Milenus clachte
               Johan Baptista Houwaert
           
           
               
                   Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Milenus clachte van Johan Baptista Houwaert uit 1578.
               
               
                   
                       Door het gehele werk zijn koppen tussen vierkante haken toegevoegd.
                       p. 135: het onjuiste paginanummer 133 is verbeterd.
                   
               
           
           
           
               houw001mile01_01
               DBNL-TEI 1
               
                   2018 dbnl
               
           
           
               
           
           
               
                   
                   exemplaar Universiteitsbibliotheek Gent, signatuur: BIB.BL.005420/1, scan van Google Books
               
               Johan Baptista Houwaert, Milenus clachte. Willem Silvius, Leiden / Christoffel Plantijn, Antwerpen 1578
               
           
       
       
           
               Wijze van coderen: standaard
               
           
       
       
           
               Nederlands
           
       
       
           
               Milenus clachte
               Johan Baptista Houwaert
               
               
               
                   
                   
                   
               
           
           
           
           
               
           
           
               
               
           
           
           
           
       
       
           
               Milenus clachte
               Johan Baptista Houwaert
               
               
               
                   
                   
                   
               
           
           
           
           
               
           
           
               
               
           
           
           
           
       
       
           
               2018-08-29
               
                   RK
               
               colofon toegevoegd
           
       
   

Verantwoording 

Dit tekstbestand is gebaseerd op een bestand van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (https://www.dbnl.org)

Bron: Johan Baptista Houwaert, Milenus clachte. Willem Silvius, Leiden / Christoffel Plantijn, Antwerpen 1578
 
Zie: https://www.dbnl.org/tekst/ques002lauw01_01/colofon.php

In dit bestand zijn twee typen markeringen opgenomen: paginanummering en illustraties met onderschriften. Deze zijn te onderscheiden van de rest van de tekst door middel van accolades: {==13==} {>>pagina-aanduiding<<} {==Figuur. 1: Onderschrift van de afbeelding.==} {>>afbeelding<<} 



    


{==A1r==} {>>pagina-aanduiding<<}

Milenus clachte,
Waer inne de groote tirannye der Romeynen verhaelt, ende den handel van desen tegenwoordighen tyt claerlijck ontdect wordt.
Met ghelijcke Clachte,
Vanden Ambassadeur der Hebreen vermellende hoe schadelijck, de tirannighe gouverneurs sijn.
d'Antijcke Tafereelen,
Daer in men claerlijck gheschildert ende beschreven siet de godloose regeringe der tirannen, midsgaders den rechten middel om dlant in goeden voorspoet te gouverneren.
Ghecomponeert doer Jan Baptista Houwaert, ende toegheschreven den doorluchtighen Prince van Orangien.
    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    

SCRVTA MINI.
ANNO 1578.
TOT LEYDEN,
By VVillem Silvius Drucker der Co. Majesteyt.
Met Privilegie voor x. Jaren.


{==A1v==} {>>pagina-aanduiding<<}

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    

Ie maintiendray, nassav.

    
{==A2r==} {>>pagina-aanduiding<<}

Saluyt ende Dilectie.

Den doorluchtighen, hoochgeboren Heere, Heer VVilhelm Prince van Oragnien, Grave van Nassau, Catzenellebogen, Dietz, Vianden, Buren, Leerdam, &c. Heere ende Baron van Breda, Diest, Grimbergen, Arlay, Noseroy, Chastelbelain. &c. Burchgraue van Antvverpen ende Besançon. Gouverneur ende Capiteyn generael over Hollant, Zeelant, Vvestvrieslant ende Vtrecht. Saluyt ende Dilectie.


DEn lesten brief die v hoocheyt my gheschreven,, heeft  
Ghenadighe Heer, met haer vrome hant  
My een nieu courage ghegheuen,, heeft. 
Om ghedienstich te blyuen in trouvven constant 
Ghy noemt my v goed'vrient, ô Prince vailiant 
Daer ick niet vveert en ben v dienaer te zijne, 
VVant ghelijck een caf by eenen diamant  
Ben ick by v hoocheyt te ghelijcken ten sijne. 
 
Ick dancke v hoocheyt vande presentatie 
Seer hertelijck, die sy my seer liberalijck doet, 
Die ick in danck neme, vvant tijts variatie 
Banaut ons vvel onversint, door teghenspoet, 
VVy hebben ter Weerelt meer suer dan soet, 
Soo vvel gheproeft heeft v Excellentie, 
Dvvelck sy met eenen stantvastighen moet  
Altijd vervvonnen heeft met patientie. 
 


{==A2v==} {>>pagina-aanduiding<<}

V hoocheyt danckt my van mijn goede affectie, 
En vermaent my dat ick sou blyuen ghehuldich, 
Dvvelck ick my schame, want onder correctie 
Ben ick haer thienduysentmael meer diensten schuldigh, 
Al en zijn ghetrou dienaers niet menichfuldigh, 
Soo sal ick haer nochtans ghetrouvve blyven, 
Al souvven ander daerom zijn onverduldich, 
Ia, oft al soumen my daerom verdryven. 
 
Tes vvel reden dat ick v hoocheyt beminne, 
VVant sy bemint rechtveerdicheyt en deucht, 
En ick ben ghenoech vanden selven sinne 
Soo ghy doorluchtighe Prince vveeten meucht. 
Ick heb v hoocheyt bemint van mijn ionghe ieucht, 
En sal haer beminnen soo langh ick leuen,, sal, 
Ja als ick om haer peyse, mijn herte verheucht, 
Dwelck oock eer sterven, dant haer begheven,, sal. 
 
Eer sal die Sonne laten haer schijnen, 
Eer sal die Zee laten haer ebben en vloeyen,  
Eer sal die Mane en sterren verdvvijnen, 
Eer sullen die verdrooghde boomen groeyen, 
Eer sullen hun donnoosel lammeren moeyen 
Die vvreede vvolven te verscheuren opder straten, 
Dan ick om hoogheyt oft vveereltijcke goeyen 
Vvve Excellentie sal verlaten. 
 


{==A3r==} {>>pagina-aanduiding<<}

VVant ick dan ben een oprecht ghetrou dienaer, 
Die met hoogheyt, noch goet niet en ben te crincken 
Hebbick my verstout, dit boeck voor een nieu iaer 
Vvve Princelijcke Alteze te schincken, 
Al eest dat mijn veerssen niet soo soet en clincken 
Als Amphions snaren en dat mijn const,, bloot,, es, 
Soo en tvvyffel ick niet v hoocheyt sal dincken 
Als es de ghifte cleyn dat die ionst ,,groot,, es. 
 
Hoe die landt-saten claghen, vvenen, en treuren 
Vvort in dit boeck claerlijk ghededuceert, 
Als die landen van vreemde gouverneuren, 
Tirannelijck vvorden ghepersequeert. 
En hoe die verheuene vvaren ghedestitueert 
Tot haerder schanden in Aurelij tijen 
En arbitralijcken ghecorrigeert, 
Hy es vveert ghestraft, die d'onnoosel bringht in lijen. 
 
Soo Aurelius die VVetten en Policije 
Redresseerde in Danubij landouven, 
O doorluchtighe Grave van Nassouvven, 
En sult door u vvijsheyt, en deught vol trouvven  
Ouer u vyanden triumpheren,, noch, 
En van hier verdryven die ons benouvven, 
En in ruste dees landen doen floreren,, noch. 
 


{==A3v==} {>>pagina-aanduiding<<}

VVant ick dit boeck op uvven loflijcken name 
Sal laten uutgaen, salt aenghenamer vvesen 
By die landt-saten, door v hooghe fame, 
En al mach uvve hoocheyt ghepresen 
Dit som in ander talen hebben ghelesen, 
Soo beuelet, door v goede gratie 
Mijn heer s'Aldegonde om sdrucx ghenesen, 
Voor v hoocheyt therlesen voor recreatie. 
 
Hier mede neemt v ghetrou dienaer Houvvaert, 
Orloff aen uvver ghenaden heere, 
En vvenscht haer salicheyt, gheluck en vvelvaert, 
Peys, triumphe, victorie en eere, 
En bidt God dat hy gaer hoede van verseere, 
Met al die haer met ionstigher herten minnen, 
Die v hoocheyt haten vvenscht hy den desen keere, 
Houten neusen om datmense vvel sou kinnen. 


Datum te cleyn Venegien byde princelycke stadt van Bruessele
Op den Jaers-avont, Anno 1576.



    
        
    
{==A4r==} {>>pagina-aanduiding<<}

Willem van Haecht wenscht Jan Houwaert zijnen goeden vriendt Saluyt.



WIllem van Haecht, facteur der Violieren 
Wenscht Jan Houwaert, voor een salutatie,, goet, 
Dat zyuen cloecken geest noch mach lang vercieren 
Ons Princelijcke stadt, nae zyn vocatie,, vroet, 
Zy salighen voorspoet, deur Godts gratie,, soet. 




DAt ion hem Godt de Heer, in dit tytlijck,, leuen 
Ende alle die lesen, dit lofbaer werck 
Soo salt elck liefhebbere profytelijck,, gheuen 
Sijn verstant een voetsel, ist dat hy neemt ghemerck 
Opt tgoet onderwijs, ende sententien sterck 
Nopende de deught, ende oock boose seden 
Spiegelter v vry inne, sydy leeck oft clerck, 
Ghy sulter in sien, noch op den dagh van heden, 
Vvercken van wonder wel duysent iaer gheleden 
Hoe dat moet willighe, tsprincen lant maken,, bloot 
VVederom hoe datment sal beletten met reden 
Alschijnt dit boecxken cleyn, tvercleert veelsaken, groot. 
 


{==A4v==} {>>pagina-aanduiding<<}

Milenus clachte, voor al vrymoedich,, melt  
Hoe dat die Roomsche gouverneurs, hun misghingen 
Daer tghewelt, dwelck hem altijd even bloedich,, stelt  
Teghen hun, diemen bat met reden sou dwinghen, 
Leset vry scherp sinnich, ia sonderlinghen 
Die veur landt, stadt ende volck te spreken behoort 
En daghelycx te hooff zyt om sulke dinghen, 
Merckt, hoe veel datter aen een goet rapoort, 
Acht niet dat ghy veel dobbel herten verstoort, 
Och hun toch met gheen fletsende tonghe laeft. 
Om datmen tquaet prijst, en ghelooft die soect discoort, 
Blijft trouwe onghelont, en ontrouwe onghestraeft. 
 
Voorts leesdy met wat eenen diligenten,, sijn 
Den Hebreeuschen ghesant sprack voor zijnen lande, 
Vvat schaey dat brenghen valsche presidenten,, in  
De hy den Roomschen raet hooren met verstande 
Bouen al beclaechden hy, die groote schande 
Diemen Godt aende (die sy alleen aenbaden) 
Met die Heydensche feeste, en offerhande 
Teghens Gods wilen wet (dus dan sulck versmaden 
Langher te verdraghen, waren sy beraden 
Lieuer te sterven) deur dees groote swaerheyt,, siet 
Vvert den raet beruert, en verweckt tot ghenaden, 
Die Gods eer soeckt en schaemt hem die waerheyt,, niet. 





{==A5r==} {>>pagina-aanduiding<<}

Conclusie.


Noch bevvijst den Autheur in d'lest van desen,, boeck, 
VVat een prince behoeft voor zijn schilderye, 
Om te kennen d' onderscheyt deur een vvesen, , cloeck, 
Tusschen de Iusticie e Tyrannye. 
Den selven Autheur heeft binnen corten tye, 
Helpen verlossen het Antvverpsch pleyn: 
Hy is soo cloeck in vvapen als in clergye: 
In d'vutdryven der Duytsschen vvas hy Capiteyn; 
Opt Casteel bedreef hy een acte Romeyn. 
Hy heeft ghestilt veel gheschillighe,, saken, 
Dies hy bemint is van groot en cleyn. 
Een ghetrouvv herte can veel goetvvillighe,, maken. 


Per Haecht.

Den laesten Octobris, Anno, 1578.
Behaecht Godts vville.


{==A5v==} {>>pagina-aanduiding<<}




    
{==1==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Milenus clachte ouer t'quaet gouuernement]



Milenus clachte ouer t'quaet gouuernement 
Van den Romeynen die daer brochten in lijen  
De ghetrouwe ondersaten die ontrent 
De riuiere Donouw hun meynden beurijen. 
Een schoon exempel in des benaude tijen. 


    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    


    
{==2==} {>>pagina-aanduiding<<}


    

{==3==} {>>pagina-aanduiding<<}

Tot die goetwillighe Lesers.



I ngenieuse Gheesten die conste = bemint, 
A enveert dees Moralen als die goederhande: 
N eemtse in dancke, wantse ionste = v sint; 
B esietse, en ouerleeftse met verstande: 
A l eest dat wy die ghebreken vande 
P rincen, en Rechters verhalen die sneuen, 
T' motijf en tendeert tot niemants schande: 
I eghelijck mach naer zijn goet-duncken gheuen 
S ententie, ick hebse wt ionsten gheschreuen 
T ot instructie van Princen en Heeren: 
A en goey' exempelen mach yeghelijck leeren. 



Tot Zoilum.



H OVT MIDDELMATE int vitupereren, 
O ghy Zoile blint en vol van envije: 
V fauten zijn swaerder dan mijn om tollereren, 
W ant ghy conste veracht en Philosophije: 
A l had' ick Homeri stijl in Poëterije, 
E n dat mijn veersen clincken als Orphei snaren, 
R eprocheren fout ghy noch mijn clergije. 
T' en is gheen const blameren constenaren. 






    
{==4==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Ivstitia en Pax leuen = in melodije]



1. IVstitia en Pax leuen = in melodije, 
Als de Princen beminnen haer vassalen: 
Maer als zij haer begheuen = tot tirannije, 
Dan moeten d'onnoosele t'ghelach betalen. 
Ter wijlen dat die herderen dwalen, 
Bringhen die woluen de schapen in 't verdriet. 
Tot desen propooste zal ick u verhalen 
Wat in tijden voorleden es gheschiet: 
Onder protestatie dat ick dit niet 
En schrijue om d'officiers te misprijsene, 
Maer om verdoolde herders t'onderwijsene. 
 
2. Int tiende Iaer als te Roome gouverneerde 
Marcus Aurelius, was in dat gheweste 
Een generale zeer gheinfecteerde 
Affgrijslijcke, en behaellijcke peste, 
Soo dat den Reyser es vertrocken int leste 
Buyten der stadt, om t' perijckel te schouwen: 
Daer zijn gheleerde namen enqueste, 
Waer door dat Roome soo seer begonst te flouwen. 
De cause finael was (naer hun ontvouwen) 
Om datter veel flatteerders waren beuonden, 
En seer weynigh die de waerheyt voorstonden. 
 


{==5==} {>>pagina-aanduiding<<}

3. Hoe wel den Reyser doen in soberen staet = was 
Door sieckte, dit tot zijn gheleerde vercleirde: 
Int eerste Jaer dat ick vanden Raedt = was 
Quam daer een arm Lantman die my deirde, 
Die aen t' Senaet Iustitie begheirde 
Ouer den Lantraet, die hy beswaerde, 
Midts dat hy tirannich was, en t'lant scheirde: 
Wiens ghebreken hy soo wel openbaerde, 
Dat ick twijffele oft die vermaerde 
Marcus Tullius beter dat = sou gheseyt = hebben, 
Oft Homerus mer schrift bat = uytgheleyt = hebben. 
 
4. Desen Lantman was magher van aenschijne, 
Hebbende rou hayr, dicke lippen onplaisant, 
Holle ooghen, bloots hoofts, boerachtich van mijne; 
Die schoenen van een wilt zwijn, met ghelijcken bant; 
Eenen rock van gheyten vellen, sonder boort oft rant: 
Zijnen gordel was van waterliesen groen; 
Eenen wilden olijftack hadde hy in de hant: 
D'een cousse hinck hem tot op zijnen schoen; 
T'was int aensien een wonderlijck fatsoen: 
Maer hem te hooren spreken was een Iolijsheyt. 
Onder slecht habijt schuylt wel groote wijsheyt. 
 


{==6==} {>>pagina-aanduiding<<}

5. Ick meynde voorwaer als hy op dat pas = daer, 
Alsoo by den Raet binnen quam ghestreken, 
Dat het eenich vremt ghedierte was = clair, 
Ind ghedaente van een mensch' vol ghebreken: 
Maer doen ick hem hadde hooren spreken, 
Docht mu een God zyn door zijn eloquentie, 
Oft immer weyrdich by een God gheleken. 
Hy hadde inden Raet oock preferentie, 
Want wy doen ter tijt eerst audientie 
Gauen den armen, en daer naer den rijcken: 
Maer goey zeden vergaen door valsche practijcken. 
 
6. Desen boer bijden Raet dus voorspoedich = zijnde, 
Begonst te spreken, in eender manieren 
Daer in hy hem toonde soo vrijmoedich = zijnde, 
Als hy zijn lichaem const wonderlijck vercieren: 
O wijt bekende Vaders goedertieren, 
O gheluckighe menschen, my wel verstaet: 
Ick Milenus woonachtich by der riuieren 
Danubio, groet v Senateurs vanden raet, 
Die hier nu vergadert sidt in t' Senaet 
Om elcken goet, cort recht te administreren. 
Saligh zijn zy die t'recht wel distribueren. 
 


{==7==} {>>pagina-aanduiding<<}

7. Ick bid den onsterfflijcken Goden almachtich, 
Dat zy desen dach mijn tonghe conduyseren, 
Dat ick verhalen mach met woorden clachtich, 
D'ouverdaet van v rechters die ons regeren, 
Op dat ghy voortaen soo meught gouuerneren 
Ouer ons desolate republijcke, 
Dat wy gheen reden en hebben v te blameren: 
Maer sonder die Goden van hemelrijcke 
En connen wy gheeen deucht ghedoen, noch desghelijcke 
Gheen quaet gheschouwen, noch ghelaten: 
Want de Goden regeren alle staten. 
 
8. Om dat wy in boosheden leuende = waren, 
En want fortune socht ons vercleynen, 
En dat die Goden ons begheuende = waren, 
Hebben v hooueerdighe capiteynen 
Ons volck van Germanien als vileynen 
Hun onderdanich ghemaeckt. V glorie 
Es seer groot, O ghy Romeynen, 
Door v swaer crijghen, en groote victorie: 
Maer veel schandelijcker sal v memorie 
Door v wreetheyt zijn in toecomenden tije, 
Want God, en menschen haten tirannije. 
 


{==8==} {>>pagina-aanduiding<<}

9. Het was voor u-lieden een gheluckighe ure, 
Als ghy ons landt van Germanien wont; 
En voor ons een seer quad auenture, 
Als ghy ons met lastighe stricken bont, 
En onverdraghelijcke mandamenten sont: 
Maer dit en ghebeurde niet sonder oirsake; 
Want op ons ghestoort waren te dier stont 
Ons Goden, en namen van ons boosheyt wrake: 
En ghy en soudt ons niet tot uwen ghemake 
Verwonnen hebben, sonder t'ghemeen = misdraghen: 
Door de sonden comen alleen = de plaghen. 
 
10. Ick en weet niet, Romeynen, oft v kinlijck = es, 
Als die verwonnen voor v waghens triumphant 
Roepen, wel sy Roome, die onverwinlijck = es, 
Dat die gheuanghenen aenden anderen cant 
Dan in haer herte roepen om onderstant 
Aen die Goden, en om Iustitie; 
En vermalendijen het Roomsche lant 
Door v onghenadighe conditie, 
En bidden die Goden om punitie 
Ouer v onmenschelijck groot ouerdaet: 
Eenen ghemeynen vloeck die es seer quaet. 
 


{==9==} {>>pagina-aanduiding<<}

11. Ons voorsaten deden haer steden = bouwen 
By der riuieren Danubium voorseyt, 
Op dat zy daer leuen in vreden = souwen, 
En te beter crijghen haer nootdrufticheyt: 
Zy schouwen t'dorre landt om haer commoditeyt, 
En van ghelijcken die zeer vochtighe plecken 
Daer d'onghestadich water hem verbreyt, 
En somtijts heel landen comt bedecken: 
Hier aff waren zy vrij, en mochten vertrecken 
Op t'hooghe landt, en by dwater na haren luste: 
Maer boose menschen doen die goede onruste. 
 
12. O Romeynen, v ghierighe = onvroedicheyt 
Om te beroouen ander luyden goet, 
En U schoffierighe = hooghmoedicheyt 
Es in t'ghebieden gheweest soo onsoet, 
Dat ons die zee in haren diepen vloet 
Van v tirannich moordadich castijen, 
Noch oock die aerde in haer behoet 
Niet en const verzekeren noch bevrijen: 
Maer die Goden sullen ander partijen 
Verwecken, die v sullen verdrijuen = siet: 
Die ander plaeght, en sal ongheplaeght blijuen = niet. 
 


{==10==} {>>pagina-aanduiding<<}

13. Och watten grooten consolatie 
Eest voor ons droeue menschen van desen landen, 
Dat die hooghe Goden sonder gratie 
Recht doen ouer onrechtveyrdighe tiranden: 
Al die t'onrecht worden verdruct oft ghebanden 
Hielen zy desen reghel niet voorwaer, 
Dat die Goden ouer haer vijanden 
Noch doen sullen correctie swaer, 
Die mistroostighe menschen die souden haer 
Seluen door desperatie nemen t'leuen: 
Saligh zijn zy die God de wrake op gheuen. 
 
14. Die cause dat ick dit verhale = v, 
Es dat ick daer by wil ghewaghen, 
Dat ghelijck ghy ons int generale = nv 
Sonder recht en reden hebt doen veriaghen 
Vuyt ons vaders lant van vrienden en maghen, 
Datter comen sullen ander canalien, 
Die met goede reden v sullen plaghen, 
En Uerdrijuen van Roome en Italien. 
Men houdt voor seker in Thessalien, 
Dat soo wie eens anders goet = verkiest = hier, 
Zijn eyghen (door teghenspoet) = verliest = schier. 
 


{==11==} {>>pagina-aanduiding<<}

15. Douerdaet sal hier naer = ghewroken = worden, 
En verneert sal zijn U magnificentie: 
En die woorden die daer = ghesproken = worden 
Voor een prouerbium oft sententie, 
Die salmen sien by experientie 
In Italien en te Roome ghebeuren. 
En al eest dat wy door v violentie 
Troosteloos met inwendighe doleuren 
Ons hayr uyttrecken, in ons cleeren scheuren, 
En van swaren druck ons handen wringhen, 
God laet vele om een beter ghehinghen. 
 
16. Aenhoort my ghy Romeynen wreet = en fel, 
Al ben ick een slecht man int aenschouwen, 
Hoe simpel dat ick ben, soo weet = ick wel 
Watmen behoort voor goet en quaet te houwen: 
Die waerheyt van, een sake moet ick ontvouwen: 
Al eest dat die boose t'ghemeyn goet ontdraghen, 
En dat zy langhen tijt scheiren de landouwen, 
Zy sullent verliesen in corte daghen: 
En al dat den goeden in langhe vlaghen 
Ghenomen wordt van haren aerbeyt sure, 
Sal God haer weder gheuen in een ure. 
 


{==12==} {>>pagina-aanduiding<<}

17. Want om die waerheyt plat wt te segghen, 
Al zijn die quade rijck uyter maten, 
Dat en es niet om dat hun die Goden toelegghen, 
Maer om dat zijt hun eenen tijt toelaten: 
En al eest dat wy arme ondersaten 
Ouer die Goden ons t'onrecht beclaghen, 
Dat zy boose voorderen, en goede haten, 
En die groote boosheyt niet terstont en plaghen, 
Soo sullen zy nochtans naer hun behaghen 
Alle deucht loonen,en alle quaet castijen: 
God doet alle dinghen ten behoorlijcken tijen. 
 
18. Ghelooft my, Romeynen, in een sake, 
En wilt daer aen oock twijffelen niet: 
Als die ouders met cracht oft ghemake 
Onrechtveyrdichlijck hebben vercreghen iet, 
Datmen ghemeynlijck daer naer siet 
T'selue (te recht) weder nemen vande kinderen: 
En al eest dat dit terstont niet en gheschiet, 
Dat comt daer by dat die Goden hinderen 
Alst tijt en stont es, zy gheuen, zy minderen, 
Zy ghenesen, zy slaen, en zy crincken, 
Alsser die menschen alderminst om dincken. 
 


{==13==} {>>pagina-aanduiding<<}

19. T'es een recht oordeel vande Goden diuijne, 
Dat soo wie een ander qualijck tracteert, 
Hem desghelijcx oock gheschie ten fijne. 
En t'schijnt onmoghelijck, diet wel grondeert, 
Dat een ghierich mensche, die incorporeert 
Ander luyden goet, oft t'onrecht houdt t'ondere, 
Hier een ure vrij leeft, oft reposeert. 
T'gheeft my oock wonder bouen wondere, 
Als hy ouerdinckende es blijsondere 
Dat t'goet vercreghen es onrechtveyrdichlijcke. 
Maer menigh rechtveyrdich, hy en waer niet rijcke. 
 
20. Ick en weet niet, ghy heeren vanden Raet, 
Oft v ter herten gaet, dat ghy my hoort rueren: 
Ick bid v dat ghy mijn woorden wel gade slaet: 
Peyst hoe een onrechtveyrdich mensch can ghedueren: 
Hy vergramt God, hy verarghert zijn ghebueren: 
Hy verstoort zijn vijanden, zijn vrienden bedruct = hy: 
Hy verquist alleene dat vele besueren: 
Eyghen bate voor ghemeyn orboor suect = hy: 
Hy beschadicht die rijcke, d'arme die pluct = hy: 
Noch dunckt hem dat hy alder eeren weyrdich = es: 
Maer wee den mensch die onrechtveyrdich es. 
 


{==14==} {>>pagina-aanduiding<<}

21. Eerloos zijn die menschen onder de menschen, 
Die de begheirlijckheyt den thoom geuen soo lanck, 
Dat zij om der armer goet altijt wenschen. 
Oft hem dat affnemen met bedwanck: 
Het vele dat zy hebben dunckt hun cranck, 
En het weynich der armen dunckt hun veel te zijne. 
Ick en pas op uwen noch op niemants ondanck, 
T'zy Barbare, Grieck, Romeyn, oft Latijne: 
Diet doet, die Goden sullent wreken met pijne: 
Want alle misdaet sal vrij = gheweten = zijn, 
En soo elck meet sal hy = ghemeten = zijn. 
 
22. Ick seght v, Romeynen, sonder verwijt, 
Ja ick zweirt v by mijnen aertschen lichame, 
Dat hy vanden Goden es vermalendijt 
Die schande verkiest voor eerlijcke fame, 
Die recht in onrecht verkeert t'zijnder vrame, 
En voor gratie ghebruyct veel tirannijen, 
Die de Loghen voor de waerheyt loffsame 
Verkiest, en voor den vrede het strijen: 
Al die hun met eyghen goet niet en lijen, 
Maer d'arme ghemeynte plucken en scheiren, 
En deruen gheen gratie van God begheiren. 
 


{==15==} {>>pagina-aanduiding<<}

23. De mensch die daer es van intentie 
Om hier onrechtveirdich goet te vergaren, 
En die door groote negligentie 
Onsorgfuldich es zijn eer te bewaren, 
T'es meer dan reden (hoort mijn verclaren) 
Dat hy t'goet, dwelck hy voor d'eer' vercoos, 
Niet alleene en verliese met bezwaren, 
Maer onder de quade altijt blijue eerloos. 
Want ghemeynlijck sullen alle menschen boos 
Haer goede renommee verliesen, 
Die ghelt en goet voor deucht en d'eer' verkiesen. 
 
24. Een sake moet alle ghierighaerts bekent = zijn, 
Hebben zijt noyt ghehoort noch vonden beschreuen. 
Dat es, dat die ghierighe soo verblent = zijn, 
Dat zij selue niet en weten dat zij sneuen: 
Zij zijn sorghfuldich al haer leuen, 
Om onrechtveirdichlijck groot goet te verweruen: 
Niemant en willen zij t'zijn weder gheuen, 
Maer makent som haer vrienden als zij steruen: 
Zij gheuen den eenen (als zijt moeten deruen) 
Dat zij den anderen hebben ghestolen. 
Die denk wech hooren te weten dickwils dolen. 
 


{==16==} {>>pagina-aanduiding<<}

25. Maer die boosheyt en blijft niet langhe secrete, 
Want metter tijt moet de waerheyt blijcken. 
Ghy Heeren ick wil wel dat elckerlijck wete, 
Dat een rijck mensch onder den rijcken, 
Oft een eersaem man onlanghe bij den eerlijcken 
Voor rijck, oft eerlijck wordt vermaert: 
Want die ghiercheyt, en valsche practijcken 
Worden door den tijt gheopenbaert. 
T'volck verhaelt hoe hy verquist, oft ontpaert, 
Dat hy onrechtelijck heeft vercreghen: 
Sulck es meer tot t'goudt, dan tot deucht gheneghen. 
 
26. O ghy ghierighaerts die ons soo schadich = zijt, 
Waerdy soo neerstich om eer' te beiaghen, 
Als ghy wel vlijtich en onversadich = zijt 
Om een ander t'zijne te ontdraghen, 
Ghy en soudes namaels niet beclaghen, 
Noch den worm der ghiericheyt en sou soo seere 
V inghierich herte niet door-cnaghen, 
Noch den bijtenden cancker der oneere 
En soude U fame nimmermeere 
Connen vercleynen, noch vernielen. 
Die ghiericheyt es eenen cancker der zielen. 
 


{==17==} {>>pagina-aanduiding<<}

27. En ghy Romeynen die hooverdich = zijt, 
Meynt gheluckich zijn door v prosperiteyt: 
En laet v duncken dat ghy eerwerdich = zijt, 
Dwelck soo niet en es, voorwaer gheseyt: 
Want wildy niet aenmercken v eyghen boosheyt, 
Ghy die v draeght als Princen triumphant, 
En t'vruchtbaer landt van Germanien afweyt, 
Sult noch slauen zijn in v eyghen lant: 
En ons rijckdommen die ghy rooft aen elcken cant, 
Suldy in armoede saen worden quijte: 
Onrechtveirdich goet comt zelden te proffijte. 
 
28. Hoort, Romeynen, hoort wat ick voorts uytleggen = sal, 
En God gheue dat v ter herten mach gaen 
T'ghene dat ick v noch sal segghen = al: 
Want anders waer dit een verloren vermaen, 
En ghy en soudt daer aff gheen vrucht ontfaen. 
Ick beuinde dat meest alle menschen haten 
Hoouverdije, maer wie neemt ootmoedicheyt aen? 
Ouerspel wordt veroordeelt van alle staten, 
En niemant en sien ick onreynicheyt verlaten. 
Elck seyt wel datmen ouerdaet schouwen = moet, 
Maer niemant en sien ick mate houwen = vroet. 
 


{==18==} {>>pagina-aanduiding<<}

29. Wy prijsen al t'samen pacientie, 
Maer wie esser die daer lijdt verduldich? 
Wy versmaden allegader negligentie, 
En niemant en doet dat hy te doen es schuldich. 
Daer misprijster die ghiericheyt menichfuldich, 
Maer onder hondert en es nau eenen 
Zy en zijn al t'samen te seer sorghfuldich, 
Hoe veel oock dat hun die Goden verleenen. 
Ick verclaer v een sake, weyrt om beweenen, 
Hier openbaerlijck in t'Senaet, 
Wy prijsen al die deught, maer wy volghen t'quaet. 
 
30. En wilt niet dincken, O ghy Romeynen 
Dat ick dit spreke, oft make mentie 
Van v Rechters, of van v Capiteynen 
Die in Illirico doen violentie: 
Ick spreke dees woorden in v presentie, 
Tot v ghy heeren van desen Raet, 
Die hier sidt tot dier intentie, 
Om te corrigerene alle misdaet, 
Sonder vreese, ghiericheyt, faueur, oft haet, 
Maer men seyt ghemeynlijck, Hoe wy Room' nader = zijn, 
Hoe dat de menschen booserin quader = zijn. 
 


{==19==} {>>pagina-aanduiding<<}

31 Ghy Romeynen schrijft op uwen standaert 
Een deuijse wel weydich om laken: 
Het es de maniere en Romeynschen aert  
Den hooueyrdighen onderdanich te maken, 
En d'onderdanighe niet te ghenaken. 
Inder waerheyt ghy soudt veel beter schrijuen: 
Hier zijn die Romeynsche daden en saken, 
D'onnoosel te beroouen en t'ontlijuen, 
En den gherusten met strijdt te verdrijuen. 
Want ghy vrede breect en teghen uwen eet = al doet, 
En ghy zijt roouers vander vremder sweet = en bloet. 
 
32. Ick vraegh v, O ghy Romeynen vermaert, 
Wat reden hadt ghy ons lant te schoffieren? 
Ghy die aenden Tiber woont, my dat verclaert, 
Daer wy woonen by de Donousche riuieren? 
Hebben wy v ijanden doen victaillieren? 
Oft hebdy aen ons vijantschap beuonden? 
Oft seghdy dat wy in eenigher manieren 
Aen vremde landen ons hebben verbonden? 
Oft hebdy verstaen oft hooren vermonden, 
Dat wy teghen v gherebelleert = hebben, 
Oft dat wy v rijcken verdestrueert = hebben? 
 


{==20==} {>>pagina-aanduiding<<}

33. Hebdy eenighe Ambassadeuren = oock 
Ghesonden die oyt ons palen ghenaeckten? 
Die onsen dienst versochten, oft faueren = oock, 
Die wy dat te ontsegghen gheraeckten? 
Wie zijn zij van ons die v oyt laeckten, 
Oft die vijantlijck v landen bedoruen? 
Oft wat Princen zijnt die v staeckten 
In ons lant erffghenamen als zij storuen? 
Waer hebdy die priuilegie verworuen, 
Daer by blijckt dat t'lant van Germanien 
Subject moet wesen Roome en Hispanien? 
 
34. Hadden wy v heyrcracht verstroyt = gheslaect, 
Oft v stercke steden ter aerden ghevelt: 
Hadden wy v lant gheheel beroyt = ghemaect, 
Oft v Capiteynen verslaghen en ghequelt?, 
Soo mochtij dat wreken met groot ghewelt, 
En ons verdrucken met wreede curen: 
Hadden wy v gheweyghert goet oft ghelt, 
Oft dat wy waren quade naergheburen, 
Soo mochtij met recht oorloghe vuren, 
En ons lant bederuen door haet en nijt = infect: 
Want een cleyn oirsake wel grooten strijt = verwect. 
 


{==21==} {>>pagina-aanduiding<<}

35. O ghy Romeynen pijnt U te vredene, 
En bringht d'onschuldighe in gheen meerder lijen, 
Want inder waerheyt ghy en hebt gheen redene 
Die van Germanien soo seer te castijen. 
Wy gheuoelden terstont U tirannijen, 
Als wy v hoorden noemen bij namen: 
Die lantsaten en wisten hun waer bevrijen, 
Door v onsprekelijcke quade famen. 
Ick verzeker v dat die Romeynen quamen 
En die wreetheden mette = tiranden, 
Op eenen dach in ons vette = eel landen. 
 
36. Ick verwonder my, ô ghy Romeynen = bout, 
Van die cleyn sorghe die de Goden draghen; 
En van die boosheyt die v Capiteynen = stout 
Daghelijcx useren. O druckich ghewaghen! 
Ick sien die machtighe d'onnoosel plaghen, 
En tiranniseren die onschuldich = zijn. 
Niemant en aenhoort haer allendich claghen, 
Maer motten in alle lijden verduldich = zijn. 
Haren Prince zy nochtans ghehuldich = zijn, 
Die ghelijck zijn volck in boosheyt verblint = es: 
Och wee die landen daer den Coninck een kint = es! 
 


{==22==} {>>pagina-aanduiding<<}

37. Die onghereghelde begheyrlijckheyt, 
Accordeerde wel met die malitie, 
En die secrere verveyrlijckheyt, 
Begonst met roouen en stranghe punitie, 
En wie esser die t'slants prejuditie 
En openbaer roouinghe wederstaet? 
Al ghebruycken zy voor recht en Iustitie 
Cracht en ghewelt in den boosen raet, 
En dat een onrechtveyrdich mensche quaet 
Ontallijck veel menschen bringht in t'verdrift: 
Diet behooren te beteren en spreken niet. 
 
38. Hoort ghy Romeynen, hoort mij voort spreken: 
Ick besweir v by de Goden almachtich, 
Dat ghy met indacht aenhoort ons ghebreken, 
Die ick verhalen sal met woorden clachtich. 
Die Goden sullen onachtsaem zijn waerachtich. 
En die sterflijcke menschen sullen corts vergaen, 
Oft die werelt sal eynden onsachtich, 
En die fortune sal haer naghels vast slaen, 
Siedij al v goet niet in acht daghen saen 
Verdestrueren, en qualijck Uaren, 
Dat ghy vercreghen hebt in acht hondert jaren. 
 


{==23==} {>>pagina-aanduiding<<}

39. En soo ghy v seluen met cracht en ghewelt = hebt 
Als Princen en groote Heeren ghepresen. 
Subijtelijck ouer veel volcx ghestelt = hebt. 
Soo snel suldij dalen, als ghy zijt gheresen, 
En arm slauen worden: want tot desen 
Sullen v ander met redene dwinghen, 
Oft die Goden souden onrechtveyrdich wesen. 
Ick en twijffel niet, ons nacomelinghen 
Sullen v verdrijuen en t'onderbringhen, 
En hun seluen lossen uyt uwen bedwanghe: 
Want groot gewelt en duert niet langhe. 
 
40. En beroemt v niet, ghy snoode = Romeynen, 
Al hebdy inghenomen Germanien ons lant: 
Want ghy verradelijck, als bloode = vileynen. 
Daer in comen zijt als vrienden constant. 
Wij zijn soo cloeck als ghy, en soo vaillant: 
Maer het was vande Goden soo voorsien. 
Ons boosheyt es cause dat haer moghende hant 
Ons gheraeckt heeft: en bouen dien 
Soo hebben die Goden hier ghesonden u lien, 
In plaetse van beulen om ons te castijen. 
Die swaerlijck sondicht, die moet veel lijen. 
 


{==24==} {>>pagina-aanduiding<<}

41. Dus en wilt niet zijn soo seer hoochmoedich, 
Noch ons als flauhertich hierom verachten: 
Ghy en soudt niet gheweest hebben soo voorspoedich, 
Noch ons verwonnen hebben met al v crachten, 
Hadden wy die Goddelijcke gheslachten 
Met ons boosheden niet ghehadt verwrocht. 
Ghy en hebt ons niet verwonnen met machten, 
Noch met de wapenen die ghy van Roome brocht: 
Maer door seer veel sonden hebbent wy becocht, 
Die doen in Germanien generalijck = waren: 
Door t' menschen sonden moet t'lant qualijck = varen. 
 
42. Sijn wy van ons partijen verwonnen, 
Niet om dat wy bloode zijn in die daet, 
Niet om dat wy niet strijen = en tonnen, 
Niet door cleynmoedicheydt, vreese, noch quaden raet; 
Maer alleenlijck om dat wy waren quaet. 
O ghy Romeynen wat meughdy peysen, 
Die in boosheden blijft soo obstinaet, 
Dat Goden en menschen daeraff vereysen? 
Wildy vanden wech der boosheyt niet deysen, 
Ghy sult ghestraft zijn als boose tiranden. 
Als die roey ghebruyckt es, sietmense verbranden. 
 


{==25==} {>>pagina-aanduiding<<}

43. Niet door veel Capiteynen, Ridders, Baroenen, 
Niet door v groote tresooren en ghelt, 
Niet door veel crijghsvolck, noch garnisoenen, 
Daer ghy Romeynen al die werelt met quelt: 
Niet door v straff moordadich ghewelt, 
Die als briesschende leeuwen v comt oprechten, 
En suldy ons gheensins verwinnen in t'velt. 
Want al v rosvolck, soldaten, en knechten 
(Willen d'almachtighe Goden met ons vechten) 
Sullen wy vernielen naer ons begheiren: 
Die Godt met hem heeft, en can niemant deiren. 
 
44. Dat die cloecke verwinderers triumpheerden 
Alleenelijck inden crijgh wel te vuren; 
Dat vrome Capiteynen nieten failleerden, 
Dat die groote heyren al consten verduren, 
Men mocht hem daeraff versien ter goeder uren, 
En soo behalen een eeuwighe memorie. 
Wy moghen vechten, en beclimmen die muren, 
Maer die Goden gheuen die victorie. 
Ick segh v coorwaer, cleyn es die glorie 
Die de sterfflijcke menschen moghen behalen. 
Die op hem seluen staet, moet dicwils falen. 
 


{==26==} {>>pagina-aanduiding<<}

45. Die rechtveyrdighe Goden sullen beletten 
V boos voornemen, en tirannich torment. 
V standaerts, banieren, en v trompetten, 
Midsgaders v heyrcracht, sal worden gheschent. 
Al heeft die crachtighe hant Gods present 
Ons (om onse sonden) begonst te castijen, 
Als wij zijn beuel weder zijn obedient, 
Sullen zy beschaemt zijn die ons bestrijen. 
Hy sal ons beschermen van allen zijen, 
Dat ons niemant en sal connen benouwen. 
God salse verlossen, die op hem betrouwen. 
 
46. Indien wy ons seluen niet en bedrieghen, 
Soo hebben wy die Goden gheappaiseert: 
Maer v groote wreetheyt (t'en mach niet lieghen) 
Daer ghy ons tirannelijck met torinenteert, 
Sal vanden Goden worden ghecorrigeert. 
Al sitty nu verheuen opden hooghsten graet, 
Peyst dat den maeytijt niet langhe en tardeert, 
Als t'graen seer rijp es, en drooghe staet. 
Die Goden sullen eens wreken alle quaet, 
En bijsonder alle ghemeen = ghewelt: 
God betaelt met ware, en met gheen = licht ghelt. 
 


{==27==} {>>pagina-aanduiding<<}

47. Naer dat ick in t'reysen heb ghesien met ooghen 
Soo veel schoon prouincen en rijcken, 
En soo veel hooghe berghen hun verthooghen, 
Met veel natien van volck, en van ghelijcken 
Soo vruchtbare landen, en diuersche wijcken, 
Soo en weet ick niet wat rasernijen 
Dat Roome ouerghinck, met practijcken 
Germanien te winnen door verraderijen: 
En dat te beroouen en te ontvrijen 
Van priuilegien in t'lants prejuditie. 
Maer als ghewelt regneert, cesseert Iustitie. 
 
48. Hebdy Germanien dus comen verstooren, 
Door die begheyrlijckheyt van onsen schat? 
En was v meyninghe die groote contooren 
Diefflijck te beroouen in elcke stat? 
Was dit die redene? Ick segh v dat 
Ghy t'lant meer cost, naer dat ghijt hebt verworuen, 
Dan't uytbringht, oft weyrt es: want ghy hebbet plat, 
Tot inden calen gront verbrant, bedoruen: 
T'volck es oock veel verloopen, en som ghestoruen, 
Door v hertneckich moordadich bestaen. 
Daer die boose regeert, moet t'lant welvaert vergaen. 
 


{==28==} {>>pagina-aanduiding<<}

49. Seghdy dat Germanien niet en es ghewonnen 
Om die redenen hier voren gheseyt; 
Maer om datmen Roome die glorie sou jonnen, 
Dat zy ouer Germanien heeft autoriteyt? 
Dit es voorwaer oock groote ijdelheyt 
Want ick verclaer v met droeue compleynte, 
Dat luttel baet, al wintmen door een vroom feyt 
Vele landen, tresooren, oft ghesteynte, 
Alsmen die herten verliest vande ghemeynte, 
Die voor t'lants welvaert moeten vechten. 
T'es guaet huyshouwen met onwillighe knechten. 
 
50. Seghdy dat Germanien es gheconquersieert = oock 
Om dit palen van Roome te vermeeren? 
My dunckt dat ghy U abuseert = oock: 
Want ick verclaer v ghy Romeynsche heeren, 
Dat gheen feyten en zijn van vroom volck met eeren 
Eenighe landen te augmenteren, 
Oft republijcken te bringhen in verseeren: 
Diet doet, sal zijn fame diminueren: 
En daer en es niet weyrdigher t'estimeren, 
Dan een deuchdelijcke fame onder die ele: 
Die zijn eere verliest, verliest seer vele. 
 


{==29==} {>>pagina-aanduiding<<}

51. Seghdy dat ghy ons comt beschermen 
Om dat ons niemant en soude schoffieren? 
En om den rijcken, en oock den ermen 
Te onderrechten in ciuiel manieren: 
Zijdij daerom comen, als de goedertieren? 
Soo moghen wy v wel als vrienden betrouwen: 
Maer hoe connen zij ander ter deucht ghestieren, 
Die selue reghel, noch wet en houwen? 
Zij die in deughden voorgaen souwen, 
Pijnen ons goet onnuttelijck door = te slane. 
Die ander leyen wilt, behoort voor = te gane. 
 
52. Zij behooren hem te schamen die ander lieden 
Straffen willen, oft vitupereren, 
Die hun selfs hoff van oncruyt niet en wieden, 
Daer meer dan ghenoech es te corrigeren. 
Den creupelen en doet hem niet convoyeren 
Met eenen gheboren blinden knecht: 
En als creupel en blinde gaen promeneren, 
Vallen zy ghemeynlijck inden grecht. 
Het dunckt ons volck van Germanien te slecht, 
Dat die Romeynen soo dwaes zijn van rade, 
Dat zij die goede willen beleren met quade. 
 


{==30==} {>>pagina-aanduiding<<}

53. Eest dan waer soo dat blijckt blijde stucken, 
Dat die boose hooveyrdighe Romeynen 
Noyt cause en hadden om ons te verdrucken 
Met tirannijen als boose vileynen. 
Laet ons dan oock gaen groot metten cleynen 
Moorden, verdrucken, en roouen in t'ghemeen, 
Als nu die soldaten met hun Capiteynen 
Soo verre vanden Goden zijn verscheen, 
Dat wy daghelijcx (eylaes) sien, dat elck een 
Van desen t'onrecht bedruckt vrouwe en man = nu: 
Elck vermoort die hy wilt, en rooft dat hy can = nu. 
 
54. En dat noch t'quaetste es, daer ons volck om treurt, 
Al het onverdrachlijcke groot ouerdaet 
Datter daghelijcx in dit lant ghebeurt. 
Noch Gouverneur, noch Magistraet 
En straffen niet haer onverdrachlijck quaet: 
En die zy bedrucken by nachten, by daghen, 
Werden door d'ouerdaet schier desperaet: 
Want niemant en verhoort haer allendich claghen. 
Maer ick hope t'sal God eens mishaghen, 
Die ons sal verlossen wt slauernijen = al, 
Want God de zijne van quaet bevrijen = sal. 
 


{==31==} {>>pagina-aanduiding<<}

55. Ghy regenten die inde ghemeyne 
Tribunalen als Iugen zijt gheseten, 
Voorwaer, voorwaer, v toesicht es soo cleyne, 
Dat ghy d'arme onnoosel heel hebt vergheten. 
Ghy behoort te laten v drincken, v eten, 
Om d'arme te vrijen van molestatie: 
Want werdt d'onnoosel berooft, bedruckt, ghesmeten, 
Zij lijen lieuer die tribulatie, 
Dan van hun te vergheefs met accusatie 
Die boose tijranden souden beswaert = zijn. 
De schapen zijn veych, die vanden woluen bewaert = zijn. 
 
56. Ghy behoort die clachte der armen t'aenhooren, 
En te stulpen haer allendich doleur: 
Maer waer zy claghen, elck stopt zijn ooren, 
Want (eylasen) d'arme en heeft gheen faueur. 
En inder waerheyt dit comt hier deur, 
Om dat d'arme ghemeynelijcke 
Claghen ouer het onlijdelijck rigeur 
Vande machtighe, oft vande rijcke. 
Maer dat de regeerder de republijcke 
En d'arme voorstonden, t'en waer gheen noot. 
T'waer saen al ghebetert, beterde elck een hoot. 
 


{==32==} {>>pagina-aanduiding<<}

57. O ghy Romeynen, het waer wel redelijck, 
Als wy immers staen onder v protextie, 
Dat ghy d'onschuldighe liet leuen vredelijck, 
Sonder straffen met onuerdiende corrextie. 
Alle ouerste (t'zij van wat sextie) 
Behooren haer ondersaten van goede conditie 
Altijt te draghen goede affextie, 
Oft hun ten minsten te doen Iustitie: 
Staet de deucht vore, en straft malitie. 
Wy zijn onnoosel, laet ons dan in vreden. 
Als t'hooft ghebreckich es, sweiren al die leden. 
 
58. Anders soo sal v eyghen natie = bloot 
Inden gront bederuen v selfs landen, 
En v fame verneren met blamatie = groot: 
Want ghy alreet vermaert wordt t'uwer schanden, 
Dat ghy v straffe moordadighe handen 
Met veel onnoosel bloets besmet. 
Ghy en laet niet aff van moorden en branden, 
Om te volbringhen v wreet boos opset. 
Al en waer daer gheen God, Coninck, noch wet, 
Ghy en soudt met recht soo wreet noch soo sture = zijn: 
Want die menschen saechtmoedich van nature = zijn. 
 


{==33==} {>>pagina-aanduiding<<}

59. O ghy Romeynen, ghy bedriecht = v seluen, 
Seghdij sonder reden dat wy onredelijck zijn: 
En voorwaer, voorwaer ghy lieght = v seluen, 
Vermeettij v te kennen die Goden diuijn. 
Al v deucht leyt in d'uytwendich schijn: 
En d'hypocrijten en zijn niet te betrouwen. 
Wij zijn te vreden met ons lant bijden Rijn: 
Wy en verdrucken gheen ander landouwen: 
Met beter reden wy v dan noemen souwen 
Onredelijcke vijantlijcke canalien, 
Die niet ghepaeyt zijt met t'vruchtbaer Italien. 
 
60. Ghy wilt alle die landen vercorten, 
Die U noch daghelijcx moeten lauen. 
Ghy en wordt niet versaeyt van bloet te storten, 
En t'volck te beroouen van eruen en hauen. 
Hebbent wy verdient, maeckt ons v slauen. 
Wij en hebben gheen Coninck die ons defendeert. 
Ghewelt heeft Iustitie begrauen: 
Hier en es gheen ouerheyt die wel goeuerneert, 
Noch crijghsvolck dwelck v ghewelt resisteert: 
Dus gaen die landen gheheel verloren. 
Daer den herder slaept, werden die schapen gheschoren. 
 


{==34==} {>>pagina-aanduiding<<}

61. Maer ick will v wel bekennen die waerheyt, 
Quaemdij ons als vijanden niet ouervallen, 
Van ruyters, noch knechten, en waer daer gheen swaerheyt, 
Noch van stercke fortressen, noch hooghe wallen, 
Noch van moeyeghe Iugen, dwaser dan mallen: 
Gheen Princen en behooren wy toe te laten 
Die priuilegien, statuyten, met allen 
Goed wetten breken: want die Potentaten 
Zijn schuldigh haer ghetrouwe ondersaten, 
Niet een deel, maer den rijcken als den ermen, 
Elck in zijn recht te laten, en te beschermen. 
 
62. Seghdij dat wy ghelooue, wet, noch republijcke 
In ons lant en hebben; maer dat wy leuen 
Als onredelijcke beesten? ghy hebt onghelijcke: 
Wy leuen naer die wet door God gheschreuen. 
Es v wet beter, wilt ons goed exempel gheuen, 
En met redene soetelijcke onderwijsen, 
Soo sullen wy v naervolghen en aencleuen: 
Anders moghen wy v wet (te recht) misprijsen. 
En want wy sober zijn in t'ciraet en spijsen, 
Soo en hebben wy gheen costelijckheyt van doene. 
De mensch leeft best soo hy es ghewoene. 
 


{==35==} {>>pagina-aanduiding<<}

63. Onse nootdrufticheyt verweruen = wy wel 
In ons vruchtbaer lant van Germanien. 
Die cooplieden van Carthago deruen = wy wel, 
En het claer siluer oock van Bretanien: 
Die soete vruchten van Hircanien, 
En van Asten den lieflijcken odeur: 
Zijd van Damas, en gout van Hispanien: 
Ambre van Sidonie, en t'purpur coleur  
Van Arabien, en den wijn soet van geur 
Van Candien, met veel terwen van Sicilien, 
Connen wy wel deruen in ons familien. 
 
64 En wy en zijn gheen ouredelijcke dieren, 
Om dat meest elck in ons lant dit deruen moet: 
Want al dient dit al tot oirboor en vercieren, 
Het verwect voorwaer meer quaet dan goet. 
T'es beter een ghehoorsame ghemeynte vroet, 
En goed policije te hebben in t'lant, 
Dan gout oft siluer met volle vloet, 
Oft alderhande costelijckheyt triumphant. 
Sijdy te Room' verwaent door rijckdom abundant, 
En wilt ons om ons armoede niet haten. 
Salich zijn zy die elcken in vrede laten. 
 


{==36==} {>>pagina-aanduiding<<}

65 Och och, waert eens der Goden belieuen, 
Dat ghy met uwen rijckdom soo wel waert te vreden, 
Als wy met ons armoede: ghy en soudt als dieuen 
Ons landen niet brantschatten met straffe zeden: 
En wy en souwen met goede reden 
Ons nu te Roome niet comen beclaghen. 
En noch vrees ick dat ghy door ons beden 
Niet laten en sult ons jammerlijck te plaghen, 
En dat wy allendighe nachten en daghen 
Door v wreetheyt tranen storten = sullen, 
Tot dat die Goden ons leuen corten = sullen. 
 
66. Dat ick al volseyt hebbe, suldij peysen, 
O ghy Romeynen, maer t'en es soo niet: 
Want versteende herten souden vereysen 
In d'aenhooren van ons allendich verdriet. 
En ick en sal niet vreesen al datter gheschiet 
Te verclaren met stouten opinioene, 
Als ghy v niet en schaemt (soo elck hoort en siet) 
Alsulcken onmenschelijcken boosheyt te doene. 
Men en es in Germanien niet ghewoene 
Openbare boosheden te tollererene. 
Groote boosheyt behoortmen te corrigerene. 
 


{==37==} {>>pagina-aanduiding<<}

67. Ick ben verwondert, O ghy Romeynen, 
Dat ghy ghesonden hebt in ons landen playsant 
Alsulcken ongodlijcken boosen vileynen 
Van Rechters, die soo straff zijn en ignorant. 
Ick sweir U by de Goden vaïllant, 
Zy en connen ons niet verclaren haer wetten, 
En van ons rechten en hebben zy gheen verstant. 
Daer wil ick lijf en goet ondersetten. 
O Romeynen, wilt op mijn woorden letten, 
V Iugen doen veel onnoosel menschen sneuen. 
Maer wee den Rechters die hier valsch oordeel gheuen. 
 
68. En dees jammerlijcke schade die procedeert 
Om dat ghy ons seynt niet den ydoonen 
Maer die van v meest wordt ghefauoriseert, 
Oft die v handen best vult met croonen: 
Ghy verkiest voor rechters alsulcken persoonen 
Die v meest volghen met importuniteyt; 
En neemt meer regaert op diet v loonen, 
Dan op haer bequaemheyt oft ghescicktheyt, 
Maer al t'ghene dat van my hier wordt gheseyt, 
En es niet te ghelijcken by dat zy doen aldaer. 
Sulck meynt in secreet doet, maer t'comt in d'openbaer. 
 


{==38==} {>>pagina-aanduiding<<}

69. Wat ghy hun alhier meught ghebieden, 
Dat en can ick voorwaer niet gheweten: 
Maer t'ghene dat ick daer sie gheschieden, 
Dat en sal ick v niet te segghen vergheten. 
Ons Iugen die inden tribunalen zijn gheseten, 
Die nemen al datmen hun gheeft openbaerlijck; 
Zy vergaren al dat zy connen in secreten: 
Zy castijen d'arme onnoosel seer swaerlijck, 
En dissimuleren metten rijcken claerlijck. 
Den liberalen gheuer doen zy groot voordeel. 
Ghelt, anxt, jonst, en haet, maken menich valsch oordeel. 
 
70. Zy laten toe versmadelijcke = schoffierichteyt, 
En groote onsprekelijcke malitien. 
Door haer onuersadelijcke = ghelt-ghiericheyt, 
Scheiren zy t'lant met sware petitien. 
En door haer onghereghelde conditien 
Bedrijuen zy groote tirannije. 
Zy die behooren te straffen die vitien, 
Doen die meeste moort en dieuerije. 
Want onder t'decsel dat zy gaen te strije 
Als Roomsche soldaten en capiteynen, 
Moghen zy t'heel lant pilleren, soo zy meynen. 
 


{==39==} {>>pagina-aanduiding<<}

71. Wat reden es dit, sal v verveyrlijckheyt, 
En v ongodlijck hooueyrdich beuelen 
Nimmermeer eynde nemen, noch v begheyrlijckheyt 
Van v tirannich moorden en stelen? 
En doet ons gheen duysent dooden bequelen. 
Doet ghyt om ons kinders, die v behaghen. 
Maeckt v slauen vanden armen en elen, 
En wiltse laeyen met ijser, en met slaghen. 
Men can niemant meer laeyen dan hy can draghen. 
Maer wy zijn verlaeyen vande mandamenten, 
En vande swaer schattinghen der regenten. 
 
72. Oft bedrucktij ons om ons goet = te hebben? 
Gaet, gaet terstont, en nemet lieuer al. 
Oft doet ghijt om ons vleesch en bloet = te hebben? 
Maeckt ons t'leuen quijt sonder groot gheschal. 
Het scherp sweyrt en sal ons in alle gheval 
In onse halsen soo seer niet smerten, 
Als v tirannije ons pijnicht, en noch sal 
Swaerlijcke tormenteren in onse herten. 
Vreesdij dat wy met subtijle perten 
Teghen v souden opstaen oft rebelleren? 
En wilt ons soo wredelijck niet meer tracteren. 
 


{==40==} {>>pagina-aanduiding<<}

73. Door v groote wreetheyt hebdy bedreuen, 
Dat wy al eendrachtich hebben ghesworen, 
Dat wy al die kinders sullen benemen t'leuen 
Die van onsen sade zijn gheboren: 
En met ons lieue huysvrouwen vercoren 
En sullen wy niet meer conuerseren, 
Om dat ghy wreede tirannen vol thoren 
Ons erfghenamen niet en soudt saccageren. 
V wreetheyt es soo quaet om tollereren, 
Dat wy ons kinders lieuer ontlijuen = souden, 
Dan zy in slauernije blijuen = souden. 
 
74. Als mistroostighe desperate menschen 
Sullen wy den vleeschelijcken lust verduren, 
En naer gheen vrouwen ter werelt meer wenschen, 
Noch haer beeldelijck lichaem aenruren, 
Op dat zy ter quader auenturen 
Van ons niet meer en souden worden begort, 
Soo en sal door v onghenadighe curen 
Gheen onnoosel bloet meer worden ghestort. 
Ons leuen es broosch, en onsen tijt es cort: 
En t'es reden dat d'ouders haer seluen dwinghen 
Om die weluaert van haer naercomelinghen. 
 


{==41==} {>>pagina-aanduiding<<}

75. O ghy Romeynen considereert = ten fijne, 
Dat een lant dwelck ghewonnen es met ghewelt, 
Al veel beter behoort gheregeert = te zijne. 
Die gheuanghenen die ghy t'onrecht quelt, 
En in strickte gheuanghenisse hebt ghestelt 
Met lastighe boeyen abominable. 
Als ghy uwen eedt houdt, en recht te doen beuelt, 
Sullen zy vergheten die wreetheyt execrable: 
En zy sullen v met herten amiable 
Dienen en leuen in eeuwighe seruituyt, 
En ghewillich betalen bede en tribuyt. 
 
76. Wel es waer, comen wy druckigh = hier claghen 
Ouer ons Rechters in dit Senaet, 
Dat ghy aenhoort ons ongheluckich ghewaghen, 
Maer ghy laet onghestraft t'groot ouerdaet. 
Want al eest dat dat ghy heeren vanden Raet 
Somtijts corrigeert ten quade coustuyme, 
Ghy ghebruyckter menichfuldich vroech en laet, 
Want v conscientie es veel te ruyme. 
Maer al draeydy de werelt nu op uwen duyme, 
En al bringhdy d'onnoosel in bitter sneuen, 
Elck een sal eens rekeninghe moeten gheuen. 
 


{==42==} {>>pagina-aanduiding<<}

77. Ick wil v noch meer saken verhalen, 
Om dat ghy die weten soudt, en dan reformeren 
Als v schamel ondersaten oft vassalen 
Om recht en Iustitie comen supplieren, 
Die v gheen ghelt en can presenteren, 
Noch eenighe ghiften en heeft om v te schincken, 
Dien suldy met woorden abuseren, 
Segghende, Wy sullen v sake ghedincken. 
Maer laet niet rijcke zijn schijuen blincken, 
Hy heeft goet recht, en crijght expeditie. 
Daer es groot ghebreck inde Iustitie. 
 
78. D'arme crijght goede hope by vlaghen 
Van eenighen Raetsheer oft Senateur: 
En als hy gheuolght heeft veel iaren en daghen, 
Soo belooft hem elck een te doen faueur. 
Maer zy thoonen hem al t'samen rigeur, 
Als zy die sake sluyten oft ouer een draghen. 
Dus verliest d'arme zijn recht, en dit comt daer deur, 
Dat den rechter d'onwarachtich ghewaghen 
Vanden rijcken ghelooft, die ouer d'arme claghen. 
En dat hy altijt es jonstich die rijcke. 
Die zijn sake verliest, heeft dickwils ghelijcke. 
 


{==43==} {>>pagina-aanduiding<<}

79. Soo dat d'arme dan mistroostich t'huys keeren = moet. 
Die ierst ouer een claeghde, die hem was schuldich, 
Dan claghen ouer veel Raetsheeren = moet: 
En roept om wrake aende Goden ghehuldich. 
Ia hy wordt onpatientich en onverduldich, 
Om dat hy v soo lichtveyrdich hoort gheloouen, 
Die daer met loghenen menichfuldich 
Die waerheyt verdonckeren, en v verdoouen. 
T'waer lijdelijck quaem hem een dief beroouen, 
Oft waer hy verschalckt van zijnder partijen: 
Maer van de rechters eest quaet om lijen. 
 
80. Waer ick by leue sal ick v vertellen = oock, 
Want voorwaer ghy soudt het qualijck gheraeyen: 
Ghy meught my naervolghen met v ghezellen = oock: 
Soo doende, suldy d'arme niet verlaeyen. 
T'somers gaen ick het coren af-maeyen, 
En t'swinters gaen ick eeckelen soecken. 
Verlaett v officie, al soudt v schaeyen, 
Soo en sullen v d'arme te recht niet vloecken. 
Ick vanghe oock somtijts kerperen en snoecken, 
Om ledicheyt te schouwen, en meer misdaet. 
Quantlien zijn saligher dan jugen vanden raet. 
 


{==44==} {>>pagina-aanduiding<<}

81. Weetty niet waerom, ick salt v segghen, 
Inden Raet ghebeurt soo veel tirannije, 
Dat my onmoghelijck waer uyt te legghen, 
Al waer ick ghestileert in const en clerchije: 
T'lant es soo vol twist, bedroch, en enuije. 
En soo vol verraders, dat my deirt achermen: 
Die Republijcke es soo vol dieuerije, 
Dat die rijcke verteren t'goet vanden ermen, 
Dwelck zy als hun eyghen sweiren te beschermen. 
Dus gaet t'ghemeyn orboor gheheel verloren: 
Wee hem die den eedt breeckt, die hy heeft ghesworen. 
 
82. Ick beuinde soo grooten bitterheden 
In v Rechteren, en soo swaren misdaet: 
En ick verwachte soo luttel remeden 
Van v ghy heeren vanden Magistraet, 
Dat ick met verstroeyde sinnen obstinaet, 
My seluen sal bannen uyt mijn eyghen huys, 
En van mijn minlijck gheselschap delicaet, 
Op dat ick niet meer en sie v groot abuys, 
Dwelck my in t'herte es soo swaren cruys, 
Dat ick d'ongelijck niet langher ghesien = en can. 
Want die crancke den stercken niet verbien = en can. 
 


{==45==} {>>pagina-aanduiding<<}

83. Die onredelijcke beesten die mijen = ons. 
Als wy haer onghemolesteert laten: 
Maer dees rasende menschen castijen = ons, 
Al zijn wy ghetrouwe ondersaten. 
T'valt ons swaer, beghint ons fortune te haten: 
En noch swaerder, connen wy ons leet niet stulpen: 
Maer alderswaerst, als iemant t'onser baten 
Ons leet beteren can, en niet en wilt hulpen: 
En een slecht man, oft onnoosel wulpen 
Diet wel soude willen remedieren, 
Die sullen zy bannen, oft justicieren. 
 
84. O wreede Romeynen, aenhoort ons smerten, 
En laet compassie in v herte dalen. 
Gaet mijn clachte mij soo naer ter herten, 
Dat mijn ooghen weenen, en mijn tonghe moet falen, 
En dat mijn herte beswijckt door dit verhalen, 
En dat mijn aderen inwendich verdrooghen? 
Peyst dan wat U desolate vassalen 
Lijden moeten, die dit leet ghedooghen: 
En ick, als ickt moet aensien met ooghen, 
Die mij, noch d'ander niet en can = bevrijen. 
Die goethertich es, heeft met alleman = melijen. 
 


{==46==} {>>pagina-aanduiding<<}

85. Het groot ouerdaet es soo swaer om verdraghen, 
Dat v tirannich volck Germanien aendoet, 
Dat gheen sterflijck mensch' en sou connen ghewaghen, 
Al hadde hy Nestoris eloquentie soet. 
Die onfermhertighe Goden goet 
Die sullen ons ten lesten selue beschermen, 
En v wreede Romeynen bringhen onder voet, 
Om dat ghy soos eer verdruckt den ermen. 
Zy sullen verhooren ons claghen, ons kermen, 
En ons allendicheyt comen ter baten: 
God en sal die zijne nimmermeer verlaten. 
 
86. Ick en wil v niet bidden noch supplieren, 
Dat ghy in mijn waerachtich rappoort 
V seluen niet en soudt schandaliseren: 
Want dat ick spreke, es der ghemeynten woort. 
Door die pilleringhe, en groote moort, 
Die wy menschen, vanden menschen verdraghen: 
En sal hy verwonderen, die reden oirboort, 
Dat wy menschen, als menschen ons beclaghen. 
Dat ghy menschen, als wy, gheuoelde de slaghen, 
Het sou v soo wel alst ons doet, vernoeyen. 
T'es tijt te weenen, alsmen ghevoelt die roeyen. 
 


{==47==} {>>pagina-aanduiding<<}

87. Soude ick die fauten in t'particulier = hier 
Van dit Senaet verhalen te desen tijen? 
En van v onrechtveyrdighe Iugen fier = schier 
Vertellen die groote tirannijen? 
En van twee soudy moeten doen sonder mijlen: 
Indien ick lieghe, my wel corrigeren: 
En spreek ick de waerheyt, my bevrijen: 
En v seluen en uwen staet reformeren, 
En weduwen en weesen restituweren 
D'onrechtveyrdich goet, dat ghy hun hebt ghestolen. 
Die ten haluen weghe keert, en blijft niet dolen. 
 
88. T'es een vreuchdelijcke consolatie, 
Dwelc ic ongheluckich mensch dicwils heb gheseyt 
Tot mijns ghelijck: Dat der Goden gratie 
Seer groot es in alder rechtveyrdicheyt: 
En dat zy ons sonder cruweliteyt 
Doen corrigeren om onse sonden. 
En al doen wy secretelijck eenich boos feyt, 
Die waerheyt werdt hun terstont ontbonden: 
En als wy in boosheyt dan worden beuonden, 
Soo straffen zy dat meestendeel openbaerlijck: 
Maer God en straft gheen sonde te swaerlijck. 
 


{==48==} {>>pagina-aanduiding<<}

89. Noch een saekt dunckt mij straff = bijsondere, 
Waer door dat schijnt dat die Goden wreet zijn, 
Daer ick mij grootelijck aff = verwondere: 
Mij dunckt dat zy terstont bereet = zijn, 
En meest swaerlijck straffende haer leet = zijn, 
Op veel menschen die deughdelijck leuen: 
En die tot allen boosheyt seer heet = zijn, 
En sullen zy nauwt een punitie gheuen. 
Maer al blijuen die boose in boosheyt sneuen, 
En dat die goede hier moeten ontghelden: 
Dat God hier straft, straft hy naermaels selden. 
 
90. Oft mij dunckt om die waerheyt te segghen, 
Dat die Goden ouer ons doen punitie, 
En dat zy ons sware lasten op legghen, 
Om dat zy door die straffe conditie 
Van sulcken menschen straffen ons vitie, 
Die selue reghel noch wet en houwen. 
En indien ter werelt waer Iustitie, 
Als zy metter hant ons castijen wouwen, 
Gheen hoofden blijuen op hun halsen en souwen, 
Noch in t'lichaem een druppel van hunnen bloede. 
Die quade veroordeelen dicwils die goede. 
 


{==49==} {>>pagina-aanduiding<<}

91. O ghy Romeynen, hoort mijn vercleiren = vroet. 
Dwelck ick met weenenden ooghen moet claghen: 
En by d'onsterflijcke Goden sweiren = moet, 
Dat ick ghesien hebbe dese vijfthien daghen, 
Dat ick binnen Room' quam tot mijn mishaghen, 
Soo veel boosheyt in desen Raet voortstieren, 
Dat zy onmenschelijck es om verdraghen. 
Dat t'minste ghebeurde by Danubio riuieren, 
Die galghen souden in alle quartieren 
Veel meer met dieuen zijn behangen, 
Danmen druyuen van wijngaert sou connen langhen. 
 
92. Ick hebbe ghesien v onmanierlijckheyt, 
Die ick sonder redene niet en hate: 
Ghy ghebruyct in t'recht groote schoffierlijckheyt, 
En ghy verciert v met schandelijcken cirate: 
Ghy leeft weeldich, sonder reghel oft mate: 
Sonder oorden es v negocieren. 
Ghy ghebruyckt tirannije voor charitate: 
En dat ghy ons nochtans doet commanderen, 
Onderhouwen wy; maer wy blasphemeren 
Die ongodlijcke menschen die dat = ghebien. 
Die ander straft, behoort zijnen hoff wat = te wien. 
 


{==50==} {>>pagina-aanduiding<<}

93. En soo ick mijn begheyrte nu volbracht = hebbe, 
En v gheopenbaert alle dees ghebreken: 
En t'fenijn uytghestort met droeue clacht = hebbe, 
Daer mijn herte inwendich af was ghesteken: 
Heeft mijn tonghe hier iemant in t'spreken 
Verthorent, O ghy Romeynen van weyrde, 
Ick en ben uyten Raet noch niet gheweken: 
Maer streckt my seluen hier neder op d'eyrde: 
Doet my onthalsen, wildy, metten sweyrde. 
T'es beter dat ghy my doet ontlijuen, 
Dan dat de waerheyt soude verborghen blijuen. 
 
94. Wat dunct v mijn lieue vrienden vercoren 
Van desen edelen gheest diuijne? 
Wat keiren uyte not, wat roose vanden doren, 
Wat terwe sonder caff, wat fijn gout van mijne, 
Wat merch uytten beene, duncken v te zijne 
Zijn redenen volder excellentien? 
En wat groote ghebreken zijn ons ten fijne 
Verclaert met vloeyender eloquentien? 
Wat waerachtighe woorden en sententien, 
En wat secrete boosheyt by ons ontdect = heeft: 
Men vindt menich Rechter die imperfect = leeft. 
 


{==51==} {>>pagina-aanduiding<<}

95. Ick sweir v by mijn moghende croone, 
En soo moet God straffen mijn misdaet, 
Dat desen voornoemden coecken persoone, 
Een ure lach uytghespannen voor den Raet: 
En wy Senateurs van t'Romeyns Senaet 
Saten al metten hoofde ter eyrden beschaemt: 
Wy en spraken een woordt niet goet noch quaet: 
Maer t'sanderdaeghs zijn wy weder versaemt, 
En hebben doen ghesloten en gheraemt, 
Datmen die rechters naer recht sou corrigeren, 
En ander in haer plaetse institueren. 
 
96. En die redenen by hem verclaert = snel 
Deden wy hem in t'gheschrifte ouergheuen, 
Op dat die souden worden bewaert = wel, 
En in t'boeck vande schoon woorden gheschreuen. 
En desen Lantman es al zijn leuen, 
Om t'ghene dat hy soo wel hadde ontvouwen, 
Als een Raetsheeren sone in estime bleuen: 
En werdt borgher vander Romeynscher landouwen, 
En uyt die schatkiste onderhouwen. 
Die Romeynen plochten doen weldaet te loonen. 
Goede patriotten behoortmen te croonen. 


FINIS.




{==52==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Wtsprake vanden gheleerden Ambassadeur]

    
{== afbeelding 
        	
        Wtsprake vanden gheleerden Ambassadeur, 
            Die vanden Hebreen was ghesonden 
            Aenden Romeynen, om d'onlijdelijck righeur 
            Van Valerij Gracci te vermonden, 
            die een tirannich Rechter werdt beuonden. 

    ==} {>>afbeelding<<}
    




{==53==} {>>pagina-aanduiding<<}

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



{==54==} {>>pagina-aanduiding<<}



Het es een plaghe in een Republijcke,  
Daer die persoonen versien zijn met offitien, 
En daer d'offitien qualijck algelijcke 
Versien zijn met mans van goeder conditien. 
T'maeckt een verargheringhe inder justitien, 
Als den eenen dief den anderen doet hanghen. 
Want die besmet es mette selue vitien, 
Daer hij een ander om brenght in t'verstranghen, 
Die behoort ghelijcken loon t'ontfanghen; 
Oft t'sweyrt der Iustitien soude swijcke = slaen: 
Want Iustitie en siet arme noch rijcke aen. 
 
Maer, eylaes, t'es jammerlijck te beclaghen, 
Dat die Rechters tot hunder grooter schanden, 
Soo fauorabel zijn hun vrienden en maghen, 
En soo partijich zijn teghen hun vijanden. 
Zij bringhen uyt last vanden Tijranden, 
Oft uyt giericheyt, veel volcx t'onrecht in t'verdriet. 
Dat dit soude ghebeuren in dese landen, 
Verstaghet motijff wel, dat en segh'ick niet: 
Maer t'is in ander landen wel gheschiet, 
Dat die Rechters verongelijckten hun vassalen, 
Soo ghy hier naer sult hooren verhalen. 
 


{==55==} {>>pagina-aanduiding<<}

In t'derde Iaer naer dat Pompeius met cracht 
Hadde inghenomen Eliam die stede, 
Soo sonden die Senateurs, onwijsselijck bedacht, 
Valerium Graccum, om dat hij in vrede 
T'lant regeren soude. Maer door zijn wreethede, 
Hebben zij aende Romeynen ghesonden 
Een Ambassadeur, die Hebreeusch, en Griecx mede, 
Mitsgaders Latijn, sprack met soeter faconden: 
Om dat hij die Senateurs soude vermonden 
Die wreetheyt die Graccus daer hadde bedreuen. 
Elck mach zijn ghebreken wel te kennen gheuen. 
 
Als desen Ambassadeur ghearriueert = was 
Te Roome, in die vergaderinghe van t'Senaet 
Heeft hij zijn commissie gheexploteert = ras: 
En sprack dees woorden inden vollen Raet: 
O wijtvermaerde vaders, my wel verstaet: 
Eliam die ouer al t'lant ghedomineert = heeft, 
Legt nu verwoest, en gheheel desolaet. 
Vraeght ghij wie die stadt die seer ghefloreert = heeft 
Soo tyrannelijck ghesaccageert = heeft, 
En slaue ghemaeckt heeft vande Romeynen? 
V wreede soldaten en Capiteynen. 
 


{==56==} {>>pagina-aanduiding<<}

Waeraf wy ons niet en deruen verwonderen, 
Noch ghijluyden v verheffen door hoouerdije: 
Want die straffe winden en donderen 
Slaen die hooghste boomen wel by tije. 
Die leghers daer Pompeius met quam te strije 
Waren seer groot, maer die gramschap des Heeren 
Was veel meerder. Door ons boeuerije, 
En om dat wy ons niet en wilden bekeeren, 
Soo zijn wy comen in allendich verzeeren, 
En ons stadt is vande wreede honden = bedoruen. 
T'es beter ghestraft zijn, dan in sonden = ghestoruen. 
 
O ghij eerweyrdighe Potentaten, 
Ick moet v een warachtighe sake verclaren: 
Al en waren onder vijftich duysent lantsaten 
Maer thiene die goet en oprecht waren: 
Ia datter maer een en waer onder soo veel scharen 
Die goet waer, en van conscientie reene; 
Ghij soudt beuinden (als d'Egiptenaren) 
Dat onsen God meer vermaech alleene, 
Dan alle v Goden in t'ghemeene: 
Want hij crachtich, bermhertich, en warachtich = is. 
Daer en is maer eenen God die almachtich = is. 
 


{==57==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wy Hebreen en hebben maer = een Heere, 
Die wy alleen aenroepen in onsen noot. 
Hem alleen gheloouen wy, en naer = zijn leere 
Dienen wy hem uyt liefde minioot. 
En al en dienen wy hem noch niet soot 
Wel behoort, als wy hem niet en stooren, 
Soo is zijn goedertierenheyt soo groot, 
Dat hij ons ghebet noch sal aenhooren. 
Hy neyght tot ons zijn bermhertighe ooren, 
Soo dickwils als wy ons sonden beclaghen. 
In een ootmoedich herte heeft God behaghen. 
 
Onsen God en sal ons niet bedrieghen, 
Maer hij sal onse allendicheyt ghenesen. 
Ick segh' v, Romeynen, sonder lieghen, 
Ghij en sult niet langher ons ouerhooft wesen, 
Dan wy en blijuen sondaren mispresen. 
En soo langhe als Gods gramschap sal duren, 
Soo langhe, en niet langher, sal hij door desen 
Van ulieden laten beclemmen ons muren. 
En niet langher en suldij ons met wreede curen 
vanghen, en in banden van ijser veteren. 
God verlost die menschen als zij hun beteren. 
 


{==58==} {>>pagina-aanduiding<<}

God en heeft v ons ongheluckich Coninckrijck 
Door v deught oft verdiensten niet ghegheuen: 
Noch v daer inne ghestelt alghelijck, 
Om dat ghij wettighe erfghenamen waert bleuen: 
Maer t'es v alleene toegheschreuen, 
Op dat ghij castijders van ons ghemeynte quaet 
Soudt wesen: die ghij deerlijck brenght in sneuen 
Vuyt groot giericheyt, en ouden haet. 
Maer al doet ghij nu door v tyrannighe daet 
Die tranen ouer ons wanghen vlieten, 
Alst God verdriet, salt zijn Heylighen verdrieten. 
 
Naer dat den wille Gods sal volbracht = zijn, 
Naer dat zijn gramschap sal ophouwen, 
Naer dat die boosheyt van ons sal veracht = zijn, 
Naer dat zijn bermhertighe ooghen aenschouwen 
Dat ghij ons t'onrecht soo laet benouwen, 
Mochten wy ons verlies wel weder verweruen: 
En t'mocht wel ghebeuren dat wy noch souwen 
V weder nemen, dat ghij rooft op ons eruen. 
Al moeten wy nu door v houwen en keruen 
V ghelijck slauen snel = obedieren, 
Wij mochten v noch wel = eens commanderen. 
 


{==59==} {>>pagina-aanduiding<<}

En soo wy Hebreen dat gheloouen vastelijck, 
Dwelck ghij Romeynen houdt voor inckel spot, 
Hoe wel de sake nochtans is tastelijck, 
Soo en sal ick v niet trecken tot onsen Got: 
Noch ghij en sult my niet brenghen tot 
Uwe Godsdiensten, met ijser noch stale. 
Dus wil'ick al naer mijns Scheppers ghebot 
Hem dees saken beuelen altemale, 
Door wiens moghentheyt wy in t'generale 
Al gheschapen zijn, en worden gheregeert. 
Daer en is maer een God diet al gouverneert. 
 
Nopende t'cas daer ick om ben ghesonden, 
Ghij Senateurs, v is wel kinnelijck, 
Hoe Roome en Iudea seer langhe stonden 
In peys en vrede hebben gheleeft minnelijck: 
Wy hebben v ghehoorsaemt met herten innelijck, 
En in al v orloghen gheassisteert. 
En ghij Romeynen, die scheent onverwinlijck, 
Hebt ons in tijt van peyse gheconserueert. 
En hebben wy langhen tijt wel gheaccordeert? 
Laet ons tsamen noch leuen in vreughden. 
Wel hem die continueert in deughden. 
 


{==60==} {>>pagina-aanduiding<<}

Daer en is gheen sake die meer is begheert 
Van die goede menschen, dan peys en vrede: 
Noch gheen quale die de goede meer deert, 
Dan orloghe en tweedrachtichede. 
Maer wy sien voor ooghen, en lesen oock mede, 
Dat die werelt altijt is gheweest in gheschille: 
En dat Concordia in gheen lant noch stede 
Domineren en mach naer haren wille. 
Want al isser daer vele die in rusten stille 
Die landen gheirne souden sien prospereren, 
Daer isser veel meer die d'orloghe auanceren. 
 
O Romeynen, wout ghij van v verjaghen 
Die ghene die hem daghelijcx moeyen, 
Vuyt inckel passie, ouer ons te claghen; 
En die v tot tirannije doen spoeyen: 
Soo souwen verkeeren v straffe roeyen 
Inde ghedaente van soete amandelen: 
Recht en Iustitie soude weder groeyen; 
En ghij soudt met ons menschelijcker handelen. 
Maer al die met die boose wandelen, 
Leeren boosheyt, en laten hun verdoouen; 
Want sulck die loghen voor die waerheyt gheloouen. 
 


{==61==} {>>pagina-aanduiding<<}

Die vaste colomnen daermen af mach spreken, 
Zijn van eenen oprechten peys voor die hant, 
Te verdrijuen al die soecken te breken 
Den ghemaeckten peys, uyten lande: want 
Niet en baet, dat eenighe met bedect verstant, 
V lieden, en ons oock, den peys aen-prijsen, 
En dat zy (in t'secrete) als verraders van t'lant, 
In t'bloetstorten, en orloghe verjolijsen. 
Ick wil v met claer redenen bewijsen, 
Dat die ghene die souwen accoort = maken, 
Noch daghelijcx naer die meeste moort = haken. 
 
Als d'een rijck teghen het ander opstaet, 
Soo wast tusschen beyde eenen haet en nijt, 
Die, als hij ghewortelt es, niet saen en vergaet. 
En als dan die middelaers vanden strijt, 
In plaetse van vrede soecken hun proffijt, 
Dwelck zy daghelijcx daer by ghenieten, 
Seg'ick, dat zij meer hout op t'vier legghen met vlijt, 
Dan zy water draghen om uyt te ghieten. 
O Romeynen, t'mach ons wel verdrieten, 
Dat zy die behooren peys te maken = subijt, 
Om haer eyghen bate haken = naer strijt. 


{==62==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dese saken heb'ick ontbonden, 
Om dat ghij Archelam hebt ghebannen, 
En dat ghij ons in zijn plaetse hebt ghesonden 
Campanium, Marcum, Rufum, voor Raetsmannen, 
En Valerium Graccum die als vier tirannen 
Ons soo veel lijdens hebben aenghedaen, 
Als den wolff t'lam doet dat hij heeft metten tannen. 
Den besten van vieren sou door zijn boosheyt saen, 
Gheheel Roome wel hebben doen vergaen. 
Hoe veel te min dan consten ons arm ghewesten 
Van Palestina verdraghen dees vier pesten? 
 
Hoe mochter meerder ongheregheltheyt = zijn 
Onder v Romeynen, en minder reden, 
Dan dat ghij ons Rechters, die vol crueliteyt = zijn; 
Sendt, die oordeelen sonder bermherticheden? 
Sy zijn soo ongodlijck, en soo vol onvreden, 
Dat zij met hem nieuwe boosheden bringhen. 
Hoe souwen zij ons leeren goede zeden? 
Gylieden die de wulpsche Ionghelingen 
Behooren te straffen, en te bedwinghen, 
Zijn selue Capiteynen van lichtveyrdicheyt. 
Een Rechter betaemt wijsheyt en eerweyrdicheyt. 
 


{==63==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wat grooter schande est voor v ghij Senateuren, 
Dat zij die souden doen recht en Iustitie, 
En ons goet exempel gheuen al veuren 
Door haer deught en goede conditie, 
Selue meesters zijn van alle malitie? 
O Romeynen, ghij moet cleyn sorghe draghen, 
Oft oock besmet zijn mette selue vitie. 
Wy hooren in Asien daghelijcx claghen, 
Dat die groote dieuen van Room' naer hun behaghen, 
Die cleyne dienen van Iudeen hanghen. 
Die boose brenghen die goede in t'verstranghen. 
 
Hoort Romeynen, wat ic v noch sal segghen = van 
V Rechters zij doen al t'quaet dat zij peysen, 
Ia onghelijck meer dan ick uytghelegghen = can. 
Ick seg v voorwaer dat wy ons min vereysen 
Voor die straetschenders en dieuen in t'reysen, 
Dan voor ons Rechters, die daer beroouen 
Naer hunnen wil ons triomphante palleysen. 
Dat ghij v van flatteerders niet en siet verdoouen, 
Ghij soudt mijn redenen beter gheloouen. 
Maer diemen die waerheyt niet en can wijsmaken, 
Valt somtijts in t'water, eer hij hoort d'ijs craken. 
 


{==64==} {>>pagina-aanduiding<<}

Och t'waren wel ongheluckighe daghen, 
Als wy Roome zijn subject gheworden: want 
Wy en vreesen nu niet meer gheen plaghen, 
Van moorders, dieuen, straetschenders, noch brant: 
Noch van onsen ouwen goedertieren vyant, 
Noch van quade lochten en maken wy mentie, 
Noch van die straffe van Gods moghende hant: 
Maer wy vergrouwen ons voor die violentie 
Van v Rechters, die sonder conscientie 
Ons verdrucken, en al quijt ons goet = maken; 
En als de visch naer t'water, naer ons bloet = haken. 
 
O ghij Senateurs, aenhoore mijn temen = nu, 
Teghen al dat Iudea vande Romeynen 
Oyt nam, laet Roome van Iuadea dit nemen = nu: 
Weet datmen wel Rijcken met vroom Capiteynen 
Door veel bloetstorten wint in t'swerels pleynen: 
Maer die lantsaten moeten alghelijck 
Behouwen worden door eenen reynen 
Goeden Rechter, die wel regeert de Republijcke; 
Niet eenen die bloet stort van arme en rijcke, 
Maer die der menschen herten by een can houwen. 
Wee den Rechters die de lantsaten benouwen. 
 


{==65==} {>>pagina-aanduiding<<}

Niet sonder reden en hoort ghy my dit uyten: 
Ick laet staen al dat zij straflijck beuelen: 
Ick laet staen d'ouerdaet die zij binnen en buyten 
Bedrijuen, in t'moorden, branden, en stelen. 
Maer een sake moeten wy aldermeest bequelen, 
Dat zij soo boos zijn, dat zij den Potentaet 
In d'ouerschrijuen altijt die waerheyt helen, 
En in plaetse van dien schrijuen alle quaet. 
En ghij onuerstandighe Heeren vanden Raet, 
Als wy die waerheyt schrijuen, stopt ghij v ooren. 
Wee hem die oordeelt sonder partije te hooren. 
 
Ghij ghelooft het schrijuen, ô ghij Senateuren, 
Van die v grootelijck abuseren: 
En ghij doet hun duysentmael meer faueuren, 
Dan die t'lant in rusten souwen gouuerneren. 
Zij die ons vermoorden en saccageren, 
En inden gront bederuen v goede landen, 
Die sult ghij voorstaen en defenderen: 
En die t'slants welvaert soecken, zijn v vijanden. 
Ia ghij doetse stellen in ijseren banden, 
Die alleen een woort voor t'slants welvaert spreken. 
Die t'slants profijt soect, werdt ghehaet en versteken. 
 


{==66==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ghij Senateurs, leght ons remonstrantien 
Die wy v senden, al op d'een zije: 
En in plaetse dat ghij die doleantien 
Remedieren soudt, soo doet ghije 
Ons tracteren met wreeder tyrannije, 
En brenght al d'ondersaten in t'verdriet. 
V groot ouerdaet en schelmerije 
En connen wy langher verdraghen niet. 
Dat te Roome ghebeurde dat te Iudea gheschiet, 
Ghij Senateurs en soudet niet verdraghen. 
Sulc heeft ierst melijen, als hij ooc werdt gheslaghen. 
 
Ick wil ghestraft zijn met stranghe punitie, 
Hebben v Rechters die ghij ons hebt ghegheuen 
(Onder het deesel van Iustitie) 
Niet menich duysent menschen benomen t'leuen. 
Van wreeder Tyrannen en was noyt gheschreuen. 
Noyt booser menschen en waren in onsen tijt 
Gheboren, en die noch daer beneuen 
Soo schadelijck waren het ghemeyn proffijt. 
Waer door ghij Senateurs een eeuwigh verwijt 
Verdient, en quest v glorieuse fame. 
T'es nochtans quaet comen in eenen quaden name. 
 


{==67==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hebben v Capiteynen met veel bloets te storten 
veel Rijcken ghewonnen binnen zeker Iaren? 
Soo en behoort ghij die niet te vercorten, 
Maer die in haer Priuilegien te bewaren. 
In plaetse dat v Rechters ons beswaren, 
Souwen zij ons tracteren met clementie: 
Soo mochten wy als ghetrouwe dienaren, 
Hun in eeren houwen en reuerentie: 
En ghij soudt die beneuolentie 
Vande lantsaten daermede oock winnen. 
T'es goet dat lantsaten hun Princen beminnen. 
 
Maer Regenten die in boosheyt soo verblint = zijn, 
Dat zij d'ondersaten seere benouwen, 
Selden vande ghemeynte goet vrint = zijn: 
Zij en connen t'lant dan in rusten niet houwen. 
Men behoortse als serpenten te schouwen, 
Die de landen regeren met schoffiericheyt: 
En die de Princen tot wreetheyt stouwen 
Door haer vermalendijde ghiericheyt, 
En t'quaet voorderen met grooter viericheyt, 
En altijt den ghemeynen orboor teghen = zijn. 
Wee de Regenten die tot quaet gheneghen = zijn. 
 


{==68==} {>>pagina-aanduiding<<}

Waer door meyndij dat v mandementen 
Vande lantsaten niet en zijn gheobserueert? 
En waer door dat v straffe Presidenten 
Niet anders en worden ghehonoreert? 
T'is om dat zij ons hebben gheordineert 
Veel saken die teghen recht en reden = zijn. 
Hadden zij prijsbaer wetten ghestatueert, 
Zij souwen ghehoorsaemt in alle steden = zijn. 
Ons ondersaten souwen wel te vreden = zijn, 
Waert dat v Rechters goet en expeirdich = waren, 
En in hunnen handel rechtveirdich = waren. 
 
Want om die rechte waerheyt te spreken, 
Al zijn somtijts die commandementen soet, 
Soo is t'menschelijck gheslachte soo vol ghebreken, 
Dat sijse noch vertreden mette voet. 
Hoe veel te meer dan alsmen onderhouwen moet 
Placcaten die onmoghelijck zijn te verdraghen, 
En diemen met fortsen obserueren doet. 
Met goede reden machmen daerouer claghen, 
Midts dat dese onlijdelijcke plaghen 
Procederen uyt ghiericheyt, en haet = fel. 
D'een verdruckt d'ander om zijn eyghen baet = wel. 
 


{==69==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ghij Senateurs, wilt v Rechters en Princen, 
Die ghij ons sendt, ierst wel perswaderen, 
Vermanen, en bidden, dat zij v Prouincen 
In ruste en vrede altijt wel regeren: 
Op dat zij hun soo moghen reguleren, 
Dat zij haer ghecorrumpeerde verstanden 
(Die boosheyt latende) meer employeren 
Tot die weluaert van v desolate landen, 
Dan om v schatkisten te vullen met ons panden. 
Oft zij sullen v, die haer senden, = beschamen, 
En v landen inden gront schenden = al t'samen. 
 
Alle die last gheuen van Iustitie, 
En voor Rechters stellen den inidoonen: 
Niet om te corrigeren die vitie, 
Maer om te belieuen eenighe persoonen, 
Oft om haer schatkisten te vullen met croonen, 
Nobelen, ducaten, en gouwen vliesen: 
Die sullen (hoe zij die saken verschoonen) 
Haer reputatie en ghelooue verliesen. 
En want zij die boosheyt voor die deught verkiesen, 
Soos al God oock hun goeden minderen, 
Oft hij salse straffen aen huys oft kinderen. 
 


{==70==} {>>pagina-aanduiding<<}

En want ick ulieden secretelijck = hier 
Sommighe saken noch heb t'onthouwen, 
Soo wil'ick concluderen in t'publijck = schier. 
Ghij Senateurs, wildij ter goeder trouwen 
Regeren, en v Coninckrijck behouwen, 
Soo sendt ons Rechters van goeder conditie: 
Sy sullen ghehoorsaemt zijn van mans en vrouwen, 
Als zij niet en doen soo stranghe punitie. 
Wij en sullen niet claghen van v malitie. 
Maer wilt ghij ons ghebien als Romeynen vroet? 
Wy sullen v subiect zijn als Hebreen goet. 
 
Gheeft ons Gouverneurs die goethertich = zijn, 
Ghij sult versekert houwen v landen. 
Gheeft ons Rechters die bermhertich = zijn, 
En doet correctie ouer die tyranden. 
Ghebruyckt v strafheyt teghen v vijanden, 
En tracteert ons als v goede vrinden. 
Wilt voortaen laeten v moorden en branden, 
Ghij sult ons ghetrouwe ondersaten vinden. 
En laet v niet meer verdoouen noch verblinden 
Van die flatteerders, die v wonder wijs = maken; 
Die meer na die vruchten, dan na t'dorre rijs = haken. 
 


{==71==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wilt ghij dat wij v onderdanich = zijn?  
Eer ghij ons dwingt met straffe mandementen, 
Wilt ons ierst met soetheyt vermanich = zijn: 
Wy sullen subject zijn v Presidenten, 
En voor v waghen lijf, goet, en renten; 
En wij sullen v dienen, en ghehuldich = zijn: 
En sult die liefde niet om verexcellenten 
In ons vinden, die kinders d'ouders schuldich = zijn: 
Wy en sullen oproerich, noch onverduldich = zijn, 
Als die wederspanninghe dienaren. 
Men maeckt t'volck oproerich, met seer te beswaren. 
 
Die Senateurs, die ontrent hondert = waren, 
Als zij den Ambassadeur dit hoorden spreken, 
Alle t'samen seer verwondert = waren, 
Om dat hij soo wel verclaerde zijn ghebreken. 
En eer hij naer Iudea is gheweken, 
En lieten zij niet onghestraft die vitie. 
Naer dat hun die waerheyt naerder was ghebleken, 
Stelden zij Graccum van zijn offitie, 
En deden ouer zijn boosheyt justitie, 
En hebben een ander in zijn plaetse ghestelt. 
Hij is weyrt ghestraft, die t'lant regeert met gewelt. 
 


{==72==} {>>pagina-aanduiding<<}

Oft God gaue dat alle Heeren en Princen 
T'lant wel versagen van goede Gouuerneuren, 
Soo en souden in verscheyden Prouincen 
Soo grooten ouerdaden niet ghebeuren. 
Dat die lantsaten soo seer claghen en treuren, 
Comt door dat die Princen niet en gheloouen 
Die waerheyt: en dat zij draghen faueuren 
Die hun landen bederuen, en beroouen. 
En om dat zij hun soo laten verdoouen, 
Dat zij die staten niet en versien met lien, 
Maer dat zij die persoonen met staten versien. 


    
{== afbeelding 
        	
        ==} {>>afbeelding<<}
    




    
{==73==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Hier naer volgen d'antijcke tafereelen]

    
{== afbeelding 
        	
        
            Hier naer volgen d'antijcke tafereelen 
            Die een Prince in zijn paleys behoort te hangen, 
            En die hy voor precieuse juweelen 
            In grooter weyrden behoort t'ontfanghen: 
            Want zij leeren hier gaen die rechte gangen. 

    ==} {>>afbeelding<<}
    




{==74==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Doen de Philosooph Bias door d'oude daghen]

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Doen de Philosooph Bias door d'oude daghen 
Sieck was, quamen die Pryeneans neuen 
Hem, en baden hem dat hy naer zyn behaghen 
Haer eenighe goede wetten soude gheuen, 
Door die welcke zij eenen Prince verheuen 
Van doen voort-aen moghen kiesen = souwen. 
Waer door Bias hun dees Wetten heeft gheschreuen, 
Om dat Zy haer Rijcke niet verliesen = souwen. 




WY ordineren in dese Prouince, 
Als die Pryeneans sullen vergaren 
Ondat te kiesen eenen Gouverneur oft Prince, 
Dat hy ten minsten out zij veertich jaren. 
Want Princen die ionck zijn, en onvervaren, 
Failleren in haer saken dicwils grootelijck. 
Te grooten ouderdom can hun oock beswaren: 
Daerom es de middel mate nootelijck. 
 
Wy ordineren scherpelijck en beuelen, 
Dat niemant ghecosen en zy voor Gouuerneur 
Vande ghemeynte, noch oock vanden elen, 
T'en zy dat die lantsaten hem houwen veur 
Een ongheveyst, oprecht, goet amateur 
Vande Republijcke; daer vele aen dependeert. 
Want die voor recht wilt ghebruycken rigeur, 
Die en werdt niet wel gheobedieert. 
 


{==75==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wy commanderen datter niemant = oock 
Voor Gouverneur en sal worden ghecoren, 
T'en zy dat hy hebbe rijp en goet verstant = oock, 
En inde Griecsche tale gheleert zy al voren. 
Want soo veel volcx en gaeter niet verloren 
Alsser een afgrijsselijcke peste in t'lant = es, 
Alst doet daer d'ondersaten hebben ghesworen 
Een Prince die tyrannich en ignorant = es. 
 
Wy ordineren noch wel expresselijcke, 
Datmen gheen Prince en kiese teghen onsen danck, 
T'en zy dat hy voor die Republijcke 
Den crijgh ghevolght heeft ten minsten thien iaer lanck. 
Want hy alleene can hier vrij en franck 
Wel onderhouwen den ghewenschten peys, 
Die door experientie en bedwanck 
Meer in t'velt gheleghen heeft, dan in zijn paleys. 
 
Wy bevelen oock in ons Signorije, 
Datmen Gouverneur en aenveyrde noch Heere, 
Die befaemt gheweest es van tyrannije.  
Want t'es onmoghelijck, dat een die zeere 
Die wreetheyt bemint heeft, hem soo bekeere,  
Dat hy die deucht sou weder aencleuen. 
Want die gheuseert es in dees boose leere, 
Die sal een tyrant blijuen al zijn leuen 
 


{==76==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wij ghebieden en wij ordineren, 
Als ons Prince drij oude Loyen sal breken, 
Datmen hem niet alleen sal destitueren; 
Maer men sal hem als meyneedich versteken. 
Wanter gheen fake en es (in manier' van spreken)  
Die t'peupel meer bederft, en t'lant doet ruymen,  
Dan nieuwe wetten te maken, en met loose treken 
Te corrumperen goede oude coustuymen. 
 
Wij beuelen noch datmen den tribuyt 
Den Prince ghewillich sal betalen. 
Maer en bringhen die beden niet soo vele uyt 
Als hij en verdoet met zijne vassalen, 
Soo salmen hem verjaghen sonder dralen. 
Want een Prince die luttel heeft, en veel verteirt, 
Sal een tyrant worden sonder falen: 
Maer een goet Prince hem naer zijnen staet gheneirt. 
 
Van ons werdt novh scherpelijck gheboden, 
Dat die Prince een lief-hebber wesen moet  
Van d'almachtighe onsterflijcke Goden. 
Want als een Prince soo boos es en onvroet, 
Dat hy de Goden gheen eere aen en doet, 
Maer in alle boosheyt volherdich = es; 
Soo en es hij gheen beschermer van t'ghemeyn goet, 
Maer wel een Rechter die onrechtverdich = es 
 


{==77==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wij willen dat die Prince sal te vreden zijn 
(Sonder te bedrucken ander lantsaten) 
Met zijn Coninckrijcke, dorpen, en steden = fijn, 
Die zijn ouders hem hebben achter ghelaten; 
En sonder dat hy tot zijnder cleynder baten 
Teghen ander Princen sal orloghe vueren. 
Want t'es een eere voor die Potentaten, 
Dat zy in vrede leuen met haer ghebueren. 
 
En eest dat een Prince dees wet contrarieert, 
En niet en onderhoudt dit ghebodt ghepresen, 
Soo en sal hy niet worden gheobedieert: 
Noch t'peupel en sal niet ghehouwen wesen  
Hem te hulpen, met ghelt, oft volck tot desen. 
Want den Godt Apollo heeft my gheseyt, 
Dat die eens anders vruchten wilt lesen, 
Zijn eyghen goet verliest, en prosperiteyt. 
 
Wy beuelen en ordineren finalijck, 
Dat den Prince, Gouuerneur oft President, 
Ten minsten tweemael de weke cordialiick 
Aenbidde die Goden omnipotent: 
Oft hy en sal niet alleen van zijn gouvernement 
Ghestelt worden, door zijn misuysen groot; 
Maer men sal hem gheen sepulture excellent 
Moghen bouwen, naer zijn catijuighe doot. 


FINIS.




{==78==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Dese navolghende stichtende Moralen]

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Dese navolghende stichtende Moralen, 
Hoorde den Ridder Estilcon vol trouwen 
Den Philosophe Epimondum verhalen, 
Tot onderwijsinghe in d'ophouwen 
Van Archade en Honore: op dat zy hun souwen 
(Met meer ander Princen) totter deught = keeren, 
En goet exempel in haer jonghe jeught = leeren. 




Menschen die opgheblasen en hooveyrdich = zijn, 
En behooren in t'hoff niet te converseren, 
Noch oock met Princen die eerweyrdich = zijn. 
Want die niet soet en zijn in t'commanderen, 
Noch ootmoedich int obedieren, 
En zijn niet weyrdich met Princen te handelen: 
Want zij boosheyt leeren, die met boose wandelen. 
 
Menschen die spijtich en partijich = zijn, 
En behooren egheen familiariteyt 
Te hebben in t'hoff: want die haetenijich = zijn, 
Die raden de Princen tot tweedrachticheyt. 
Want nijdighe menschen, voorwaer gheseyt, 
Stichten altijt twist tot hunder baten, 
Tusschen die Princen en d'ondersaten. 
 


{==79==} {>>pagina-aanduiding<<}

Inde Princen houen daer en behooren 
Niet te verkeeren, by nachten noch daghen, 
Eenighe menschen die hun lichtelijk stooren. 
Want die in t'hoff verkeert, en niet en can verdraghen, 
Es oorsake dat d'ondersaten by vlaghen 
Teghen haren Prince murmureren. 
Wee hun die de Princen tot quaet inciteren. 
 
Menschen die begheirlijck en ghierich = zijn, 
En behooren in t'hoff niet te comen binnen. 
Want die in d'ontfanghen seer vierich = zijn; 
En die beter die croonen, dan die deughden kinnen, 
Zijn cause dat d'ondersaten niet en beminnen 
Haren Prince met vierich verlanghen. 
Meest al d'officieren haken naer d'ontfanghen. 
 
Die menschen en behooren niet willecomme 
In t'hoff te wesen, die luxurieus = zijn: 
By redene, dat zij als die domme 
Ghemeynlijck leuen die amoureus = zijn. 
Al moghen zij van manieren heus = zijn. 
Men behoortse altijt suspect te houwen. 
Die wijse behoort oncuyscheyt te schouwen. 
 


{==80==} {>>pagina-aanduiding<<}

In t'Princen hoff en hoortmen niet te ghedooghen 
Gulsighe menschen, noch dronckaerts obstinaet. 
Want soo goede ghetrou dienaers hun pooghen 
Haren heere altijt te gheuen goeden raet, 
Sullen die gulsighe menschen tot quaet 
Haren heere eer raden, dan totter deught. 
Die gulsich es, ghemeynlijck in boosheyt verheught. 
 
In Princen houen en hoortmen niet te lijdene 
Blasphemeerders, noch vloeckers voorwaer: 
Want die hem seluen pijnt te vermalendijdene, 
Oft zijnen schepper blasphemeert in d'openbaer, 
Die sal noch stoutlijcker (als een ontrou dienaer) 
In t'secrete benemen zijns Princen eere = ziet: 
Die God niet en vreest, en vreest zijnen heere = niet. 
 
Die traghe, luye, en delicate menschen, 
En behooren in t'hoff egheen residentie 
Te hebben, noch daer te leuen naer hun wenschen: 
Want ghetrouwicheyt, en obedientie, 
Sorghfuldicheyt, en diligentie, 
Die connen ter werelt, bouen ander saken, 
Die Princen machtich en gheweldich maken. 
 


{==81==} {>>pagina-aanduiding<<}

Inde houen vande Princen eersame 
En behooren oock niet te frequenteren 
Eerloose menschen, van quaden name. 
Want als wy den Prince daer door blameren, 
Soo en can hij hem seluen niet excuseren. 
Want men seyt ghemeynlijck wel en te recht: 
Alsulcken heere oft meester, alsulcken knecht. 
 
In t'hoff en behooren flatteerders, noch dwasen 
Te verkeeren: noch inde Republijcke 
Gheen simpel slechte Raetsheeren, die rasen: 
Om dat het lant, noch het coninckrijcke 
Niet en vergaet door ghebreckelijcke 
Ionghe Coninghen, maer door t'qualijck regieren 
Van slechte, oft tyrannighe Officieren. 
 
Eylaes, t'lant es wel jammerlijck te beclaghen,  
Daer die Princen tyrannich en vitieus = zijn, 
Daer d'ondersaten oproerich zijn by vlaghen, 
Daer die Gheestelijcke superstitieux = zijn, 
En die Raetsheeren slecht, oft malitieus = zijn. 
Want daer ignorantie, en boosheyt regneert, 
Daer wordt d'arm ghemeynte ghesaccageert. 


FINIS.




{==82==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Dese notable vroede sententien]

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Dese notable vroede sententien 
Heeft Phalaria in zyn brieuen gheschreuen 
Om dat die Princen met diligentien 
Daer naer wysscycken souwen leuen. 




Die particulier vrientschap, die de Princen 
Den eenen meer dan den anderen bewijsen, 
Maect veranderinghe inde Prouincen, 
En doet dicwils twist en discoort oprijsen. 
 
Om dieswille dat die Princen prijsen 
Den eenen, en den anderen verlaten, 
En met d'een meer, dan met d'ander, verjolijsen: 
Maken zy dat veel menschen d'een d'ander haten. 
 
Door den grooten haet van die lantsaten, 
Comen quade ghepeysen, en qualijck spreken: 
En door quade woorden, die niemant en baten, 
Comt dat zy hun leedt metter daet dan wreken. 
 
Somma, als een Prince wilt versteken 
D'een meer dan d'ander, t'zy arm oft rijcke; 
Sal hy tweedracht maken, en accoordt breken, 
En t'vier doen blaken in zijn Republijcke. 
 


{==83==} {>>pagina-aanduiding<<}

Die Princen behooren sorghfuldichlijcke 
Te verjaghen d'oproerighe mans en vrouwen: 
Om dat die muytmakers in gheene wijcke 
Die stille lantsaten oproeren en souwen. 
 
Want als t'volck hem opheft in die lantdouwen, 
Soo sal die begheirlijckheyt ontwecken, 
Ghiericheyt sal wassen, en t'recht sal flouwen; 
Cracht en ghewelt sullen hun ontdecken. 
 
Die roouers die sullen om t'lanxcste trecken, 
Luxurie domineert dan met vrolijckheyt; 
Tyrannije verthoont haer in alle plecken, 
En tracteert die goede met cruweliteyt. 
 
En elck verheught dan, metten cortsten gheseyt, 
Te leuen in eens anders prejuditie, 
En soect zijn eyghen bate: want hoe boose feyt, 
Men doetter recht ouer, noch justitie. 
 
En veel menschen soecken (uyt malitie) 
Oproer te maken, om t'lant in verstranghen 
Te bringhen, door ghiericheyt en ambitie; 
Oft om in tourbel water visschen te vanghen. 
 


{==84==} {>>pagina-aanduiding<<}

Die dan niet alleene, daer zy naer verlanghen 
En verliesen, maer daer met hun eyghen goet. 
En want zy wel en te recht ontfanghen 
Loon naer hun werck, werden zy somtijts vroet. 
 
T'es voor een ghemeynte gheluck en voorspoet, 
Als fortune hun draeght sulcken fauveur, 
Dat zy hunluyden door haer gratie doet 
Hebben eenen gheluckighen Gouverneur. 
 
Want die ondersaten crijghen hier deur 
Dicwils alle t'ghene dat zy begheiren: 
Oft als die lantsaten leuen in ghetreur, 
Crijghen zy door hun dat zy vreesen t'ontbeiren. 
 
Al dat die edele Princen sweiren 
Ander Princen, t'zy vrienden oft vijanden, 
Dat moeten zy hun houwen sonder deiren, 
En haer vroomheyt bethoonen voor alle verstanden. 
 
Die den scepter werdt ghestelt in handen, 
Moeten die grootheyt van hun lant en persoonen, 
Mitsgaders oock die menichte vanden 
Ondersaten, openbaerlijck bethoonen. 
 


{==85==} {>>pagina-aanduiding<<}

En bouen al behooren zy te croonen 
Die Raetsheeren die zy houwen in hun houen, 
En d'autoriteyt en grauiteyt verschoonen 
Van hunnen Raet, om datten elck sou louen. 
 
Die wijse behooren niet te zijn verschouen, 
Om een Prince te kinnen aen zijn habijt propijs: 
Maer behooren te sien, en te prijsen daer en bouen, 
Daer hy aen haelt goeden raet en aduijs. 
 
Men sal die wijse gheuen loff en prijs, 
Die niet ghierich en zijn om schatten te vergaren; 
Noch wankelbaer als een beuende rijs: 
Maer men sal die vrecke verachten, die t'goet sparen. 
 
Want die mensche die hier wilt bewaren 
Zijn ghelt, es ongheluckich in zijn leuen; 
En hy en weet niet waert naer zijn doot sal varen. 
Wel hun die t'ghelt winnen, en weder uytgheuen. 
 
Om dat fortune es meestersse verheuen 
Van alle dinghen in t'swerelts percken: 
En om dat haer werden toegheschreuen 
Die goed, en oock die quade wercken; 
 


{==86==} {>>pagina-aanduiding<<}

Soo en can niemant (t'zy leecke oft clercken) 
Hem seluen op eyrterijck gheluckich achten, 
Dan daermen gheen droefheyt en can aenmercken, 
Als fortune thoont haer uyterste crachten. 
 
Want t'es wel een cloeck vroom man van machten 
Die de fortune niet en can verwinnen, 
En die door swaermoedighe ghedachten 
Hier niet saen en werdt beruert van sinnen. 
 
Prijsen wy iemant die daer can rinnen 
Op zijn vijanden met zijn goede lance, 
Daerom en willen wy niet bekinnen 
Dat zijn penne es vol van plaisance. 
 
En schrijft zijn penne met accordance, 
Daerom en heeft hy gheen eloquentie: 
En al sprack hy met goede contenance, 
Daerom en heeft hy gheen groot scientie. 
 
Al waer hy gheleert, en volder excellentie, 
Daerom en heeft hy gheen goede fame: 
En al hadde zijn fame preferentie, 
Daerom en es zijn leuen niet goet en eersame. 
 


{==87==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wy zijn verbonden, al zijn wy onbequame, 
Te onderhouwen veel goede wetten: 
Maer wy en zijn niet verbonden by name, 
Iemants leuen te volghen, om ons te besmetten. 
 
Daer en es voor die Rechters noch cadetten 
Gheenen quaderen staet noch offitie, 
Dan veel menschen te bringhen inde netten, 
Oft te corrigeren hun vitie. 
 
Alle menschen van goede conditie 
Behooren dusdanighe staten te vliene 
Als een peste, vol van malitie.: 
Want t'es quaet eens anders ghebreck te verbiene. 
 
En den haet es veel meer t'onsiene, 
Diemen den Rechters draeght door afjonst en spijt: 
En hy staet oock in vreesen wel thiene- 
Mael meer, dan de ghene die de straffinghe lijt. 
 
Die goede vrienden heeft, heeft vele altijt: 
Want veel vrienden seere hulpen connen: 
En connen zy niet ghehulpen metter vlijt, 
Soo eest dat zy haren vrient voordeel jonnen. 
 


{==88==} {>>pagina-aanduiding<<}

Want volmaecte liefde werdt ontbonnen 
Door lanckheyt van tijde onder de goede: 
Zy doet den meesten arbeyt die onder der sonnen 
Ghedaen werdt, nochtans en werdt zy niet moede. 
 
Hoe wel dat hier dicwils die vroede 
Vele verliesen, door die stranghe nopen 
Vande fortune, met teghenspoede; 
Soo en moghen zy daerom niet wanhopen. 
 
Want als den tijt ten eynde gaet open, 
Naer zijn ghewoenlijcke maniere, 
Comen zy als een slecke weder opghecropen, 
Door hulpe vanden vrinden goedertiere. 
 
Maer menschen die hooveyrdich zijn en fiere, 
Die comen ghemeynlijck ten ruwijne: 
Oft zy moeten anderwerf met dangiere 
Gheholpen worden met bitter medecijne. 
 
Dus moeten zy lijden dobbel pijne: 
Want zy door teghenspoet moeten leeren 
Soberlijck leuen tot alle termijne: 
Daerom eest goet ten haluen weghe omkeeren. 
 


{==89==} {>>pagina-aanduiding<<}

Al excuseren zy som borghers oft heeren, 
Die hier misdoet, t'es claer dat hy straffe verdient. 
Want die een ander bringht in t'verseeren, 
Behoort ghestraft te zijne, al waert ons vrient. 
 
Want eest dat hy seer grammelijck ghesint 
Iemanden misdoet subijtelijcke, 
Hy doet qualijck: maer hy es noch meer verblint, 
Misdoet hy met opset arme oft rijcke. 
 
Die alle dinghen doet in t'publijcke 
Met oorden en reden, die en es niet rebel. 
Maer dat dit swaer om doen es, es autentijcke, 
Behaluen voor ghesette mans, en niemant el. 
 
Zy ouerlegghen d'inconvenienten soo wel, 
Dat zy seer qualijck van al hun saken, 
(Al vereysschen zy expeditie snel) 
Een eynde vlijtich connen ghemaken. 
 
Dus moeten die Regenten, met corter spraken, 
Hun sorghfuldich en nerstich wachten 
Van twee dinghen, die de wijse laken: 
Te ras, en te traech zijn, by daghe by nachten. 
 


{==90==} {>>pagina-aanduiding<<}

Maer d'erghste es te ras zijn, wilt hier op achten: 
En als wy te spade ghedelibereert = hebben; 
Verliesen wy, oft men neemt ons met crachten, 
Tghene dat wy souwen gheconquesteert = hebben. 
 
En als wy te ras gheauiseert hebben, 
Verliesen wy dat wy hadden inde hant; 
Oft dat wy souwen ghecouvreert hebben, 
Tzy rijcken, steden, juweelen, oft pant. 
 
Dien menschen die haestich zijn en inconstant, 
Die vallen daghelijcx in groot verdriet. 
Al schijnen die weghen schoon effen lant. 
T'es quaet rijden voor die niet om en siet. 
 
Want al mijtmen hem, soo eest wel gheschiet, 
Datmen valt in eenich inconvenient. 
Hoe veel te meer dan, die hun en mijen niet, 
Vallen onversinst in allendich torment? 
 
Al waren wy al in t'swerelts convent 
Gherne gheluckich, niemant en sal verweruen 
Desen naem, dan een constenaer excellent, 
En die exempel achterlaet om wel te steruen. 


FINIS.




{==91==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Onder meer woorden, die Aurelius verheuen]

    
{== afbeelding 
        	
        LABORE ET CONSTANTIA.
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Onder meer woorden, die Aurelius verheuen 
Tot Commodo zijnen sone heeft ghesproken, 
Heeft hy hem dees instructie ghegheuen, 
Wat tijts eer Zijn ooghen waren ghebroken. 




Ick vermaen v, sone, uyt beneuolentie, 
Met woorden, t'gheen dat ick in tweentsestich iaer 
Beuonden hebbe door experientie. 
En want ghy noch ionck en slecht zijt voorwaer, 
Soo eest wel redene dat ghy ghelooft die daer 
Out zijn, als ick ben, eer ghy comt in t'verdriet. 
Want om dat wy Princen zijn spieghels claer, 
(Oft behooren t'zijn) eest dat elck op ons siet, 
En wy en besien nochtans ons seluen niet. 
 
Heden oft morghen suldy in grooter weyrde 
Het Keyserijck van Roome heriteren. 
En ghy sult meynen heer van hemel en eyrde 
Te zijne, als ghyt sult gouverneren. 
Maer wist ghy wat sorghe en last het commanderen  
Met bringht, ick sweir v, ghy soudt hun in t'ghemeene 
Al t'samen veel lieuer obedieren, 
Dan eenen commanderen alleene. 
Den last van gouverneren en es niet cleene. 
 


{==92==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ghy peyst, mijn sone, dat ick v laten = sal 
Een groot heere, om dat ghy het Keyserijcke 
Sult gouverneren, met d'ondersaten, = al 
Sonder voorsichticheyt, wijsheyt, oft practijcke: 
Dwelck soo niet en es. want die Republijcke 
V ionst maer alleen en heeft te verweruen, 
En ghy en cont hunluyden alghelijcke 
In egheender manieren ghederuen. 
Die liefde van t'volck es meer weyrt dan veel eruen. 
 
Ghy peyst dat ick v groote tresooren 
Achterlaten sal, met veel goets en renten: 
Dwelck weynich zijn sal, soo ghy sult sien en hooren. 
Want al die Princen en superintendenten, 
Die hun herten stellen op die presenten, 
En op ouervloedighen rijckdom verblinden, 
Hebben luttel vrienden tot hun commandementen. 
En Princen die hier hebben vele goede vrinden, 
Daer en salmen niet veel schatten by vinden. 
 
Ghy peyst dat ick v laten sal bouen desen, 
Dat v al subject zal zijn cleyn en groot: 
Maer dit en sal certeyn oock alsoo niet wesen. 
Want die Prince die hem wilt wachten vande doot,  
En zijn eere vermeeren in t'swerelts conroot, 
Behoort hem meer naer t'volcx ghesintheyt te voeghen, 
Dan die borghers hun hooren te voeghen door noot, 
Naer t'sPrincen ghesintheyt en ghenoeghen. 
Want t'es beter dat een hooft, dan veel wroeghen. 
 


{==93==} {>>pagina-aanduiding<<}

Om dat ghy, ô mijn sone, hebt gheignoreert 
Wat die waerheyt es tot desen termijne, 
Soo en sal v die loghen (die menich trompeert) 
Niet aendoen eenich verdriet oft pijne. 
Want ghy niet en weet wat strijdt bringht ten ruwijne, 
Soo en sal v d'orloghe niet vernoeyen. 
Om dat ghy niet en weet wat rust' plach te zijne, 
Soo en sult ghy d'onruste niet verfoeyen. 
Sulck weet wat pijn es, als hy ghevoelt de roeyen. 
 
Want ghy ignoreert wat vrienden te zijn plegen, 
Soo en sult ghy v vijanden niet zijn verwachtich. 
En waert ghy tot die ruste gheneghen, 
Ootmoedich, deughdelijck, en waerachtich, 
Ghy en soudt niet alleen ontsegghen voordachtich 
Het Keyserijck van Roome, met zijn partijen; 
Maer daer en bouen soudt ghy onsachtich 
Den vader (diet v laet) vermalendijen. 
Veel menschen in hun qualijck-vaert verblijen. 
 
Ick wil wel dat ghyt weet; ende en weet ghijs niet, 
Segh'ickt v: Als ick v mijn Rijck sal achterlaten,  
Dat ick v gheenen rijckdom, maer wel verdriet 
En armoede laten sal tot uwer onbaten. 
Gheen ruste, maer arbeyt onder die lantsaten. 
Gheenen peys, maer crijgh: gheen vrienden, maer vijanden: 
Gheen vreucht, maer druck, en uytermaten 
Grooten hooftsweir in al die landen. 
Die hooghen staet aenveyrt, vetert hem in banden. 
 


{==94==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ick adverteer v, dat die groote = solaesheyt 
Die ghy meynt te vinden in t'swerelts balgije, 
Niet en es dan ijdelheyt en bloote = dwaesheyt, 
En een wel bekende spotternije. 
Ick heb hier langher gheleeft dan ghije, 
En heb van als meerder experientie, 
Nochtans heb'ick bespot gheweest als d'onvrije: 
V en sal niet min gheschien in mijn absentie. 
T'es const t'lant regeren sonder reprehentie. 
 
Als ghy (ghelijck een gheluckich Prince) 
V rijck sult meynen gouverneren in vrede, 
Soo salder opstaen in eenighe Prouince, 
T'zy in Asia oft Africa, tweedrachtichede. 
Oft ghy sult verliesen een slot oft stede; 
Om welck slot oft stadt te assigieren, 
Sult ghy grooten cost, en veel volcx mede 
Behoeuen, om dat weder te recouureren. 
Hy crijght wel teghenspoet, die meynt gauderen. 
 
Als ghy sult meynen ontallijcke vrinden 
Te hebben, sullen v vijanden maken verbont 
Om v t'ouervallen, en om te schinden 
V Keyserijck tot inden calen gront. 
V vrinden en sult ghy met eenen lachenden mont, 
Noch met alle vrientschap niet connen ghehouwen: 
En v cracht niet connen gheschouwen. 
Zy zijn dwaes, die hun seer op vrinden betrouwen. 
 


{==95==} {>>pagina-aanduiding<<}

Als ghy sult meynen in volmaeckte vreught = zijn, 
Zal v eenich ongheluck onversienst bespringhen. 
Want als die Princen aldermeest verheught = zijn. 
Soo sal hun iemant quade tijdinghe bringhen. 
Want ghemeynlijck die goede tijdinghen 
Comen selden, en zijn meest gheloghen: 
Naer quade maren en derf ons niet verlinghen, 
Want zy alle uren comen ouver ghevloghen. 
Die hier in vreughden meynt leuen, werdt bedroghen. 
 
Als ghy door v gheluck en prosperiteyt 
Sult meynen volbringhen al v ghepeysen; 
En sult meynen te leuen in vrijicheyt, 
En sult ghy door nootsaeck niet vyt moghen reysen: 
Want goede Princen uyt haer palleysen 
Niet gaen en moghen daer die jeught hun treckt, 
Maer zy moeten hun voor die werelt veysen, 
En gaen daer haer deucht en eere toe verweckt. 
Die zijn sinlijckheyt volght, die houtmen suspeckt. 
 
Als ghy meynt dat niemant op v en sal spreken, 
Om dat ghy sult zijn een groot potentaet, 
Sal t'volck meest verhalen v ghebreken. 
Al en dreygtmen die Princen niet metter daet, 
Men murmureert daer teghen vroegh en laet, 
Ghenomen dat den Prince niet en misquame 
Aen zijnen persoon, soo spreken zij van hem quaet, 
En bevlecken metter tonghe zijnen name. 
T'es quaet comen in een quade fame. 
 


{==96==} {>>pagina-aanduiding<<}

Als ghy meynt voldaen te hebben v dinaren, 
Sullen zy v van nieus weder molesteren. 
Want t'es een coustuyme van ouer veel iaren, 
Dat die metten Princen veel conveseren, 
Daghelijcx aen hun iet suppliceren 
Voor hun vrienden, als zy versien zijn alvoren. 
Want alle die te hove prosequeren. 
Hebben meest hun eere en schaemte verloren. 
Die veel dienaers heeft, heeft veel verdriets en thoren. 
 
Alsmen besitten moet het Keyserijcke 
Van Roome, met soo grooten doleur 
En weet ick niet wat sot, ouer dees Republijcke 
Soude willen wesen Prince oft Gouverneur. 
Want ghenomen dat iemant es possesseur 
Van t'Rijck (segh' ick) dat rust tot zijnder vromen, 
Onghelijck meer weyrt es, die hem deur 
T'gouvernement vanden Rijcke werdt benomen, 
Dan die vreught die hem daer voor can comen. 
 
Waer t'Keyserijck van Roome soo ghereguleert, 
Ghelijck dat was in voorleden termijne; 
Het waer noch een eere voor diet regeert, 
Al es t'gouverneren een groote pijne. 
Maer t'es wel verandert, voor dat plach te zijne. 
T'es soo vol boosheyt, en soo vol tyranden; 
Dat ick hem wijser houwe ten sijne, 
Die dat bespottende es met schanden, 
Dan die met eeren meynt regeren die landen. 
 


{==97==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dat ghy sekerlijck wist wat Roome weyrt = es, 
Dat ghy wist hoe luttel deught dat Roome vermach: 
Wist ghy hoe sorghlijck dat den scepter en sweyrt = es 
Te vueren, ick sweir v dat ghy soudt vreesen den dach  
Datmen v croonen soude, en soudt nemen verdrach. 
Al es Roome seer wijt in d'omme keeren, 
(Eylaes) t'es nu gheheel ijdel, voor dat plach 
Te zijne, van deughdelijcke borghers met eeren. 
Goede borghers zijn beter dan groote heeren. 
 
Te Room' zijn lantsaten in grooten ghetale, 
Maer sonder ghetal zijn daer die vitien. 
In een maent tijts soumen wel altemale 
Die steenen tellen van d'edifitien, 
Maer al die grouwelicke malitien 
Die en soumen in duysent iaer niet tellen, 
En die onsprekelijcke quade conditien 
Waren my onmoghelijck te vermellen. 
Meest elck mijdt den padt der deught, en gaet ter hellen. 
 
Ick sweir v by mijn Keyserlijcke croone,  
Als ick t'Roomsch rijck begonst te gouverneren, 
Dat ick die vervallen mueren inidoone 
Van Roome in drij iaer al dede repareren: 
Maer ick en heb niet connen reformeren 
In twintich iaeren mijn ondersaten: 
Ia als ick die waerheyt moet decouvreren, 
Niet eenen cleynen hoeck van eender straten. 
Selden wilt iemant zijn quaet leuen laten. 


FINIS.




{==98==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Aurelius beclaeghde dese vijf saken]

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Aurelius beclaeghde dese vijf saken 
Seere, als hy op sijn sterf-bedde lach, 
Sijnen Secretarius, met droeuer spraken: 
Dies elck zijn rekeninghe effen maken mach. 
Want die hier wel leeft, wel te steruen plach. 




Ick beclaghe (sprack hy) dat ick t'ghedinghe 
Van d'edele weduwe Drusia eerbaer, 
Dwelck zy teghen den Raet heeft sonderlinghe, 
Voor mijn doot niet en heb gheeyndt: want haer 
(Om dat zy arm es) geen recht geschien en sal hier naer. 
 
Ten tweeden eest wel teghen mijnen wille, 
Dat ick binnen Roome niet en mach steruen: 
Want waer daer iemant die teghen my gheschille 
Hadde, ick mocht doen condighen op mijn eruen, 
Dat hy by my quame om pardoen te verweruen. 
 
Ten derden rout my, doen ick veerthien tyrannen 
Om hun groote wreetheyt dede executeren, 
Dat ick die zeeroouers, die ick dede bannen, 
Met eene niet en dede decolleren. 
Want naer die misdaet, moetmen elck corrigeren. 
 


{==99==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ten vierden soo es seer bedroeft mijnen gheest, 
Om dat Verissimus mijn lieue kint 
Voor my ghestoruen es: hy deirt my meest 
Om dat hy deughdelijck was, en wel ghesint. 
Hy verliest veel, die verlieft zijnen besten vrint. 
 
Ten vijfsten beclaegh' ick dat den Prince 
Commodus blijft eenich erffghename 
Van mijn Reyserijcke, en schoon Prouince. 
Want ons beste goet es eenen naem eersame, 
En een erffghenaem die wel bewaert ons fame. 


    
{== afbeelding 
        	
        ==} {>>afbeelding<<}
    






{==100==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Als den Philosophe Brixile lach]

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Als den Philosophe Brixile lach 
Op zijn dootbedde, quamen den naestlesten dach 
Die Senateurs vande Romeynsche natie 
Hem besoecken, soomen die siecken plach; 
En bedancten hem hertelick met droef ghewach, 
Van zijn deughdlijck leuen en conversatie: 
En verhaelden hem die lamentatie 
Die door hem ghebeurde op die Roomsche eruen, 
Door vreese dat hy te dier spatie, 
Door ouderdom, oft cranckheyt soude steruen. 
Zy zijn bedroeft die hun vrienden moeten deruen. 




Hy sprack: O goedertieren vaders vermaert, 
Om mijn doot en derff dy niet zijn beswaert: 
Want ick my daer ghewillich sal toe begheuen. 
Die doot, die niemant ter werelt en spaert, 
En derff niemant beweenen, als zij haer baert, 
Maer wel een boos ondeughdlijck leuen. 
Vreest iemant dat die doot hem sal bringhen in sneuen 
Die zijn sinnen stelt op t'swerelts goet oft vreught, 
Sulcken mensch mach wel suchten en beuen: 
Want die doot es beul van ons quaet leuen en jeught, 
En naer die doot en houwen wy niet dan ons deught. 
 


{==101==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hy sprack: O Vaders, ick sterue ghewillichlijcke: 
Ierst om dat ick noyt te cort en heb ghedaen 
Mijnen naesten, noch oock die Republijcke. 
En die zijnen broeder hier heeft by-ghestaen, 
Die sal naer zijn doot goeden loon ontfaen. 
 
Ten tweeden sterf' ick met verheughde sinnen, 
Om dat Roome my beweent uyt liefde minjoot. 
Die ghehaet es, es seer goet om kinnen: 
Want zijn leuen werdt beweent van cleyn en groot, 
En alle menschen verheughen in zijn doot. 
 
Ten derden sterf' ick gherust, want ick tsestich jaer 
Ghearbeyt hebbe voor t'ghemeyn proffijt. 
En die Goden hebben my gheseyt voorwaer, 
Dat hij geen stranger doot en heeft in tswerelts crijt, 
Dan die qualijck bestaeydt heeft zijnen tijt. 
 
Ten vierden sterf' ick met blijden gheeste. 
Niet alleen om dat ick was der menschen goet vrint, 
Maer om dat ick die Goden, minste en meeste, 
(Naer mijn cranck vermoghen) heb ghedint. 
Hij moet wel varen die de Goden bemint. 


FINIS.




{==102==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Om dat Anacharsus soo veel malitien]

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Om dat Anacharsus soo veel malitien 
Inde Princen houen sach domineren, 
Sondt hy dees naervolghende conditien 
Aen Coninck Cresum, eer hy wilde accepteren 
D'offitie die hy hem dede offereren. 




Inden iersten, Cresu, soudt ghy moeten laten 
Die quade coustuymen, die ghy barbaren 
Ghemeynlijck hebt onder v Potentaten, 
Te weten van groote schatten te vergaren. 
Om dat die Princen die veel tresooren sparen, 
En door groote ghiericheyt leuen vileynlijck, 
Wijsheyt, en goeden raet ghebreect ghemeynlijck. 
 
Ten tweeden soudt ghy moeten bannen, 
Soo wel uyt v hoff, als uyt v compaignije, 
Al die flatteurs, en gheveysde mannen, 
Die v wonder wijs maken by tije. 
Want een Prince die door flatterije 
Hem laet bedrieghen, en beroouen van sinnen, 
En can nootsaecklijck die waerheyt niet beminnen. 
 


{==103==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ten derden sult ghy laten den onrechten strijt 
Die ghy teghen die van Corinthen beghint: 
Om dieswille dat alle Princen altijt, 
Die van d'uytlantsche orloghen zijn vrint, 
Zijn ghemeynlijck (soomen beuint) 
Vijanden vanden peys van haer Republijcke. 
T'es een goet Prince, die in vrede houdt zijn rijcke. 
 
Ten vierden, suldy bannen uyt uwe palleysen 
Boosmakers, lantspeelders, en joguleuren: 
Om dat een Prince crijght veel ijdel ghepeysen, 
Die veel lichtveyrdicheyt hoort, en siet ghebeuren: 
En in tijden van noode, oft als hy moet treuren, 
Can hy hem qualijck begheuen tot wijsheyt. 
Niet dan ijdelheyt en es t'swerelts jolijsheyt. 
 
Ten vijfsten sult ghy doen ghebien, 
Dat al die leeghganghers, en vagabonden, 
Vwen persoon, en v hoff sullen moeten vlien: 
Om dat ledicheyt, en luyheyt tot allen stonden 
Wreede vijanden worden beuonden 
Vande wijsheyt, en voorsichticheyt. 
Door ledicheyt comt groote onstichticheyt. 
 


{==104==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ten sesten, suldy bannen en doen verjaghen 
Al die muytmakers, en die loghenachtich = zijn: 
Want als die Princen in hun hoff verdraghen 
Menschen die oproerich, en onwaerachtich = zijn, 
Eest een teeken dat die Prince sal clachtich = zijn, 
En dat eer langhe zijn Coninckrijcke sal vergaen. 
Wee die Princen die d'oproerders voorstaen. 
 
Ten seuensten, soo langhe als ick sal = leuen, 
Moet ghy my ghelouen, dat ghy my goet, noch staet, 
Noch oock ander gheschencken groot noch smal gheuen: 
Want corrumpeert ghy my deur ghiften metter daet, 
Sa lick v moeten bedrieghen met quaden raet. 
Want daer en es gheen raet die niet verveirlijck = en es, 
Dan vande mensch die niet begheirlijck = en es. 
 
Eest dat Coninck Cresus hem wilt reguleren 
Naervolghende dees conditien voorschreuen, 
Soos al Anacharsus hem obedieren, 
En hem inden dienst van Crese begheuen. 
En inghevalle neen, heeft hy lieuer te leuen 
Als een vanden Philosophen dienaren, 
Dan als een groff Coninck vande Barbaren. 


FINIS.




{==105==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Dees wetten heeft Plutarchus ghesonden]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Dees wetten heeft Plutarchus ghesonden 
Aenden Keyser Traianus den Potentaet, 
Soo wy in zijn schriften hebben bevonden, 
Schriift hy: Wijs Prince, wildy v delicaet  
Verstant voeghen naer mijnen slechten raet, 
Ick sal v in t'corte seynden al d'oude wetten: 
Niet om dat ghyse soudt uytroepen voor t'Senaet, 
Maer om in v camer op t'buffet te setten. 
Want ghy voor die borghers en cadetten 
Veel Loyen ghemaect hebt van diuersche saken, 
Heb' ick voor v dees wetten willen maken. 




D'ierste wet es, dat ghij v wel moet wachten 
Van quade feyten, diemen mocht reproceren. 
Want daer die Princen goet zijn, wilt hier op achten, 
Sullen die vassalen hun wel obedieren: 
Maer als t'hooft iet ghebreect, die leden failleren. 
 
Ghij moet Iustitia doen in t'ghelijcke, 
Weder dat v vrienden oft vijanden = zijn. 
Ghij en meught faueur doen arme noch rijcke, 
Weer zij subjecten, oft uyt vremde landen = zijn. 
Die in t'recht persoonen aensien, tyranden = zijn. 
 


{==106==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ghy moet in v woorden waerachtich = zijn, 
En ghy en meught niet te vele spreken. 
Want die Princen die loghenachtich = zijn, 
En in haer beloften vol ghebreken, 
Worden van vrienden en vijanden versteken. 
 
Ghy moet seer soet van conditien, 
En sorghfuldich ouer alle zijen, 
Om te loonen die v doen seruitien. 
Want een ondanckbaer Prince sal God castijen, 
En die menschen sullen hem vermalendijen. 
 
Ghy moet v wachten, als voor die pestelentie, 
Voor flatteerders, want zy verturberen 
Die Republijcke: en in v presentie 
Weten zy behaechlijck te flatteren, 
En elders v fame te deminueren. 
 
Wildy dees vijf wetten wel onderhouwen, 
Ghy Potentaten, die hier staen gheschreuen; 
Soo suldy d'inconuenienten schouwen, 
Die de Princen dickwils bringhen in sneuen. 
Gheen beter wet, dan een deughdelijck leuen. 


FINIS.




{==107==} {>>pagina-aanduiding<<}

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    

    
[Plutarchus heeft desen brief gesonden]



Plutarchus heeft desen brief ghesonden 
In voorleden stonden = aen Traianum eerbaer; 
Daer hy sulcken stichtinghe in heeft gheuonden, 
Dat hy hem naer d'inhoudt reguleerde voorwaer. 
Godt gheue dat alle Princen dijen daer 
Noch sullen sien, uytscrijuen, oft lesen, 
Oock naervolghen moeten: op dat zy naer 
Hun doot, hier oock moghen zijn ghepresen. 
Alle Regenten behooren deughdlijck te wesen. 




Ick weet wel dat v gheschiktheyt en vroedicheyt, 
Met v ootmoedicheyt, = hebben t'belet ghedaen, 
Dat ghy niet begheert en hebt met voorspoedicheyt 
Het Keyserijcke van Roome te ontfaen. 
Hoe wel dat ghy (soo ick wel heb verstaen) 
Om dat te verdienen vlietich en expeerdich = zijt. 
Maer hoe ghy daer min af maect vermaen, 
(Als ghy deughdlijck en rechtveerdich = zijt) 
Hoe ghy den seluen staet meer weerdich = zijt. 
 
Inder vueghen, dat ick v deught en sinnen = vroet 
Met fortuna goet = dat wille adtribueren: 
Maer veel moet sal my verheughen den moet, 
Als ickt v wel sal sien administreren. 
Want dat ghyt qualijck begonst te regeren, 
Ick en twijfel niet ghy sout vallen in dangier; 
En ghy soudt het volck doen murmureren, 
Dat zy segghen souden met moede fier, 
Alsulck eenen meester, alsulcken scholier. 
 


{==108==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wilt v voor een sake dan bysonder wachten, 
Dat ghy met crachten = niet en regeert het lant: 
Want die Romeynen met hun gheslachten 
En souwen niet willen subject zijn een tyrant, 
En die lantsaten zijn soo inconstant, 
Dat zy altijt des discipels ghebreken 
Die meesters oplegghen, sonder reden: want  
Aen Senecam en Quintillianum is ghebleken. 
Niemant en can t'volck verbien het spreken. 
 
Ick vermaen v, en laet v uyt ionste weten, 
Als ghy zijt gheseten = in t'rijck, dat ghy in v ieught 
Nimmermeer v seluen en wilt vergheten; 
Op dat ghy v leuen ierst reformeren meught, 
En dan al v daden stieren totter deught. 
Die regulen, om v seluen en die landouwen 
Te reformeren, en te regeren met vreught, 
Die meught ghy in mijn boecken aenschouwen, 
Wilt ghy die anders wel onderhouwen. 
 
Plutarchus sal auteur zijn van v leuen, 
Wilt ghy v begheuen=tot deught, als goet Potentaet. 
Doet ghy anders, desen brief by my gheschreuen, 
Is mijn ghetuyghe dat ghyt doen teghen mijnen raet. 
Ick en hou hem voor gheen Keyser, maer voor een quaet 
Mensch, die in prejuditie van t'Roomsch rijcke, 
Iet is attenterende metter daer, 
Oft tot achterdeel vande Republijcke. 
God wil v bewaren, en ons al ghelijcke. 


FINIS.



    

{==109==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Die Antheniensen hebben ghesonden]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Die Atheniensen hebben ghesonden 
Desen brief aen die Lacedemoniers: 
Waer inne (soo my dunct) wordt beuonden 
Seer goede leeringhe op weynich pampiers. 




Den Raet, ghemeynte, midsgaders die Wijse 
Van Athenen, wenschen met rijpen aduijse, 
Den Raet, ghemeynte, en wijse mede 
Van Lacedemonien, ghesontheyt en vrede. 
D'onsterflijcke Goden die moeten wesen 
Onse seker ghetuyghen in desen, 
Dat wy in die voorleden orloghen 
Niet min drucx en hadden naer ons vermoghen, 
Dan wy aen d'ander zijde en waren verblijt, 
Dat wy v hadden verwonnen in t'crijt. 
Want die schaden der orloghen zijn soo groot, 
Dat het verlies en allendighen noot 
Den verwonnenen seker en warachtich = is, 
En den verwinder seer twijfelachtich = is. 
Wij wilden wel dat ghy te voren = hadt, 
Eer ghy den slach teghen ons verloren = hadt, 


{==110==} {>>pagina-aanduiding<<}

Begheert t'ghene dat ghy versuect = nu: 
Maer t'es te laet, want ghy zijt verdruct = nu. 
Het moeste soo ghepredestineert = wesen, 
Dat ghy soudt ghesaccageert = wesen: 
En dat het verlies van uwe lantsaten, 
Ons veel meer soude schaden van baten. 
T'es eenen reghel die selden ghefailleert = heeft, 
Dat al t'ghene dwelck God gheresolueert = heeft, 
Gheen menschlijck verstant beleuen = en can, 
Noch menschen cracht hem daer teghen setten = en can. 
Ghy versoect dat wy d'orloghe staken = souwen, 
En dat wy drij meant bestant maken = souwen, 
Om in middelen tijt van peys te tracteren: 
Daerop dat wy v dit responderen: 
Den Raet van Athenen, noch die Potentaten 
En zijn niet ghewoene bestant toe te laten, 
Om daer naer weder orloghe te vueren. 
Want wy oude wetten hebben, die rueren, 
Dat wy den strijt trachlijck aenveyrden = souwen, 
En liberaelijck den peys in weyrden = houwen. 
Wy soecken wijse mans die selden dolen 
In tijen van peyse in onse scholen: 
Om dat zy in tijen van orloghe, als wijs', 
Ons bijstaen souden met goeden raet en aduijs. 


{==111==} {>>pagina-aanduiding<<}

En dese raden ons dat wy nimmermeere 
Bestant en souden maken met Prince noch Heere, 
Besonder daer eenighe conditie 
Werdt ondersproken, daer op valt suspitie. 
En desen raet en willen wy niet versmaden, 
Om dat zy ons wel en te rechte raden. 
Want in gheveysden peys voorwaer = is 
Meer perijckels, dan in strijt die openbaer = is. 
Den Philosooph Euxinus, die ghy hebt ghesonden 
Als ambassadeur, heeft door zijn soet vermonden 
Ons soo discretelijck aenghetaelt, 
Dat ons docht (naer dat hy die saeck hadde verhaelt) 
Dat wy t'onrecht zijn suppliceren 
Hem souwen moeten hebben refuseren. 
Want t'is veel eerlijcker te jonnen den vrede, 
Den ghenen dijen met ootmoedighe bede 
Begheeren, dan dijen door die lance winnen. 
Hier om eest dat wy uyt jonstigher minnen, 
Die van Lacedemonien ontslaen 
Vander orloghen, en consenteren hun voortaen 
Eenen eeuwighen vrede. En dit sal gheschien, 
Om dat alle menschen souden hooren en sien, 
Dat die van Athenen zijn goethertich teghen 
Hun vijanden: en dat zy seer zijn gheneghen 


{==112==} {>>pagina-aanduiding<<}

Totte wijse, en dat zy die dwase Capiteynen 
Wel weten te straffen als vileynen; 
En hun seluen wel connen laten ghebieden 
Vande Philosophen en wijse lieden. 
V is wel kennelijck dat ons orloghe fiere 
Was op die possessie vande Riuiere 
Steden Melena: maer nu vercleeren = wy, 
En by d'onsterflijcke Goden sweeren = wy, 
Dat wy al ons recht stellen besijen = nu, 
En die steden gheheel vertijen = nu, 
Behoudelijck dat ghy ons uwen ambassadeur 
Euxinus den Philosoph, wilt laten daer veur: 
Want Athenen florerende in voorspoet, 
Heeft lieuer een wijs Philosoph goet 
Voor haer scholen, dan voor haer stadt een Prince 
Oft voor haer ghemeynte een heel Prouince. 
En ghy Lacedemonsche mans en vrouwen 
En wilt voor gheen lichtveyrdicheyt houwen. 
Al est dat wy ghewillichlijck nu te tije 
Ouergheuen die steden, en heerschappije, 
Daer wy mochten ghebien den armen en elen, 
Om eenen ouer ons te laten beuelen. 
Want wy dit doen, om dat den Philosoph verheuen 
Ons leeren sal hoe wy wel behooren te leuen. 


{==113==} {>>pagina-aanduiding<<}

En v lantschap, dwelck wy nu begheeren te deruen, 
Veroorsaeckte ons om qualijck te steruen. 
En alsoo wy van seer oude vijanden 
Ons verclaren aen v en aen uwe landen 
Voor oprechte waerachtighe vrinden, 
En willen wy v niet alleenlijck toe sinden 
Den eeuwighen peys: maer v noch daerenbouen 
Eenen raet gheuen, die weert is om louen, 
Om den peys onverbrekelijck t'obserueren. 
Want van meerder excellentie in d'opereren 
Is die medecijne die ons ghesont doet blijuen, 
Dan den dranck die de cranckheyt can verdrijuen. 
Wilt dan achtervolghen desen wijsen raet = nu, 
Dat alsoo ghy v Ionghelinghen metter daet = nu 
In feyten van orloghe leert exerceren, 
Dat ghyse van joncx, en in tijts, doet studeren. 
Want soemen metter lancen t'volck can vermoorden, 
Verwerftmen den peys met soete woorden. 
Ghy Lacedemoniers, en wilt niet versmaden 
Onsen raet: noch peysen dat wy v raden 
Sonder oorsake, dat ghy v Ionghelinghen = stout 
Van joncx in onse scholen bringhen = sout, 
Om dat zy haer jeught niet beclassen = en souwen, 
Noch oock in boosheyt opwassen = en souwen. 


{==114==} {>>pagina-aanduiding<<}

Want voor dat den eenen ghebreect verstant, 
En dat den anderen boos is en onvaliant, 
Rijsen onder die Princen d'orloghen; 
Dwelck d'arme becoopen, dies niet en moghen. 
En peyst oock niet, ghy Lacedemoniers, 
Dat wy die lieden beminnen die veel tiers 
Met woorden maken, oft t'volck abuseren: 
Want ons vader Socrates plach te commanderen, 
Dat by d'ierste lessen in zijn scholen 
Den discipelen soude worden beuolen, 
Dat zy in twee jaren en in twee weken 
Hem niet en mochten verstouten te spreken. 
Want t'es onmoghelijck dat iemant in t'spreken vroet 
Soude wesen, ten zy dat hy ierst leeren swijghen moet. 
Ons dunct, indien dat ulieden aenstaet, 
Dat Euxinus den Philosoph in onsen raet 
Wel behoort te blijuen, door zijn scientie, 
Sijt seker, est dat wy door zijn presentie 
Eenich proffijt vercrijghen binnen sijnen leuen, 
Dat ghy door den raet die hy ons sal gheuen 
Gheen schade en sult, maer voordeel daer met = hebben. 
Want wy van Athenen een oude wet = hebben, 
Dat den Raet gheen orloghe en mach aenveirden, 
Ten zy dat bijde Philosophen van weirden 


{==115==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ierst en voor al wel gheexamineert = werdt, 
Oft zy te recht, oft t'onrecht gheinstitueert = werdt. 
Hier mede bidden wy met ootmoede, 
Dat d'onsterflijcke Goden in haer hoede 
Ons en v persoonen, onse en uwe landouwen, 
In desen peys eeuwelijck willen houwen. 
Want alleene sal dat gheduerich wesen = stille, 
Dat beuesticht is door Gods ghepresen = wille. 


FINIS.
    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    




{==116==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Den grooten Pompeius, die verre was vermaert]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Den grooten Pompeius, die verre was vermaert, 
Droegh een boecxken ouer hem, daer in stonden 
Veel goede raden: die hy hadde vergaert, 
En in verscheyden landen gheuonden, 
Soo dees navolghende Moralen orconden. 




DIE ghene die een Republijcke regeert, 
En beueelt den ouden (die aenghenaem = schijnt) 
Die forghe; t'es claer dat hy hem abuseert, 
Want hy dan om regeren ombequaem = schijnt. 
 
Die ghene die het gouvernement betrout 
Een jonghelinck, al mach hy eerweyrdich = zijn; 
T'schijnt dat hy niet wijs en is, al is hy out; 
Maer hy schijnt van zinnen lichtveyrdich = zijn. 
 
Die door sijn eyghen goetduncken d'ondersaten, 
Oft een Republijcke, regeert alleene; 
Is vermetelijck, en stout bouen maten: 
Want den last van regeren en is niet cleene. 
 
Maer de sulcke zijn rijck' wel governeert, 
Die van ouders neemt goeden raet en aduijs: 
Want t'es een Prince weyrt gheexalteert, 
En hy toont dat hy gheschict is en wijs. 


FINIS.




{==117==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Hier naer volghen die Ceremonijen]


{== afbeelding 
        	
    Hier naer volghen die Ceremonijen 
        Die de Romeynen van hoogher famen 
        Ghebruyckten in voorleden tijen, 
        Eer zy eenighe orloghe aennamen. 

    ==} {>>afbeelding<<}
    



Eerst moesten die Priesters met menighen traen 
Die Goden aenbidden in alder ootmoet: 
Want die Romeynen en zijn noyt uyt Room ghegaen 
Om wreedelijck te storten hun vijanden bloet, 
Zy en storten aldaer ierst met volle vloet 
(Die ghemeynte tot eenen exempele) 
Ouervloedighe tranen inden tempele. 
 
Ten tweeden, soo moeste den Magistraet 
Inden tempel van Ioue gaen sweiren, 
Dat indien hun vijanden niet obstinaet 
En bleuen, maer quamen pardoen begheiren, 
Datmense aen lijf noch goet niet en sou deiren: 
Maer datmense (ghepostponeert alle verstranghen) 
Terstont in ghenade soude ontfanghen. 
 


{==118==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ten derden soo ghinck den Capiteyn 
Op t'hooghe Capitolium bouen, 
Om aldaer een vanden Goden in t'ghemeyn 
(Daer hy aldermeest naer was verschouen) 
Eenighe offerhande te ghelouen: 
En was die beloofte groot, oft wijt te halen, 
D'ondersaten verbonden hun die te betalen. 
 
Ten vierden werdt den standaert gherecht, ontbonden 
Voor den tempel van Mars, den wreeden Godt, 
Daer van ouden tijden Aerden opstonden. 
Dit werdt voor een teecken ghedaen van een verbodt, 
Dat niemant en mocht spelen, noch maken den sodt: 
Noch oock in eenighe feeste seer verblijt = zijn, 
Te wijle haer broeders souden inden strijt = zijn. 
 
Ten vijfsten, soo sloeghen die trompetten 
Op die poorte van Salarie, om te vergaren 
Ruyters, Soldaten, Capiteynen en Cadetten: 
En als zy met duysenten by een al waren, 
Gauen zy die vendels en die standaren 
Hun Capiteynen te voet en te peyrde, 
En ontleyden hunnen vijant te vier en sweyrde. 


FINIS.

    

{==119==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Als Lucullus Patricius met grooter macht]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Als Lucullus Patricius met grooter macht 
Teghen Mithridatem in t' velt was ghesonden, 
Soo werdt hem een coperen plate ghebracht, 
Die in die stadt Tygranus was gheuonden 
Daer dese woorden in ghegraueert stonden: 




De Prince es dwaes, die hem sonder nootsaken 
In perijckel stelt, om een die hy wilt groot maken. 
Die Prince es indiscreet, die eenen soo wel versiet, 
Dat hy vele ondersaten bringht in t'verdriet. 
Die Prince doet onrechtveyrdichlijcke, 
Die om eenen bederft zijn Republijcke. 
Die Prince es onverstandich, die den raet 
Van eenen betrout, en veracht t'gheheel t'Senaet. 
En t'es een Prince die weirt versmaet = es, 
Die om eenen te minnen, van veel volcx ghehaeyt = es. 




Lucullus Patricius die heeft ghestelt 
Voor den Raet (als hy comen was uyt den strije) 
Alle die tresooren, met t'goet en t'ghelt 
Op d'eene, en dese Tafel op d'ander zije. 
En gaf den Raet keuse, ten selven tije 
Van die schatten, en van die coperen plate. 
Die de Tafel cosen, met herten blije, 
Voor al die tresooren, tot hunder bate. 
T'Zijn wijse discrete heeren van state, 
Die hun vande ghiericheyt connen ghewachten. 
Goede leeringhe es bouen t'gout te achten. 


FINIS.




{==120==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Onder die coustuymen van die Romeynen]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Onder die coustuymen van die Romeynen, 
Waren dese vijue seer wel onderhouwen; 
Die d'ondersaten niet en moesten vercleynen, 
En dat niet sonder goede reden in trouwen: 
Want daer een Prince zijn rijck en landouwen 
In ruste en vrede wilt regeren, 
Daer moet hy alle mannen en vrouwen 
Die goede coustuymen doen obedieren. 




Ten iersten en werdt daer niet toeghelaten, 
Dat die Priesters mochten oneerlijck leuen: 
Want die Goden vergrammen op d'ondersaten, 
Als die Priesters hun ter oncuyscheyt begheuen. 
 
Men verdroech oock niet dat die maeghden Vestale 
Van iemant mochten worden gheuioleert: 
Want t'es wel reden, dat die soo liberale 
Reynicheyt ghelouen, blijuen onghemolesteert. 
 
Men stelde gheen Rechters die onrechtveyrdich = waren, 
Om dat t'ghemeyn goet niet en soude verslint = zijn: 
Maer godlijcke Rechters die eerweyrdich = waren, 
Om dat zy te beter souden bemint = zijn. 
 


{==121==} {>>pagina-aanduiding<<}

Men liet niet toe, dat die Capiteynen 
Bloode in t'vechten, en stout in t'ghebien = waren. 
En zy werden ghehouwen voor vileynen, 
Die lest inden strijdt, en ierst in t'vlien = waren. 
 
Om dat die meesters niemant en souwen hinderen, 
Plochten zy, die vitieus waren, te versteken. 
Want die een meester zijn wilt van kinderen, 
En hoort gheen disscijpel te zijne van ghebreken. 


FINIS.

{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    




    

{==122==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Promotheus heeft die Egyptenaren]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Promotheus heeft die Egyptenaren, 
Om dat die Princen min souwen zijn verbolghen 
Op die lantsaten, (naer Plutarchus verclaren) 
Die wetten ghegheuen die hier naer volghen. 




Wy commanderen nerstelijck en beuelen, 
Dat die Princen, om eenich onghelijck 
Dat hun es aenghedaen, niet en selen 
Wrake doen ouer arm noch ouer rijck. 
Want die goede Princen, t'es autentijck, 
En behooren gheen injurie te wreken; 
Maer wel te defenderen in t'publijck, 
Die gheinjurieert zijn oft versteken. 
 
Wy beuelen noch en statueren, 
Dat alle die Princen die van nu voordaen 
Die Republijcke sullen gouverneren,  
Gheen weirbaer wapenen en sullen doen aen, 
En noch min met gheoffenseerde gaen: 
Want een Prince en mach niet wreet zijn van mijne, 
Noch vitieus, dat hy in vreese sou staen 
Vande lantsaten vermoort te zijne. 
 


{==123==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wy en willen gheensins ghedooghen = oock, 
Dat die Prince iemant doode met zijn handen: 
Ia, noch dat hy met zijne ooghen = oock 
Iemant sou sien dooden in zijn landen: 
Want t'souden wesen inreparabel schanden, 
Soude een Prince iemant sien benemen t'leuen: 
Maer t'es loflijck, als Princen eenighe vanden 
Lantsaten hun misdaden vergheuen. 


FINIS.
    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    




{==124==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Doen Marius inden strijdt hadde gheuanghen]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Doen Marius inden strijdt hadde gheuanghen 
Iugurtham en Bocum, twee gheexalteerde 
Princen, die hijse met ketenen behanghen, 
En voor hem gaen, als hy te Room' triumpheerde. 
Iugurtham hy den seluen dach justiceerde: 
Maer Bocum die heeft hy vry ghelaten, 
Midts datment daer niemant en punieerde, 
Men las ierst die boecken, oft haer voorsaten 
Eenighen dienst hadden ghedaen die staten 
Van Roome: en oftmen daer in iet aenschouwen = mocht 
Waer door die mensch zijn leuen behouwen = mocht. 
 
Door dat die grootvader van Boco voorschreuen 
Te Roome een schoon oratie hadde ghedaen, 
Was desen Boco zijn lijf ghegheuen, 
En men liet hem vry uyten prisoene gaen. 
Wy sullen v vertellen wat clachtich vermaen 
Hy verhaelt hadde met eloquentien. 
Onder ander woorden, die wy ouerslaen, 
Sprack hy dese naervolghende sententien, 
Beclaghende die groote violentien, 
En die onverdraghelijcke doleuren, 
Die in onsalighe Coninckrijcken ghebeuren. 




{==125==} {>>pagina-aanduiding<<}



O seer ongeluckich Coninckrijcke, 
Daer zy al te samen soo goddeloos = zijn, 
Datmen die goede en die deugdelijcke 
Menschen niet en kent, voor die boos = zijn. 
 
O miserabel Rijck, daer = d'inlandighe 
Zijn simpel, slechte, indiscrete mannen; 
En daer die wijse, eerbaer, = verstandighe 
Goede lantsaten werden uytghebannen. 
 
O verlaten Coninckrijcke, daer die goede 
Traech zijn, dit rijck mach oock wel beclaecht = zijn, 
En daer die boose menschen van moede 
In t'quaet doen, seer stout en onversaecht = zijn. 
 
O vervloeckt Coninckrijck, dat God soo verlaett, 
Datmen die vredemakers hoort claghen en kermen, 
Door datmense verjaeght, verstoot, versmaett; 
En daermen d'oproerders soect te beschermen. 
 
O onsalich Rijck, daermen doodet persoonen 
Die sorghe draghen voor t'ghemeyn proffijt; 
En daer zy prijsen, verheffen, en croonen, 
Die de landen aendoen schade, schande, en spijt. 
 


{==126==} {>>pagina-aanduiding<<}

O variable rijck, lant, en stede, 
Daermen menschen laet woonen die hoveyrdich = zijn, 
En wraeckghierighe tyranden mede, 
Die in alle boosheyt volheyrdich = zijn. 
 
O arm Coninckrijck, daer zy generalijck 
Wel weten, en voor ooghen sien het quaet: 
En daer niemant vanden borghers specialijck 
Die deught, en ghemeynen orboor voor en staet. 
 
O verdoolt Coninckrijck, daer zy openbaerlijck 
Sulcken boosheden bedrijuen al t'samen 
Datmen die in ander landen swaerlijck 
Sou corrigeren, en te doene hem schamen. 
 
Eylaes, het Coninckrijck es seer te deiren = oock, 
Daer zy al benerstighen, sonder coopen, 
Alle t'ghene dat zy begheiren = oock, 
En vercrijghen al t'ghene dat zy beloopen. 
 
Daer elck spreect dat hy peyst, al eest gheloghen: 
Daer zy al becommen dat zy segghen saen: 
Daer zy al bestaen dat zy vermoghen, 
En volbringhen al dat zy doruen bestaen. 
 


{==127==} {>>pagina-aanduiding<<}

Maer bouen al es t'Rijck te beclaghen, 
Daer gheen menschen soo oprecht en worden beuonden, 
Die voor t'ghemeyn proffijt sorghe draghen, 
Noch en wederstaen die t'lant verslonden. 
 
Daerom en sal niemant woonachtich = zijn 
In dusdanighe Coninckrijcken, noch landen: 
Want die rijcken saen vergaen die tweedrachtich = zijn, 
Oft worden ouervallen van die tyranden. 


FINIS.
    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    




{==128==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Een Prince die hier soeckt God te behaghen]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Een Prince die hier soeckt God te behaghen, 
Gheuveest bemint te zyn, en verheuen: 
En die ontslaghen wilt zyn veel plaghen, 
Om opder tyrden in rusten te leuen, 
Moet onderhouden dees pointen naerveschreuen. 




Wilt inden iersten ghedachtich = hier wesen, 
T'weldoen dat ghy van ander hebt ontfaen: 
En vergheter leedt, sonder clachtich = te wesen, 
Dwelck v t'onrecht van ander werdt aenghedaen. 
 
Ten tweeden suldy hooghe estimeren 
V eyghen goet, al en eest niet vele: 
Maer ghy en sult niet seere priseren 
Het groot goet van ander borghers, oft ele. 
 
Ten derden suldy verkeeren en wandelen 
Met goede oprechte menschen, vol trouwen: 
En ghy moet v vermijen te handelen 
Met ondeughdelijcke mans en vrouwen. 
 


{==129==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ten vierden suldy v houwen statelijck, 
Als ghy verkeert by de groote heeren: 
En draghen v ghespraecksaem en charitatelijck 
Teghen die cleyne die met v verkeeren. 
 
Ten vijfsten suldy al v ghepeysen 
Te vrede stellen met goede wercken: 
En van die verre zijn van v palleysen 
Suldy deught spreken in alle percken. 
 
Ten sesten soo suldy luttel achten 
T'verlies van t'groot goet in t'swerelts pleyne 
Maer estimeren hooghe, en v wel wachten 
Voor t'verlies van v eere, al eest cleyne. 
 
Ten seuensten, om aen een dinck te gheraken, 
En suldy niet veel dinghen auonturen: 
Noch diesghelijcx, om veel onseker saken, 
En suldy een seker dinck niet eens ruren. 
 
Ten achsten bid' ick v als ghetrauwe vrint, 
En vermaen v dat uyt liefden constant, 
Zijt sorghfuldich dat ghy inden noot vrinden vint: 
En leeft soo, dat niemant en zy v vijant. 
 


{==130==} {>>pagina-aanduiding<<}

In uwen mont en mach gheen waerheyt ghebreken. 
Gheeft met open handen door beneuolentie. 
Stopt v ooren voor die v loghenen spreken, 
En opent v herte totter clementie. 
 
Gheeft in t'ghelijcke rechte sententie, 
Ghy sult die herten van v lantsaten winnen. 
Door Princen ionste wast d'obedientie. 
T'es goet dat t'volck, en Princen, d'een d'ander minnen. 
 
Die goet wilt wesen onder die goede, 
Behoort dese gheboden t'obedieren: 
Zy zijn licht te schrijuen voor die vroede, 
Maer van veel menschen swaer om t'obserueren. 


FINIS.

{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    





{==131==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Doen die Romeynen hadden verstoort = hun Goden]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Doen die Romeynen hadden verstoort = hun Goden,  
Hebben Zy Phebo sacrificie gedaen.  
Die haer seuen dinghen heeft rechtevoort = ontboden, 
Die hier naer in oorden gheschreuen staen. 
Hy moet ontmoet soecken, die hem heeft misgaen. 




Noyt en heeft eenich mensch die Goden verlaten 
Om eenich ander mensch in t'swerelts conroot, 
Dat die Goden (al zijn zy vol charitaten) 
Dien verdoolden mensch niet en lieten in noot. 
Die van God verlaten es, es argher dan doot. 
 
T'waer beter een vande Goden, die almachtich = zijn, 
Te hebben tot zijnder assistentie hier, 
Dan alle die menschen die woonachtich = zijn 
Op der eyrden, al schijnen zy cloeck en fier. 
Die op menschen staet, werdt van God verlaten schier. 
 
Alle menschen moeten hun neerstich wachten 
Dat zy niet en breken der Goden ghebodt. 
Want alles menschelijcke vijantschap en crachten  
Niet soo veel en hinderen, als eenen Godt. 
Die de mensch meer dan vreest, die es sodt. 
 


{==132==} {>>pagina-aanduiding<<}

Alle menschen moghen oock wel weten, 
Dat die Goden de menschen nimmermeere 
Hier en verlaten, noch en vergheten, 
Voor dat zy duysentmael vergheten Gods Leere. 
Die God vergheet, werdt vergheten vanden Heere. 
 
Die Goden en sullen nummermeer ghedooghen 
Dat eenich mensch van ander menschen quaet 
Sal vervolght worden voor hare ooghen, 
Eer hy die goede heeft ghedaen ouerdaet. 
Die niemant en misdoet, leeft naer Godt raet. 
 
Willen de menschen die Goden suppliceren, 
In tijden van orloghe, om assistentie; 
Soo moeten zy hun ierst obedieren 
In tijden van peyse, met reuerentie. 
Die God dient, thoont hy zijn beneuolentie. 
 
Nimmemeer en sullen die Goden senden 
Swaer straffinghe ouer een republijcke, 
Ten zy dat die lantsaten swaer amenden  
Door haer boosheyd verdient hebben alghelijcke. 
God en aensiet in t'straffen arme noch rijcke. 


FINIS.



    
{==133==} {>>pagina-aanduiding<<}

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    

    

{==134==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Want Belgica nu = inwendich = daer vergaet]


{== afbeelding 
        	
    Want Belgica nu = inwendich = daer vergaet, en 
        Lanex soo meer = ghepluckt = wordt: 
        Soo claght zy v = allendich = haren staet, en 
        Hoe zy seer = verdruckt = wordt. 

    ==} {>>afbeelding<<}
    


Ick ben d'edel Belgica, die eens was verheuen 
Door mijn vrome feyten, en voorspoedich leuen, 
Was ick hooghe vermaert by alle staten: 
Om dat my t'volck sou menichfuldich aencleuen, 
Waren my schoon Priuilegien ghegheuen 
Van Reysers, Coninghen, en Potentaten. 
Ick hadde vele ghetrouwe ondersaten 
Van Princen, borghers, vassalen, en heeren; 
Die my beminden seer uytter maten, 
En die my langh hebben ghehouwen in eeren. 
Maer metter tijt sietmen veel dinghen verkeeren. 
 


{==135==} {>>pagina-aanduiding<<}

Nu ben ick die ghene die nootlijck claghen = moet, 
Door t'groot ouerdaet dat ick verdraghen = moet: 
Want my berooft zijn al mijn tresooren. 
En want ick lijden ontallijcke plaghen = moet, 
Dwinght my den noot dat ickt ghewaghen = moet 
Diet beteren connen. Maer elck stopt zijn ooren: 
Niemant en wilt mijn querele aenhooren. 
Weder ick mijn clachte doe aen arm oft rijck: 
Ia, zy willen hem som daerom noch stooren, 
En veroordeelen my onghehoort in t'publijck. 
Die goede saeck heeft, gheeftmen dicwils onghelijck. 
 
En dwelck my es d'alder allendichste smerte, 
T'slants verderuers hebben verslont mijn herte, 
En haer adherenten mijn inghewant. 
Destructie hout my in t'lijf menighe kerte. 
Mijn vijanden roouent al met loose perte, 
Dat ick en behouwe ghelt, goet, juweel noch pant. 
En dan esser noch een bloetghierich tyrant, 
Die my met ghewelt totten been wilt verscheuren: 
En my wordt ghedaen cleyn onderstant. 
Dus heb' ick te recht wel reden om treuren. 
Men siet ter werelt groot ouerdaet ghebeuren. 
 


{==136==} {>>pagina-aanduiding<<}

Den Turck en sou met my soo onghenadich = niet, 
Noch die Barbaren soo versmadich = niet 
Handelen, al hadden zy my verwonnen met cracht. 
Crassus en was soo onversadich = niet, 
Noch Nero en was oock soo moordadich = niet, 
Als dese goddeloose onredelijcke jacht. 
Och mijn beschermer es onwijslijck bedacht, 
Dat hy hem van flatteerders soo laet verdoouen: 
En dat hy my vergheet, en soo cleyne acht, 
Dat hy my soo laet verdrucken en beroouen. 
Maer menich en wilt die waerheyt niet gheloouen. 
 
O vrienden, ick roep v ter assistentie, 
En claghe v die groote violentie 
Die my wordt ghedaen uyt ghiericheyt en nijt. 
Hulpt my stellen in mijn magnificentie, 
En breect mijns vijants correspondentie, 
Ghy siet voor ooghen dat meer es dan tijt. 
Ghy siet verloren gaen t'ghemeyn proffijt: 
Ghy siet my bringhen tot slauernijen: 
En als ghy met my daer in comen zijt, 
En suldy v seluen, noch my connen bevrijen. 
Die hem seluen hulpt, hulpt God uyt t'lijen. 


FINIS.
    


    
{==137==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Die clachte der deught]


{== afbeelding 
        	
    Die clachte der deught ouer t'swerelts abuysen, 
        Hoe haer die boosheyt heeft doen verhuysen. 

    ==} {>>afbeelding<<}
    


AL es die werelt nu vol tribulatien, 
Door peste, orloghe, en diere tijden,  
T'en es gheen wonder: want meest alle natien 
Verlaten den rechten wech, en gaen besijden. 
Niemant en wilt hier wettelijck strijden: 
Niemant en hout zijn conscientie net. 
Dien de liefde beuolen es, d'een d'ander benijden.  
T'volck es ouer al euen sondich besmet. 
Niemant en hout mate, oorden, reghel, noch wet: 
Maer ieghelijck leeft nu naer zijn behaghen: 
Door welck sondich misbruyck, en boos opset, 
Zijn wy lijdende verscheyden plaghen. 
D'abuysen der werelt zijn seer te beclaghen. 
 


{==138==} {>>pagina-aanduiding<<}

Gheestelijck en werelijck leuen nu in twiste, 
Dwelke ontallijck veel volcx bringht inden noot. 
Moordadicheyt soect met arghen liste 
Ouer al d'onnoosel te bringhen ter doot. 
Daer ghebeurt nu menich deirlijck exploot,  
Door dat d'ingheboren es t'slants verradere. 
Afjonsticheyt sluyt voor vrienden zijn broot, 
Dwelck twist causeert tusschen kindt en vadere. 
Broederlijcke minne wordt lancx soo quadere, 
En leyt haren naesten secrete laghen: 
Soo dat wonder es, dat wy allegadere 
Ons voor Gods wrake niet en versaghen. 
D'abuysen der werelt zijn seer te beclaghen. 
 
Ghelooue, Hope, en oock Charitate, 
Die zijn vande herezije ghekelt. 
Ghemeynen oirboor es van d'eyghen bate 
Ghepluct, berooft van zijn goet en ghelt: 
Rechtveyrdicheyt es met cracht en ghewelt 
Vande boosheyt (eylaes) bijnaer versmacht: 
Moghentheyt heeft d'arm peupel onder voet ghevelt: 
Verraetschap heeft t'slants welvaert t'onderbracht: 
D'exactie die arbeyt dach en nacht, 
Soo den wolf doet, om t'schaep totten been te cnaghen: 
En want den herder zijn schapen qualijck wacht,  
Soo werden zy deirlijck verscheurt by vlaghen. 
D'abuysen der werelt zijn seer te beclaghen. 
 


{==139==} {>>pagina-aanduiding<<}

Als nijt en ghiericheyt t'lant inne namen, 
Werdt liefde verjaeght, en beneuolentie.  
Doen hooueyrdicheyd en gramschap ouerquamen, 
Soo vloot ootmoedicheyt en patientie. 
Die gulsicheyt verstoot nu d'abstinentie, 
En d'oncuyscheyt verdrijft die reynicheyt: 
Traegheyt bewoonet t'huys van deligentie: 
Voor schaemte en eere regneert vileynicheyt: 
Practijcke doeghet recht groote cleynicheyt: 
Ontrouwe en aensiet vrienden noch maghen. 
Beteren wy ons niet, inder certeynicheyt, 
T'gater al verloren in corten daghen. 
D'abuysen der werelt zijn seer te beclaghen. 
 
Inden stoel der ghenaden sidt tyrannije: 
Ouerdaet drijft compassie uyt die landen: 
Seruituyt heeft de vrijheyt verwonnen met strije: 
En wille houdt reden ghesloten in banden. 
Iustitia die maeght es van haer vijanden 
Soo deirlijck mishandelt, dat zy leyt besweken. 
Concordia es verdreuen, t'onser schanden, 
Van tweedrachticheyt, die daer wilde doorsteken. 
Waerheyt en wijsheyt zijn van hier gheweken, 
Door groote vreese van onverdiende slaghen: 
Zy en mochten voor hooghe noch leeghe spreken, 
Als zy voor t'slant welvaert iet wilden ghewaghen. 
D'abuysen der werelt zijn seer te beclaghen. 
 


{==140==} {>>pagina-aanduiding<<}

PRINCE. 
Wilt ghy nu ter tijd leuen in vreden, 
Gheuet God al op, en zijt verduldich. 
En werdt ghy van t'vleesch, werelt, oft vijant bestreden, 
Blijft uwen Schepper (als Iob was) ghehuldich; 
En doet uwen vijant deught, soo ghy zijt schuldich; 
En laet die boose werelt die werelt zijn. 
Al ziet ghy t'volck dwalen menichfuldich, 
Peyst dat naer misdaet volght iammerlijck ghepijn. 
Wy moeten eens al rekenen voor Gods aenschijn, 
Daer elck zijn selfs pack sal moeten draghen: 
En daer van penitentie gheenen termijn 
Meer zijne en sal, daer wy nu luttel naer vraghen. 
D'abuysen der werelt zijn zeer te beclaghen. 


FINIS.
    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    


{==141==} {>>pagina-aanduiding<<}

    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    


Daer gheestelijck en werelijck leuen in gheschille, 
Daermen voor recht ghebruyct tyrannije, 
Daer in plaetse van reden domineert den wille, 
Daermen d'uyterste wraeck doet door envije, 
Daer die borghers omgaen met verraderije, 
Daer den Prince zijn volck exactioneert, 
Daermen te niet doet goede politije, 
Daer veel volcx op d'arm ghemeynte braggheert, 
Daermen die goede verjaeght, en executeert, 
Daermen t'ghemeyn goet confisqueert liberalijck, 
Ten es gheen wonder al gaghet daer qualijck. 
 
Daer d'ondersaten haken naer t'Princen doot,  
Daermen te straffe es om zijn leedt te wreken, 
Daermen orloghe vuert sonder grooten noot, 
Daermen t'slants Priuilegien siet breken, 
Daermen deught en wijsheyt siet versteken, 
Daermen gheenen goeden raet en wilt gheloouen, 
Daermen niet vrijlijck en mach de waerheyt spreken, 
Daer den Prince ghelooft die hem verdoouen, 
Daermen den lantman siet slaen, en beroouen, 
Daer t'lant gheregeert wordt van een verslondere, 
Al gaghet daer qualijck, t'en es gheen wondere. 
 


{==142==} {>>pagina-aanduiding<<}

Daermen wreede Rechters inden raet wilt setten, 
Daer den Prince in boosheyt blijft obstinaet, 
Daermen leuen moet naer quade wetten, 
Daer God niet geureest en wordt vanden Magistraet, 
Daermen ghetrou dienaers den hals afslaet, 
Daer t'gheheel lant gheschoren wordt en gepluckt, 
Daer niemant den ghemeynen oorboor voor en staet, 
Daer een ieghelijck zijn eyghen bate suckt, 
Daer weduwen en weesen worden verdruckt, 
Daer wet, oorden, noch liefde en es finalijck, 
T'en es gheen wonder al gaghet daer qualijck. 



Prince.

    
Te wijle dat v God gheeft prosperiteyt, 
Regeert v seluen, en t'lant naer Gods mandäten, 
En ghebruyct voor straf rigeur saeghtmoedicheyt, 
Wildy bemint zijn van v ondersaten. 
Een wijs Prince, die tot zijnder baten 
Wel gouverneren wilt zijn landouwen, 
Moet zijn volck beschermen, en in vrede laten, 
En zijnen ghesworenen eedt wel houwen. 
Want daer een Prince ter quader trouwen 
Die ghemeyn welvaert soect te bringhen t'ondere, 
Al gaghet daer qualijck, t'en es gheen wondere. 


FINIS.

    

{==143==} {>>pagina-aanduiding<<}

        
{== afbeelding 
            	
        ==} {>>afbeelding<<}
    


[Daer geestelijc en werelijc d'een d'ander beminnen]


Daer geestelijc en werelijc d'een d'ander beminnen, 
Daermen met bermherticheyt doet Iustitie, 
Daermen reden ghebruyct met coele sinnen, 
Daermen God die wraeck gheeft vande malitie, 
Daer elck ghetrou es, en van goede conditie, 
Daer die Prince zijn ghemeynte ontlast, 
Daermen onderhout goede politie, 
Daer niemant op d'arme en braggeert, noch en brast, 
Daer die goede ghemeynte daghelijcx wast, 
Daermen t'ghemeyn goet wel siet regeren, 
Daer moeten die landen wel prospereren. 
 
Daer die ghemeynte haect naer t'Princen lanc leuen, 
Daer niemant een ander en bringht in t'verseeren, 
Daer orloghe door den peys wordt verdreuen, 
Daermen t'slants Priuilegien siet vermeeren, 
Daer deught en wijsheyt werdt bemint vanden heeren, 
Darmen ghelooue gheeft den goeden raet, 
Daer die waerheyt werdt ghehouwen in eeren, 
Daer die Prince op gheen flatteerders en slaet, 
Daermen den lantman niet en berooft, noch en slaet, 
Daer t'volck gheregeert wordt vanden vailianden, 
Daer moeten wel prospereren die landen. 
 


{==144==} {>>pagina-aanduiding<<}

Daermen goet recht doet sonder violentie, 
Daer den Prince hem voor die boosheyt vergrout, 
Daer elck leuen mach met vrijer conscientie, 
Daer den Magistraet Gods gheboden hout, 
Daermen ghetrou dienaers wel betrout, 
Daermen t'lant niet en siet plucken noch teesen, 
Daer t'ghemeyn goet bewaert wert van ionck en out, 
Daermen een ieghelijck God siet vreesen, 
Daermen voorstaet weduwen en weesen, 
Daermen wet, oorden, en liefde siet hanteren, 
Daer moeten die landen wel prospereren. 




Prince.

    
God sal v hier goeden voorspoet gheuen, 
Indien ghy zijn gheboden wel bewaert: 
En alle natien sullen v aencleuen, 
Eest dat ghyse niet te seer en beswaert. 
Een discreet Prince van edelder aert, 
Moet soo wel den armen als den rijcken 
Beschermen: en oock soecken die welvaert 
Niet van een deel, maer van ieghelijcken. 
Want daer een Prince zijn liefde laet blijcken, 
En zijn ghemeynte beschermt vande vijanden, 
Daer moeten wel prospereren die landen. 


FINIS.





    
{==145==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Maer wee die Gouverneurs die oirsake = zijn]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Maer wee die Gouverneurs die oirsake = zijn 
Dat die vruchtbaer landen comen ten ruwijne, 
Want daer veel menschen om in onghemake = zijn: 
Zy verdienen seer wel die helsche pijne. 
Men noemtse Doorluchtich, maer Doncker van schijne 
Sal wesen hunnen malereusen name; 
Als hier aen Periandro blyckt ten sijnen. 
Soo een mensch es, es naer hem zijn fame. 




Hier light begrauen in dees cleyn sepulture 
Periander, een tyrant vol indiscretien. 
Wiens tyrannije, en wreetheyt sture 
Meerder was dan t'groot lant van Gretien. 
 
Hier light Periander, dier veel bracht in sneuen, 
Die nu vanden wormen selue werdt verbeten; 
Die soo onnuttelijck binnen zijnen leuen 
T'goet vanden weesen heeft verdaen en gheten. 
 
Hier light Periander den wreeden tyrant, 
Die hier leefde tot elcx prejuditie: 
En ghestoruen es, dat hem in t'scheeden niemant 
Beclaeght en heeft, noch ghedaen sacrifitie. 
 


{==146==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hier light Periander een tyrant groot, 
Wiens leuen veel menschen die doot ghecauseert = heeft, 
En wiens blijde en aenghename doot 
Veel menschen haer leuen gheprolongeert = heeft. 
 
Hier light den boosen tyrant Periander, 
Die in zijn leuen veel onnoosel bloet 
Ghestort heeft: en als een wreet nytlander 
Gheconfisqueert heeft veel eruen, ghelt, en goet. 
 
Hier light Periander van Corinthen gheboren, 
Die wetten maeckte, die schenen rechtveyrdich: 
Maer in plaetse van die t'achtervolghen al voren, 
Bleef hy in zijn tyrannije volheyrdich. 
 
Hier light Periander die stinckende prije, 
Die naer dat hy gheleeft hadde tachtentich jaer 
Door die doot afliet van zijn tyrannije: 
Wiens schande noch langhe sal dueren hier naer. 


FINIS.
    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    




{==147==} {>>pagina-aanduiding<<}

[In t'jaer vander Roomschen fondatien]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



In t'jaer vander Roomscher fondatien, 
Als zy dry hondert en achtiene schreuen, 
Orlooghde Roome teghen Sarmatien: 
Die Lucio Pio hebben last ghegheuen 
Dat hy die Sarmates sou bringhen in sneuen: 
Die met groote heyrcracht trock naer dat lant. 
En naer datter veel volcx inden slach was bleuen, 
Hebben zy ten lesten ghemaect bestant. 
En Lucius Pius heeft zijnen vijant 
(Duerende den trefues) soo ghetoeft met wijne, 
Dat gy hem Roome subject gaf ten sijne. 
 
Als den peys ghemaect was en t'verbont = volbrocht, 
Quam Pius te Roome met magnanimiteyt: 
Die aen de Senateurs terstont = versocht 
Die ghewoonlijcke triumphe voor zijnen aerbeyt, 
Die zy hem alleene niet en hebben ontseyt: 
Maer brochten hem der doot seer onghenadelijck, 
Om dat hy met sijnen vijant in t'feyt 
Van orloghe, hadde ghehandelt verradelijck. 
En naer zijn doot schreuen zy versmadelijck 
Dees Epitaphie op zijn sepulture. 
Die t'soete meynt nutten, smaect dicwils t'sure. 




Hier ligt Lucius Pius, een vanden Raetsheeren 
Die de Sarmates verwont, en haer goet ghedijlt = heeft: 
En diese met meerder schanden, dan met eeren, 
In t'jaer dry hondert achthiene versubtijlt = heeft. 
 


{==148==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hy en verwontse niet, soo die Romeynen plochten 
Hun vijanden met cracht te verwinnen; 
Maer soo tyrannen hunnen vijant oyt sochten 
Te bedrieghen met subtijle sinnen. 
 
Hy en heeftse cloeckmoedich inden strijt 
Met feyten van wapenen niet willen crincken: 
Maer aen de tafel, tot zijn eeuwich verwijt, 
Heeft hyse verwonnen met wijn te drincken. 
 
Hy en heeftse niet verwonnen in t'vechten, 
Daer hy in t'perijckel zijns lijfs was gheseten 
In t' middel van zijn ruyters en knechten; 
Maer wel in t'bancketeren, al eten. 
 
Hy en heeftse niet verwonnen metter lansen 
Corragieusselijck in een black velt; 
Maer in een camer, al triumpheren en dansen. 
Hierom was hy vande Romeynen ghekelt. 
 
Dit opschrift was ghestelt vande Romeynen 
Op zijn sepulture inden tempele, 
Ten eynde dat alle Capiteynen 
Daer aen souden nemen goet exempele. 


Finis.




{==149==} {>>pagina-aanduiding<<}

[D'epitaphie van eene Coninck verheuen]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



D'epitaphie van eenen Coninck verheuen, 
Die rijcker van deughden, dan van hauen = was: 
Gheboren in Cypers, daer hy liet zijn leuen, 
En op den berch Arcadie begrauen = was. 




Dat ick heb connen doen door deught, oft goet vermaen, 
En heb ic noyt met strafheyt, oft quaetheyt ghedaen. 
Dat ick door vrede heb connen verweruen, 
En heb ick met twist noyt willen beeruen. 
Die door mijn bidden ter deught waren gheneyght, 
En heb ick noyt ghestraft, noch ghedreyght. 
Die ick in t'secreet cost onderwijsen voor oft naer, 
En beschaemde ick noyt in d'openbaer. 
Die ick met vermaninghen cost instrueren, 
En de ick noyt gheesselen, noch justiceren, 
Ick en heb noyt iemant openbaer ghecastijt, 
Ick en had' hem ierst in t'secreet vermaent altijt. 
Noyt liet ick mijn tonghe toe, dat zy heeft gheloghen; 
Noch mijn ooren, dat haer flatteerders bedroghen. 
Mijn hert'en liet ick noyt iemants goet vsurperen, 
Maer metten zijnen moestet hem contenteren. 


{==150==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ick was vlijtich om te vertroosten mijn vrinden, 
En ghinck te ghemoet die my niet en beminden. 
Aen ouerdaet en heb'ick noyt mijn ghelt ghehanghen: 
Ick en was noyt gierich om gauen t'ontfanghen. 
Noyt en straefd'ick mensch die quaet bedreuen = hadde, 
Ten was dat ickt hem viermael vergheuen = hadde. 
Als ick iemant straefde, soo was mijn here ontheught; 
Maer van des ick vergaf, had'ick groot vreught. 
Ick was een mensch gheboren tot t'menschen vrame, 
Daerom eten die wormen mijnen lichame. 
Met die goede leefd'ic meest = in deughden = deughdelijck, 
Daerom rust (met God) den gheest = in vreughden = vreughdelijck. 


FINIS.
    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    


{==151==} {>>pagina-aanduiding<<}



Die loflijcke onsterffelijcke memorie 
Van desen Prince, en eerweyrdighe fame 
Behaeght my beter, en t'es meerder glorie, 
Dan Pompeo Ierusalem was aenghename, 
Oft Semirami India bequame, 
Oft dan Cyro was die Babyloonsche croone, 
Oft dan Gaula was Cayo Caesari eersame, 
Oft dan Scipio was Africa schoone. 
Want in dese sepulture, slecht ten thoone, 
Van desen Coninck meer eer = ghebleuen = es, 
Dan van d'ander in Roome, die seer = verheuen = es. 
 
Hovt middelmate, regeert in eeren = eerlijck, 
O ghy Regenten, oock v Republijcke. 
V wen scepter draeght als heeren = heerlijck. 
W ilt hier leeren goed exempel autentijcke 
A en desen Coninck, die doen regeerde zijn riicke 
E endrachtich, en als een goedertieren = man; 
R echt nochtans doende ieghelijcke, 
T 'es een deughlijck Prince, die wel regieren = can. 


    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



    

{==152==} {>>pagina-aanduiding<<}

[Een Coninck van Egypten seer = verheuen]


{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    



Een Coninck van Egypten seer=verheuen, 
Ptolemaeus Arsacidae ghenaemt voorwaer, 
Heeft dese Tafel wel eer = gheschreuen, 
Die Marcus Aurelius vondt daer naer, 
Tot eenen Priester van Thebe eerbaer. 
Die zij ghemeynlijck hinghen = ten thoone 
Aen die poorte vanden palleyse, aldaer  
D'Egyptsche Coninghen ontfinghen = haer croone. 




Noyt verhieff ick rijck tyrant onweyrdich = zijnde, 
Noyt en verschoond'ic d'arme rechtveyrdich = zijnde. 
Noyt ontseyd'ick d'arme, om d'armoede, oordeel: 
Noyt en de'ick die rijcke, om haer goet, voordeel. 
Noyt en gaf ick ghiften, uyt jonsten alleene. 
Noyt en straefd'ick iemant om een misdaet cleene. 
Noyt en heb'ick quaet onghestraeft = ghelaeten: 
Noch weldaet ongheloont, maer begaeft = met baten. 
Noyt liet ick ander oordelen een claer saeke: 
Noyt en de'ick van doncker alleen d'uytsprake. 
Noyt en weygherde ick recht diet begheerde, 
Noch ghenade die goede die hem verneerde. 
Noyt en heb'ick iemant ghestraeft door haet oft nijt: 
Noch ghiften belooft in voorspoedichen tijt. 


{==153==} {>>pagina-aanduiding<<}

Noyt en was ick onachtsaem in voorspoedicheyt, 
Noyt bedroeft in teghenspoet door cleynmoedicheyt. 
Noyt en heb'ick arch bedreuen uyt quaetheyt: 
Noyt faeld'ick door giericheyt, oft obstinaetheyt. 
Noyt en heb'ick d'oproerighe voorghestaen: 
Noyt en hoord'ick naer flatteerders vermaen. 
Ick hiel my wel bemint onder die goede, 
En dede my vreesen van quad, en onvroede. 
Om dat ick d'arme jonst droegh, die weynich vermochten, 
Hielp my God teghen groote, die my beuochten. 




H ebben die Heydensche Coninghen en Princen 
O ns sulcken exempelen achterghelaten, 
V eel te meer behooren die Christen Prouincen 
W el gheregeert t'zijne van die Potentaten. 
A l zijn ghebreckich die ondersaten, 
E en Prince die deughlijck, wijs, en vailiant = es, 
R egeert zijn ghemeynte altijt by maten, 
T 'zy ofter orloghe oft peys in t'lant = es. 


FINIS.
    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    




{==154==} {>>pagina-aanduiding<<}

Extract uyt de Privilegie.

De Co. Mat. heeft gheoirloft ende gheoctroyeert zijnder Mats. drucker Mt. Willem Siluius, residerende binnen Antwerpen, dat hy de Clachte van eenen Lantman ghenaemt Milenus, de welcke hy doet aenden Senaet van Room, in Rhetorijck gestalt wesende, alleen sal moghen drucken, oft doen drucken, vercoopen ende distribueren alomme binnen den lande van Brabandt, ende andere van Ouer maze: Interdicerende ende verbiedende allen anderen prenters, druckers, ende boeckvercoopers, wie zy zijn oft moghen wesen, t'voor( boeck niet na te drucken, in t'cleyn oft in t'groot, gheheel oft deel; oft elders naghedruct te vercoopen oft te distribueren binnen den voor( lande van Brabant, ende andere van Ouermaze, ghedurende den tijt van thien Jaren, beghinnende van date dat het sal voldruct zijn: Opde verbeurte van alle de voor( naghedruckt boecken, ende noch te vallen in amende van twintich Carolus guld voor elcken boeck. Auctum den 18. Mey, anno 1577.
Onder stont Bijden Coninck. ende gheteeckent Blijleuen. 


{==155==} {>>pagina-aanduiding<<}


{== afbeelding 
        	
    Gedruckt t'Antwerpen by Christoffel Plantin, Hooftdrucker der Co. Mat. in t'jaer ons Heeren 1577. den sesten dach van Nouembre.
    ==} {>>afbeelding<<}
    


{==156==} {>>pagina-aanduiding<<}