, sijt, Die hem waerscouwich kent, verduldich,, lijt. {==13r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dan moet ick noch hooren met groot verwijtRespice & exẽplũ VVaerom bemindy Phyllis, tis v een oneere, De liefde die sy tot v draecht, dit bedenckende sijt, Certeyn die is doch cranck en teere, Sy bemint v, maer voerwaer niet so seere Dat sy om uwer liefden wilt ruymen haer lant, Si bidt dat ghy tot haer met snellen keere Sout comen, als een minnaer triumphant, Maer v te volgene is sy luttel ghesint: want Haer rijcken, alsoot blijckt duer desen Verheft sy hooge bouen Athenen playsant, Maer al wort sulckx my verweten, v liefde gepresen Is te diepe in mijn herte geresen, So dat ick dagelicx bidde om wint voerspoedich Liefde en aenmerckt daet, oft raet vroedich. Seer dicwils ben ick hier gedachtich,, nochSaepe abitura tuo. Hoe vriendeiijck dat ick mijn armen slouch Om uwen hals seer wit, en sachtich,, och Als ick van v sou scheyden therte dat louch Als de zee te straf was: wel naer mijn geuouch, VVant dblijuen was vruecht, en tscheyen was pijne Dit selue heb ic (wãt hi ooc geproeft heeft der minnen plouch) Voor mijn vader bekẽt met blijden schijne, VVant v ionste die ghy my tot elcken termijne Bewesen hebt, maeckt my vry, en stout, Dies ghy weerdich sijt bemint te sijne. Daeromme ducht niet, en op my betrout Ghy sult noch seggen hoep ick ongeflout Dat ick ben, een oprecht minnaer soot is gebleken, Int scheyen, int keeren, mercktmen der liefden treken. {==13v==} {>>pagina-aanduiding<<} Et fleui & flente. Als ick van v sou scheyen, hoe sachmen vlieten De tranen neuen mijn wanghen oueruloedich En als ick dan sach, het moeste my verdrieten V oock soo bitterlijck schreyen, altoos weemoedich. VVert my therte, dat ick in liefden duergloedich V verdriet niet en cost aenschouwen Maer om v te troostene was ick my dan spoedich Soo dat ghy my hier duere dicwils hebt behouwen Ten lesten ben ick met v schepen, die ghy vol trouwẽ My ionde, naer Athenen ghecomen Dies men v sach van drucken flouwen Myn scepen hebdy doen versien tot mijnder vromen En waert my behulpich op alle stromen Maer tverlanghen dat socht ghy in alle manieren Als lief moet scheyen, hoortmen lief wõder versierẽ. Ignosce & falso. Ghij verwijt my (ick kent) dat mijn vader oock Ariadne, Minos dochter eens heeft wech geleyt Ende lietse op een eylant sittẽ als een versmader oock Aen haer betoonende een oneerlijck feyt Stilt v van sulck verwijt want voerwaer geseyt Ariadnes liefde en is noch niet geweken Vwt mijns vaders herte, so dickwils als hy spreyt Sijn ooghen na den hemel soo hoortmen hem spreken Ariadne een sterre inder locht. (Aensiende Ariadnes croone. het is gebleken) Och dat was de liefste die ick oyt besief En my toonde soo vierich der minnen treken Maer Bachus verkoos haer voor sijn getrout lief Aldus moeste mijn vader noyt meerder grief Haer verlaten tegen sijnen wille Tis quaet met sijn ouerhoot te leuen in gescille {==14r==} {>>pagina-aanduiding<<} En wilt daerom mijnen vader, oft my niet achtenExemploq́; patris. Voor ontrouwe minnaers, o Phyllis wreet, Niet sonder redene heb ick v laten wachten Sus langhe nae my, dat kent God die alle dinck weet, Teeckenen ghenoech mijnder liefden heet Sullen blijcken, wanneer ghy sult verstaen Al heb ick van v gheweest, langhe, verre, ende breet, Dat ick met niemants liefde noch en ben beuaen Soo ghy sult mercken, als ick sal by v comen saen VVant ghy blijft alleene in mijn herte gheplant. Heeft v oock niemant de weete ghedaen Daer de fame af vliecht ouer alle dlant Hoe dat mijns vaders huys aen elcken cant Is vol lijdens, en beclast met groote turbatie Elck huys, heeft sijn cruys, hoe groote generatie. Coemt v oock niet daghelijcx ter ooren,Nõ laqueos audis. Hoe dat ick hier beweene, en beschreye deerlijck Mijns moeders doot, scandelijck om hooren Was v oock noyt iemãt van mijnẽ broeder vercleerlijc Die oock besuert heeft een doot verueerlijck En is onder de peerden gheuallen subijt, Die verbaest liepen en zeer ghebeerlijck Ontrent den zee kant ons een eeuwich verwijt, Maer al heb ick veel oorsaken nu ter tijt, Dat ick niet en can comen soo ghy muecht beuroeyen, Ick en soecke geen excusatie: een weynich respijt Begeere ick maer, ick sal my haest spoeyen, Maer eerst moet ick (of men soude my verfoeyen Ia en achten seer cleene van weerden) Mijnen vader eerlijck hier doen ter eerden. {==14v==} {>>pagina-aanduiding<<} Da spatiũ veniãq́; peto. Hebbic v te langhe ghetoeft, willet my vergheuen, En wijtet gheensins mijnder ontrouwen, V landt hebbick bouen alle landen verheuen Daer ick met v wil vredelijck huyshouwen, VVant sint dat Troyen, ick moet v ontfouwen Is ghedestrueert, en hadde ick noyt vrede Dan alleene in Tratien binnen uwer landouwen Daer ick vruecht ghebruyckt hebbe met soetichede De landen van Cecropia, en de machtighe stede Van Athenen my luttel behaghen Mijns vaders tegenspoet, en daer toe mede Mijns moeders misual, weert om beclaghen En sal my hier houwen, noch vrienden oft maghen Met v soo wil ick leuen, en steruen. VVant lief, by lief, gheen soeter conseruen. Quod si Phoebeam. Maer oft ick na Troyen weder moest reysen Als ick v ghetrout hadde wilt hier op achten En daer thien iaer blijuen, wat soudy dan peysen Qualijck soudy Penelope connen slachten Die haren man soe menighe nachten Deruen moeste soo men hoort vertellen En ionckers, en heeren die men na haer sach wachten Cost si practijkelijck afsetten en wtstellen. Ghy schrijft oock soo ick in uwen brief can spellen Dat ghy sorcht, dat de ionckers van Tratien V sullen verachten en blamelijck quellen, En oock niet begheeren tot geender spatien Te houwelijcke, dit sijn v arguatien O Phyllis soudy oock een ander connen trouwen,, dan Ist mueghelijck dat liefde soo haest vercouwen,, can. {==15r==} {>>pagina-aanduiding<<} Och hoe soudy v tfeyt schamen als ghy saecht comen,O tibi quantus erit facti rubor. Mijn seylen van verre dan wt der zee aldaer Therte sou v schueren, O Demophoon vol vromen Suldy segghen was noch een ghetrouwe minnaer, V clachten die ghy nu doet openbaer Soudy dan verfoeyen met bitteren weenen Och Demophoon comt, niet ontsiende tempeest swaer Duer storm en wint om mijn liefde reene De schult soudy dan gheuen v seluen alleene, De trouwe soudy dan selue hebben ghebroken Daer ghy nu voor sorcht soo ick meene, Maer lieuer blijfdi volstandich soot is voorsproken Want waer mijn liefde wt v herte ghedoken Duysent dooden soude ick lijen in mijn herte, Als lief, lief begheeft, gheen meerder smerte. Ghy dreycht v seluen met diuersche doots pijnenQuos tibi me misemĩ Laet sulcke stoutheyt aen v niet blijcken, God moet v daer afghesparen, tot alle termijnen Sulcke sinnen biddick moeten van v wijcken, VVant v doot, sou my oock doen beswijcken, Ghy en hebt oock gheen redene daer toe voerwaer Dat ghi mi by een ontrouwe minnaer wilt gelijcken, Ick en volghe mijnen vader niet in boosheyt naer, Ariadne sal oock wel excuseren claer Mijnen vader, noyt ontrouwich beuonden, Desen brief sende ick vuere o Phyllis eerbaer Ick sal na volghen hinnen corten stonden, Een duechdelijck werck (na mijn eerst vermonden) Hout my noch hier dit is de oorsake Nochtans dach en nacht ick na v hake. Hier eyndt die derde Epistele. {==15v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese Epistele. ALs de Grieckẽ na Troyen ghetrocken waren, die steden die rontomme Troyen laghen sij aldereerst destrueerden: so hadde Achilles twee oft drij steden in genomen ende hy quam in de stadt vã Lymersse, ende daer nam hy twee ionghe dochters van der stadt, deene hiet Crysis, dander hiet Briseis ende Briseis: hielt hy voor hẽ seluen, eñ dander gaf hy Agamemnon, de welcke Agamemnon moeste wederom restitueren, dies hy Achilles Briseis ontwelchde, waerom Achilles so verstoort was, dat hy hem der orloghen niet meer moeyen en woude, noch duer bidden oft smeecken en was hy gheensins om te settene: noch hy en woude Briseis niet wederõ hebben al wertse hem weder ghepresenteert. Ia en Agamemnon begheerde hem noch oock giften daer en bouen te scenckene. Hier om schrijft Briseis hem desen brief sijnde noch by Agamemnon, ende hadde lieuer by Achilles gheweest, beclagende, haer van sijn groote gramschappe. {==16r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Briseis schrijft tot Achilles. Ende begint aldus in latijn. Quam legis, à rapta Briseide, littera venit, Vix bene barbarica Graeca notata manu. VAn Briseis, die v Achilles ontnomẽ is, Comt desen brief, nau wel int Griecxse ghescrheuen. Van een slechte barbarisse, die vol onuromen is. Al is hy ghecladt, willet den tranen vergheuen. Die ick met luyder stemmen, met suchten, met beuen, Int schrijuen ghestort hebbe, so ghy sult mercken. En al beclage ick my ws, mijn heere verheuen, VVilt v niet belgen, liefde moet wercken. En dat ick oock onder Agamemnons vlercken So rasch gheleuert ben, en so subijtelijck Ghebracht oock binnen sijne percken, Laet v niet duncken dat ick v dat ben verwijtelijck. Maer doorsake mijns schrijuens wat spijtelijck, Syde ghye, o Achilles certeynlijck. Die eẽ vrouwe onteert hebt, en veracht nu vileynlijc. {==16v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nã simul Eurybates. Als Agamemnons dienaers om my quamen,, daer Ick werde haer geleuert (soe ghy weet) terstont snel. Sy sagẽ op malcanderẽ, ghi muecht v wel scamẽ,, claer Haer verwonderende, duer wat cause oft gront,, fel Ons liefde so slap was: ghy haddet goet ront,, wel Muegen beletten het subijt vertrecken. Twas my een pijne, want mi en weert nz geiont,, snel Eenige cuskens v te biene. dies ick tot alle plecken VVas tranẽ stortende, mijn haer sachmẽ mi wttreckẽ. En ick liet my duncken dat ick anderweruen VVeder wert genomen met spotten en gecken. Och dickwils ben ick van sinne om van deser eruen Heymelijck te vliene: want dleuen is hier steruen. Maer ick worde omringelt van iegelijck met hoopen. Een hase onder veel honden cant qualijck ontloopen. Sed data sum quia dãda fui- Maer mi dũct dat ic wech gehaelt bẽ met rechte,, vry VVant ick hebbe geweest so lange van v zije, En luttel siedy na my omme, als de slechte,, ghy. Slap en traech sydy om v amye. Patroclus doen ick hier quam sprack als de vrye, En heymelijck my toeluysterde in mijn ooren, VVat wildy screyen (Briseis) weest niet onblye. Vwen Achilles sal haest dit hof comen verstooren. Maer luttel ghy v spoeyt, slachtende den dooren, Ia en dat meer is, selue rebelleerdy Als een opinaet, naer niemant en wildy hooren. En teghen mijn wedercomste, oppugneerdy. My, die v weder geiont wort, refuseerdy. Noyt minnaer alsulc gramscap en baerde, fijn,, Een amoreus ruyter, en mach niet so wreet vã aerde,, sijn. {==17r==} {>>pagina-aanduiding<<} Aiax, Phoenix, en Vlysses, als legatenVenerunt ad te. Quamen tot v, als wyse verstanden, Seggende dat hy my weer sou verlaten, En v weer leueren in uwen handen, V biddende seere, en giften en panden Presenterende, die men Agamemnon scincken sach: Twintich vergulden potten, tfy v der scanden, Darmen de conste so wel als tgout aen clincken sach. Tien talenten gouts men v noch toe drincken sach, En twelf vrome geweldige peerden. Noch drije maechden, wiens scoonheyt men blincken sach, VVt Lesbo gehaelt mochty ooc aenuerden, Hier me sou ick met grooter weerden Tuys gecomen hebben als v gesellinne,, fris Maer geẽ meerder haet, dã als verslapt de minne,, is, Ghy selue behoorde met giften en gauen,, nuSi tibi ab Atrida. My te lossene, en weder te halene. Maer luttel heeft men sien loopen, oft drauen,, v. Ghy behoort Agamemnon sonder te dralene Selue om v liefste weer aen te talene. Dat hy nu doet, syde ghy grootelijck Selue schuldich te doene sonder falene. VVaer me doch heb ic verdiẽt dat ic dus verstootelijc Van v ben Achilles? v liefde miniootelijck VVerwaerts is die so haest van my geweken? Och sal de wreede Fortune blootelijck My onsalige aldus deerlijck versteken? Salder geen secours comen met soete treken? Soe blijue ick verlaten van elcken ick meene Een ongeluck (seytmen) comt selden alleene. {==17v==} {>>pagina-aanduiding<<} Diruta Marte. Lyrnersses vesten hebbick sien bederuen,, moeten Duer v crijgelijck ghebruyck mijn stadt en mueren. Mijn drij broeders sach ick naer Plutoos eruẽ,, wroetẽ Verslegen duer v fortselijcke cueren. Hoe bloedich moest oock Minetes mijn man besuerẽ, En creech (al was hy machtich) de doot te loone Al dit verlies, en weertste creatueren, VVerden versoent alleene met uwen persoone. V edelheyt, vroomheyt, met claren betoone, Heeft man, broeders, en al doen vergeten. Och met wat stercker eet, met wat woorden schoone Hebdy my verleyt, en met wat ionstich vermeten. En nu veracht ghy my, twort my wel verweten Ia met giften, en met der talenten somme. Scat en goet maect nochtans alle dinck willecomme. Quin etiam. De fame is hier alomme verbreyt,, wijt Dat ghy subitelijck wilt naer Griecken keeren Och dies dminnẽde herte (dwelc inwẽdich screyt),, lijt Verdriet, weedom en hinderlijck verseeren. Och suldy so nu, o ridder vol oneeren, My desolate, so scandelijck zijn begheuende? VVie sal dan mijnder herten gheschuerde weeren Vermorwen? allendich sal ick blijuen sneuende. Lieuer wensche ick dat my moet al leuende Deerde verslinden met versteeninghe: Oft Iuppiter met sijnen blixem al beuende, Dan my ghebueren sou sulcke vercleeninge. Dats dat ghy na huys, (dwelck is v meeninghe) Reysen sout, my hier latende als de flauwe. Lief sonder troost wort de weerelt te nauwe. {==18r==} {>>pagina-aanduiding<<} Als ommers uwen sin soo is geneghenSi tibi iã reditusq́; placẽt. Naer huys te keerene, mach smeecken baten niet? Ick en sal niet seer lastich uwen schepe verweghen, VVilt doch v Briseis achter laeten niet, Als v bruyt en sal ick my saten niet, Maer als een geuanghen my verneren. En v soe volghen: voor geenen staten niet En sal ick my als v lief presenteren, Maer als een arme slaue v obedieren, En nacht en dach tuwen dienste my pooghen, Met mijn handen sal ick de wolle verweren. De playsanste binnen Griecken sal ick ghedogen Dat ghy sult trouwen, en om een verhooghen Die ws mach weerdich tot elcken stonde sijn. Die een anders duecht benijt, moet arch vã grõde sijn. Ick sal als v dienstbode ootmoedich,, vryNos humiles famulaeq́ue tuae. Spinnen en nayen met diligentie, Maer ick begeere dat v wijf dã niet te onuroedich,, sy My tracterende met cracht oft violentie. En van ons beyder liefde in haer presentie (Ia dat ick soo dicwils naer v behaghen In uwen arm geleghen heb) maect cleyne mentie, Dwelck sy ducht ick sou wreken by vlaghen. Nochtans om v sal ick veel verdraghen. Ist dat ghy my niet achter en laet versmadich. Och daer ick seer voor sorge, nachten en daghen. O Achilles, weest mijns doch genadich, Compt tot Agamemnon, weest v beradich, In hem is leet wesen, heel Griecken valt v te voete. Berou en ootmoet, is der gramscappen boete. {==18v==} {>>pagina-aanduiding<<} Vinee animos irãq́; tuam. Ghy die de vianden condt bedwinghen,, crachtich, Condy v felle gramschap niet bestieren? VVaerõ laet ghy Hector aldus bespringen,, machtich Den Griecxsen leegere, met stouten manieren? Trecket tharnas weer ane, wilt my weder forieren. VVant sonder v men qualijc can Troyen gecrincken, Sydy tot gramschap verwect duer mijn scoffieren, Duer mijn ootmoet laet weder uwen peys blincken, Heb ic v druc geoffert, laet my v ooc vruecht schinckẽ Achtet voor geen oneere dat een vrouwẽ personagie Can een mans euel en moet doen sincken. Meleager wert verwect tot coragie Duer sijns wijfs verbidden, en wrocht noch ragie, Die eerst weygherde hulpe om een verstercken. Eens vrouwen gebet can somtijts wonder wercken. Sola virum flexit. Sy cost haren man vermorwen alleene,, vroet, Haer clachtich ghebet quam tot perfectie. Maer mijn woorden eylaes tot gheene,, spoet En connen omsetten v wreede complexie. Niet dat ick my met vaste electie Als v ghetrout wijf achte oft schrijue, Als een dienstmaecht (kennick) onder v protectie Hebbick maer gheschuylt met ziele met lijue. Al wast dat eens sommige met hueschen motijue My vrouwe hieten, cleyn nu van haue, Ick antwoorde, stilt v van dien bedrijue, Ick en ben maer eylaes Achilles slaue, Die om sijnen oorboor loope en draue. Als v vrouwe wil ick niet gheexalteert,, worden. VVant die hem verheft die sal verneert,, worden. {==19r==} {>>pagina-aanduiding<<} Soo waer, als met Libytinas droeflijcke,, cleerenPer tamẽ ofsa viri. Mijn man nu rust, daer ick noch voer beuen,, moet: So waer, als mijn broeders, als behoeflijcke,, heeren Voor haer lant streden, en zijn ghebleuen,, vroet. So waer als ghy dickwils my beneuen,, soet Gheleghen hebt, als minlijck lief bequame: Soo waer, als God ons noch bey leuen,, doet, En heeft Agamemnon mijnen lichame Noyt bekent, oft met eenighe blame My ghehindert, ick derft v wel belijen, Maer ghye, sonder my, o oneersame Hebt luttel ghestaect v vruecht, en verblijen, Nu met snaerspel, dan met eender vremder amijen Den tijt ouerbrengende, eñ spreect een out vermaen, Soo schoone roosen sietmen wassen als vergaen. Mẽ vraecht hier, waerom dat ghy v mijt te vechtene,Et si quis quęrat En waer dat bleuen is v vrome coragie, Ic antwoorde, tis periculoos den standaert te rechtene, Achilles is nu lieuer een Venns pagie, Tis veel vrijer int bedde met een schoon imagie Te liggene, tis soeter te hooren clinckende Orpheus snaren, dan om een cleyn gagie Ongherust int harnas te rijen al blinckende, Den helm is den crans te seere crinckende, De lance is te moyelijck tot allen termijnen: Maer onlancx waerdi v bat bedinckende Ende den crijch docht v loflijcker schijnen Dan rust en vre: doen sachmen v pijnen Om eere, altoos, en prijs te verweruene. En dacht, tis loflijck int harnas te steruene. {==19v==} {>>pagina-aanduiding<<} An tan tũ dũ. Als ghy my scoffierde, en quaemt met ghewelt,, aen, Doen waerdy den crijchs handel wel lauderende. Is met mijn lant uwen moet alree soe gheuelt,, saen? God hoep ick sal sulcx zijn refuserende. Ghy moet noch Hectorem zijn persequerende En met een lance bloedich zijn herte duerwonden, Die die Griecken seer stoutelijck nu is minerende. O ghy Griecken, twaer goet, dat ick waer ghesonden Als een legaet aen Achilles, met cussende monden Sal ick hem wel verbidden, en wt cracht der minnen, Ick sal hem beter dan Vlysses vol faconden Oft dan Phoenix, oft Aiax, hoep ick verwinnen: Ia als sinen hals mijn armkens saechte sal bekinnen, Sijn stuer ooghen selen clarẽ, duer mijn gesichtẽ,, soet. Liefs presentie, liefs wreetheyt swichten,, doet. Nunc quoq;. Maer v so bidde ick oock, doet dat ghy sculdich,, zijt. (Vwen sone sal geluckighe voerspoet ghebueren) Siet ghy nae v Briseis, om haer sorchuuldich,, zijt, Laet haer niet langher (o hertbarich van natueren) Duer v absentie aldus in dolueren. Oft is dat v liefde verslapt is, die my sal dwinghen, Sonder v te leuene, comt met stoute cueren, En doet my lieuer steruen sonder verlinghen: Maer aldus doende, ghy dwerck wel sult volbringen: VVant ghedaente, vleesch, en bloet my al begeuen: Maer hope alleene can noch wat crachten minghen, Sonder welcke ick blijue in tdootlijck sneuen, En doorsake des doots woort v dan toe ghescreuen, Een wreet ruyter salmen v daer duere noemen, Oneerlijck is hij die hem vrouwen derf beroemen. {==20r==} {>>pagina-aanduiding<<} VVaerom dwingdy my aldus met v smerte,, heet?Cur aũt iubeas. Comt lieuer Achilles, en sijt v spoedich, En met uwen sweerde duerstoot mijn herte,, wreet: Liuer my dan Agamemnon onuroedich. Maer beter ist dat ghy mijns leuẽs oock sijt behoedich. Heb dy uwen vyant gespaert, spaert v vriendinne. En comt naer Troyen, quest daer bloedich Der vyanden herten, met wreeden sinne, Baert daer v gramschappe, de crijch heuet inne. Maer wilt uwen toren van de liefste keeren, Die begeert te wesene noch v gesellinne, Hier mede blijft gesont mijdt v der oneeren, En helpt Briseis wt haer verseeren, VVeer ghy hier blyuen oft wech vlien,, wilt, V schamel dienst maecht doch altoos onbien,, wilt. Hier eyndt dese Epistele van Ouidius. {==20v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde die Achilles schrijft tot Briseis, Ghemaect door den Translatuer. AL was uwen brief qualijck int Griexsche ghespelt, Den verstandighen is haest ghenoech gheseyt: En dat ghy mij ghenomen sijt met ghewelt En teghen mijnen danck waert wech gheleyt: Daer aen heeft Agamemnon een onedel feyt Ia en een oneerlijck stuck bedreuen. Noch ten anderen, uwen brief verbreyt Die ghy soo spijtich tot my hebt gheschreuen Dat ick doorsake van dien ben: ick moet v vergheuen VVant een mistroostighe vrouwe alzoo ghy sijt, Hoe verstandich, oft hoe wijs verheuen En beuroeyt niet, oft sy quaet, oft goet belijt: Maer dat ghy my ontbiet met scimpich verwijt Dat ic v vileynlijc veracht hebbe, dies moet ic my stoo rẽ Een ghetrouwe minnaer, noode sulck leet wilt hooren. {==21r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dat ick v trouwelijck bemint hebbe is gebleken wel, Want om uwer liefden wille was ick soo belaeyen Dat ick Agamemnon therte sou hebben duerstekẽ fel Hadde Pallas my sulcx niet belet, en ontraeyen. Daerom en segt doch van gheen versmaeyen VVant ick v met vierigher herten heb bemint.Homerus 1. Iliados. Duer Pallas raet hebbick my laten paeyen, Hy is wijs die in als hem seluen kint En die het eynde te vueren versint. Den Griexschen leeghere sal ick om v verlaten, Troyen en sal van my niet worden gheschint Daerom ghetroost v, al blijfdi van my verwaten. V weenen en schreyen, sal luttel baten Al ist dat ghy daerom van rouwen smelt, Dwaes is hy die sijn herte, te seere op vrouwen stelt. Niet dat ick v schoonheyt verachten wille En v manieren, en v eerbaer wesen: Maer meendi dat ick daerom dẽ gecken slachten wille En my sou laten versotten duer desen. Ghelijck Hercules, sterck als een God ghepresen Die hem van Omphale soo liet verdoouen Dat hy haer spillen haspelde, soo wy lesen. Ick en sal my tverstant oock soo niet latẽ beroouen Of gheen vrouwen soo seere beminnen of gheloouen, Dat ick daerom mijn lant, of steden sou latẽ bederuenFoelix quẽ faciũt aliena pericula cautum. En laten vernielen, bemdt, bosch, coren, en scoouen Ghelijck Paris die om Helenas verweruen In laste nu brengt sijn vaderlijcke eruen, Ist niet wel redene dat ick my hier voor wachte Die hem aen een ander spiegelt, spiegelt hem sachte. {==21v==} {>>pagina-aanduiding<<} Homerus 1. Iliados. Aiax, Phoenix, en Vlysses, sijn ghecomen Tot my (ick kent) en als Legaten ghesonden: Om v (die my soo fort selijck waert ontnomen) VVeder te leueren dit was haer vermonden, Ia met bidden, en smeeken, en menichte van ponden Daer toe presenterende, en ghiften excellent Daer present meer andere by stonden, Om dat ick mijn vromicheyt die wel was bekent Op den Troianen als een ruyter diligent Betoonen soude met stoute daden. Maer meendy dat ick ben in liefden soo verblent Als hy van v hadde sijns lusts versaden Dat ick v dan wederom (wie sou my dat raden) Ontfanghen souwe, dunckt v dat alsulcx wel betaẽt, Soo waer ick weert een poppen ruyter ghenaemt. Daer toe ben ick te edel certeyn gheboren, VVant mijn moeder Thetis soo ieghelijck wel weet Is vander Goden gheslachte, en ghecoren Voor een Godinne der zee die wijt is en breet. Soudick soo ghewillich dan sijn bereet Om ghiften, om gauen v weder te ontfaen, En hem vergheuen alsulck spijtich leet Als hy my soo scampelijck heeft ghedaen? O, neen ick, stilt v van alsulck vermaen De edelheyt is daer toe te fier van moede: Op sijn ghiften en wou ick oock mijn ooghen niet slaen VVant ick rijck ghenoech ben van goede, Ia en daer toe te edel van bloede VVant al de weerelt sou met my spotten dan, Gelt en ghiften den dwasen versotten can {==22r==} {>>pagina-aanduiding<<} Niet dat ick op v, die mijn vriendinne,, was, Verstoort ben, ick neme Venus toorconden, Of dat soo haest verslapt de minne,, was, Alsoo ghy in uwen brief dort vermonden Maer dmeeste verweget dminste tot alle stonden, Al hebbick v bemint als een edel ridder plach: VVy en sijn daerom aen malcanderen niet ghebonden In Griecken isser noch meer die nacht en dach Na my haken, en maeckten groot hantgheslach Als ick herwaert na Troyen moeste comen. Daerom edel vrouwe laet staen v groot gheclach Duer de liefde en sal ick my niet laten onturomen, Van twee quade moet altoos tbeste sijn ghenomen, De wijse in als mate en regele verkiesen doet, Te seer vierich minnen, goet en eere verliesen doet. Mijn vromicheyt en mijnen ridderlijcken aert En can Agamemnons hoomoedicheyt niet vergeten Die hy soo fortselijck aen my beeft ghebaert. Ia v, die ick duer mijn vroomheyt, soo elc mach wetẽ, VVel verdient hebbe, ick derfs my vermeten, Heeft hy van my doen halen met stout bestaen, Dwelck Thetis mijn moedere wel heeft ghespeten En oock haer ghecost heeft menighen traen, Ia dat den hemel, duer dit vermaen In rueren gheweest is, dat is waerachtich, Na dat sy Iuppiter haer clachte heeft ghedaen,Est virtus placidis abstinuisse bonis. Daerom o Briseis quelt v niet te onsachtich Denckt als ick doe, met sinnen voordachtich, Tis een groote gratie, die inder minnen grief leeft Te vergetene het gene dat hy lief heeft. {==22v==} {>>pagina-aanduiding<<} Men moet voordachticheyt in als ghebruycken, Men mach niet te seere wilt dit versinnen Laten verwortelen Venus amoreuse struycken, Noch oock ons niet te seere laten verwinnen Van Cupido, soo salmen tvier der minnen Soetelijck blusschen, en met minder pijne. Daerom o Briseis, tis een dwaselijck beginnen, Dat ghy soo vierich alsoot blijckt ten fijne Aen my schrijuende sijt naer Venus doctrijne, Daer ghy wel weet, al sijdy een bloeme chierich, Dat ick mijn sinnen sonder gheueyst te sijne, Van v ghetrocken hebbe, om tspijt schoffierich Dat my betoont is, hierom weest niet vierich Blust uwen brant secreet en stille, Tis quaet iemanden liefhebben teghen sijnen wille. Neemt uwen spieghele aen Oenone claerlijck Die duer Paris liefde was vierich ontsteken. En aen Dido die men openbaerlijck Soo rasen sach met wtsinnighe treken Duer Eneas liefde, dat haer herte docht breken Dies fy haer seluen met sijnen sweerde Dleuen benam, soot is ghebleken. Men vint wel meer ridders groot van weerde Daer rijter soo veel met Agamemnon te peerde Vroom van herten en edel van bloeye Die v beminnen sullen, reyn vrouwelijcke gheerde Als v Agamemnon wil verstooten als die onuroye Hier duer suldi mijns noch, soo ick vermoye VVel vergeten, en oock in Venus tente blijuen dan VVant deen vier dickwils dander verdrijuen can. {==23r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy segt dat ick mijn gramschap als de coene Op de Troyanẽ sou baren, en doẽ dẽ Grieckẽ assistẽtie, Agamemnon en heeft mijns niet van doene, Dwelck hy ghesproken heeft in presentie Van alle Capeteynen: daerom is mijn intentie Dat ick terstont na Griecken sal keeren. Ghy laet v ooc duncken soo uwen brief maeckt mentie Dat ick alle solaes hantere om vruechs vermeeren. Certeyn soo waerick weert gheacht vol oneeren, VVant een die verweckt is tot nijdighen thoren Als ick, soot kenlijck is al den Griexschen Heeren, Hoe sou sijn herte connen vruecht orboren. Ia of na een andere amye sporen En daer me triumpheren daghen en nachten, Een ongherust herte en can gheen vruecht verpachtẽ. Na huys te treckene is mijn propoost Ick segghe v adieu wt ionstigher minnen, Anders en hebdy noch ter tijt van my geenen troost Maer alle vren veranderen wel tsmenschen sinnen Dies de hope (ick kent) doet somtijts troost ghewinnẽ Die v oock conforteert, als een amoruese kerssouwe En v dolorues herte somtijts vertroost van binnen Niet dat ghy daerom (merct wat ic v waerschouwe) V op my verlaten muecht die Agamemnons vrouwe En lief sijt, hooghe in state gheseten. Dies ick trecke na de Griexsche landouwe En v teghen mijnen wille moet vergeten, VVant twaer certeyn een dwaes vermeten Dat ick duer der minnen treken Teghen mijn ouerhoot sou willen steken. Finis. {==23v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolgende Epistele. THeseus de sone van AEgeus, doẽ hi den Minotaurum gedoodt hadde duer hulpe van Ariadne Minos dochter, dies Theseus haer vastelijc gheloefde te trouwen, ende heeft haer met hem gheleyt en haer suster Phedra oock. Maer daerna heeft hy Ariadne op een eylant laten sitten, ende is heymelijc gaen strijcken met Phedra haer sustere de welcke hy troude. De welcke Phedra de wijle dat Theseus wt den lande was, verliefde op Hypoliten, die Theseus haer mans bastaert sone was, daer moeder af was die coninginne van Amasonien, welcke Hypolitus was eẽ schoon ionck man, maer hy en was niet genegen tot eenige vrouwen oft tot wellustẽ, dan alleene hy in weycheyt genuchte hadde eñ in tvelt te sijne. Dies Phedra siende dat hy altijt int velt was en hem selden spreken mochte, so screef sy hem desen brief, om hem tot haer liefde te treckene, niet aensiende dat sy was de huysvrouwe van sijnen vadere. Hier wt machmen mercken dat de rasende liefde eere noch schande en aensiet. {==24r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Phedra schrijft tot Hypolitus. Ende beghint aldus in latijn. Qua, nisi tu dederis, caritura est ipsa salutem, Mittit Amazonio Cressa puella viro. HYpolito wensch ick gesontheyt die my faelgeert,, nu. My Phedra, die sta tot uwer ghenadẽ, Desen brief te lesene v doch verneert,, nu, Van eerst tot leste: weest niet beladen, Het lesen en sal v hinderen oft schaden: Ghy sulter ommers iet inne (hoepick) beuinden Dat v ghenoeghen sal sonder versmaden. Duer brieuen, welcke men ouer zee mach sinden, Canmen secretelijck alle saken ontbinden, De vianden wel deen danders brieuen Te lesene vrijelijck huer onderwinden. Dickwils heb ick ghedreycht mijn smertelijck grieuen, Mondelijck te verclarene, en mijn belieuen, Maer tonghe en stemme my besweken,, dan, Liefde die bloo is, qualijck den sin wtspreken,, can. {==24v==} {>>pagina-aanduiding<<} Qua licet. Schaemte en liefde, tsamen ghemingt zijn, Het ghene dat my schaemte te seggene ontriet, Liefde my nu te schrijuene dwingt fijn. Onwijs is hy die van het ghene vliet, Dat Cupido God der minnen ghebiet: VVant hy inden hemel oock is regerende. Hy was deerste die my beanxste met verdriet, Dit te schrijuene was instruerende, Hopende dat ick sou daer duer zijn triumpherende. Och oft hy v herte tot mywaers waer stierende, Ghelijck hy mijn sinnen tuwaerts is inflammerende. Niet dat ick duer boosheyt ben schoffierende Mijn mans ontrouwe, v obedierende. Sulcke fame en sal ick achterlaten niet. Maer de suuer Venus toont cracht, wie sal haer hatẽ siet. Venit amor graui9. Hoe sy spadere comt, hoe sy is te pijnlijcker. Och, te verdrietelijcker my nu dleuen wort. Hoe heymelijcker wonde, hoe te verdwijnlijcker. En gelijck tpeert van sijn wey ghedreuen wort, En tswaer gareel aen den hals ghegeuen wort. So oock my (die van Thesea moet vervremden) En grieflijck iock toegheschreuen wort Van Venus en Cupido die tsamen stemden, En onlancx my met haer soeticheyt hemden: Dwelck my lastich valt om verdragen. Tis quaet te dwingene den ongetemden. Der ioncheyt sulcken consten gemeenlijck behagen. Liefde die buyten tijts comt geen arger plagen. Groote henxsten leertmen met scanden ploegen. Oude honden haer qualijck in handen voegen. {==25r==} {>>pagina-aanduiding<<} Neemt den eerstẽ offer, mijnder eerlijcker famen ghyTu noua seruatae. Die ick tot noch toe voer v hebbe gespaert. Pluct van den vollen boom sonder schamen vry, Den appel die v lust, een roose voor v bewaert. Anueert nu stoutelijck, al sydy ionck geiaert. Sulcx Thesea uwen vader oock eens geiont is. Tis beter dat mijn liefde haer cracht aen v baert. Dan aen den genen die inder trouwen verbont is. Al mocht Iuppiter, die schoone in Iunoos gront is, My gebueren, noch soudick verheffen Hypoliten, duer wien mijn herte gewont is. Vwen edelen aert die het wilt can treffen, Iagen, en vliegen, met constich beseffen, En sulcke daden, in my duer v hantieren rijsen, Liefs herte moet altoos liefs manieren prijsen. Met Diana ick my nu ter iachten spoeye,Iam mihi prima. Der honden gesnor wort my een speculatie: Nae vogels te schietene ick my met crachten moeye, Int gras te rustene is ooc dan mijn delectatie. Te rijdene, te rotsene, wort my een iubilatie. Men siet my (als die Bacchus vieren) somtijts int velt rasen. Faunus hoornen doe ick beuen (my een recreatie) Als ick met die trompe stoutelijck gae blasen En doe dan loopen conijnen en hasen, En mijn liefde dan coragiuselijck Gloeyt iuwendiger duer sulcke solasen, Och ick en weet waerom Venns opinieuselijck Al mijn geslachte aldus odieuselijck Met haren sone aentast gemeene. Tschijnt dat sy tol begeert van elck eene. {==25v==} {>>pagina-aanduiding<<} Iuppiter Europam Iuppiter (hẽ inde gedaente vanden stier verkeerende) Beminde Europam mijn grootmoeder cierich. Daer na mijn moeder Pasiphae (haer onteerende) VVas oock onstelt duer vremde liefde vierich, Dies sy den Minotaurum baerde ongemanierich. Mijn suster Ariadne na Theseus hakende, Sy en was niet versaecht om haren broeder gierich Te bedriegene. hier duere ben ick smakende (Mijn gslachte oock niet versakende) Dat ick genegen sy totter liefden gehuldich. Phedra vvas Minos dochter En gelijc Ariadne was in minnen blakende, Naer Thesea uwen vadere sorchuuldich: Tsgelijcx ben ick tot v onsteken onuerduldich. Van Minos geslachte, tot een memorie, Crijcht Theseus huys nu dubbel victorie. Tempore quo. Hadde deerde van Athenẽ my eerst verslondẽ,, snellic Eer ick in Eleusis stadt quam (o druckige huere) VVant doẽ werdick terstõt geraect met wondẽ,, fellijc Duer v schoonheyt, en v hayr bloemich van coluere, V fier gesichte, een mannelijcke figuere Is presenterẽde: v sinnẽ duer wijsheyt geregiert zijn. Al seggen sommige, dat stuer is v natuere, V vromicheyt (dunct my) daer duer gemaniert sijn, Tfy de gefellen die als een bruyt verciert sijn, En gepalleert, tmoet my mishagen. V schoonheden duer geen consten verciert zijn. Nature die can v sulcx toedragen. Geen swaerheyt en hoortmen uwen mont gewagen. Men siet v niet onhebbelijck gaen loopen, oft drauen. Huessche manieren zijn goddelijcke gauen. {==26r==} {>>pagina-aanduiding<<} Te peerde ghy oock als een triumphant,, rijt,Siue fe rocis equi. Hoe straf, ghy dwinget wel met gemake te gane. Met de lance oock ghy een diamant,, sijt, Elcken te bouen gaende in de bane. Al wat ghy te handen trect met cloecken bestane Is een vruecht mijnen oogen, auont en noene. Dies op mijn liefde pijnt doch acht te slane, En handelt my saechtelijck als een minnaer coene. Is in v eenige strafheyt met fellen opinione, Bruyct die in de bosschen aen de wilde swijnen, En baert v ionste aen my: so plagen te doene Alle amoruese van edelder mijnen. VVat vruecht ist altijt met grooter pijnenDiana Goddinne der iacht. Dianam te volgene niet weert om te louene. En Venus te ontreckene haer soete prouene. Nemmermeer ruste, dat is onuolheerdich,Quod caret alterna Men moet somtijts den boge ontspannen by vlaghen. Wilt v met Venus wat verpoosen, ghi sijt huers weer dich, Cephalus die excellent was int vliegẽ en iagẽ, Men sach hem van Aurora vrijlijck niet versagen Al was sy (peyst hier op) Tithonus vrouwe. Adonis die inde weyicheyt oock hadde behagen, Hy en refuseerde Venus niet de kersouwe, Hy bleef haer gedienstich en getrouwe. Meleager Athalantha oock niet en verachte Haer scinckẽde in teekẽ der liefdẽ, weert bouẽ dẽ gouwe Thoot van een wilt verckẽ: liefde was diet wrachte. Spigelt v al hier aen met edelen gedachte, Al sydy een weychsman, ooc Venus voeren,, acht VVeycheyt sonder amoruesheyt den boeren,, slacht. {==26v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ipsa comes veniam. Ick sal by v comen als v gesellinne goet, Niet ontsiende steenrootsen oft wilde dieren: Maer met v wil ick als v vrindinne soet Leuen en steruen in alle manieren, In Isthmon sullen wij ons wel forieren Besloten met twee stercke stromen wijt. VVs grootvaders lant dat sullen wij wel regieren, En de stadt Troezen bewoonen, die ick nu ter tijt Bouen mijn lãt vercorẽ heb: ducht voor geenen strijt: Theseus v vader sal noch lange absent By Perithoum sinen vriẽt wesen (my tot eenen spijt) VVant Perithoum (soo hy oyt is gewent) Verheft hy bouen v, en my, als een vrient excellent. Noch sijnder meerder sakẽ daer ic hem om hatẽ moet. Ontrouwe daet trouwe verlaten doet. Ossa mei fratris claua. Metter cudsen vermoorde hy minẽ broeder deerlijck. Mijn sustere hy ooc ghelatẽ den beestẽ int velt heeft. De coninginne van Amasonien v moeder cleerlijck Hy oock gehaelt met foortse en gewelt heeft, Die hy doode en nz ẽ troude. sijn valsheyt hẽ gequelt heeft Om dat ghi (v benijende sijn landen en rijckẽ) Sout bastaert blyuen, soo hy my vertelt heeft. V twee broeders hebbẽ oock hem moeten wycken (Die ick gebaert hebbe) duer sijn practijcken Niet duer mijnen raet, wilt dit beuroeyen. O schoone Hypolite, noyt uwer gelijcken, VVe den genen die met sulck verfoeyen V sou letten oft hinderen, diemen siet groyen Duechdelijck, iuechdelijck, duer sulck bedencken, Die God sparen wilt, wie sal hem crencken? {==27r==} {>>pagina-aanduiding<<} Comt nu vereerbaert ws vaders bedde en trouwe,I nunc & meriti. Dwelck hij versmaeyt, dblijct aen sijn wercken. Vreest niet al ben ic v stiefmoeder, zijn wijf en vrouwe, Dat is al douwe wet, wilt daer niet op merckẽ. De groue Saturnus dede sulck wet verstercken: Maer die is al doot, zijn wet heeft cleyn gagie. VVy scuylen nu al onder Iuppiters vlercken, Die al, daer die mensche toe heeft couragie, Is consenterende, tsy van wat linagie. Susterscap, broederscap en can ons beulecken niet. Hoe nader maesscap hoe beter vriagie. Met min moeyten sullen wij ons feyt bedecken siet. Deen bloet mach wel na dander trecken siet. Ic mach v wel iõstich getrouwe en minlijc wesen noch Een vriẽdelijcke stiefmoeder is weert gepresen doch. Men derf om v tsauons openen geen dueren oock,Nõ tibi per tenebras. Noch den poertier verscalcken, want onder een dack Hebben wij geslapen, en noch sullen tallẽ hueren oock, Also te vrijene is een groot gemack. V vriendelijck cussen my noyt en gebrack. Noch nu hoepe ick en sal, wie salder op beenen. Moeder en kint (niemant oyt daer op sprack) Mogen malcanderen wel een minlijlckheyt verleenẽ. VVie isser die daer duer arch sal dencken oft meenen. Maer meer prijsen dan laken: dus zijt onueruaert. Dmaesschap sal ons beurijen van eenich vercleenen, Ia al saechmen v by mi int bedde gepaert. Aldus wilt niet vertoeuen, toont der ionsten aert, Eer Cupidoos scichten v ontmoeten al. Dat my suer valt, crijchde ghy met versoeten al. {==27v==} {>>pagina-aanduiding<<} Non ego dedignor supplex. Ick en veronweerdich my niet met handen te gadere V te biddene ootmoedich en verduldich: Ic heb my altoos geschaẽt, maer nu come ick v nadere. En kenne my verwonnen tot uwaerts gehuldich, Schaempte en eere zijn nu luttel sorchuuldich. En duer v liefde verblint van my geweken. Weest den lijdsamẽ goedertierẽ, ick kẽne my schuldich. Aenmerct mijn afcoemste hoe edel gebleken. Van Minos mach ick wel beroemich spreken En van mijnẽ groot vadere, duer wiens gewelt wort Den blixẽ bedwongẽ en comt in der eerden gestreken. Phoebus oock onder mijn magen getelt wort, Duer welcken den dach claer scijnende gemelt wort, Wildy duer my niet, wilt duer mijn gheslacht verneren v. Och, dedelheyt moet de liefde obedieren nu. Est mihi dotalis tellus. Creta Iuppiters lant, dwelck hy my geiont heeft, Ionne ick v weder, ia wt liefden puerlijcker. Laet sincken v wreetheyt, mijn moeder goet rõt heeft Den Ver wel ghetemt: sydy ghy onnatuerlijcker Dan sulcke beeste? noyt herte onberuerlijcker. Om Venus wille weest mijns doch genadich, Sy en sal v oock nemermeer wesen te stuerlijcker. Diana, die ghy eert, sal v gestadich Te beter voorspoet geuen: en Pan beradich Sal v oock te ionstiger zijn int vliegen int drauen: De riuier godinnekẽs sullẽ v oock te min versmadich VVesen, (al verachty damouruese gauen) V dorstich herte sullense te gewilliger lauen. Ic bidde v al scryende myn herte ootmoedich,, sterct. Dẽct dat ghi int lesen mijn tranẽ oueruloedich,, merct. Hier eyndet dese Epistele. {==28r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Antvvoorde die Hypolitus schrijft tot Phedra, Ghemaect door den Translatuer. OM uwen brief te lesene hebbick my geuoecht Maer ick en vinder niet een tijtelken inne Dwelck my in eenigher manieren ghenoecht. VVant ghene dwelck die onbetamelijcke minne V dwingt te schrijuene, verstroyt van sinne, Hoe sou ick daerin scheppen eenich verblijen? Ia die sijt mijns vaders ghesellinne En gheweest hebt ouer langhe tijen. Daerom wilt v van alsulcks mijen. De opperste God diet al vermach Sal my hoepick, daer af beurijen. Het waer voor ons beeden, een herdt ghelach Als Theseus mijn vader, die wy dach voor dach Verwachtende sijn alsulcx vernamen Onbetamelijcke liefde, is een onsuyuer blamen. {==28v==} {>>pagina-aanduiding<<} In den eersten biddick v dat ghy my vercleert, Oft v oock dunct duechdelijck te sijne, En eerlijck, tghene dat ghy op my begheert? VVant ghy selue belijt met droeuen schijne Dat de mont hem schaemt tot eenighen termijne Nõ facile rebus pudor im miscetur honestis. Malus est pudor, vbi vincit imprudentia. Te seggene, dwelck de liefde duer thittich blaken V dwinct te scrijuene, met smerte, en pijne: Sulcke woorden haddi wel mueghen staken, VVant niemant en sal hem in eerlijcke saken Lichtelijck schamen, die wijs is ghesint. En de ghene die men yeuers na siet haken En de mont duer schaemte sulcx niet en ontbint Die met hem seluen, onwijser dan een kint, VVant hy onduecht begeert, dits mijn verstant, Tis quaey schaemte daer duaesheyt heeft douerhant. Al is v een pijnlijck iock ghegheuen Van Venus en Cupido der minnen ghenoten, Voorwaer sulck iock wert haest verdreuen Alsmen ouerpeyst het quaet datter oyt is ghesproten Duer onbehoorlijcke liefde: tẽ heeft Scilla nz verdrotẽ Haren vader te verraden, duer Minos liefde onstekẽ: Medea met Cupido es strale duerschooten Volchde Iason, en met wreede treken Haren ionghen broedere, stout en onbesweken Van een ghehouwen heeft, en den wech besaeyt Met de teer ledekens, dit is ghebleken. Clytemnestra was oock om haers mãs cõste mispaeyt, En duer haer boels liefde van sinnen soo verdraeyt wel. Dat sy haren man heeft dleuen benomen fel, Versint ditte, soo muechdy wt der minnen iock comen {==29r==} {>>pagina-aanduiding<<} Peyst hierom, soo mach uwen brandt minderen, En laet ons aen eenen anderen mercken Het tghene dat ons beeden sou mueghen hinderen: VVant sulcke liefde en can gheen duecht wercken. Denct ooc, die minnen, tsy leecke, oft clercken Sijn sinneloos, en niet en beuroeyen Tghene dat tamelijck is, en duer versterckenOuidi9 Ouod decet nõ videt vllus amans. Seneca in Hypolito. Der rasender liefden, haer tot alle quaet spoeyen, Ghelijck de schipman, int ebben oft int vloeyen Teghen stroom het schip wilt somtijts doen varen, Soo oock teghen redene die in minnen gloeyen Altoos strijen, tsy out, of ionck van iaren, Niet achtende diffame, en altoos baren Als rasende mensschen dwase cueren coen Cupidoes stralen menighen trueren doen. De trouwe die ghy eens mijnen vadere Gheiont hebt, hoe soudick pijnen te bestane Die te brekene? voor een vileynich misdadere Soumen my altoos achten ick wane. Alsulcke roosen en staen my gheensins ane. Naer sulcken appel en lust my niet voorwaer Lieuere hebbick dwilt int tvelt gade te slane, En prijse Dianaes ghenuchte eerbaer Bouen Venus voeren, en solaes onclaer: Reyn ghenuchte is weerdich ghepresen Daer arch, perikel, noch ghenen vaerCorn. Gal. O miseri quorũ gaudia crimẽ habet. Inne gheleghen en is by desen. Maer sulck solaes, en can gheen goey vruecht wesen Dat tot hindere en verdriet gheneghen is Wee hem o, in wiens vruecht, hinder gheleghen is. {==29v==} {>>pagina-aanduiding<<} VVeychz sonder amoruesheyt machmẽ hantierẽ wel Al ist dat ghy alsulx wilt laken: Het bleeck aen Dianas suuer manierẽ wel Die men altoos sach na sulck solaes haken. Cranis de suyuer Nimphe en beft sulx nz willẽ stakẽ Dies sy van veel persoonen te vergeefs wert bemint. Melanion om te schouwen sulck vierich blaken Hiel hem in de bosschen, alsoo men beuint. Arethusa de maecht, was ooc diesghelijcx gesint Dianas ghesellinne, en een eerbaer maecht. Brytona was oock daer vuer wel bekint En met Diana menich wilt heeft gheiaecht. Hierom dan my oock alsulcx behaecht, En om dwilt te spuerene, int velt wilt blijuen, VVant sulck werck can alle wellust verdrijuen. Gheen vrijer leuen en machmen wenschen Noch gheen gherustere, tsy nacht of dach, Dan in tvelt te sijne, en van de menschen Hem te ontwenne alsoo hy best mach. Van der onuersayder ghiericheyt crijcht by verdrach. Haet, en nijt en sal sijn herte niet quellen, Op gheenderhande boosheyt en heeft hy ghesach, Gheen verwaende hoouerdije en sal hy voortstellen, Hy en sal niemanden ontschrijuen noch ontellen Noch gheen bedroch en can hy hanteren, Het quaetste is, dat hy dwilt can vellen Dwelck oyt gheacht is een eerlijck vseren, In steden en soecktmen niet dan triumpheren, En alsulck soet verandert dickwils int suere: Daer blijschap in huys is, daer staet druck voor de duere. {==30r==} {>>pagina-aanduiding<<} Mijn ghenuechte is auont en noene Bosschen, velden, en valeyen Te duerloopene lustich en groene, Voor de vogelen mijn netten te spreyen Is oock mijn iolijt: en dan in sulcke contreyen Om den nachtegael te hooren (een soet veriolijsen) Ga ick smorghens vrouch my vermeyen. VVie sou hier vuere wenschen of prijsenOuidi9 de arte: Quod iuuat exiguũ est, pl9 est qđ lędit amãtes. Eenighe boeleringhe, of der minnen chijsen Verpachten, alsoo ghy my legt te vueren: Voorwaer, soo mocht ick wel slachten den onwijsen, VVant Venus bedrijf, en der minnen cueren Sijn vol hertsweerich verdriets, en vol dolueren Voor een cleyn vruecht, hebben minnaers duysent pijnen Duyster wolckẽ doen haest de sonne verdwijnẽ. Alsoo veel hasen, alsmen loopen sietOuidi9 Quot lepores ĩ Atho. Int bosch van Atho aen elcken cant, Alsoo veel biekens alsmen met hoopen siet Op den berch Hybla crielen abondant: Alsoo veel lijens en verdriets onplaysant Is inde rasende liefde voorwaer, Sy slacht het bieken dwelck soet honich plant Maer de steert quetselijck is, dies elck heeft vaer Sulcks te ghenakene heymelijck oft openbaer. Hierom waer ick ga, sta, of sitte, Alsulcke wellust ick van my iaghe eenpaer. Dus wildi vercoelen v verborghen hitte Neempt exempel aen my, en beuroeyt ditte. Dwaes sijn se certeyn tsy mans of vrouwen Die tperijckel sien, en niet en schouwen. {==30v==} {>>pagina-aanduiding<<} Dat ghy my seer prijst, dat sijn der minnen drachten, Liefs ooghen en connen gheen ghebreck aenmercken. En dat ghy mijnen vader dort verachten, En verhaelt alle sijn wreede wercken, Sal ick daerom na v liefde hercken? Soo waer ick weert dat my God sou plaghen. Een eerlijck man en sal, tsy in wat percken, Niet gheerne leet hooren van vrienden of maghen. Hoe veelte min sal ick dan connen verdraghen Dat ghy van mijnen vader sulck quaet vermont. Ghy schrijft dat hy uwen broeder heeft verslaghen Den noot dwanck hem daer toe, tot dier stont: En Ariadne v sustere, die hem gaf den vont Om wt den doelhof te rakene, alsulcx oock riet, Hy moet sijn cracht toonen, die de doot voor oogẽ siet. Dat ghy meent dat v tranen my souwen beweghen. Alsulck hope sal v voorwaer faelgeren: Ouid. Vt flerent oculos erudiere suos. VVant, ick weet wel, vrouwen sijn haest gheneghen Tot schreyene, en haer ooghen sonder cesseren Daer toe ghewent hebben, dat ghy v wilt verneren Ootmoedich te biddene, laet oock af van dien, VVant al quaem Venus selue ootmoedich supplieren Ick sou haer cleyn ghehoor geuen, ia van haer vlien. Daerom sulcx als ghy begeert, en sal niet gheschien Soo langhe als my God niet van sinnen en berooft, VVant redene, en verstant sulcx verbien, En dwaes is hy die vrouwen woorden ghelooft, VVant vleeschelijcke wellust, is een hooft Van alle boosheden, int oost int weste, En al dat ongoddelijck is thiert qualijck int leste. {==31r==} {>>pagina-aanduiding<<} Al ghenoech, hier me sluyt ick mijnen brief, VVant eẽ sake, die redene en gebruyct noch manierẽ, Ghelijck de minne een hertsweerich grief, Hoe soumen met wijsen raet die connen regieren? Ia monstren, beesten en wilde dieren Soumen ghemackelijcker temmen, en onderwijsen, Dan de rasende liefde, quaet om bestieren, VVant sij sinneloos is, en niet en wilt prijsen Dan onbetamelijckheyt, dies sy bitter chijsen Verpachten moet, met een blint verstant,Fluctu at in pectore rara quies. Scheppende in alle ongheregeltheyt haer veriolijsen, En altoos ongherust duer den vierighen brant, Die in therte blaeckt, daer Cupido douerhant Crijghen mach, die schijnt te wesene een kint En der minnaers ooghen al te haest verblint. Finis. {==31v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolgende Epistele. OP een tijt in der nacht als Hecuba Priamus huysvrouwe coninginne van Troyen beswaert was, so quam haer in hueren visioene te voren dat sy een groote vlamme sach, duer de welcke Troyen verbrande. Priamus dit van haer verstaende, heeft hem gaen beuragen by zijn gheleerde die in sijn rijck waren, wat dat desen droom bedien moch te. De welcke hem bediedẽ merkelijck, dat duer die vrucht die Hecuba droech, Troyen noch in brande comen soude: dies Priamus alsoo haest als tkint gheboren was, beual datmen het kint soude dooden. Hecuba dit vernemende, haer moederlijck herte hadde deernisse met haer vruchte, ende heuet in een ghehuchte laten op voeden heymelijck dat Priamus niet en wiste, ende doẽ het kint volwassen was, dwelck Paris hiet, wert een fray ionghelinck, so dat Oenone in hẽ groot behaghen hadde, ende wert onsteken met zijnder liefden. Maer daer na, Paris (want Venus hẽ toe gheseyt hadde Helenam) is naer Griecken gereyst Oenone niet te kennen gheuende waerom me, ende als hy wederom na Troyen quam soo en woude hy Oenone niet meer kinnẽ, dies Oe|none mistroostich zijnde schreef hẽ desen brief. {==32r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Oenone schrijft tot Paris. Ende beghint aldus in Latijn. Nympha suo Paridi, quanuis suus esse recusat, Mittit ab Idaeis verba legenda iugis. AL en wilt mijnen Paris niet meer op my sien nu,Quaedã exemplaria hos versus non habẽs. Nochtans sende ick Oenone hem wt Ida desen brief, Suldy hem oock ouerlesen? oft salt verbien v De nieu ghehoude v wtuercoren lief? Ouerlesten stoutelijck, vreest hindere oft miskief, Hy en is van Menelaus hant niet ghescreuen, Die v doot gesworen heeft, om tscandelijck grief Dat ghy binnen Sparten hebt bedreuen. Och hoe verdriet elijck wort nu mijn leuen, My Oenone hier in dees wilde gehuchten. Die so iammerlijck ben (ic moet v te kennen geuen) Duer v gewont: niet dan clagen en suchten, VVenen, en kermen, en hinderlijck duchten. Auont en noene mijn werck ongenadich is, Om dat v liefde so wanckelbaer en soo ongestadich is. {==32v==} {>>pagina-aanduiding<<} Quis Deus apposuit. Ick en weet niet wat God dat ick verwrocht hebbe. Oft in wat manieren dat ick hebbe misdaen, Oft dat ic v te na gesproken onbedocht hebbe, Om dat ghy my dus ontrouwelijck sijt ontgaen. Al sonde God v eenich lijen aen, Gheen recht en soudy hebben oft reden om clagen, VVant v ontrouwe heeft sulcx wel verdient saen. Maer die onsculdich moet lijen verdriet en slaghen, Die can qualijck (als ick) sulcx verdragen. Och, al sydy nu comen Paris tot groote eere, Doen icke (die ben so edel van magen) V voor mijn man vercoos, waerdy een slecht heere, En een arm dienaer wiens macht was teere. Maer nu ghi Priamus sone sijt, wildy my niet kinnẽ. Hoocheyt en eere doen veranderen de sinnen. Saepe greges inter. Peyst, hoe ick my om v altoos verneert hebbe, Als ghy int velt laecht ontrent uwen schapen, Onder eenen boom daer ick met v geboeleert hebbe, En saechtelijcken int groene geslapen: Hoe dickwils heb ick v oock comen betrapen Tswinters alst cout was binnen uwer schueren, Ende dan hebben wij int hoy, als maerten en cnapen, Ons bedde gemaect met stouten cueren. Ick hebbe v geleert, hoe ghy sout bespueren Herten en hinden, en waerse huer legers maken. Men heeft my selue gesien de netten slueren En selue wtspreyen, duer tvierich blaken. Ouer berch en dal heeftmen my sien braken, Naer loopende de honden als de onuersaechde. Maer twas al om v meest dat ick iaechde. {==33r==} {>>pagina-aanduiding<<} Mijnen naem staet noch in de boomen gehouwen,Incisae seruant à te. Met v seysene merckelijck en perfect. Eenen popelier boom stater, somen mach aenscouwen By een riuiere, die wijt en breet rect. Daer ghy v liefde merckelijck ontdect In dese twee veerskens in de scorsse gescreuen, Als Paris verlaet de suuer Oenone onbeulect, Dan sal dwater vã Zanthus achtewaert sneuẽ. O ghy riuiere, Paris heeft my nu begeuen, VVaerom en loopty niet achterwaert duer desen? O weerdigen boom eeuwich moety leuen, Op datmen ditte altoos mach lesen, En op dat ghy muecht een getuyger wesen Van Paris liefde, my een verfroyen sachtich. Die nu des conincx sone is van Troyen machtich. Och noyt wreeder dach (die my is plagende nu)Illa dies fatum. VVaer duere ick come tot al dit lijen, En die v liefde dede flouwen, ick bent beclagende nu, Dat was, doen Venus, Iuno, Pallas, als partijen Quamen voor v naect en bloot sonder mijen, En ghy moest geuen doen een sententie, VVie dat de schoonste was van haer drijen. Och, doen ghy dit vertroct in mijn presentie, Mijn herte wert verturbeert. met diligentie Ginck ick my beraden by oude matroonen, Die waerseggen costen duer experientie: En noch tot andere oude personen. Sy verclaerden my en woudent bethoonen, Dat daer duer groot lijen my sou noch aenwassen. Tis tijt wt te siene als doude honden bassen. {==33v==} {>>pagina-aanduiding<<} Caesa abies. Ghy ghinct corts daer na int bosch houwen en keruen, Ghy liet masten, riemen, en schepen bereyen, Om te zeylene van mijnder eruen. Och, ghy en dedet niet dan weenen en schreyen, Doen men v sach van my scheyen. Tfi v, doen baerde ghy doch een valsche minne, VVant om Helena te halene, sonder verbeyen, VVas v voernemen (so ick nu bekinne) Nochtans toonde ghy my geueyst van sinne Een druckich gelaet, en onmanierich. VVij weendẽ beye om tseerst, als v vrindinne Vlooch ick om uwen hals onbestierich: En ghye omhelsde my oock soo vierich. Ons armen wij so vaste om malcanderen brochten, Gelijck den wijgaert is om den staeck gevlochten. Oscula dimissae quoties. Hoe dicwils custe ghy my (maer met valsche treken) Tscheen v herte was soo weemoedich, Dat de tonge nau en cost adieu gespreken: En qualijck mochti oock segghen, God si v behoedich. Doen v schip vã lãt stack duer dẽ wint voerspoedich, Mijn oogen v nae sagen met dolatie, En deerde wert nat van mijnẽ tranen ouer vloedich. Daer na ginck ick deuotelijck doen mijn oratie Voor de zee godinnen, v willende verleenen gratie, En altoos in v reyse zijnde zeer belayen. Maer mijn gebet, noyt meerder blamatie, VVas grootelijck tot mijnder schayen, VVant v comste (die ick nu wel mach versmayen) VVort my nu eylaes een hinderlijck grief ras. Tis pijne viant tsine, die te voren lief was. {==34r==} {>>pagina-aanduiding<<} Op den berch Sigeus nã ic dicwils mijn gangen bloot,Aspicit immẽsum. Van daer ouersach ick de zee breet en wijt, Naer v comste hebbende altoos verlangen groot. VVant sonder v en hadde ick vruecht oft iolijt, Och, doen ick v schip sach, noyt so verblijt, Ick was bynaes in dzee gesprongen stout: Maer terstont sach ick eene met een syen habijt Int scip sitten, blinckende als gout. Ten docht my van v volck niet, therte wert my cout. Och, int naerder comen, so wast blijckelijck, Dat een Griecxse vrouwe was van iaren niet out. Daer bouen (dies mijn sinnen waren beswijckelijck) VVas sy rustende (verciert rijckelijck) In uwen schoot seer amoreuselijck fris. Dat dooge noode siet therte odieuselijck is. Ick creet mijn oogen scier wt, ick tierde, ick gebeerde,Tunc fleui. Ick wranck mijn handen, ick scuerde mijn cleeren. Ick scheen een dul mensch, elck van my verueerde, Geheel Ida was duer my in verseeren. O Paris, riep ick, tfy v der oneeren. Ic wensche dat God Helena ooc soo moet bedroeuen, En dat haer blijschap in sulck druck moet verkeeren, En den drãck die sy my voorscẽct, datse sonder toeuẽ Die oock so bitterlijck na moet proeuen. O Paris, nu sydy zeere geacht, Nu en suldy mijns niet meer behoeuen, Nu Helena aldus vriendelijck op vlacht, En comt v ouer zee geuolcht, o stoute dracht, En heeft haren getrouden man verlaten. Die rijck is, crijcht vrienden genoech tsijnder baten. {==34v==} {>>pagina-aanduiding<<} At cũ pauper eras. Maer doen ghy een scamel schaepherder waert cleyn, Doen en wasser niemant die eens op v wilde sien, Dan ick alleene Oenone, duer der liefden aert reyn. Den rijcdom van Troyen, verstaet mijn bedien, Oft al de eere die my sou muegen daer geschien, En is my soo weert niet als v liefde die my faelgeert: V gslachte en sou vrijlijck duer dien, Al haddy my getrout, niet hebben geweest verneert, Noch mijnẽ naem en sou Troyen niet hebben geblameert: Al hebben wy tsamen dicwils gelegen Int gras, daerom my niet en refuseert: Ick was vry wel weert (ten dient niet geswegen) Een costelijcker bedde: maer soo vierich genegen VVas ick duer mijn liefde tot uwen persoone. Die mint, en past op lof, eere, oft cieraet schoone. Deniq; tuus amor. Mijn liefde, die is sonder sorge en dangier. Troyen en sal vry voer hinder oft noot Dorren sorgen, maer Helena putertier Sal noch oorsake wesen van menich eelmans doot, Als sij wederom sal met machte groot VVorden gehaelt: iammerlijcke schade Is Troyen nakende duer dese bruyt minioot. Gaet Hectorem uwen broeder te rade, Hy sal selue sorgen voer de ongenade, Die duer haer sal noch oprijsen en geschien. Vraecht Deiphobum oock eert v vergaet te quade, Oft doet dat v Anthenor en Priamus gebien, Die vele gehoort hebben en gesien, Sy sullen v alle spreken groote schande. Daer een ouerspeelster trijck regeert, wee den lande. {==35r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hoept niet datse v sal oock by blijuẽ in trouwẽ vast,Nec tibi si cupias. De welcke Menelaum is so haest ontweken, En op hem so luttel (soomen mach aenscouwen) past. Spigelt v aen hem, so hy nu mach spreken, Om dat sy hem so leelijck heeft wtgestreken. So sulde ghy oock noch ouer haer claghen. Tscijnt datse v nu bemint, maer (soot is gebleken) So beminde sij Menelaum oock met groot behagen, Die nu moet in onrusten leuen nachten ende dagen, VVant sij hem laet liggen gelijck eenen door, Andromache duechdelijck (ick moet gewagen) Heeft Hectorem wel genoecht, wt rijcx tresoor. Niet meer scanden, niet meerder restoor En soude ghy gehadt hebben duer mijnen persoone. Een duechdelijcke vrouwe is eens mans croone. Lichter is v trouwe Paris, ia lichter ick meene,Tu leuior folijs. Dan de bladeren die vliegen metten winde. Och het gene dat Cassandra v suster reene, My propheteerde, ick nu waer beuinde. O Oenone, wat maecty, sprack sij als dongesinde, VVildy corẽ int sant sayẽ? te vergeefs ghy laboreert, Hier sal een Griecx coeyken comen (v naect allinde) V vaer duer v huys en hof sal worden gemineert. Het Griecx coeyken is comen nu ongefaelgiert, Iaget wederom thuys, o ghy Troianen, Oft, v stadt sal met so veel bloets wordẽ gedestrueert Och mistroostich wordick duer dit vermanen, En mijn oogen die worden nat van tranen. Hoe waerachtich sijn v susters prophecijen, Dit coeyken comt nu mijnen beemt onturijen. {==35v==} {>>pagina-aanduiding<<} Sit facie quãuis insignis. Tis waer sy is schoone, maer haer scoonheyt excellent Gebruyctse qualijcken: tfy scoonheyt sonder eere. VVant als een ouerspeelster, soo elcken is bekent, Is sy ontloopen haren eyghen man en heere. Doense noch een maecht was, ionck en teere, Liepse oock niet met Theseus, so ick hebbe verstaen? Nochtans daer af veronschuldicht sy haer seere, Verclarende dat hy haer niet en heeft misdaen. Maer sou een ionck man, en die is genegen saen Tot wellusten, sulcken vrouwe, noyt slechter sake, Sonder misdoen van sijn sije laten gaen? Het dunct my ongeloouelijck: ick oock blake, En hebbe oock sieck geweest van dien ongemake. Als Venus lacht, qualijc canmẽ veysen of prõckẽ siet. Vier en werck men alte haest voncken siet. Vim licet appelles. Daerõ al wilse clagen, dat ghyse hebt bedrogen seer Met fortsen en gewelt, sy en derf sulcx niet spreken, VVant sy hadt eertijts al gheplogen meer. Maer noyt en is aen Oenone sulcx gebleken, Die haren Paris noyt en is ontweken. Ick en ben niet van sulcker natueren. De Satyren vol oncuyscher treken, Die rasch te voete sijn, tot geender hueren, En hebben my niet connen bespueren. Faunus, wiens hoot altijt is verbonden Met groenen bladeren, al is hy vol stouter cueren, Nochtans certeynlijck tot ghenen stonden En hebdy my noyt met hem beuonden. Men can seer qualijcken (ten helpt practiseren) Een vrouwe teghen haren danck violeren. {==36r==} {>>pagina-aanduiding<<} Apollo (ick bekent) v beschermer van TroyenMe fide conspicu9. My hier voormaels eens beminde vierich, Hy socht listen en practijken om sijn verfroyen, En benam my mijnen maechdom scoffierich: Maer ic worstelde genoech tegẽ dwerck putertierich, Ic vlooch hem in sijn licht, ick track hem mettẽ hare, Ick hadde my leeijcken en onmanierich. Niet dat ick oock al was ick ionck van iare, Om eenige properheyt, oft costelijcke ware Hem hebbe willen obedieren. Tsijn oneerlijcke herten, geseyt int clare, Die haer om ghiften laten schandaliseren. Maer Appollo merkende mijn lamenteren, Heeft my geiont, orborlijck van mijnen Sijn natuerlijcke consten der medecijnen. Alle cruydẽ, en wortelẽ, die nut sijn en bequaemeQuaecunq; herba potẽs. Voor den menschen int tswerelts ronde, Die kenne ick ende hebbe ick, als de lofsame. Maer wee mijns dat ick tot dese stonde, De hinderlijcke liefde, noyt smertelijcker wonde, En can verdrijuen met gheen cruyden crachtich, Apollo selue, die alder eerst vant warachtich, De practijke der cruyden, nochtans onsachtich Hem de liefde hinderde, doen hy was stouwende Admetus beesten, so ick ben gedachtich, O Paris, op v alleene ben ick my betrouwende, Ghy alleene muecht my sijn behouwende: Meer crachten dan in eenige cruyden oft vruchten, In v nu sijn, weest mijns aenscouwende. Ick ben v Oenone, en hebbe geweest in v ionge tijen, En noch begheere eeuwich te sijne sonder vermijen. Hier eyndt dese Epistele. {==36v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolgende Epistele. DIt is de antwoorde die Paris scrijft op Oenones Epistele: Hy beclaecht hier hoe dat hy Oenone heeft moeten verlaten, maer de schult leet hy op Cupido den God der minnen, ende dat van te voren gheprofeteert is, dat hy Helenam wt Griecken heeft moeten halen, de cracht der liefden is hy hier betoonende, die Iuppiter selue (so Ouidius in Metamorphoseos op diuersche plaetsen beschrijft) niet en heeft connen wederstaen. {==37r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde die Paris schrijft tot Oenone, Ende beghint aldus int Latijn. Quae satis apta tibi tam iustè nympha quaerenti Rescribam, fateor quaerere verba manum. DE hant is vast besich Princersse reyn siet Om v, die clachtich sijt, te responderen. Sy ouerleet van als, maer sy en beuint certeyn niet Dat ick my eenichsins mach excuseren. Mijn feyten selue my condemneren En met Helenaes liefde ben ick so beuaen, Dat ick qualijck teghen v can argueren, Ick bekenne mijn schult, ick hebbe misdaen, Oordeelende my seluen, na v eyghen vermaen, En Cupido heeft my soo te rugghe ghenomen, Dat ick een ander moet nu te dienste staen. Al ist dat ick mijn trouwe tot uwer onuromen V, eerst gheiont hebbe, al ben ick nu comen Onder een anders iock, duer Cupidoes spueren, VVie leeft, die weet, wat hem sal ghebueren? {==37v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nõdũ tantus eram. Ick en was doen niet, dwelck ghy my verwijt oock Soo edel, docht my, oft groot van machte, Ick en wist niet dat Hector, ick kent ick lijt oock, En Deiphobus waren van mijnen geslachte, Noch Hecubam ick oock doen niet en achte Voor mijn moeder sijnde een coninginne, Doen ick de schapen met v dagelijcx wachte Die ghy weert waert dwelck ick bekinne Datse hadde geweest v swagerinne. Maer liefde, en gebruyct redene oft mate Ghy sijt gequetst en ontsteken met mijn minne Niet sonder uwẽ wille, wãt ghy noch vroech en late Hinderlijck mint, tot uwer onbate Ia al ist dat de velt Goden v te wijue begheeren Mijn liefde condy noch qualijck van v gheweeren. Adde quod hic. Dat ick duer een anders liefde blaken moet Dat en wilt doch niet wijten mijnder ontrouwen, Sulcx is my toe ghescreuen om meerder saken vroet Daer v Cassandra, heeft af comen waerscouwen, Also uwen brief seluer can ontfouwen, Eer ick Helenam oyt sach, heeft onbestierich Mi Cupido genoept met sulck benouwen Dat ick blaecte duer haer liefde vierich. Hy dede my minnen onmanierich Den genen die ick noch niet en kende, En hebbe haer moeten halen schoffierich Als der minnen ruyter met grooter allende: Daerom tracteert my met een soete amende En wilt den patienten doch sijn genadich: Herte, oft wille, en was v noyt versmadich. {==38r==} {>>pagina-aanduiding<<} Bitterlijck ghy weende ick bent gedachtich nochFleuisti me mini. Als ghy duer mijn suster verstont alsulck bedien En ghy spraect met herten onsachtich noch Alsulck verdriet biddick moet van ons vlien. Maer nochtans ist sake dat moet geschien So bid ick, sijnde met sijnder liefden gewont, Dat Paris van my gheensins duer dien Beschadicht en worde tot eenigher stont. O getrouwe Oenone aenmerckt den gront, Cupido wiens pijlen my hebben duer volgen, De selue, daerom gratie my iont, Heeft v oock eylaes in dit net ghetogen. Peyst hoe machtich dat hy is onghelogen, Die Iuppiter als een stier beleeden can En als hy wilt, met swanen pluymen cleeden dan. Hadde Iuppiter niet verandert sijnen persooneSi sua non cigno. In een swaen, als men hem na Leda sach sporen, Soo en waer dese wtnemende Helena schoone, Tot mijnen ghebruycke niet gheboren, VVie soude gelooft hebben, hier te voren, Dat den stouten Hercules die niemant en omsach, Een vrouwe die hy hadde vercoren, So onderdanich sou wesen nacht en dach, De liefde hem dwanck sonder verdrach, Dat hy haer de wolle te vueren span. Peyst Oenone wat de minne dan vermach, Hy die leeuwen, beeren, en serpenten verwan, En gheacht was voor de vroomste man, Heeft hem duer liefde laten verdoouen, Venus can hert, sin, en verstant beroouen. {==38v==} {>>pagina-aanduiding<<} Te me mini Phoebum. Phoebum hebdy oock soo ick bekinne Veracht, tis schande dat ickt vermane. My lieuer dan hem thoonende v minne, Niet dat ick beter dan hy was, maer (soo ick wane) Cupido heeft v met fellen bestane Met sulcke pijlen willen raken, En soo ghebracht onder sijn standaerts vane, Maer stelt v te vreden, al moetti smaken Dit bitter sop der ontrouwen, en in onrusten waken, VVant die ick beminne, ick bidde ghenade, Is gheboren, wie soudse laken, En ghesproten van Iuppiters sade, En dan haer schoonheyt bouen al vroech en spade Is my schoffierlijck, en v een smerte, Schoon ghesichte doet ontvoncken een edel herte. Atq; vtinam formae. Och, oft ick gheen ordeelder onbequame Hadde gheweest o Oenone ghepresen, Ouer die schoonheyt der drij Goddinnen eersame, Soo en sou ick inden grooten haet niet wesen Van Iuno, en Pallas, die met nijdige pesen Op my vergramt sijn, om dat ick hebbe ghelaudeert De schoonheyt van Venus reyn wtghelesen Die met tvier der liefden elcken inflammeert, En haren sone Cupido daer toe inspireert. Nochtans en can si selue niet ontgaen Haer eyghen pijlen. maer wort ghepersequeert Van haren sone, en is hem oock onderdaen. Heeft haer eyghen man, haer oock niet gheuaen Int yseren net met Maers als een concubijne, Gheen argher dan der liefde subiect te fijne. {==39r==} {>>pagina-aanduiding<<} Nu heeft sy Maers daer na verlaten oock,Iam dolet & Manors En Anchysen haer schoonheyt gheiont. Dies Maers der minnen cracht wel mach haten oock Die duer haer nu queelt van minnen onghesont, Ist wonder dat ick Paris die ben ghewont Met Cupidoes strale als der minnen knecht V Oenone begheue, als Venus goet ront Haer minnaers selue soo heeft wtgerecht. Ghy en sijt oock niet soo onuerstandich en slecht Ghy beuroet wel Oenone dat de liefde blint Niet gheduerich en is aen elcken ghehecht. Ick beminne nu, die Menelaus mistroostich ghesint Hier voormaels so vierich oock heeft bemint, En die ghewillich na Troyen met my gheulucht is, Dies onder de Griecken nu een groot gherucht is. Met duysent schepen wel ghewapent en ghemantArmataeq́; petũt. Comen si na Troyen vol stouter cueren, Maer luttel vreese ick: haer schoonheyt playsant Is weert datmer een orloghe om sal vueren, Ghy merckt selue hoe Menelaus is in rueren Met sijnen broeder Agamemnon machtich, Die ick wederstaen sal totter lester vren Duer de liefde die in my werckt onsachtich, Maer isser noch eenighe hope in v warachtich, Dat mijn sinnen van haer souwen mogen declineren, Baert dan v consten met v cruyden crachtich, Verdrijft mijn liefde sonder cesseren Ick e wil gheensins teghen v rebelleren Ghebruyct de subtijlheyt die v Phoebus gegeuẽ heeft Ghedenct wat Circe duer conste bedreuen heeft. {==39v==} {>>pagina-aanduiding<<} Tecũ fideribus. Mane, en sterren hebdy doen verdwijnen, En vã dẽ dach dẽ nacht gemaeckt, soot mocht blijken Als ick de beesten stoude, tdocht mi wonder schijnen, Dat de felle leeuwen in alle wijcken Onder de schapen duer uwer woorden practijken Saecht als lammerkens ghingẽ, ooc moet ick verhalen De riuieren Zanthus sachmen te rugghe strijken En Simois, duer de cracht uwer talen, Tis nu tijt Oenone, toont, en baert sonder falen V consten, en crachten, aen v, oft aen my Verdrijft uwen brant, die v brengt in qualen, Of verdrijft mijn hitte, die my, mijns selfs onurij Is beruerende, dus segge ick met warachtich belij, Int sluyten van desen brieue ten fijne, Laet coelen v hitte, of doet coelen de mijne. Hier eyndt dese Epistele. {==40r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolgende Epistele. IAson als hi na Colchos reysen soude om tguldẽ Vlies te winnene, quam eerst seylende aen een eylant gheheetẽ Lemnos, daer niet dã vrouwẽ en woonden, de welcke met gemeynen raet alle de mans gedoot haddẽ die int lant waren, daer Hypsiphyle Trijck regeerde, de dochter van Thoas, den welcken sy heymelijck verstekẽ hadde ende niet laten doodẽ. Dese Hypsiphyle als sy Iason sach, soo wert si met sijnder liefden soo ontsteken, dat sy hẽ minlijck in haer landt ontfinck, ende hielt hem twee iaren lanck by haer. Als twee iaren ghepasseert waren, so vertrack hy, ghelouende weder te keerene, en dan haer te trouwene, haer latende beurucht met kinde. Maer doen hy in Colchos quam, ende en cost het gulden vlies niet gewinnen dan duer hulpe van Medea, de welcke hy geloefde te trouwene, ende bracht haer met hem in sijn lant. Hypsiphyle dit vernemende, seer mistroostich sijnde schrijft, tot Iason desen brief, om dat sy van hem niet vernomen en hadde. {==40v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele die Hypsiphyle schrijft tot Iason, Ende beghint aldus int Latijn. Littera Thessaliae reduci tetigisse carina Diceris, auratae vellere diues ouis. DAT ghy vrij en vranck zijt wederom comen Met v scepen in Thessalien, hoore ick hier vermonden, En met den gulden vliese tot uwer vromen Ick verblije my dat ghy weluaert tot alle stonden. Maer dat ghy hier af noyt en hebt my gesonden Brief, oft eenich bescheet, belge ick my seere. VVant ghy v so vastelijck hebt verbonden, Dat ghy aen mijn rijck ten eersten keere Sout gearriueert hebben: cleyn is v eere. Valsch waren (merck ick nu wel) v woorden soete. Sydy sulcken ionckere, oft so grooten heere? VVas ick Hypsiphyle nz weert dat ghi my eẽ groete Tsi tscepe, te peerde, ia oft te voete, Soudt ghesonden hebben. O verachte vrouwe, Ick mach wel schrijuen, och nergens gheen trouwe. {==41r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hoe coemt dat de fame, en niet uwen brief,Cur mihi fama prior. My heeft laten weten hoe dat de wreede dieren Inden plouch gegaen bebben naer v gerief? En datmen duer v saet sach multipliceren Ghewapent volck quaet om bestieren, Die een groote moort, onder haer hebben bedreuen. Al was den draeck van eyselijcker manieren, En wreet, ghy hebt nochtans hem doen sneuen. En tguldẽ vlies hẽ ontnomẽ, dies ghy wort verheuẽ. Och wat eenen moet soudick hebben gedreghen Had ic muegẽ seggẽ, hi heeft selue my sulcx gescreuẽ, Den genen die dit feyt (vol cloecker segen) Slappelijck geloofden, maer al sydy gheneghen Traechlijck om my te schrijuene eenighe tijdinghe, Mach ick noch uwe blijuẽ, so scheppick verblijdinge. Men seet dat Medea met v is comen openbaerlijck,Barbara narratur. En mijn trouwe hebdy geiont haer als een amije. Die mint, gelooft lichte. ick hope claerlijck Dat sulcx niet en is als ick v aentije, Onlancx quam hier int lant (ick wert blije) Eenen van Thessalien, eer hy was binnen der dueren VVat maect mijnen Iason sprack ick als de vrije. Hy bleef stil staẽde vã schaemtẽ. segt sonder trueren, Riep ick, is hy noch leuende tot deser hueren? Hy leeft sprack hy. dwelck ick hem dede affirmeren Bi eede. noch wou ick hem controlueren: Qualijck cost my yemant sulcx persuaderen. Maer ick hoorde hem so veel bescheets narreren, Dies ick ghinck na v vroomheyt vraghen. De vrouwen hooren geerne haers mãs lof gewaghen. {==41v==} {>>pagina-aanduiding<<} Narrat & aeripedes. Hy vertelde hoe de stierẽ moesten ploeghen snellijck En datmen sach op springen van een fenijnlijck saet, Ghewapende mans, die teghen een sloegen fellijck, En hoe dẽ draec verwõnẽ was: ic vraechde sonder verlaet Oft ghy ooc leefde, tdocht mi ongelooflijck iaet. Ick hoepte en ick duchte als de beswaerde, En int aenhooren, mercte ick een ander quaet My een pijne int herte, o valsch van aerde. Is dit de trouwe, ende den eet die ghy verclaerde? Ghy en bebt my vry niet secretelijck bekent. Tis Iuno blijckelijck als de vermaerde, Hymen god der bruylochten En Hymen wasser oock als ghetuyghe ontrent, Och luttel warẽ my ionstich haer tortsen excellent. Maer Erynnis toonde haer daet vileynlijck. Alst qualijc gaet, houdt de duuel de keerse gemeynlijc. Quid mihi cum Minyis VVaerom hebbick oyt v, en v volck ghelogeert? VVat hadde ontrent mijnen lande v schip te doene? Tgulden vlies en wert hier niet ghereserueert. Lemnos en was niet Oetes rijck coene, Ick hadde voor my ghenomen met vasten opinione, Dat ick v met v volck sou hebben veriaecht Van mijnder eerden met ruyterlijcken fatsoene. De vrouwen in Lemnos, wien dat mishaecht, Connen oock den crijch hanteren onuersaecht, Sulcke ruyters connen mijn lijf beschermen. Maer als ick v sach (dwelck den sin beclaecht) So hebbick uwer al tsamen moeten ontfermen, En v minlijck ontfanghen in mijnen ermen. Cupidoos pijlen terstont so vierich duerschoten ons. Dat twee winters, en twee somers, luttel verdrotẽ õs. {==42r==} {>>pagina-aanduiding<<} Het derde Iaer sachmen v eerst varen soetTertis messis erat. Na Colchos, och met herten weemoedich God (spraect ghy) v so lange gesparen moet O Hypsiphyle, tot dat ick voerspoedich VVederkeere: v man die ick nu ben ootmoedich, Sal ick dan oock wesen, en geen versmadere, De vrucht ws swaers lichaems sy God behoedich, Daer ghy moeder af worden moet, en ick de vadere. Noch ben ick gedachtich hoe wy te gadere, Ons ionste toonden, met weenen, met screyen, En de vaste geloefte (valsch was v adere) Dyer geschiede tusschen ons beyen. Alderlest ginckdy tscepe, ons druckelijck scheyen VVas v (soot scheen) een verdrietelijcke smerte. Een geueyst geest, bedriecht dicwils een simpel herte. Doen v schip in dzee was, als een bedructe matereCaerula propulsae. Stondick, en als een die inwendich was gewont Ghy saecht vast na dlant, en ick naer dwatere. Aen den cant vander zee eenen toren stont, Daer liep ick oppe, tdocht my eenen vont, De zee ick van daer wijt en breet ouersach. Vol tranen vloeyde den boesem, ende den mont Die maecte menich deerlijck geclach. Ick spuerde met mijn oogen verder dan ick plach. Niet dan bidden, en geloeften doen voltrouwen. Om v victorie was mijn werck al dien dach. En nu ghy ouer sijt ghecomen behouwen, De geloeften van my sonder flouwen Moeten voldaen nu ongefaelt worden. Geloefte maect schult, en schult moet betaelt worden, {==42v==} {>>pagina-aanduiding<<} Dona feram templis Sal ick God eeren, om dat Medea verweruen mach Ionstighe vruecht vol van malitien? Oft wil ick offerande doen om dat Iason steruẽ mach. Sal ick tot mijnder schaden doen sacrificien? Och, noyt en was ick gerust, met quader suspitien Heb ick altoos gevreest tgene datter nu is bedreuen, Dat was dat Medeas vader, duer eenighe conditien, Sijn dochter sou eenen Griecxsen heere geuen. Och, dat ick sorchde, was my al toe geschreuen. Ick ben gewont, niet vry onbedachtich Niet dat Medeas schoonheyt oft duechdelijck leuen, V Iason heeft behaecht waerachtich, Maer met haer groote toouerijen crachtich, Heeft sy v betrocken: ick mocht wel suchten. Tgebuert gemeenlijck daermen voer siet duchten. Illa reluctantẽ cursu. Die mane can sy doen haren loop contrarieren, En de Sonne verduysteren tot elcken termijne. De stroomen bedwingtse, de loopende riuieren Doetse stille staen, de boomen versetse sonder pijne, De steenen doetse verrueren, met leuende schijne, En onhebbelijck loopse ouer de grauen, Rapende der dooder gebeenten, een stinckende mijne. Haer cruyden doen v in liefden drauen. Maer schoonheyt, wysheyt sijn de trouwelijcste gauẽ Voor de liefde, hoe can v haer liefde gelusten, En v herte haren valschen troost gelauen? Hoe condy by haer sonder anxt snachts gerusten? Denct gelijck de stieren duer haer stillick susten, Ende tswaer gareel hebben moeten aenueerden, So syde ghy betoouert oock duer haer vol onweerden. {==43r==} {>>pagina-aanduiding<<} Bouen desen salmen haer altoos den lof ionnen sietAdde quod adscribi factis. Van uwen feyten, uwen naem blijft veracht. Iason salmen seggen en heeft gewonnen niet Tgulden vlies, dwelck hy int lant heeft ghebracht, Medea die heuet principael feyt gewracht. Gelooft my niet, gaet v eyghen moeder te rade, Sy sal oock segghen dat ghy sijt qualijck bedacht. Ia Iuppiter selue, van wiens sade Ghy gesproten zijt. laet dese fenijnige quade In haer lant in Scythia eenen man soecken. O wanckelbaer Iason ick mach wel vrouch en spade (Gelijck dẽ winterschẽ dach) v ongestadichz vloeckẽ. Hoe licht sydy van woorden, in plaetsen in hoecken En mocht ick (docht my) geen getrouwere vinden. Fraudelijck schijn doet dicwils de minnaer verblindẽ. Rechtuerdich mijn mã waerdy int wechreysen coen.Vir meus hinc ieras. En is v mijns nu int weercoomen verdroten? Mijn geslachte en derf v nz achterwaert deysen doen: Ick ben Thoas dochter van Mynos sade gesproten. En Bacchus, een van de hemelsche genoten, Is mijn groot vader, mijn grootmoeder blijckelijck Onder negen sterren is so na den hemel geschoten. En Lemnos tvruchtbarich lant rijckelijck Sal ick v te houwelijck ionnen onbeswijckelijck. Naer my en mijn gheslachte muechdi wel verlangen. God verleene v geluc. ooc twee tweelingẽ gelijckelijc Hebick v ghebaert met swaer verstranghen, Die ick (tyf my) van v hebbe ontfanghen. Twee tweelingen my duer Lucina geiont zijn, Om dat te sterckere soude ons verbont zijn. {==43v==} {>>pagina-aanduiding<<} Si quae ras, cui fint fimiles. Vraechdy wie sij ghelijcken? Iason wter maten wel Soumen duer haer muegen kinnen tot desen stonden. De welcke ick bycans als legaten snel Tot v wt liefden hadde gesonden, Als dat ick was moeder worden en ontbonden. Maer doẽ ick õ de wreethz vã de stiefmoeder dachte Soo hebbick by my gehouwen de soete monden. Ick vreesde Medea de felle drachte, VVant meer boosheyts dan een stiefmoeder onsachte Hebben haer handen oyt geplogen. Haren eyghen broedere dese ongeachte Heeft sy verschuert, en zijn ledekens ongelogen Op den wech ghestroyt: hoe soudse dan moghen Mijn saet ghenadich sijn? schout haer conuerseren, Die met den boosen wandelt moet boosheyt hanteren. Turpiter illa virum. Sy is als een ouerspeelster v beminnende, Maer eerlijcke trouwe vouchde ons te gadere. Den ouden Oeta bedrooch sy, weest dit bekinnende Maer icke beschermde vander doot mijnen vadere, Sy is wt Colchos geulucht, mijn goedertieren adere En soude sulcx niet dorren peysen oft dincken. Alst al volseyt is, de valscheyt (noyt werck quadere) Verwint de duecht nu, haer boosheyt cã huer scincken Eenen frayen man diemen in schoonheyt siet blinckẽ. Maer ic mach Lẽnos en niet Iason dese schult scrijuẽ, En alle die v latẽ wech reysen hebbẽ sonder crincken. Segt vrijlijck oft ghy had nu comen drijuen (Soot wel behoort ha) duer swinters verstijuen Aẽ mijn lãt? wat soudy gedacht hebbẽ vol onuromẽ? En als ic v met mijn kinderkẽs hadde tegen ghecomẽ. {==44r==} {>>pagina-aanduiding<<} Soudy my en v kinderẽ wel hebbẽ derrẽ aẽscouwen? Soudy niet weert hebbẽ geweest datmẽ versmadelijcQuo vultu natos. V hadde getracteert, ghy boeswicht vol ontrouwen? Niet dat ick uwen persoone nochtans schadelijck Soude geweest hebben: maer ongenadelijck Sou ick haer met mijnen tanden hebben gemineert. Om dat sy duer haer touerije verradelijck V so betoouert heeft, en mijn liefde verturbeert, Och oft my God ionde, dat ic mocht ongecesseert De tweede Medea wesen, soo mocht ick mijn leet VVreken, eñ het bitter sop daerse my mede inficieert Haer laten proeuen oock en schincken ghereet. Gelijck ick nu worde van mijnen manne wreet Ende moeder van twee kinderen verlaten och, God geue dat Iason so haer moet haten noch. God geue tgene dat sy nu onrechtelijck besit,Nec mala parta diu. Dat haer dat een andere so moet afhalen En dat haer gebuere, oock dat om dit: So machse gaen in vremde landen dwalen. Sulcke suster als sy haren broeder was sonder falen, Sulcke dochter als sy was haren vader mede, Met sulcke liefde moetse haren man oock betalen. Niet betters en moet v ghescien is mijn bede. Kattyuelijck noch in onsalichede Sal sy haer leuen enden (so haer God is schuldich) Als haer deerde te nau wort duer haer valsche sede, Dan machse haer nade locht pijnen onuerduldich. Ick Hypsiphyle wensche v sulck lijen menichuuldich Als ick duer v liefde nu besueren moet, Niet beters v beyen ghescien tot allen hueren moet. Hier eyndt dese Epistele. {==44v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde die Iason schrijft tot Hypsiphyle, Ghemaect door den Translatuer. SOo haest als ick wt Colchos weder int lant quam, Van Thessalien, na mijn hofnemende de ganghen, Vwen brief Hypsiphyle, my terstont ter hant quam, Die ick seer blijdelijck hebbe ontfanghen: Maer int lesen soo werden eylaes de wanghen Van tranen nat, en therte weemoedich. VVant v liefde tot my noch, en tgroot verlanghen Naer mijn comste, werdick daer duer vroedich: En hoe ghy bescreyt, ia met tranen bloedich Mijn wech reysen sonder weder om te keeren. En hoe dat de fame die snel is en spoedich V herte ghestelt heeft int druckich verseeren, Doen sy v liet weten, dat ich met grooter eeren Medeam hebbe in mijn lant ghebracht, Hem naeckt dickwils droefheyt die vruecht verpacht. {==45r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dat ghy my noch ionste met goeder herten draecht Om mijn Victorie can uwen brief vermonden: Maer een sake ghy met grooter smerten claecht Als dat ick v hier af noyt lettere en heb ghesonden: En dat ick daerom worde beuonden Een ontrouwe minnaer, en ridder onualiant: VVant ick gheloeft bebbe tot dien stonden VVederom te keerene in v lant En v daerop trouwelijck heb ghegheuen de hant Int wechreysen: ick kent tis al warachtich: Maer tgene dat de mensche somtijts, vaet dit verstãt, VVel meent te doene met sinnen voordachtich Dat can God die alle dinck is machtich Haest ghekeeren, en somtijts niet en wil ghehinghen De mensche heeft de wille, maer in God is tvolbringẽ. Mijnen wille was goet dat kenne Hymen voorwaer En Iuno die de ghehoude voorstaet, Om v te trouwene, en als een volstandich minnaer VVederom te keerene sonder verlaet: Maer Medea, duer wiens conste en subtijlen raet Ick tgulde vlies wan, heeft sulcks belet. Niet dat ick duer ontrouwe, of eenich versmaet V hebbe heel wt mijn sinnen gheset: Maer want ick was in een sorghelijck perket Ende nae tgulde vlies was al mijn verlanghen, Soo gaf ick Medeam ghehoor, ick en mocht niet bet Die met mijnder liefden was vierich beuanghen, En die my soo minlijck in haer hof heeft ontfanghen, En daer na moesten wij ons subijtelijc vã daer rasschẽ Die tvier van doene heeft moet soecken in dasschen. {==45v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ten derf v dan gheen groot wonder gheuen Dat ick Medeam hebbe met my gheleyt, En in Thessalien bracht als mijn vrouwe verheuen Dwelck de fame ouer al heeft in v lant verbreyt. Heeft sy niet om mijnen wille (meetẽ corstẽ gheseyt) Haren vader verlaten, en my by ghestaen, Soo dat ick tgulde vlies duer haer subtijlheyt En consten, hebbe verworuen saen. Sulcken dienst als sy my heeft ghedaen En heeft noyt vrouwelijcke creatuere Eenighen manne bewesen, merckt dit vermaen. Men siet onredelijcke dieren, hoe wreet, hoe stuere Sullen danckbaer sijn tot elcker vre Den ghenen die haer vrientschap betoonen, Men moet ionste, met ionste altoos loonen. Dat ghy van haer valscheyt veel wilt vertellen Daer ben ick af de principael oorsake: VVant haer liefde tot my, quaet om volspellen (VVaer duer haer herte was in onghemake) Heeft ghewracht, dat sy met subtijle sprake Haren vader bedrooch, en van hem vloot. Ten quam oock wt gheen bloetgierighe wrake Dat sy haeren ionghen broeder bracht ter doot. Maer Venus, en Cupido alsulcks gheboot, Haer ionste tot mywaerts heeft dit al bedreuen, Soo datmen mercken mach daer ane bloot, Dat haer met eeren wel mach sijn toegheschreuen Dat sy in liefden volstandich is bleuen, Al en was niet seer prijselijck de daet, Peyst die mint en aensiet goet noch quaet. {==46r==} {>>pagina-aanduiding<<} Denckt by v seluen, ghy moetet bekinnen De liefde is blint, in alle haer wercken: Al dat sy ghedaen heeft, ist niet een werck vã minnẽ. Gheẽ quaetheyt, maer liefde moetmẽ daerduer merckẽ Die therte can bedwelmen ghelijck duyster vlercken. Hierom moet ick haer verantwoorden in dien. Maer twas afgrijselijcker voor leeke en clercken Dwelckmen duer de vrouwen in Lemnos sach gescien Die alle haer mans (niemant en mocht ontulien) Op eenẽ nacht hebbẽ met eenẽ gemeynẽ raet vermoort Natuere, of liefde en heeft sulcx niet connen verbien, VVie heeft oyt van wreeder daet ghehoort Daerom en weest op Medeam soo seere niet gestoort, En wilt swijghen van dien gheschille Tis al goet, datmen doet om beters wille. Ghy vraecht my waerom dat ick ontrent uwen lande Met mijnen schepen quam arriueren, VVant tgulde vlies costelijck van pande Daer men my om sach solliciteren En was in Lemnos niet te vercoeuereren. Ick moet belijen, tis al warachtich Maer met redene wil ick daerop responderen, Een die zeylende is in dzee onsactich Moet dickwils duer de winden crachtich Teghen sijnen danck, in vremde landen dwelen. En soo ben ick oock niet met op settẽ wil voordachtich Teghen mijnen danck ghearriueert aen v palen, Niet om v te onteerene, soot schijnt aẽ uwer talen Schrijft my dat niet na tot mijnder schanden, Maer denckt vier, en werck sietmen haest branden. {==46v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick wist wel dat gheen mans persoonen En mochten na v lieder ghemeynen raet Binnen dien lande resideren oft woonen, En dat alle mans daer waren in der vrouwen haet: Denckt dan dat ick (my wel verstaet) Vwen persoone niet en was begheerlijck, Maer duer de eere, en de ionste, die ghy vroech en laet Aen my waert bewijsende cleerlijck Heeft ons Cupido met sijnen strale deerlijck Ghenoept, en vlammich ons herten duerschoten, Dat wy ons met Venus cueren waren gheneerlijck En dat my v by sijn niet en heeft verdroten. Maer als ick moest vertrecken met mijnen ghenoten So wast al hertsweer dat ick aen v sach, VVant scheyen van lieue is een herdt ghelach. Dat ghy moeder van twee sonen gheworden sijt Die my in alle manieren ghelijcken, Daer inne is hert, en sin verblijt: Maer een sake doet my van drucke beswijcken Dat ghy sulcken pandt niet om verrijcken Tot my den vader en hebt ghesonden: VVant de vrouwẽ in Lẽnos noyt valscher practijckẽ En willen niet ghedooghen tot gheenen stonden Datmẽ daer mãs op voedẽ sal (o druckich vermondẽ) VVant v eyghen vadere voorwaer En mach daer in v landt niet worden beuonden, Die ghy verborghen hadt onder Gods outaer Doen al de mans vermoort werden, dits openbaer. Hoe sullen mijn kinderẽ dan daer muegẽ blijuẽ tẽ fijne Tis quaet in een quaet lant gheboren te sijne. {==47r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy soutse tot my ghesonden hebben als legaten In teecken dat ghy moeder waert worden blije, Maer ghy vreesde Medeam, die haer wtermaten Een wreede stiefmoeder sou sijn, dits v fantasije. Laet v niet duncken, dat ick teenighen tije Mijn kinderen soude hebben vergheten, Seer willecom souwense als de vrije Medeam gheweest hebben, ick derfs my vermeten: En in Lemnos sullense eylaes worden ghesleten. Medea sou haer ionste hebben bewesen Om mijns naems wille, dat laet ick v weten. Men vint wel stiefmoeders weert ghepresen, Daer de voorkinderen niet af en worden begresen VVant liefde doet vele, wilt dat versinnen, Die den boom begracijt sal de tacken beminnen. Hier mede adieu, edel Coninginne VVilt mijns vergeten, dits tslot en mijn oratie, Soo sal vercoelen v vierighe minne. Denct tis wijsheyt, en een groote gratie Niet meer te ghedenckene, datmen in tsweerels statie Niet en can weder vercrijgẽ, hoe machtich hoe groot. Ghesontheyt, en weluaren, tot elcker spatie VVensche ick v noch duer ons ionste minioot. VVant wt ontrouwe ick noyt van v en vloot Alsoo ghy selue wel cont beuroeyen, Maer tis eenen herden pijl, als ons de noot Nopende is, en rasschelijck doet spoeyen, En want gheen mensche, hoe rijck van goeyen Altoos sijn selfs is, soo de Philosophen spellen, Maer wy moeten onsen wil, in Gods wille stellen. Finis. {==47v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolgende Epistele. DE stadt van Troyen ghedestrueert sijnde. AEneas de sone van Anchises ende Venus, is met XX. schepen in dzee gheslegẽ, veel perijckelen der zee besuerende. Ende ten lesten is hy in Lybien aen een stadt die Carthago hiet ghecomen, daer hy van de Coninginne Dido seer vriẽdelijck ontfanghẽ was, de welcke was de huysvrouwe van Sicheus den welcken haer broeder verradelijck vermoort hadde, soo dat sij van haren broeder gheulucht is, ende is gecomen in Lybien. Ende daer heeft sy een niuwe stadt ghetimmert heetende Carthago, daer sy AEneam minlijc onthaelde, ende vierich beminnende werdt. Maer AEneas werdt ten lesten beuolen duer Mercurium, dat hy dat landt ruymen soude, ende dat hy moste nae Italien varen, dwelck hy dede. Dido dit gewaer wordende, was heel mistroostich schrijuende hem desen brief, om hem in haer lãdt te houwene, oft dat hy ten minsten noch wat vertoeuen soude. Ende ten lesten haer seluen duer mistroosticheyt het leuen benam. {==48r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Dido schrijft tot AEneas. Ende beghint aldus in Latijn. Sic, vbi fata vocant vdis abiectus in herbis, Ad vada Maeandri concinit albus olor. GHelijck de witte swaen, als hem de doot nakende is, Is singhẽde, aen Meanders poel verworpen onsachtich: Soo oock ick Dido, wiens herte de doot smakende is, Singhe desen sanck met sinnen clachtich. Niet dat ick hope duer mijn bede crachtich. Te vermorwene v, die slacht den doyen. Ruerende alle dese woorden onbedachtich, Teghen God, en teghen der natueren verfroyen. Maer, want ick mijn eere, duer v valsch riddere vã Troyen En reynicheyt, eylaes hebbe verloren, Mach ick dã oock mijn woordẽ te vergeefs nz stroyẽ? Seker is v menighe, dat ghy wilt sporen Naer Italien, met onser beyder trouwe ghesworen. O crachtighe wint, ghy muecht my wanhaghen wel, Die schip en trouwe beye ouer zee sult iaghen snel. {==48v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nec noua Carthago. Noch nieu Carthago diemẽ my lustich bouwen sach, Noch Libyen, dwelck v geiont so saen is: Noch gelt, noch rijcdom v hier houwen mach. Ghy veracht, dat v eert, ghy versmaet, dat gedaẽ is: Dat gi versmadẽ sout, wẽscht ghi, dwaes v bestaẽ is. Ghy soect, dat ghy vonden hebt lant en coninginne. Tot menige plaetse veracht nu den Troyaen is. VVie sal v geuen tot uwen gewinne Gront en erue als icke duer ionste en minne? Gaet soect weder een ander secreet en stille, Die ghy oock bedriegen muecht, o boos van sinne: Crijcht sloten, casteelen met so cleynen ghescille. Ick neme dat noch sulcx al comt naer uwẽ wille. VVie sal (als icke) v so beminnẽ hoe rijc ghi bipeerelt sijt, Geẽ costelicker scat dã reyn liefde op de werelt wijt. Vror vt inducto. Gelijck het solpher het was licht branden doet, So hebdy vlammende my onsteken, So duer tvier de wieroock bernt ter offerhanden soet, So blacke ick duer uwer liefden treken, Noyt en is my int herte v gesichte ontweken, Dach en nacht duncty my al ontrent sijn. O ondancbaerheyt die aen v wort gebleken. O dwase sinnen die tot v gewent sijn. Niet dat ick op v verstoort ben, tmoet Venus bekent sijn. Maer beclage v ontrouwe vol wreeder daden, O Venus v soons dienstmaecht, wilt diligent sijn, Behulpich, en nemet haer in genaden, O Cupido wilt nwen broeder met v gewaden Vercieren, op dat hy blijue my te deele Als der minnen ruyter, binnen uwen casteele, {==49r==} {>>pagina-aanduiding<<} Sijn edel conditien my bedrogen hebben,Fallor & ipsa mihi. Alle sijn complexien sijn valsch van aerde. O Venus noyt en moet hy v borsten gesogen hebben. Eenich wreet geberchte certeyn hem eerst baerde, Oft de stuere zee die noyt niemant en spaerde, Moet hem opgeworpen hebben: dit ben ick smakẽde. O AEnea, o wijse vermaerde, VVaer wildy henen? v propoost sijt stakende, De winter (quaet om reysen) is nu nakende, Neptunus gebeert, wie en sou niet deysen? En AEolus een vreesselijck getier makende Sou oock geerne beletten v wech reysen, My sijnde getrouwer dan ghy. duer dit ouerpeysen, Ist onnatuerlijck dat ghy my verlaten wilt Siende, dat al, tijt, zee, wint, my comẽ te baten wilt. Denct, nu, wie ick ben, wilt dit gaey slaende sijn.Exerces preciosa odia. Als v de zee wilt benauwen om mijnen persone, Sal ick v niet costelijck en zeer diere staende sijn, Als ghy de doot om mijnen haet sult crijgen te loone? Och, laet uwen moet sincken, blijft by Dido schoone, En peyst om des winters felle nachten cout So sullen de winden, sy sijnt wel gewoone, Laten swichten haer wreetheyts drachten stout, O AEnea, oft ghy den winden nu slachten wout, Die haest veranderen haer stuere vlaghen Laet v doch geseggen. Neptunus crachten schout, VVijt en breet so liggen al omme sijn lagen. Ghy hebbet eens geproeft, ick moet v ghewaghen. Voor AEolus wreetheyt, en Iunoes vermeten beeft. Hy is wijs die den hont schout die hem gebetẽ heeft. {==49v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nec violasse fidẽ. My te crenckene, die na v haeck vierich, Sal Neptuno wonderlijck luyen in dooren, Dus wacht v voor hem, die zee is wraeck ghierich: Sy sal terstont nae Cytherea hooren De moder der liefden, die ghi wilt quetsen en stoorẽ. Och deen geschende sal nu dander schenden: Maer voor v duchtic meer, dã voor mijns rijcx tresooren Ick wensch om v leuen, al ist dat ick sal enden Onnooselijck mijn iaren, want soo, voor v amenden Pijne en smerte suldy leuende verweruen, Als ghy sult hoorẽ vã mijns leuens, en doots, legẽden In bitterheyt suldy dan in tswerelts eruen V leuen gebruycken, ia leuende steruen, My doodende nu duer v absentie. Gheen meerder lijen dan een ongeruste conscientie. Finge age te rapido Als v Neptunus sal ongenadich fel Met synen Cepter tracterende sijn, Dan suldy vol sorghen beladich snel Eerst comen tot kennissen, en conquererende sijn. V ontrouwe daden (die my nu minerende sijn En ter doot sullen brenghen mijn schoon imagie) Sullen dan v herte verturberende sijn, Dan suldy segghen met droeue coragie, Mijn bedroch is oorsake deser felder passagie, Dus een weenich tijts wilt doch vertoeuen, Soo crijchdy noch voerspoet tot uwer gagie. VVilt v doch noch wat bet beproeuen, Groote haest doet dicwils lange bedroeuen, Noyt en voeren wel stoute onderwinders, Een weynich versinnens, belet somtijts veel hinders. {==50r==} {>>pagina-aanduiding<<} Als ghy ommers my niet, uwẽ sone doch sparen wiltNec mihi tu parcas. Den iongen Ascanius. isser geen wroegen? VVat sal hy weer ter zee doen? vã dit verclarẽ stilt, Laet v met mijn doot alleene ghenoeghen, De Godẽ, die v en haer wt den Troyscen vier droegẽ Moetẽ die nu mettẽ watergecrẽct worden crachtich? Och v woorden die my soo schoone toe loegen, En geloof ick nu niets o meyneedich onwaerachtich, Ghy droecht v vader (spraecty) op v scouwers õsachtich VVt den brant doen Troyen blakende was.Ascanius AEneas sone. Eylaes Ascanius moeder heeft oock deelachtich Vwer ontrouwen gheweest, die na v hakende was Dat sij des doots morseel oock smakende was Duer v hertbaricheyt, mach ick nu gewaer worden. Duer eens beuonden, meer feyten openbaer worden. Ick en twijfel niet, de Goden v plagen sullen,Nec mihi mens dubia est. Te lande te watere ghy muecht v wel mijen. Iuppiter den God van den hemel mishagen sullen En Pluto den God van der hellen v tyrannijen. Ick hebbe v vertroost in droefheyts tijen, Ten verdroot my niet v dorstich te lauene. Iae eer ick v kende aensiende v lijen Heb ick v schepen gebercht in mijn hauene, Om v so pijnde ick te loopen te drauene. V volck logierende som sieck, som gesont, Half cranck half doot, somtijts te begrauene. Och ick hebbe v so gewillich mijn rijck gheiont, Dies ick nu segge met eenen clagenden mont Als duecht met quaet geloõt wort, trouwe ende moet Tis al verloren watmen den onbekendem doet. {==50v==} {>>pagina-aanduiding<<} Illa dies nocuit. Och doẽ ons den tẽpeest dede inder spelõckẽ vluchten, Op die iacht zijnde, om verhuegen den geest, Dat was den dach die my heeft gesconcken duchten, Lijen, sorgen, nu proeuick den keest. Onlancx hoordick der Eumenides (noyt so beureest) Stemmen huylende als zee Goddinnen, Och dwelck was een teecken des doots diet al af teest. Dies ick ginck na den tempel met droeue sinnen, My schamende der oneeren, ick moet bekinnen, Om mijn suuere gekroocte reynicheyt Sicheo gelooft zijnde wt rechter minnen, Mach ick dan niet wel clagẽ v groote vileynicheyt? Improbe amor quid nõ Die mijn eere met dusdanigen vercleynicheyt Hebt gecroct, dwelck my wel smerten moet. O liefde waer toe dwingdy der menschen herten soet? Hinc ego me sensi. In desen tempel hoordick eenen stemmende vroet, My dochte ick kende sijn sprake en geluyt, Comt Dido comt, was by viermaels hemmende soet. Dies ick tot hem nu spoeye als eens zijn bruyt. Nochtans schame ick my, om der oneeren ruyt, Te comene och in zijn presentie. O Sichee ick biddu duer tionstich virtuyt Vergeeft doch my mijn inobedientie Een Godlijck saet, een conincklijcke eloquentie Heeft my doen dolen weerdich alder eeren. Dies sonder verdrieten is mijn intentie Libytina goddinne des doots. Dat ick my stoutelijck sal tuwaerts keeren. My vercierende met Libytinaas cleeren. Anders en sal in my ruste dach oft nacht zijn. Dat God voorsien heeft, dat moet volbracht zijn. {==51r==} {>>pagina-aanduiding<<} Sycheus mijn man bleef hier opder eerden deerlijckOccidit in terra. Van mijnen broeder vermoert ter offerhanden, Dies werdick ballinck met onweerden cleerlijck, En werdt veruolcht van hem vol schanden. Hem ontvloden zijnde, hier in onbekende landen Ben ick geraect, onbewoont sonder huysen. Coopende dees plaetse, die ick v in handen Hebbe geleuert, noyt meerder confuysen. Een stadt hebbe ick voltimmert, grachten en sluysen, Fonderende, en vesten met hooghe mueragie. Die ick al, (tschijnen wonderlijcke abuysen) Al en was ick maer een vrouwelijcke personagie, Hebbe moeten beschermen voor heere en pagie, Die my al wouden sonder sparen schinden. Onsalich is hy die in onrusten moet zijn iaren inden. Menich wasser die ter eeren begeerde my,Mille procis placui. Maer v ridderlijck wesen, heeft my doẽ befaẽt blakẽ, Hoe sal ick nu (als de verueerde vry) VVt Hierbas handen ongepraemt raken? VViens trouwe dorstic so stoutelijck onbescaẽt laken. VVant v (al was hy bouen my) ick vercoren hadde. Hoe sal Pygmalion nu (machtich vernaemt) waken Die mijns mans bloet oock gesworen hadde, Naer mijn bloet wẽschen, och oft ghi ongeborẽ hadde O Venus gelaten dees wreede effigie, Troyens schat daerom niet heel verloren hadde Gebleuen, noch de macht van Phrygie. Och sydy ghy de bewaerder van de religie? O ontrouwe AEneas, wee die binnen uwer scolẽ zijn. De schapen zijn veych, die den wolf beuolen fijn. {==51v==} {>>pagina-aanduiding<<} Forfitã & grauida. Och suldy my verlaten, mogelijck beurucht zijnde? Dies ick mach wel roepen clagen en kermen. O wee v, dat ghy oyt dese vlucht pijnde. Hebdy met den ongheborenen gheen ontfermen? Soo sal den ongheborenen eylacen ochermen Onnoselijck met zijn moeder de doot verweruen. En sal in mijn bloet versmooren, verwermen, Een sweert met een pijne salder twee doen steruen. Beueelt v Mercurius nu te gane van deser eruen, VVaerom verboot hy v niet herwaert te reysene? Ick sou v wel hebben moghen deruen. VVie beual v aen mijn palen te deysene? Och, als ict al van beginsel pijne touerpeysene, Vee mijns dat ick v sach, hoorde oft sprack oyt. Maer tis nu te spade, na raet en ghebrack noyt. Hoc duce nempe Deo. Laet Mercurius nu (die v te blijuene hier Verboden heeft) inder noot v vrient zijn, Als v schepen op de zee beginnen te drijuene schier. Laet hem v leytsmã duer tẽpeest, storm, en wint sijn. Troyen en alle huer mueren die indẽ grõt geschint sijn Soudy met minder moeyten, so sy by Hectors tijen Stondẽ op gerecht hebben. dit mach wel versint sijn, Dan alsoo duer dzee met druck ende lijen Italien te soekene. ten is vry (dus wilt doch mijen) Daer ghy zeylen sult Simois soete riuiere niet, Maer des Tybers wreet water sal v bestrijen, Al ist dat Iuppiter v duer synen Griffiere riet Tot Italien, dwelck v met verstooten maniere vliet. En in v oude dagen en suldyer noch niet geraken an. Qualick men een wijf tegen harẽ danck ontscakẽ can. {==52r==} {>>pagina-aanduiding<<} Met mijn volck, en lant, v ghenoughen laet,Hos populos potius. En met Pygmalions rijcdom v te voren gewonnen. Brengt Troyen in Tyrien, tsal beter vougen: iaet VVilt mijn rijck regeren so ghy hebt begonnen. VVildy Ascanium eenich crijchs victorie ionnen? Hier is noch al twist diemen moet beslichten, Hier is geroct dat noch niet en is volsponnen. Hier sijn noch vianden die teghen my oprichten, Daer hy triumphelijck teghen mach vichten. Ghy muecht hier orloge, oft vre (so ghi wilt) baren. Ascanius, God geue (diet al can verlichten) Dat hy so voorspoedich noch volende sijn iaren Elders als hier: en dat sonder beswaren V vader mach rusten, tsij in wat hoecken oock. Die niemant en misdoet hoe soumẽ hẽ quaet toe vloeken oock. O AEnea, die ick oyt soo ghesint hebben,Parce precor domui Ia al geiont dat mijne is onuerdroten. VVat hebick v misdaen dan dat ick v gemint hebbe? Ick en ben oock niet wt Griecken gesproten. De Troysche landouwen, casteelen oft sloten, Niemant vanden mijnẽ en heeft oyt willẽ bescayen. Oft schaemdy v mijnder, oft mijnen ghenoten? Ick weet daer raet toe, weest niet belayen: Acht my voor v dienstmaecht met versmayen, Dese zee die hier neuen Chartago gelegen lijt Dicwils saecht, dicwils straf is vol ongenayen (V slachtende) datmense niet en can bewegen wijt. Verwacht haer stilte, als ghy ommers genegen sijt Om reysen: luttel iemant haer nu passerende is. Die willens in sijn doot loopt God temterende is. {==52v==} {>>pagina-aanduiding<<} Tẽpus vt obseruẽ. Geeft my de last, ick sal v waerscouwen wel, Alst tijt om reysen is, het is v tsienste, V scepen en sijn oock, wiltse wat verbouwen snel, Nau half verlapt: dus op alle verdienste, Die ick v bewesen hebbe als de vrienste, Een luttel tijts verbeyt, op dat den tijt my Mach leeren verdraghen, o edel geengienste: En dat v liefde die nu vierich duersnijt my, Mach vercoelẽ, oft anders aeniaechdy des doots strijt my: En sal nu mijn leuen bloedich wtstorten. V wreetheyt die genereert den nijt my, Dat ick voor mijn iaren, mijn daghen sal corten. Dies ick v sweert fellijck wt moet horten. Hier mede so wilick nu mijn slot maken. Tis deerlijck als lief moet om lief sulcke not craken. Aspicias vtinã quae fit. O ridderlijcke Prince, oft ghy saecht nu dimagie, Mijns scrijuens en mijns doots vermanen, V Troiaensch sweert, dat eens hadde couragie, VVort nu vochtich duer mijn loopende tranen: Dwelck met mijnen bloede terstont sonder wanen, Sal oock geuerwt worden, wel te passe hier ghelaten Op dat ick mijn doot daer me sou wt planen. Tgequetst herte duer v liefde wilt v sweert ooc hatẽ. O Anna suster, besorcht ghy wel wter maten, Om eerlijck te vercierene mijn dootlijcke mortorie, Op dat my niet toe en scrijuen alle staten, Dat Elisa vernielt is metten viere cleyn glorie. Maer sedt op mijn graf dees woorden voor een memorie, Didonis Epitaphiũ AEneas doorsake des doots, en tsvveert ghegheuen heeft: Mer Dido metter hant selue haer benomen dleuen heeft. Hier eyndt dese Epistele. {==53r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde die AEneas schrijft tot Dido, Ghemaect door den Translatuer. V Droeue clachte die ghy hebt gheleken O Dido, by des swanes sanc als hy moet steruen, Heeft mijn herte meer doen suchten, en dooghen doen leken Ia veel meer bynaes, dan Troyens bederuen. Och dat ick de doot niet en hebbe mogen verweruen Met die edele Troianen groot van weerden: Want v woorden, mijn herte meer duerkeruen Ia en scherper dan duysentich sweerden. Een dolorues verdriet, met pijnlijck volheerdenTibullus. frãgit fortia corda dolor. Can een vroom mans herte inwendich schueren. Ick wou dat ick ghestoruen waer op uwer eerden Soo hadde de liefde die v en my doet trueren Haest een eynde ghenoemen, want Cupidoes cueren (Al sijn zijn stralen vierich gheinflammeert) Swichten na de doot en sijn cracht faelgeert. {==53v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy claecht dat ick v bewijse groote ontrouwe En dat ghy my soo eerlijck hebt ontfaen O Elysa, binnen uwer landouwe. Ick kent den grooten dienst die ghy my hebt ghedaen Soo langhe als adem int lijf is, en mijn ooghẽ opẽ staẽ Sal ict altoos moeten ghedachtich wesen. Ne finge fugã Maer ick en ben v niet secretelijck ontgaen, VVant den noot O coninginne ghepresen Die my pijnlijck dwanck tot desen, Hebbick v te kennen ghegheuen manierich, VVant ick wist wel v liefde quaet om ghenesen VVas tot mijwaerts brandende vierich. Hier om soo heb ick v goedertierich Mijnen noot gheseet als een minnaer valiant, Om dat alleyskens vercoelen sou der minnen brant. Italiã nõ spõ te sequor. Ick en ben oock wt my seluen niet ghereyst Na Italien, soo ghy wel cont beuroeyen: Daerom weest ghetroost, en v beter bepeyst God selue heeft my naer dzee doen spoeyen, Sijn beuel en mocht ick niet verfoeyen. VVant te wijle dat Troyen stondt en brande VVerdt my, en mijnen kinde sonder vernoeyen Toegheseet, dat wij binnen den lande Van Italien, souwen als de valiande Moeten hebben ons dominatie, Alsoo Helenus groot van verstande Ons te kennen gaf sonder fallatie. En oock duer Apolloes inspiratie Alsulcx geprofeteert is vande verdreuen Troyanen, Gods wille machmẽ wel metter waerheyt vermanẽ, {==54r==} {>>pagina-aanduiding<<} Mocht ick op mijn beloop, en na mijnen wille leuen,Me fi fata meis paterẽtur ducere vitã auspitijs. De stadt van Troyen sou binnen corten tijen Van my voorwaer noch woorden verheuen, En met hooghe mueren aen alle sijen En met meerder sterckte sou icse beurijen. Om Italien en sou ick niet willen besueren Alsulck leet, verdriet en lijen Als ick gheproeft hebbe, en my noch naect tallẽ vren. Ia al mocht my Carthago wten gronde ghebueren Oft heel tlant van Lybien, dwelc ghy my presenteert, Lieuer sou ick aensien Troyens hooghe mueren: Niet dat v ionste van my wort gherefuseert, Of dat ick duer v meene te wordene verneert Die niet dan veel te rijck sijt voor my ghegoeyt, Maer elck voghel is gheerne daer hy is ghebroeyt. Ick en hebbe v oock mijn manlijcke trouweNec cõiugis vn {== afbeelding ==} {>>afbeelding<<} praetẽdi laedas. Niet toegheseyt, laet dat ghesweghen: Noch oock niet gheloeft binnen uwer landouwe Te blijuene, al was ick vierich tuwaerts gheneghen. Al hebben wij een luttel tijts, als minnaers pleghen Vruecht ghebruyckt, amorueselijck en playsant. Denckt geen vruecht den mẽsche hoe machtich bedegẽ Gheduerich aencleuen mach, tsy in wat lant. God die bouen alle menschen heeft douerhant, Can alle blijschap haest in druck verkeeren. Daerome edel princersse ghebruyckt v verstantNõ bene cõueniũt nec in vna sede morãtur, &c. Brengt v seluen niet in lijen, en in verseeren Om Venus vruecht, die elcken can onteeren, VVederstaet Cupido, soo salmen v croonen noch Hoocheyt en liefde, qualijc een plaetse bewoonẽ doch. {==54v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghelijck solpher het waslicht, doet branden vierich Soo sydy met mijnder liefden onsteken. Denckt dat ick niet min maer seer onbestierich Tuwaerts blake, al ben ick van v gheweken: Cupidoes strael is van sulcken treken Hoe veerder van een hoe meerder sijn cracht: Het is aen Paris eertijts wel ghebleken. Daerom alle vren oock, tsy dach, oft nacht (want ghy my uwes weerdich hebt gheacht) Comdy my O Dido in mijnen sinne: Nochtans Gods voorsienicheyt moet, Hier om moeten wy ons troosten edel Coninginne Laet ons soo niet aenhanghen de minne Dat wy God vergeten sullen, en ons bederuen, Die een lief verliest mach een ander verweruen. Hiarbas de Coninck groot van machte Die is met uwer liefden seer beuanghen Laet v niet duncken dan dat ghy als de verachte Blyuen sult, al moet ick nemen mijn gangen Na Italien met groot verstranghen: Duer heel Lybien is hy een Coninck weerdich, Ia daer ghy v lant selue afhebt ontfanghen. En die v wel sal beschermen sweerdich, Neemt hem mach hy v ghebueren veerdich, VVant Carthago by hem sonder fallatie Sal altoos verbetert worden volheerdich: Ia hy is oock van Iuppiters generatie, V stadt sal in peyse tot elcker spatie Domineren, en ghy sult sijn als de verheuene, Gheen meerder vruecht dan peyselijck te leuene. {==55r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dwaesheyt ist, my voor uwen man te begeerene, Want twaer te duchtene, merckt mijn vermaen, Dat daer duer; (dwelck sou sijn te deerene) V stadt ghedestrueert sou worden, en te niete gaen. VVant Hiarbas (alsoo ick wel heb verstaen) Mach hy v tot eenen wijue niet verweruen Sal v stadt comen belegghen saen En al v lant inden gront bederuen. VVat machten soudy dan van my beeruen: De Troianen souwen noch eens worden veriaecht, Ia of al tsamen bloedich steruen Duer Hiarbas macht stout en onuersaecht. Om der minnen bedrijf wert Troyen gheplaecht Soo sou ooc Carthago, wilt v hier vuer scroemen vrij En den tweeden Paris soumen noemen mij. Ghy wort ghenaemt een manlijcke vrouwe, Ghebruyckt dan v manlijck verstant en sinnen: En laet v niet, oft v naeckt rouwe, Van Cupido dat kint der minnen Soo lichtelijck en soo scandelijck verwinnen: Ghy hebt soo menich lijen en verdriet VVederstaen, naer uws selfs bikinnen: Suldy dan nu, O neen ghy niet, Nu v rust en vrede is gheschiet, Om mijnen wille v bederuen, en schinden, En doen dat God, redene en natuere verbiet. V nacomelinghen in alle tsweerelts inden V diffameren souwen, om sulck onderwinden, Al lijdy dootlijcke smerte naer v geuoelen fel Den brant der liefden sal alleijyskens vercoelen wel. {==55v==} {>>pagina-aanduiding<<} Eylaes daer toe en heb ick mijn ridderlijck sweert Vniet ghelaten, O princersse machtich, Om dat ghy v herte soo ghy vercleert Daer mede duerwonden soudt onsachtich. Duer dit ouerpeysen, de tranen warachtich Die als beken vloeyen wt mijnen ooghen, Beletten my te volschrijuene clachtich Desen brief: de hant en wilt oock niet ghedooghen Dat ick my langher daer toe sou pooghen, VVant sy vast besich is en laboreert Om de tranen van mijn wanghen te drooghen En tghepeys, therte soo verturbeert, Dat verstant, en memorie faelgeert, VVant heb ic v doorsake des doots, en tsweert gegeuẽ Hoe sal ick gherust van herten connen leuen. Finis. {==56r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolgende Epistele. HErmione de dochter van Me|nelaus ende Helena, welcke dochter Menelaus doen hy na Troyen reysde beual Tyndaro de grootvader dat hyse wel gade slaen soude: de welcke Tyndarus gafse Oresti te wijue den sone van Agamemnon, de wijle de ouders voor Troyen lagen, ende Menelaus hier niet af wetende heeftse Pyrrho voor Troyen toe gheseyt, de welcke Pyrrhus (Achilles sone) heeftse met cracht ghenomen doen hy van Troyen quam. Maer Hermione tegen haren danck by Pyrrho sijnde, heeft claghelijck desen brief aen Orestes ghesonden, hem vermanende dat hy haer weerhalen soude. {==56v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Hermione schrijft tot Orestes. Ende begint aldus int Latijn. Alloquor Hermione nuper, fratremq́; virumq́;, Nunc fratrem, nomen coniugis alter habet. ICk Hermione, spreke v toe, die by my gepaert waert, Als bruerlinck en man eens, nu maer bruerlinck alleene: VVant Pyrrhus cloeckmoedich, die wel sijns vaders aert baert, VVilt der trouwen naem vueren onreene, En my teghen recht en redene hout, als eene Die vast gesloten moet sitten in banden: Ick weerde my genoech, en was onwillich: maer cleene VVas eylaes mijn macht, want vrouwen handen Gemeenlijck niet sterck sijn, aldus quã ic tot schanden. O Pyrrhus (riep ic) wat maecty: een ander heere Daer ick onder bin, sal wreken dit forteselijc panden: Al riep ick om v Orestes, hy sluerde my euen seere. Hoorende doof, ia al was ick teere, Hy sleypte my metten hayre, alsoot mocht blijcken. Cracht en fortse can menighen verongelijcken. {==57r==} {>>pagina-aanduiding<<} Van de Troyanen en soudick soo ongenadich nietQuid grauius Gehandelt geweest hebben, al haddense machtich Ons stadt oueruallẽ: Andromache so versmadich niet En werdt getracteert, oft so onsachtich, Doen de Griecken met den viere crachtich Troyen mineerden. O Orestes, sidy ghenegen Eenichsins tot my, ende onser liefden gedachtich, Comt slaet v handen (weest niet verslegen) Aen tgene dat v toebehoort van rechts wegen. Oft v iemant een peert wt den stal wou ontleyen? Ghy sout v cloeckelijck stellen daer teghen, Suldy so lichtelijck dan van v huys vrou scheyen? Men sach Menelaum duysent schepen toe reyen. Om Helena weer te crijgene, mẽ groot verseeren sach. Aen voorgaende exẽplen een ionckman leeren mach. Men sach mijnen vader niet slappelijck dralen vry.Si socer ignauus. Die Paris hẽ õtwelcht ha, creech hi weer als die coene. So stoutelijck soudy ooc comen weerhalen my. Ten is geenen man schande die rijp is en groene Met crijchs gebruycke en stouten fatsoene VVeder te halene zijn huys vrouwe lief en weert. Ghy en hebt so veel schepen oock niet van doene Oft so veel ruyters, noch knechten expeert, Comt simpelijck selue, en my weder begeert, VVant ick ben v eyghen wijf gehuldich, En oock v ooms dochter, aldus trouwe volheert. In twee manieren sydy na my te spuerene schuldich, Ick was mijnen groot vader beuolen sorchuuldich, Die my v ouergaf, als de beradichste vroet. Deerste trouwe altoos blijuen de ghedadichste moet. {==57v==} {>>pagina-aanduiding<<} At pater Aeacidae. Al ist mijn vadere hier af niet wetende vry, My Pyrrhum toe geseyt heeft na dien stonden, Mijn groot vaders woort (ben ick vermetende my) Moet voor gaen, ick neme God toorconden. Doẽ ick v troude, en was ick met niemant verbõden. En sal ick my met Pyrrhum dan vougen oock? So soudick eylaes worden meyneech beuonden. Mijn vaders herte sal hem wrougen oock, VVant Cupido hem eertijts heeft doen plougen oock Aen der minnen acker, en fellick getoeft heeft. VVaerom en soudt mijn moeder niet genougen oock? Die van den seluen sope wel geproeft heeft. Liefde haer beyden dicwils verblijt, bedroeft heeft. Haerlieder voetstappen wordick nu vroedere. Pyrrhus slacht Paris, ghy Menelaus, ic mijn modere. Ille licet patrijs. Al wilt hem Pyrrhus hier beroemen seer, Van sijn vaderlijcke daet, die grof en groot was. Agamemnõ v vadere machmẽ wel voernoemen eer: Achilles maer een leydtsman der ruyteren bloot was. Maer v vadere bouen alle vorsten douerhoot was. Pelops vercieret oock v generatie Die gesproten van Inppiter minioot was, Daer ghy nu tvijfde lidt af sijt sonder fallatie: In duechden ghy groeyt oock tot elcker spatie, Al eest dat ghy eens met crancker auentueren Een wreet feyt bedreeft duer turbatie: Redene en oorsake, wrachten sulcken cueren. Ghy deet AEgistum de doot besueren Die uwen vader vermoort hadde sonder afgrijsen. Hem die loon na werck geeft, canmen niet misprijsen. {==58r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ditte my Pyrrhus dicwils verwijtende is,Increpat AEacides. Dat eere is, acht hy scande tot elcken termijne: Dies my therte dicwils inborstich splijtende is, Verstoort, vergramt, met wreeden aenschijne, En lije inwendich verdriet en pijne. Elck v dit schandelijck nae seyt in mijn presentien. Maer niet wreken en can ict tot geenen fijne, Mijn ooghen doen alleene haer diligentien: Comende de gramschap met tranen ter assistentien. Die als een fonteyne in mijnen schoot vloeyen. Therte is hier vol onpatientien, Also ghy selue wel muecht beuroeyen, Altoos tot screyene moet ick my spoeyen, VVant duer tstorten der tranen, een ydel stichtinge, Crijcht een beswaert herte somtijts verlichtinghe. Al dat van Tantalus stam is gecomen oyt,Hoe generis fatum. Heeft moeten lijen scoffieringe ongeloghen. Leda was deerste (meerder onuromen noyt) Die van Iuppiter, valschelijck wert bedroghen, Comende int schijnsel van eenen swaen geulogen. Hippodamea fraudelijck oock gevelt wert Van haren waghen, duer Pelops duertoghen Listige practijcken. Theseus gemelt wert Van Castor en Pollux, dies hy onstelt wert, Hy leuerde mijn moeder weer in haren handen: Daer na sy van Paris weder gequelt wert, Die haer vuerde na Troyen met grooter schanden. Dies heel Griecken, steden en landen VVerden beruert duer dit ontscaken. Daer Troyen heeft moeten om vlammich blaken. {==58v==} {>>pagina-aanduiding<<} Vix equidẽ memini. Dit is van tveerste tot desentije Dat my gedenct, al druck achter en vueren was, Groot vader, bruers, suster, elck was onblije, Mijn grootmoeder biddẽde om beter auõtueren was: En ick ionck sijnde oock in getrueren was, Roepende, moeder waer laty my hier alleene? Als doen, ick te rechte een roofter cueren was, Voor Pyrrhus die my nu brenct in weene. O Paris uwen pijl beclaghe ick gemeene, Dat hy Achilles oyt raecte ick wel misprijsen mach VVant sijns soons feyten en vileynicheyt onreene Sou hy nu straffen: luttel hy te veriolijsen plach, Als hy scoffieringe tusschen man en wijfrijsen sach, Hoe veel te meer sou hy dit werck versmaden? Een eerlijck herte noode siet oneerlijcke daden. Quae mea coelestis iniuria. Ick en weet waer me ick God verstoort hebbe, Ick en weet was sterre mi aenden hemel mach quellẽ: Sonder mijn moeder ick met druckich rappoort hebbe Oyt moeten leuen: qualijck can ick oock spellen Van mijns vaders vrienschap, want altoos met fellen Moede was hy den crijch hanterende. Al warense bey leuende, ick macht wel vertellen, Nochtans was my haer bystant faelgerende: Vriendelijcke cuskens was ick noyt veel vserende. En met mijn cleyn ermkens, o deerlijck vermeten, Hebick luttel haren hals geweest molesterende: En weynich oock noch op den schoot geseten. Sonder vader en moeder hebick meest versleten Alle mijn ionckheyt, als een scaep dwalende, Niemant en is na een arme weese seer talende. {==59r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick hoorde dat mijn moeder op reyse na huys was,Obuis prodieram. Dies ick haer snellijck tegen liep int gemoete. Maer onbekent sy my (noyt vremder abuys) was. Nochtans werdic twijfelẽde duer haer scoõheyt soete, Al sprack icxse ane met huesche groete, Sy vraechde wie ick was met vremden gelate. O Orestes doen ghy werdt mijns droefheyts boete. In die sake gaf my Fortune noch bate. Maer nu comtse weder met stueren hate, Crijge ick van v geen hulpe, ick blijue verloren, Nu mijn vader comt van Troyen, als de desolate Moet ick oock des droefheyts gauen orboren: Och den dach hebick hier voor den nacht vercoren, VVãt dan ben ick sijnder een weenich ontsleghen siet. Maer lief, by lief, en is den nacht zeer tegen niet. Ghelijck iemant sinen viant, ick den man schouwePro so mno lachrymis. Snachs, niet dan tranẽ stortẽde met droeuen bedrijue, Mijn handen ick van hem so ick best can houwe: Ick verueere my met lidt ende met lijue, Hem te genakene, mijn handen ick af wrijue, (Schijnende besmet) als ick hem onwetens aentaste. Ais ick Pyrrhus moet seggen, merct wat ick scrijue, Orestes naem my inden mont oyt verraste. Het verkeert woort groeyt in my vaste, Daer ick in scheppe noch een minlijck verblijen. Ick bidde v duer Iuppiter (die oyt naer ons paste, En die hemel en eerde can dwinghen en mijen) En duer ws vaders, eñ mijns oom hinderlijck lijen, Dat ick Tantalus saet, mach verweruen soet, Tantalus bloeysel, eer ict besteruen moet. Hier eyndt dese Epistele. {==59v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde die Orestes schrijft tot Hermione, Ghemaect door den Translateur. V Iammerlijck trueren, en hoe v sinnen sijn ontpast Doet my Hermione uwen brief bekennen. Ghy hebt my voorwaer int schrijuen verrast VVant te wijle mijn hant was besich metter pennen Om schrijuen, sach ick eenen comen rennen Die my uwen brief heeft in handen ghegheuen. By Pirrhum condy v qualijck wennen Dat weet ick wel duer mijn liefde beseuen, Die fortse die hy aen v heeft bedreuen En tghewelt dat hy heeft aen v betoont Alsoo ghy my opelijck hebt gheschreuen En sal ick niet laten noch ongheloont: Al wort Achilles sijn vadere hooghe ghecroont Ick moet noch wat den patienten slachten, Wãt tis eẽ arm heere die sijn brueck nz en cã verwachten. {==60r==} {>>pagina-aanduiding<<} Al hebbick moeten ghehinghen dat Twijfelt níet dat mijn liefde daerom is vercout Hy is wijs die hem seluen can bedwingen wat Gherechticheyt altoos int leste douerhant hout: De simpele dickwils wel wort benout Van de grootmoedighe pruets van aerde Diet al wilt crijghen met fortsen stout, Dies hy hem namaels vint als de beswaerde Hierom syt patientich o suyuer vermaerde: Tijt, en stonde sullen ons leeren. Dat hy hem soo scandelijck oyt by v paerde VVie can hy dan hem seluen daer duer onteeren Daerom stilt v, van v druckich verseeren En verbeyt den tijt, want soo de wijse spreken Niemant en mach syn leet met fortsen wreken. Dat Menelaus met groot ghewelt Helenam wou weer halen, en met fortselijcke seghen Dat was een onwijselijck werck: Troijen wert geuelt En de Griecken hebben groot hinder ghecreghen Duer alsulck ongenadich strijdtbaer pleghen: Nochtans en heeft hi haer na sijnẽ wille nz weer ontfaen. En mijn macht en muechdy niet gelijcken daer teghen Daerom en moeten wy alsoo niet te wercke gaen, V soo weer te halene waer een dwaes bestaen Al sydy mijn eyghen daer ick v voor houwe Dat noch blijcken saleer langhe tijen saen, VVant ghy my gheiont hebt v eerste trouwe Maer dat ick terstont v met cracht weerhalen souwe Voorgaende exempelen oock my sulcks verbien Duer fortse en gewelt groote bloetstortingẽ geschien. {==60v==} {>>pagina-aanduiding<<} De macht die Menelaus heeft gebaert Om Helena voor Troyen sonder vermijen, Heeft menigen riddere, out en ionck gheiaert Ter doot ghebracht aen beyde sijen. Prothesilaus quam daerom aldereerst in lijen: Antilochus moest oock de doot genieten: En Tlepolemus creech een cranck verblijen Theeft Achillem int leste oock moeten verdrieten. De Troianen daer oock menigen vromen man lieten: Ia Priamus selue, en Hectorem stout van moede Sachmen daer deerlijck in haer bloet vlieten Ia noch duysent andere edel van bloede De doot besuerden, luttel sijnde op hoede. Denckt dan tis sorgelijck op eens anders palen Een vrouwe met ghewelt weder te halen. Pelops wou oock met crachten sijn scoffierlijck Hyppodamiam en daerom een oorloge groot Tegen haren vader vuerde: hadde hy manierlijck Te wercke gegaen, en met redenen bloot, Ten hadde voorwaer geweest gheen noot Dat daer duer sulck hinder sou hebben ghebuert. Daerom denckt altoos om ons trouwe minioot Al ist dat ghy nu pijnlijck grief besuert En v herte dagelijcks inwendich truert VVy sullen noch hoep ick by een versamen Al hout hy v binnen den slote vast bemuert, En als Paris de ouerspeelder, v wilt bescamen: Dies ick hem met des doots nope noch sal pramen Maer ick moet verwachten bequamen tijt Die somtijts voor lacht, dickwils naemaels crijt. {==61r==} {>>pagina-aanduiding<<} God sal dongerechticheyt int eynde plaghen oock En wreken sulcks ouer hem, en ouer de sijne. Men sach mijnen vadere sonder versagen oock Crysidem ontweldigen den Priester diuijne. Dies hy en sijn volck binnen corten termijne VVerden ghestraft en geplaecht met pestilentie: Soo dat hy weder moest al wast hem pijne Crysidem brengen in svaders presentie. Bryseyda nam hy ooc Achillem met violentie Die hy noch weder presenteerde, met ghewillich rappoort. Alsoo suldy ooc noch, duer Godts assistentie By my leuen en steruen, scept hier inne confoort Al valt hy v nu straffelijck aen boort Sijnen fellen moet noch alte haest sincken sal, Den gerechtigen God altoos gedincken sal. Dat hy v daghelijcks oock verwijt noch Dat ick mijn moeder hebbe ter doot gebracht Neempt dat voor gheenen spijt doch Vaderlijcke liefde heeft alsulcks ghewracht. Maer gheen moederlijcke herte (weert veracht) En heeft sy betoont aen mijnen vader gepresen: Noch aen mijn suster die men dach en nacht Na mijns vaders doot vol lijens sach wesen En die men als een slaue by desen In haer huys heeft gehouwen, van wreeder moedere En heeftmen noyt in boecken ghelesen Vermoordende haren man, noyt werck onvroedere Ons eyghen vadere, een ghetrou behoedere Om dat sy met Egystum sou vry boeleren VVee den huyse daermen ouerspel siet regneren. {==61v==} {>>pagina-aanduiding<<} Gheen beter auontuere, en sal Pirrhus ghebueren Ist dat hy v fortselijck my onthout. Hy of ick salder de doot om besueren. En voor hem en ben ick niet seere verflout. Al aert hy als een riddere stout Na synen vadere, luttel ick voor hem duchte, Al en ben ick van iaren oock niet soo out Niet haest en sal ick verschieten van sijnen geruchte: Maer om v lijen ick daghelijcx suchte: Tis een groot verdriet hebick wel ouerdacht En leuen moet in droefheyts ghehuchte Die teghen sijnen wille by yemanden vernacht En die deruen moet daer therte op lacht, VVant gheen meerder pijne in tswerelts eruen soes Te biminnene, tghene datmen deruen moet. Hier mede blijft ghesont edel Tantalus saet, Hout v tamelijck alsoo ghy alderbest muecht, Verdraecht Pirrhus ghewelt en fortselijcke daet Al ist dat sijn presentie v weynich verhuecht. Peyst om Orestem, en schept daer duere vruecht Dwelck v verdriet somtijts sal versoeten: VVant als troostbarighe ghepeysen, o suyuer iuecht, De beswaerde sinnen somtijts ontmoeten, Hopelijck confoort en medecijnael boeten Scheppen sy daer duere, met inwendich verblijen: Dit is tslot Hermione van mijnder groeten Peyst om mijn woorden tot alle tijen Op dat cesseren mach weynich v lijen, En denckt dat ghy Tantalus saet, verweruen sult, Tantalus bloeysele eer ghy steruen sult. Hier eyndt dese Epistele. {==62r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. IVppiter wan Herculẽ aen Alc menã, in de gedaente van Amphytrio haren man: den welckẽ Herculẽ, Euristeus coninck van Mycenẽ, duer Iunoes haet (om dat Iuppiters bastaert sone was) in groote perijckelen altoos gesonden heeft, om dat hy soude moghen tonder gecomen hebben: maer waer dat Hercules gesonden wert, altoos was hy een verwindere. Maer al verwan hy alle felle beestẽ ende monstren, nochtans duer de liefde van eender vrouwen werdt hy verwonnen: want doen Eurytus Coninck van Oechalien, hem sijn dochter weygherde, die hy hem geloeft hadde soo wan hy de stadt, ende floech den Coninck doot, ende nam sijn dochter, duer wiens liefde werdt hy so verblint, dat hy in haren handen gaf sijn cudse, daer hy so vromen feyten mede bedreuen hadde, ende het leeus vel, dat hy plach te draghen ouer sijn schouderen, ley hy oock af dwelck Dianira vernemende, was heel verstoort, scrijuende hem desen brief. {==62v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Dianira schrijft tot Hercules. Ende begint aldus int latijn. Gratulor Oechaliam titulis accedere nostris. Victorem victae succubuisse queror. ICK verblije my Hercules, en tis my om hooren soet, Dat ghy den naem ooc van Echalia sult vueren. Maer in een ander sake ick my verstooren moet, Dwelck ick clage met inwendich trueren, Dats dat de verwinder nu (noyt vremder cueren) Moet een verwonnen personagie Onderdanich blijuen tot allen hueren. Die leelijcke fame in elcke passagie VVas dẽ Grieckẽ terstont (noyt meerder dommagie) Ter ooren gecomen, tfy v de oneere. Den welcken Iuno, nochtans versierende ragie, En heeft mogen crencken tot geenen keere. Desen heeft nu Iole een simpel maecht teere Een iock aenden hals geworpen onbequamelijck. Een cleyn mugge is dickwils seer pramelijck. {==63r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dits tgene dat Iuno en Euristeus gesocht hebben.Hoe velit Euristeus. V stiefmoeder mach nu wel verblijen Duer tscandelijc feyt (wee diet eerst gewrocht hebbẽ) Heeft v hier om v moeder, v sonder vermijen Den derden nacht eerst ontfangen? ick moet belijen. Och nu liggen in dassen v vrome daden. Venus heeft v met een soet toomken connen berijen. Beter dan Iuno met quaetheyt vol ongenaden, Denct, woe ghy duerwandelt hebt des werelts paden, En in rusten gestelt het rijck alomme gehuldich. Te lande, te watere, sonder versmaden Is men v onderdanicheyt en eere sculdich. Int oosten, en int westen, hebdy forchuuldich Lof en prijs verdient sonder cesseren,, maer Die der liefden subiect wort, die moet faelgerẽ,, claer. Dẽ hemel die v dragẽ moet, hebdy eerst gedragẽ, ghyQuod te laturum. Selue op v scouderen met luttel pijnen. En moetmen dese oneere nu van v gewagen? fy Sullen v voorgaende feyten die blinckende schijnen, Duer dese leelijcheyt aldus verdwijnen? Hebdy niet (seytmen) doot gedout twee serpenten, Doen ghy noch inde wie ge laecht teer van mijnen Iuppiters sone weerdich met volle consenten, Ghy hebt wel begost slachtende den excellenten, Maer qualijck volendy. v leste feyten wijcken De alder eerste. v kintsche daet, niet om verienten, Gaet v mannelijc werck te bouen, soot mach blijcken. Geender hande felle beesten, noch geen practijcken. Der vianden, en hebben op v connen winnen,, niet. Dan nu alleene de cracht der minnen,, siet, {==63v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ad bene nupta. Ick ben wel ghehout seetmen openbaerlijck,, wijt, Om dat ick Hercules huysvrouwe worde genaemt, Die den sone (ick kent) van Iuppiter claerlijck,, sijt. Maer gelijc met ongelijcke peerdẽ den lantmã bẽ scaẽt Achter den ploech te gane, (want qualijck betaemt) So oock een simpel vrouwe cleyn van geslachte Haer dicwils cattijuelijck praemt, Alsse haer subiect gheeft den grooten van machte. Cleyn is die eere, en den last valt onsachte. Ghelijck by gelijc is die beste partuere. Hebben en ontbeeren, by dage by nachte Dat geschiet my, dus ben ick in doluere. Veruaerlijcke beesten hoe leelijck van figuere Syde ghy veruolgende sonder verreysen. En icke en doe niet dan duchten, sorgen, en peysen. Ipsa domo vidua. Sorchnuldich als een weduwe moet ic huys,, bouwen, Eerlijc (soot betaẽt) vreeseñ altoos perijckel oft noot. VVie en sou niet willen dusdanich abuys,, scouwen? Serpenten, beeren, en der leeuwen gestoot En alderhande eyselijcke dieren groot, Commen my dagelijcx nu te voren. Diuersche fantasyen schieten my tsnachts int boet, Veel droeue tijdingen moet ick oock orboren. Maer na de rechte waerheyt can ick qualijck sporen. Dies moet ick leuen tusschen hopen en duchten. Ick vinde my hier alleene, mijn moeder vercoren Is ter sielen daer ick dicwils om moet suchten. V vader begeeft mi: mijn kint siet mẽ van mi vluchtẽ. Euristeus duer Iunoes haet quelt mi met enuije. Die nergens troost vint is altoos onblije. {==64r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier inne soudick nemen patientie noch,Haec mihi ferre. Maer dat ghy daer en bouen wilt boeleren nu. Met een vremde vrouwe in mijn absentie, och, En sulcke verheffen, en my verneren nu, Niet dat ick van Anges wil narreren nu, Oft van Astidamea, daermen v eens sach by paren. Thespias vijftich dochters laet ick oock passeren nu. Dats al gebuertan voorleden iaren. Maer dat een nieu ouerspeelster mi comt beswaren, En mi, stiefmoeder maect van uwen sade, Also ick nu dagelijcx hoore verclaren. Men heeft oock gesien, dwelck ic versmade, Dat uwen hals behangen was vroech en spade Met gouden cieraet van costelijcken faetsoene. Doẽ dẽ hemel uwẽ last was, haddy sulcx nz vã doene. Scaemt v doch alsulcken manieren nu.Nõ paduit. VVildy v groue armen die dienen om vichten Met gout seer costelijck gaeñ vercieren nu? En v bedde met gesteenten laten verlichten? Met dese ermen ghy den vierighen leeu deet swichten Int bosch van Nemedea, wiens huyt can bedecken V slincke schouwere bewaert voor scherpe scichten. Ghy hebt oock, so ick hebbe hooren vertrecken, V onhebbelijck haer, weert om gecken. Gelijck een bruyt met een croone doen palleren. VVitte popelier rancken sonder vlecken, Souwen v beter gedient hebben om triumpheren. Men sach v oock gegort, dwelck de hoeren vseren In Meonia, om tcostelijcste tot elcken tije. Oneerlijck cieraet, is een leelijcke houerdije. {==64v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nõ tibi succurrit. Denct in sulck cieraet luttel veriolijsde ghy Doen ghy den fellen Diomedem bracht inder noot, Die met menschen vleesch zijn peerden spijsde vry. Hadde v Busiris gesien met sulck cieraet bloot, Dien ghy oock gaeft sijnen lesten stoot, Hy sou hem geschaemt hebben, dat hy moeste proeuen Duer sulck eenen die schandelijcke doot. Sage v Antheus den ruese: hy sou hem bedroeuen: Hy sou v doen afleggen sonder toeuen V costelijcheyt, ende op sijn tanden bijten, Om dat hy de doot heeft moeten besoeuen Duer sulck poppen ruyter het sou hem spijten. O Hercules. luttel achty nu eenich verwijten. Als ghy genuchte hebt in sulcken abuysen. Liefde die blint is, doet scaemte verhuysen. Maeonias inter. Men seet hier, noyt meerder ongeuoech noch, Dat ghy in Meonia als een arm slauoen Den spinsters hebt moetẽ dienẽ spade en vroech och. En Omphale uwer vrouwen (als dienaers doen) Hebt moeten ontsien, noyt vremder fatsoen. Scaemdy ghy v niet Hercules des spinsters manden Aen te tastene, een oneerlijck lamoen. Met v cloecke vromestercke handen? Die soo menich feyt gedaen hebben in alle landen. Met uwen grouen duym sonder verdrieten. Hebdy de spille versleten, tfy v der scanden. Dan hebdy oock scherpe slaghen moeten genieten, Als ghy niet en deet dat v de vrouwen hieten. Och, v sterchz is nu verre comẽ, ic moet vermanich sijn De welcke den vrouwen moet onderdanich sijn. {==65r==} {>>pagina-aanduiding<<} Maer als ghy dan saedt onder de Vassalen grootEximiis põpis. Triumphelijck gelijck die edele plegen, Dan hebdy v vroom feyten gaen verhalen bloot, Die ghy beter met eeren hadt geswegen. Eerst hoe ghy v hant sloecht, doen ghy waert gelegen In de wiege, aen de slangen met stoutichede. En dat ghy dat onsienlijck vercken hebt gecregen Op den berch Erimanthus, dwelck veel quaets dede. Noch hoe ghy in Tratien waert met onlede. Daer de menschen waren een voetsel der peerden. En dat ghy Gerion in Spaengien versloecht mede. Al was hy duer sijn drij lijuen stout int volheerden, VViens vee ghy al tsamen bracht op uwer eerden. En van Cerberus dẽ hont en sachmẽ v scroemẽ niet. Die tot scandẽ compt, en derfhẽ so veel beroemẽ niet. Van Hydra tserpent met hondert hoofden blijckelijc,Quęq́; redundebat. Hebdy oock willen lofhebben van alle verstanden. Als ghy een hooft afsloecht, so creecht rijckelijc Daer vuere twee hoofdẽ, dwelc ghi deet heel verbranden. En hoe ghy Antheum den ruese bracht tot scanden. Hem houwende hangen swaer van laste Tusschen hemel, ende eerde, met uwen handen. En dat ghy de Centauren oock verraste, Half menschen, half beesten, daer ghy luttel op paste. Hoe hebdy dorren vertellen sonder verseeren Alsulcke feyten, het verwondert mi vaste, Als ghy so verciert waert met v sye cleeren. Heeft de tonge haer niet gescaemt der grooter oneerẽ. VVant ghy oyt genegen waert tot grouen labuere. Hy en vraecht niewers na die de schaemte is duere. {==65v==} {>>pagina-aanduiding<<} Se quo q; nympha. Iardanis dochter oock nu wat fraeys begonnen heeft, Haer vercierende met v wapenen ient, Om datse sulcken stouten ridder verwonnen heeft: Gaet ghy hoochmoedighe van v cloecheyt excellent? Beroemt v nu voortane so ghy sijt ghewent. Een vrouwe heeft nu een manlijcker daet Gewracht dan ghye, blijft haer obedient. Meerder lof en prijs salmen huer vroech en laet Toe schrijuen dan v, want met subtijlen raet Heeft sy v verwonnen, als een vrouwe veerdich. V feyten moeten wijckẽ, sy sit op den hoochsten graet, Vwen lof moet nu v lief gebruycken rechtueerdich, De crachtichste cracht diet al verwan volheerdich, Is nu tonder bleuen, so ick aenschouwe. De coninc, en wijn, sijn sterc, noch stercker eẽ vrouwe. O pudor. Ghy muecht v wel schamen vol onvromen,, vry Het leeus vel te dragene bouen v sye, Al hebdy den diere dit ontnomen,, ghy, Het behoort nu een vrouwe toe, so ick belye, Die v verwonnen heeft tot desen tye. De fenijnige pijlen daer ghy me hebt duerschoten Het serpent Hydra, is sy ooc weerdich v amye, Die sy heeft wederstaen, wiens handen verdroten Den spinrock te ruerene de colue vã Vulcano gegotẽ, (Die alle dieren can temmen) wiltse oock vseren, En sal van haer nu worden opgesloten. Och dese fame taenhoorene en sulck verneren, Al schijnet ongeloouelijck, doet perturberen Alle mijn sinnen met pijnlijcke smerte. Smans schande, een wonde is in een vrouwen herte. {==66r==} {>>pagina-aanduiding<<} Vouerspeelster is in mijn presentie bracht,Ante meos. Qualijck can ick my veysen, therte dunct my breken, Sy wert duer tstede gheleyt, mijn intentie dacht Dat sy als v geuangene hier quam geweken: Maer sy en quam niet onheblijck, het is gebleken, Gelijck de geuangenen, maer met blijden gelate: Een Princersse had sy best geleken: Sy was verciert met gouden cierate. Gelijck ghy in Phrygien waert tot uwer onbate, Sy rechte haer hoot op ten eersten beginne, Voor al den volcke openbaer in strate, Recht oft sy v verwonnen ha met stouten sinne, En oft sy geweest hadde, van Oechalia de coninginne Dies ick, moet verhuysen oft sy, sonder cesseren. Twee maters in een conuent qualijck accorderen. Hymen de God sal sorgick nu voegẽ te gadere,, stoutEmite dos Ioles. V Hercules en Iole, my een verseeren. Och duer dit vermaen wort hert, sin, en adere,, cout: Mijn handẽ die scudden, waer sal ick my dan keeren? Och, suldy my verlaten, de welcke met oneeren Ghy noyt en minde warachtich? Twee reysen hebdy v moeten verheeren, En om my geuochten, ick bent geduchtich. Achelous hoornen hebdy onsachtich, Om mijnen wille van sijnen hoofde gegrepen, Nessus (half mensche) veruolchde ghy iachtich, V fenijnige pijlen hebben hem genepen: Dies men in dwater sach bloedige strepen, Om mijnen wille hebdy eertijts genoch gedaen. Maer duer den tijt sietmen alle dingen vergaen. {==66v==} {>>pagina-aanduiding<<} Sed quid ego haec. Och tis hier af genoch, een quade tijdinge ras Comt my ter ooren, nu int schrijuen. Het cleet dwelc ic meynde my eẽ verblijdinge was, Doet eylaes mijnen man de doot beclijuen. Och wat heb ick gemaect onsalichste der wijuen, VVaer toe heeft hy aldus doen rasen de minne. Impia quid dubitas. O Dianira duer dit beclijuen, Tis tijt dat ghy oock sterft, wreet van sinne. Sal v man duer v also ick bekinne, In Oeta dus pijnlijck de doot besueren: En ghy te lijue blijuen ten eersten beginne. Op dat ick hem getrou moet blijuen ter lester hueren Comt doot en wilt my oock verschueren: Impia quid. Als ghi broeder Meleager, scheye ic vã tswerelts eruẽ och: O wreede Dianira wildy niet steruen noch. Hen de nota domus. Mijns vaders huys mach wel deerlijc suchtende sijn: Catijuelijck compt hem den ouderdom bestrijen. Tydeus mijn broeder moet vluchtende sijn, En moet buyten lants groot hinder lijen. Het vier en mocht Meleager niet langer beurijen. En mijn moeder heeft haer selue duersteken. Dianira, waerom wildy de doot dan mijen? Impia quid dubitas. Ick sweere by ons trouwe, die ick noye sou breken, Dat ick noyt op v yet heb willen wreken: Maer Nessus sprack, mijn bloet brengt liefde tẽ fijne, (Doen ghy hem duerschoot) dus hebick bestreken Het cleet dat ick v sandt, met sijnen fenijne. Impia quid dubitas. O Dianira waerom helpty v niet wt de pijne Adieu vadere, sustere, en ballinck broedere, God (so ick hope) sy v man, en kint, een behoedere. Hier eyndt dese Epistele. {==67r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde die Hercules schrijft tot Dianira. Ghemaect door den Translateur. HEbdy my niet verdriets ghenoch ghedaen. Duer v valsche ghifte aen my ghesonden. Moetty noch schrijuen, met schimpich vermaen. Sulck scandelijcke woorden, die mijn herte duerwonden. Mijn vrome feyten, die ick tot menighe stonden Bedreuen hebbe in diuersche landen Can uwen brief opelijck vermonden Met grooten verwijte, tot mijnder schanden: Om dat ick gheuesticht was met Venus banden Aen Iole, eens Conincks dochter ghepresen Een een maecht, vol van verstanden: My blamerende grootelijck duer desen, En mijn sterckheyt lachterende soo elck mach lesen: Niet beuroyende onwijs van sinnen Dat liefde can sterckheyt, en wijsheyt verwinnen. {==67v==} {>>pagina-aanduiding<<} Heeft Venus niet, met haren sone, soot is openbaer Iuppiter selue vierich doen onsteken? Dwelck aen Europa, en meer andere voorwaer, Daer ick niet weerdich en ben, by gheleken. Van Apollo sou ick oock wel moghen spreken Die hem als een coewachter heeft verneert Stouwende Admetus beesten, duer der liefden trekẽ: En sal hy daerom moeten worden gescandalizeert. Sal dan mijn stercheyt ooc moeten worden geblameert Om der minnen abuys, een werck natuerlijck, Dwelck van hooge, en leeghe wort ghelaudeert, VVant liefde spruyt wt een suyuer herte puerlijck. En ick die veel arbeyts hebbe gheweest besuerlijck Sou ick gheen versoeten moghen verweruen? Soo sou ick lieuer kiesen, voor dleuen, tsteruen. Mijn voorgaende wercken, die ick talle termijnen Soo stoutmoedich, en soo cloeckelijck hebbe bestaen, En sullen daer duere niet verdwijnen, VVant het meeste verweget dminste saen. Duer liefde eender vrouwen te sijne onderdaen, Sou dat mijn vromicheyt eenichsins vercleenen En mijn groote cracht so lichtelijck te bouen gaen? Voerwaer dat is een dwaselijck meenen. Daerom, en derfdy dan claghen, noch weenen Om de ontrouwe, die ghy my hebt toegheschreuen Maer haddick v gheweest (verstaet dit) alteenen Daghelijcks als ander as vijsters beneuen En dat ick dan sulcks hadde bedreuen, Soo haddy van quaetheyt mogen op v tanden bijten. Eenen vromẽ ruyter, en machmẽ sulcks nz verwijtẽ. {==69r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier om dan al ist dat ick gheboeleert hebbe By diuersche vrouwen, met minlijck bedrijuen: Als een verwindere, ick altoos getriumpheert hebbe, Soo datmen van mijn loflijcke feyten sal scrijuen Soo lange alsmen schip siet int water drijuen: En soo langhe als de sonne fal aertrijck omraeyen En sullen Hercules daden niet onvolpresen blijuen: Ghy en dort dan daerom niet sijn belaeyen Al hebbick in der minnen vloet moeten baeyen. Men sach Vlyssem vruecht ghenieten By een ander vrouwe, om sijn sins verfraeyen Dwelck de eerbaer Penelope vel mocht verdrieten Nochtans sijn vrome feyten, dye treffelijck hieten En sijn daer duere certeynlijc niet te mindere Een vrouwe te beminnen, is buytens lants cleyn hindere Vromelijck, schrijfdy, hebbick begost mijn leuen Maer qualijck volendick, ick moet bekinnen, Och daer af moet ick v de rechte schult gheuen En niet het amorueselijck vier der minnen: VVant v fenijnlijcke ghifte doet my soo ontsinnen Dat ick om de doot roepe met snelle cueren, Verfoeyende mijn feytẽ die ic vã mijns leuẽs beginnẽ Bedreuen hebbe met pijnlijck besueren. Och waerom en cost Cerberus my niet verschueren? Heuer tserpent Hydra my hier toe ghespaert? VVaerom en hebben de Cemauren, fel van natueren, Haer wreeth eyt op my hier voormaels niet gebaert? VVaerõ was Gerion, met dry lijuen, vã mi veruaert Als ick dus cattijnelijck in tsweerelts eruen Duer v valsche daet, o Dianira moet sternen. {==69v==} {>>pagina-aanduiding<<} Gheen monstren hoe fel, of hoe fenijnlijck Seneca Noch gheen ruesen hoe grof, tsy in wat landen Noch gheen beesten, hoe vreeselijc sy waren schijnlijc En hebben my connen brenghen tot schanden: Noch noyt en was ick onder menschen handen Ick en coster met crachten wel wtgeraken. Maer ghy Dianira doet my fenijnlijck branden Met v valsche subtijlheyt, en de doot smaken. Hebdy Nessus bloet fenijnigher dan draken Hier toe ghehouwen, o valsche vrouwe? Soo mach ick wel seggen met warachtighe spraken Ick die duerwandelt hebbe, als de bouwe Int ooste, int weste, so menighe landouwe: Hoe groot yemants rijckdom oft macht is, Dat eender vrouwen valscheyt de meeste cracht is. Al was ick Ompbale alsoo subiect Dat ic haer spillen raepte, daer my liefde toe dwanck Nochtans sulcken hemde fenijnlijck beulect. Soo ghi gedaen hebt, sy my noyt en schanck, Seneca Dies ick de doot met pijnen stranck Besueren moet, o mordadich werck. O doot waerom toefdy? dleuen valt my te lanck O Iuppiter die zijt in themels perck. Dwelc ick gedragen hebbe met mijn schouderen sterck Vernielt de gantsche werelt met uwen dondere Op dat ooc sterue, edele, onedele, leeck en clerck Nv mijn sterckheyt sal moeten blijuen tendere: Op dat hem niemant dan en verwondere Van mijn doot, die ben als de bekende: Dits mijn wterste bedde, in mijn doots ende. Hier eyndt dese Epistele. {==70r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. MInos de sone van Iuppiter ende Europa, Coninck van Creten, om dat die van Athenen Androgeum sinen sone verradelijc verslegen hadden, soo heeft hy haer naemaels noch so bedwongen, nae dat hy haer met oorlogen wel getempt hadde, dat sy daer en bouẽ moesten hem alle Iare seuen ionghe ghesellen ende seuen maechden leueren dye den Minotaurus moeste vernielen: Ende doen het lot gheuallen was op Theseus dat hy moeste in den doolhof gaen daer den Minotarus woonde, Ariadne onsteken sijnde met Theseus liefde ghaf hem een clouwen met garen, ende leerde hem in wat manieren hy den Minotaurum verwinnen soude, ende wt den doolhof geraken. Theseus daer nae versleghen hebbende den Minotaurum, is met Ariadne ende haer suster Phedra wt Creten ghereyst, ende quam in een eylant dwelck Dios ghenaemt is ende daer heeft hy Ariadne gelaten alleene, wech reysende heymelijcken met Phedra, de wijle sy sliep dies Ariadne onspringende mistroostich, is hem desen brief nae schrijuende. {==70v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Ariadne scrijft tot Theseus. Ende begint aldus int Latijn. Illa relicta feris etiam nunc improbe Theseu Viuit, & haec aequa mente tulisse velis. NOch leue ick, O Theseu vol oneerlijcker mulitien, Al hebdy my gelaten den wilde dieren Alder hande beesten, hoe wreet van conditien, Hebbe ick genadiger vonden by manieren Dan v, hoe mochty die ontrouwe versieren? Noyt yemant en heeft my alsulcx bemesen. Och op de selue plaetse schreef ic met deerlijc craierẽ, Dese woorden, die ghy nu muecht lesen, Van daer v schip tseylginck, en daer by desen Der bedriegelijcken slaep my was betrapende, En daer ghy secretelijck, onweerdich gepresen, Als een schalck ontloopen zijt my al slapende O wreede Fortune naer my gapende O felle daet, o stoute ontrouwe, Die listen gebaert hebt aen een slapende vrouwe, {==71r==} {>>pagina-aanduiding<<} Smorgens als den dau deertrijck besprayende was,Tẽpus erat. Ontspranck ick, nauwe half ontwaect zijnde, Ick hoorde dat de haen crayende was. Met mijn handen naer v Theseu, naect pijnde Ic te tastene. niemãt vondic droom ongelaect schijnde My te bedriegene, my noch eens moeydick Naer v te grijpene. dies ick druck mismaect mijnde Dbedde ydel vindende, den slaep verfoeydick, Ick stont verbaest op, van den bedde my spoeydick, Op mijn borste smeet ick, ic en wist waer te vliene. Mijn handen wrangick mijn haer afsnoeydick, Ick liep na den zeecant om v te bespiene, Niet dan water en locht was daer te siene: Nu liep ick hier, dan daer, soo de hasen doen. Ontrouwe, en bedroch, de minnaer rasen doen. Lancx de duynen met cloecken bestane steldeNunc huc nunc illuc. Ic my te drauene duer tsandeken drooge, Dwelck seer lastich my int gane quelde, En mijn voeten vermoeyde, nu leege, nu hooge. Ick sach oft ick v yewers mocht crijgen in dooge. En riep, Theseu. dan dochten my tegen spreken Die holle clippen met claren betooge, My toonende hulpe (het is gebleken) Merckende v ontrouwelijcke treken. Eenen berch daer stondt lustich int behagen, Daer ick terstont ben toe gestreken, En dien beclimmende sonder vertragen, Al wouden de beenen my qualijck dragen, Therte gaf cracht: want somen int claer calt Geenen arbeyt liefde om doen te swaer valt. {==71v==} {>>pagina-aanduiding<<} Inde ego. Van daer breet en wijt ick na v mickende was, Al snuyfde de wint my om dooren fellijck, V sneeuwitte seylen sach ick blickende ras, So my ommers docht, dies vielick snellijck Half in onmachten, liefde was sulcx rebellijck En dede my opstaen, en schreeuwen en tieren, VVaer henen riep ic met luyder stemmen hellijck, O boose Theseu, wilt v schip weer om stieren, Ten heeft zijn getal niet, ghy moet my noch forieren: Ick gebeerde, en ic werp en smeet mijn handen, Ia als my de stemme docht faelgieren. En op dat doogen souwen mercken volschanden, Beter dan dooren der liefden panden. Ick sloege om hooge na den hemel mijn ermen, Maer in v en was compassie oft ontfermen. Candi daq́ue imposui. Aen eenen langen stock ick om een verhooghen hinck Mijnen doeck, oft v yet mocht vermanen dat. Maer doen v schip eylaes, wt mijnen oogen ginck, Bedroeft wert therte, en doogen van tranen nat, VVant als sy ws schips wimpels en vanen plat, Niet meer en mochten sien, wat costense bedrijuen, Anders dan schreyen, het fraudelijck wanen sat: Ick liep onstelt, als de onhebbelijcke wijuen, Schijnende droncken, duer dit beclijuen: Dan liep ick somtijts na de zee weer kijcken, Dan ghinck ick wat rusten (ia sitten verstijuen) Op een couwe steenrootse: vremde practijcken, Voortstellende, altoos (niet om gelijcken) Nu hier, dan daer weer, so de zee tallen hueren ebt: De rasende liefde wat troosts in dwase cueren schept. {==72r==} {>>pagina-aanduiding<<} Naer ons bedde nam ick terstont den ganck claer,Saepe thorũ repeto Sporende na v gewoonlijcke wegen. V voetstappen te beterdene, liefde mi dwanck daer, Vallende op dbedde daer ghy hebt gelegen, Beschreyende ons amoreuselijck plegen, En vloeckende dbedde met mistrooste sinnen, Dwelck nu maer met een lichaem en was bedegen. Och, ick en weet hier waer gaen nu, wat beginnen, Ic ben op een eylant sonder vrienden, en vriendinnen Daer noch hof, noch huys en blijct, verre oft by. Int midden der zee wilt om hekinnen, Daer schip oft schippere en comt te hulpe my: Maer eylaes nieuwers en ben ick ter werelt vry Duer v, ia mijns vaders lant moet ic laten siet. Schip, schipper, oft wint en mach my baten niet. O Creta, Creta, daer Iuppiter wou geboren zijn,Nõ ego te Cretae V, noch al v steden en sal ic niet meer aenschouwen. VVant mijn broeder, mijn vader wtuercoren zijn Bedrogen duer mijn lichtelijc betrouwen. O Theseu, hoe qualijc hebdy v woort gehouwen, Dwelc ghy spraect, doen ick (v lijf saluerende) V gaf wt liefden, vol garens een clouwen, Daer ghy den doolhof me waert passerende, Int gaen, int keeren als doen affirmerende, Van my niet te scheyene tot geenen stonden, So lange als den geest in ons sou zijn opererende. Contrarie (ist dat ghy leeft) wort nu beuonden. Maer sydy doot, so worde ick ontbonden Vã v valsche ontrouwe, die mi suchten doet. Als doot trouwe wech neempt, liefde te min duchten moet. {==72v==} {>>pagina-aanduiding<<} Me quoq; qua fratrem. Hadde ghy, gelijc ghy mijnẽ broeder hebt verradelijc My oock metter coluen den neck gebroken, So haddy v valsche trouwe, die scheen ghestadelijck, Tyrannich duer mijn doot ooc muegen croken: Nu blijftse in mijn herte gedoken, En doet ouerpeysen al dat een desolate creatuere Te voren sou mogen comen ongewroken, En na duysent manieren des doots ick spuere: De doot selue en waer my niet so suere, Als haer vertoeuen my dunct te zijne. Maer ick ben verwachtende tot elcker huere Hier eenige woluen met wreeden aenschijne, Oft fellen leeuwen, ick en ontsie niet haer pijne. Ghy grijpende Tigrissen compt om mijn bederuen nu, VVant dleuen is my bitterder dan steruen nu. Et freta dicũ tur. Comt ghy leelijcke zeemonstren verueerlijck al, Voor v en sal ick oock veeesen oft beuen. Comt, eer ick selue metten sweerde deerlijck sal Mijn herte duerwonden tis beter so gebleuen Dan dat ick als een geuangene mijn leuen Oft als een slaue, sou schandelijck enden: Die hebbe eenen coninck tot eenen vadere verheuen, En mijn moeder is van Phoebus benden, Och, duer v ick come tot deser allenden, Hemel ende eerde my nu zijn tegen, En de bongerige beesten sullen my schenden. Al ist dat hier noch volck woont in eenige wegen, Niet meer en betrouwe ic menschelijck plegen, Noch comẽ en wil ic onder vremde mans oogen soet, VVant door eenen vremden ic dit ghedooghen moet. {==73r==} {>>pagina-aanduiding<<} Och, oft Androgeos leuende waer noch,Vineret Androgeos. So en soudy o Athenen, noyt werck quadere, Aldus veel dooden niet so grooten misbaer och Niet geoffert hebben mijnen vadere. En ghy Thesen, o valsch verradere, Den Minotaurum niet hebben verwonnen. So en souwick v tgaren ooc, duer een minlijcke adere Niet gegeuen hebben van Dedalo gesponnen. Maer my en wondert niet al hebdy begonnen So stouten werck. cleyn is v glorie, Minotaurus horen en heeft niet connen Op v gewapende borst crijgen victorie, Ghy haelde van daer hout dit in memorie, Daer ghi altoos doer zijn sult een verwindere, Die cruyt voor sinen viant heeft, vreest geẽ hindere. O wreeden slaep, die my so vastebielt,Crude les somni Had my den eeuwigen slaep doch slapen laten. O schandelijcke wint, die tot mijnen laste vielt So gereet int seylen tot sijnder baten. O mordadige hant, v mach ick oock haten, Die mijn broedere doode, en my geuende VVas fraudelijcke trouwe van Hymeneo verwaten. O wint, nacht, trouwe, ghy maect my beuende, Van v drijen ben ick veruloect al sneuende. Ick arm deerne onsalighe spruyte der spruyten, Mijn moeder en sal ick niet meer sien leuende Haer tranen en sullen op mijn lichaem niet spuyten. Niemant en sal hier mijn oogen comen sluyten, Oft my bystaen van vrienden oft magen. Maer die loon na werck crijcht, en derf niet claghen. {==73v==} {>>pagina-aanduiding<<} Dij facerent. Och God, oft ghy woudt nu ghescien laten Dat Theseus mocht aenschouwẽ mi cattiuige drachte So mochti compassie duer sulck bedien vaten. Maer dat dooge niet en siet, mach merckẽ tghedachte. Ick sitte op een steenclippe, de baren ontsachte Vlieghen ouer mijn hoot, duer de wint pramelijck. Het verslaghen coren opt tvelt ick schier slachte, Duer den wint ghedestrueert ontamelijck. Nochtans al ist dat ick moet dus blamelijck Duer v (die lustich was) als hooy verstenschen. Sijnde doorsake ws voerspoets vramelijck. Nochtans en wil ick v gheen quaet toe wenschen. Maer denct om die allendichste van alle menschen, En keert om v schip eñ laet der trouwen bant dueren. Vindy my doot, wilt mijn gebeente in v lant vueren. Hier eyndt dese Epistele van Ouidius. {==74r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Theseus scrijft tot Ariadne. Ghemaect door den Translateur. AL ben ick secretelijck v ontgaen, Nochtans uwen brief, met droeuer herten ghescreuen Hebbick seer blijdelijck o Ariadne ontfaen. Dan het lesen heeft my doen suchten en beuen. Maer verstaende dat ghy noch waert int leuen Mijn herte creech weder een huechlijck confoort Dies ick my ben spoeyende, o liefste verheuen Om v te troostene, alsoot wel behoort, VVant dbinnenste uwer sielen, is bedruct en verstoort Soo ick beuroeye, aen v schrijnen deerlijck: Om dat ick sonder v te seggen een woort Gescheyen ben van v, die mijne so vierich waert begheerlijck, Dies ick om my te excuserene cleerlijck Niet en vinde, dat v eenichsins sal ghenoeghen Dan dat God alsulcks heeft willen voeghen. {==74v==} {>>pagina-aanduiding<<} Vwen brief hebbick ghelesen, en herghelesen Ia elck woordeken wel verstaen, en duercnout, Soo dat ick my vinde schuldich in desen, Dies mijn herte is ooc dolorueselijck benout VVant mijn liefde tuwaerts en is noch niet vercout, Al ben ick soo subijtelijck van v gescheyen. Maer ick laet my duncken (dit op my betrout) Datter eenen God is, die doen scheedẽ heeft ons beyen En die v een ander plaetse wilt bereyen: Of Venus, en Cupido, en hebben gheen cracht. VVant soo haest als wy tschip van lande leyen Ons seylen op treckende, recht na middernacht Ick werde, als een mensche die valt in onmacht: Peysende om de weldaet die my duer v geschiẽde was En dat ick soo heymelijck van v vliende was. Hierom al ist dat ghy my seer schandich Den oneerlijckẽ Theseus noemt, die v hebbe verwatẽ: Vwer liefden wil ick dat toegeuen verstandich, VVant op een eylant (ick kent) hebbick v ghelaten Dwelck meer de wilde dieren befaten Dan redelijcke menschen die v hebben gespaert: Maer denct dat dopperste God die bouen maten Verre siende is, heeft alleene v bewaert. En dat ick ooc gbheen listen en hebbe ghebaert Om van v te scheyene, neme ick God torconden: Maer om sulcks te doene, was therte soo he swaert, Dat ick niet en wiste tis vrempt om gronden VVat sinnen dat my God hadde toeghefonden VVant sulcks gheschiede teghen redene en natuere Dus ick verulgecke, dien dach, en die vre. {==75r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dat ghy beuonden hebt, alder hande dieren Saecht moedigher dan my, ick moet belijen, VVant wie sou connen meerder, ionste versieren, Dan ghy my bewesen hebt sonder vermijen. Vwen vadere hebdy gheset bezijen (Die ghy gehoorsaem behoorde te zijne) Om dat ghy my vander doot sout beurijen: Liefde die wrocht, sulck werck diuijne. Och dies my v absentie nu is sulcken pijne Dat ick nau en weet, weer ick leue, ofsterue. En daerom en can ick met blijden aenschijne Phedra niet gesien, cleyn vruecht ick verwerue Al ben ick weder op mijns vaders erue Om dat ick v soo schandelijck hebbe ghehoont En met ontrouwe, ghetrouwicheyt gheloont: Ick hoorde v roepen, en merckte v wincken, Ick sach v loopen, berch op berch nedere. V stemme docht my in dooren clincken Gelijc den dondere scatert, dies therte vas tonvredere My duysent mael wenschende by v wedere, Ia by v, die my ghetoont hadde sulcke ionste, En dat ick was sulcken ouertredere Der liefden, wee (dacht ick dat ick dit oyt begonste: Sprekende in my seluen, haddick Dedalus conste Die ouer dzee cost vlieghen als eens voghel snel, En soo mocht comen by v ult de ghefontste. Noch aenriep ick Aeolum wiens bewel Moeten onderdanich zijn alle winden sel. Maer twas al om niet, en dichte duer tbien Dopperste God can alle dinck voorsien. {==75v==} {>>pagina-aanduiding<<} Daerna weer, doen ick uwen doeck sach hangen Op eenen stock, wtsinnich werdick ontsteken. Och costick al swemmende (dachtich) nemẽ de gangen. Ouer dzee, soo Leander dede, stout van treken, Om dat hy zijn liefste eens sou mueghen spreken. Ten lesten sprack ic, als de beraesde van sinnen VVat sou my ooc meer dan Leander ghebreken? VVillende wten schepe springen ter zeewaert inne: Phedra v sustere, riep als een vriendinne O Theseu wildy v seluen brenghen in de doot En v willens verdrincken, dwaes van beginne, Soo suldy twee gesusters laten in grooter noot. Duer sulcke woorden veranderde mijn bloet roet En weder versinnende tot onser beyder baten Veel beter eene, dan twee verlaten. Men seyt na droefheyt comt verblijdinge, God is wonderlijck in alle zijn daden. VVant in dit schrijuen comt my een tijdinghe Die v heeft (boepick) van alle druck ontladen: En mijn berte dat in des waerheyts paden Dwalende was, is verlicht duer desen: Te wetene dat Bachus v heeft ghenomen in genaden Daer voorby seylende, een God ghepresen, En die v mistroosticheyt, en v droeuich wesen Aenghesien heeft en ontfermt uwen persoone. Dese tijdinge heeft alle mijnen druck ghenesen Soo dat ic tschrijuen stake, hopende dat ghi een croone Inden hemel sult vueren, die eenen God Idone VVeerdigen dan mi zijt, dits mijn eerste propoost noch En dat God getrouwe herpẽ int eynde vertroost noch. Hier eyndt dese Epistele. {==76r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. MAchareus ende Canace broeden ende suster, twee kinderen van AEolus diemẽ God vanden winden schrijft: welcke suster ende broeder noch ionck sijnde van iaren, beminden malcanderen, nau wetende wat liefde was, soo dat nochtam Canace bevrucht werdt, dwelck sy wilde bedecken, ende niemant en gaf sijt te kennen dan haer voester. Doen den tijt des barens quam, so heeft de voester dat kint willen vorberghen, maer haec vader werdt gheware, dies hy verstoort sijnde, heeft beuolen datmen tkint den honden gheuen soude, ende sant Canace een sweerdt dat sy haes daer mede soude dleuen benemen. Aldus sy desen clachtighen brief sendt aen Machareo haren broedere, die inden rempel geuloden was. {==76v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Canace schrijft tot Machareo. Ende begint aldus int Latijn. Multi haec duo carmina non habẽt. AEolis AEolidi, quam non habet ipsa, salutem Mittit, & armata verba notata manu. SAlicheyt, ghesonthe ye, die ick moet deruen al, Sende ic AEolus dochter, AEolus sone voor een groete, En droeue woorden, eer ick noch steruen sal, Geschreuen met een gewapende hant onsoete. Al ist sake, dwelck ick v vermanen moete, Dat ghy sommighe letteren sult qualijck bekennen, Den brief sal geclat worden, hier tegen is geen boete, Duer spuyten mijnder wonden die bloedich sal rennẽ. De slincke hant mettẽ sweerde, dander metter pennẽ. Is becomert, den brief leet in den schoot vol rouwen. Dits mijns schrijuens figure, noyt deerlijcker wennẽ, Mijnen vader gen eugende duer sulck benouwen. Och oft hy mijns doots lijen quaem aenschouwen, En sage zijn natuerlijck werck aldus vernielen stout Och scandelijc steruen voor bitterheyt der sielẽ grout. {==77r==} {>>pagina-aanduiding<<} VVreeder is hy dan zijn windẽ, die de zee mat makẽ.Vt serus est. VVant al saech hy my steruen, zijn wangen En sou hy noch met geenen tranen connen nat makẽ. Tot de winden mach hy nemen zijn gangen, By sulck volck dient best zijn wreet verstrangen. Ouer Boreas, Zephiron, hebbende dominatien. Den berch Scithon bedwingt hy met grooter prangẽ, Die altijt vol sneeus is gelegen in Tratien. Hy can wel bestieren der winden turbatien, Maer zijn imborstige gramschap can hy niet bestierẽ. Sijn rijcken, die hy besidt met grooter statien, Sijn targere duer zijn wreede manieren. VVat helpt dat Iuppiter can mijn geslachte vercierẽ. Sal daerom my te min lastich nu dees doot zijn? Groote vrienden selden behulpich ter noot zijn. O doot waerom quaemdy niet eerst vroedereO vtinam. Voor de huere die ons versaemde coene. VVaerom hebdy mi broedere, anders dã een broedere Bemint? en ick v als een lief, auont en noene. Dwelck een natuerlijcke suster niet en boort te doene. Och ic ontstack niet wetende van der minnen. Eenen vremden God, met vierigen faetsoene Docht my dat ic gheuoelende was van binnen Den mont verbleecte, nau mochtmen my kinnen. Dlichaem mineerde, de mage en verteerde Spijse oft dranck, de slaep en cost my niet verwinnen. Van den nacht (die een iaer scheen) ic my verueerde. Ic steende, en ic en wist niet wat my deerde. Ick leet (al en was ick niet gequetst) pijnen swaer, Liefde doet aldus den minnaer verdwijnen claer. {==77v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nec cur hoc facerem. Ick en cost redene in my oft sake voelen, VVaerom dat ick leefde sus als de ongestelde. Ic en wist niet dat minnars met sulckẽ ongemake woelen Ick en kende de minne niet, die my quelde. Maer mijn voester vrouwe my aldereerst melde. AEolus dochter, spracse, ick mercke v cueren, Ghy vrijt. dies ick beschaemt mijn oogen neer velde Swijgende. doen bleken der waerheyt figueren. Daer na begonst den buyck duer cracht der natueren Te swillene, lastich binnen mijnen lichame. Och met diuersche cruyen tot meniger hueren Heeft willen verdrijuen mijn voester lofsame De ionge groeyende vrucht bequame. Maer tmocht al niet helpen, onconstich sulck versoeck was, Het verborgen kint sinen vijant te cloeck was. Iã nouies erat orta. Als nu de negen maenden gepasseert waren, Groote pijne en wee my doen subijt benaude. Natuere dwanck dat ick moest ongemineert baren Mijn vruchte. och daer ick af verflaude, En (als een nieu ruyter inden strijt) ick verblaude. Ick bestont te roepene (teer en ionck van iaren) Dies mijn voester my fellijck toe snaude: Swijcht, spracse, oft ghy sult v feyt openbaren, Mijnen mont toehouwende, noyt meerder beswaren. Pijne de roepen, schaempte wast verbiende. Suchten, en stenen, en mijn tranen waren Genoch mijn groote wee bediende. Lucinas bystant was van my vliende. My docht, dies ick als een droeue persoone sweech, Dat ick de doot, duer mijn leelijck feyt te loone creech. {==78r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy broeder, dit siende, te ongerustere stont,Quum super incumbens. Treckende thaer wt den hoofde, my een cleyn boete. Vriendelijck ghy custe uwer sustere mont, Liefde toonende met wercken met woorden soete, Geuende my menige troostbarige groete: God sy v hulpere, spraect ghy vaste, VVeert v vromelijck, op dat niet en moete Duer my twee creaturen comen in laste. Goede hope geeft cracht, seydy, als de gepaste, En waerdy hier af ontlost, v gelouick vol trouwen, Ick, duer wien ghy moeder wort, al lijdy onraste, Sal v noch voor mijn bruyt in weerden houwen. Dese woorden my (schier doot zijnde duer dbenouwẽ) Maecten cloeck, en werdt ontlost als moedere. Troost, in sulcken noot, is een groot behoedere. Noch cleyn was mijn vruecht, want in die sale satQuid tibi grataris. Mijn vader. datmẽ tfeyt sou bedeckẽ duer practijckẽ Ick mijn trouwe voestere met droeue tale bat, Die metten kindeken is terstont gaen strijken, Verbergende (op dat een sacrificie mocht gelijcken) Met bladerkens en olijfranxkens groene. Sy ginck al biddende, men sach elck haer wijcken Ia mijn vader selue als de coene. Ontrent der dueren, tkint, so sulck plach te doene, Bestont te crijtene, en eylaes hem seluen melde. Dies mijn vader wreet van opinione, Duer dit aenmercken werdt als de ongestelde, Grijpende tkint, rasende dul, en elcken hy spelde De versierde heylicheyt ende subtijle protexie. Geueysde duecht compt nemmermeer tot perfexie. {==78v==} {>>pagina-aanduiding<<} Vt mare fit tremulum. So dwater in dzee staet somtijts al beuende, Gelijcmẽ een bieskẽ siet dauerẽ int wassen int groeyẽ: So oock mijn leden, half doot, half leuende, VVerden schuddende, duer alsulck beuroeyen: Ia dbedde dauerde van mijn vermoeyen: Mijn vader quam als een dul mensch gebeerende, My nijdich dreygende met schandelijck verfoeyen, Mijn oneerlijcheyt al roepende vercleerende Een yeghelijcken my met blamatie deerende. Och weenen en kermen was doen mijn bedrijuen: Vol schaemten, niet dan met tranen my verweerende: Alle mijn leden sachmen van anxste verstijuen: De tonge werdt traech onsalichste der wijuen, Dachtick, hoe come ick tot desen valle nu, Mijn soet honich verkeert in bitter galle nu. Iamq́; dari paruũ. Mijns vaders wreetheyt niet en stilde noch En beual datmen het kindeken teere Sou geuen den honden int wilde, och Donnoosel kint werte eylaes schreyende seere, Schijnende sinen vader (verhert als de weere) Sulcx te verbiddene, soomen mocht aenschouwen. O broeder Macharee, die my bracht tot dese oneere, Denct met wat mistroosticheyt en benouwen Dat ick daer lach, hoorende ontfouwen Dat de teer ledekens (my ontnomen) Van den fellen beesten verscheurt worden souwen. Als tkint my ontwelcht wert noyt meerder onuromẽ: Ick sloech op mijn borst, tsteruen docht my aencomen. Mijn nagelẽ maectẽ de wangẽ bloedich met vorẽ ras, Vloekende die huere dat ick geboren was. {==79r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier en tusschen eenen ridder mijn vader sant oockInterea patrius. Tot my, noch meerder verdriet my toe wenckende, Een blanck sweert hebbende inde hant oock. Hy sprack v vader is v dit sweert schenckende, VVaer toe ghijt bruyckẽ sult, moet ghi sijn bedẽckẽde. Ick antwoorde met een stout vermonden, Ick weet zijn meeninge, my seluen crenckende Met dees ghifte sal ick mijn herte duerwonden. O vader, suldy v dochter tot desen stonden Met alsulcken ghiften wt setten vã cleynder hauen? Sal ick hier me gegoeyt wordẽ? och druckich orcondẽ. O Hymenee, v trouwelijcke gauen Sijn nu verstoort, ghy muecht gaen drauen. Comt ghy helsche Erinnis om mijn bederuen vroet. Die oneerlijck leeft, oneerlijck steruen moet. Met beter auontueren ghy susters alle gader trout,Nubi te foelices. Maer sijt altoos gedachtich mijnder allenden, Och was dit kint alree sulcken misdader stout, Dwelck nau geboren, de groot vader wilt schenden? Mach sulck ionck alree verdienen eenige amenden? Neent. maer smoeders misdaet brengt hem in lijen. Och kint, suldy ghy der gieriger wilder benden Een voetsel werden? tot desen tijen Comt uwen sterfdach, in v geboerte v bestrijen? Och is dit den eersten dach en den lesten? Sal ick v dus schandelijck sonder verblijen Moeten beschreyen? noyt iammerlijcker questen. Sal ick v haerken in v graf niet mogen vesten? Sal ick v niet muegen omhelsen met mijn ermẽ eens? En uwẽ doodẽ mõt met dẽ mijnẽ noch verwermẽ eẽs? {==79v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ipse quoq;. Mijn ledekens te volgene is nu tijt dan, Niet langer sal ick sonder kint, blijuen een moedere, Biddende dat ghy mijns bermhertich sijt dan, O Macharee, lief, en broedere, VVs kints verstroyder gebeentẽ wert een behoedere, Sijn gereemte te vergarene wilt v pijnen, En in mijn dootkiste leggen, duer sulc werck vroedere Sal mijnen geest, hoepick, te gheruster schijnen. Maect ghy dat in een graf beye muegen verdwijnen, VVs susters en ws kints: dooder beenen, Hier mede blijft ghesont tot alle termijnen, Mijns zijnde gedachtich sonder vercleenen. VVilt ouer mijn doot lichaem schreyen en weenen. V susters beuelen wilt niet verfoeyen saen. Na ons vaders gebot sal ick my spoeyen gaen. Hier eyndt dese Epistele van Ouidius. {==80r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde, die Machareus scrijft tot Canace. Ghemaect door den Translateur. GHeen ghesontheyt en can ick v ghewenschen O Eolus dochtere, sustere en lief ghetrouwe Die donsalichste van alle menschen Gheworden zijt in tsweerelts landouwe. Also uwen brief melt die ick met inwendighen rouwe Hebbe ghelesen, en met hertsweerich verdriet: VVant hy met uwen bloede, soo ick noch aenschouwe, Besprenckelt was (wee hem die sulck werck riet.) O Venus noyt en isser duer v bedrijf geschiet Onnooselder stuck, noch wreeder liefde en brande Tusschen de ghene (verstaget bediet) Die tot hueren daghen comen waren als de valiande, Als tusschen suster en broeder, tfy v de schande Dat ghy ionghe simpel herten soo hebt onsteken Die niet en kenden doneerbaer liefden treken. {==80v==} {>>pagina-aanduiding<<} Daerom al ist dat ick schrijue desen brief Tot eenre die sulcks niet en can lesen: En berooft van dleuen is met smertelijck grief. En niet vertroost hier duere en can wesen: Aen v Venus die oorsake zijt van desen Doe ick mijn clachte, met mistroostighe sinnen: Heeft Cupido v kint ghepresen Eere, en prijs hier duere willen ghewinnen Duerschietende met sinen vlammigen stael der minnẽ, De sulcke die tot uwen dienst waren onbequame? VVildy hierom zijn een Princersse van alle goddinnẽ? Heeft Paris hierom v als de lofsame Bouen Iuno gepresen, die groot was van name Om v schoonheyt, die menighen lettelijck is, Hi heeft leelijcke schoonheyt, wiens daet smettelijc is. O vader hoe waerdy so wreet van conditien Dat ghy baerde (o druckich vermaen) Ouer de simpele alsulcke malitien Om datse onnooselijck metter liefden waren beuaen. Iuppiter selue wient al is onderdaen En die alle quaet straft met zijnen blixem coen, En heeft de liefde niet connen wederstaen, En dickwils geweest is in Cupidoes lammoen. Hoe veel te min can hy dan misdoen Die goet noch quaet en weet, cleyn van prijse? O vader en hebdy sulcks niet connen beuroen? Soo muechdy wel slachten de onwijse En stuerder zijn dan Boreas die na v ghijse Ist rijp ist groen can brengen int verseeren, Die met den boosen handelt moet boosheyt leeren. {==81r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hierom mach ick wel seggen, met grammen toren Dwelck somtijts warachtich wort gepropheteert, Tis quaet, in een quaet lant te zijne geboren, En wee den kinde dwelck is gegenereert Van eenen vadere, die niet dan boosheyt en vseert, En die tot alder wreetheyt is gheinclineert. Van eenen quaden boom stuer van mijnen En connen gheen vruchten hoe goet gheestimeert Te vollen gherijpen, wy dickwils bevijnen: Soo oock vadere, moeten nu verdwijnen V teer vruchten duer v wreetheyt ongenadich Al ist dat henlien wercken schijnen Onbehoorlijck, en zijn kinderen misdadich, Ghy waert schuldich haer met sinnen beradich Saecht te castijene, en soo tot duechden mennen Met soeticheyt moetmẽ de ionckheyt tquaet ontwennen. O Canace mijn weerde sustere Of ghy mijnen brief mocht nu lesen bloot Onser beyder herte sou zijn te gherustere: En te huechlijcker sou ick oock steruen de doot, Die my nakende is, want int tsweerelts conroot En can tghesichte, de locht niet aenschouwen, Dwelck bedwelmt is duer v bloet root Dwelck ick terstont kende int ontfouwen Van uwen brieue, dwelck de flouwen Tghesichte, memorie, verstant en sinnen: Soo dat dleuen is mijnder herten een benouwen. Gheen solaes en sal ick connen ghewinnen In tsweerelts eruen. mijn vruecht sal dinnen Soo lange, tot dat ick van de doot worde bestreden Dan sal mijnen geest eerst zijn te vreden. {==81v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy schrijft my dat ick met mijnen tranen V graf begieten sou, en met dolueren: Och sulcks en dorfdy my niet vermanen VVant met mijnen bloede sal sulcks ghebueren. VVs kints gebeenten sal ick binnen corter vren Doen vergaren, en dan in v graf sluyten. Ia mijnen brief die mijn hertsweerich trueren Betoont, met mijn tranen die oueruloedich spuyten Op de letteren, en sal oock niet blijuen daer buyten. En daer na sal ick v volghen als de vrije VVant alsmen de waerheyt openlijck sal wten Hebbick so veel niet misdaen als ghije? Ist niet recht dan, dat ick oock sulcks lije Als ghy gheleden hebt dit mijn propoost is Ghelijcken rouwe den bedruckten eenen troost is. Hier eyndt dese Epistele. {==82r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. ALs Iason in Colchos ghecomen was, eñ vriendelijcken van Oeta Medeas vadere ontfangen was, ende Medea werdt met sijnder liefden ontsteken, soo datse hem leerde in wat manieren dat hy aen het ghulde vlies geraken mochte dwelck gecreghen hebbende, is met Medea heymelijc nae huys gheuaren. Medeas vadere verstoort sijnde, heeft haer veruolcht: ende Medea hadde haren ionghen broeder Absyrtum met haer genomen, den welcken sy gedoot heeft, ende heeft sijn leden van een ghesneden ende die met stucken inden wech gheworpen, op dat haer vader die haer was veruolgende, oprapende de leden, haer niet achterhalen en soude. Ende so is Medea met Iason in Thessalien vry en vranck ghecomen. Daer nae heeft Iason om sommige saken Medeam verlaten, ende heeft ghetrout Creusam de dochter van Creon, Coninck van Corinthien: hierom Medea rasende van quaetheyt, heeft desen brief geschreuen hem veel quaets verwijtende. {==82v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Medea schrijft tot Iason. Ende begint aldus int Latijn. Exulinops, contempta nouo Medea marito Dicit, & an regni tempora nulla vacant? BAllinck cattijuich van mijnen man ver waten, Ben ick Medea vol onpatientien. Isser geen compassie, suldy gheensins my comen te baten? Ghelijck ick v quam met diligentien, Doen ghy mijn conste begheerde tuwer assistentien. Hadden doen de gesusters, die elcx sterfdach ordinerẽ Haer spillen afgesponnen met gelijcker sententien, Doen haddick wel mogen steruen sonder cesseren, VVant, sint heuet my al willen contrarieren. Na die tijt my, och, noyt lijen en gebrack. VVee my dat Iason sonder faelgeren, Met sijn lance naer tgulden Vlies oyt stack. VVee dat ick hem oyt kende, sach, oft sprack. Och, dat oyt sijn schepen hier quamen te lande. Die versint, eer hy begint, is wijs van verstande, {==83r==} {>>pagina-aanduiding<<} VVaerom behaechde my meer dant betaemdeCur mihi plus aequo. V goutgeel haer, en v eerlijck wesen? En v welsprekende tonge, die haer niet en schaemde Ontrouwe te versierene, het blijct nu in desen. Sonder my (doẽ ghy quaemt met v schepẽ wtgelesen. Vol cloecker mannen, ontrent onser landouwen) Soude op v (qualijck om genesen,) Den vierigen asem hebben moeten spouwen: En die afgrijselijcke dieren v souwen Hebben vernielt, sijt dit versinnelijck: VVs selfs saet sou v oock hebben doen flouwen, Daer af op stont gewapent volck onverwinnelijck, Ghy en wist selue niet wat ghy waert beginnelijck: Ghy waert in soberen staet, ghy mocht wel duchten. Dẽ lantman souwẽ vernielt hebbẽ zijn eygẽ vruchtẽ. Och, wat souwer al valscheyts met v gestoruẽ hebbẽ,Quan tũ perfidiae. O ghy booswicht, het begint my nu te spijtene. Och so en sou ick so veel leets niet verworuen hebbẽ, Tis my wat genuchten om den tijt te verslijtene, Den ondanck baren nut te verwijtene, Sijn onredelijckheyt, en onbeleefde cueren: V was beuolen na Colchos v riemen te smijtene, Daer ghy met voerspoet ter saliger hueren Sijt gecomen. maer ick macht wel betrueren. VVas ick niet Medea daer oock so machtich? Als Creusa nu hier is daermen v na siet spueren. Haddick daer niet so rijcken vader warachtich, Als sy hier doet, die maer een stadt sachtich, Dats Ephyren, hier regerende is. Mijnen vader heel Scythien obedierende is. {==83v==} {>>pagina-aanduiding<<} Excipit hospitio. Oetes mijn vader v eerlijck ontfangen heeft, En v Griexse ionck heeren triumphelijc gelogeert: Och dat was den dach die my nu natte wangẽ geeft, Doen leerde ic v kennen, tuwaerts geinclineert, So haest als ic v sach, so haest was ick geinflammeert, Ende met een onbekent vier blakende. V oogen haddẽ terstont mijn gesichte gecorrumpeert: Mijn iuecht was na v schoonheyt hakende. O schalck ghy waert sulcx terstont smakende, VVant wie can de liefde sijn bedenckende? Een lichte vlamme canmen qualijc sijn versakende, Mijn vader die was v altoos vertreckende, Dat ghy de leelijcke stieren sout sijn verweckende, Tot groote felheyt, ghy mocht wel eysen vroet. Een straf waer schouwen, dickwils deysen doet. Martis erant. Niet alleene wreetheyt in haer hoornen, Mars stierẽ hadden Enckel vier scheen oock haren asem verueerlijck, Iastalen voeten de afgrijfelijcke dieren hadden, De nuesgaten vol stalen pinnen cleerlijck: Swart vanden heeten asem, verschrickelijc gebeerlijc. Noch wert v beuolen dat ghy moeste sayen, Ouer het gebout lant een saet deerlijck, Dwelck gewapende mans sonder versmayen Genereren soude om v bescayen, En daer ghy tegen moest cloeckelijc strijen Eenen crancken oogst voor den ackerman om mayen, Den wakenden draeck die tvlies moest beurijen: Moest ghy ooc ten lesten sonder vermijen, Met eenige consten roncken oft slapen doen. Met consten moetmen den stercken betrapen coen. {==84r==} {>>pagina-aanduiding<<} Als mijn vader dit geseyt ha met scherper talenras,Dixerat Oetes. Ghy streect al tsamen van de tafel grouwelijck: Creusas rijck v doen verre om halen was, Dwelck Creon nu geeft met haer te houwelijck Ghy ginct wech bedroeft, ick volchde v trouwelijck Met natten oogen, en gaf v de hant int scheyen: Ick voechde my naer tbedde terstont seer flouwelijck: Och niet en dede ick dien nacht dan schreyen, My docht ick sach voor mijn oogen de stieren weyen. Liefde, en anxst, my bestreden. anxst dede minnen. Mijn weerde suster quã smorgens sonder verbeyen, Ontrent mijnen bedde, sy mocht daer bekinnen Hoe mismaect ick lach, en mistroost van sinnen, Sy badt dat ick Iason sou helpẽ met mijn constereen. Haer begeerte, en mijnen wille al een ionste scheen. Daer is eẽ bosch doncker, van dẽ boomẽ oueruloedich,Est nemus. Ia datmer als de sonne schijnt mijdt te gane, Daer doen was, en noch is, de figuere ootmoedich, Vergult, costelijck gewracht, der edelder Diane, Daer quaemdy my tegẽ en spraect met stoutẽ bestane, Och mijn salicheyt die hangt aen v alleene, Mijn doot, mijn leuen, leet in v handen plane: Ghy moecht my helpen oft letten, o Medea reene, VVat solaes salt wesen, als ghy my in weene Hebt gebracht, meer lofs, prijs, en eere, Suldy verweruen, als ghy my en mijn volck gemeene Sijt saluerende, spaert doch eenen bedructen heere, Ick bidde om ws grootvaders wil, die telcken keere De werelt ouersiet, wilt mijns niet versmadich sijn. Eẽ eerlijcke maecht, sal een eerlijck hert genadich sijn. {==84v==} {>>pagina-aanduiding<<} Per triplices vultus. Ic bidde v om Diana wille, spraect ghy daer en bouẽ, En om alle Goden die hier resideren, Ontfermt mijns die v eeuwich sal louen, Ist dat ghy v om eenen Griexen heere wilt verneren. Niemant ter werelt en sal ick presenteren Mijn mannelijcke trouwe, dan uwen persoone. (Eer sal den geest hem wt den lichaem verweeren) Tot een getuygenisse neem ick Iuno idoone, Die den houwelijcken staet iont de croone. Een getuygenisse moet oock sijn die edel Goddinne Van desen marberen tempel schoone, Daer wy nu beyde versamen inne, Ick geloofde v woorden met herte met sinne, Als een simpel maecht. v tranẽ ooc bedroch wrochten En trouwelijck wy ons handen te gader brochten. Iungis & aeripedes. Aldus hebdy duer my, doen inden plouch geen De grouwelijcke stieren met gemake: Het lant hebdy omgeworpen na v geuouch saen, Saeyende de fenijnige tandẽ, na mijns vaders sprake. Terstont sachmen rijsen, noyt felder wrake, Gewapent volck hebbende schilden en sweerden, Ick selue Medea verschricte van de sake, Al haddick de cruydẽ v verleẽt groot van weerden. Daer na sachmen dese gebroeders der eerden Tegen malcanderen strijen en vechten. Den wackeren draeck grouwelijck int volbeerden, Sachmẽ oock sijn vlimmen al rammelende oprechten, Hy brulde als een diet al wou beslechten, Hy omwroette deerde, wie en soude niet beuen? Daer ghy duer quaemt, is menich stout ridder bleuẽ. {==85r==} {>>pagina-aanduiding<<} VVaer was doen Creusa des Conincx dochtere,Dotis opes Om wiens wille ghy my nu wilt verlaten? Nochtans ick (al leue ick nu tonsochtere, Al hebdy my schandelijck, kattijuelijck verwaten) Quam v met mijn crachtighe cruyden te baten, Die de vlammige oogen tot slapen moesten bringhen. Aldus ghijt Vlies creecht, hoe muechdy my gehaten? Om v hebbick mijnen vader moeten onspringen, En ballinck te sijne moet ick oock gehingen. Mijn maechdelijcke suyuerheyt (o deerlijck beclagen) Heeft eẽ valsch boeue onder zijnẽ roof dorrẽ mingen. Van moeder, van suster, van vrienden en magen, Ben ick met v geuloden, ick en derf niet gewagen Van mijnen broeder, die so bloedich beulect is. In dese sake mijnen brief noch onperfect is. Dat de hant dorst bestaen, vreest sy nu te schrijuene.Quod facere ausa. Och, hadde yemant ons oock doen comẽ verschueren: Ick en ontsach my niet duer die zee te drijuene, Al haddick gewracht sulcke boose cueren, VVaer bleuẽ de Goden crachten doen, cleyn van valueren? Saten al de zee goddinnẽ in huer speloncken Och, hadden de Simplegades wreet van natueren, Om ons booshz, ons dẽ buyck vol waters geschonckẽ: Oft hadde Scylla, die altoos leet op haer loncken, Ons met haren honden toch comen vernielen. Oft hadde Charybdis ons oock doen roncken, Die so veel volcx heeft gebracht ter sielen. Och, dat wy in v lant oyt so voerspoedich vielen, Daer tgulde Vlies nu blijft tot een memorie. Hoe ontrouwer boeue, hoe meerder victorie. {==85v==} {>>pagina-aanduiding<<} Quid referã Ick en derf van Pelias dochters niet verhalen vrij, Die haren vader so deerlijck brachten ter doot. Al worde icker in besculdicht, sonder falen ghij Behoort my te lauderen: want al mijn wreethz groot Hebbick laten blijcken om v liefde bloot. Och, hoe stoutelijck hebdy my wt uwen huyse Gestooten, therte heeft vrylijck clagens noot, Met mijn kinderen ben ick gheweken met abuyse. Och doen ick hoorde met vremden ghedruyse, Datter anderwerf wert gesongẽ Hymeneus lofsanck De lampen werden onsteken (al tot minen confuyse) Ick hoorde oock der tromppetten gheclanck Ick vreesde, en ick en wist niet wat my dwanck. De leden verstijfden, ic scudde met onmachte. Maer om tquaet, dat my nakẽde was, ick luttel dachte. Turba ruunt. Tvolck liep ouer hoop, nieu bruyloft riepen sij. Hoe ick meer getiers hoorde, hoe meerder beswaren. Mijn dienstboden den druck int herte sciepen vrij, Haer tranen en dorsten sij niet openbaren. Niemat en wou my eerst de waerheyt verclaren. Mijn herte was geruster dat icx niet en wiste. Nochtans anxst en droefheyt al ontrent my waren. Mijn ioncste kint loos en subtijl van liste Quam, en bleef staende, als die niet en miste, Aenden eersten dorpel van mijnder camere, O moeder vertrect spract (hier op ick ghiste) Met grooter pomperijen, noyt werck onbequamere, Een ander wijf, die hem dunct aenghenamere, Gaet mijn vader nu trouwen, weest op v hoede ras. Peyst hoe mijn herte duer v liefde te moede was. {==86r==} {>>pagina-aanduiding<<} De cleeren van mijnen lijue scuerdick.Protinus abscissa. Mijn vingeren haddick nalijcx af gebeten. Na de nieu bruyt met fellen bedrijue spuerdick, De croone vã haer hoot te treckene was mijn vermeten. Ick schene gelijck een dul mensch beseten. Ick riep, tis mijnen man, qualijck mocht ick my mijen. Ick hadde haer bycans int tgesichte gesmeten. O vader die ick verstoort hebbe, wilt v verblijen, Vleet is gewroken. verhuecht v aen alle sijen Ghy binnen Colchos. te vrolijcker mach oock wesen Mijns broeders geest, wiens leden dorstick duersnijen. Om v ben ick verlaten van alle vrienden mispresen, Niemant en sal nu mijnen druck ghenesen. Om hem, daer ick landt, sandt, huys, hof, om begeuen hebbe. Ick nu eylaes een cattijuich leuen hebbe. Serpenten, draken ende rasende stierenSerpentes igitur domui. Hebbe ick connen temmen (soot mach blijcken) Maer eenen slechten ridder in geender manieren En can ick gedwinghen met mijn practijcken. Der beesten eyselijcke hitte niet om ghelijcken. Hebbick met cruyden doen cesseren. Maer mijnen brant can ick niet doen wijcken. Mijn consten, mijn toouerijen nu faelgeren, Luttel can Hecates cracht nu opereren. Den dach verdriet my. bitterlijck waken Moet ick inder nacht, tfy mijn studeren, Nu ick my seluen niet en can slapende maken. Ick cost wel doen roncken de felle draken. Aldus nu mijn lijen noch ongenadiger vast stijft. Sot is hy, die een ander helpt, en self inden last blijft. {==86v==} {>>pagina-aanduiding<<} Quos ego seruaul. De leden die ick hebbe moeten beschermen Met mijn consten, ick mach wel suchten, Die rusten nu in een ouerspeelsters ermen: Van mijnen arbeyt geniet sy de vruchten. Om huer behagen ghy nu sotte cluchten Dagelijcx van my zijt vertellende. En dat mijn boose manieren v hebbẽ doen vluchten: Dies sy haren mont tot lacchen is stellende, Verhuegende als ghy van my zijt mellende Eenige schanden. maer laetse nu hoochmoedich Lacchen, en saecht liggen. als icse sal zijn quellende Met fenijnich soch, en met vier en vlamme gloedich Dan salse wel weenen. Medeas vianden onuroedich Sullen noch al tsamen dit betrueren: So wel lacht hy na, als die lacht te vueren. Quod si forte preces Maer sydy eenich sins met bidden om te settene, So wil ick oock wel soetelijck vleyen, V biddende ootmoedich sonder te lettene. Al hebbick duer v bidden my laten verleyen, Ick wil my tuwaerts verneren sonder beyen: Voor v voeten te vallene wil ick my niet schamen. Al mochten mijn feyten onser beyder bedde scheyen, Denct om de kinderkẽs die wi gewonnẽ hebbẽ tsamẽ. Sal een stiefmoeder nu mijn sayken pramen V gelijckende met nuese met monde? Mijn oogen moet ick droogen, naer betamen, Als ick haer aenschouwe, mijnder herten een wonde. Ick bidde om ons kinderen wille, die God ons ionde, Ontfermt mijnder liefdẽ die ic tot v wtermatẽ hebbe. Denct dat ick so veel om v achter ghelaten hebbe. {==87r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick en begeer niet dat ghy meer sult te doene hebbenNõ ego teimplo. Mettẽ stierẽ oft den draeck, ghi en dort niet grouwen, My alleene soudy nu tot eenen rantsoene hebben, Die ghy selue begeert hebt met vaster trouwen Eyst ghi houwelijc goet? ghi hebbet mogẽ aenschouwẽ Opt velt daer ghy ackerde, ick derfs my vermeten, En creecht het gulde Vlies sonder flouwen, Dwelc mijn houwelijck goet is. ghi moget wel weten, Vleuen, en der Griexscer ionckers, (ist al vergeten?) Die ick ghesalueert hebbe door mijn conste reene. Dits al mijn goet, groot en ongemeten. Gaet en haelt Sysiphus goet daer by gemeene, Al dat ghy nu gebruyct, hoort my toe alleene. Sonder my waerdy niet, ick macht v verwijten wel. Menich arbeyt, en een ander strijct de profijten snel. Eer lanck groot leet is v allen nakende.Quos equidẽ actutũ. Maer hinder te waerschouwen is een sot vermaen. Mijn verstoortheyt suldy wel zijn smakende. Dat my de gramschap ingeeft, sal ick bestaen. Tsal mi ter auontuerẽ leet zijn als dwerck is gedaen, Maer daer inne ben ick luttel beladen. Het is oock leet my, en tcost my menigen traen, Dat ick eenen boeue hebbe wijsselijck geraden, Cupido sal hier duere my nemen in genaden, Die dagelijcx mijn herte is omwroetende nu. Niet sekers en is my anders versoetende nu. Hier eyndt dese Epistele van Ouidius. {==87v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde, die Iason scrijft tot Medea. Ghemaect door den Translateur. V Te antwoordene sou my betamen wel V Medea, die zijt vol desolatien, Maer die hem sculdich kent, mach hem schamen wel Om te makene hier tegen, groote arguatien Qualijck vindende eenige excusatien Om my seluen stoutelijck te defenderen. VVant uwen ghetrouwen dienst sonder fraudatien En can ick niet te vollen ghelauderen. VVant sonder v, wie sout negeren, Souden my de fenijnighe draken Fellick vernielt hebben sonder resisteren. VVie sou sulcken dienst dan connen ghelaken? Hierom wil ick mijn antwoorde cort maken Die v voor mijn behulpersse noch houwe Bekinnende v ionste, en mijn ontrouwe. {==88r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy verhaelt oock alle de weldaden Die ghy my ionstelijck hebt bewesen Binnen uwen lande sonder versmaden, Daer ghy om weerdich zijt te worden gepresen: Maer ghy en verhaelt niet by desen, Van de wreetheyt die ghy nu binnen onsen lande Hebt bedreuen, wie hoorde oyt lesen Van meerder boosheyt in tsweerelts warande. Hebdy niet des Conincx hof gestelt in brande, Ia en al dat zijnen huyse was aencleuende: En dan mijn twee kinderen (noyt meerder schande) Voor mijnen ooghen vernielt al leuende, Ia dat alle mijn leden werden beuende Ghelijck een riet, duer sulck aenschouwen: En sou hier duer, mijn liefde tuwaerts dan nz vercouwen? Ghy schonct Creusa mijn ghesellinne Een coffer tscheen groot van prijse te zijne: Maer niet dan valsche toouerije en was daer inne Om Creons rijck te brengen te ruijne. Al hebdy my eerst onthaelt met blijen schijne, Ghy hebt my hier valscheyt betoont daer teghen: Maer nochtans sal ick tot elcken termijne Ghelijck die verstandige plegen) Vionste tot my waerts hooger wegen Dan v inborstige quaetheyt die ghy nu hebt gebaert, Daer ghy niet dan schande duer en hebt vercreghen En ghetoont uwen valschen fenijnighen aert Om dat ick by Creusa nu ben ghepaert En v trouwe aen dzije hebbe moeten setten, Dat God gheuoecht heeft, en can niemant beletten. {==88v==} {>>pagina-aanduiding<<} Die ionste die ghi my eerst hebt betoont En de groote duecht, wel weert geacht. Die hebdy, al waerdy een coninginne gecroont Duer v felheyt nu, al tot schanden gebracht. Onwijselijck hebdy certeyn geweest bedacht Dat ghi sulcken boosheyt in dees contreyen Al tot mijnen spijte hebt gewracht. Twas een groote duecht weert om verbreyen Dat ghy met my ouer berghen, valeyen Quaemt gereyst, my ionnende tgulden Vlies rijckelijc. Dies ghy uwen vader niet en dorst verbeyen Hem ontuliende seer practijckelijck. Maer v quaetheyt die hier nu is blijckelijck Ontsuyuert die duecht met groot verseeren: Vleste wercken, de eerste onteeren. Om dat ick, eens Conincx dochtere bestaen hebbe Te trouwene, hebdy al dit quaet bedreuen: Dwelck ick om beters wille ghedaen hebbe. Hoe mocht my meerder eere worden na geschreuen? En ghy sout hier duere een vrouwe verheuen Gewordẽ hebbẽ, en mijn kinderẽ, van grooter macht. Al waerdy van Creon wt zijn lant verdreuen Dat quam duer v quaet sprekẽ, dwelc sulcx heeft gewracht, Haddy patientich, en met sinnen sacht Dit verdragen al tot uwer baten VVaer sulcks geschiet (hier op nu acht) Gheensins en souwick v hebben verlaten, Maer ick souv eerlijck voor alle staten Onderhouwen hebben, als een vrouwe van weerdẽ, Die mijn salicheyt hebt geweest op der eerden. {==89r==} {>>pagina-aanduiding<<} Creusa en was ooc niet soo onuerstandich Dat sy sulcks met quaden oogen sou hebben ghesien: VVel wetende dat ick tgulden Vlies valiandich Duer v hulpe alleen, heb moeten bespien: Maer sy sou v voor haer sustere duer dien Ghehouwen hebben, dit was haer vermeten: Ia alle ons gheslachte (sonder misschien) Sou duer haer (hoe verre gheseten) Verbetert gheweest hebben, dat moetty wel weten, En sulcks soudy met goetheyt al hebben ghewonnen Denct dan hoet my heeft gespeten Dat ghy sulcken wreetheyt hebt begonnen. Nochtans en wil ick gheen quaet v toe ionnen Soo lange als ghy zijn sult in tsweerelts eruen Met quaet wenschen, en can men geen duecht verweruen. En al en hebbick trouwelijck niet volbracht Tgheen dat ick v gheloeft hebbe, in voorledẽ stonden, Om dat ghy my helpen sout aen tgulden vacht, En worde daerom, nu meyneedich beuonden: Hebben mijn ionghe sonen, die vriendelijcke monden Die onschuldich waren in dese sake Dat moeten becoopen met des doots wonden? VVaerom hebdy oock ghebaert v wrake (Daer ick oock groote ongenuchte om make) Op Creon, en zijn dochter amiabele Die niet dan ionste (soo ghy hoorde aen elcks sprake) My en betoonden als de notabele? Duncket v dan zijn een werck laudabele Dat ghy donbeschuldighe ghebracht hebt in lijen? VVaer voor sullen hem dan donnoosele mijen? {==89v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hęt Seneca in Medea Maer want ghy soo vast voor v genomen hadt Met alsulcken quaetheyt te wrekene v leet: Ick wou wel dat ghy tot my gecomen hadt, En uwen fellen nijt, en v toornicheyt heet, Hadt die op my doch met sinnen wreet Stoutelijck ghewroken: want ick alleene Teghen v misdaen hebbe, soo ghy wel weet, VVat vermochten eylaes de kinderkens cleene Dat de vader zijn trouwe reene Hadde ghecroockt: had my metter spoet Duersteken, of andersins ghebracht in sdoots weene: So soudy duer mijn doot hebben behoet Ons ionge kinderen, die ghy in haer bloet. Soo deerlijck versmoort hebt, en ghenomen dleuen. Hier hebbick v mijn sins meeninge geschreuen. Hier eyndt dese Epistele. {==90r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. PRotesilaus naer Troyen met alle de andere Griecxsche heeren seylende, is in Aulide een hauene in Boetien blyuen ligghen. Ende daer en hebbense niet connen wt gheraken, en dat so duer storm ende tempeest, en so duer contrarien wint. Dit hoorende Laodamia Protesilaus huysvrouwe, die hem vierich beminde, schrijft hem desen brief, hem radende, dat hy niet te stout sijn en soude in de oorloge, ende dat hy gedachtich soude sijn het gene datter gepropheteert was, als dat deerste die sinẽ voet op dlant van Troyen sette, die soude van Hector verslegen worden, dwelck Protesilao gesciede. {==90v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Laodamia schrijft tot Protesilaus. Ende begint aldus int Latijn. Mittit, & optat amãs, quò mittitur, ire, salutem AEmonis AEmonio Laodamia viro. LAodamia Protesilao een groete sent, VVenschende dat sy mach ter rechter hant raken. De fame daghelijcx ons hier int ghemoete rent Vin Aulide na dẽ wint valiant bakẽ. O felle winden, die der vruechden bant braken, Contrarie wint haddick wel vandoene, Doen v schepen so subijtelijck hier van lant staken. Hadde doen Neptunus als de coene, Tot mijnen gelucke met fellen faetsoene De zee verturbeert, so waer icks my een belouere. VVant soete woorden met vriendelijcken sermoone Schoten my voorwaer noch alte veel ouere. Den schipper diende de wint, maer de minnaer pouere VVert verrast duer Boreas snelle treken. Naulick en mocht ic dat druckich woort adieu sprekẽ. {==91r==} {>>pagina-aanduiding<<} So lange als ick mocht, sach ick na v vanden oeuere,Dũ potui spectare. V mannelijck wesen hebbende altijt in dooge. Doen my dat faelgierde, noyt huere droeuere, Doen stonde ick en sach na v schepen hooge. Als ick haer oft de vliegende seylẽ met geenẽ betooge. Meer en const ghesien om svruechs verpachten, Anders niet blickende dan water ondrooge, Och doen sanck ick ter eerden in onmachten, De claerheyt des daechs docht my den neuel slachten. Iphyclus en den ouden Acastus mijn vadere, En mijn moeder met cout waters drachten, Hebbẽ (maer nauwelijc) doẽ ontdoyẽ, hert, sin, adere: Een duechdelijc werck wrochten sij te gadere. Maer my niet aengenaem, want in tsweerelts eruen. Lief, van lief, verkiest voor dleuen tsteruen. Doẽ tverstãt weerquã, dlijẽ sachmẽ ooc weder cõmẽ,Vtq́ue anim9 redijt. Mijn wettelijcke liefde therte duerknaechde. Alle mijn vruechden eylaes, neder swommen: Niet en wasser ter weerelt dat my behaechde. Al hinckt onhebbelijck, luttel ick daer na vraechde, Mijn goutgeel haer, ick en achte geen cieragie: Ick liep achter straten als die gheiaechde, Mijn vrienden van eelder linagie, Hier binnen Phylacides ws rijcx passagie, Comen dagelijcx met my kermen en crijten, En seggen dat ick sou maken couragie, En my vercieren met bepeerelde abijten. Maer och sulcx en salmen my niet verwijten. Geen vrolijcheyt en sal my hier oock lusten. So lange als ghy voor Troyen ligt met onrusten. {==91v==} {>>pagina-aanduiding<<} Scilicet ipsa geram. Sal ick hier met mijn costelijckheyt proncken gaen, Als ghy int harnas ongemackelijck sult sitten duckẽ? Sal ick mijn haer (om dat elc op my sou loncken saen) Cierlijc vlechtẽ: en dẽ helm sal uwẽ crans verdruckẽ? O schoone Paris vol alder ongelucken, Hadde v manlijck wesen der ienter Helenen Moghen wanhagen, oft huer schoonheyts stucken Hadden die in v oogen al niet geschenen, So en sou ick sus deerlijck niet suchten en stenen. Ghy Menelae, die v te fellijck sijt spoeyende, Om v ontschaecct wijf v wraecgierighe penen Sullen noch beschreyt worden. o God sijt v moeyende Dat Protesilaus met sijn wapenẽ v mach sijn goeyẽde In sijn weercomst. och duer des strijts vermanen, So sonschijn sneeu doet druppẽ, druppen mijn tranẽ. Ilion &c Tenedos. Ilion, Tenedos, Xanthus, en Simois, cout siet, Tsijn al landẽ, riuierẽ, daer ick mach voer duchtẽ wel Paris, en sou geweest hebben so stout niet, (Als men hem sach met Helena vluchten snel.) Hadde hy op sijn fortressen en gehuchten fel, Niet betrout. dit was al sijn ouerdincken. Hy quã in Gricken, tdocht ons der ghenuchten spel. Twas al gout datmen aen hem sach blincken, Och hy is te machtich, wie sal hem crincken. Sijn hauens sijn vol scepen, de steden wel ghemant. Dus mogen de Grieken harẽ moet wel laten sincken. Ia noch isser menich vroem rijckelijck lant, Dat hem hulpe sal doen, en onderstant. Och Helena, hier duer (denckick) heeft hy v verwonnen. Duermacht en rijcdõ wort menich stout feyt begõnẽ. {==92r==} {>>pagina-aanduiding<<} Men hoorde hier Paris hoomoedich spreken,Hectora nescio quem. Van Hector (my onbekent) in alle strijen bout, Hoe hy sijn leedt op de vianden can bloedick wreken. Daerõ bidde ick wt liefdẽ, wilt v voor hẽ mijẽ stout. Dit in memorien tot alle tijen hout Daer zijn noch al meer ridders die ws verbeyen. Een yegelijck doch (oft ghy comt in lijen) scout, Als ghy tot vechtene v sult moeten bereyen: VVilt v duer stoutheyt niet laten verleyen, Denct om Laodamias beuel, v ionck lijf wilt sparen Voor haer, op dat ghy van Troyen muecht scheyen Ongewont. laet Menelaus zijn vroemheyt baren, En Parisen weernemen, die Paris in corten iaren Hẽ ontwelcht heeft. v nz in dẽ slach als de meese velt. Hy is dwaes die om een ander sijn lijf in vreese stelt. De gene die oorsake heeft, vechten en winnen laet,Irruat et causa. Hy mach sijn wijf wt midden der vianden halen. Ghy hebt cleyn redene, Troyanen en Troyinnen daet En hebben noyt gehindert v landen oft palen, Vecht ghy alleene om gesont sonder falen Thuys te comene in uwer vrouwen schoot soet, Daer suldy certeyn lof en prijs behalen, O ghy Troyanẽ, onder so veel viandẽ ter noot vroet, Spaert doch eenen, op dat mijn root bloet Duer sijn lichaem niet en wort spuytende op deerde. Hy en is niet ongenadich (maer minioot goet) Hy en can niet wreedelijck vechten metten sweerde. Laet een ander vechten, en rennen te peerde, Diet als ruyter van weerde, al weet te beslechtene. Ghy dient beter Protesilae by v liefste te vechtene. {==92v==} {>>pagina-aanduiding<<} Cũ forib. velles. Doen ghy lest mijns vaders duere waert wt gaende, Hoe gheerne haddick v noch behouwen, Vwen voet verstuyckende, en bleeft ruytstaendę. Ick versuchte en sprack duer sulck aenschouwen, Dit moet, vã v weercomst zijn een teekẽ vol trouwẽ. Och om dat ghy niet te cloeckmoedich sout in tharnas blijuẽ Moet ick v dit al Protesilae waerschouwen. Maect dat gheensins aen v en mach beclijuen, Daer ick voor sorge. och wien sal fortune toe schrijuẽ Dat ramp salich ongeluck, bitter om smaken: VVie sal doch sulcken stoutheyt bedrijuen, Die de Troyssche eerde eerst sal dorren raken? O onsalighe vrouwe, die met betraende caken Aldereerst sal moeten haer lief beweenen nu, Godt hoepick en sal die cloecheyt niet verleenen v. Intermille. Onder duysent schepen, laet v schip dleste wesen. Laet een ander de zee v vermorwen te vueren. Laet v dit vermaen duncken tbeste wesen. Spoeyt v doch niet te haest, macht v gebueren, Dlant en is v niet daermen v na siet spueren, Maer in thuys comen, maect dan de eerste te sijne. Och al sietmẽ snachs Phoebus claerhz tot geẽder huerẽ, Ghi comt mi nochtans dan altoos te voorschijne. En al blinct de sonne, nochtans druck en pijne Sydy my in therte. snachs comdy int gesichte Meer dã daechs: den nacht is altoos bequaem ten fijne Alle vroukens om liggẽ in haer smans armen dichte, Dies ick de duysterheyt oock kiese voor dlichte. Gebruyckende dan vremde fantasien vroet. Al is droom logene nochtans hy verblijen doet. {==93r==} {>>pagina-aanduiding<<} Maer waerom ist dat uwen schijnenden geest,Sed tua cur nobis pallens. Die soo bleeck verwich en al bloeyende was, My te voeren quam, dwelck my is pijnende meest. Ick ontspranck, na den tempel ick my spoeyende was. Die outaren te doen roocken ick my moeyende was: En dede mijn sacrificie na de maniere. Een menichte der tranen daer by vloeyende was. Doende gelijck den wijn vlammen den viere. Och, wanneer sal ick als de goedertiere, Van blijschappen v in mijn armen omuanghen: En wanneer suldy met soeten bestiere, Liggen int bedde (dies hebick verlanghen) Vertellende v feyten van des crijchs verstranghen. V victorie, vroemicheyt, lof, en prijsinghe: Des mans eere, is der vrouwen een veriolijsinghe. Mijn hope is goet, maer als den sin denckende isSed cũ Troya subit. Om perijckel, en wint, en des waters plassen, En dat AEolus so luttel voerspoets schenckende is, So valt hope en moet weer heel in dasschen, Een teecken datmen v na Troyen siet rasschen Teghen der goden danck, dit is mijn meenen. VVaendy dat Neptunus so sal laten afwassen Sijns stadts ciericheyt, ende v lieden verleenen Geluckigen voerspoet tot haer vercleenen? De welcke hy selue eerst was fonderende. VVildy oock om een ouerspeelstere vol onreenen De lustighe Troya zijn destruerende? God ende v seluen tempterende. V zeylen nae huys weder als de vrije recht. Die tegen God strijdt, tegen een stercke partije vecht. {==93v==} {>>pagina-aanduiding<<} Sed quid ego haec reuoco Maer wat wil ick quaet mi seluen toeschrijuen? O god, ick hope den tijt sal beter leeren, Laet de schepen met voerspoede drijuen, En iont victorie onse Griecxsche heeren. O edel Troyinnen, ick sorghe v groot verseeren, Die v bloedighe mans so deerlijck sult aenschouwen, Maer ghy Helena sult, onweerdich dier eeren, Den schoonen Paris met ionstiger trouwen Och so vriendelijck den helm sonder benouwen Selue op zijn hootschicken (mocht mi sulcx gebueren) En zijn wapenen hem toelanghen sonder flouwen. En dan noch hem wtgheleyen tot elcker hueren. En int wederkeeren met minnelijcke cueren Sullen zijn vermoeyde leden in haren schoot rusten. Een edel amoreus mach wel naer sulck vruecht groot lusten. Nos sumus in certae. VVy zijn hier onseker, anxst ons duchten doet Voor eenich leet dat v is oft ghescien mach. Maer v minlijck aenschijn my wat ghenuchten doet Naer v geconterfeyt, dwelck ick dagelijcx sien mach, Dwelck den mont een vriendelijcheyt bien mach, En daer ick somtijts voere moet mijn lijden ontdeckẽ Dits nu alleene den troost daerick toe vlien mach Maer ick hope eer ghy sult van Troyen vertrecken Dat ick sal comen tot der plecken Daer ick v bywesen noch verweruen sal, En int suere int soete tsy in wat vlecken Sit tibi cura tui, sit tibi cura mei Sonder anxst met v dan leuen en steruen sal. Een groete noch (die ick hope dat in v eruen sal) Moet ick v alderlest in desen brief schincken, VVilt om v lijf, ende wilt om v lief dencken. Hier eyndt dese Epistele. {==94r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de antvvoorde, die Prothesilaus scrijft tot Laodamia. Ghemaect door den Translateur. OP den seluen dach als wy na Troyen vrijmoedich VVt Aulide met ons schepen namen de gangen, Soo hebbic uwen brief met herten blijmoedich O weerde Laodamia onfanghen. (Daer ick altoos na haecte met vierich verlanghen Te wijle wy in Aulide laghen versteken) Dies my terstont de tranen ouer de wangen Van blijschappen liepen als vloeyende beken. En eer ick uwen brief te dege cost opgebreken Duysent mael bynaest custick den seghel soet. Och hadde v tonghe tot my connen ghespreken Die woorden (dacht ick) die v penne vroet Geschreuen hadde, so bayde ic in der vruechdẽ vloet: En so hadden wy malcanderen met breeder wtleggen Troostelijck weer moghen den lesten adieu segghen. {==94v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy beclaecht v seer van den wint fellijc oock, Die ons soo subijtelijck heeft doen scheyen: Och dat was mijnder herten een grief quellijc oock En dwelc my dicwils inwendich heeft doen schreyen. VVant haddick wat langere noch mogen beyen Meer soeter woorden soudy oock hebben ontfaen Van my: maer duer tschippers snellijck toereyen Moestick half ongetroost (ick kent) van v gaen. Vwen brief doet my noch een druckich vermaen Als dat ghy niet vrolijck en cont ghezijn Alsoo langhe als ick om Paris den Troyaen In mijn harnasch moet tot elck termijn, rijen En verwachten der vianden wreet aenschijn, En verdriet, en ongemack dickwils ghenieten. Blijft ghy gherust, my en sal sulcks niet verdrieten. Pueri9 valeria n9 quęre laborãti potius solatia cordi. V goutgheel haer, en wildy niet vercieren Ghelijc ghy plaecht, en so uwen staet betaemt. V sijden cleeren ghemaect na tslants manieren Ghy v nu te dragene oock schaemt. Vlichaem ghy met abstinentie praemt, Van spijse, en dranck, als een desolate, Och wildy v, die soo eerlijck sijt vernaemt Om mijn absentie, soo cleyn houwen van state? Pueri9 valerianus in luctu properat moesta senecta graui. Stelt v herte in vreden, twort v meerder bate, En verdrijft v swaermoedicheyt met recreatie. Groote doloruesheyt voorwaer ick hate. Hierom bidde ick v met vierige supplicatie Dat ghy swichten wilt van sulcke dolatie En wilt v herte tot eenich solaes begheuen Grooten druck crenckt de iuecht, en cort smenschen leuen. {==95r==} {>>pagina-aanduiding<<} Maer tghene, dwelck ick v vermane te doene En can ick (eylaes) selue niet volbringhen: VVant ic so ongerust, als ghy, ben auont en noene, Ick en can mijn droefheyt met geen vruecht gemingẽ: Mijn swaermoedich herte en can ick niet bedwingen Al sie ick hier somtijts triumphelijcke regie. Al mach ick somtijts dansen, of singhen, Altijt compt my in den sin v droeue imagie Die ghy beweest voor heere, en pagie (O Laodamia ick bent wel ghedachtich) Doen wy moesten nemen so subijt de passagie, En nu ben ick veel ongheruster met herten onsachtich Om dat ghy noch sulcken druck zijt verpachtich Also my de bode heeft mondelinge verclaert oock. Liefs mistroosticheyt, liefs herte altoos beswaert ooc. Noch een sake doet v dickwils versuchten, Sorgende, voor tghene datter is ghepropheteert, En dat my sulcks ghebueren sou, is al v duchten. Als dat ic deerste sou wesen (uwen sin murmereert) Die van Hector sou worden geinterficieert, Duer mijn groote stouthz, en duer zijn sterckhz strãc. O Laodamia v herte hier om niet en verturbeert Laet Fortune der oorloghen hebben haren ganck. Hoe mach eenich riddere meerder eere, lof, en danck Behalen, dan die voor zijnen lantsheere Sijn lijf auentuert: en sulck liefde my dwanck Na Troyen te treckene, al ben ick ionck en teere, Om te helpen wreken alsulcken oneere Als Paris onsen landen heeft betoont, Die quaet werct, die wort dickwils met quaet geloõt. {==95v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy schrijft dat ick mijn schip sou laten dleste wesen Slachtende den veruaerden, en den onualianden. Och soo souwic, als een bloo Capeteyn, wordẽ mispresen, Soudick hier behalen alsucke schanden? Ick waer beter by v in onse landen Ghebleuen, alsmen my dat sou na schrijuen Ick hope Hector (daer ghy voor vreest) sal duer mijn handen De doot besueren, al is vroom sijn bedrijuen. Al heeft Paris ontscaeckt de schoonste der wijuen Duer Venus hulpe, dit achtich cleene, Marte opus in bello non venere esse reor. Maers dient in dorloghe, Venus moeter buytẽ blijuẽ, Haer hulpe is hier luttel gherekent ick meene. Ick en twijfel niet, Troyen sal comen in weene En Priamus huys sullen wy brenghen te gronde Duer oorloghe, wort dickwils ghestraft de sonde. Ghy meent dat wy Griecken tegen gods wille Desen crijch aenueerden, soo uwen brief can spellen, Om dat wy moeten hebben ligghen stille Soo langhe in Aulide, duer AEolus quellen. O neen wy: maer doorsake sal ick v vertellen VVaerom dat wy duer AEolum werden gheplaecht, Het quam alleene by Menelaus voortstellen Die Dianaes herdt na spuerde onuersaecht: Dies hy met sijn dochtere, een ionghe maecht, Moest versoenen de contrarie winden Dwelck van menighen hier wert beclaecht. Voort laet ick v weten, dat wy beuinden Aen veel teekenen, die wy gesien hebbẽ in alle inden Dat ons Victorie sal ghebueren Hierom o Laodamia laet v droeuich trueren. {==96r==} {>>pagina-aanduiding<<} Apolloos oraclen, weerdich verheuen Hebben ons oock vermaent, tot diuersche stonden, Alsoo ons Calchas heeft te kennen ghegeuen: Dat Priamus rijck ick moet v vermonden Duer de Griecken sal worden verslonden. En hier om, trouwelijck wy Griexsche heeren Hebben ons altesamen met eede verbonden Niet wederom in Griecken te keeren Voor dat wy Troyen met bederflijck verseeren Ghedestrueert sullen hebben, dits ons accoort, O Laodamia wilt hier duer v vruecht vermeeren: En neemt ditte voor een troostelijck confoort. VVy hebben oock noch van Iuppiter ghehoort Dat Laomedos eet, daer eertijts af is ghesproken Van de Griecken, sal worden gbewroken. Voor al uwen druck, voor al v lijen dan, Voor al v sorghen, voor al uwen rouwe, Sal v naken een groot verblijen dan, VVanneer ick sal weer comẽ, (dwelc ic god betrouwe) Als een verwindere, in de Griexsche landouwe. En als ick v dan sal gaen verhalen Ons loflijcke feyten, die wy als de bouwe Bedreuen hebben in de Troysche palen. Met wat blijer cueren, met wat vriendelijcker talen Sullen wy malcanderen dan omhelsen soet. Och wat grooter vruecht salt wesen sonder falen Als wy sullen dencken dan om onsen teghenspoet En om donruste die ick nu besueren moet Hier me adieu, wilt op v ghesontheyt wachten, En peyst om mi, ick peyse om v by dagen, by nachten. Hier eyndt dese Epistele. {==96v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. DAnaus de sone van Belus, hadde van diuersche huysvrouwẽ vijftich dochters, eñ sijn broeder AEgiptus hadde daer tegen oock vijftich sonen, de welcke woude sinen broeder bedwinghen dat sijn dochters sijn sonen trouwen souden: maer Danaus en woude dat niet doen, want twas hem gepropheteert, dat sijns dochters man hem noch dooden soude. Duswaren de broeders altijt twistich, ende Danaus is ghevlucht in een ander landt, ende aegyptus heeft belast sijnen sonen dat sy met gewelt sijns broeders dochters halen souden: so hebben sy hem veruolcht ende alsoo benaut, dat hy moeste consenteren dat sijn dochters haer trouwen souden. Inder nacht als elck bi sijn bruyt gaen slapen soude: doen hebben de dochters duer het scherp beuel van haren vader, elck haren bruygom vermoort sonder Hypermnestra, die was bermhertich, ende hadt lieuer selue de doot te steruene dan sulcken werck te doene, dies haer vader vergramt, heeftse in den kercker ghesedt, dies sy desen claechlijcken brief tot Lino schrijft. {==97r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Hypermnestra schrijft tot Lino. Ende beghint aldus int Latijn. Mittit Hypermnestra de tot modo fratrib. vni, Caetera nuptarum crimine turba iacet. ICK Hypermnestra schrijue een druckich rappoort, Eenen broeder van vijftighen, met beuenden handen. Alle dander liggen eylaes in haer bloet versmoort Gedoot van xlix. susters volschanden, Ick moet hier sitten gesloten in banden. Een bermhertich werck is cause mijnder amenden. Om dat ick my eysde mijnen vromen valianden Te doodene, moet ick hier sitten vol allenden: Maer hadde ick mijn hant bloedich willen schenden, So sou ick geacht zijn van vrienden en magen: Maer beter ist dat ick sal onschuldich dleuen enden: Dan dat ick mijnen vader sou in boosheyt behagen. Lieuer hebbe ick selue de doot, sonder versagen, Voor v smertelijck te verweruene, Beter om smenschen, dan om Gods gramschap te steruene. {==97v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nõ tamen, vt dicant. Ia al mochten die doode monden spreken, Sy en souden my niet sijn misprijsende. Vwe herten muegen wel tot alle stonden breken, O wreede susters, om v daet afgrijsende. Als de ooghen het herte waren bewijsende Al dat ghestort bloet, my crimpte zenue en adere. Ten is geen wondere dat vreese in my was rijsende, Om te doene dat boos beuel van mijnen vadere. Mijn handen verschricken noch beye te gadere, Om sulcke wreetheyt te scrijuene sijnde belayen. O handen verstout, ghy en sijt dies niet te quadere, Tis tusschen dach en nacht, als de hanen crayen, Laet ons der minnen voncken in hem sayen, Op dat hy mach naer mijn liefde minioot haken, Om wiens leuen ick sal moeten de doot smaken, Duci mur Inachides. Den dach der bruyloften men ordineerde, VVy werden geleyt alle met grooter feesten. Naer tgroot pallays, daermen teiumpheerde. Vrienscap iondẽ wij dẽ bruygõs, als geueyfde geestẽ, Der tempels vergulde lampen minst metten meesten VVerden gheuult, men sachse vlammende blijken. Doutaren creghen haer behoorte maer Iuno sachmen queesten, Die tbedroch wiste, en is gaen strijcken. Tsauõs werdẽ wij elck te bedde bracht, nz õ verrijkẽ, Men sach elck vriendelijck na sijn bruyt verlanghen: Maer den slaep, duer des drancks practijken Vingheuen, heeft v lieden terstont beuanghen: Deẽ hoordick stenẽ, dẽ anderẽ roepẽ met verstranghẽ, Niemãt en vreesde harẽ bruygõ int bloet te doopene, Hi is õwijs die tot een quay daet seer pijnt te loopene. {==98r==} {>>pagina-aanduiding<<} Mijn bloet onginck mi, sin en moet mi was begeuẽde,Sanguis abit. Leden, handen, werden scuddende onmachtich, Gelijck tcoren op tvelt staet al beuende Tsomers, duer een coel windeken sachtich, Mijns vaders gebot moest ick sijn ghedachtich, VViens wreetheyt my oock hier toe dwingende was, Verdrijuende den anxst, dies ick opsranck iachtich VVt dẽ bedde, als eẽ die verueert onspringende was, Grijpende dmes, dwelck ick drijmael bringhende was Als nu aen v kele, als nu aen v herte: Vreese en redene dwerck verlingende was: Maer mijns vaders beuel, noyt wreeder smerte, Teghen haer rebelleerde, so dwit en tswerte Altoos staen teghen een, so vochten de sinnen vroet. Daer twee strijen, altoos een winnen moet. Mijns vaders gebot crech weder douerhant straf,At rursus monitis. Natuerlijcke vreese eylaes moeste deysen: Dies ic dmes dwelck my mijn vader onualiant gaf, Sette noch eens op v kele, sonder vereysen. De weemodicheyt dede weder achterwaert peysen, So dat ic mijn hant noch hiel suyuer en reene: Natuere die cost haer zeer qualijck veysen, Ick stont beanxst, vertwijfelt als eene Die den wolf hout metter ooren: mijn haer ghemeene Track ick wt mijnen hoye, de cleeren van mijnen lijue Scuerde ick, ende stont als de bedructe met weene, Ende verbaest, duer desen bedrijue. Voldoet ws vaders beuel, met wreeden motijue, My tquaet ingeuen vermanich was. VVel hem die sijn ouders oyt onderdanich was. {==98v==} {>>pagina-aanduiding<<} Foemina sum Ick ben een vrouwe van natueren weemoedich, En een teere maecht, (dacht ick) ionck van iaren, VViens handẽ onnut sijn om met dẽ sweerde bloedich Te slane, maer bequamer tot den spinrock waren. Ick en wil my by mijn susters niet paren, Lieuer moeten mijn handen haren meester pramen, Dan datse sulcke quaetheyt souwen baren. O vadere ghy muecht v certeyn wel schamen, Hebben v neuen verdient dese doot vol onvramen? Om datse vechtender hant hebben v verwonnen? Sijnt niet ws broeders kinderen, eerlijck van famen? Soudy huer v lant nz lieuer dã den vremden ionnen? Moet v wraecgierichz vã ons worden volsponnen? VVildy de ionckheyt al reet tot boosheyt mennen? Een wijs vadere sal zijn kinderẽ tot duechdẽ wennẽ. Haec ego dũ. Ick bestont te deysene duer dit vermanen hert, Mijn natuerlijck herte moest uwer ontfermen, Mijnen moet bedruct, dooge vol tranen wert: En ghy ontspronct, hier af niet wetende ochermen. Ghy woudt my omhelsen met uwen ermen, So dat ghy nalix v hant int mes hadt geslaghen: Ick vreesde my tegen den dach, met druckich kermen. O Belus bloet (sprack ick) ghy muecht v wel versagẽ Ghy moet v vã hier spoeyen, wildy v lijf ontdragen. Ghy verschricte, aensiende het bloot mes in mijn hãt. Ghy stont oppe, ghy woudt my vele vragen, Als eene die geerne geweten had tverstant. Ick sprack ten is gheen tijt nu te antwoordene want De wijle dat doncker is moet ghy v versien, Ghy en hebt gheen toeuen, wildy de doot ontvlien. {==99r==} {>>pagina-aanduiding<<} Duer dit aenhooren naemdy de vluchte,Mane erat. En ghy liet my alleene vol onvramen. So haest alst dach was, quã mijn vader met gheruchte Ende ghinck tyrannelijcken tellen by namen Alle die bloedige doode lichamen. Van gramschappen wert hy terstont ontsteken Om dat hi daer sach (hy mocht hem wel schamen) Eenen maer van de vijftigen gebreken, Dies hy zijn quaetheyt op my ghinck wreken, Hy sluerde my lancx de camere metten baere: En heeft (om mijn duecht) mi inden kerker ghesteken. Och, Iunoos haet, geseyt int clare, Is noch niet vergeten, om dat Io eerbare Van ons geslachte geeert wert, dies heeftse enuye, De welcke eens was Iuppiters amye. O onsalige, wat hebbick lijens besuert?Bella Pater. Dwelck ic verhalen moet met een druckich vermaen. Mijn vadere en mijn oom hebbẽ oyt strijdt ghevuert. En altoos tegen malcanderen opgestaen, So dat wy ten lesten zijn gestooten saen VVt den rijcke, en in verre landen gevlucht. AEgypto alleene is theel lant onderdaen, En wy zijn hier verseylt in een pouere gehucht Daer v broeders al gedoot zijn, dies therte sucht En deerlijck is beweenende haer onnoosel doot. En mijn susters die tfeyt wrochten onbeducht, VVant sy nu oock zijn in grooter noot. Haer wreetheyt die heeft haerlieden geplaecht bloot. Dus moet icse beweenen van beye sijen. God moetse vertroosten die zijn in lijen. {==99v==} {>>pagina-aanduiding<<} En ego quod Ick verwachte daghelijcx groote punitien, Om dat ick v hebbe so bermhertich ghesalueert, VVat sal den boosen gheschien vol malitien, Als icke om mijne duecht worde gheiusticieert? Ick de honderste van Belus gheslachte ghegenereert Sal ick nu om eenen broeder die te lijue blijft steruen? O Lino hebdy eenige bermherticheyt, die nu vseert: Op dat ick mach eenighen troost verweruen. Oft moet ick ommers scheyen van deser eruen, Comt stort ouer mijn graf v tranen weemoedich, Die sullen mijnen geest wesen soete conseruen: Ende doet dit Epitaphie schrijuen vroedich, Hypermnestra bermhertich behoedich, Heeft lieuer haer eygen doot willẽ aenscouwen Dan haers mans dootlijcke wonden bloedich. Ick soude meer scrijuen maer de boeyen benouwen Mijn handen te seere, en anxst doet flouwen. Hier eyndt dese Epistele Oiuidij. {==100r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Lino schrijft tot Hypermnestra. Ghemaect door den Translateur. VVVen brief Hypermnestra by grooten gelucke En seer vremdelijck, is my gecomen ter handt. VVant doen ick van v schiet, beladen met drucke En met anxste, ruymende ws vaders lant, Als eene die wt der gheuanckenissen bant Ghebroken is, duer des doots versaghen: Alsoo was ick vliende duer v bistant Vwen wreeden vadere, sonder vraghen. Bortelende, duer bosschen, heggen, en haghen Soekende meest de onbekende sywegen En secrete duwieren, en doncker laghen Na den nacht verlangende ic, den dach was mi tegen. Schouwende de menschen, soo dickwils pleghen De veruaerde, die eenich quaet hebben misdaen Den noot doet de menschen pijne bestaen. {==100v==} {>>pagina-aanduiding<<} Drye dagen ick, sonder drincken of eten was Soo duer verbaestheyt, soo duer mijn dwalen, Vreesende waer ick ghinck, of waer ick geseten was Dat v vadere my sou noch achterhalen: Maer doen ick was van zijne palen Doen werdick gherust, en van herten blije, Als een die ontbonden is van alle qualen. Maer op den wech, quam doen een neuen mijn zije: En vraechde my, na my, als de vrije Dies ick weer werdt schier van sinnen beraest, Ten lesten gaf hy my eenen brief den welcken ghije Gheschreuen hadt (so hy sprack) met grooter haest. Ick verwonderde my, en stont heel verbaest. Hier ben ick bespiet dachtick ter droeuer vren Tquaetste compt den menschen altijt te vueren. Ick aenueerde den brief, met verueerder herten noch Maer int lesen soo worde ick weder te vreden VVaer duer ick versta, v iammerlijc smerten och, En sulck leet als ghy om my hebt gheleden, En noch lijdt met groote iammerheden, Sittende in eenen kercker gheuanghen Om v natuerlijcke duecht, noyt vremder seden, En al mijn broeders liggen in sdoots verstranghen. Om dat sy eylaes, met vierich verlanghen Haer bruyt begeerden in eeren tamelijck. De tranen loopen my noch ouer de wanghen Duer dit ouerdencken. och hoe onvramelijck Heeft v vader hier in geleeft, en onschamelijck. Maer God die een rechter is ouer alle staten En sal gheen quaet onghewroken laten. {==101r==} {>>pagina-aanduiding<<} Subijtelijck, eer ick noch niet wel en kende v Nau wetende, waerom moestick van v scheyen. Maer uwen brief opent de heel legende nu Dies therte is vol drucks, en doogen die screyen. Och haddick v met my dorren leyen Soo en soudy niet besuert hebben dusdanich verdriet: Noch soo en soudy sulcke doot niet dorren verbeyen, Die v nakende is, soo uwen briefbediet. En al, om v bermhertighe duecht dit ghesciet Die ghy soo trouwelijck my hebt bewesen. Dies mijn liefde tuwaerts blaeckt vieriger siet Dan Paris minne de, alsoo wy lesen, Tot de schoone Helena ghepresen VVant uwen briefheeft, weest hierom ghepaeyt, Der minne voncken in mijn herte ghesaeyt. De doot moeti smaken, vreesdy, om mijn leuen Dwelck ghy beschermt hebt en behouwen. Maer de almachtighe God verheuen En sal sulcks niet ghehenghen, is mijn betrouwen, Stelt v hope in hem, o eel fluer van vrouwen V bermhertich werck sal hy sijn ghedachtich, En ws vaders tirannije aenschouwen: Die duer my, hoepick, sal worden onsachtich Ghestraeft: want v schrijuen clachtich En v iammerlijck lijen menichfuldich Is my een smertelijck grief dus sijt mijns verwachtich Ick sal v comen verlossen, soo ick ben schuldich VVt dit verdriet, als v man ghehuldich. VVant lieuer, dan ghy de doot om my sout besueren Sal ick ick mijn lijf, om v leuen auontueren. {==101v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick sou v schrijuen breeder bescheet En in wat manieren ick dit sal bestaen: Maer ick vreese oft v vader wreet Desen brief selue secretelijck mocht ontfaen. Dus weest vertroost, duer mijn cort vermaen. Ten sal oock voorwaer noch wesen gheen noot Dat ick ouer v grafsal eenighen traen Storten moeten: want certeyn v doot En is noch soo niet gelegen, o lief minioot. VVy sullen noch, corts in liefden tsamen En voor dit verdriet, met vruechden groot Triumpheren, en minlijck versamen, En sal v beslapen weer als mijn bruyt vol vramen. God die almachtich is int suyen, int oosten Die sal v, hoepick soo langhe vertroosten. Hier eyndt dese Epistele. {==102r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. PAris, want hem Venus Helenam geloeft hadde, so is hy geseylt na Grieckẽ om Helenam te halene. Daer comende, soo heeft Menelaus Helenas man hem seer minlijcken ontfangẽ, niet wetende dat hy quam om sijn huysvrouwe te ontschakene. Daer nae moeste Menelaus om sekere saken, reysen nae Cretẽ, en liet Paris in sijn hof by sijn huysvrouwe, ende beual Helena dat sy Paris wel tracteren soude, want eens Conincx sone was. Paris merckende dat tijt ende stonde ghaf, om tghene daer hy om comen was te volbringene, soo gaf hy haer eerst duer eenen brief te verstane ende te kennen sijn groote liefde die hy tot haer droech, veel reredenen daer in verhalende, ende de oorsake van sijnder liefden, begheerende, dat sy met hem na Troyen trecken wilde. {==102v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Paris schrijft tot Helena. Ende begint aldus in t Latijn. Hanc tibi Priamides mitto Ledaea salutem Quae tribui sola te mihi dante potest. DIT sende ick Paris, v Helena van claerder stammen Hopende dat v hãt my sulcks sal wederom senden Sal ickt wtspreken? neen ick. der openbaerder vlamme, En is geen teeckens noot. wãt aen alle enden. Meer dan ick wille (waer sal ick my wenden) Is blijckende mijn hitte beter waerse verborgen, Tot dat den tijt quame dat wy sonder amenden Mochtẽ vruecht gebruycken nz gemengt met sorgen. Maer qualijc can ic mi veysen, dẽ geest moet worgen. Een vlammende vier en canmen niet wel bedecken. Dwelck altijt hem seluen melt auont en morghen. Maer sy der nochtans na hakende, sonder vertrecken. Sal ick de waerheyt oock met mijn stemme verweckẽ. Och, ick verbrande inwendich, liefde donderwinsel is. Ditte mijnder herten bootschap, tslot, en beginsel is. {==103r==} {>>pagina-aanduiding<<} Vergeeft den patienten, mijns doch genadich zijt,Parce precor. Ende dese woorden en zijt niet met wreeden ghesichte Lesende: v schoonheyt gestadich zijt Niet corrumperende duer dien gestichte. Och den last mijnder herten valt my wat lichte, Om dat ghy mijnen brief gewillich hebt ontfangen, Hopende dat ick met sulcken gerichte Sal gefeesteert worden sonder verstrangen. En Venus die mi dede nemen de gangen Herwaerts, en heeft v mi te vergeefs nz geloeft vaste Haer godlijck vermaen heeft my doen verlangen, Dwelck ick v waerschouwe als de gepaste. Ick kent, tis groot dat ick v sal leggen te laste,Venus heet ooc Cytherea. Maer Cytherea v my toe gesworen heeft, Hy is sot diẽ God helpt, dat hi dẽ moet verlorẽ geeft. Met haer ick herwaert van Troyen de reyse namHac duce. Lancx donsekere zee breet en wijt onuerdroten, De welcke si versoete, en maecte met stillẽ gepeyse tã, Daer sy recht toe heeft, want daer wt is sy gesproten. En gelijc de zee heeft seechbarich ontsloten, So hoepick dat mijn benaut herte vierich. Duer haer met uwen troost sal worden begoten. Och mijnen vlammenden brant Helena cierich Hier niet geuonct is, maer pijnlijck onmanierich Hebbick hem herwaert bracht en ouer zee gedragen. Des winters felheyt en was tschip hier niet stierich. Noch tempeesten en hebben my sonder vertragen Herwaerts in v hauene doen vlieghen en iagen. Na Griekẽ al mijn meninghe met blijden schijne was. Gewilligen arbeyt, noyt yemanden pijne was. {==103v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nec me crede. Niet dat ic als coopmã eenich goet ouerbracht hebbe. God danck, ic hebbe stedẽ en landẽ niet om verrijckẽ. Om v steden te besiene ick luttel oock gedacht hebbe. Mijn steden en willick by dese niet gelijcken. Mner om v ist dat ic spuere, duer Venus practijcken. V hebbick begeert, ia eer ick v kinde. V fame heeft v schoonheyt het herte laten blijcken. Eer de oogen: dies ick van verren inde Met Cupidoos gheschut geraect ben als de geschinde. Tis God so behaecht, dus v doch verneren wilt. Tot mywaerts, in liefden verdwaelt als de blinde. Geeft mijn woorden gelooue ende my obedieren wilt. En tegen Venus wille niet repugneren wilt. Vwen wille pijnt in Gods wille te settene. Dat God voersien heeft, is quaet te belettene. Matris adhuc. Doen mijn moeder mi noch in dlichaem dragende was En beswaert metten buyck (duer my leuende) Inder nacht haer een visioen plagende was, Haer docht merckelijck, dies sy was beuende, Dat yemant eenen vlammighen brant was geuende, Haren vollen lichame, dies sy als de verueerde Terstont ontspranck, en Priamo aencleuende Het grouwelijck visioen des nachts vercleerde. Dies Priamus ghinck tot de geleerde vermeerde Propheten, die hem bedieden met verstande, Dat duer dongeborẽ vrucht (dwelc mijn moeder deerde) Troyen sou noch comen ten vierighen brande. En dit sijn nu de vlammen die ick als de valiande Merckelijck geuoele, daer afghesproken te voren is, Elck moet besueren daer hy toe gheboren is. {==104r==} {>>pagina-aanduiding<<} Een plaetse isser binnen de landen van Ida lustich,Est locus. Stille en onbewandelt, daer ic mi somtijts vermeyde, Vol Cederboomen, seer bequaem en rustich, Daer noch schaep, oft bock, oft os, oyt en weyde. Van hier (tegen eenen boom die my greyde. Lenende) besach ick de hooge vesten en mueren Van Troyen, en de zee die haer wijt spreyde. Noyt wonderlijcker wonder dã my hier quã te vuerẽ Duer tgedruys docht my deerde schueren. Quaet om geloouẽ, nochtãs wil ict warachtich betoogen Mercurius Maias sone, noyt vremder cueren, Quam geulogen wt den hemel duer Gods gedoogen, En bleef stille staen voor mijnen oogen, Met een goude roede ick hẽ tot mywaerts vellen sach, Datmen merckelijc siet, mẽ voor waer vertellẽ mach. Venus, Iuno, Pallas, die drij goddinnen quamenTresq́; simul. Oock voor my int gars stellende haer voetkens teere. Ic verschricte, therte beefde duer dit bekinnẽ tsamẽ. Mercurius sprack met snellen keere, VVeest niet beureest, v wort geiont eere. VVelcke de schoonste is, moet ghy tvonnis wten Van desen drij goddinnen. Iuppiter de heere Is v dit beuelende, ten sijn droomen oft cluyten. Mijn hert ontfuncte, ic verstoute duer dit ontsluyten. En Mercurius schiet van my als de gepresene. Ick aenmercte een yeghelijcx schoonheyts virtuyten. My docht een yeghelijck de schoonste te wesene. Dies ick belayen was om de wtgelesene Schoonste te noemene, want een ghemeene spraeck is, Een rechtueerdich võnis te wtene, geẽ cleyn saeck is. {==104v==} {>>pagina-aanduiding<<} Tãtaq́; vicendi cura. Elck sorghde, en hoepte, elck wou douerhant houwẽ, Om my te begiftene yegelijck vierich was, Met crachtẽ si elc dẽ prijs hebbẽ triumphãt wouwen. Iuno geloefde als die oyt eergierich was, Mi met conicrijckẽ te goeiene. Pallas manierich was My duecht en wijsheyt toeseggende idoone. Venus loech op my vriendelijck, en goedertieren was Vermanende, o Paris ionghelinck schoone, Sulcke giften en zijn niet bequaem uwen persoone: Onruste en sorge, daer in gelegen zijn: Ick sal v geuen die ghy mint tuwen loone, Helena die iente, wilt hier toe genegen zijn: Dies Venus schoonhz, en giften, in my bedegen zijn: Dwelck my den lof heeft huer toeschrijuen doen. Ghiften, en gauen, wonder bedrijuen doen. Interea credo. Daer na (tgeluck peysick ionstich tot my keerde) VVerdick merckelijck Priamus sone bekent: Al mijns vaders huysgesin my blijdelijck eerde, Als eene die lange hadde geweest absent. Men vierde feestelijck binnen Troyen excellent, Om mijn comste, ick moet vercleeren. En gelijck ick, naer v trouwe hake diligent, Tsgelijcx, alle maechden willen toe sweeren Haer ionste mijnẽ persoone: maer sy moeten ontbeerẽ, Dat ghy Helena muecht alleene verweruen. Niet alleene conincx kinderen my begeeren, Ia oock Goddinnen dochters, als soete conseruen. Maer yegelijcx bywesen, my verleet in swerelts eruẽ, VVant v trouwe en liefde, berueren mijn sinnen al Een oprecht minnaer, maer een lief beminnen sal. {==105r==} {>>pagina-aanduiding<<} Tsy daechs, snachs, altoos waerdy in mijn ghedachten ghiTe vigilans. Ia al was dẽ slaep mijn oogẽ met vake bestierich. VVat sal v by sijn dã doẽ, gaf v scoonhz sulckẽ crachtẽ mi Eer ic v gesiẽ hadde? en mi dede onmanierich Branden van verre, sonder genade vierich. So dat ick niet langer en cost gedueren. Ick liet terstont boomen vellen, ende schepen cierich Dede ick timmeren met stouten cueren. Men sach my in Ida houwen en keruẽ tot alle hueren. Binnen den schepe dede ick oock maleren Venus met haren sone, als der minnen figueren. En soo haest als tschip ree was, sonder faelgeren Spoeyde ick my naer dzee, liefde de opereren: Neersticheyt, en diligentie, tuwaerts gesint siet, Liefde en vreest arbeyt, pijne, water, oft wint niet. Vadere moedere, waren dies te ongerustere,Et pater & genitrix. En souden geerne beledt hebben mijn wechreysen. Cassandra quam oock gheloopen mijn sustere. Doen ick sou tseyl gaen, sy riep sonder veysen, VVaer henen broeder wilt achterwaert deysen, Eenen grooten brant suldy met v ouerbringen. Och, dit is den brant, ick mocht wel peysen, Die ick nu geuoele mijn herte duerdringhen. Ick zeylde wt de hauene, qualijck cost my bedwingen Vader oft moeder, oft mijn susters waerschouwen, En voerspoedich ben ick duer AEolus gehinghen, Geraect o Helena, ontrent uwer landouwen. V man ontfinck my blijdelijc vol trouwen, Dwelc niet en geschiede sonder Gods raet voordachtich. Therte der menschen is God regerende crachtich. {==105v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ille quidẽ ostendit. Hy toonde my al dat om toonen weerdich was, Binnen Lacedemonien, aen elcken cant. Maer mijn ghesichte nieuwers op seer veerdich was, Dan alleen op v schoonheyt triumphant. So haest als ick v aensach, met eenen nieuwen brant VVerdick ontsteken inwendich van binnen. Niet schoondere en scheen Venus selue playsant, Doen ick haer naer mijn beste versinnen Lof en prijs gaf bouen dander goddinnen. Hadde ghy in dit wedtspel ghecomen present, Venus sou qualijck v hebben connen verwinnen, De fame uwer onsprekelijcker schoonheyt excellent, Ouer heel aertrijck streckende is en wel bekent. Ghy vuert den naem bouen alle wijuen, Meerder is uwen lof dan men v mach toescrijuen. Plus hic inuenio. Meer dan mi Venus geloeft heeft, hebick hier võden: Vaengheboren schoonheyt gaet uwen lof te bouen. VVel te rechte was Theseus met v liefde ghebonden: Bekennende v schoonheyt weerdich om louen. Dies hy luttel was (soot bleeck) verschouen, Om v te ontschakene in v ionghe tijen. Sulcke stoutheyt prij sic: maer hi stachte wel dẽ grouen Dat hy sulcken roof liet nemen van sijnder sijen. Lieuer sou ick thoot van mijnen buyck laten snijen, Dan dat ick v, die sijt sonder eenighe vlecken, My sou laten ontwelghen. souwen mijn handen lijen Dat iemant v soude my leuende trecken? Ick soude ten minsten, ick macht wel ontdecken, So qualijcken soudt ommers niet gheluct hebben Van Venus struyck een bloemken ghepluct hebben. {==106r==} {>>pagina-aanduiding<<} Gheeft v in Paris handen, die sal laten blijckenDa modo te Paridi. Sijn stantuasticheyt openbaerlijck. V hebbe ick gheacht bouen eenighe coninckrijcken, Die my Iuno gheloefde te geuene claerlijck. En õ dat ic uwẽ wittẽ hals sou gebruykẽ eenpaerlijck Hebick wijsheyt versmaeyt die Pallas mij ionde, Doen ick tvonnisse moeste wten ghewaerlijck, In tgheberchte van Ida, Mercurius torconde. Ick en laet my niet duncken oock tot geenen stonde, Al hebick v bouen rijcdom oft duecht vercoren, Dat ick daerom sot was en dwaes van gronde. Mijn voernemen is noch ghenegen tot sulck orboren, Dus maect ghy dat mijn hope niet en sy verloren, Dat bidick Helena v als een ootmoedich heere, Die v schoonheyt achte bouen rijcdõ, duecht, en eere. Al is edel v generatie en v gheslachte groot,Nõ ego coniugiũ. Denct niet dat ghy duer my sult sijn verneert. Mijn voorvaders sijn ooc edel en van machte groot, Ia van Iuppiters hooghe ghedessendeert. Heel Asien vruchtbarich mijnen vadere obedieert, VViens frontieren wijt, en breet, sijn geleghen. Ontallijcke steden hy voorspoedich regeert, Die ghy sult aenschouwen in alle weghen. Verciert met huysen vol costelijcker seghen, Daermen tgout siet in blincken abondantelijck. De tempels hebben oock haer behoorte wel geeregen. En Troyẽ suldy sien staen vol torrẽs triumphãtelijck Met hooghe vesten schoon en playsantelijck En ouervloedicheyt van mans wtghelesen fris. Een rijck daer niet en ghebreect, weerdt ghepresen is. {==106v==} {>>pagina-aanduiding<<} Occurrent. Met grooten gedruyse, de Troyinnen vele, Sullen v te gemoete comen, ia mijns vaders sale Sal te nau sijn duer alle v swagerinnen ele. Hoe dickwils suldy seggen met soete tale, VVat armer lant, is ons lant: de huysen hier int generale Sijn costelijcker, dan in Sparten eenige steden. Niet dat ic Sparten verachte, de plaetse loyale, Daer ghy gheboren sijt, is vol gheluckickheden: Maer sulcke plaetse voor dalder schoonste van leden, En is niet bequaem genoech om frequenteren. V voeten moeten edelder eerde betreden. V schoonheyt moet costelijcker ciraet vseren. Met heerlijcker triumphe moetmen v tracteren. Och, hoe sal v herte verhuegen en verfroyen, Als ghy sien sult den eerlijcken eeldom van Troyen. Da modo te. VVeest niet onweerdich, gheeft v gewillich ouere Eenen edelen Troyaen, ghye die sijt geboren In Trapnea, een cleyn landeken pouere. Hebben de goeden niet eenen Troyaen vercoren Tot haren voorschenckere, eewich ghesworen, Dats Ganimedes, van mijnen naesten bloede. Sachmen Aurora oock niet na eenen Troyaen sporen, En troude Tythonum cloeck van moede. VVast oock niet eenẽ Troyaen Anchyses de vroede, Daer Venus me boeleerde sonder beswaren, In Ides geberchten met blijen voerspoede. En denct oock mijn iuechdelijcke iaren Gaen te bouen, naer ws selfs verclaren, Vwen Menelaum, die weerdich verkeerelt is. Edelheyt, en schoonheyt, den lof der weerelt is. {==107r==} {>>pagina-aanduiding<<} De Sonne en sal niet achterwaert deysenNõ dabimus. Om mijns vaders wille, also sy misprijselijck Om Atreum dede, die sonder vereysen So scandelijck sinen broeder was spijselijck. Mijn groot vader en heeft oock niet onwijsselijck Sijn hant aen Mirtilum bloedich geschent, Niemant ooc vanden mijnen in de helle afgrijselijck Sulcken amende is te doene gewent, Als Tantalus, die gaept na de appelen diligent, Maer den smaeck hõgerich en mach hy gebruykẽ niet. Niet dat ghy daerom te onweerdiger wort bekent, Maer tis my om siene een iammerlijck verdriet, Dat den sulcken alle nachte van v geschiet Alsulcken vruecht, niet weerdich de eere, Fortune en aensiet dickwils ioncker oft heere. En icke en mach v niet, eylaes, aenschouwen,At mihi cõspiceris. Dan ouer tafele, noch nauwelijck int leste, Ende dan is den sin ontstelt, vol rouwen. Niet dan verdrieten pijne ick int herte veste: Sulcke maeltijden als ick gebruycke voor de beste, VVensche ick mijn vyanden tot elcker huere. My spijt als die boer met onabel ieste Slaet zijn groue armen om uwẽ hals wit van coluere. Mijn herte dunct my breken, vol van getruere, Als ick aenmerke dat hem soo minlijck Ionste bewijst v schoone figuere Om dat ick sulcx niet en sou zijn bekinlijck. Keere ick mijn oogen omme suchtende inlijck. En ghy sijt met mi dã spottende dõbeleefde slachtẽde. Gheen meerder leet, dan als lief, lief is verachtende. {==107v==} {>>pagina-aanduiding<<} Saepe mero volui. Dicwils hebick willen bluschen met wijne Mijn vlammende vier, ick moet v ghewaghen: Maer duer den heeten dranck tot elcken termijne, Tvier der liefden onstack hittiger, quaet õ verdragẽ. Om dat ick mijnen onwille niet sien en sou by vlaghen Hoe dicwils keere ick mijn hoot omme ter sijen: Maer mijn oogen trecken terstont al naer v behagen. Ick en weet wat doen, therte hem qualijck can mijẽ, VVant dit taensiene is my een groot lijen: Ende van v te sijne is my noch meerder cruys: Ick pijne my so ick best can tot allen tijen Om mijn liefde te deckene, vreesende voor confuys, Maer tis al verloren alsulck abuys, Tghesichte altoos openbaren de ghepeysen can. VVant de liefde haer alte qualijck veysen can. Nec tibi verba damus. Denct niet dat ick v met schoon woordẽ payen wille, Mijn zeerẽ geuoeldy selue wel, die als wondẽ bloeyẽ. Och, hoe dicwils moet ick mijn aensicht omdrayen stille, Als de tranen ouer mijn wanghen vloeyen, Om dat hy niet vraghen en sou oft vermoeyen VVat dat my hindert, oft is quellende. Och, hoe dickwils als men Bacchus vruecht in mi siet groeyẽ. Ben ick vã een vreemde liefde vertellẽde. Maer alle mijn woorden sijn v aenschijn mellende: Al noeme ick een andere, ghy sijt die ick meene. En om dat ic sulcke cluchtẽ te stoutere sou sijn vertellende So ghelate ick my dickwils als eene Die droncken schijnende is: tuwaerts reene Mijn ionste stierende met bedect samblant. Liefde can altoos wel mercken heymelijck verstant. {==108r==} {>>pagina-aanduiding<<} Eens mercte ick v borsten, den boesem open sijnde,Prodita sunt Och, die witter dan sneeu waren blijckende. Iuppiter by Leda v moeder ghecropen sijnde, (Doen hy eenen swaen was ghelijckende,) En scheen niet wittere. den wijnpot my was ontwijckende VVt mijnen handen, en viel ter eerden. So was v schoonheyt mijn sinnen wech strijckende. Och, als ghy Hermione (die ghy hout in weerden) V schone dochter fijt cussende, met volheerden Hale ick v cuskens weder van haren monde, En daer oppe mach ick my eẽ weynich verhoueerden. Dicwils ga ick ligghen als donghe sonde, Van voergaende minne singhende, tot elcken stonde V wenckende met merckelijcke manieren. Liefde can menigherhande liesten versieren. Och, oft ghy voor eenen prijs met cloecken bedrijueDij facerent. Te winnene waert, als Atalantha schoone, Die Hippomenes creech tot eenen wijue, En ghelijck Hippodamea in persoone, In Phrygien bracht wert, die Pelops creech ten loone: Tsgheiijcx sou ick v oock in Troyen bringhen. En ghelijck Dianira Herculem ionde haer croone, Die Acheloum coste bedwinghen, En sijn hoornen van sijnen hoofde wringhen. Och, oft ick mijn vromicheyt so mocht baren Om uwer liefden wille, (wou God sulcx ghehinghen) So soudy sien al ben ick teer en ionck van iaren, Dat ick arbeyt oft moeyte om v en sou sparen. V te verbiddene nu alleene mijn propoost is. Die moet op ghenaeye leuen, cranck sijnen troost is. {==108v==} {>>pagina-aanduiding<<} O decus & pręsens Ghy sijt de eere en glorie vã uwen broeders verheuẽ, Ia Iuppiters weerdich, waerdy niet van sijnen sade. Dies sal ick binnen Troyen met v steruen en leuen, Oft de Griexse eerde sal, tsy vroech oft spade, Mijn lichaem hier doen rotten duer v onghenade: VVant tot den beenẽ toe bẽ ic duer v geinflammeert, Dwelck mijn suster Cassandra, wijs van rade, My wel te voren heeft ghepropheteert. O Helena, tegen de liefde dan niet en repugneert, Die my toegheschreuen is met Gods wille. V meer te segghene is therte wel ghedelibereert, Ia woudy my ontfanghen sonder gheschille In v blancke armen secreet en stille, So mochtick mijnen sin te vrijer wtspreken. Maer eenẽ verborgẽ brant moet int leste wtbreken. An pudet, & metuis. Schaemdy v, oft vreesdy v, om dat ghy gehout sijt, En met Menelao gebonden int wettelijck lamoen, O Helena daerom doch luttel verflout sijt: Meynde ghy v schoonheyt (is so slecht v opinioen) Te ghebruyckene sonder hinderen, oft misdoen? V schoonheyt moety croken, oft v eere moet wijcken. Schoonheyt en eere in een garnisoen Qualijck accorderen, tsy in wat rijcken. Iuppiter, alsoot aen v moeder mocht blijcken, Sloech altoos looslijck hier na sijn slagen. En Venus wiens schoonheyt, nz en was om gelijckẽ, Hadde ghemeynlijck in gestolen brocxkens behagen. Hier sonder en waer Iuppiter niet van uwẽ magen. VVildy beter sijn dan oyt v geslachten waren? Tsaet der amoruesheyt moet altoos zijn crachtẽ barẽ. {==108r==} {>>pagina-aanduiding<<} Als ghy binnen Troyen zijt, hout v dan reynlijck.Casta tamẽ. VVat ghy nu misdoet, ick neemt al tot mijnen laste. Al ist dat wi nu sondigen, onsen troudach certeynlijck Salt al versoenen, betrout op Venus vaste. Het werck betuycht dat v man als de gepaste Daerom van huys gereyst is, om niet te sijne My inden wech, die by v ben gelogeert te gaste. Heeft by anders noyt tot geenen termijne Bequamen tijt gehadt dan nu ten fijne, Om na Creten te reysene? o loose vonden. Hy beual v int wechreysen met blijden schijne Dat ghy uwen gast tot alle stonden VVel tracteren sout, dit was sijn vermonden. Dus muechdy stoutelijck met my in gemake leuen, Gebruyct vruecht, als tijt en stonde, oorsake geuen. Dwaes sydy dat ghy tot zijn genade staetFalleris. En op zijn liefde wilt vastelijck bouwen Die v schoonheyt so luttel acht en gade slaet, De welcke hy derf eenen wtlander betrouwen: Een oorsake dat wi te stoutelijcker souwen Amoruesheyt hanteren, ia al waerder geen minne. Den tijt die ons geiont wort, ic moet v waerschouwẽ, Laet ons dien niet versuymen, onwijs van sinne. Heeft hy selue niet gebracht vrient bi vriendinne Met sijn eygẽ handen? waerom wildy my verlaten? Denct ghy niet dat ditte al is tot onsen gewinne? Och, dese langhe nachten moet ick haten Die wy alleene liggen laet ons malcanderen te baten Nu comen, ende gemeene vruecht hanteren soet. Dẽ nacht meer dan dẽ dach damoruese gauderẽ doet. {==108v==} {>>pagina-aanduiding<<} Tũc ego iurabo. Dan sal ick v mijn trouwe te voren leggen, Dan sal ick v ionnen mijn conincrijck verheuen. Vreest niet datmen sal met scandelijc oorboren seggen Dat ghi my van selfs zijt ghecomen beneuen. Men sal my de schult alleene geuen. VVant al haelde v Theseus eens fortselijc met gewelt Daerom en wert v geen oneere na geschreuen. Castor en Pollux hebben ooc eens (so my is vertelt) Beye v broeders, een stoute daet voortgestelt, Doen sy Leucippus dochters ontscaecten, voerwaer Daerom en wert dẽ maechden geẽ schande na gespelt. Al sal ick de vierde nu wesen openbaer. Legget feyt op mijnen hals, vreest niet een haer, Als ghye en icke tsamen accoorden. Een trouwe minnaer cã sijn lief wel verantwoorden. Troyca classis. Het Troyaens schip al ree wel gewapent gemant is. De wint en de riemen sullen corte mijlen maken. Als een coninginne sulde ghy dan triumphant fris In mijn steden onthaelt worden, elck sal naer v haken Als naer een Goddinne, deerde die ghi sult genaken Sal soetguerich riecken, en behoorlijcke sacrificien Sullender ooc blijcken, en dan voor alle saken Vader en moedere, sonder quade suspitien, Sullen v begiften ter eeren uwer edelder conditien. Ia susters en broeders, heel Troyen, soo ghy sult sien, Sal v beschencken. ia duer mijn petitien Veel meer eeren sal v alomme gheschien, Dan ick met letteren can toonen oft bedien. Dus wijct vã hier so mach uwen lof vermeert wordẽ De heylige selden in haer lant geeert worden. {==109r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ducht niet datter oorloge oft strijt duer sal rijsen fel,Nec tu rapta time. Oft dz de Grieckẽ daerõ sullẽ toonẽ haer cracht. Veel sijnder voormaels wechgeleyt, ick salt bewijsen wel, Maer wie isser duer dit ontsach wederom gebracht? Al heeft Boreas om Orithiam groote fortse gewracht En gevuert in Tratien naer sijnen appetijt, VVie heefter oyt bloetgierich om getoõt enige cracht? Al onschaecte Iason Medea, noyt meerder spijt, Die van Colchos en hebben daerom oorloge oft strijt Tegen Tessalien aengenomen tot geender hueren. Theseus luttel ontsiende hinder oft verwijt, Al ontwelchde hy Minos dochter met stouten cueren, Die van Cretẽ en sachmẽ daerõ noyt oorloge vueren Tegen die van Athenen, alsoot wel bloot is. De vreese in dese sake meer dan den noot is. Oftmen nu hieromme een oorloge sage spruyten,Finge tamen Meyndy dat mijn vromicheyt dan sou wijcken? Asien is vrij wel so machtich binnen en buyten Als v lant, van volck en peerden niet om gelijcken. Paris sal oock wel so veel moets laten blijcken Als Menelaus, in wapenen hem verre te cloeck. Ic heb dat ick maer eẽ kint was met vrome practijcken De Sicelianen verstegen, die met een stout versoeck Ons beesten gehaelt hadden wt onsen hoeck. Dies ic duer sulc feyt creech Alexander den name.Paris hier ooc Alexãder. Doen ick ionck was creechick ooc menighen vloeck Om dat ick yegelijcken te bouẽ ginck als de bequame. Ick verwan Ilioneum en Deiphobum eersame. Men mach my ontsien vã by en van verre mede wel, Mijn geschut vliecht na sijn behoorlijcke stede wel. {==109v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nõ po tes hęc VVaer blijct de vromichz die Menela' bedreuẽ heeft In sijn ionckheyt? luttel is hy tot wapenen gewent. Hectorem mijnen broeder men oyt gegeuen heeft Meer lofs en prijs, dan thien Griecken excellent. Mijn macht is noch seer weenich bekent, Ghy en weet noch niet wie ic bẽ oft wat ic vermach. Ick ben weerdich uwer schoonheyt seer ient. Die Griecken en sullen vrij niet duer ontsach, Huer dorren rueren, oft doen dorren eenich gheclach, Al comense ooc ic sal v beschermẽ met mijnẽ handen, VVant v schoonhz is mi weert om te slane eenẽ slach. Ia al creech ick de heel weerelt voor mijn vianden. Dies te meerder uwen lof sou wesen in alle landen. Dus verstout v, ende laet ons na Troyen vlien. Al dat herte begeert sal v daer geschien. Hier eyndt dese Epistele van Ouidius. Declaratie van dese nauolghende Epistele. HElena ghelesen hebbende Paris brief, hem daerop eerst grammelijcke antwoorde gegeuen heeft, maer int leste beghint sy haer wat te submitteren, hem te kennẽ geuende dat hy op hope leuen soude, ende dat hy noch wat vertoeuen moeste tot dat het pas gaue om met hem te reysene. Ende daer nae is sy met hem nae Troyen geuaren, ende heeft haren man verlaten. {==110r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Helena schrijft tot Paris. Ende beghint aldus int Latijn. Nunc oculos tua cùm violarit epistola nostros, Non rescribendi gloria visa leuis. SO haest als ick uwen brief hadde ghelesen, De woorden en waren my niet seer aengename. V weder te schrijuene docht my geen ydelheyt wesen. En v te antwoordene ic my wel half scame. Hoe derfdy een gehoude vrouwe alsulcke blame Te voren leggen, ghy die comt wt vremden landen? Hebbick v daerom in mijn hauene bequame So gewillich ontfanghen (tfy v der schanden) Beter haddick voor v (gelijckmẽ plach den vyandẽ) De poorten gestoten. ia haddick gheweten Dat ghy v so stoutelijck hadt willen panden. Al acht ghy mi onnoosel (ick derfs my vermeten) Denct oft ic v qualijck antwoorde, al hebick versleten Boerinnelijck mijnen tijt tot elcken keere. Eerbaerheyt is een vrouwe de meeste eere. {==110v==} {>>pagina-aanduiding<<} Si non est ficto. Al en sie ick niet rijpelijck als de valsche van gronde, Al bẽ ick vrolijck van geeste, en blije van manieren, Al en can ick niet spreken met geueysden monde: Nochtans en hoordy geen schande van my crayieren. Ongecorrumpeert is mijn fame. sonder schoffieren Hebbick tot noch toe geleeft in eerbaerheden. Daerom verwondere ick my, duer wiens bestieren Ghy hoept mijns te gebruyckene met onsuyuer seden. Om dat Theseus my eens in tijden voorleden Ontschaecte, meyndy dat ick my sal laten wech leyen Anderwerf daeromme na vremde steden, En van mijnen man so oneerlijck scheyen? Hadde ick my van Theseus laten vervleyen Met woorden, so hadde ick oneerlijck gedaen dan. Qualijc een vrouwe foortse en gewelt wederstaen can. Nõ tamẽ ex. Sijnẽ wil (hoe hy hẽ pijnde) noyt hy volbracht heeft, Vreese meer dan perijckel my altoos wat ontrent. Alleene hi mijnẽ mont gecust (eñ dz duer cracht heeft. Maer anders en heeft hy my niet bekent. Soude ghy hier mede niet geweest hebben content, So mach icke sijn beleeftheyt wel prijsen: VVant ic weder thuys quã ongescadicht, ongeschent, Het blijct datmen sach sijn herte rijsen Tot compassien. om dat hy v soude voorwijsen, Een exempel, dat ghy als de ele van bloede, In geen dorperheyt en soudt veriolijsen, En my geen oneere (so ick beuroede) Te voren en sout leggen. dus neemt int goede Mijn vermaen: alle saken te dege versint Eer ghy stoutelijck eenich werck begint. {==111r==} {>>pagina-aanduiding<<} Niet dat ick gram ben, verstaet de arguatie,Nec tamen. VVie sou eẽ ionstich hert connẽ grãmelijc aenscouwẽ? So verre als de liefde (so ghy segt is sonder simulatie Daer ick in twijfele, niet dat ick uwer ontrouwen My beclage, maer want gemeenlijck de vrouwen VVorden alte haest duer dlicht geloouen bedrogen. En de mans dickwils in haer woorden flouwen, Die menige simpel maecht hebben gelogen, En deerlijck dnet ouer thoot getogen. Al misdoen ander vrouwen na v verclaren, Al hebben de schoonste dickwils oneere geplogen, Twaer iãmer dat daerõme (tfy out oft ionc van iaren) Alle schoon vrouwen oneerlijck waren. By de sulcke en wil ick my compareren niet. Schoonheyt en eere tsamen wel accorderen siet. Al werdt mijn moeder onteert met loosen bestane,Nam mea quod. Meendy dat ick daerom oock sal croken mijn eere? Sy wert bedrogen onder tdexsel van eenen swane, Sy can haer wel van dien verseere Verontschuldigen, Iuppiter die opperste heere VVracht selue dese fortselijcke daet. Maer ick en soude nu, noch nemmermeere Met yemanden dusdanigen quaet Connẽ verantwoorden. dus Paris v hant vã my slaet Al beroemdy v van v groot geslachte, Ende verheft v als een edel potestaet. Ick ben oock van eenen huyse groot van machte, Pelops oft Tantalus ick noch cleyn achte, Is Iuppiter niet mijne eygen vadere? Hoe can yemant van bloeye God wesen nadere? {==111v==} {>>pagina-aanduiding<<} I nunc, et Phrygiae. VVat wildy v dan vele beroemen ghy. Van v afcomste, en v edel natie? Priamum eñ Laomedon muechdy wel noemen vry. Maer edelder is vele mijn fondatie: VVant Iuppiter, die sittende is in de hoochste statie, Is de naeste van mijnen geslachte claer En Priamus is maer de vijfde generatie. Al ist rijck van Troyen seer machtich, voerwaer Dit rijck en is daerom niet te minder een haer. Al en is dit lant niet soo oueruloedich: Van volcke, en rijcdom, als Troyen daer. VVeest hieromme niet soo hoomoedich: VVant onbesneden en grof, so ic ben vroedich, Sijn de manieren en tvolck daer te lande. Hy crijcht genoech die subtijl is en abel vã verstãde. Munera tãta quidẽ. Vwen brief geloeft my schoon ghiften rijckelijck Ia die een Goddinne wel souwen becueren. Maer wilde ick van mijn eere sijn wijckelijck So haddick lieuer dat my mocht gebueren V schoonheyt, dan v giften tot allen hueren. Mijn suyuerheyt sal eer met my steruen, Dan ick om v giften, hoe groot van valueren, V volgen sou in de Troysche eruen V alleene sou ick lieuer verweruen, Dan al uwen rijcdom: niet dat ick versmade V presentatie, al wil icse deruen, Men behoort niet ondanckbaer te sijne, als de quade. Al tgene dat geiont wort vroech oft spade VVt reynder liefden amiabele, Dat behoort wel te wesen acceptabele. {==112r==} {>>pagina-aanduiding<<} Maer dat ghy my so vierich mint, is meer te achtene,Plus multò est. Dan alle v rijcdommen, en giften groot, En dat ghy sulck lijen int herte sijt verpachtende Om mijnen wille: ende comt ouer de zee bloot Van so verre. niet ontsiende perijckel oft noot. Ick mercke dicwils ouer tafel v voortstellen oock Ic worde dicwils (nochtans veysick my) vã schaemtẽ Vlodderlijcke oogen genoch v liefde mellẽ ooc Van v versuchten en stenẽ, mach ick wel spellen oock root Mijnen croes daer ick wt drincke ghy aentast, En v lippen (slachtende Venus ghesellen oock) Aen de selue sije ghy te setten past, Daer ick ghedroncken hebbe, liefde geeft den last. My verdriet dicwils dit vrempt abuys siet, Maer liefde die blint is, en acht scãde, oft confuys nz. Dickwils sorgick dat mijn man sal worden gheware,Et saepe extimui. En ben selue beschaemt duer al dit bedrijf: Dies ick binnen smonts murmurere duer den vare, Om dat ghy geen schaemte en hebt in v lijf, Maer liefde en aenmerct niet alsuck ghekijf. Dan vinde ick dickwils eenen wonderlijcken brief, Op de tafel ghescreuen met v vingheren stijf, En met wat wijns, dese woorden, Ick heb v lief, Dan wencke ick v (al ist v een ongherief) Met mijn ooghen, (tis dickwils ghebleken) Dat ick v niet en ghelooue, maer noyt meerder grief. Aldus sou ick van de liefde oock leeren spreken Haddick willen misdoen, duer dusdanighe treken Soudy my wel ghebracht hebben in v net, Ghelijck de quackeler, tquackelken brengt int perket. {==112v==} {>>pagina-aanduiding<<} Est quoq; confiteor. V schoonheyt (ick kent) en is elcken gheiont niet. Men vinter ghenoch die v sullen begeeren. Beter ist dat ghy v stelt ter eeren terstont siet Met een andere die haer niet en sal weeren, Dã dat ghy de eerbaerheyt soo schandelijc sout deerẽ. Spigelt v aen my, en weest gherust, En leert de schoonheyt doch ontbeeren. Tis een groote duecht te bedwinghen den lust: VVel hem die sijn begeeren also blust. Men vinter al meer die mijn schoonheyt reene, So wel als ghy begeeren. maer sijn ghesust. Meyndy dat v ooghen gau sijn alleene? Een ander siet so scherp als ghy soo ick meene. Den stouten niet, maer den onbeschaemdẽ slacht ghy. En die onbeschaemt is, die wordt veracht vry. Tunc ego te. Ick wou wel dat ghy gecomen waert doent tijt was, Met v schip hier tot uwen ghewinne, Doen ick van soo menighen vrijer ghevrijt was: Haddick v doen ghesien, also ick v nu bekinne, So soude ick als een vrindinne, V voor al vercoren hebben met rijpen rade. Menelaus en sal hem niet belghen hier inne, Die nu int besit is, en ghy comt te spade. V hope was te traech om verweruen ghenade, Na tghene dat eens is wech ghegeuen En wilt niet meer talen, schout schande en schade. Nu v huysvrouwe te sine waer een dwaselijc sneuen. Men siet Menelaum toghen my niet leuen So oneerlijck, dat ick hem verlaten souwe. Dwaes waer hi, die vrijgoet, õ onurijgoet hatẽ souwe. {==113r==} {>>pagina-aanduiding<<} Mijn sinnen doch aldus niet verturberende sijt.Define molle. Een vrouwe die is saechtmodich van natueren. Niet hinderlijck doch haer corrumperende sijt. De gene wiens liofde, so ghy segt, v doet trueren, Laet fortune (so langhe alst mach ghebueren) Haren voortganck hebben en van mijnder eeren, En berooft mi doch niet met so slimme cueren, Ghy segt dat Venus (een groot verseeren) My v beloeft heeft om sduechs vermeeren, En dat ghy saecht in Ides gheberchte staende De drij goddinnen voor v naect sonder cleeren, De eerste gheloefde v, als de verwaende Groote conincrijcken, de tweede v vermaende Dat ghy met wijsheyt alle saken ontpluycken sout, De derde dat ghy v lief, die ghy nu eyscht, gebruyken sout. Voerwaer seer qualijck en can ick gheloouen Dat de hemelsche goddinnẽ, weert eere en reuerentie,Credere vix. Haer lieten so slechte lijcken verdoouen, Om van v te hoorene een sententie Haerder schoonheyt, cleyn is de credentie. Ick neme deene is waer, maer tschijnt heel ghefingeert sijn Dat voor uwen arbeyt en diligentie V soude mijn schoonheyt ghepresenteert sijn, De welcke soo groot niet en can gheestimeert sijn, Om voor een godlijcke gaue te schinckene. Twaer genoech dat mijn scoonheyt mocht gelaudeert sijn Van de menschen: die schijnt nu te blinckene Inden hemel, want so ick pijne touerdinckene, Venus sal schiere my sulcx benijen. Die begaeft is, wort veruolcht van alle sijen. {==113v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ferrea sim. Straf van natueren moet ick dan wesen, Soudick niet v met ionsten weder beminnen. Maer niet straf en ben ic, nochtãs sulc eene gepresen, Lief te hebbene en derf ick niet beginne. VVant ick altoos sorghe, dits mijn versinnen, Dat ghy mi nz en sult gewordẽ, wat willic mi moeyẽ Aendẽ zeecant, daermẽ geẽ vruchten en can winnen. Met den ploech te eerene, twaer eẽ dwaselijc spoeyen: Ick ben oock simpel en slecht van bevroeyen. Om mijnen man te verschalckene, luttel practijcken Can ick versieren, sulcx sachmen my oyt verfoeyen. Noyt man (dat kenne God) in geene wijcken En heeft in my eenighe fraude sien blijcken: Dies ick v nu moet desen brief schrijuen. Qualijck sou ick connen, v heymelijck liefblijuen. Felices quibus VVel sijnser ane, die sulcx hebben gheuseert oyt, En die haren man connen tromperen als de coene. Maer eylaes ick en hebbe sulcx ghehanteert noyt, Dies my dwerck valt te lastiger om doene: Vreese, en schande, sijn auont en noene, In mijnen weghe. ick sorghe voor dammagie: My dunct, een elck siet naer my met quaden opinione. Ick hebbe vernomen dat het volck met clappagie Hem mijnder seer moeyt, vertellende ragie, Daerom hout v bedect (of ghy moet aflaten) En weest gheueyst voor dienstmaecht en pagie. Speelt looslijck v spel, en dat by maten, Menelaus absentie neempt tot uwer baten, Duer die vryicheyt muechdy wat ionstẽ ontpluycken: Laet ons alst past, by tije, folaes ghebruyken. {==114r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hy is wt den lande, groote nootsakeIlle quidẽ procul est. Dwanck hem te treckene na de Cretense palen. Hy was eens in twijfel, dies was ick tonghemake, Ick sprack reyst henen, maer keert sonder dralen, Duer dit woort custe hi mi, beuelẽde met soeter talen. Dat ick voor mijn huysghesin wel sorghe sou dragen, En sonderlinghe hoordemen hem van v verhalen, Dat ick v doch, was al sijn gewaghen, VVel tracteren soude, meer dan vriendẽ oft maghen, Ick en cost my van lachene nau onthouwen. Ick bedwanc mi dat ic nau en cost antwoorden oft vragen Dan alleenlijc seyde ic, ick sal sonder flouwen, Maer al is hy ghereyst, ick moet v waerschouwen, Denct niet dat ghy my daerõ hebt heel tuwen wille. Eens Coninx bantreyct verre, houdt v doch stille. De fame is ons oock hinderlijck, die is int hooren snel,Fama quoq;. En hoe ghy my meer lofs geeft met uwen monde, Dwelck hem (denck ic) comt ter ooren wel, Hoe hy meer redene heeft tot elcken stonde. Om te vreesene voor sulcken onghe sonde. Mijnen lof die ick geerne hoore, is my schadich. Daerom waert beter dat wy met gheveysden gronde De fame verschalcten, die ons quelt sus ongenadich. Duer mijn eerbaer manieren en wesen ghestadich, Betrout my Menelaus by v te sine alleene. Maer voor mijn schoonheyt vreest hy en is beladich. Voor oneerbaerheyt, also ick wel meene, Hy luttel anxst heeft, in mijn suynerheyt reene Is hy gerust, nochtans sorcht hy voor hinder oft noot. VVant de schoonheyt crijcht altoos menigẽ aenstoot. {==114v==} {>>pagina-aanduiding<<} Tẽpora ne pereãt. Dat wy geenen tijt versuymen souwen, Nu hy ghereyst is, is v beuelen vroet, En dat wy gebruycken naer Venus castuymẽ souwen Sijn absentie, met iocken en spelen soet. Ick wille wel, maer ic duchte, dies therte quelen moet, Niet stoutelijck en derf ick den wille volbringhen: Twijfele, de ghepeysen noch helen doet. Ick en wete wat doen, laten, oft gheninghen: Mijn man is absent, veel oorsaken my dwinghen. VVy slapen elck alleene, de nachten sijn lanck, V schoonheyt en de mijne haer onder een minghen, VVy sprekẽ malcanderẽ toe, maer dẽ troost is cranck, VVy conuerseren in een huys sonder ondanck, Het sijn al saken die damoruesheyt verwecken. Die sinen oogst laet voerby gaẽ, slacht wel dẽ gecken. Quòd malè persuades. Qualijck hebdy my noch omgheset met al v schrijuen. Leert my straffelijcker, sonder vermijen, Op dat ghy mijn onnoselheyt muecht verdrijuen, En mijnen grooten anxst daer ick om moet lijen, Op dat ick stoutelijck mach met v verblijen, Oft de wijle dat mijn liefde eerst is ontsteken. Laet my int beginsel daer noch teghen strijen, Met luttel waters (tis dicwils gebleken) Canmen eerst eẽ cleyn vier blusscen: so ooc der minnẽ treken Salmen int beginsel wel wederstaen, En ooc in vrẽde ridders die vã verre comẽ gestreken, En is geen vaste liefde, al ijdel waen Haer te seere te betrouwene, en sijn onderdaen. Haer liefde dwaelt gelijck sij in allẽ ghehuchten claer, En alst qualijck tiert, dan sietmen vluchten haer. {==115r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick wilt betoonẽ met Hipsyphile die Iason beminde,Hypsiphile testis. En met Ariadne, welcke Theseus sonder sparen Op een eylant liet sitten met groote alinde. Men heeft oock ghesien v ontrouwe baren Aen Oenone, die ghy eens lief hadt ouer veel iaren: Sy heeft selue naer v hier comen vraghen, Maer ick neme dat ghy v nu wilt paren Trouwelijck by nachten en daghen Met vaste liefde, als oprechte minnaers pleghen. Het waer nu quaet om doen, ick moet v ontdecken, VVant als wy malcanderen best souwen behaghen, Dan sal v volck haer zeylen gaen optrecken, Aensiende den wint, die v sal verwecken Naer huys te reysene sonder verbeyen dan. Aldus de wint duchtick sou ons liefde scheyen dan. VVillick v volghen en doen uwen raet dan,An soquar. En gaen besien de stat van Troyen breet en wijt, Soo wordick Priamus dochter sonder verlaet dan. Och, de fame sou dan genereren grooten nijt, Heel aertrijck sou met mijn schãde veruult sijn subijt: VVat sou Sparten dan van my al versieren? VVat sou Achaya segghen duer haet en nijt? En als ick dan quame op v frontieren, Hoe souwen de Troyanen dan oock crayieren, En heel Asien. certeyn mijn ooren, Mochten dan wel tuyten duer dit bestieren. Moghelijck dat Priamus hem oock soude stooren, En v moeder sou vrempt op sien duer dit aenhooren, VVie weet of ick v susters sal willecom wesen oock? Te seere stout, wort dicwils mispresen oock. {==115v==} {>>pagina-aanduiding<<} Tu quoq; qui poteris. En hoe soude ghy my dan dorren betrouwen oock Spigelende v duer dit exempel bloot, Denckende dat ick slacht den valschen vrouwen ooc, Om dat ick Menelaum, al sulcken coninck groot, So schandelijck trompere: menighen slach en stoot Sorgick dat ick van v sou ghenieten. En altoos suldy om mijn schoonheyt minioot, Ialours wesen, dwelck my sou verdrieten, En de tranen doen ouer mijn wanghen vlieten, Hoe deerlijck sal ick van v worden veracht. Hoe dicwils suldy v scimpslaechskens op my schieten, Heetende my ouerspeelster dach en nacht. Niet peysende dat ghy my daer toe hebt ghebracht. Soude ghy my, hoe sout my spijten och, Die doorsake van tfeyt sijt, sulc feyt verwijten noch? At fruar Iliacis opibus. Ick sal gebruyken segdy de costelijcheyt van Troyen, Ia meer dan ghy gheloeft hebt sal ick verweruen. Purpuren abijten sullen mijn herte verfroyen, Gout oft siluer en sal ik geensins deruen. Maer wilt v niet belghen, leuen en steruen VVil ick op mijn eerde, v giften rijckelijck En sullen mi niet locken van de Griexse eruen, VVant oft mi de Fortune ware beswijckelijck, Tsy met siecten, oft (soot somtijts is blijckelijck) Met eenich cranck ongheual, segt van wien Sou my dan bijstant comẽ, mijn broedens ghelijckelijck Souwen verre te halen sijn. waer sou ick vlien? Cleynen troost sou mi oock van mijn moeder gescien. VVaer sou ic henẽ? suyt, noort, west, oft oost sneuen. Als voerspoet faelgeert, vriendẽ quadẽ troost genen. {==116r==} {>>pagina-aanduiding<<} Men sach Iason Medea oock veel ghelouen,Omnia Medeae. Nochtans heeft hy haer namaels verboden zijn huys En noch schandelijck wt gestooten daer en bouen. Doen en vantse aen haer vrienden (zijnde confuys) Troost oft secours. maer ick hope alsulck abuys En soude tusschen ons beyen niet gebueren, Het waer oneerlijc soudick int leste worden v refuys. Nochtãs Medea vreesde ooc luttel voor sulcke cuerẽ. De beste hope doet namaels dickwils meest trueren. Al is de zeestille als de schepen tseyle gaen Namaels doetse dickwils groot leet besueren. Oock vreese ick voor tvier (so ghy my doet verstaen) Dwelc v moeder sach doen sy v droech, eñ tvermaen Van den waerseggers quelt my auont en noene. Maer tegen Gods wille en is niet te doene. En gelijck Venus v ionstich is, wilt dit versinnen,Vtq́ue fauet. Die dubbelen prijs duer v heeft gecregen. So vreese ick te meere dander twee Goddinnen, Die duer v vonnisse luttel zijn bedegen. Haer gramschap sal v en my in alle wegen Sorgick veruolghen, duer haet en nijt. Daerom ga ick met v (so ick ben ghenegen) Ick en twijfele niet groote oorloghe en strijt Salder wt spruyten van beye zijen breet en wijt. Sachmen niet de Centauren oorloghen wreet Tegen de Lapithen, duer Maers imborstighen spijt, Om Hippodameas wille? so elck wel weet. Menelaus en heeft my oock niet soo leet, Sijn bloet hem terstont, verwermen sal. En ontwijfelijc mijn broeders sullẽ mijn eere bescermẽ al. {==116v==} {>>pagina-aanduiding<<} Quod bñ te. Dat ghy v van v cloeckheyt wilt beroemen, V schoonhz en diẽt voerwaer niet tot arbeyt en pijne. Ghi hoort veel lieuer Venus dan Mars noemen. Laet die stercke vechten blijft ghi achter de gordijne. Hector sal voor v wel strijen tot elcken termijne. Maer Venus crijch sal v veel beter voegen. Och waer ick wat looser en stouter van schijne, Ick sou mi met v wel laten genoegen. Maer therte is noch bloo, en doet om mijn eere wroegen, Anders sou ic schaempte setten aen een sije. Mijn sinnen, die oyt tot v ionste droegen, Sijn wel half verwonnen ick v belije. Ghy begeert by my secretelijck te sijne als de vrije Om ionste te toonene sonder begrijpen. VVeest niet so haestich, alst past by tije Ad huc tua messis in herba. Sal sulcx gebueren laet de vruchten badt rijpen. Groote haest doet dicwils pijnlijck nijpen, Hier mede wil ick mijnen brief gereet sluyten Mijn camerieren sullen v beter bescheet wten. Hier eyndt dese Epistele van Ouidius. {==117r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. LEander een ionghelinck sijnde, in een stadt woonde geheeten Abydos gheleghen in Asia, de welcke beminde een ionghe maecht ghenaemt Hero, woonende in een ander stadt geheeten Sestos: maer want tusschen Abydos en Sestos een cleyn zee gelegen was, so en mocht Leander Hero altoos tot sinen wille niet spreken, ende ontsiende ooc sinen vader tot haer niet wel varen en dorste, soo is hy dickwils by nachte wt sijns vaders huys heymelijck ghegaen, ende is in dzee geloopen swemmende naer sijn liefste. Maer ouermidts grootẽ tempeest dat hy de zee niet gebruycken en mochte, soo hadde hy verdriet in sijn herte, eñ sant haer desen brief, haer vermanende dat sy haer niet laten verlangen en soude, hy soude terstont bi haer comen, waert sake dat eenich weer worden mochte, maer lieuer sou hijt noch auontueren te swemmene, niet ontsiende den storm oft tempeest dan langere haer gesichte te deruene. {==117v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Leander schrijft tot Hero. Ende begint aldus int Latijn. Mittit Abydenus quam malle ferret salutem, Si cadat ira maris, Sesta puella tibi. EEn groete sende ic Leander die ic lieuer bringende waer Selue, als de zee ghestilt is, v Hero vriendinne. Is God ionstich der liefden, met tranen springende claer Suldy desen brief lesen mistroost van sinne. Och luttel ionsten draecht God tot de suyuer minne. VVant simpelijc begeer ic maer als ick plach te doene Te swemmene duer de zee met cloecken beginne, Maer AEolus rebelleert my als de coene. Ghy siet selue hoe swert als peck auont en noene Dat de locht gestelt is, de zee maect ragie. Duer de winden verstoort met wreeden faetsoene. Den schippers nau gheiont wort vrij passagie. Maer een heeft hẽ verstout noch vroom van coragie, Den welcken ick desen brief in handen gaf. Stoute waechalsen en ontsien God oft vianden straf. {==118r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick sou my int schip oock mede geuelt hebben,Ascensurus eram. Maer doen hy subytelijck af seylen souwe, Doen sach ic volc die mijn liefde soudẽ gemelt hebbẽ. Die ick lieuer noch verborgen houwe. Maer desen brief schreef ick terstont met rouwe. En sprack slachtende den ontpasten, Gaet ghy geluckich brief by de soete trouwe, Die v met saechte handekens sal aentasten. Haer lippen en sullen v oock niet verlasten Als sy den seghel met haer tandekens blanck Sal aftrecken, daer ick nu na moet vasten. Dit sprack ick binnen smons met sinnen cranck Scrijuende, lieuer haddick geweest op den ganck Om selue dwoort te vuerene o Hero schoone. Gheen ghetrouwer bode dan selue in persoone. Och lieuer sou de hant met arbeyt en pijne oockAt quãto mallẽ. Swemmen, dan schrijuen en my ouer dzee vueren, Bequamere is sy daer toe: met blijeren schijne oock Soudse de zeebarẽ wech smijten dan de penne rueren. Nochtans moetse als een dienersse tot deser hueren Der sinnen ghetuyghenisse wercken. Seuen nachten lanck heeftmen nu sien dueren Desen tempeest, en de windige swercken Sien vliegen, maer ick wensche dat met meerder verstercken De zee moet blijuen dueren, ist datmen waerlijck Sint ter tijt eenige ruste in my heeft connen mercken. Op een steenclippe sit ick dickwils swaerlijck Versuchtende, dooge en therte hebbende claerlijck Naer uwẽ hoeck toe, daer dlichaẽ qualijc geraken can. Tvlammende vier dunct my vã uwẽ torẽ blakẽ dan. {==118v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ter mihi deposita. Drijmaels hebbick mijn cleederen wtgeschoten al, Drijmaels spranck ick in dzee sonder verreysen, Maer Boreas repugneerde my int tvloten al, En dede my fellijck te rugge deysen. O ongenadige Boreas, wat muechdy peysen? VVaerom wildy aldus den minnaer bestrijen? VVat soudy dan doen (hoe muechdy v dus veysen) Haddy noyt liefde geproeft in voorleden tijen? Al sydy nu vercoelt ghy moetet belijen Men sach v na Orythiam eens branden vierich Die v sou belet hebben doen eenich soet verblijen AEolus heet ooc Hippotades Denct hoe ghy oock sout geweest hebben crayierich. Spaert doch den minnaer, weest wat manierich Te minder quaet sal Hippotades v toe schrijuen siet. Die een ander plaecht, en sal ongeplaecht blijnẽ niet. Vana peto. Eylaes mijn gebet is van cleynder weerden, Al euen suerlijck is hy murmurerende, En als de strafste in sijn volheerden, Tot gheene plaetse den storm minerende, Och oft ick mocht sijn triumpherende Met Dedalus vluegelen tot desen termijne: Vromer dan Icarus sou ick sijn passerende De stoute zee na de liefste robbijne. Ick en sou ontsien verdriet hinder oft pijne Mocht dlichaem in de locht eens sijn crachten baren, Dwelck noyt en vreesde onder dwater te sijne. Och als zee en wint my nu aldus beswaren, Dan sitte ick en peyse om ons minnelijck paren, En ons eerste versamen sonder vermijen. Tis een vruecht touerdenckene voorleden melodijen. {==119r==} {>>pagina-aanduiding<<} Eens doen den auont viel (ick moet verhalen claer)Nox erat in cipiẽs. VVt mijns vaders huys ginck ick heymelijc strijcken, Mijn cleeren schote ick wt sonder dralen daer, Anxst noch vreese en dede my wijcken. Ick spranck in dzee de armen toonden practijcken. De mane, dwelck ick haer eeuwich loonen moet. VVert my ionstich, soot wel mocht blijcken, En als een ghesellinne gincse haer vertoonen soet, Mijnen wech dede sy heel verschoonen vroet. Ick sach opwaert duer haers lichts vermeeren, O schijnẽde claerheyt (sprac ic) die twee persoonẽ doet Nu dese vrientschap, weert sydy alder eeren. Denckende om den berch Lathmus die v verseeren Dickwils genas, als ghy by Endimion vruecht vont, Natuerlijck geuoelen alle minnaers duecht iont. Ghy zijt wt den hemel als een Goddinne grootIudea mortalem. Nageuolcht een sterflijcke creatuere. En een Godlijck wesen ick beminne bloot, Sulcken naem weerdich tot elcker huere, VVant haer schoonheyt gelijct een Godlijcke figuere. Naest Venus en v, niemant anders wtgesteken, En weet ick geen suyuerder, dies icker na spuere. Gelooft mi nz, maer selue merct haer scoõheyts trekẽ. Gelijck ghy, o claerheyt, comt gestreken Al vlammende onder de sterkens cleene, Die altoos v hebben geert en geweken. So is sy oock onder alle vrouwen eene De excellenste. dese woorden gemeene Sprack ick int swemmen met soeten gepeyse. Vrolijcken cout verlicht altoos de reyse. {==119v==} {>>pagina-aanduiding<<} Vnda repercussae. Duer dweerschijn der manen blincte dwatere, Den nacht scheen gelijck den dach bequame, Nieuwers en hoordick geluyt, ghetier, oft gesnatere, Dan alleene dat ick maecte met mijnen lichame. Alcione bewees my oock als de eersame Soeticheyt, haerder liefden zijnde gedachtich. Ick rechte my eens oppe schouwende blame, Als de vermoeyde duer tswemmen onsachtich: Doen docht my dat ick sach en twas warachtich, V lichtende vlammen vanden toren blaken, Doen werden mijn leden weer cloeck en crachtich, Het vierich herte sachmen inwendich haken, Het water en wert my niet te cout om genaken, V liefde cost my verwermen van binnen. Geen meerder hitte dan tvier der minnen. Quo magis accedo Hoe ick my meer spoeyde, hoe dlant nadere quam, Al vercorte den wech, ick bleue euen vierich. En so haest als ghi my saecht, in therte te gadere clanc Moet en couragie, en werde lofgierich, Om v int swemmene te behagene cierich, Mijn armen wtworpende na v gesichte. Maer v voester verboot v, altoos manierich, Dat ghy soudt bouen blijuen als de gestichte. Maer dickwils achte ghy haer woorden lichte, En quaemt vierich geloopen, nz mijende dwater ondrooge, Omhelsende my in v armkens dichte, Vriendelijcke cuskens met gedooge My ionnende, weerdich Iuppiter den God hooge, My droogende, en trockt de cleeren van uwen lijue. Mijn herte ontfunct noch als icker afschrijue. {==120r==} {>>pagina-aanduiding<<} Met wat vruechden ick dan noch triũpherende was,Ceter & nox. Dats dẽ nacht, der plaetsen, en der manen kinnelijck. Met hoe grooten verdriet my Neptunus tracterende was, Dit ontallijc solaes wast al verwinnelijck. Hoe wy min respijts hadden (waren wy versinlijck) Hoe wy den tijt beter namen ware, Huere, minute, noch oogẽblic, sonder eenich werc minlijck En lieten wij passeren, en als dẽ dach int clare Ons anxtelijck quam bestrijen met vare, Doen vlogen ons cuskens oueruloedich met hoopen, Den tijt beclagende met misbare, Die ons so rasschelijck (so my docht) was ontloopen. Och, haddick een huere om gelt moghen coopen, Gout oft siluer en sou ick niet ghemijt hebben. Tsijn arm amoruese die anders geen respijt hebben. Als een die ws voesters vermaen ontsiende was,Atq; ita contatus. Na de zee terstont (maer niet geerne) so spoeydick. Och, wat vriendelijckheyt ick v doen biende was, Int afscheyen, in mijn tranen so vloeydick, Om naer v om te kijckene dicwils my moeydick, So langhe alst my mocht sijn ghebuerende. Als een vroom swemmere stoutelijck so roeydick Met mijn armen, als ick naer v was spuerende. Maer in thuys comen eylaes al truerende Sachmen my vloten, eenen mensche scijnende Die verdroncken is, handen noch voeten ruerende. Al rollende ben ick my tuwaerts pijnende, Maer in thuys keeren, is my traecheyt verdwijnende, Climmende ben ic dan swaerlijck dunct my om hooge. Tis pijnlijck te scheyene wt liefs ooge. {==120v==} {>>pagina-aanduiding<<} Inuit9 patriã repeto Van v so sceye ick teghen mijnen wille. Teghen mijnen wille blijue ick hier te lande. VVaerom houdy twee herten met uwen gescille Van een, o Neptune slecht van verstande: Die tsamen behooren als de valiande? Twee sielen en een lijf op diuersche eerde Doedy woonen, schaemt v de schande. Och oft ick woonde in Sestos by v, o suuer geerde, Oft ghy by my in Abidos edel van weerde. Elck lant is my euen behaechelijck, Om met v te triumpheren, tsy te waghẽ oft te peerde. Alsoo dickwils als de zee wort versaechelijck Verstoort, so dicwils is therte plaechelijck, Verturbeert met swaren gequelle. Absent van lieue te sijne, is lief een helle. Iã nostros curui. De Dolphijns in dzee sien nu merckelijck, Ia alle visschen mijn vierich laboreren. Eenen pat scier duer mijn voetstappen werckelijck Aen de zeecant blijct, duert dicwils frequenteren, Gelijc de wagenwielen voren maken daer sy passerẽ. Maer de winden benemen my nu straffelijck dẽ ganck Helles vvret ouer dvvater ghebracht met tschaep met dẽ gulden Vliese. Die so ongenadelijck dwater verturberen, Ia datter geen schip nauwelijck vrij oft vranck Is in sijn hauene. doen Helles de maecht verdranck En was niet stuerder de zee, duer welck sneuen Sy den naem noch behouwen heeft met ondanck, Haer is wreetheyts genoech doen toegheschreuen, Sy mocht nu wel sparen my en mijn ionck leuen: Haer criminelijck feyt doet my vreesen en grouwen. Die eens eẽ quay fame crijcht moetse lang behouwẽ. {==121r==} {>>pagina-aanduiding<<} Men sach dat Phryxus duer de diligentieInuideo Phryxo. Vã tscaep mettẽ guldẽ vacht ouer dzee spuerẽ mochte: Maer geen beesten hulp oft scepen assistentie En begeere ick, als my slechs gebueren mochte Dat ick dwater mettẽ lichaẽ stoutelijc schuerẽ mochte Ic en roepe oock om gheenderhande consten ghepresen Dan dat ick mijn ermen vrijlijck rueren mochte. Schip, schippere, en vracht, wil ick selue wesen. De sterre Elice, en Arctos in desen, VVil ic oock niet volghen, hoe claer sy staen tẽ toone. Na geen sterren en vraecht mijn liefde wtgelesen, Ia al siense som na Andromedes, oft Ariadnes croone En al blinct Parrasis in den hemel schoone, Al hoore icxse al prijsen, ick slacht den doouen. Hy is dwaes die de sterren wilt te seer gheloouen. Om eẽ ander claerhz (daer ick my op betrouwẽ mach,Est aliud lumen. Sekerder en vaster) moet ick altoos peysen, Als ick die in dooge hebbe en aenscouwen mach, So wil ick in Colchos sonder veysen, Ia oft aen deynde vander werelt reysen. Beter sou ick swemmen duer sulck behagen, Dan Glaucus die in zee leeft sonder verreysen. Al ist dat mijn armen somtijts by vlagen Duer vermoetheyt wat vertraghen, Ick spreke dan wilt v crachten ontpluycken noch, Voor desen arbeyt eer corte daghen, Suldy grooten loon ghebruycken noch, En mijn alderliefste saechtelijck omluycken noch, Dan vliegense duer de zee met al de leden fris, Gelijc een peert (alst wtẽ stal comt) dat onbereden is. {==121v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ipse meos. Mijn liefde altijt tot uwaerts veerdich is, Die my doet branden en naer v loopen en bijsen. O vrouwelijck wesen (die den hemel weerdich is, Maer v ionste moet my noch doen veriolijsen Hier in der eerden, oft ghy moest my wijsen Den wech des hemels oock als v pagie) My iamert datmen ons vruecht so selden siet rijsen, En dat duer de winden bedrijuende ragie. VVat batet, al enist geen langhe passagie Die in mijnen wech leet, is sy dies te min schadelijck? Lieuer sou ick reysen een groote voyagie, Als ick v sou mueghen ghebruycken ghestadelijck. Bij sijn en niet ghebruyken is versmadelijck. Hoe naeder tvier, hoemẽ meer hitten geuoelen moet. Hope sonder troost den minnaer woelen doet. Velle quid. VVie ben ick anders dan Tantalum slachtende oock Die dorstich dẽ vloet maer en mach siẽ voorbi loopẽ, Luttel smaecx is hi vã dappelen verpachtende oock: Nochtans gheuoelt hijse aen sijn lippen by hoopen. Och waer duere moet ick sulcx oock becoopen? Sal ick langhe blijuen aldus ongherust? Mach ick der minnen brant niet ontknoopen, Dan alst AEolus en Neptunus iuyst past en lust? Moet der liefdẽ brãt duer de winter blijuẽ ongeblust? Als ick niet sekers en hebbe dan wint en watere, Sal hope sonder troost daerom blijuen ghesust? Al is de wint stuer, ic en acht sijn gepof oft gesnatere. Sal ick om hem der liefster sijn een verlatere? Niet langhe en wil ick my hier op versinnen. Liefde heeft menighe stoute daet doen beginnen. {==122r==} {>>pagina-aanduiding<<} Al est dat den tijt luttel ydoone is,Sit tumidũ. Nochtans sal ick v voldoen, en mijnẽ wil volbringẽ. Al verheft haer de zee, dwelck sy ghewoone is, Teghen haren danck sal icker vrij duer dringhen. Ick sal (hoepick) by v als de gheluckighe singhen, Oft mijnder soruuldigher liefden triumphant, Sal de doot deynde sijn, diet al can dwinghen. Maer biddende dat mijn lichaem aen v lant Binnen der hauen mach ghebercht worden valiant. Op dat ghyt al schreyende noch eens mocht genaken. Segghende ick ben doorsake deser doot onplaysant: Maer, my dit toe te schrijuene wil ick staken. V herte mocht daer duer in onrusten waken, En te swaerlijcker sijn versuchtende. Tghebuert dicwils dwelck men is duchtende. Een weynich tijts hebick voerspoet van doene.Pace breui. Ick en sou na tempeest vraghen oft winter cout. Och waer ick by v zije als de coene, Mijn schip by v te meerene den sin niet en grout. Dan mach Boreas ruyschen en tieren stout. Toeuẽ, sal dan vruecht sijn, haest sal ic my verueeren Dan om te swemmene als my iet benout. Dan sal ick luttel de zee vloeken oft versweeren, VVant haer felheyt my dan sal luttel deeren. V armkens sullen my lichtelijck houwen Als AEolus wilt wat te seere ghebeeren. Hier mede blijft ghesont eel fluer van vrouwen, Soe haest alst weer en wint is, suldy mi aenschouwen. Hebt een ooge in mijn seyl, ick sal v comen betrapen. Laet mijnen brief so langhe in v armkens slapen. Hier eyndt dese Epistele. {==122v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. HEro als sy Leanders brief ontfanghen hadde, so heeft sy hem ter stondt gheantwoort, daer op eenen brief schrijuende ende te kennen geuende daer inne haer onsprekelijcke groote liefde: ende dat sy dickwils voor hem zeere besorcht was hem randende int leste dat hy hem niet te stoutelijck in de zee pijnen en soude te swemmene. {==123r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Hero scrijft tot Leander. Ende begint aldus int Latijn. Quam mihi misisti verbis Leandre salutem, Vt possim missam rebus habere, veni. DEn troost die ghi mi met woorden hebt gesonden Compt Leander, laet my dien met de wercken genieten. Tijt, hueren, minuten, wijlen, en stonden, Dye ons vruecht vertrecken en doen verschieten, My te seere veruelen en verdrieten: VVãt blakende bẽ ic tuwaerts meer dã ic my schame. Met gelijcken viere wi branden, quaet om wtgieten, Maer met ongelijcke crachten, o eersame, VVãt stercker herte, cloecker moet, in de mãs bequame Altoos blijckende is, en vromer couragie, Dan in de vrouwen, die teer sijn van lichame, Teer van hertẽ, teer van sinnen, hoe eel van imagie. V vertoeuen, mijnder herten is een swaer quellagie. Meer dan ick lijden can, moet ick besuerende sijn. Hakende herten altoos truerende sijn. {==123v==} {>>pagina-aanduiding<<} Vos modo. De liefde muechde ghy vergeten bat. En den tijt verdrijuen tot elcker spatie. Vlieghen en iaghen, tis goet om weten dat Is nu v daghelijcxse speculatie. Int lant te rijene raepty oock delectatie, Tsy te peerde oft te wagene alst past by appetijte. Vogelen te vangene is v oock een recreatie Met den stricke, al ist tot cleynen profijte: De visschẽ te verscalkene, so wordy ooc dẽ tijt quijte, Met der hengelroeyen een soet hanteren. Hoeuerende, triumpherende, met iolijte Brengdy den tijt ouer sonder cesseren. En so doende, condy de liefde repugneren. En Cupidoos gheschut wederspannich sijn. Maer leecheyt moet altoos der liefden onderdanich sijn. His mihi. Ick en weet niet wat doen oft bedrijuen snel, Dan dach en nacht eylaes vierich te minnene. Ghi sijt alleene mijn vruecht, ick moet v schrijuẽ wel, Anders geen solaes en weet ick te beginnene, Dan al te peysene en te versinnene, En teghen mijn voester van v lieflijck te rellene, Om wat troosts daer duer te ghewinnene. Verwonderende dat ghy so langhe pijnt wt te stellene V comste, als de zee beghint te rebellene Stuerlijck dan ben icxse oock versnauwende. Somtijts neme ick my seluen te quellene. Als ick de baren sie wat stillijck flauwende, En dencke, nu en is hem niet benauwende. Hadde hy de wille, hy soude herwaerts spueren. Tquaeste comt den mistroostighen altoos te vueren. {==124r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dese clachten doe ick dickwils al schreyende,Dum queror En dan droocht mi mijn oogen mijn voester vol trouwen. Menich werf ben ick my aen den zeecant vermeyende Op dat ick v voetstappen sou muegen aenschouwen, Die mijn herte wat versolaceren souwen. VVie dat ick sie van Abydos comen oft keeren Die vragick naer v, tsy mans oft vrouwen, En schrijue brieuen met druckich verseeren. Och hoe vriendelijck cusse ic somtijts v cleeren Die ghi mi laet als ghi na de zee sijt spoeyende. So saen alst nu auont is, uwer liefden ter eeren, Bouen inden toren ben ick mi moeyende Licht tonstekene, op dat ghy herwaert vloeyende Duer sulck teecken sout mercken mijn palen dan. Die eenen goeden wijser heeft qualijck dwalen can. Dan sit ic dickwils menigen nacht lanckTorta q́; versato. Al spinnende den, tijt ouerbringende. En mistroostich van herten v verwacht cranck, Liefde is my hier toe dwingende. VVat woordẽ (meendy) bẽ ic ondertusschẽ mingende, Al niet dan Leander tot dien termijne. Och, voester seggick, nu is hi springende, VVt sijns vaders huys met loosen fijne, Nu trect hy zijn cleeren wt met blijden schijne, Nu schict hi hem int water (hoepick) niet noye. Dout wijf half slapende, het is haer pijne Te antwoordene, knict mi toe metten hoye. Nu is hi in tswemmen seggick met vaster foye, My seluen troostende met sulcke treken soet. Daer therte vol af is den mont wtspreken moet. {==124v==} {>>pagina-aanduiding<<} Pauca que cũ So haest en hebbic een luttel draets gesponnen niet, Dan vragick is hi nu wel half wegen? Ick sie na dweer, dwelc v moet ionnen siet. Voerspoet biddick met soeter segen. Alsser eenich geluyt comt aen mijn ooren geslegen So meynick dat ghijt zijt sonder verreysen. Aldus brengick luttel zijnde bedegen, Menigen nacht ouer met woorden met gepeysen En dan is de vaeck ten baet geen veysen, My al soetelijck oueruallende sonder verstrangen. Dan sie ic v herwaerts (dunct mi) swemmẽde deysen, Dan duncty my met v natte armen om vangen, Dan schijnet dat ick v oock wil toe langen Eenigen hantdwael v lichaem droogende. Datmẽ sdaechs peyst is dẽ nacht merckelijc betoogeñ. Veel wonders duncty my dan voort te stellene, Multa q́; praeterea. Toonende diuersche behaechelijcke cueren. Een eerlijcke maecht en behoort niet te vertellene Alsulcx als my comt dan wel te vueren. Maer niet lange en mach mi dese vruecht gebueren, VVant so haest als ic (eylaes) onspringe wt den slape So haest wordick ws quijte, dwelc my doet trueren. Maect dat ick met sekerder manieren betrape VVarachtige vruecht daer ick na gape. Hoe comt dat ghy int swemmẽ nu zijt sus traechelijc, Dies icke nu so menigen droeuen nacht rape Couwelijck alleene, my wel mishagelijck. De zee is nu (ic kẽt) voer dẽ swemmer versaechelijck, Maer den voerleden nacht wasse min verdrietelijc. Die scoõ weer versuymt, dicwils tẽpeest is genietelijc. {==125r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick neme dat sulck weer een wint soet rasProtinus vt similis V noch gebueren mach tsy morgen oft heden, Denct dat de voorbate den armen altijt goet was, Neptunus can haest veranderen sijn seden. Hier en tusschen soudy met geruste leden In mijn behout wesen als de vrije. VVint en tempeest souwen v dan met vreden VVel laten leuen bi v amije. De winter en sou v tot geenen tije Quellen oft letten, mocht ick v verwermen. Dan sou ick de zee laten gebeeren onblije Als ghi laecht vriendelijck in mijnen ermen. Och wou Cupido so mijnder ontfermen, Met Neptunus sou ick luttel smeecken oft vleyen. Lief by lief en denct nemmermeer om scheyen. My geeft vrempt wat v ouercomen mach,Quid tamen euenit Dat ghi nu dwater meer dã ghy plaecht sijt ontsiende Datmen v eens luttel vreesen vol alder vromẽ sach Daer vuere sydy eylaes nu vliende. Daerom wondert mi wat v mach zijn geschiende. Stuerder dan nu was dwater, ick bent gedachtich, Doen ic v lest van veers was bespiende. Roepende, O Leander weest niet so iachtich, Verstout v niet te seere, oft ick sou onsachtich Deerlijc beweenen v groot vermeten. Van waer comt nu de vreese, waer blijft v cloecheyt crachtich? Is v tswemmen nu heel vergeten? Sydy een minnaer als certijts, ic laet v weten, Toont dat v liefde ooc so blijcken moet. Als de daet faelgiert, de liefde wijcken moet. {==125v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nõ ego tã vẽtos Voor de winden en sorgick so ongenadich niet Dat daer duer my uwen troost is falende Maer ick sorge meer dat v liefde ongestadich siet, De winden slachtende, is elders dwalende, En naer my arme slechte luttel meer talende, Als eene ws arbeyts en loon onweerdich, Ende dat mijn lant, ben ick oock verhalende, Vwen rijcke niet en gelijct euen veerdich. Alfulcx sou ick noch verdragen volheerdich, Maer dat een ander v liefde minlijck My waer ontreckende, sulcx soude sweerdich Mijn herte duerwonden en quetsen inlijck. Sou een ander mijn vruecht nu zijn gewinlijck? Och is ons liefde tot sulcken eynde geweken dan? VVat nieus verfrayet therte mach ic wel sprekẽ dan. Ach potius Lieuer soudick als de ongesonde steruen, En rusten in Atropos gehuchten, Dan sulcken smertelijcken wonde eruen. Och, eer ick hooren moet van v sulcke gheruchten, Lieuer wenschick mijn doot met versuchten. Niet dat ick eenige teeckenen duer dit ontfouwen. Aen v gemerct hebbe die my doen duchten. Oft dat eenige quade fame uwer ontrouwen My heeft sulcx comen waerschouwen. Maer ick sorge van als, so minnaers plegen. Liefs absentie doet lief altoos grouwen. Hoe verder vã een, hoe tot meerder ialosien genegen. Geluckich zijnse die merckelijck in alle wegen Liefs trouwe en outrouwe mogen bespueren vry, VVanen doet nu so wel als waer zijn trueren my. {==126r==} {>>pagina-aanduiding<<} Och, oft ick v noch mocht sien swemmen met coragie,O vtinã venias. Och, oft de wint en v vadere waren mijn letsele, En niet eenige vrouwelijcke imagie: VVant dat waer my een dootlijck quetsele. Maer ten is (hoepick) maer der liefden besmetsele, Dat ick aldus verueert, beanxst, ben in desen. En ick mercke oock wel dat is des winters besetsele, En dat uwen wille goet mach wesen Om te comene: maer de zee is geresen Als imborstich vergramt, my een ongeluck nu. Den dach is duyster oock, van my mispresen, Ick peyse dat Helles moeder met druck nu Ontrent der zee het iammerlijck stuck nu Van haer dochter betruerende is, Oft dat Ino de zee aldus omruerende is. Niet ionstich en is den schoonen dochters dit watere,Non fauet. Het blijct aen Helles, en my eenpaerlijck. Sydy niet gedachtich Neptunus der zeegoden patere, Vwer voorledender liefden, oock swaerlijck? Geenen wint en was v oyt lettende claerlijck. Doen ghy Amymone Danaus dochter minde, En de schoone ionge Tyro, tis openbaerlijck, En de blinckende Alcinoe ghy ooc bekinde. Naer Medusa ghy oock haecte als de gesinde, Eer Iuno huer haren veranderde in serpenten. Van Laodice, en Celeno, ick oock beuinde, En noch meer andere niet om verienten, Die in liefden tuwaerts met volle consenten VVaren geneghen seer amorueselijck. VVaerom sydy den minnaer aldus odieuselijck? {==126v==} {>>pagina-aanduiding<<} Cur igitur. VVaerom beneemdy dan des minnaers ganck soet, Sijt ons wat genadich, laet v wreetheyt swichten. V cleyn watere ons een groot bedwanck doet. VVilt tegen de schepen stormen en vichten, Luttel eeren salmen van v namaels dichten, Dat ghi den iongen amoruesen aldus sijt plagende: Die zijn liefte met trooste sou geerne verlichten. Edel sijnde van stammen, ick bent gewagende. Niet van Vlysses afcomst, die v is mishagende. Belieft doch den minnaer het wort v gebeden. Leanders lijf mijn hope ic bent beclagende, Hanct aen v alleene, toont bermherticheden, Spaerter doch twee met soete seden, Op dat hi mach sachtelijc swemmẽ doet v beste doch, Die niet af en laet verwint int leste noch. Interea lumen. De wijle dat ick dit ben schrijuende Ontrent den lichte bouen in den toren Een goet teecken was thert verstijuende Duert claer licht, dus mijn voester vercoren En icke moeste tsamen wat vruechden orboren. Het herte docht my voelde van v eenige bate, Dus comt stoutelijc geeft den moet niet verloren, En laet my niet langer als de desolate Alleene liggen, Venus sal caritate Hoepick ionnen, want sy is ooc gesproten VVter zee amorueselijck van state. Ten heeft my selue dickwils niet verdroten In dzee te gane, maer tswemmen en tvloten Voecht den mans beter tot elcken termijne. Stoute maethden selden comen tot goeden fijne. {==127r==} {>>pagina-aanduiding<<} Het bleeck doen men Phryxus ghelijckelijckNam cur hoc. Met sijn sustere sach dit water schueren, Hy quam ouere, het is blijckelijck, Maer eylacen sy moester omtrueren. Ick dencke dat ghy hierom sorcht telcker hueren, En ontsiet dubbel arbeyt om het wederom reysen. VVant na huys keeren doet v meest pijnen besueren. Sijt wat gerust, wilt daerom niet achterwaert deysen, Ick sal my verstouten sonder vereysen V te vertegenen duer cracht der liefden valiant. Laet ons malcanderen op dwater dan sonder veysen Met vriendelijcke cuskens eens ionnen de hant, En dat elck dan mach wederom na sijn lant Blijdelijck keeren, dit ist dat ick meene. Tis beter een cleyn vruecht dan egeene. Och oft de schaemte (ick moet vermanich sijn)Vel pudor hic. VVijcken woude die ons doet minnen dus dieflijck En dat v hoocheyt woude onderdanich sijn Der blooder liefden soet en gherieffelijck, De hoocheyt is altoos der liefden grieflijck, Altoos staen die twee in arguatie, Hoocheyt is ghemeynlijck om eere brieflijck, En liefde soect altoos delectatie. Medea en achte vry geen blamatie, Die haer met Iason ginck stoutelijck verfroyen. Paris niet ontsiende eenighe diffamatie, Bracht Helenam oock stoutelijck in Troyen. Maer ghy eylaes moet v om my benoyen, Dat ghy dicwils begeert, moet ghy dickwils deruen, Hebben en ontbeeren is een pijnlijck eruen. {==127v==} {>>pagina-aanduiding<<} Sic tamen o iuuenis. Een weynich mijdt v ionck lijf, weest so stout niet, De zee is onsienlijck ick moet nu kennen en lijen: VVant groote schepen hoe constich gebout siet Blijuen in dzee tot diuersche tijen. Meyndy dat v armen v sullen beurijen, Beter dan de riemen den schepen plagen? Dat ghy wilt duerworstelẽ, sietmẽ de schippers mijen. De stoutste swemmers sietmen by vlagen Eerst verdrincken maer alsulck gewagen Sal hoepick verre van v wesen. Om mijn woorden en derfdy niet versagen: Kendy v vroom, maect dat worde gepresen V vromicheyt van my, en dat ghy duer desen, V armkens op mijn schouwerẽ muecht leggẽ met luste. Vermoeyde leden soecken altoos ruste. Maer als ick come, noyt vremder quellinge, Sed mihi caeruleas. Ontrent den watere, dan wordet therte beureest. Den voorleden nacht, een wonderlijcke mellinge, Quam my oock te vueren, swaer wert den geest: Nochtans haddick, dwelck mijn liefde eest, Mijn gebet gedaen deuotelijck vol trouwen. Twas tusschen slapen en waken, sulck tijt aldermeest Doet warachtigen droom dickwils aenschouwen. Ick sat en span, maer duer des swaerheyts benauwen VVas my wter hant ontvallende de spille: Den slaep beuing my, ick moeste flauwen, Mijn hoot leggende op doorcussen stille. Mi docht, ick sach comen swemmen sonder geschille Eenen Dolphijn naer dlant, noyt vremder geschien. VVonderlijcken droom moet somtijts wat bedien. {==128r==} {>>pagina-aanduiding<<} So haest als de vloet hem werp op tsant drooghe,Quem postquam. Dwater ontginck hem en dleuen tsamen, Dies ick my nu tot anxsten duer dit verstant pooghe, V biddende wilt v niet te stoutelijck pramen, Alachty v seluen luttel, wilt my niet beschamen, Denct om v liefste tuwaerts ghehuldich, Die nemermeer sonder v vol alder vramen, Ghesontheyt en sou connen verweruen verduldich. Maer ick hope Neptunus, so hy is schuldich, Sal ons noch ionnen beter auentuere, Dwater sal met v oock wesen sorchuuldich, Dat ghy sult met vrijer herten raken daer duere. Maer so langhe als de zee noch is so stuere, Vertoeft en wilt v reysen staken noch, En hier en tusschen met mijnen brief v wat vermaken doch. Hier eyndt dese Epistele Ouidij. {==128v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. AContius gereyst sijnde naer Delos, om Diana daer Sacrificie te doene, so de maniere was vanden lande: eñ want Diana daer gheeert wort, soo heeft hy daer gesien eẽ schoon ionge maecht inden tempel die oock daer gecomen was, waer op hy met liefden ontsteken was: maer want sy edelder was van gheslachte dan hy, soo en dorste hy haer dat niet te kennen geuen, maer hi practiseerde een bedroch, om de simpel maecht te verscalckene, so werp hi eenen appel voer haer voeten, daer op geschreuen stonden dese veerskens. Ick Cydippe sweere by Diana de goddinne, V Acontio geefick mijn trouwe met hert en sinne. Dit lesende Cydippe wert verueert, altijt groot achterdencken hebbende op die woorden meynende dat sy daerom haer trouwe hem gegeuen hadde, dies sy cranck werdt ende seer sieck van ongenuchten. Haer vader hadde haer eenen anderen man toegheseyt, maer sy en dorst dien niet trouwen, dies Acontius haer schrijft desen brief, geuende haer te verstane, dat haer Diana quellende is met siecten, om dat sy niet en volbringt dat sy geloeft heeft. {==129r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Acontius scrijft tot Cydippe. Ende begint aldus int Latijn. Pone metum, nihil hic iterum iurabis amanti, Promissam satis est te semel esse mihi. DVucht niet, ghy en sult niet meer sweeren nu, Tis ghoch eens verbonden met blijckelijcken toone. Ouerleest desen brief, wilt so van v weeren nu Die siecte ws lichaems, O Cydippe schoone. VVaer toe sidy bescaemt? wat gelijc in Dianas troone V wanghen (vermoeyick) worden van scaemtẽ root. Ick en eysche niet oneerlijcx, maer uwen persoone Begeere ick te wijue, naer v eyghen gheloefte bloot, Niet als eẽ ouerspeelder, maer als v eygen mã minioot Ick v beminde, van rechts weghen my schuldich. Denct om de woorden die v den appel ontsloot, So suldy beuinden dat ghy v seluen ghehuldich My hebt verbonden, dits tghene dat ick sorchuuldich Nu ben eyschende, dit is alleene tvermaen mijn. Datmẽ trouwelijc geloeft, moet trouwelic voldaẽ sijn. {==129v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nunc quoq; idẽ timeo. Voor dit selue ick duchte, duer dit te crachtigher wort Mijn liefde, v toeuen doet my vlammigher gloeyen, En mijn hitte (die noyt cleyn was) tonsachtiger wort Duer v hope, diemen so lancx so meer siet groeyen. Ghy gaeft my goede hope die ick niet verfoeyen En wille, Diana is orconde der waerheyt. Ick sweere spraecty sonder vermoeyen Dat ick v Acontio (waerom maecty swaerheyt?) Trouwen sal. dusdanighen claer feyt, Ghy qualijck muecht loochenen. Diana die goddinne Die daer present was, met openbaerheyt Heeft v woorden gheteekent met godlijcken sinne. Nu wildy segghen dat tot mijnen ghewinne Mijn schalcheyt v bedroghen met valsche daet heeft. Cleyn is sulck bedroch daer liefde den raet geeft. Fraus mea quid petijt. Segt wat mijn bedroch anders begeerde oyt, Dan dat ghy v trouwelijck by my soudt voeghen? Dit is tghene, en daer ghy v af verueerde oyt, Dat my alleene mach helpen en ghenoeghen. Nature en sin noyt listen tot schalcheyt en droeghen: Simpel en slecht is altoos mijn vseren. Maer v claere ooghen die altoos op my loeghen, Hebben practijckelijck sulcx doen opereren. Liefde die altijt list soect, cost ordineren Alsulcke woordẽ, waer duere ghi v hebt verbõden, Als mijn toecomende bruyt sonder argueren, En sal ick daerom een scalck heeten tot desen stonden? Om dat ick begeere, ick neme Diana toorconden, Tghene dat ick beminne in duechden en in eeren. Die ghetrouwe liefde veracht hem naect verseeren. {==130r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick schrijue nu weer, en smeekende woorden v sende,En iterum scribo. Suldy v dies ooc van bedroch beclaghen? Hindere ic v, om dat ic minne? voorwaer tot dẽ eynde Sal ick dan hinderlijck sijn nachten en daghen, En v altoos begeeren, al wilde ghi v versaghen. Men vinter vele die metten sweerde willen halen Tghene dat sy beminnen sonder vertraghen. Salmen my nu schande oft oneere na talen, Om dat ick met schrift v tot my hebbe doen dalen? God sal wel gehenghen meer sulcke practijcken noch, Op dat v trouwe niet en soude my eenich sins falen. Noch hondert manieren sal ic lieuer doen blijckẽ noch Mijn liefde en sal nieuwers afwijcken noch. Van als wil ick versoecken merstout beginnen. Die niet aflaet moet int leste verwinnen. Al ist dat ghy te seere sijt rebellerende,Sit dubium. Nochtans suldy v ten lesten moeten ouergeuen. Deynde (dwelck altoos is ordinerende) Sal de daet toonen, ten baet suchten oft beuen. Al ontgaedy my wt eenen strick, v sijn beneuen Meer netten van de liefde subtijlijck ghespreyt. Connẽ mijn practijkẽ nz helpẽ, so sal ic v sonder sneuẽ Vechtender hant halen, met den cortsten gheseyt Foortselijck met ghewelt, al hebick Paris feyt Veracht, en ghelachtert, denct tot allen hueren Verandert eens man sin, hoe groot sijn digniteyt, Al sou ick voer sulcke foortse de doot moeten besuerẽ Min achtich des doots pijne dan met druckich trueren V te deruene. therte voor alsulck grief beeft. Geen meerder lijen, dan ontbeeren datmen lief heeft. {==130v==} {>>pagina-aanduiding<<} Si esses tu formosa. VVaerdy niet so scoone, so mochtic manierich minnẽ, Maer v suyuerheyt doet dat ick aldus na v hake. V blinckende ooghen doen my dus vierich rinnen De sterrẽ te bouẽ gaende, mijnder vlammẽ eẽ oorsake. V goutgeel haer doet dat ick oock soo blake, En uwen yuoren hals (die noch hopick sal rusten In mijn armen) brengt my oock tot desen onghemake. Dã ooc v eerbaer wesen, wie en souwer nz na lusten? En v manieren, die noyt mijn liefde en blusten. Sneeuwit sijn v voeten, als Tetydis oyt waren, Van wiens Schoonheyt de geleerde noyt en susten. Och, mocht ick al v schoonheyt te deghe verclaren En volprijsen, so mocht mi geluck en voerspoet narẽ, En sou my schrijuen vol salicheden. Maer ontwijflijc, die reyn is van gesichte, is reyn van leden. Hac ego compulsus. Ist wondere, ic die duer v schoonheyt my aldus pijne, Dat ick woordẽ van trooste van v verwacht hebbe? En bekende ghy duer bedwanck verwonnen te sijne, So kenick dat ic met liste v daer toe ghebracht hebbe. Het scimpich verwijt (daer ick luttel op geacht hebbe) Sal ick ghewillich verdraghen en lijen, Als my den loon, daer ick om ghewracht hebbe, Mach ghebueren. waer toe wildy v mijen? Telamon creech Hesionem onder sijn heerschappijen, En Achilles Briseis tot sinen verdoene, Elck volchde de sinnen met verblijen. En al wilde ghy verstoort, my accuseren coene, Mocht ick v slechts ghebruycken auont oft noene Op v gramschappe sou ick weynich letten snel. Met scoone woordẽ canmẽ de vrouwẽ omsetten wel. {==131r==} {>>pagina-aanduiding<<} Mocht ick schreyende voor v ooghen comen claghen,Ante tuos. Ick sou hopick wel vermorwen v stuere adere. Ghelijck de slauen die verdient hebben veel slaghen Sou ick mijn handen voor v voetẽ legghen te gadere. VVaerom straft ghy my absent, als een misdadere? Die v eyghen toebehoore, al ben ick scamel van state. Roept uwen dienaer, hy sal v als gheen versmadere Onderdanicheyt toonen vroech en late, Al treckt ghy thaer wt mijnẽ hoofde als v ondersate Sal ick patientich sijn; en nergens voor duchten. Als ghy v teer handekens tot uwer onbate Ommers niet en quetst, dwelck son my doen suchten. Met boeyen, met ijseren bandẽ, oft sulcke geruchten. En derfdy my niet vast maken tot geenen stonden, VVant ick vast ghenoch met v liefde ben ghebonden. En als v gramschap ghestilt is, incontinentelijckCum bene se. Suldy dan mercken dat ick met verneren So ootmoedelijck minne patientelijck Als ghy siet dat ick sonder repugneren V so verdraghe, beter sal dese obedieren Dan een slaue, suldy dan selue spreken. Hoe derdy my (absent sijnde) reprehenderen, En dus schandelijck straffen mijn ghebreken? Al hebick goey sake (soot is ghebleken) Niemant en verantwoort mi. ghy en hebt geen clagẽ Anders ouer my dan dat ic met subtijle treken (Dwelck liefde my beual) v dede ghewaghen Sulcke woorden als trouwe minnaers plaghen, Die ick v voorgheschreuen hebbe, cleyn is de queste. Datmen om beters wil doet, prijstmen noch int leste. {==131v==} {>>pagina-aanduiding<<} Non meruit falli. Sal Diana bedrogen wordẽ met my gelijckelijck siet? Al en wildy dat ghi mi geloeft hebt niet volbringen Denct om de goddinne, weest haer beswijckelijc niet, Die alsulcx heeft laten ghehinghen, Ia dat ghi v van scaemtẽ qualijck mocht bedwinghen VVas sy wel merckende en v woorden crachtich, En uwen eedt die ghy swoert, geen stercker dinghen Is sy al tsamen oock wel ghedachtich. Tis een cleyn sake om my, maer so verachtich Te violerene Dianas virtuyten. Daer ouere ben ick aldermeest clachtich. Denct watmẽ quaets duer haer gramschap sach spruyten Doen sy in Calidonien, ten sijn geen cluyten, Sant het wilt vercken afgrijselijck. Die hẽ aen eẽ ander spiegelt, spieghelt hem wijselijck. Testis & Acteon. Acteon is oock ghetuygenisse van desen, Die om Dianas haet groot leet moest volheerden En verschuert wert van sijn honden, also wylesen: En Niobe, die huer oock wou verhooueerden, Verachtende Diana met grooter onweerden, Dies sy verkeerde (en noch soo is ghebeerlijck) In een hooghe steenclippe ontrent der eerden Van Migdomen sonder ontfermen deerlijck. O Cydippe ic vreese mi dit v te waer scouwẽ verueerlijck En dat ghy duer mi soudt comẽ tot sulck versmaden. Nochtans moet ick v segghen (gelooft my cleerlijck) Dat ghy met siecten aldus sijt beladen: Dat is om dat ghy eẽ ander wilt trouwẽ. sulcke daden Is Diana hatende, sy prijst reyn trouwe. Geen meerder scande dan een meyneedighe vrouwe. {==132r==} {>>pagina-aanduiding<<} So dickwils als ghi v wilt voeghen ontrouwelijck,Dicen dum. So dickwils leet sy v dit scandelijck feyt voor oogen, En met sware siecten is sy waerschouwelijck Om dat ghi v tot geenen vremdem en sout poogen. Laet doch Diana haren boge op v niet boogen, Maer weest verduldich, sy sal ootmoedich Haer oock laten gheseggen. qualijck can ick gedoogen Dat ghy v teer lichaem aldus onuroedich, Met cortsen zijt crenckende. weest v behoedich, En spaert voor mi v schoonheyt suyuer en playsant. VVant geboren sydy om te blusschene spoedich Duer v gratioos wesen mijnen hittigen brant. Och vã ongenuchtẽ ic ooc vergae, druc in mi is geplãt, Denckende dat ghi duer mi lijdt dit hinderlijc quetsele Doorsake uwer siecten compt duer mijn opsetsele. Al tgene dat ghy eylaes besueren moetInq́ue caput. Duer v geloefte, wensche ick al mi seluen siet, En bidde dat my v lijden gebueren moet, VVant duer my (ick kent) coemdy in dit verdriet. Nochtans en weet ic, wat v dagelijcx geschiet, Al wandele ic dickwils ontrent v duere Sijnde seere beanxst, mijn hope dan vliet, Als ick v niet en aenschouwe, na v maerte ic spuere, Oft na uwen knape heymelijc met getruere, Vragende oft ghi saechtelijc hebt geslapen, En oft somtijts wat spijsen mach verdouwen v natuere. Och oft ick nu mocht gelijck daptekers knapen V eenige medecijnen brengen, so mocht ick rapen Ommers wat troosts: tot sulcken termijne. Lief by lief, is lief een medecijne. {==132v==} {>>pagina-aanduiding<<} Et rursus miserum. O mistroostige, waerom ben ic van v ooc geweken? Een ander, dwelc mi leet is, bewaert mijn stede, Streelende v handekens. och, salt God niet wreken? Die so wel als icke haet dese ongelijcke sede. Dan tast hy uwen pols om een soetichede Grijpende v witte armkens, en hem verfraeyende, En vriendelijcke cuskens geeft hy v dan mede. Hem met onbehoorlijcken loon payende. Eens anders vruchten stoutelijck mayende, Van onbehoorlijcke erue, noyt verdrietelijcker stuckẽ VVie dat ghi zijt, wie is v sulcx rayende Dat ghi in eens anders boomgaert dert comẽ plucken? VVilde ghi den sayere nu verdrucken, En self zijn vruchten gebruycken? vã sulc ouerlasten stilt. Hi is onwijs die eens anders goet aentasten wilt. Improbe rolle manus. Ghy onbeleefde doet af v hant van dat mijne is, Oft voor een ouerspeelder sal ick v houwen. Verloeft vleesch te dingene verloren pijne is. Daer is een ander diese voer v moet trouwen. Gelooft mi niet alleene, sy sal v selue ontfouwen In wat manieren sy haer heeft verbonden. Eens anders bedde wilt tamelijck schouwen. Al ist dat sy duer ander persoonen monden V toegeseyt is, tot gheene stonden Alsulck bescheet den minen gelijck is. Sy heeft selue met warachtich orconden My haer ouergegeuen. en haer vader, die rijck is, Heeftse alleenlijc v toegeseyt. in elckẽ wijc is Sulc trou vã onweerdẽ, en moet van cleynder macht sijn. Hier in sal sdochters bouẽ svaders woort geacht zijn. {==133r==} {>>pagina-aanduiding<<} Haer vader heeftse v geloeft, sy heeft haer lief gesworen.Promisit pater. Hy voor de menschen, sy voor de goddinne: Hi is maer logenachtich, sy meyneedich duer sulck orborẽ. VVelc vã beydẽ is ongodlijcker vã beginne? Denct om haer beyder verdriet met rijpen sinne, De vader is gesont, sy leet cranck duer sulcke nope. Aldus haer geloefte ic stercker bekinne, En wi zijn ooc begoten met ongelijcken sope. Ongelijck is ons vreese, ongelijck is ons hope, Ghi vrijt stoutelijck, en ick dootelijc hake. Dat mi bitter is, is v soete als cyrope. V minne is noch coel, en ick dagelijcx blake. Maer waerdy rechtueerdich geweest in de sake, Ghy soudt mijn liefde aensien, so soudy danc hebben. Hi is verstandich die de liefde laet harẽ ganc hebben. Dese doet dat ghi te bedde ligt, en suspect zijtNunc quoniã ferus. Van Diana. Cydippe wijst hem van uwer dueren, Duer hem ghi die van leden onbeulect zijt V lichaem in perijckel set met groote dolueren. Het welcke (wensche ick) dat hi selue moet besueren, Maer ist dat ghi hem versmadẽ en op my achtẽ wilt. So worden wi beye gesont binnen corter hueren. Laet af v suchtẽ, vaste gesontheyt verpachten wilt. Gaet na Dianas tempel, den vroeden slachten wilt. De welcke v vast verbont oock wel is kinlijck. Dianam daer versoenen met alle v gedachten wilt. Ghi en dort os oft bock dooden (weest dit versinlijck) Maer volbringt trouwelijc dat ghi geloeft hebt inlijc, Een vermorwt herte, Diana aengenaem is. Ossen bloet de hemelsche crachten luttel bequaem is. {==133v==} {>>pagina-aanduiding<<} Vt valeant. Een andere moet ijsere en stael verdragen wel Ia vier en vlamme om te crijgen gesontheyt coene, Oft bitter drancken sy nutten sonder versagen snel. Maer alsulcx hebde ghi luttel van doene. Voldoet uwen eedt met behoorlijcken fatsoene, V en mi, suldy met gesontheyt dan sparen. Onschuldicht v als de simpele van opinioene, En wilt Diana v ignorantie openbaren, Sy sal v absolueren duer dit verclaren, Ic waerschouwe mz woordẽ v en mz werckẽ blijkelijc Die ghi gheniet als ghi v met een ander wilt paren, VVildy v verbont breken, en mi sijn beswijckelijck, Denct als ghi v eerste vrucht sult baren autentelijck Dan suldy Dianam moeten aenroepen in v pijne. In sulcke noot comẽ ontrouwe werckẽ te voerschijne. Audiet haec. Sy sal aenhooren versinnen en vragen met bescheede Van wien ghy de vrucht sult hebben ontfangen, Dan suldy moeten affirmeren en sweeren by eede, Oft na hulpe oft bystant en derfdy niet verlangen, Desen eedt sal dan uwen arbeyt verstrangen. Luttel sal Diana v woorden geloouen oft betrouwen Om dat ghi nu wilt gaen dese ontrouwe gangen. Voor mi heb ick cleyn anxst, maer om v benouwen Is hert en sin sorchuuldich, aẽmerct mijn waerscouwẽ Hoe comt dat v moeder, nz wetẽde vã dese swaerbz. Dagelijcx om v weent, die sijt vol rouwen. VVaerom verberchde ghi sulcx? segt vrij de waerbz. VVant schande oft eenige oneerbaerheyt En hebdy bedreuen. laet v schaemte dalen. Eerlijcke feyten machmen wel met eeren verhalen. {==134r==} {>>pagina-aanduiding<<} Vertellet haer van beginsel, van stucke tot stucke,Ordine fac referas Hoe dat ick in Dianas tempel v eerst kinde, Als ghi in v deuotie saet by gelucke. So haest als ick v sach (ic meene dat ghijt wel sinde) Bleef ick staende, v claerheyt my verblinde. Ick verwonderde mi ws, en werde ontsteken, Ia vierich rasende met der liefden allinde, Dat mijnen mantel is van mijnẽ schouweren geweken Terstont quam my inden sin gestreken Dit stout begrijp, dwelc voor v voetẽ heeft gebracht De practijckelijcke woorden soot is gebleken, Constich geschreuen, die ghi niet en hebt veracht, Maer gelesen, en voor Diana v niet gewacht, Ende ghesproken merckelijck in haer presentie, Geuende mi v trouwe, dit is tslot en dintentie. Geeft v moeder den sin hier af te verstane,Nectamẽ ignoret. Verhaelt haer de woorden die ghi hebt gesproken. Ic bid v, salse seggen, ter eeren Diane Trout hem vrijlijc, den eedt en dient niet gebroken, God geue wiet is, oft waer hi sidt gedoken, VVat Diana geuoecht heeft moet mi behagen. V moeder en is sulcx niet dat sy sal laten eroken V geloeften, is sy als de moeders plagen. Vraecht sy na my, oft naer mijn magen, Sy sal wel beuinden dat ick sonder raet Van Diana niet begost hebbe. wildy ooc vragen Naer mijn lãt: dat Coea daer de nimphẽ plaetse staet. Achty ooc eel geslachte? hooge was mijns ouders graet Van grooten geslachte ben ick gesproten, Noch mijnen ouders en hebbick noyt verdroten. {==134v==} {>>pagina-aanduiding<<} Sunt et opes. Ic ben ooc rijc van goede en van eerlijcker famen siet, VVat sou een oprecht minnaer meer begeeren? Al waerdy nz verloeft ghi en dorst v mijns scamẽ nz En dit te schrijuene, ick moet v vercleeren. Heeft mi Diana snachs beuolẽ, en sdaechs sonder ontbeeren Cupido als der minnaers beradere. VViens beyder pijlen mi grieflijc deeren. VVacht v ghi Cydippe, compt haer niet nadere. V gesontheyt en de mijne is te gadere Tsamen geuoecht, wilt onser doch ontfermen. Vwen troost mach wesen ons beyden een ontladere. Oft ist dat met ons bloet eylaes ochermen Delos sal besmet worden so muechdy welkermen. VVant inden tempel salmen dan stellen Eenen vergulden appel (wilt sulcx beschermen) Die v ontrouwe met twee veerskens sal spellen. Acontius tuycht al dat den appel cost mellen Te sijne van weerden, en datmen daer duere sach wten. Niet langere en wil ick v cranck lichaem quellen. Blijft gesont, daer me wil ick den brief so ick plach sluyten. Hier eyndt dese Epistele Ouidij. {==135r==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. ALs Cydippe Acõtius brief ontfanghen hadde, soo is sy noch meer beanxst geweest, eñ vree sende voor Diana, soo was sy van sinne teghen haers vaders danck lieuer Acontium te trouwene, dan langher in sulcken verdriet te leuene. Ende eerst straft sy Acontium seere van sulck bedroch, maer achternae gheeft sy haer seluen hem ouere. {==135v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Cydippe schrijft tot Acontio. Ende beghint aldus int Latijn. Pertimui, scriptumq́; tuum sine murmure legi, Iuraret ne quos inscia lingua Deos. VVVen brief hebbick ghelesen binnen smonts met vreese, Om dat de tonghe niet en sou onwetens sweeren. Ic dacht ghi soudt my weer inden strick brengen als de meese, Maer eens geloeft, was genoech na v selfs vercleerẽ. Vwen brief te lesene, was cleyn mijn begeeren, Maer ic ontsach Dianã te verstoorene tot elcker stõt. Al hebbick haer dagelijcx geeert sonder ontbeeren, Al hebbick haer deuotelijck wieroock geiont, Nochtans is sy v behulpelijcker in dit verbont Dan my, also ick claerlijck beuinde. Nau en heefse Hipolyto, die sy maecte gesont, Geweest so gunstich, als v de gesinde. Och, my verwondert waerom sy niet en bekinde, Oft aensach mijn maechdelijcke iaren, Maer die God haet, hoe can hy weluaren. {==136r==} {>>pagina-aanduiding<<} Mijn siecte blijft in eenẽ doene, dies therte is in getruere,Languor enim. My en can helpen meester oft medecijne. Denct hoe magerlijck, en hoe bleeck van coluere, En hoe teer van lichame dat ick nu schijne. Denct om weer te schrijuene, wat arbeyt en pijne Ick moet ghenieten, nauwelijck mijn crancke leden Can ick opgherichten tot desen termijne. En den anxst comt nu ooc en maect my tonureden, VVant om dat niemant dã mijn voester vol trouwicheden My en sou comen int schriuen aenspreken, So gaetsy voor mijn duere met stille seden Sitten, en elck die tot haer coemt ghestreken Vraghende wat ick doe, antwoortse met soete treken Dat ick slape, op dat ick so schrijue als de vrije. Men mach õ beters wille eẽ logẽ wel versierẽ by tije. Als den slaep schijnt wat te langhe rijsen dan,Mox vbi secreti. En sy iemant siet comen tot my sterckelijck, Die sy qualijck verseynden oft wechwijsen can, Daer spoutse luye, mi doende een teecken merckelijck De letteren laet ick staen half geschreuen clerckelijck En is mijnen boesem verborghende den brief. Daer na stelle ick mijn vingeren weer werckelijck Tot der pennen, merct wat aerbeyt en ongerief Is my dit scrijuen, om eene alsulcke lief Als mi ghebuert nu teghen mijnen danck, Om den welcken ick besuert hebbe so menich pijnlijck grief, Onseker mijns leuens duer v versiert bedwanck Och, crijgick duer mijn schoonheyt desen loon cranck De welcke van v so loflijck is ghepresen? Scoonheyt die hinderlijc is, mach wel lelijchz wesen. {==136v==} {>>pagina-aanduiding<<} Si tibi deformis. Haddic (daer ic nu om wensche) v leelijc geschenẽ siet, So en sou ic geen hulpe nu hebben van doene, So en waer mijn lichaem aldus verdwenen niet. Mijn loflijcke schoõheyt doet versuchtẽ auõt en noene Duer v ben ick verraden loos van opinioene, Mijn beste goet brengt my nu tot quetselijck lijen. Een ander wilt de naeste wesen als de coene. En ghi en wilt hem geensins mijen, Ghi belet zijn vruecht, en hi is v in de wech bi tijen. Ghelijck een schip in dzee duer groote tempeesten VVort benaut, tsgelijcx ick ooc van twee partijen: En als den dach naect der bruyloft feesten Van mijn ouders geordineert met rijpelijc volleesten: Slappe liefde doet my dan alsulck abuys schouwen. Sonder liefde en mach man oft wijf geẽ huys houwẽ. Nec mihi coniugij. Altoos ben ick wtsettende met getruere Desen troudach, duer tgroot verseren. De droeue Proserpina clopt altoos op mijn duere, Ic schame my, ic vreese mi, ick en weet waer keeren, Tschijnt dat de goden vergramt zijn, die mi verheerẽ Deen seet ten is maer eenen ouerganc mijn quellagie. Een ander seet tis tegen Godt dat ick my ter eeren Sal begeuen met dese personagie. Van v is cleyn gewach, maer men seet ragie Van mijnen persoone, tot elcker tijt bloot: Ia dat ick my vergeuen hebbe, is de clappagie. Niemãt en weet watter scuylt, mer Cydippe lijt noot. Rust en vre ghy my beneemt, en twist en strijt groot Sydy voortbrengende eylaes met hoopen. Donschuldige moet dickwils veel becoopen. {==137r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy sout omsien na mi so minnaers plagen te doene:Dicam nunc Met dusdanigen verdriet en derfdy my niet quellen. Is v liefde dus quetselijck, hoe wreet van fatsoene Moet uwen haet dan wesen so ick can spellen. Hinderdy als ghi mint, uwen vyant wilt dan vellen Met v liefde: vernielt niet dat ghy moet mijen. Condy nu anders geen practijcken voortstellen, Dan my te laten bederuen met een ongesont lijen: Ist dat v dunct dat ghy tot allen tijen Te vergeefs sijt biddende de goddinne, V stuerlijck aensiende sonder verblijen. VVaerom beroemdy v mijns met eenen stouten sinne V cleyn weldaet ick daer duer bekinne. V woorden dan onwarachtich blijcken. VVoorden sonder macht, den mist gelijcken. Ghi muecht ooc seggẽ dat ick nz en wille onderdanichElige quid fingas. Dianam versoenen, om dat ick v ben so stuere, Daerom verachtse my. och nu ben ic eerst vermanich En beclagende met grooten doluere Den dach dat ick oyt Delos kende en de huere, VVelck eylant in AEgeus zee is gelegen. Och met quade voorspoet en crancke auontuere VVas mijn schip seylende vol ongeluckiger segen, VVat voet was eerst om voortsetten genegen, Ick peyse den slincken met stout verseeren. Twee reysen mijn schip (dwelc was op wegen) Duer contrarien wint moest wederom keeren. Och ic liege, den wint was goet weert alder eeren, De wint was voerspoedich, en wijs als de valiande. Die tschip wou houwen om mijn salicheyt te lande. {==137v==} {>>pagina-aanduiding<<} O vtinam. Och hadde de wint altoos soo ghestadich ghebleuen Teghen mijn seyl, dwelck ick nu valle clachtich, Maer ick mach de schult my seluen geuen. Ick was te seere hittich duer die fame warachtich Om Delos eens te versoeckene was ick al te iachtich. Och hoe stoude ick de roeyers voort als de ghesinde, Hoe claechde ick dat de scipper, ick bent ghedachtich, Te luttel seyls gaf eylaes den winde. VVy seylden voerby menich lant so dat wy ten inde Delos saghen blincken, daer ick al naer taelde. Met den donckeren raecte ick dlant als de blinde, En als den nacht subijtelijck daelde, Maer doen den dach rees, ick niet en faelde My te pallerene naer mijns moeders beuelen saen, De vroukẽs haer geerne vercierẽ als sij wt spelẽ gaẽ. Ipsa dedit. Mijn moeder gaf my ringen, en gout tot mijnen hare, Sy halp my cleeden selue in persoone. VVy ginghen na den tempel van Diana clare, Om te doene offerhande ydoone, En de wijle dat mijn moeder so sy was ghewoone, Haer veronleechde met sacrificien, So leyde my mijn voester in veel plaetsen schoone, Merckende de manieren des lants ende conditien. Ick verwonderde my van groote edificien. Dianas outaer sach ick oock ghefondeert, Met alderhanden hoornen (vremde munitien) Der wilder beesten, diuerselijck ghefigureert, Al dat in Delos was, wert van my ghespeculeert. Quaet waert om verhalen elck stuck bysondere, Die in vremden landen comt siet dicwils wondere. {==138r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick sach nae de scoonheyt, eñ ghy hadt my in dooghe,Forfitã hęc spectans. V docht dat mijn simpelheyt was goet om ghenaken. Ick quam weder na den tempel van trappen hooghe, In geen vrijer plaetse en mocht ick ommers gheraken. Dẽ appel quam voor mijn voeten noyt vrẽder saken, Met dese veerskens alsoot wel schijnde: Och ick ha bycans weer gesworẽ (wat sou ic maken) Mijn woester raepte den appel op verwondert sijnde, En beual mi de woorden te lesen, dwelc ick mi pijnde: Maer so haest als ick mercte v valsche poeterije, Terstont ick van schaemten verdwijnde. Doẽ dwoort, Trouwe, gesproken was, ic sloech onblije Nederwaerts mijn oogẽ die v warẽ gediẽstich te tije, Mer verheft v hier duer oft verhuecht v niet te seere. Een maecht te bedriegene is cleyn eere. Alsulcke wapenen ick noyt en vseerde,Non ego cõstiterã. Als Penthesilea coninginne der Amasonenfel, Die voor Troyen teghen de Griecken resisteerde, Sulcke vrouwen soudy tracteren met dusdanigẽ spel, Dit met stoute daet de mans sijn so rebel. VVaerom hebdy met scalcheyt practijckelijck Een simpel maecht ghebracht in dit ghequel? My dunct dat ick Atalanta nu ben ghelijckelijck Die oock duer eenen appel wert bedrogen blijckelijck En ghi sijt den tweeden Hyppomenes onualiant. Beter hadde ghy autentijckelijck (VVaerdy soo vierich onsteken met Cupidos brant) Met vrientscapen, en niet met bedriegelijck verstant Te kennen gegeuen v ionstich begeeren. Die gheholpen wilt sijn, moet sijn sake vercleren. {==138v==} {>>pagina-aanduiding<<} Cogere cur potius VVaerom was v opset meer my te bedwingene, Dan met woorden te versmekene: want God weet? Met goeye redenen was ick wel in dnet te bringene, VVat helpt v dat ghi mi doẽ sweerẽ hebt sulcken eet? Maer al ist, dat de tonge was so geringe bereet In presentie van Diana, nochtans tconsent En tgedachte, die tuygen moeten sulcx bescheet, En hebben niet gesworen: duer voersinnicheyt ient VVort eenen wettelijcken eedt bekent. Aldus en ben ick niet schuldich van rechts wegen Hier duere v te sijne obedient. VVat hebdy van my anders dan woorden gecregen, Daer cracht noch macht in en was gelegen? Ick en hebbe maer gelesen, en niet gesworen, Hoe can de mont sonder therte ionste orboren? Decipe sic alios. Bedriecht een andere met sulcke brieuen oock Sou sulcx van weerden sijn, so soudy vergeeren Een yegelijcx rijckdom naer v belieuen oock, Also soudy coningen lichtelijck doen sweeren Haer rijcken v toe, en menigen so deeren. So soudy wel vercrijgen sonder arbeyt Al dat v herte sou wenschen oft begeeren. Vwen naem sou dan worden ouer al verbreyt, Als ghi vercrijgen wilt met sulcke subtijlheyt, Al dat v aenstaet in tsweerelts ronde. So doende suldy Diana metten cortsten geseyt Te bouen gaen, sijn v brieuen tot elcken stonde So crachtich, dat het hert soe simpel van gronde Consenteren moet dat v schrift mellen can. So zijn v letteren sorgelijck om spellen dan. {==139r==} {>>pagina-aanduiding<<} Nochtans om dat ic dese woorden sprack sonder vermijen,Cum tamen haec dixi. En v so lichtelijc mijn trouwe gaf, So ben ick beanxst, ick moet kennen en lijen, Vreesende de gramschap van Diana straf. En ick vermoeye oock dat mijn lichaem aldus laf Hier om met siecten deerlijck wort gequelt. VVant waerom (ick verwonder my hier af) So dickwils als nu voort wort gestelt Der bruyloft ordinantie, als voren vertelt, En als men de sacrificie gaet bereeden, Also dickwils worden mijn leden cranckelijck geuelt. (Iae hoe dickwils alsmen mi gaet cierlijck cleeden) En als ick toegemaect ben, (het moet my verleeden) Na de behoorte, ick en weet wat peysen, So sietmen Hymeneum achterwaert deysen. So haest als hi comt binnen der duerenCum tetigie limen. Ende en siet niet dan een droeue gelaet, Ia meer teekenen des doots dan bruyloft cueren. Hy vertrect sijn aenschijn wreet, en al sijn cieraet VVorpt hy om verre, aensiende dese daet, Hem schamende dat hi hem sou blijdelijck paren Onder een droeue geselschap half desperaet. En ick eylacen teer en ionck van iaren, Ia al steruende duer dit beswaren, Nauwelijck en can ick een cleet aen dlijf verdragen So maechteloos wordick, ick moet openbaren. Vader en moeder, ia vrienden en magen. Met weenende oogen my beclagen, Merckende dagelijcx mijn hinderlijck leet, In Hymeneus plaetse comt Libitina gereet. {==139v==} {>>pagina-aanduiding<<} Parte laboranti. O Diana spaert den siecken volpijnen nu, Iont mi Apollos ws broeders hulpe sonder cesseren, Twaer schande dat ick duer v verdwijnen sou. V broeder can so menighen cureren. Ick en hebbe v noyt comen verturberen, Als Acteon die v in de fonteyne Naect sach v lichaem suyueren en purgeren. Ick en hebbe noyt veracht v als de cleyne, Maer onder alle goden en goddinnen reyne, Hebick oyt uwe outaren verciert: Mijn ouders hebben oyt v, en v voorsaten ghemeynt Geacht, geeert, en ootmoedich gheuiert. Niet en hebick misdaen dan simpelijck ghemaniert Eenen eedt ghelesen voor v, ick kent siet, Alsprack de tonghe, therte en gaf tconsent niet. Tu quoq; pro. O Aconti, v handen die dese malitie Hebben ghewracht, sijnse nu beladich Om mynen wille te doene (so ghi segt) sacrificie? Sullense my nu helpen die my waren schadich? VVaeromme Diana (die mi valt dus ongenadich, Om dat ick geen consent tot v en geue) My niet beter oft anders en is beradich? Ghy muecht noch hopen so langhe als ick leue, Maer beneemt sy my dleuen daer ick voor beue, So wort v hope oock gheuioleert, En laet v niet duncken (al ist dat ick sneue Vol onghesontheyts) dan van hẽ die mi is geordineert Mijn suuer leden eenichsins worden ghefeesteert, Somtijts comt hy my beneuen, alst past by tije, Maer mijn suyuerheyt moet blijuen als de vrije, {==140r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ick en weet oock wat hi dencken oft peysen moet,Et quo que. Sijn tranẽ dicwils wt den oogẽ springẽ oueruloedich, Om dat de sake die mi van hem deysen doet Hem onbekent is, dies hi wort weemoedich. Hy smeect, hi bidt, met blooder herten onuroedich, En noemt mi somtijts schamelijcken zijn vriendinne. Hy merct wel dat mijn liefde niet seer spoedich Tot hemwaerts en trect, so ick bekinne. VVant so haest als hy comt ter cameren inne So keere ick my omme ter rechter sye, Ick houwe mijn oogen toe, coel en stil van sinne, Schijnende slapen van spreken ic mi mye. En hi versucht dan swaerlijck als de onblye. Ende my verdriet dat ic aldus strafhem wesen moet Die vol ionsten tot mywaerts is geresen soet. Om dat mijnen sin nu openlijck is gebleken, So mach hope uwen geest te blijdelijcker verscoonen.Si mihi quod. Maer cost mijn tonge te dege wtspreken De waerheyt, so mocht ick v betoonen Mijn gramschap, want ghi mi (noot meerder hoonen) So listelijck en subtijlijck v net spreyde. Met duecht moet ic nu onduecht loonen. Om den crancken te versoekene uwen brief vleyde. Och, al ist dat ons lant en sant oyt van een scheydde. Van verre sydy mi wel persequerende. Och, uwen naem Acontius mi oyt qualijc greyde, VVant v scherp verstant is mi van veers minerẽde. V letteren geuoele ic zijn my verfoortserende Als pijlen die van verre sijn duerschietelijck. Met bedwanck te minnene is verdrietelijck. {==140v==} {>>pagina-aanduiding<<} Quid tamen huc venias. VVaer toe soudy hier comen? om te siene deerlijck Mijn mismaect lichaem seer onplaysant? En om te aenschouwene v feyten cleerlijck, Die ghi gewracht hebt duer v loos verstant? Verdwenen ben ick als eenen boom die is verplant. Nauwe so veel bloets en is in my blijckende Als in uwen appel was die ons tsamen bant. Mijn blosende wangen zijn nu wijckende. Die eens den marmorsteen waren gelijckende. Ia gelijck den siluer het water cout Sijn blinckende claerheyt is afstrijckende. Saechde ghy my in desen doene certeyn ghi en sout Om mijnen wille practijcken oft listen stout Vseren, want mijn bloeysel verdroocht en afgecort is. Niemãt en pluct geerne een bloemken dat verdort is. Promissiq́ue fides. De geloefte die ick v oock ghedaen hebbe Soudy my nu haest quijt schelden secreet en stille. Diana die ghi uwẽ noot claecht so ic verstaen hebbe, En soudy niet seer moeyen meer om mijnen wille. Ia ghi sout my ter auontueren wederom met geschille Contrarie doen sweeren, also ghi plaecht. En laten omdrayen verkeert de spille. Nochtans wou ick wel dat ghi mi eens aensaecht, Op dat ghi mocht mercken hoe ghy een simpel maecht Hebt getracteert, en hoe ic ben vergaen Duer de siecte die tvleesch tot den beene afknaecht Ghy sout selue bekennen dat ghi hadt misdaen, En hoe straf ghi sijt ghi sout vermorwen saen. VVant een steenen herte sou mijnder ontfermen, Die mijn gedaente aensage en hoorde mijn kermen. {==141r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy muecht vragẽ oft mijn lijen nz en is te stelpene.Nec tamen ignores VVilt Apollo (daermen raet aensoect) sulcx vragẽ, Hy sal wel seggen waer duer ic ben te helpene. Maer mi dunct dat ic van mijn geloefte al hoor clagẽ, Dit is tgene dat Apollo oock wilt gewagen. Hoe cõpt dat de godẽ sijn tuwaerts so ionstich genegẽ? En alsulck faueur tot v dragen Hebben sy oock eenen brief, peysick, van v gecregen? Ick en cans niet langer gehouwen tegen, Ick geue my verwonnen tot deser stont. Ick hebbe mijn moeder (wat batet verswegen) Den sin verclaert en den heelen gront, Sy is selue beschaemt in dit verbont. Sorcht ghy nu voordere, ick hebbe my ghenoech verneert Dat ick dit geschreuen hebbe en v so vele geiont Alle de leden sijn duer het vermoeyen verturbeert. Langere te pijnene de hant negeert. VVat isser oock anders meer te schrijuene, Dan dat ick vastelijck uwe begeere te blijuene. Hier eyndt dese Epistele Ouidij. {==141v==} {>>pagina-aanduiding<<} Declaratie van dese nauolghende Epistele. SAppho was eẽionge maecht de welcke seer gheleert was, ende heeft veel dingen bescreuen, soo datse oock onder de Poeten mede gerekent wort. Dese Sappho wert ontstekẽ met grooter liefden, en beminde eenen iongelinck die geheeten was Phao, diemẽ scrijft dat de schoonste was vanden heelẽ lande. Nae veel minlijcke conuersatien die sy tsamen met malcanderen gehadt hebben, so is Phao wt den lande na Sicilien ghereyst, daer hi langhe tijt bleef, dies Sappho bedruct en mistroostich hem sandt desen brief, om hem wederomme te crijgene naer sijn lant. Dese Sappho was inder Musijcken oock seer wel gheleert, als in alderhande snaerspel, dat sy alle maechden selue leerde, ende haer poeterije worde gheheeten Carmen lyricum, daer af datse nu noch behouwen den naem Sapphicum. {==142r==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Sappho scrijft tot Phaon. Ende beghint aldus int Latijn. Nunquid vbi aspecta est studiosae littera dextrae, Protinus est oculis cognita nostra tuis? SO saen als ghi saecht desen brief clerekelijck geschreuen, Kende ghy terstondt niet dat mijn geleerde hant was? Haddi nz ghelesen des schrijuers naẽ verheuen, Soudy niet gewetẽ hebben (soo slecht v verstant was) Van wien dat gecomen dit werck valiant was? Mogelijc ghy vraecht waerõ mijn veerskẽs nu te tije Bedructelijc luyẽ, wel wetende dat oyt playsant was En soet als snaerspel mijn poeterije. Och mijn liefde moet beweent sijn met droeuen belije, Dies ick nu schrijue een droeue balade. Eenẽ vrolijckẽ geest en diẽt niet mijnẽ tranẽ onblije. Och, ick brande van binnen sonder genade, Ghelijc trijp coren op tvelt vroech oft spade In den oogst onsteken wort duer Eurus bestieren Soo vlamme ick in liefden met felder manieren. {==142v==} {>>pagina-aanduiding<<} Arua Phaon celebrat. In Sicilien by den berch AEtna vierich, Daer Typhon rust sydy nu frequenterende. Denct, mijn hitte is niet minder dã sulc vier onbestierich, Dies ick mistrooste veerskens ben ordinerende. Duer geen vruecht en ben ick nu veriubilerende. Int tgeselscap van Lesbos hebic nu cleyn behagen, My walcht vã Amithone, luttel is mi versolacerẽde De clare Cidno en Atthis, die my eens plagen Te verhuegene, noch hõdert die ic by nachtẽ en dagen Sonder erch plach te minnene. maer ghy alleene Sijt nu mijn solaes, doende andere vruechdẽ veriagẽ, VVant reyn sydy van leden, v iaren gemeene Sijn bequaem tot der minnen, v schoonheyt reene Doet dat ick mijn oogen naer v om welue wijt. Neemt de herpe en de pijlcoker, Apollo ghi selue sijt. Accedant capiti cornua Haddy Bacchus hoornen, ghi sout Bacchus gelijcken. Phoebus beminde Daphne, Bacchus Ariadne eersame Nochtans geen van beyden tot de practijcken Der poeterijen en warense bequame. De soete Pegasides van mijn geleerde fame Scrijuen suuerlijck de heel weerelt duere VVort eere geiont mijnen geleerden name. So veel lofs en heeft Alceus met mijn mede partuere Van mijnder consten, maer int dichten wat sluere. Al weygert my natuere schoonheyt excellent, Denct mijn verstant is te beter daer vuere. Al ben ick cort van persoone, ick bekent, Mijnẽ naem wort cort gespelt met twee sillaben ient. Cleyn menschen en machmen altoos verachten niet. Een cleyn lichaem baert dicwils groote crachten siet. {==143r==} {>>pagina-aanduiding<<} Al ben ick oock bruyn, Perseus so ick versinneCandida si non sum. Creech wel behagen in Andromeda sonder sparen, Nochtans was sy een swerte moorinne. VVitte duyuen sietmen wel by de grauwe paren; De groene papegayen sietmen haer ionste baren Den swerte tortelduyuen. soudy nẽmermeer vrouwe Verweruen mogen hoe vroom van iaren Dan die v schoonheyt weerdich wesen souwe? So en soudy nemmermeer geen tuwen behouwe Crijgen oft gebruycken, dat moet ghy wel weten. Doen ghi mijn werck laest, een reyn kersouwe Docht ick v dan wesen, ghy swoert met vermeten Dat ic eenẽ coninc weert was, tẽ is my niet vergeten. Dicwils custe ghi mi int singẽ duer vierichz crachtich, Al dat dẽ minnaer geschiet is hem lange gedachtich. Doen preesdy my wel, en in als ick v behaechde,Haec quoq; laudabas. Mijn amorueselijck voortstel was soet uwẽ persoone Maer nu de vrouwen in Sicilien als donuer saechde. (Veenen nieuwen roof zijnde) comen v so schoone, Dat ghi segt, ick en achte op Lesbos niet een boone. In Sicilien wil ick wesen groot van weerden. O ghi vrouwen in Sicilia, eer hi v oock hoone, Sent den lantlooper weer herwaert vã uwer eerden, Met schoone luegenen stout int volheerden Sal hy v oock hedrieghen, zijn trouwe is ongestadich, Aldus laet hem gaen henen zijnder veerden. O Venus weest hem doch beradich, Sijt my v arm dienstmaecht niet versmadich, Ick ben uwe onderdanige prophetersse. Aenmerct mijns lijdens pijnlijcke persse. {==143v==} {>>pagina-aanduiding<<} An grauis inceptũ. Och, wilt de Fortuyne met my voort varenstout So sy begost heeft? sal haren loop tot den inde Aldus bitter blijuen? ic en was maer ses iaren out Doen ick mijns moeders doot bekinde. Mijn broeder wert bedrogẽ duer eẽ hoere die hy minde, Dies hy moeste schade en schande orboren. Hy wert beroyt, dies hy nu met alinde Moet sitten roeyẽ, tgoet dat hy met onruste heeft verloren Daer sietmen hem nu met onruste na sporen. My was hy hatende, om dat ick tallen tijen Ten besten hem riet, als een trouwe sustere vercoren. En op dat my nemmermer en sou ghebreken lijen, So valt my mijn dochter moeylijck duer enuijen, En ghi doet my nu tẽ lesten met crancke lusten sneuẽ. Die tot onrusten gheboren is, moet in onrusten leuen. Ecce ia cent. Al leyt onscickelijc mijn haer, ic en sie nadẽ spiegel nz. Ringen oft gesteenten luttel mijn vingerẽ crinckẽ nu, Slecht is mijn abijt, ic en acht op lãts wet oft regel nz, Luttel gouts sietmẽ ontrẽt mijnen hoofde blinckẽ nu, Die wel rieckende ruecken duncken my stincken nu, VVant die ick behaghen sou (tmoet my verdrieten) Is nu van huys, wien sou ick sulcx dan schincken nu? Och, met hoe lichte pijlen can Cupido duerschieten Mijn moruwe herte, dies moet ick ghenieten Altijt een oorsake om minnẽ. is mi sulcx toegescreuen Van die drij ghesusters die propheterssen oyt hieten? Oft come ick duer mijn clergie tot did sneuen? Die soete Talia heeft my ghegeuen. Een saecht verstant en moruwe sinnen. Liefde can den sachtmoedighen haest verwinnen. {==144r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ten is niet vremt al heeft de ioncheyt afgenomen myQuid mirum Al tgene waer duer ick de mans sou behaghen. O Aurora ic sorchde dat ghy Phaon vol vromẽ vry Eer dã Cephalũ sout aengetast hebbẽ sonder versagẽ, Hadde Phoebe (diet al siet) v ghesien by vlaghen,De mane heet Phoebe. Sy sou v al doen hebben slapen swaerlijck, V soude Venus op haren yuoren waghen In den hemel gheuoert hebben openbaerlijck, Ghy en ghelijct vrij geenen kinde waerlijck Oft ionghen, maer van iaren sidy gracelijck, In het lustichste van uwen leuen claerlijck. O Phao comt, valt in mijnen schoot solacelijck. Niet dat ick bidde dat ghy sout minnen dwaselijck, Maer gehẽct dat ic mach minnẽ sonder bedwanc soet. Een volle vloet altoos ieuers nemen sijnẽ ganc moet. Al schrijuende vallen inden brief mijn tranen,Scribimus. Aen de smetten mercty wel het druckich feyt. Als ghy ommers wout vertrecken, met een soet vermanen Hadt doch orlof genomen en adieu geseyt. Noch cuskens noch tranen en hebdy met v geleyt Ende niet dan v ontrouwe en hebdy my ghelaten. Geenen pandt oft gifte duer v indigniteyt En beby van my ooc, waer duer tot mijnder baten Ghi mocht gedachtich wesen, õs liefde heet wtermatẽ Niet en hebic v beuolen, maer wat mochtic v beuelen Anders dan dat ghy mijns (tsy onder wat staten) Soudt gedachtich sijn, en in wat triumphen oft spelẽ, Ick en doe om v niet dan suchten en quelen. Ick neme in oorconden mijn neghen goddinnen vroet. V scheyen, berueren therte, moet, en sinnen doet. {==144v==} {>>pagina-aanduiding<<} Quum mihi. Doen my geseyt wert, Phao die ghy v liefde ionde, Is nu geulucht, niet langer en cost ic weenẽ oft sprekẽ, Therte verstorf, de tonghe faelgeerde den monde. En doen de sinnen weer quamen die waren geweken, Geen misbaer en mocht my oft gheclach ghebreken. Ick smete op mijn borste luttel ick my schaemde Thaer wt mijnen hoofde met felle treken Te grijpene, al wast dat qualijck betaemde, Ia al screeuwende ick veel volcx versaemde, Ick hadde my alleleens gelijck een goey moedere Gebeert om haer verloren kint als de befaemde. Caraxus verblijt hem nu mijn broedere. En groeyt duer mijn misbaer onuroedere. Daghelijcx gaende comende voor mijnen ooghen. Nijdighe herten altoos haren aert tooghen. Vtq́; pudenda. Als een die my scandelijck diffameren wou, Duer wat redene sprack hy machse aldus ghebeeren, Haer dochter leeft noch, wat doet haer doleren nu? Mer liefde aensiet geẽ scaemte mach ick wel vercleerẽ Tvolck aensach my (elck mocht hem verueeren) Metten blooten borsten, den boesem open ghescheurt. Dus verdrietelijck Phao moet ick my nu geneeren. Snachts in mijnen droom ghy my dickwils bespuert. Den nacht dunct my claerder als my dit ghebuert, Ia dan den dach duer v schijnende presentie: Al sydy van my, mijnen droom toõt my v gefiguert, Maer een corte vruecht is my sulcke mentie, Dan dũct my dat ick in v armkẽs ligge met diligẽtie, Dan ghy, in de mine, maer de vruecht is wanckelijck. Tsijn al ijdel ghenuchten, die sijn verganckelijck. {==145r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dat ic v (dũct my) met soete cuskens pijne te quelleneOscula cognosco. En dat wy merckelijck, minlijcke woorden spreken, Tgene dat my meer dunct, schaem ick te vertellene. Maer so saen als den dach comt ghestreken, Dã clage ic (ontwaect sijnde) dat sulcx mi is ontweken, En ick spoeye na dbosch, naer ons ouwe speloncken, Hakende na secours daer wy (tis ghebleken) Pleghen te blusschene der minnen voncken. Sinneloos loope ick derwaert vry sonder proncken, Ia oft my de rasende Erichtho hadde doen iaghen. Mijn haer hanct op de scouweren, schijnẽde droncken. Mijn ooghen terstont na de speloncken saghen, Hanghende aen een steenrootse, de welcke plaghen Te scijnene marborsteenen playsant fijn. Dat de liefde bequaem is dunct huer triumphant sijn. Int bosch dã come ic, daer wy dicwils gemaect hebbenInuenio syluam. Ons bedde, ons deckende met groenen meyen. Och, welcke plaetse haren meester versaect hebben, O snoode eerde waerom hebdy hem soo laten sceyen. Ic aensach het loof datter lach verdruct vã ons beyen Tgras was noch ghecroct van onsen ghewichte. De tacken met den bladeren dochten my schreyen, En oock de vogelkens met droeuen ghesichte. Op de plaetse daer ghy laecht eens neuen my dichte Ginck ick ligghen, eerst scinckende haer mijn tranen So Progne die droeue moeder, nu een swaluwe lichte Ityn haer kint beschreyt sonder wanen. Also ick Sappho met druckich vermanen Bescreye mijn liefde daghen en nachten. Een mistroost lief, hoe sou die vruecht verpachten, {==145v==} {>>pagina-aanduiding<<} Est nitidus. By een claer loopende water suuer als een fonteyne Van godlijcker crachten (so sommighe beuroeyen) VVaer ouer eenen grootẽ boom sijn tacken ghemeyne VVas sprayẽde, tgras sachmẽ daer ooc lustich groeyẽ. Hier woude ic mijn ledekens traech duer tvermoeyen VVat stellen om rusten als de onblije. Doen docht my dat ic Nays tot mijwaert sach spoeyẽ Sy bleef voor my staende en sprack als de vrije, Ghy die met onbehoorlijcken viere brant nu te tije, Na deerde van Ambracia moety wijcken. Daer de zee neuen leyt int breede int wije Die Leucadas genaemt wordt van yegelijcken. Deucalion die onsteken was (soot mocht blijcken) Met Pyrrhas liefde, spranck in dit water soete. Een onghesont herte soect altoos boete. Nec mora. Terstont hy blijdelijck ghenakende was Sijn alderliefste Pyrrha suyuer van lichame, En wert vercoelt die te vueren blakende was. Sulcke conditie heeft dese plaetse (so gaet die fame) Aldus spoeyt v derwaert vreest hinder oft blame, En wilt van een steenclippe stoutelijck springhen In dit watere, uwen brant blussende bequame. Naer dese woordẽ sachmẽ haer, haer sprake dwingẽ, En is stillijck wechghegaen duer dit bybringhen. Verbaest stonde ick oppe met swaer versuchten, Men sach de tranen lancx mijn wanghen neer dringẽ. O ghy dochter sprack ick, ick wil sonder duchten Derwaert my spoeyẽ, liefde dede de vreese vluchten. VVeer en wint hope ic sullen mi niet sijn teghen zeere En mijn lichaem en sal dwater niet verweghen teere. {==146r==} {>>pagina-aanduiding<<} V vluegelen Cupido als een stout onderwindereTu quoq; mollis VVilt onder my scicken int vallen pleynlijck, Op dat mijn doot niet en doe schande oft hindere Leucades watere, dan sal mijn snaerspel reynlijck Voor Phoebo ligghen (mijn gifte ghemeynlijck) Een bequaem poeterije hebbick als de valiande V Phoebo ter eeren oyt ghestelt certeynlijck, Tot niemants diffamatie, lachter oft schande, Maer de welcke my en uwen wijsen verstande, Is bequamelijck en soet van manieren. Maer waerom sendy aldus verre wt den lande My cattyuige na Ambracias frontieren? Phao die gheulucht is condy wel bestieren Herwaert te comene, daer ick na wacht snel, Dat dẽ menschẽ onmogelijc is, is in Gods macht wel. O Phao ghy soudt my saliger en ghesonder sijnTu mihi Leucadia. Dan Leucades water, o Phoebe tot allen hueren Sal ick v louen, wilt mijns een ionder sijn, Dat Phaos schoonheyt my mach weder ghebueren, O Phao wildy ghy (wreeder van natueren Dan de hooge steenclippe) dat ick moet steruen. Den naem en lof van mijn doot vueren. Och waert niet beter dat mijn ledẽ mochtẽ verweruen V conuersatie, dan dat icxse van Leucades eruen Sal laten vallen so plomp verloren. Och is dit mijnẽ lof, sijn dit v woordẽ van conseruen, Die my pleghen te prijsen om svruechs oorboren? Is dit nu mijn geleert verstãt, waer duer ghi vercoren My haddet, so ghy spraect, bouen al die leuen soet. Eenen gheueysden mont den minnaer sneuen doet. {==146v==} {>>pagina-aanduiding<<} Nunc vellem facũda Nu woudick dat ick cost spreken verstandelijck, Maer eylaes mijn groot hinderlijck lijen Verfoeyt nu de conste seer schandelijck. Mijn swaer verdriet sonder vermijen Brengt mijn wijsheyt tondere van allen sijen. Mijn groote vernuftheyt heeft nu cleyn machte, Om te schrijuene eenighe veerskens met verblijen. De snaren swijghen van pijnen, stom als de onsachte Is de soete liere. o ghy dochters eel van gheslachte, Ghehout oft ongehout, binnen Leucades schoone, Hebt altoos mijnder in v ghedachte. Maer cõpt nz meer õ hoorẽ mijn herpe soet vã toone, Phaon heeft my benomen al dat v was ydoone, Ia de mijnen, haddick by na ghesproken. Die is wt den ooghen, is noch int herte ghedoken. Efficite vt redeat. Maect dat hy weder keere, en v meestersse ooc keeren sal, Hy can my tverstant nemen en geuen, als de gesinde. Maer wat doe ick? verhert als weeren al Sijn doch sijn sinnẽ, dies mijn woorden met dẽ winde Vlieghen daer henen. och, oft ick bekinde V seylen, en mocht v schepen sien laueren Oock met de winde, so souwick als dongheschinde Lacchen, en verblijen, en versolaceren. Och wildy comen, ick sal my ootmoedich verneren Sacrificien te doene met blijde manieren. Sydy vã sinne? wilt mijnẽ geest niet langher temterẽ, Ontmeert v schip, Venus sal de zeylen regieren, En Cupido sal als stierman v schip stieren. Oft dunctet v eenich vruecht my aldus te schouwene? Ghy en cont nochtans geensijns iet versieren. {==147r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dat weert is om van my te flouwene. Duer desen brief pijne ick te ontfouwene Mijn cattijuighe smerte (hier me wil ick tslot maken) En dat ic in Leucades water sal des doots not crakẽ. Hier eyndt de Epistele Ouidij. {==147v==} {>>pagina-aanduiding<<} Hier beghint de Epistele, die Phaon scrijft tot Sappho. Ghemaect door den Translateur. SO saen en was ick niet in Sicilien ghecomen Sijnde den vierighen berch AEtna beneuen, Hebbick eenen bode wt Lesbos vernomen, Die my uwẽ brief heeft in handẽ gegeuen: Seer constich, en seer poetelijck geschreuen, Soo dat ick lichtelijck daer duer mocht mercken Dat ghy Sappho sulcks hadt bedreuen, VVant v geleerde poeterije onder latijnsche clercken VVel vermaert, en bekent is in alle percken. Dies ick v, om v geleerde clergije Bemint hebbe, om vruechs verstercken. En om dat soo amorueselijck v poeterije En soo soet is, die ghi schrijft met herten blije. Soo datmen v onder de negen goddinnen soet Der poetelijcker consten, de tbiende bekinnen moet. {==148r==} {>>pagina-aanduiding<<} Dat ghy vlammende sijt ontsteken Met mijnder liefden, en seer onbestierich Ia hittigher dan den berch AEtna is v spreken Die nacht, en dach, is blakende vierich. O Sappho my verwondert dat ghy so onmanierich Van Venus v hebt laten verwinnen: Die sijt so gheleerde poetersse chierich, En die goet, en quaet wel cont versinnen Duer v scientie, die alle swaerheyt doet dinnen: En die crachtigher is soudick meenen Dan Cupido het kint der minnen, Dwelck duer ledicheyt ontfanckt alteenen Sijn voetsele, ia tot een ieghelijcks vercleenen. Maer alsmen ledicheyt wel schouwen canOtia fi tollas periero Cupidinis arcus. Cupidoes crachten voorwaer flouwen dan. Hier om wilt v wat veronleghen Met studatien, dit is mijn ontbien. V vierighe liefde tot mywaerts gheneghen En uwen brant, suldy blusschen duer dien, Becommerde sinnen (so wy daghelijcx sien) En bemint Venus tot gheender hueren, En Cupido sal oock van de sulcke vlien. Aldus doende sal v ghebueren Lauenisse, en v hertsweerighe dolueren Sullen verlicht en, de wijle ghy mijn presentie Deruen moet: v vierich becueren VVilt vercoelen duer v scientie. Tis een groote duecht, en een wijse intentie, Voer de ghene die wilt leuen gherust, Te be dwinghene fijnder herten lust. {==148v==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy muecht segghen die ghesont is van herten Die can den siecken wel onderwijsen, Maer die gheuoelt dinwendighe smerten En can sulcks dicwils niet gheprijsen: Al mocht daer duer sijn ghesontheyt wt rijsen. Ick kenne dat waerachtich is, maer De ghewonde en mach na sijn veriolijsen Noch na sijn lust niet leuen voerwaer, Hy moet dicwils tghene dat hem valt swaer VVederstaen, en proeuen een bitter medecijne, En abstineeren van al tghene eenpaer Dat hinderlijck is, so sal de pijne Allenskens verlichten, en met blijen aenschijne. Weder comen ter banen: maer hy cort sijn leuen Die de siecte altoos wilt voetsel gheuen. Maer nu moet ick noch spreken int ghelijcke, Die Cupidoes gheschut can wederstaen Die mach hem wel salich heeten tsy arm of rijcke. En die Venus noyt en was onderdaen, Die en weet niet wat lijen is, so ick duer vermaen VVel can beuroeien, en aen my beuinde. Maer al ben ick secretelijck van v ghegaen Laet v niet duncken o liefste beminde, Dat ick gheensins, tot dien inde, Om v te verlatene, ben ghereyst Na Sicilien als de onghesinde. Maer mijn herte tuwaerts noch ongheueyst Nacht, en dach, certeyn om v peyst. VVant al is men somtijts verre gheseten, Deen lief can dander qualijck vergeten. {==149r==} {>>pagina-aanduiding<<} Ghy sorcht dat my nu sullen behagen De vrouwen in Sicilien, totter liefden ydoone: Vreest daer vuer niet, laet staen v clagen, VVant dees vrouwen en sijn by uwen persoone Niet te gelijckene, niet weert een boone En achtick haer schoonheyt, ick belijt v bloot, VVant ghy Sappho alleene spandt de croone Bouen alle vrouwen om v geleertheyt groot, Dies mijn liefde tot uwaerts minioot Oyt gegroeyt heeft, ia dach en nacht, En mijn ionste die ick v oyt boot Is daer duere eerst ontsteken met vierigher cracht: En al ist dat ghi v schoonheyt so seere veracht, Op sulcke woorden en wil ick niet dincken: Liefs oogen, altoos in liefs herte blincken. V deert seere ons subijtelijck scheyen ras, En dat ick sonder oorlofben van v gegaen, En dat de liefde die tusschen ons beyen was Daerom verslapt is: maer hoort mijn vermaen, Alsulcx hebbic om beters wille gedaen, VVant scheyen van lieue is een groote pijne: Al en hebbic ooc van v niet ontfaen Eenighe giften, om ws telcken termijne Duer sulck aensien gedachtich te sijne, Laet v doch datte niet wesen leet. VVant sulck gedencken sou my ten fijne Altoos wesen een doloruesheyt wreet: VVant wiens herte blaecte in liefden heet, Hem noch pijnlijcker voorwaer crincken wilt, Die om liefs absentie altoos dincken wilt. {==149v==} {>>pagina-aanduiding<<} Gheen memorie en behoeue ick van v voorwaer, VVant niet dan te dickwils coemdy in mijnen sin, Als ick deruen moet v presentie claer, Snachts coemdy my te vueren, ia niet min Dan icke in uwen visione bin. Ons minlijck solaes en can ick niet vergeten, Al scheppick daer duere nu cleyn ghewin. Maer ghy laet my oock in uwen brief weten Dat ghy v seluen (o dwaes vermeten) Verdrincken wilt, in Leucades riuiere, Och, al ben ick verre van v gheseten Mijn leuen soudi oock eynden, duer dien bestiere VVilt v daer af mijen, bruyct redene en maniere Metter tijt sal minderen v vierighe pijne, Bewaert v leuen, so bewaerdy dmijne. FINIS. {==150r==} {>>pagina-aanduiding<<} Totten Leser. Neempt danckelijck leser eerbaer dit ionstich werck Gestelt ter eeren Tgoudtbloemken groeyende, Van een slecht Rhetorisien, en onconstich clerck, Die wt liefden hem hier toe was spoeyende. Maer ghy Zoyle die conste zijt verfoeyende, En wiens aderen sietmen duer nijt crimpen saen: Hebbick yet gefaelgeert, zijt v mijns niet moeyende, Maer verbetert vry en laet v schimpen staen. Gheuisiteert ende geapprobeert by den gheleerden Heere Ian Gooswinij Licenciaet inder Godtheyt, vander K.M. daer toe geadmitteert, Prochiaen van S. Iacobs kercke Thantwerpen. {==150v==} {>>pagina-aanduiding<<}