De froulju fan de fetweider
                Douwe H. Kiestra
                logo_tres_01
             
            
                GEBRUIKT EXEMPLAAR
                eigen exemplaar dbnl
                
                ALGEMENE OPMERKINGEN
                Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een
                    diplomatische weergave van De froulju fan de fetweider van Douwe H. Kiestra in de derde druk uit 1993. De eerste druk is uit  1939.
                
                REDACTIONELE INGREPEN
              Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. 135, 136, 148 en 150) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
                
               [pagina 1]
                De froulju fan de fetweider
                
                [pagina 2]
                Fryske Klassiken: nr. 3
                
                Dizze útjefte is ien út de rige Fryske Klassiken. Dat projekt is in inisjatyf fan de Stichting It Fryske Boek yn 'e mande mei trije útjouwers fan Fryske boeken: AJ. Osinga Uitgeverij, Utjouwerij Fryslân en de Koperative Utjowerij. De omstavering waard fersoarge troch de Fryske Akademy.
                In kommisje, besteande út prof. dr. Ph.H. Breuker, drs. T.J. Steenmeijer-Wielenga en dr. Tr. Riemersma, hie it editoarysk tafersjoch. It útjaan fan de rige Fryske Klassiken is mooglik makke troch de stipe fan it Nederlands Literair Produktieen Vertalingenfonds te Amsterdam.
                
                [pagina 3]
                Douwe Hermans Kiestra
                de Froulju fan de Fetweider
                Q
                KOPERATIVE UTJOWERIJ - BOALSERT
                
                [pagina 4]
                CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG
                
                © 1993 (3e printinge) Koperative Utjowerij, Boalsert
                
                Kiestra, Douwe Hermans
                
                De froulju fan de fetweider / Douwe Hermans Kiestra. - Boalsert [Bolsward]: Koperative Utjowerij. - (Fryske klassiken; nr.3)
                Oorspr. titel: De frouljue fen de fetweider. - Dokkum: Kamminga; Ljouwert: Boekhannel ‘De Fûnk’, 1939.
                ISBN 90-6570-237-7
                Trefw.: romans; oorspronkelijk - Fries.
                
                Neat út dizze útjefte mei fermannichfâldige wurde en/of iepenbier makke troch printsjen, fotokopy, mikrofilm of op hokker wize ek, sûnder skriftlik goedfinen fan de útjouwever.
                
                Omslach: Chaim Mesika bNO, Hilversum
                Setwurk: Fedde Dijkstra bv, Ljouwert
                Printwurk: It Wite Boekhús, Boalsert
                
                [pagina 149]
                Ynhâld
                Palmslach	5
In kroade mei kikkerts	16
Lipkes op 'e weau!	28
It alibi fan in wite kat	35
In skoan foarnimmen komt faak te let	44
Ien dei minske	54
Tusken hingjen en wierjen	70
Wyndroop en wrang	80
De lêste troef	95
Sitdei op it âldkleaster	116
It spul hat luzen	128
It wreidet ûngelikens	132
	
Oer skriuwer, boek en útjeften	137
Ynhâld	149

                
            
            
                
                    2010 dbnl / erven Douwe H. Kiestra
                    
                
                kies003frou01_01
            
            
                unicode
            
            
                Douwe H. Kiestra, De froulju fan de fetweider. Koperative Utjowerij, Bolsward 1993 (derde druk) 
                
            
        
        
            DBNL-TEI 1
        
        
            
                2010-02-26
                
                    CB
                
                colofon toegevoegd
            
        
    
    
Verantwoording 

Dit tekstbestand is gebaseerd op een bestand van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (https://www.dbnl.org)

Bron: Douwe H. Kiestra, De froulju fan de fetweider. Koperative Utjowerij, Bolsward 1993 (derde druk) 
 
Zie: https://www.dbnl.org/tekst/kies003frou01_01/colofon.php

In dit bestand zijn twee typen markeringen opgenomen: paginanummering en illustraties met onderschriften. Deze zijn te onderscheiden van de rest van de tekst door middel van accolades: {==13==} {>>pagina-aanduiding<<} {==Figuur. 1: Onderschrift van de afbeelding.==} {>>afbeelding<<} 
 
        


{==5==} {>>pagina-aanduiding<<}

Palmslach

Feike fetweider rint om as in aaisiik hin. Fan efterhûs nei de skuorre en dan wer nei efterhûs; yn 'e foarein komt er net. Dat kin strak jitte wol as er him ferklaaie moat. Twa oere is it ferkeaping.
Hoe't it ris beslaan sil mei de beide buorfinnen? Dit stiet fêst, as hy de foarste hâldt, dan wol er de efterste ek ha, en dan wol er buorkje, gewoan buorkje by de fetweiderij. Wat ha jo no oan sa'n âld neaken boerehûs sûnder lân?
Tritich pûnsmiet bêste finne. Hy kin it sels betelje; as 't krap komt, dan ferkeapet er syn lêste stikken steatsskuld. Wa wit wat der oars ek jitte fan telâne komt. Ferliden neisimmer dy devaluaasje en no de iene rinteferleging nei de oare. Dan kin men mei trije presint, dat bêst lân docht, ek jitte tefreden wêze. It moat wêze! Trochsette silsto, Feike. Lit Houkje eamelje en earmoedzje. Set se foar in útmakke saak, dan jout it har neat mear en kin se der mei ophâlde. De grutdochters is it wol goed.
Eltse kear as Feike it mei syn oerlis ta dizze útkomst brocht hat, sakket de spanning ôf en giet er effen op de foerkiste yn de skuorre sitten. Dan stekt er fan nijs syn koart pypke oan, lit syn koarte skonkjes mei de blaunassaussokken yn de gieliperen klompen tsjin de bak oanbingelje, stekt de tommen effen by 't festje yn en gnoarret ienkear tefreden.
Hy is jitte net teneate. Al dy oare deftige heareboerefamyljes fan Noarderein is it mei de krisis ferrûn. Foar 't each dogge se jitte sawat mei, mar de iene pleats nei de oare, it iene stik lân nei it oare komt op buorden. Hoe't se it hân hawwe, begrypt nimmen. O, dat boarchwurden foar in oar, kleie se sels as se ris in kear mei har neden op 't aljemint komme.
Kletsika! Spekuleard moatte se hawwe, yn 't groumoalige, oars bestiet it net. Allinne de Wolda's ha 't mei strykjildskriu-
{==6==} {>>pagina-aanduiding<<}
wen en lânkeapjen yn de djoere tiid skipe. Eigen skuld; wat dogge se boppe har krêft te keapjen.
Wat ha se him, Feike fetweider, wol mei de nekke oansjoen. It wie harren yn 'e wei, doe't hy ek yn it slotsje oan de singel, de âld-boargemasterswent, him middenmank harren deljoech. Wat ha se har ynwindich fergriemd, doe't hy it fjild wer romme en dit âld stee yn de buorren, dêr't er oan hingjen bleaun wie, sels wer bewenje moast. Mar jimme ha te gau lake, freonen. No hat alleman oan de singel útdien, allinne hy, Feike, dy't it seil sa heech net loek, dy't ek bakseil helje doarst as dat moast, hy is der jitte.
En dan noch de wezen, Sjoerd Ages-jonges. Dy keapje lân by lân en pleats by pleats, elts jier wol wat. Wêr't se it wei dogge, dat snapt men net. Fansels, krintekakkers binne it, arbeidzjen en sober libjen, dat is har bestean, en as earmelijers, dy't men gjin sint wegerje soe, foar 't ljocht komme. It wurdt no wat oars, sizze de froulju. No, Feike sjucht it der net oan.
Soe Age de foarste finne ek ferheegje sille? As er dy by de efterste ha wol, dan sil 't him jild kostje. Net te fier fan him ôfsitten gean, strak. Foar tûzen gûne is Feike te brûken, mar ek foar gjin sint minder.
't Sil wol neat wurde. Der kin ek maklik in treddenien op biede. Eltse kûpontsjeknipper út 'e stêd wol tsjinwurdich wol lân keapje; ha se der sels gjin byt ferstân fan, dan nimme se har mantsjes der foar. Feike fielt it as in fergryp, in skande. En in pest foar it hiele doarp, dat is it...
De milhúsdoar wurdt iepen fierd; op de stiennenplaksrâne, dêr't hja de klompen foar útdogge ferskynt Houkje. Dy is fuort nei iten al wer yn 'e stots; de swartsiden jurk oan, de weach yn it hier, dat effen begjint te griizjen; sierlik útwurke skuontsjes oan de lytse fuotten.
Feike haget dat sa, al wol er it foar himsels net wêze. Soms jout er der sabeare op of, want sels docht er nederich.
‘Feike,’ hellet hja út mei wat in opmakke lûd.

{==7==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘No, hjir bin ik, wat is der oan?’
‘O hea, sitte jo dêre te prakkesearjen! No Age Sjoerds is der, dy wol jo effen te wurd.’
Feike wurdt effen kjel.
‘Age Sjoerds, no lit dy hjir mar komme. Wy kinne 't hjirre wol beprate!’
‘Jo binne wol wizer, wêr soe dat nei roaie. Ik ha him al yn 'e keamer litten, fansels!’
Mei in sabeare sucht lit Feike him fan de foerkiste ôfglide en kroasket de frou efternei, nei foaren ta.
Dêr is er daliks alle fersleinens te boppe en komt brimstich, hast parmantich op Age ta, dy't mei de iene skonk oer de oare wat foaroer op in stoel sit.
‘Tsjallema, jo hjirre? Hoe giet it?’
De hantaast yn 't fûstkjen woe men fan beide wat fêster ha. Mar dat is sa lânkeaperseigenaardichheid.
‘Feikema, ja goed, hiel goed.’
Wylst hat Houkje de sigaren al krige en skrept se mei it teeguod. Sa oansjitsk is se oars net tsjin it Tsjallema's folk. Feike kin it amper sette.
‘Ik tocht, wy moasten foar de ferkeaping noch effen prate, Feikema. Wy hiene jo hast al ris by uzes ferwachte, mar ik sei tsjin ús jonges, as de keapman net komt, moat ik mar ris by him sjen.’
Us jonges, sa neamt Age syn jongere broers. Sels is er oer de fjirtich; de reade plakken yn syn wangen jouwe oan syn bienbitige troanje wat lijerichs. Ut en troch strykt er ien fan syn lange meagere wurkershannen oer it tinne dûnkere hier.
‘Ik hie der neat gjin ferlet fan, om nei jimmes ta te gean..., Age.’
‘Wy moatte it inoar net djoer meitsje, tinkt my, Feikema.’
‘Mar dan hiene jo dy efterste finne net sa heech beskriuwe moatten.’
‘Wie jo sifer safolle leger as mines?’

{==8==} {>>pagina-aanduiding<<}

Feike lûkt efkes oan 'e skouders.
‘Och, dat docht der neat mear ta!’
‘Neffens dat jo de foarste flnne ynsetten, dan skikt it noch al mei myn bod, tinkt my.’
Wylst glimket Age sawat ferlegen.
‘Och, 't is jo om 't strykjild te rêden, fansels,’ seit Feike, as wie dat fanselssprekkend. By himsels is er dêr sa wis net fan.
‘Dan soe it in stropke wurde kinne en sà sjuch ik it no noch net,’ leit Age dêr kâld oerhinne. ‘Nee, myn boadskip wie eigentlik om jo der oer te ûnderstean, oft jo dit âld hûs oan ús ferkeapje wolle, op betingst dat wy jo fan dy foarste finne ôfhelpe!’
‘Ofhelpe, seit er... ôfhelpe, hie 'k tocht!’
‘Kin dat dan net in stropke wurde, Feikema? Jo skreauwen der hast hûndert gûne it pûnsmiet ut!’
‘En dit âld hûs is der fuort tûzen gûne mear om wurdich, as ik it hâld! In stropke? Wêr ha jo it oer, man?’
‘No, Feike,’ lit Houkje der uterst behindich tusken falle. Mar dochs net behindich genôch. Feike flammet op:
‘Hâld jo jo der bûten. Jimme, as froulju, ha gjin greintsje begryp fan saken!’
't Is Age hast mear yn 'e wei as Houkje sels, ek al beart se tige teneikomd te wêzen.
‘Nee, Age, ik hoech hjirre net ôfholpen te wurden. Mar no sil ik it better útstelle en no moatte jo, as jo wat wolle op jo slach passe. No moatte jo toane as jo in goedfries binne of in healenien. Wat tinkt jo sels?’
‘Ja, dat wit ik net, dêr ha 'k wol oan,’ stammert Age, dy't yn gebekstens tsjin de keapman net út kin.
‘No, dan sille wy dêr de proef op nimme, de proef op de som. Dit âld hûs stiet my hjoeddedei op fjouwertûzen gûne. En as jo hjoed ien fan dy finnen of allebeide hâlde of keapje, dan nimme jo it hûs der by oer foar fiiftûzen gûne. Wol begrepen!’
Age skodhollet bedachtsum.

{==9==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Pas no op jo slach, toan no wa't jo binne.’
‘Foar fiiftûzen gûne kinne wy hast in nij spultsje sette litte op dy tritich pûnsmiet lân, Feikema.’
‘No, dan moatte jimme dat dwaan.’
Houkje sit te rideljen op 'e stoel.
‘Jo hâlde jo mar grut, Feikema,’ falt it dy foarsichtige Age út 'e mûle.
Feike stoot oerein.
‘Bliksem, hâld ik my tè grut! Witsto wat ik al, en wat ik net dwaan kin. Witsto miskien better wêr't ik stean, as dat ik dat sels wit!’
‘Dat is myn sizzen net, Feikema. Ik soe sizze: jo jouwe ús it strykjild fan dy foarste finne en wy nimme it âld hûs oer foar fjouwertûzen.’
‘Ja, ik soe sizze, ik soe sizze... Sil ik dy ris wat sizze, smoarge ynpalmer, do sjuchst as de blikstiender, datst myn hûs útkomst, en asto it lân ha wolst, dan sjuchst mar datst it krigest. Dit hûs is mines noch.’
‘Feike, Feike, sa moatte jo net. Toe, dat is ûnberoaid. Jimme moatte it sjen iens te wurden en it lân mankoar net djoer meitsje, mei in lilke holle.’
Houkje is der fan út 'e liken. Age is oerein gien en lûkt de doar iepen.
‘No, dan moatte wy mar ôfwachtsje hoe't it strak komt. Mar as wy it lân keapje, dan stean ik foar myn bod, Feikema; jûn en moarneknoch.’
Dêrmei giet Age derút. Houkje rint him efternei om him út te litten. Dit is te mâl, dat it sa moat.
‘No, do moatst dyn bêst mar dwaan. Mar it komt dy tûzen gûne ekstra te kostjen, ek ast dit âld hûs net krigest, dêr kinst steat op meitsje.’
Feike skoddet fan grimmitigens.
‘Dan lit ik it jo leaver hâlde,’ seit Age jitte om de hoeke fan de doar. Dan drost er op.

{==10==} {>>pagina-aanduiding<<}

Skodholjend komt Houkje wer yn 'e keamer. Mar Feike moat him jitte ûntlade, ear't hja oan bod komt.
‘Dy smoarge stikemert net, dy kjeldlijer, dy krintekakker!’ en sa fart er fuort.
Houkje docht de holle wat oerside, it kin op it boarst; hja tipelt oan de franje fan it taffelskleed.
‘No, ik sis mar sa, jo hawwe jo dizze fûgel mâl oer it net fleane litten. No koene jo der ôfkomme. Fan dat djoere stik lân en fan dit aaklik âld hûs. En dan der mar stiif en mâl tsjinyn wurde.’
‘Wêr bemuoie jo jo mei!’
‘Miene jo dan dat it my neat oangiet, wat foar setten as jo úthelje? Earst ha jo ús út it moaie slotsje oan de singel weiballe nei dit smoarge âlde boerespul ta. In rottekleaster is it, in hokkeboel. Ik ha hjir noch gjin oere hân, dat ik net ûnwennich wie. Men doar hjir hast gjin minske komme litte. Wy binne helte minder yn oansjen rekke. En no wolle jo hjirre skielk ek noch begjinne te buorkjen. Troch it dak hinne kin men de loft wol sjen, en de bisten waaie benei fan de stâlen ôf, as jo se der sa op sette wolle. Wat wurdt dit noch foar in buorkerij. Kosten en nochris kosten en dan bliuwt it noch in hokkeboel, in earmoedsaaierij. Feike, Feike, wat binne jo begongen... De iene strop komt de oare út fuort.’
Hja docht oft hja har triennen betwinge moat.
‘Stel jo net te bot oan, minske. Ik bin fan stroppen de man wurden dy't ik bin. Ik ha der sels altyd jitte goed foar west, dêr ha 'k altyd foar oppast.’
‘Ja, dat koene jo mei de sinten fan myn kant. Wêr hie it oars op útdraaid?’
‘As jo tinkt dat ik der net goed op past ha, dat ik der net goed mei handele en dien ha, dan moatte jo my dat ris dúdlik meitsje!’
Hy postuert him rjucht op en del yn syn earmstoel en sjucht har fel oan.

{==11==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Dêr kom ik net op, dêr wol ik ôfbliuwe, mar dat jo ús fan 'e singel ôf wer nei de buorren konfoaid ha, dat kin ik net ynskikke. Jo moatte op 't lêst ek ris om ús famkes tinke.’
‘Dy famkes binne wol goed foar harsels. Dy binne gjin moai hûs brek om begeard te wurden.’
‘Jo soene se skielk wol ûnder de kij ha wolle, tink!’
‘No, dat soe harren net misstean. Dat is gâns earberder as om 'e stûke te springen.’
‘Dêr ha jo it al; hie ik it net tocht. Us famkes ûnder de kij en in neakene skoalmaster, dy't yn ús moai slotsje syn jong wyfke efter de spegelruten pareare lit. It is moai, it is prachtich, dat moat ik sizze. Mar jo fiele dat net sa, lyk as ik dat fiel. Jo ha altyd boerich en bot yn it oanfielen fan sokke dingen west. Mar jo moatte it mar witte. It sil ús famkes der nei gean.’
‘No, jou my myn sneinske klean mar, en hâld no mar op fan seuren en krimmenearjen. Sa slim ha jo it oars noch net, woe 'k ha.’
Dan sil er him ferklaaie, mar earst moat er jit nei efteren, nei ‘de bêste keamer’. Slim, sa't it him foartiid altyd yn 't liif om wynt.
In skoftke neitiid stapt de lytse fetweider mei in kreas dûnkerbrún pak klean oan en in djipdûnkergriene filten hoed op syn wat stompe, fjouwerkante kop, de buorren del. Hy is wat opdreaun en noch reafalliger as trochhinne. Lykwols, hy rint mei in slach yn 'e rêch en lit syn iene earm meiskaaie. Dy oare naasje fan strykjildskriuwers en lânkeapers, dy skowe en tôgje rûngear en mei de kop foardel, as woene hja de rook fan de grûn wol opsnuve, de kant fan de buorren lâns en slûpe ta de doar fan de herberge yn, as hiene hja in stik stellen.
Age is ien fan harren; de hannen op 'e rêch, mei in finger yninoar heakke, de klompen oan en in swarte koardsjepet op, sa kroasket hy heal fansiden, heal efter in espeltsje manlju oan. Der ûntkomt him net in wurd.
‘Jo aanst de foarste finne ferheegje, Tsjallema?’

{==12==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Dy komt my eigenliks te djoer!’
‘Dan moatte jo him Feike hâlde litte; faaks kinne jo neitiid wol mei him akkordearje en syn âld hûs mei oernimme.’
‘Tochten jo wol, hen?’
‘Ei jonge ja. Tink ris om myn sizzen. Jo moatte rekkenje, thús hat er net te folle yn te bringen; dy froulju spylje net swak by, en dy wolle wer nei de singel ta. Dy fiele har dêr thús yn dat âlde boerespul as in kat yn in frjemd pakhús.’
‘Wy moatte mar ris ôfwachtsje.’
Sa'n ien is Age Tsjallema. Oaren tantsje en útkloarkje op fyn ynleine manear, mar sels net safolle útlitte.
Op 'e seale steane in pear rigen tafels en stuollen. Yn in hoeke om 'e rûne tafel hinne skikke notaris en syn klerk, en in pear man fan de beroaide famylje gear, dy't hjirre hjoed har lêste fêstichheden oan jild meitsje moat. Fierders wat fan alderleie soarte folk, earmen en riken, jongen en âlden, huodden neist petten en klompen tusken de skuon. Der is gjin spanning, lyk as oars wol, allinne mar wat nijsgjirrigens. In pear finnen, wat los miedlân gâns in ein it fjild yn, in pear boargerwenten en in ôfgroevene terp. 't Is hjoed klykjedei!
De wenten rinne earst ôf. Dêr is de timmerman goed foar. Dan folgje de beide finnen. De notaris lêst de kondysjes. As de opropper begjinne sil, wol Age sawat stean gean.
‘Wurde dy finnen strak kumuleard, mynhear?’
‘Dat is de bedoeling wol, Tsjallema.’
‘Dan is it my goed.’ Age giet sitten.
Feike fljucht it bloed nei de kop, in inkelde brimstige eachopslach docht er de kant fan Age út. Mear lit er ek net skine.
De opropper begjint fan nijs. ‘De foarste finne, grut 5 ha, 60 are en 17 sa, stiet by Feike Feikema op sânhûndert sânensantich gûne it pûnsmiet. Wa ferheget dy mei hûndert, fyftich, fiifentweintich, tweintich, fyftsjin, tsien, fiif ... éénmaal, andermaal, ten derde maal.’
Gjinien oppenearret him. Mei de efterste finne fan 't selde.

{==13==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Dy binne de oaren te djoer,’ mûskopje in slachter en in keapmantsje.
Dan lêst de opropper de beide finnen ynienen op. Hja komme tegearre op krapoan trijeentweintichtûzen gûne.
‘Wa ferheget dy mei hûndert, fyftich, fiifentweintich, tweintich, fyftsjin, tsien, fiif. Eénmaal, andermaal...’
Age wachtet op Feike en Feike op Age.
Op 't lêst ropt Feike: ‘Ja ik!’
Der ferskikke stuollen, in lichte fernuvering is der by de oanwêzigen, in pear âlde grutmachten, dy't no útdien hawwe, glimkje sawat skealik. Feike set brimstich it kin tsjin it boarst oan en stekt foar de safolleste kear syn sigaar oan.
De opropper set fan nijs út ein, wer belânet er by tsien, fiif...
Wurktúchlik geane alle eagen nei Age Sjoerds, dy't sawat by syn stoel del sjucht as woed er de glêde spikerkoppen yn de dûnsflier telle. Effen smyt er in each nei de opropper en nikt mei de holle. - Dat is genôch.
Feike seit fan ‘ja,’ Age nikt mar sa effen, as moast er tsjin wil en tank.
Sa giet it hyltiten by fiven omheech. Der komt fiifentweintich by 't pûnsmiet, fyftich, fiifensantich... Op 't lêst komt de tritich pûnsmiet mei de kosten op troch inoar njoggenhûndert gûne. De keapman kriget in kop as in pioen en begjint te switten, Age sit mar op syn nâle te stoarjen en feroaret der sa foar 't each net fan. Dizze hat him sels ek fêststeld hoe fier as er gean sil; dêr is de keapman net oan takommen. Dy hat yn himsels delhammere: ik moat it lân ha, ik moat it lân ha. 't Is krekt as wol dy hammer iderkear ophâlde mei slaan en him yn de steek litte. Mar dan sammelt de lytse keapman-fetweider wer al syn koeraazje by inoar en set dy gear op dat iene punt yn syn tinken: ik moat dat lân ha!
En dy omkoal, dy deadeling dêr earne oan 't ein fan 'e tafel nikt mar mei de holle en smyt in skrutene eachwink nei de

{==14==} {>>pagina-aanduiding<<}

opropper, aloan, aloan, en wol sa behindich as wied er eltse kear bang in klap op syn kop te krijen. Op iens draait er him om en keart de omropper de rêch ta.
‘'t Wurdt my te folle,’ seit er tsjin in earme komelker, dy't neist him sit en him mei glêzige eagen en de mûle yn 't tsier oansjucht.
Der is mear as trijetûzen by kommen.
De opropper neamt foar 't lêst de namme fân de keapman-fetweider èn de goed seisentweintichtûzen gûne èn de seis persint kosten.
‘Dat is ek noch goed oardeltûzen deroer hinne,’ berekkent Feike yn himsels. Hy wurdt der oars fan, de switkobben pearelje him oer syn read antlit. Effen is er suver tûzelsinnich en draaie en dûnsje syn tinzen troch inoar hinne. Dan jout er him op út syn benearing en seit gewoanwei:
‘Jou my in brandewyn mei sûker, kastlein.’
It falt himsels ta, sa prompt as dat der útfalt.
Wylst nikt Age wer ris in kear nei de opropper en keapet dy pear stikjes los lân, dêr efter yn de mieden. De komelker neist him skeukt al op 'e stoel hinne en wer, om de earste te wêzen, mei te sizzen, dat hy dy stikjes graach yn hier ha wol.
‘Ik wol der my earst noch ris oer beriede,’ seit Age, ‘wat it dwaan moat.’
‘Wol ik dan earstdeis mar ris oankomme?’
‘Ja, dat kin wol, mar ik bliuw frij fansels.’
De wezen geane skielk oer hiel Noarderein. Elkenien sit ûnder har. Ja, en dan feitlik ûnder Age fansels, want dat is de man. Dy kin no om it heale doarp hinne rinne en dan bliuwt er op eigen. Mar dat docht er allinne yn syn tinken. En dan fakernôch.
As foar Feike it pleit besljuchte is, dan sit Houkje op hjitte koallen, al wit se har better yn te hâlden. Hoe as it ris gien is?
As Feike ris tûzen gûne winne kinnen hat oan Age foar dit âld hûs! Dy wezen keapje dochs alles op, litte har eigentlik neat ûntkomme. En Feike mei tige graach jild lije.

{==15==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘No, en hoe is 't ôfrûn?’ freget Houkje mei in lûd fan wolmienende belangstelling yn har wurden, as de lytse fetweider de keamer ynkomt.
‘Ik ha de beide finnen koft. Der is noch trijetûzen by kommen.’
Krekt as in sleat mei bomiis ynfalt, sa stoart der ek by Houkje wat yn inoar. Se seit gjin wurd mear. Dat is altyd wat Feike it minst ferdrage kin.



{==16==} {>>pagina-aanduiding<<}

In kroade mei kikkerts

‘De lytse sultan,’ sa neame se yn it doarp Feike fetweider mei syn hûsfol froulju.
It hat der lykwols de skyn fan, as libbet Feike inkeld foar syn weidkij, syn lân fol stikels, syn handel; yn wierheid is it fansels wol wat oars, allinne dat merkt men sa net.
Wat moat men ek al mei trije grutdochters yn 'e hûs. As jo se net tsjinje litte wolle, thús is der dochs ek gjin wurk en oanslach foar harren. Nee, lit Houkje der mar mei oanpiele en yn omruorje, Feike hat der wol oan.
Soms, as er it mâle fel oan hat, dan begjint it him wol ris effen te krôkjen; dan driget er by dit en by dat: hja moatte der mar út te tsjinjen en in skoftlang ûnder in oar. Dan sille se omstean leare en noch ris gewaar wurde, hoe'n bêst eintsje libben as se oan dizze tiid ta hân hawwe.
‘Lit ús dan wat leare,’ sizze de famkes.
‘Ja, ik sil jimme wat leare litte; ha jimme noch net genôch leard? Alle trije de Mulo troch west en nei de húshâldskoalle ta reizge. As it dan noch net moaiernôch is, dan wit ik der neat mear fan.’
Fokje, de âldste, dy't helpster is op de bewaarskoalle, wol nei Leien ta, in pear jier lang, om dêre oplaat te wurden ta bewaarskoallehâlderesse. Froukje, de middelste, wol fan alles. Dy moat, mient se, masineskriuwen leare, dy wol wol yn 't boekhâlden op, dy soe graach gymnastykleararesse wurde en as dat net kin, dan mar dûnsleararesse, ja, God mei witte wat dy net wol. En dan Geeske, de jongste, dat is jitte de singelierste fan allegearre. Dy wol eigentlik fan alles neat; allinnich as jo dat tsjin har sizze, dan wurdt se spinnidich. Dat is ien dy libbet no wrychtich foar de wille en foar de pronk. Dy hie leafst alle dagen in oare jurk oan en alle dagen wer in nij romantysk boek

{==17==} {>>pagina-aanduiding<<}

fan minstens trijehûndert siden. En dat sit mar boppe op har keammerke te borduerjen, te weevjen, te fervjen, te houtbrânen en te learwurkjen en it is der in binde, jo soene der yn omkomme.
Nee, op syn tiid dan spuit Feike de galle ris út, mar gewoan troch 'en dei lit er Houkje mei de opfiedingsfraachstikken fan de dochters omtize. Dy mient dan bytiden al dat se der hast yn ferslacht en har rie te'n ein is, mar ûnderwilens tinkt se altyd ien kant út en dat makket it slimste probleem noch ienfâldich, al bliuwt fansels de útkomst ûnwis.
Der is ien treast, it binne kreaze fammen. Fokje hat sa'n evenredich antlit, as wie se út in Grykske byldegalerij weihelle, it hoegde net oars. Ja, se is hast wat te evenredich en dat makket soms, dat se wat stiif en wat sljucht liket. Allinne ûnder eigen en goekunde dan lûkt der altyd oan ien kant fuort by har mûltsje, in fyn dobke yn it wang en dêr feroaret daliks har hiele wêzen fan. Mei dat al, ûnder frjemd is se stimmich en bliuwt se op in distânsje.
Dan is Frouk hiel oars. Dy is fuort mei elk thús, komt alleman blier en freonlik temjitte, ja is soms yn 't oankommen wat al te oansjitsk en nofteren. Dat woe Houkje no sa graach wat oars ha. It is in fanke, bêst fan ynboarst, reafallich en mûtel, mei in pear libbene brune eagen, mar soms wat lompen en wat bot, datselde dat Feike ek oer him hat. Se is wat foarser as Fokje, hat ek rûnom wol nocht oan, kin goed leare, mar wol jitte helte better. Lykwols fljucht se ek graach in hiele sneon yn in pear klompen fan Feike om 't hûs hinne en by de finsters op. Se stiet te strjitskrobjen mei 't hier om 'e holle en as Houkje in swartwollen skelk hie, soe sy dy foardwaan.
En dan Geeske, hoe't dy krekt is, dêr hat men wol oan. Fan postuer is se de tingerste, dochs is se aardich oan de lingte. Sa reafallich as har susters is se net. Har antlit is wat langer, har hier is folle ljochter en kroezer en se sjucht sa fernimstich as hie se de wrâld en it libben troch. Har hannen binne fyn en licht en sa

{==18==} {>>pagina-aanduiding<<}

blank as albast. En lytse fuotsjes dat se hat en fine ankels! Mar se stiet kant op har want en der sit wol model oan har, hoe licht as se dan ek is.
Der leit altyd in swym fan ûnoandwaanlikheid oer har wêzen. Net dat se minder nei bûten libbet as de beide âldste fammen, dat kin men ek net sizze. Soms is se wol tige útlitten, al seit se ek lang alles net. Mar wat faam dy't gjin klitse is, docht dat wol? Mei dat al, se is wat bysûnder en dy riedseleftige foarnamens, dy't mei wat ferfeelsumheid en lytsachting it deistige libben dien jout, dêr kin men har net sûnder tinke.
It seit wol wat, trije sokke jonge hetsige libbens yn 'e hûs te hawwen en dat op in stil, stiif doarp. Want dit wurdt skielk de iennichste neilittenskip fan al dy grutheden, dy't njonkenlytsen oan reapsein komd binne. In keale steatlikheid, in earmoedige deftichheid bliuwt der fan harren yn dat klaaidoarp hingjen, sa slim, dat sels Feike' froulju dy mei har flotte gemiensumens net weibalje sille.
En sa nommel-moedich, sa gol en float binne se dan alle trije ek wer net fansels. Dat is Froukje feitlik allinne. De beide oaren ha fansels wol in skamper fan Houkje har singelsentiminten meikrige. En dan ha dizze dochters daliks dit foar by har mem, dat it by harren net mei sin opmakke útstald hoecht te wurden; it leit harren. Houkje wol faken wat tefolle en dan is it mar sa it is, mei har pûden ûnder de eagen en har feale hingelwangen hat se wat oer har dat dat lichte soarte fan froulju ek ha, as se âlder wurde. Fansels hat se der sels gjin aan fan en as in oar it har sei, soe se gjin oere wille wer ha.
Nee, Feike mei dan, ta trochrinnende argewaasje fan Houkje, moarns in âlde broek oanstrûpe en de hiele dei oan de hûsside sitte te stienbikjen, de famkes ha dy fikse postuer en dat moai-strak besniene antlit fan him.
It tichtst is men by de wierheid as men seit dat Fokje en Geeske har uterlik en Froukje har aard en wêzen fan Feike sines hat.

{==19==} {>>pagina-aanduiding<<}

Lit dit wêze; dy fammen binne jong en moatte har ûntwyk ha. Dat gunt Feike harren ek wol, mits it moat net te folle sinten sline, want dêr is er ek wiis mei en boppedat, it soe harren net passe om dy bern alle trije mar yn 't folop grut te bringen. Hy hat wol in fyftich, sechtich pûnsmiet eigen lân, mar mei it gewin dêrfan moatte se ek troch de tiid. Dêr hoecht men noch net sa rij mei om te smiten.
Soms, as de fammen ris in oankomst krije fan opstannigens, as se der útbrekke wolle en leare, wit wêr foar, dan bringt Feike harren dit wol mei in wurdmannich oan 't ferstân, en dan jouwe se har ek wol wer del. Sa wrâldwiis binne se jitte wol. En ha se feitlik it libben ek net op in buordsje? Fansels, dat ha se, mar der sit te min spanning en aventoer yn.
No is der wer in lange winter yn oantocht. En al jout Fokje har no ek wer by de rederikerskeamer, al lit Frouk de radio galmje, de godgânske dei, al lêst Geeske ek faaie romans en meislepende gedichten, dat se der hjit en kâld fan wurdt - al is se dat oars net gau - dat nimt allegearre net wei: dêr kinne gjin jongfammen mei ta. Jûns op bêd, ear't se yn 'e slom lizze binne de sinnen by oare en bettere saken en sillichheden, en dan wurde de nachten teld dy't se noch sliepe moatte ear't it oan in dûnsjûn, in pretsje en in fersetsje ta is. En och, dan witte se fan tefoaren noch krekt nei te gean wa't der al en wa't der net wêze sille; dan kinne se harren al fan ien of oare boeresoan, dy't de lucht fan it ynkûle gers yn syn hier en oan syn hannen meinimt, thús bringe litte, mar is dat no sa'n bûtenkânske? Wis, der binne wol bêste jonges by, ek net ûntsjep, ek net sa ûnnoazel, dy't it harren wol tige miene soene, mar wat wurdt dan daliks it útsicht op 'e takomst gewoan en ferfeelsum, wat leit dan jins foarlân der rjucht en sljucht hinne.
Dêr binne dochters fan in heit mei handelsbloed yn de ieren, daliks jitte net oan ta. No leit it lokjende lân fan harren takomst noch yn de dize fan de moarntiid, mei alle ferrassing, aventoer, ûnferwachte hearlikheid dy't it ynhawwe kin.

{==20==} {>>pagina-aanduiding<<}

Bytiden soene se graach wat witte wolle en wat fêstichheid fine, bytiden wurdt it langst hast te grut en oerfalt harren de freze oft harren tiid ek ris foarby wêze kin, eardat se de fûken goed útsetten en tataast hawwe. Mar dat binne mar amerijen, net oars as fan dy hjerstfleagen, dy wanichheden, dêr't alle froulju no ienris mei oanhelle binne, as de blêden falle.
As se dan wer foar de spegel steane fan de sliepkeamerskast, it gat om en om draaie, en de nije winterjurken falle en flije nei wolbehagen, dan wurde se wer wiis genôch mei harsels om de stilsit en de ienlikheid fan in lange, neakene winter treast te wêzen.
En sneontejûns, as se yn in besketten herne fan it âlde hûs harren jonge linige liven steane te waskjen, dan komt der heal mei skamte, heal mei grutskens, in fielen oer harren fan wielde om har moaie mûtele lea, om har kostlike fammesteat.

Op in middei komt de jonge dominy it foarhiem op. Houkje, dy't altyd har sinnen by inoar hat, giet daliks it hûs troch en warskôget de dochters, dat se oanmeitsje moatte mei ferklaaien en dan yn 'e keamer komme. Feike is de boer op om handel.
De jonge dominy nammentlik húsmannet jitte allinne yn dy grutte pastorije mei in âld húshâldster. Sels is Houkje daliks yn de jamkste fâlde mei 't ynlitten, en freonlik loadst se de jongkeardel de keamer yn en presintearret him in sit efter de tafel.
‘Oft de jonge dochters net thús binne?’
‘Ja, dominy, alle trije by honk.’
‘Dan tref ik dat. Ik kom te freegjen oft se by 't winter ek mei oanleare wolle.’
Houkje lûkt oan de skouders, docht de holle op side en der komt in plechtige fâld om har mûle.
‘No, se komme sa daliks ûnder, dominy. Ik wit net hoe oft se hjirre ûnder stean sille. Dit binne sokke teare dingen, dêr wol ik harren net graach yn riede. Soks moat út eigen beweging gean, teminsten...’

{==21==} {>>pagina-aanduiding<<}

Se merkt dat se har hast ferpraat.
‘Se wolle dochs ek frege wurde, frou Feikema.’
‘Wis, dominy, wis wolle se dat. Sa bedoel ik it net. Mar ik wol der harren net op oanstean. Sels bin ik yn myn fammejierren al lid wurden en ik ha ek altyd aardich trou nei tsjerke gien. Myn man hat der nea oer gear komme kinnen, dy fielt net safolle foar sokke dingen. Net, dat er alles weismyt, dat net hear, mar hy wol it foar himsels hast net wêze, lit stean fan foar de minsken. Yn dy dingen is hy sa ynbannich. Dêr is de iene oars fan as de oare, n'twier? O, dêr komme de famkes al oan.’
Alle trije efter inoar oan, as soene se thús al nei tsjerke, sa ferskine Houkje har grutdochters. Dochs binne se net stiif en houten yn it oankommen, alhiel net. Benammen Geeske docht daliks al sawat flot, ûnferskillich; Houkje fierste slim, want as der no ien fan harren ea in goede kâns meitsje mochte, dan soe dat Geeske wêze. Hawar, as it no earst mei dat oanlearen mar flot ferrint...
Ridlik gau komt dominy mei syn frage op 'e lapen.
‘No, Fokje, no moatte jo jo earst mar ris ferklearje, tinkt my,’ seit mem sa'n bytsje mei klam.
Houkje seit altyd ‘jo’ tsjin har dochters, dat heart wat beskaafder.
‘Wêrom ik no earst?’
‘Jo binne de âldste.’
‘Dominy kin ek wol fan 'e jongsten ôf oan begjinne, tinkt my.’
‘Komt dat der no wat op oan,’ leit Geeske wat snibbich der tsjinyn.
‘No, do hast lêstenjûns ek al mei nei dy foardrachtjûn west fan Charlotte Köhler, doe't dy stikken út de bibel nei foaren brocht, en dat hie dy bêst foldien, seisto doe.’
Dominy knikt wolnimmend en fynt dit, sa't it skynt, ek in logyske gefolchtrekking.
‘Dat op himsels seit noch neat,’ ornearret Geeske, wat út 'e

{==22==} {>>pagina-aanduiding<<}

hichte. ‘As se dat lange gedicht fan Werumeus Buning foardroegen hie, hie ik dat miskien noch wol moaier fûn.’
Hja praat deroer as hie se de hiele Nederlânske literatuer troch. Houkje hâldt har de lea stikken om dat tipelsinnige fanke. Hat se de moed net en freegje dominy:
‘Ken mynhear dat? Maria Lecina?’
Dominy moat syn ûnkunde belide. Hy keart him dêrom mar wer meast nei Fokje, dy't der mar mei in nuet glimke om 'e mûle by sit.
‘Mar jimme stelle dochs wol wat belang yn de hegere dingen? Tinkt jimme ek net dat dit libben in bedoeling hawwe moat? Fansels dit binne allegearre earnstige fragen en jimme binne jitte jong, mar al ha jimme no sels jitte net folle ûnderfûn, teminsten net botte slimme dingen, nei't men sa opperflakkich sizze soe, jimme sille dochs wol ris oan it tinken brocht wêze oer alle teloarstelling en ûnk, alle leed en fergonklikheid dy't jimme om jimme hinne wol sjen kinnen hawwe. - ‘Dy man koe it ús wol heal en heal tawinskje,’ tinkt Geeske by harsels. - Dêr is no ienris gjin inkeld minske ûnfetber foar, ek al is men jitte jong en hat men om samar te sizzen de wrâld jitte op in buordsje.’
‘Dy man koe it ús wol fergunne,’ kin men Geeske fan it antlit lêze.
Fokje sit oandachtich te harkjen en Frouk spant har ek yn om dat te dwaan.
Dominy wachtet in amerij op de útwurking fan syn wurden. Hy ferstiet, as er tsjin alle trije tagelyk in referaat hâldt, lokket er gjinien út 'e tinte.
‘No, jo dan Froukje, fiele jo ek behoefte om ris mear fan dy hegere dingen foar josels te winnen, om dêre op troch te tinken?’
‘Dêr bin ik noch nea oan takommen, mynhear.’
‘Frjemd, frjemd,’ fynt dominy. ‘Mar jo hawwe dochs wolris lêzen hoe't oaren deroer tinke. Jo lêze dochs wol ris in boek, in krante, in tydskrift of sa?’

{==23==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Ik lês allinne “De Lach” en “Het Leven”, dominy,’ seit Frouk, en se smyt de spanning fan dit ferhoar fan har ôf yn in golle laits.
Houkje skodhollet fan argewaasje. Dominy moat wol glimkje, al jout er ek foar dat it yndied te slim is mei Frouk.
‘No, Fokje, jo dan, wat tinkt jo fan myn frage om mei oan te learen foar lidmaat.’
‘Ja, dat oanlearen op himsels, mynhear, dat soe ik wol wolle, mar men moat it ek leauwe, wat men leart.’
Dat is in wize opmerking, dêr kriget dominy hâldfêst op. Foar dat hja útpraat is, knikt er al fan meistimming.
‘Ja, leare en ûnderrjuchtsje kin ik jimme wol, Fokje, mar it leauwen kin ik jimme net jaan. Mar as jimme dan jûns ris omheech sjugge nei de stjerrehimel, dan moatte jimme dochs wol ûnder de yndruk reitsje fan de gruttens en fan it fêste bestjoer yn dat ûntsachlik hielal.’
‘Ja, dominy, as ik dêr oan tink, dan fyn ik, dat ús Leaven Hear dêr boppe gans mear oarder en rigel yn syn húshâlding hat, as hjirûnder by ús op ierde.’
Houkje besaut derfan. Wêr hat dat fanke it wei? Wa soe dat ea fan dy dimmene Fokje tocht hawwe?
‘Dat wiist wol op in taak, dy't Hy hjirre oan ús opleit, Fokje!’ Sa rêdt dominy him derút. ‘Sjuch, jo moatte alderearst mei josels te riede gean yn jo eigen binnenkeamer, as it op leauwen oankomt, Fokje.’
‘No, as dat sa is, dominy, dan bin ik der noch lang net foar klear en dan ha ik ek swak moed, dat it ea safier komt.’
Dominy lûkt yn ûnmacht oan de skouders.
Houkje is der feralterearre fan, mar hja wit ek net hoe't se hjiryn tuskenbeiden komme moat. Dit giet oer oare dingen as jurken en mantels foar de grutdochters. Hja suchtet.
Wylst sjucht dominy, dy't hast oan 't ein fan syn latyn is, mar ris wer de kant fan Geeske oer, dy't sawat sneu mei in earmtakke yn 't finsterbank hinget. Dy jonge man driuwt har net. Se hie

{==24==} {>>pagina-aanduiding<<}

him graach wat oars ha wold, wat mear gewoan en tagelyk wat mear hear. Dat is gjin gentleman. Meidat der in jonge dominy yn it doarp kaam, hie hja hope, dat dy de nije elite wat om him hinne gearfoegje koe. De âlde elite hinget der sawat hinne as it hege gaasstek om de tennisbaan: stikken, útinoar en beroaid. Mar dit is gjin man fan it racket. Dizze sille de pylsturtskiep fan lytse Goasse, dy't op waarme dagen perfoarst op it kâlde beton fan de tennisbaan ôfkoeling sykje, gjin striebreed yn 'e wei sitte.
Dizze is tefolle apostel en temin dominy. Hy sil de bern wol gâns wat psalmen en gesangen út 'e holle leare litte en de jongerein miskien wol de hiele berchrede en de romeinebrief. Geeske heart se al dreunen. Yn sok selskip wurdt hja mislik en moat se har ferhâlde.
‘Wolle jo dan, Geeske,’ freget dominy alderbeminlikst.
‘Ik ha der gjin sin oan, mynhear. Ik leau dat men earst âlder wêze moat om út jinsels jin ta dy dingen te bejaan. En se my oanprate litte, wol ik net.’
Nee, dat begearde dominy ek yn 't alderminst net. Mar nei alles wat er hjirre te hearren krige hat, wurdt it him wat wrang om 't herte. Hy sil no fierders de oare jongerein bylâns en faaks hjir en dêr ris in sieltsje winne. Lykwols, de froulju fan de fetweider hiene de rige iepenje moatten, dat hie winst west, benammen om de oaren te krijen.
Effen letter stapt de jonge pastor op. ‘De skepsis fan de moderne tiid,’ preuvelet er by himsels.
Wylst twirje de blêden fan de tsjerkhôfsbeammen nei ûnderen ta, fanwege de earste froast dy't se tenacht effen knypt hat.
‘As jimme dan dit net wolle, wat wolle jimme dan al!’
Sa moat Houkje har it beswierre moed ûntlêstigje as se wer, foar har grutdochters oer, har sit ynnimt.
‘De winter is yn oantocht, de iene rint hjir de oare yn 'e wei. Jimme moatte dochs ek ris oan wat deegliker dingen begjinne te tinken, as oan dat omflinterknippen mei dingen fan neat. Ik neam it lichtsinnich!’

{==25==} {>>pagina-aanduiding<<}

Geeske fielt op wa't it meast munte is.
‘Ik wol fan 't winter les nimme yn 'e stêd, yn deklamaasje en spraakkeunst,’ seit dy der gewoanwei oerhinne.
‘Tocht ik it net, noosto lêstendeis dat frouminsk heard hast, bist wer alhiel mei 't sin op 'e rin. No moat it dy kant út wer besocht wurde.’
‘Asto dat meiste, dan wol ik yn 'e stêd op 't dûnsjen,’ oppenearret Frouk har. ‘Dy nije Ingelske dûnsen, dy moatte sa moai wêze.’
‘En ik wol korrespondinsje oanfreegje mei guont út Súd-Afrika,’ smyt Fokje der dryst út, dy't fielt dat se no mei har bûtenwenstich plan op 'e lapen komme moat; oars skoarret se der tenei namste mear tsjinoan.
‘Hoe krigest it yn'e plasse - Súd-Afrika,’ beart Houkje en se bevet derfan.
‘No, dat moat sa ynteressant wêze, sizze se. Yn Den Haach kin men mar adressen oanfreegje. Ik doch it.’
Dan komt de keapman-fetweider thús fan syn omreiske by in pear boeren lâns. Hy stekt de piip oan en drinkt syn tee op en foeget mei syn petear oer boeren en lân, oer kij en oer handel, de dingen daliks wer yn it besleur fan al den dei.
As er de jûns foar Houkje oer yn de skimer sit, komt ek hy lykwols mei stikken op 't aljemint. Hy hat hjoed in kuilbult koft en no wol er ynkoart in mannich kij opsette. Mei sa'n leech boerehûs de winter troch, dat wol er net wer. De timmerman moat komme en de skuorren yn d' âld kowemuorre oansmarre, de hoarndierskudden wat oplaapje en in nij stik stâlhout tusken it âlde sette. Dan keapet er wat hea, wat strie, wat foeraazje en falt de winter him lang sa lang net.
Hy hat mei ynmoed pleite en syn lûd hie de bekomsumens en de fal sa as dat yn skimerjûn heart te wêzen, mar Houkje is op dit stuit ûnfetber foar alle jûnfrede en hjerstharmonije. Net dat se skerp werom jout en him fan syn plannen tebek hâlde wol. It wurdt mear in kleiliet.

{==26==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hja mei hjir net wêze, se kin hjir net aardzje, yn dit âlde hûs.
‘Mar as der no wer fee en droktme yn de efterein komt, dan is it dêre ek net sa spoekeftige hol en ûnwennich mear.’
‘En dan de kowewazem en de stank fan it ynkûle gers ek jitte it hiele hûs troch? Hat men dan oan de rotten en mûzen, oan spinnen, krobben en tûzenpoaten, oan de katûlen en flearmûzen al net mear as genôch? It is safier hinne, de wanluzen miskearje der hjirre noch mar oan.’
‘No, sa kin it fêst ek wol, net? As jo no seine, dat jo it foare skielk wolris wat opknapt hawwe woene.’
‘Gjin bûter oan de galge, Feike. Net mei in âlde rommel begjinne en in âlde rommel oerhâlde.’
‘Miene jo soms dat it ús past om it fan boppen te smiten? Wat wolle jo dan oars.’
‘Och, it kroppet my hjoed.’
Dan folget in litanije oer de frjemde flinken fan de grutdochters, likefolle om Feike dermei te fermoedsoenjen as harsels út te praten. It lêst dy bûtenwenstige oankomst fan Fokje om briefwiksel te krijen mei Súdafrikaanders.
‘Ik ken myn eigen bern net mear, wier ik ken se net mear. As jo se tsjin dominy heard hiene, jo wiene der fan út 'e liken west...’
‘Tsjuch it jo net te bot oan!’
‘Ik ken der tenacht net fan sliepe. Ha 'k it jo lêstendeis net ferteld, fan dat gefal yn Ljouwert. No, der wurdt foar wier ferteld, dat in jong frouminske is troch briefwiksel yn 'e kunde komd mei in Súdafrikaander, dy't poer op 'e romte en yn de wyldernis tahâldt. En se is der hinne tein en se sil him trouwe, ûnfersjoens, ûnfersjoens, Feike...’
‘Sa keapje ik noch net in kobist!’
‘O, ik kin der wol raar fan wurde, as ik der oan tink.’
‘Fokje is in ferstandich fanke, Houkje.’
‘Ja, ferstandich is se en sedich en froed. Se soe har earberheid net te grabbel smite, al gong se fjirtsjin dagen oanien te

{==27==} {>>pagina-aanduiding<<}

merk hâlden. Mar ûnfersetlik, ûnfersetlik, Feike...’
‘No dêr ha 'k se oant no ta noch net minder om hân, wy moatte mar wachtsje en ús net bang tinke foar de tiid.’
Der giet altyd sa'n wissichheid en sa'n rêst fan Feike op Houkje út. As it har ris te bot benearet, as it allegearre ris gearrint, en op har oankomt, lyk as hjoed, dan kin Feike sa delbêdzje en sa'n ferlichting jaan. Net dat er de soargen weinimme kin, mar hy makket se minder swier; 't is krekt of nimt er sa mar sûnder erch syn part der fan oer. Dat hat ek altyd sa al west. O, as Houkje dêr noch oan tinkt, doe't se trouwe moasten en se hie it noch nimmen oars sizze doarst as him; wat hat se doe wol mei langst nei him útsjoen, wat hat se him doe wol oankrûpt, wat koe hy har altyd wer moed ynsprekke, moed foar wol sân lange dagen. Ja, holp er har dy kears ek noch net, doe't hja der by har folk mei oankomme moasten? - No moatst it mar sizze, hoe't it der mei ús foarstiet?
O, hy mei dan wêze sa't er is, mar as 't der op oankomt, as it op 'e neil begjint te baarnen, dan hat er altyd in man útmakke. In skat fan in keardel, tinkt Houkje dan neitiid en ek dizze jûn as hja op bêd lizze, moat hja him yn 'e hannen knipe en jou him in lytskert.
‘Sa âld en noch sa sljucht,’ gnoarret Feike en dan rôlet er yn 'e sliep as in bigge.



{==28==} {>>pagina-aanduiding<<}

Lipkes op 'e weau!

Is no dy winter ien fan allegearre lang fallen? Hy is omflein. Feike hat in mannich kij melkende fet fuorre; hy hat de boer op west en handele, gjinien wykmerk hat er oerslein en it hat jitte út kinnen.
Houkje hat yn de grutdochters omret en harren de geheimen fan it hert besocht te ûntfytmanjen, en dy ha se har allegearre sein, op miskien ien of twa nei. Is der moaier foar in mem?
Fokje hat deiskoalle en sneinsskoalle hâlden, sinteklaze en krystfeest fierd mei har oanhing fan trije oant seis; hja hat mei toanielspile en de safolleste troude-frouljus- of âldfamme- of húshâldstersrol fan har libben útbylde; hja hat brieven skreaun en brieven krige, foto's nomd en foto's oerstjoerd, allegearre fanwege frjemde en fiere freonskip, hja hat... mar dit lêste is strang geheim bleaun, ja dêr hat mem jitte gjin aan fan hân.
Froukje is op middagen yn 'e stêd begongen te dûnsjen en op jûnen der mei trochgien, doe't se it safier hie, dat der in blomswiete jongkeardel, in lapkeman, wie, dy't har ophelle en thúsbrocht mei syn auto, prompt op tiid, as gong it om in bestelling, ynpleats fan om in fleurige fodze fan tûzen wiken.
Geeske hat alle fertrietlikens fan in dizenige winter yn in stiif en ferfeelsum doarp ferslein mei de romantyk dy't der yn leit en dy't der foar noadich is, om in souderkeammerke fan in âld boerehûs te feroarjen yn in bûdoir foar in eksentrike jonge dame. Hja hat, en dizze kear yndied earnstich, de foardrachtkeunst beoefene, hja hat de metodyk fan de spraakkeunst folge, hja hat it Fryske aksint út har Hollânsk weireage en in Hollânsk aksint mear by har Frysk ynhelle, hja hat bedwelme west fan gedichten, har siel en sillichheid ferlern en werom fûn yn jamben en fersfuotten, yn stêf-en slepend rym, yn alliteraas-
{==29==} {>>pagina-aanduiding<<}
je en oare retoaryske effekten, hja hat sward by proaza, dat moaier kadâns hat en heger flecht nimt as de ealste poëzije...
Koartom, hja is as al dat slach fan minsken, njonkenlytsen sels ta de pinne ferfallen en nei hûndert en ien mislearre poëtyske besyksels ta de konklúzje kommen, dat se sjoernaliste wurde moat, sil se har oanberne talinten rjucht en foldwaning jaan.
Dêr is se dan Feike op in goede kear mei oankomd, as hie dy jitte in eareplicht oan syn dochter waar te nimmen. Mar dy hat syn bekomst njonkenlytsen krige fan al dat ûnnutte gepiel. Hy hat de rekken thús krige fan dy foardrachtleargong en by himsels fêststeld dat it no sa wol ta kin.
‘Ik sil dy wat mei dy jildfergriemerij. It moat no mar ris út wêze. It sil oars. Do moatst in plak skjin meitsje, yn of út 'e hûs. Sis, wat wolst!’
‘Lit my dan nei Hollân gean en helpster wurde yn sa'n fakânsjekoloanje foar swakke bern.’
‘Soa, hiesto dêre bestek op! Wat tinkt jo, Houkje?’
‘It liket my net goed ta foar Geeske!’
‘My ek net!’
‘As Fokje dêr no ris in oanfrage foar die en Geeske waard helpster yn de bewaarskoalle.’
‘Dêr ha 'k gjin sin oan!’
‘It giet by sin-oan-hawwen net út. Wat seisto, Fokje?’
‘Ik wol it wol.’
‘No, it liket my goed ta, foar jimme allebeide, sa as jimme mem it útstelt. Mar dan ha 'k in betingst, Fokje. Do silst ophâlde mei dy skriuwerij mei dy Súdafrikaander!’
‘Wêrom dat no?’
‘It is gjin spul dy fint op tok te hâlden.’
‘Dat is gjin op tok hâlden, it is gewoane freonskip.’
‘Sokke skriuwerij, út gewoane freonskip, dat binne healwize keunsten. Foar dy fint kin it wol mear betsjutte, dêr witsto neat fan.’

{==30==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Fan myn kant is it neat mear as dat. Dat haw ik wol útkomme litten.’
‘Ja, asto dat al sa wat trochskimerje litten hast, dat jout neat. Do moatst him skriuwe wêr't it op stiet en as hy no ek net tinkt, dat it mar út wêze moat. Silst dat dwaan?’
‘Ja, heit.’
Wûnderlik, sa licht as dit ôfrint. Houkje benammen is der ferromme fan. In leaf fanke hat it altyd west, ús Fokje. Nea oerhearrich en dôfhûdich, teminsten as se sels ek wol ynseach...
‘No, mar jimme ha my noch net yn dy bewaarskoalle en dan ûnder dy âld matresse stean, dat âld serpint!’
‘Se mient it net ferkeard,’ leit Fokje yn.
‘Ja, dat kin ús neat skele, hoe't dy âld madam it mient, en it kin ús ek neat skele, hoe asto it fine silst, mar do kinst dy der mar nei sette, datsto helpster wurdst. Ik sil it mei de hearen fan it Nut oerlizze.’
‘No, en as ik net wol?’
‘Hoe dan?’ En Feike set him yn postuer en sjucht har fûleindich oan. ‘Dan bist foar my net mear yn tel, en dan spansear ik net wer foar ien sint oan dy. Bliuw dan op dyn keammerke sitten, mei dy ûnnutte pielderij en kom om yn dy snypsnaren.’
‘Feike, Feike!’
Mar Feike, man fan de wrâld, dy't de minsken kennen leard hat, foar dy is syn eigen bern gjin frjemd. As er dy jitte nei syn hân sette kinne sil, dan is dit de wei. In oaren is der net.
‘No en ik dan,’ seit Frouk, ‘wat ha jimme mei my foar?’
‘Do moatst ûnder de kij en melken leare. Ik keapje by 't maitiid in stik of tsien, tolf melkebisten. Dêr moatte do en ik oer gear.’
‘Ik ûnder de kij, harre krarre!’
‘Do hast der wol lea foar.’
‘Jout dit no wol foech, heit?’ seit Houkje froed en hja tinkt oan it oansjen fan de famylje en oan dy lapkeman.

{==31==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘It is fêst gjin skande, wol? Wy moatte ús meiinoar te skoar sette en ússels net heger achtsje as dat wy binne.’
‘No, dan ha ik ien betingst, dan wol ik autoriden leare, en as ik it dan kin, moatte wy in auto ha.’
‘Ja, lês do mar op! 't Is hjirre gjin skep op en helje mear.’
‘Mar dat autoriden, heit, toe, dat mei ik dan leare, no?’ Hja giet efter Feike stean, leit him de hannen op de skouders en jout him effen in krûpke. Sjuch, dêr mei Feike no sa graach oer. Dêr wurdt er oars fan. O, en dat wit dy Frouk sa, al is it by har gjin talis. Ridlik gau slacht dy no yn útlittenheid oer. Geeske kin soks altyd skraachwurk sette.
‘Dan wol ik ek in pear moaie melkerspakjes ha, mem; in pear kreaze oerstrûpers.’
‘Ei jonge ja, en in klotske skean op dyn holtsje. Do wurdst in modelfeintsje fan my.’
Dan is Feike ek altyd yn ien kear út 'e rifels, as er gelok hat.
‘Hè, ik woe wol wie ik in jonge. My tinkt: in man hat folle mear te betsjutten as in frou.’
Frouk sjucht der sikersonk in toarn earnstich fan.
‘Ei, sleau fanke, hoe stampst it út 'e holle,’ seit Houkje.
‘No, dat is noch lang it gekste net, wat se dêre seit,’ fynt Geeske.
‘No, dan wit ik net better rie, dan sille jimme noch wol nei de smid ta moatte,’ smyt Feike der mei drystens út.
Houkje skodhollet, Fokje gnysket fyntsjes, Frouk laket en Geeske lûkt de noas op.
‘No, no heit, no kin it fêst wol wer,’ warskôget Houkje, dy't eanget dat der noch mear wankt. ‘No komt de keapman-fetweider wer op syn giele klompen yn 't spul.’
‘O, ik soe der oars noch wat oerhinne sizze. Hoe neame jimme dy soarte fan taartsjes hast ek?’
‘No, hâld dat mar foar jo!’
Frouk kin samar net wer ophâlde fan laitsjen. Iderkear prúst se wer út.

{==32==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Ei, mâl fanke, wat hasto dochs?’ kibbet Houkje.
‘Oars moast ik sa'n sikretêrebroek oan ha, lyk as lytse Goasse. O, dy komt hjirre eltse moarn as ik boppe de bêden opmeitsje by de pisbak efter de hage...’
Dan kin se net mear. Mar Feike fettet de tried wol wer op.
‘Sjuchsto dêr nei, as hy dêr mei syn snobwinkeltsje stiet?’
De froulju moatte allegearre laitsje, as se wolle as net. Frouk siicht hast rûngear en de triennen rôlje har oer de wangen.
‘Nee, ik wol it net sjen, en dochs sjuch ik it.’
Ja, sjuch, dit fynt Houkje no plat, werklik plat. In grapke is neat, mar dit is gewoanwei boerich en bot. En as manlju dat no noch sizze, of in âld baakster of bolrinster. Mar fan sa'n fanke as Frouk wol men soks net ha.
‘No moatte jimme der allegearre mar út. It is no wer sa ûnberoaid, it hat nearne wat fan.’
De fammen spylje de wyk, elts in kant út. Feike stekt wolfoldien oan en skoot syn teekop by.
‘Toe, jo moatte dat wat skikke, Feike, en slach net altyd yn it mâle oer. Froukje is werklik wat al te los en te frij. Ik woe dat sa graach wat oars ha...’
‘No tinke jo fansels al wer oan dy lapkeman, út 'e stêd. Dat janmeiske, dat is neat foar Frouk. In boerejonge, dat soe har soarte better wêze.’
‘Ei, no dêre net it meast om, mar wy moatte ús wat yn acht nimme. Ik ha wol ris wat noed mei ús famkes. It is wier, Feike, se binne bûtenwenstich, se binne oars as de oaren. Ik fyn se te frij, te flechtich en te ûnbegryplik.’
‘Binne se dat no alle trije al? En Fokje dan?’
‘Ja, no Fokje, dêr ha ik wol oan. Ik ha 't jo nea sizze meien, mar se hat briefwiksel mei in grifformearde dominyssoan, dêre yn Súd-Afrika.’
‘In finenien? Kristensielen en gjin ein!’
‘Ja, dat binne se dêr leau ik hast allegearre. No, en sels woe se ferline hjerst net ienris mei oanleare, doe't dominy kaam.

{==33==} {>>pagina-aanduiding<<}

Begryp jo soks no? Ik kin der net by. En dan hat se noch wat dat my net oanstiet.’
Feike sjucht syn oarehelte ris oan.
‘Se skriuwt yn 't geheim ek jitte oan in oar. Ja, ik wol myn bern net yn alles neiride, Feike, mar it moat sa wêze. Soms bliuwt se yn de bewaarskoalle te wurk neisjen, sa't it dan hjit. Wat wurk soe sy hawwe nei te sjen?’
‘Jo moatte jo no net fan alles ynbyldzje.’
‘Ik stean it spul net. Fêst ienris wyks giet se nei âlde Dieuwke fan de Earmpôle. Wat hat se dêre nedich, freegje ik jo, Feike.’
Feike lûkt ûnferskillich oan syn skouders.
‘Ik tink deroer, dat dêr brieven komme, dy't wy hjir thús net witte meie dat sy kriget.’
‘Net al te erchtinkend wêze, frou.’
‘Tink ris om myn sizzen. It sil de iene of de oare tiid wol sa útkomme. En dan ús Geeske, wat lêst dy skandalige gedichten; ja, skandalich, ik wit der gjin oar wurd foar. Ik ha op har keammerke in boekje fûn, no Feike, jo soene derfan besauwe. Hoe fynt hja se sa. It gong oer in hoer út in seemanskroech fan in Spaanske havenstêd. Ja, kinne jo it no noch mâlder betinke? O, it leit my sa by, it komt net goed mei ús famkes. Se binne fierstente bûtenwenstich. Dingen dêr't wy yn ús tiid net nei tale soene, dêr rinne sy mei wei. Ik woe it sa graach wat oars ha. Wat dogge se it sa yn 't wyldfrjemde te sykjen? Der binne hjirre no in jonge dominy, in kandidaat-notaris, in assistint op 't bûterfabryk en der komt in nije siktaris, ek noch ien fan adel sizze se, dy moat ek noch net troud wêze. Och, ik wol my dêre net tusken jaan, mar binne ús famkes dan sjende blyn?’
‘Ja, wat jo sizze, dy nije siktaris, dy woe wol by de skoalmaster yn 'e kost lizze en dan dy iene foarkeamer fan ús slotsje ôfhiere. As ik der ek beswier tsjin hie, frege master my. No, ik ha sein, dat it my goed wie.’
‘Soa, tsjong. Ei nee, nee, wat soe der tsjin wêze. As wy der

{==34==} {>>pagina-aanduiding<<}

sels wenne hiene, hie ik der miskien ek jit wol yn meigean kinnen. - O, ik wol der net altyd wer oer begjinne, mar hoe'n strop as it is, dat wy hjirre wer yn 'e buorren belâne binne, Feike, hoe'n strop dat is, ek foar ús famkes, dat is net te sizzen, ús eare en oansjen...’
‘Wurdt dat wer it ein fan jo kleilieten? No, dan ha 'k der de gek mei. Ik bin fan stroppen de man wurden. Elke strop hat efternei altyd noch bliken dien in gelok te wêzen. Dat is al begongen yn myn feintejierren, dy sneintejûne dat ik dêre by jimmes, poer yn 'e frjemdte, mei de fyts yn 'e feart rekke en ûnder de blaumodder der wer út kaam. Hie dat net bard, dan hie ik jo nea sjoen. Letter, doe't wy trouwe moasten, krekt foar de oarlochsjierren, en jimme heit ús op in spultsje holp, doe soe it lijen hawwe, nei't it hiet. Mar ûndertusken, wat ha wy him dêre rekke. Dat hawwe wy krekt foar de krisis fan de hân dien. Doe't alles op 't goedkeapst wie en alle rykdom fan Noarderein sawat útdien hie, ha 'k dat slotsje fan de âld-boargemaster koft en tritich pûnsmiet bêste greide. En no ferline jier ha 'k dit âld hûs oan myn kont krige, en ferline hjerst dat lân. Fan al myn stroppen bin ik mei de beide lêste noch it gelokkichst. It lân is no al wer hûndert gûne djoerder, as doe't ik it koft.’
De keapman rekket yn ekstaazje. Hy giet stean, docht in pear parmantige trêden de keamer oer, stiet dan wer mei syn beide koarte skonken wiidút.
‘Myn libben is fan stroppen opsteapele. En yn hiele Noarderein is gjin gelokkiger minske, as ik bin. Men moat de divel noait fersykje, mar oars sei ik: mear fan sokke! En wat sizze jo, Houkje?’
‘Dat jo in nofteren grutjonge bliuwe, al jins libbensdagen. De famkes ha it net fan in frjemd. Mar ik sit my te ferhâlden, mei sok folk om my hinne!
‘Krij ik noch in kop tee fan jo?’



{==35==} {>>pagina-aanduiding<<}

It alibi fan in wite kat

Sjoerd Ages-folk giet op it doarp foar in bysûnder slach minsken. It earste wat men fan har seit is, dat se frettende fûl binne, en it twadde dat se oars net sa beroerd binne, mar wat nuver, wat âld-stylsk, en slim neigeandich. Mar dêrfoar binne it dan ek âldfeinten. Se wenje mei in âld húshâldster op in buorkerij, in eintsje bûten de buorren. Op dy âld pleats binne se hikke en tein en dêre begeare se ek te stjerren. No, hja hawwe it foar 't sizzen en dat wurdt harren ek fan nimmen fergund. It is wat in nearzich, dompich hûs, ticht yn 'e beammen, en de measte finsters fan de âld foarein sjugge op it noarden. De âlden sizze dat it spoeke der langearen, om hûs en hear en ek op it smelle tsjustere leantsje, dat der hinne giet. Sa komme de bern as se road-reugeltsje rinne, dêr ek notiids jitte, meiinoar en net allinne of twaresom. Oars, de bern meie graach op it âldkleaster wêze. Dat is no wer it tsjinstridige yn it hâlden en dragen fan d' âldfeinten. In arbeider in stoer op syn lean bekrinke, dat dogge se mei wolgefallen, mar in kliber bern om en yn 'e hûs te jachtsjen en te fleanen, dat treaste se harren mei in geduld, as wiene it har eigen.
Se moatte inkeld wolris rjuchtdei hâlde, mar dan kinne hja se ek wer om in finger wuolje. Dêr litte se har dan ek op foarstean.
‘As jo net wolle dat de bern oan 'e apels en parren komme, dan moatte jo út en troch ris foar har skodzje,’ seit Age bygelyks. En dan seit er dat wylst er jo oansjucht mei in pear eagen dêr't yn te lêzen stiet: Mar as jò it al diene, dan soene se noch net om sizzen jaan.
Fierders achtet Age him boppe dy beslommeringen ferheven. Hy hat de leie yn 'e hannen. Hy keapet en ferkeapet, hy ferhiert it losse lân en de stik trije, fjouwer pleatsen. Dat ferhieren giet samar sûnder kontrakten en pompieren. De hier dy't

{==36==} {>>pagina-aanduiding<<}

jûn wurde moat is net te leech, mar fierders is der wol in bytsje romte tusken beiden. Der is wol wat útstel as 't net oars kin, lykwols gjin ôfstel.
Man foar man ûntrinne de bruorren inoar noch al wat. Sytse, dy't op Age folget, is de wrotter, de arbeider. Halbe, dy't dan komt, kin krekt likegoed strjitskrobje en skiepmelke as de bêste boerefaam; hy praat mei âlde Fogel, de húshâldster, oer de dingen fan de foarein. Sibbele, de jongste, dy is syn fak misrûn. Dy hie ta smid-bankwurker leare moatten en dan fierders yn 'e masines op. Mar dat siet der fansels net oan; dêr is eigentlik nea by stilstien. No hat er yn 'e hoeke fan 'e skuorre in skroefbank, in soarte fjoerplaat mei ambyld en alle bybehearren. Hy kin wol roedsjes foar de kowefinsters smeie, hy bânlappet, hy tsjettelsoldeart, hy makket de masines sels en no, sûnt ferline jier, hat er in âlde auto om mei nei 't lân te riden te melken en de bossen mei nei 't fabryk te bringen.
De bern binne gek om Sibbele; dy hat altyd de wein fol en dan moatte se sjonge. Net yn 't mâle, mar fatsoenlik sa't se it op skoalle leare. Simmerdei geane se sjongende mei nei 't lân; winterdei, jûns foar en ûnder melken, sjonge se yn 't bûthús, wylst se op in bank en in foerkiste gearhokje. It is krekt oft der dan effen in oare, moaiere wrâld foar d' âldfeinten iepene wurdt.
Sibbele hâlde de bern noch it measte fan. 't Is in biis, in mâlbroek. Hy rint wat tsjalskonkich, hy hat wyt hier en wite eachsbrauwen en hy kipet wat mei 't iene each. Hy fertelt de bern wat ûndogenske setten dy't sy yn har jeugd úthellen; hoe't se kikkerts en mûzen mei nei skoalle namen en dy dêr rinne lieten; hoe't se de apels by har folk mei in hearoede dwers troch de boppeste jild- of speksouder hinne fan de keamerssouder pikten, om't se der oars net bykomme koene. Sibbele stekt harren yn wat sy no wolris by master en juffer úthelje koene.
Alle kanten út ha de bruorren kij rinnen; benammen nei ûngetiid as it nijgers fan de miedlannen ôfweide wurdt, ha se rûnom in keppeltsje. Dan snuorret Sibbele mei syn Ford Sedan in

{==37==} {>>pagina-aanduiding<<}

weinpaad del, dan de púndyk, dan rydt er it nijlân yn. De fierste úthoeken binne altyd foar him.
Sibbele is de ienichste fan de bruorren dy't nei de froulju reizge hat; faak en folle hat er op 'en paad west sneintejûns. Hy is no lykwols al oer de tritich en skynt de rjuchte dus noch nea fine kinnen te hawwen. Noch fersit er gjin Goedfreed en gjin Pinkstertiisdei; noch sit er yn it toanielselskip mei foaren oan, mar dochs jout er him wat oan de bedaardheid oer. Dat sneintejûneswalkjen hat er syn bekomst wat fan.
Dizze simmer is der in nije ferskining ûnder de melksters dy't mei nei bûten ta tsjugge. Froukje fan Feike fetweider, dat moai-leaïge fanke yn har boksebaitsje sit neist har heit op it foarkret; in âlde sjutteljende koartsturt, dy't de earen by eltse stap slaan lit as in ezel, bringt harren nei 't fjild. Der giet gjin kear foarby as Sibbele mei syn Ford Sedan komt harren efterop: de bern meie no allinne mar mear efteryn sitte, it plak foaryn neist Sibbele, moat rom bliuwe foar Frouk.
‘Mei?’
Frouk sjucht temûk har heit oan en laket skodholjend fan: nee!
‘Nuvere paljas,’ húnt Feike sawat.
In oare kear fiert er it portier al heal iepen, hy makket sa'n kluchtich útnoadzjend gebeart mei de earm, hy laket syn brede, wat grutjongeseftige laits. En wer skodhollet Frouk laitsjende fan: nee; sa'n golle iepene laits fan ferstean, en as Sibbele harren dan mei syn sjongende kliber wer foarút jaget sjucht hy noch laitsjende om. Hy skynt net yn 't minst teloarsteld - hy is it net.
‘Nuvere jobbe,’ gnoarret Feike.
Wer in oare kear binne se krekt tagelyk by de kreakhikke; Frouk docht dy iepen en sil tagelyk Sibbele mei syn ‘band’ trochlitte.
‘Lit dy jonges him mar tichtdwaan,’ ropt Feike har ta, mar sy wol it net hearre. Mei in knikje lit Frouk ek Sibbele troch.

{==38==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Mei?!’
‘Ik ryd in eintsje mei Sibbele, hear heit!’ en se betsjut Feike dat dy mar allinne moat.
Sibbele lit ien fan syn dissipels by Feike efter op de wein gean foar hikkejonge.
Feike sjucht mâle spoensk as Sibbele him laitsjend mei de moaidochter neist him foarby jaget.
Frouk is der katoen fan. Sels de bern binne benijd en swije.
‘Toe, jonges, sjonge,’ ropt Sibbele nei efteren, mei sa'n freonlik útnoadzjende draai yn syn lûd.
‘Wat bliuwt heit in ein efter.’
‘No, wat sizze jo derfan, ha wy it hjirre net gesellich?’
‘No, my tinkt it.’
‘Ik hâld fan gesellichheid en dan hoe grutter selskip, hoe better!’
In man oan 't stjoer smyt net fan dy dryste eagen nei jins antlit en nei jins lea, tinkt Frouk, dy't fannijs opmurken hat hoe strak dy boksen om har tsjokke rûne billen sitte.
‘Dêrom net,’ ferfettet Sibbele, ‘jo kinne moarns ek wol mei my ride, hear! It soe my wol oanstean.’
‘Mei ik dan it stjoeren leare?’
‘Ja, dat kin wol, dat kin moai. Ofpraat. Moarnier daliks mar los. Yn 't nofteren, dan leart it fûl. Wol 't melken al wat?’
‘Wat ha 'k it yn de earmen en de polzen hân, Sibbele!’
‘Ja, dat wol ik wol leauwe. Gauris mei kâld pompswetter ôfspiele, dat helpt. Blikstiender, wat wurde dy kluten hurd.’
‘Kin d' âld Ford it hâlde?’
‘Dy kin net stikken, nee, dan fleane wy der earder út. Mar ik moat it dizze kear wat mije!’
Bizich sjucht er Frouk har kant oer, mei syn iene each iepen en 't oare heal ta.
‘Hurder, Sibbele!’ roppe de jonges efteryn, dy't dat omheechsmiten wurde moai fine.
‘O, 't is oars sok moai wurk, hen? Ja, hjirre ek, om hjirre de

{==39==} {>>pagina-aanduiding<<}

moaiste paadsjes út te sykjen. Hy spoart wat wider as in gewoane haaiwein, hen. Sjuch, dit is it gaspedaal, sa lit ik him komme, sjugg' jo wol; twadde fersnelling, wer komme litte, tredde fersnelling, dêr giet er. Sjuch, no traapje ik op 'e rem. Tink der om. Bats, dêr steane wy!’
De bern fleane hast foar yn 'e wein.
‘Toe jonges, sjonge!’
Dat is it ienichste geklike sechje dat Sibbele dizze kear docht. Of eins it is net geklik, allinne de toan fan sizzen dy is it.
‘No, no binne jo der!’
‘Tank jo wol, hear!’
‘Nee, no noch net, no noch net, dêr binne jo te gau mei.’
In joviaal gebeart, in jongeseftich laitsjen.
As Feike der is, hat Froukje de kij al nei foaren helle. Hy seit neat.
‘Ik ryd moarnier wer mei Sibbele, heit. Hy sil my it stjoeren wat leare.’
‘Neat mei op. Sa'n healwize kwibus. Moatst dy wat op in distânsje hâlde, tink derom. Do bist my te oansjitsk en te nofteren.’

Sneintejûns is Froukje frij. Dan komt it hearskip út 'e stêd, tsjin melkerstiid al, wylst de lytse sultan sels nei de bisten is, sit hy wat by de froulju te wiispraten. Hy hat it mei harren oer flier-, finster- en tafelkleden, oer 't swilk, oer 't behang. Hy praat Frysk mei wat in opmakke toan. Hy is sa mûtel as in bigge, de klean passe him amper; as er sitten giet, lûkt er eptich oan de tearen fan syn broek.
Hy hat dobkes op 'e knokkels as er syn lytse koarte spekhantsjes rjuchtút op syn knibbels leit. Dêr moat Froukje út en troch nei sjen, sûnder dat se it wol. Tsjin kofjetiid kuierje se tegearre in eintsje de púndyk út. Dan fertelt er fan de nijtsjes fan de klup, sabeare joalich, mar benammen net ûnfoech. 't Is krekt oft er altyd efter de toanbank mient te stean, tinkt Frouk-
{==40==} {>>pagina-aanduiding<<}
je. It moat no ek hast mar ris wer út wêze. It docht har sa stiif en ûneigen oan...
Tsjin dat it tsjuster wurdt, set it hearskip de motor oan. It beart suver mâl yn it stille doarp; ferheard harkje de minsken.
‘O, 't is Froukje Feikes har frijer út 'e stêd.’
Op 't efterhiem fan 't âldkleaster wurdt de âlde Ford Sedan oanslein.
‘Wat wolsto noch op 'e lette jûn,’ freget Sytse, dy't efterhûs komt, oan Sibbele.
‘Ik wit it net, it Grut Fjouwerkant noch effen om, miskien kin 'k noch in hazze dearide.’
‘In djoere wyldbout wurdt dat,’ seit Sytse en hy skodhollet ôfkarrend.
Razend en bearend fljucht de âld wein it leantsje del en de púndyk út. Ja, dêr giet dy oare, dat moat him wêze. Toetsje! Ik wol dy foarby, heite!
Tsjonge, kinsto hurder? Ik ek. Ja, just, do de flauwe bûtenbocht. Ik binnen troch. Rang, toe bliksemse âld wein! Ja, hy hellet it. Dy oare lûkt bakseil. No narje. Noch in moai ein smelle púndyk tegoede. Sjuch, wolst my net wer foarby?
Jou ik net rojaal romte? Just, besykje it ris. Ja, no moat ik ek krekt effen midden op 'e dyk wêze. Sietst hast al yn dy grintbult, heite?
Sille wy ris om 't sunichst? Ja, toe!
Nee, do meist my hjirre net foarby. Rjuchts net, lofts net. Ja, toetsje mar ris. Ik wol effen oanstekke. In sigaar tusken de tosken, dat jout wissens en fêstichheid. Wat, silst my dochs noch ferrifelje? Wurdst myn neistlizzer? Ik ha leaver in oarenien. Do komst no dochs net wer. Ik sil dy ôfringje.
Wis, wy moatte hurder. Noch hurder? Goed, noch hurder. Wolst my noch foarby, jonkje. Nee, mar dat moat net. Noch hurder; ja, do hast gelyk. No moat ik dy aanst dochs effen deun efter my ha. Ja, just sa! Sa! Sibbele jonge, pas op dyn slach. No, no. De rem der op. Bats! Bats!

{==41==} {>>pagina-aanduiding<<}

Der rinkelt glês. Dat is it earste wat Sibbele heart. Hy stiet noch aardich rjuchtút op 'e dyk. Sjen hoe't it mei dy oare ôfrûn is.
Ut 'e wein komt in lûd gûlen en weekleien, dat ridlik gau oergiet yn flokken en ferwinskjen. De stedsjer is sa mei de holle tsjin it foarrút oanflein dat it glês is dernei stood. Fierders stiet er rûngear fan pine, sa is er mei it lichem op it stjoer telâne komd.
‘Dat hasto der om dien, frekte boerekever!’
‘Wat diesto sa nei op dyn foarlizzer te riden,’ anderet Sibbele, heal ferwitend, heal skealik. ‘Sjuch dan better út dyn doppen.’
‘Do hast it der om dien, boerekaffer, boereknuppel, boerehingst!’
‘Do moatst dy stil hâlde, oars sil ik it hjirre sa mei dy besykje, datst nea wer in kik jouste!’
De minsken dy't dêr op it útbuorrentsje wenje, ha de bats heard en komme ta it hûs út.
‘Hoe is 't ôfrûn, hoe is 't kommen?’
Sibbele mingt him daliks yn de fragen fan 't publyk.
‘Jo moatte better op jo bistkes passe, frou,’ seit er tsjin it wyfke mei de wite katten. ‘It skeelde neat of it hie in stedman de dea dien om ien fan jo boarren yn it libben te hâlden.’
‘Myn poeskes komme jûns noait op 'e dyk,’ abbelearret it wyfke.
‘En no dan?’ seit Sibbele en hy wiist der op dat der no in stik trije, fjouwer efter har oan komme.
‘Dizze wiene by my yn 'e hûs,’ mûlket it âldminske.
‘Ha jo oars net as dizze?’ freget Sibbele op syn iepenst.
‘Ik ha oars net as dizze fjouwer. En dy sieten by my yn 'e keamer. En oare poeskes ha ik net.’
‘Binne hjir dan oars gjin wite katten?’ weaget Sibbele te freegjen.
‘Nee, oare wite katten binne hjirre net!’

{==42==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Hearre jimme no, dat er in smoesje ferkeapet, in grut smoesje,’ ropt de stedman út, dy't in bûsdoek tsjin syn blauwe bûde op de foarholle oan hâldt.
‘Ik hie in wite kat foar de auto, wat soesto,’ seit Sibbele mei klam der tsjinyn. ‘As hjir gjin mear wite katten binne, dan hat dêr ien út 'e buorren hjir nei de froulju ta wollen.’
‘'t Is op 't lêst ek sneintejûn,’ leit in âld arbeider deroer hinne.
‘Dus jo steane derop dat al dy fjouwer katten by jo yn 'e hûs wiene? Witte jo dat?’ ûnderstiet Sibbele it feralterearre âldminske. Hy fielt wol dat er har oer kin, as 't spant. ‘Jo moatte it wol witte, want jo moatte getuge, as dit foar 't rjucht komt, beppe. Ik lit dit sa net sitte. Ik wol de skuld der net fan ha, en der op oansjoen wurde, dat ik út aardichheid sa fûl remde.’
‘Ja, do silst dy der mei swetsen útrêde, mar do sitst der al yn mei al dyn geliich. Lit jo net ferswetse, froutsje,’ fjurret de lapkeman it âldminske oan. Dy wurdt bang fan 't spul en wol har ôfjaan.
‘Ik wol net foar 't rjucht, ik wol net getuge. Jimme moatte my der net yn behelje. Ik wol fan neat witte.’
‘Dus jo witte it net,’ wol Sibbele har jitte útkloarkje.
‘Der net foar omlizzen gean, froutsje,’ moedicht dy oare har wer oan. ‘Lit jo net fan in boer oer de bek slaan.’
‘Ik wol nearne fan witte. Fjuchtsje jimme it sels mar út. Poes! Poes! Poes!’
Trije wite katten komme har efternei.
‘Wêr is no dy fjirde, wêr is dy no?’ ropt Sibbele út en hy sjucht of hie hy alle gelyk en alle skyn fan rjucht oan syn kant.
Nei jitte folle geswets en geswar komt it trammelant ta in ein.
‘No, ik sil sjen dat ik los kom,’ seit Sibbele, ‘ik moat noch fierder.’
De âld Ford wol jitte ride. Mei de stedman syn wein stiet it minder. It sjassy is yndrukt, de stjoerynrjuchting defekt, de foarste tsjillen binne ferset. Mei wat help kriget er de auto heal

{==43==} {>>pagina-aanduiding<<}

yn 'e baarm; Sibbele syn nûmer wurdt noteard; op in fyts fan ien fan de omstanders sakket er ôf nei de stêd ta. It hat de lêste kear west dat er dy negerij opsocht, stelt de stedman by himsels fêst.



{==44==} {>>pagina-aanduiding<<}

In skoan foarnimmen komt faak te let...

Snein, frijdei!
It toanielselskip fan Noarderein hat in autobus ôfhierd en giet hjoed út te toeren, de Ofslútdyk del en Hollân yn. Doel fan de reis is Egmond oan See.
It tsjerkepleintsje is it plak fan de ôfrit. De trouden meie har oare helte meinimme; it jongfolk in freon of freondinne.
‘Wolle jo mei?’ hat Sibbele fan 't wike oan Froukje frege. ‘Jo kinne dan ek ris by Fokje sjen.’
‘Dat koe oars moai,’ seit Froukje, ‘ik sil heit-en-dy freegje wat dy der fan sizze.’
Feike en Houkje ha it ôfkard, dat sadwaande komt Sibbele sûnder selskip. Hy is der net minder fleurich om. Fansels is er de lette kant neist.
‘Woe âlde Fogel jo net helpe ta de board, Sibbele?’ ropt ien fan de mannen him al yn 'e mjitte.
‘Ik moast earst de hinnen ferweidzje en de hoanne oan 't tsjoar sette,’ seit Sibbele. Wylst komt er mei in stik iten yn wat pompier berôle, mei in toutsje dêromhinne, de bus yn skaaien. Lyk as altyd hat er in stive striehoed op, giel fan âlderdom. Neist ien fan 'e jongfammen giet er sitten.
‘Ik wol hjoed ris wat oare oanspraak ha,’ seit er.
‘Foldocht dy yn de Ford Sedan jo dan net?’
‘Och, dat kin ik oars net sizze, mar ûnder fjouwer eagen bin ik wat bleu, wat ferlegen.’
‘Dus de hoanne moast hjoed oan 't tsjoar?’
‘Op snein, wisseker! It moat gjin oanstjit jaan. - Mar dêr wol ik it no hjoed ris net oer ha - net ienkear wer,’ en hy bûcht him oer nei syn sydselskip, as woed er belidenis fan sûnde dwaan.
Alleman mei Sibbele graach, de froulju likegoed as de manlju

{==45==} {>>pagina-aanduiding<<}

en de jongfammen soene heimlik ek allegear jitte wol in kear mei him út wolle.
‘Binne jo goed fan ferline sneintejûn ûntkommen, Sibbele?’
‘Ja, oars bêst, mar doe't ik kaam, wie se al op bêd. De doarren sieten op 'e skoattel.’
‘Wêr soene jo hinne?’
‘No, dat docht der net ta; de ferkearing is no wer út, ik ha in ôfskriuwer krige. Ik sis dat no mar, dan witte de froulju mar, dat se har hjoed oan my net fertaaste kinne.’
‘Mar hoe kaam dat sa mei dy oanriding?’
‘Och, dy fint hat net by syn sûpe en stút west. Dy seach net út syn doppen, fansels.’
De oaren knypeagje inoar oan.
‘Ik moast ien fan beiden, dy wite kat dearide of der in stedman oan weagje. No, dan dy stedsjer mar, net? Hawar, hjoed lit ik my ride. Dat is miskien al sa goed. En it kin my fannacht noait te let wurde.’
‘Wy moatte hjoed al effen by Fokje sjen, net?’ oppenearret ien fan 'e fammen har.
‘Wêr sit dy?’
‘Paviljoen “Kerdijk”, Egmond oan See.’
‘Ja, ja, dat moat wêze!’
De autobus weaget en soeit de bochtige púndykjes fan Fryslân del. Elk doarp dat it trochgiet, moat der songen wurde. Ridlik gau snuorret it de Ofslútdyk oer. De fiskersjollen lizze te widzjen yn 'e sneinsrêst. De Sudermar tilt fan de wjerskyn fan de sinne yn tûzenen fan weagen. Wol hat er no de têdens en de wurgens oer him fan in fersleine ridder, dizze binnensee.
Oer it bliere, hast heuveleftige Wieringen, giet it Noard-Hollân yn, in kâlde neakene oarde sûnder folle karakter. Mar dit hindert de Noardereinsters neat. De sinne skynt, yn 'e fierte blinke de dunen al, mei in fleurich sin giet it der op ta.
‘Wat sille wy no aanst earst.’

{==46==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Earst fuotwaskje,’ fynt Sibbele, ‘dêrfoar binn' wy hjoed nei see.’
Sa tinke de oaren der ek oer. Dan giet it kloftsje Friezen de treppen fan de bûlevaar del mank de rigen fan pensjongasten; it rint oan ien wei. De froulju sjugge niget oan de wûnder opgniste typen, de manlju meitsje der in gekheidsje oer.
‘'t Is goed dat ús âld húshâldster dit net sjucht,’ seit Sibbele, ‘want dan rattele in healjier neitiid har it liif noch.’
‘No, fammen, hjirre kinne jim leare, hoe't jimme it oanlizze moatte om in man te krijen,’ seit in jongkeardel.
‘No, 'k wit net, ik leau dat ús froulju hjirre leare kinne hoe't se har oanstelle moatte, dat wy har wol slite wolle,’ fynt in deeglik troud man.
‘Hearre jo it Sytske?’
‘Jawol, hear! As er hjirre in wike omsprong, moatte jimme rekkenje, dan soe it sin wol feroare wêze.’
‘Wat is 't al wat, dêrfoar ha 'k se no al tsien jier lang nommen sa't se altyd wie. En dan krije jo dit op jo brea.’
Sa giet it gekjeiende en hottefyljende de seekant lâns, nei it noarden op.
‘Wat binne se al bare ûngelyk, dy froulju net, as men se yn 't badpak sjucht. Der binne dy kinne amper sydwyn gean, it moat jin oangrize dat se see ynsette, en oaren dy hawwe ljirstikken en stienbillen as in belsk hynder.’
De goadinnen fan de keunst dy't op in rychje foar de manlju útrinne sjugge gnyskjend om.
By in strântintsje wurdt wat iten en dronken. Dan stelle de froulju út om earst Fokje op te sykjen. Misskien dat dy hjoed noch mei harren op en út koe...

Wêrsanne Fokje sit?
Dy hat har fan 'e moarn hastich ferklaaid en opgnist doe't se de kliber bern mei útrist hie. Oare helpsters binne dêrmei de dunen yntein en nei see ta; Fokje hat fierders frijdei!

{==47==} {>>pagina-aanduiding<<}

Se hat de fyts krige en is hastich har freon, dy't hjoed út Fryslân oerkomt yn 'e mjitte gien. Op in ôfsprutsen plak, in útspanning bûten Alkmaar, sille se inoar opwachtsje.
't Is hjoed foar 't earst sûnt de tiid dat se fan dy opslûpene bern wiene, dat se wer ris tegearre wêze sille. Dat wie yn de jierren doe't Feike-en-har op har earste spultsje wennen en hy by harren tsjinne as lytsfeint. Foar 't each fan de oaren kreauden en tsierden se dan wakker, mar it wie dúdlik te fernimmen, dat se it heimlik aardich iens wiene. Wat wie dat in moaie tiid oars, tinkt Fokje by harsels, no't se yn de tún by de herberge kuieret en nei him útsjucht. Doe koe en mocht dat jitte, dat smoezjen sa temûk. Wat hat dy sterke Keimpe har faak by de lurven hân. Soms treau hy har yn de bûthúskast, soms yn 't sânhok ûnder syn bedstee; dan wer hied er har op in klibbe hea te pakken en moast se earst ‘jongesgenede’ sizze ear't er har losliet, doe in kear kaam mem harren oer 't mad yn 't heafek...
O, wat krige se doe in útbrander fan heit te hearren, en dochs, dochs stiene se letter faak ris om in hoekje en joegen hja inoar in lytskert...
Soed er hast komme?
Mar wat is it ek in tocht, alhiel út Fryslân wei, de Ofslútdyk del en nei Alkmaar ta op 'e fyts. Nee, hy komt ferfêst, dêr hoecht se net oan te twiveljen, syn wurd kin men wis fan wêze; en dochs is der wat, dat har benearet en de wille wat benimt.
Hè, dêr wol se no hjoed net mei omtize. Nije wike, nije wike sil se dêroer by harsels teriede gean, en dan moat de kûgel mar troch de tsjerke, it komt sa't it komt. Tsjin him wol se it der hjoed net oer ha; dêr sil syn dei net mei fergalle wurde. Lykwols, se leaut net dat Keimpe dêr botte swier oer tilt.
Dêr komt er oan, dat is him! Ja, hy sjucht har, hy wiuwt. Wat is er ferbaarnd, wat stiet him dat moai. Hy toant der jitte keardeleftiger fan. Sjuch, hy hat in nij pak klean oan. 't Is no al hast in healjier lyn, dat se him foar 't lêst seach; dy jûns doe't sy by

{==48==} {>>pagina-aanduiding<<}

âlde Dieuwke siet en hy der ek kaam; wat in skrik, wat in ûntsteltenis...
‘Goeie,’ ropt er gol, wylst er fan de fyts springt en har in hân jout.
‘Fok!’
‘Keimpe!’
Se wol him in tútsje jaan, wat kin har dy frjemde minsken skele, mar dat is no Keimpe syn begearen jitte net, hjirre yn 't publyk.
‘Hoe is 't mei dy, jonge!’
Se is oandien en der komme har in pear triennen yn 'e eagen.
‘Bêst, ju, skeelt der mei dy wat oan?’
‘Ei nee, ju, wis net, ik bin sa bliid.’
Se wol him yn 'e earm ha, wylst se njonken him rint. Dêr hat Keimpe jitte net sa tige de slach fan; it fielt him wat ûngelokkich ta, mei syn grouwe knûst op it boarst te rinnen. Temûk triuwt se har hantsje yn sines.
‘Keimpe!’
‘Leaf fanke!’
In hiel ein rinne se dan earm yn earm mei de fytsen oan d' oare hân fuort.
‘Wy kinne ommers ek wol ride,’ seit hy ynienen as gong him in ljocht op. ‘Wêr moat it hinne.’
‘Lit ús nei “Kamperduin” gean en dêr wei de dunen yn. Wolst wol?’
‘Ja, do moatst it mar witte, hear. Do bist hjirre bekend, ik net.’
In skoftke neitiid sitte se neist inoar boppe op in dún en sjugge del op it bûnt gewrimel fan lytse minsken op it wide strân; no stoarje se de dizich-blauwe see oer, dan sykje se wer elkoars eagen, dy't lyts wurde fan it gleie ljocht. Dit hat hast it moaiste skoftsje fan de hiele dei west, tinkt Fokje letter.
Echt frouminske dat se is, hat se fan alles yn har fytstaske meinomd. Fruchten, snobberij, iten, ja ek jitte in pear fjildflessen mei limonade deryn.

{==49==} {>>pagina-aanduiding<<}

Se fytse in eintsje it hurde strân del en kladzje dan fannijs by de dunen op.
‘Sjuchst dat wite gebou, dêr yn 'e fierte? Dat is ús paviljoen.’
‘Witst no ek hoelang as't der bliuwst?’
‘Se wolle my wol hâlde, ek de winter oer. Mar ik tink net dat ik dat oannim.’
Der komt in ûnwennich fielen oer har.
‘En do, Keimpe?’
Hy sjucht har effen ferwûndere oan.
‘Ikke? No, dat is fansels, ik ha my foar in jier besteld, en dat duorret noch oan takomme jier maaie ta.’
‘Sjuchsto net tsjin de winter oan?’
‘No al, no't de simmer amper begongen is? Nee, ik wol by 't winter in boekhâldkursus folgje. Ik ha by 't maitiid it diploma fan in lânboukursus helle. Ik wol safolle as kin meinimme en wiles besykje wat jild oer te hâlden. En dan skielk wol ik mei dy trouwe!’
It komt der allegearre út as wie alles stielen wet, sa't hy tinkt dat it moat. Mar op dit pas nimt hy dochs ek it wisse foar it ûnwisse, want wylst er de lêste wurdmannich sei, hat er de fytsen, dy ballêst, yn 't sân smiten en har yn syn earmen nomd.
‘Lit ús hjirre sitten gean!’
Hy lûkt har op syn knibbel en belibbet dat skoftke fan ynlike nju, dêr't hy lang nei útsjoen hat en dizze moarn fiif oeren om fytse moast. Der is gjin ferwar by har, oars net as stille oerjefte, mar dochs fielt er dat se sûnt dy bernetiid wol hiel folle âlder en wizer wurden is. Soms stoarret se in amerij foar har út, as woe se mei har tinken wat fersette.
‘Ik bin sa wiis mei dy, Keimpe!’
‘Dy blikstiender, oars wie 't ek net bêst! Dan soe ik dy ek net sa knoffelje kinne.’
‘Do moatst net sa bluisterich wêze.’
‘En do net sa sedich en bedêst. Sa wiest earder ek net.’

{==50==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Doe wiene wy noch grutte bern. 't Is no sa hiel oars wurden.’
‘Net safolle, ju! Doe frijden wy yn 't geheim en no feitlik noch.’
‘Fynst dat net raar?’
‘Hjoed fyn ik it noch wol moai. Mar asto takomme winter wer thús bist, dan wol ik by jimmes oan hûs komme. Dan moatte wy mar mei iepen kaart spylje. Dat briefskriuwen altyd, dat 's ek in kâlde gedoente.’
‘Skande, en do hast my wit hoe faak skreaun, datst sa wiis mei in brief fan my wiest.’
‘No ja, mar dan moatsto ek wer ien werom ha; no ik koe slim de iene fan d' oare oerskriuwe!’
‘Dêr hie it soms wol fan, dat ha 'k wol ris tocht, ja wier, en dochs wie ik altyd sa bliid as der wer wat fan dy lei. Hast by 't simmer ek ris yn Noarderein west?’
‘Nee, dêr mocht ik net komme, salang asto dêr wiest; no, en doesto hjirre hinne gongst, wie der foar my ek neat mear te krijen.’
‘Nije wike, dan sille heit-en-dy it witte...’
‘No, dat 's bêst, mar om jimme heit-en-dy fyts ik fansels net alhiel nei Noarderein ta.’
‘Dat moatst al ris dwaan, Keimpe. Ja, toe, silst my dat ûnthjitte; ear't ik thús kom moatsto der in kear west ha.’
‘Do bist ek in moaienien. Dus, ik moat de slimste buoi mar opheine.’
‘Nee, Keimpe, dêrom net, dat bedoel ik der net mei. Heit-en-dy steane my op 't lêst it neiste, dat fielst ek wol. It weaget foar my op 't lêst swierder as foar dy... Ik soe 't sa moai fan dy fine. Wolst my dat ûnthjitte?’
‘Ja, och ja... Nee, dat doch ik net. Dat is gjin spul. Do moatst der ek wêze. Dan komsto mar ridlik gau ris in kear thús. Wy prate ôf, hjoed in fjirtsjin dagen.’
‘As ik dan frij krije kin!’

{==51==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Wat, silsto der no foar opstrûpe? Nee, hear, asto fan 't wike nei hûs skriuwst, dan seist dat der fuort mar oerhinne, dat ik dan ek kom...’
‘Do fielst sels wol, dat it net goed is, dat jimme heit-en-dy my net komme te sjen, wylst se witte, dat wy ferkearing ha. No, dan daliks mar mei de stikken foar 't ljocht, mar tegearre...’
‘Do hast gelyk. Wat bisto in leave jonge, do bist myn skat, ik wol dy noait wer, noait wer misse...’ en hja pattet him ferheftich.

‘Hei! Fokje! Hei!’
De paljaseftige figuer fan Sibbele, mei efter him oan de oare ferwûndere ‘hei’-roppende kliber artysten fan Noarderein komt oer in dúnklinge hinne te foarskyn.
‘Hoe is 't mei Fokje?’ Sibbele stekt har mei in frjemde earmswaai in hân ta. En wylst er Keimpe in hân jout: ‘Ja, no sjuch ik it net!’
Mei syn ûnsteurberheid, dêr't er grutsk op is, ferpraat Sibbele eltse sneue sitewaasje, sels dizze.
Fokje slokt nei de siken en kin gjin wurd útbringe om Sibbele wizer te meitsjen. Keimpe sels hat dêr gjin behoef oan; dy hat in flokwurd net wjerhâlde kinnen.
Ek de oaren binne, heal dryst, heal betommele, tichterby kommen.
‘Wa yn 'e goedichheid kin dat wêze?’
Noch is it riedsel net ta 'n oplossing brocht, dat harren dreaun en fitere hat de dunen yn, sûnt de âld direktrise harren fernijde, dat juffer Feikema ‘een kennis uit Friesland verwachtte.’
Einlings is der ien fan de âlde froulju, dy't it sjucht.
‘Wrachtsjes, dat is Keimpe fan Boate en Lys!’
‘Dy lytse Keimpe “sturtlear”, dy't earder by Feike-en-dy tsjinne hat?’ freget ien temûk. Yn de feralteraasje falt de skel-
{==52==} {>>pagina-aanduiding<<}
namme derút ear't hja it tinke kinne; oan syn troanje kin men sjen dat de jongkeardel it heard hat. En dan flaaikjend om it wer goed te meitsjen: ‘Wat binne jo feroare, wat binne jo in keardel wurden.’
Dan fettet Sibbele de tried wer op.
‘Ja, wy seine wa't dat ris wêze kin, dêr't Fokje har mei ôfjûn hat; mar it wie wol betroud, leau ik, it liket net sa slim...’ En hy falt yn in al te lûd laitsjen.
‘Frek fint!’ seit Keimpe.
‘Stil ju,’ stompt Fokje him mei de earmtakke oan. En dan Sibbele wer, net yn 't minst út it fjild slein:
‘Wat kin 't al seldsum treffe net, hoe is 't jandoarje mooglik! Ja, wy seine tsjin inoar, wy binne no yn Egmond oan See, wy wolle Fokje ek dei sizze en sjen wêr't dy ferkeart. Mar dat jo it hjirre sa bêst ha soene, ja, dat hiene wy net tinke kinnen.’
‘Dan hiene wy har leaver yn frede litten,’ seit de man fan Sytske, dy't it wat ferhimmelje wol.
Dan wurdt Sibbele daliks wer praktysk en as wie der neat bard, sa freget er Keimpe:
‘Binne jo hjirre alhiel op 'e fyts? Keardel, dan kinne jo werom moai mei ús ride. Dat is folle better. Ja, dan is er yn fertroud selskip, dat witte jo wol, Fokje, hen?’
Fokje glimket sa'n bytsje flau.
‘No, hoe sille wy no fierder?’ freget Sibbele, dy't him haadman en oanfierder field hat by it patrûljerinnen troch de dunen.
‘No, minsken, my tinkt,’ sa begjint Sibbele mar wer fan nijs, ‘wy litte it jongpear fierders yn har wêzen en wy prate ôf, hoe let as Keimpe jûn by de bus wêze moat. Dy stiet op it parkearplak efter dat grutte loazjemint te Egmond oan See. Fokje wit wol wêre, tink?’
‘Hoe let sille wy ride?’
‘Noait earder as seis oere,’ stelt Sibbele út, lit ús dat foar ôfpraat hâlde: seis oere.’

{==53==} {>>pagina-aanduiding<<}

De oaren fine it goed.
‘No oant jûn dan!’

Hja wachtsje de jûns oant healwei sanen ta; gjin Keimpe.
‘Dy is yn 'e wjuk sketten, dy wol net mei, moatte jimme tinke.’
‘Hy waard ek raar ferballe tinkt my.’
‘No, dat wy de boel ferballe hawwe dat leau ik daalks noch net!’
‘Nee, ik ek net. Dat is wol iens spul, dêr kinne jimme wol op oan. Ik wol fêst leauwe, dat it al lang gongen hat.’
‘Ja, se seine wol, dat de brieven by âlde Dieuwke kamen, hen! Dy hat dat net earlik ferswije kinnen...’
‘As wy him noch fan efteren yn ride, dan sil er mei, mannen, sa goed is er net.’
Dit is fansels Sibbele, dy't it oppenearret.
As it skimerich wurden is dy jûns, ear't se de Ofslútdyk wer ûnder harren ha, dan moat by eltse fytser, dy't se efterop ride, Sibbele op de lining fan in bank stean en mei syn kop ta it noadlûk út ropt er dan:
‘Bisto dat Keimpe?’
Ek yn Boalsert wurdt jitte oanstutsen. Dat is de fjirde kear yn 'e weromreis. De trouden wolle meast graach nei hûs. Hja sitte foare yn 'e bus; efteryn hingje en lizze de feinten en fammen tsjinmankoar oan en trochinoar hinne. ‘It binneljocht út, sjauffeur,’ ha se kommandeard. ‘Keimpe komt wol.’
De oare moarns, sa'n kâlde, skiere moandeitemoarn, as men faak hawwe kin oer in bliere en sinnige snein hinne, dy moarns ier en betiid fernijt Sibbele it wûnderlike treffen oan Froukje. Dy falt it wat rau op 'e nofteren mage.
Deselde deis jitte giet der in fel en finnich brief fan Houkje nei har grutdochter yn Hollân.



{==54==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ien dei minske

‘Men kin sjen dat it de boeren ek wer better giet,’ sizze de arbeiders fan Noarderein tsjininoar. ‘Oars hiene de wezen net sa'n pracht fan in wein oanret. De bruorren fan 't âldkleaster wolle it der ek nochris fan nimme. Och, men kin harren gjin ûngelyk jaan.’
De wyks dat dy stoarm fan nijs delkommen is út Hollân wei oer it fredige Noarderein hinne, it nijs dêr't Houkje twa nachten net fan sliepe kinnen hat en trije dagen fan út 'e liken wie, is Froukje heit op 'e lije side oankommen en hat him frege as hy it goed fûn dat se ien dei mei Sibbele út te riden gong; nei de T.T.-races fan Assen.
‘Wat foar spul is dat einlings tusken dy en dy âlde Sibbele? Ik wol net foar de twadde kear oerrompele wurde.’
‘Ik ha heit-en-dy nea oerrompele. Ik ha altyd alles frege, dat wit heit ek wol.’
Der komme in pear triennen; no al, tinkt Feike.
‘Dêr hasto gelyk oan, dat moat ik dy tajaan, mar do giest net sa, sûnder mear, mei Sibbele in dei út te riden. Dat wol ik net lije.’
‘Hoe bedoelt heit dat, sa sûnder mear.’
‘Sûnder dat jimme iepentlike ferkearing ha. Ik fyn dat in healwiis gedoch. Dat gobbet en mûskoppet, dat smoest en gekjaget meiinoar om, sûnder dat der wat geande hjit te wêzen. Dat moat ophâlde. Do smytst dyn eigen eare dermei te grabbel. Ik woe dy wizer ha. Jou dy net langer mei dy nuvere âlde kwibus ôf.’
‘Sa'n nuvere kwibus is Sibbele net. Ja, fansels hy leit no ienkear mei op dy namme, om't er ien fan de wezen is, ien fan dat aparte slach folk. Hy is de jongste, hy hat altyd ûnder Age-endy stean moatten, en nea syn eigen wei folgje kinnen. As Sibbe-
{==55==} {>>pagina-aanduiding<<}
le yn in gewoane húshâlding opgroeid wie, soe der gjin bysûnders oan him te merken west ha. Ik mei him graach lije...’
- Ik mei him graach lije. - Dy bekentenis giet yn Feike del. Hy wurdt der effen stil fan. Dan ferfettet er wer:
‘Ik begryp jimme net. Wat foar smaak as jimme ha, dat snap ik net. Dyn foarige frijer hat er hast de kop yn fleane litten. Dêr kriget er noch gedonder mei, wat ik dy sis. Dat wurdt in rjuchtsaakje nei't ik wol heard haw.’
‘Dat wie syn skuld allinne net, fêst net!’
‘Bern, do fersjuchst dy op dy fint. Dat is ommers sa klear as de dei, dat er dat der krekt op talei om dy oanriding te krijen.’
‘Hy hie himsels der like slim mei hawwe kinnen, dat hied er dan ek wol witten.’
‘No, wat koe him dat folle skele? Nee, it binne nuvere hânswoarsten allegearre, dy âlde keardels, dat sis ik dy en Sibbele is neat better as de oaren, earder minder.’
‘Hui, hui, heit.’
‘Nee, sa is it. Ik warskôgje dy, Frouk, ik moat dy warskôgje. Ik ha langer ûnder de minsken west as do. Ik rier net graach yn dy dingen om, dat witst wol, mar do bist myn bern, en ik bin wiis mei dy.’
‘Heit, wol heit dan net lije dat ik ferkearing mei Sibbele ha?’
‘Ik bin der tsjin, mar ferbiede doch ik it dy net.’
‘Heitsje, leave heitsje’ (en se moat him wylst oankrûpe) ‘wat spyt my dat!’
‘Ja, mar sa is it Frouk, dêr helpt neat oan.’
‘Dat komt no fansels noch it measte omdat Age doe it lân sa tsjin heit opjage hat. Dêr moast heit him dochs oerhinne sette kinne.’
‘Ik ha se noait lije meien Frouk, foartiid ek net.’
‘Mar dat mei heit dochs net op Sibbele útwriuwe.’
‘Doch ik net. Gjin tinken oan. Dat lân is net te djoer. Dêr bin ik glêd oerhinne. Dêr stek ik him no de gek ek mei oan as it moat.’

{==56==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Ja, sjuch, dêr ha jo it al!’
‘Nee, dat doelt op Age, net op Sibbele.’
‘Mar dy moat it mei belije, yn heit syn oardiel oer him!’
‘No, do moatst it mar witte. Do fersjuchst dy op dy fint. It is gjin beroerdling, dat is myn sizzen net, mar der sitte twa kanten oan al dy manlju. In goedaardige en in kwea-aardige kant. Dy moaiste keart er nei dy ta en dy sjuchsto allinne.’
‘Nee, dat doch ik net, heit. Ik leau ek wol, dat Sibbele minder aardige eigenskippen hat, dêr bin ik net blyn foar. Hy hat soms wol nocht oan ûnnocht, dat is wier...’
‘Dat is in frekt minne eigenskip, Frouk.’
‘Och, wa is der no sûnder, heit. Wat wie heit der strakjes tichteby. Ik leau, dat hat elts minske wol wat.’
‘No hâld mar op fan pleitsjen. Ik ha myn nocht. Asto ris wiste hoe'n glûpend hekel ik oan sokke dingen ha, dan hiest... hawar... ik hâld der oer op.’
‘Mar as ik it dan oangean, heit, hoe dan? Mei Sibbele hjirre dan wol oan hûs komme?’
‘Do bist tweintich jier wurden Frouk. Dat seit my wat en dat moat dy wat sizze. En no hâld ik der oer op, en ik wol it der net wer oer ha.’
Frouk wit net hoe't se der no mei oan moat. As Sibbele har ris polsket, hoe't it fersyk der by heit-en-dy yn fallen is, docht se earlik ferslach.
‘Heit sei, wy moasten it ien of it oar.’
‘O, mar dan is de oplossing net slim te finen, wol,’ smyt Sibbele der loftich út.
‘Heit wie derop tsjin, mar hy ferbea it my net. Hy mei net ien fan jimmes graach lije, jo ek net.’
‘Nee, dat wist ik wol, mar dat is it slimste net. As jo my mar lije meie, dêr komt it op oan.’
‘Foar my net allinne, Sibbele. Ik wol net graach tsjin ús heit-en-dy stean. Dêrfoar hâld ik te folle fan har. Ik wit net hoe't it moat.’

{==57==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘No, ik kom moarnier mei de nije auto foar, hear! Wolsto net mei, dan gean ik allinne, dan is it net oars.’
‘Kin dat wol Sibbele? Dat die ik no mar net. Wy wenje yn 'e buorren...’
‘Ja, mar dat doch ik; dy buorren kin my neat skele. Dêr ryd ik efterstefoarst yn en foarút wer wei. Fielst wol?’
Sa is it de jûne foartiid sitten bleaun.

‘Hie dan de knoop trochhakt,’ sa fûtert Houkje de oare moarns Froukje út. ‘Wês dan ek ris út 'e rie en nim jo beslút as it tiid is. Hè, dy twivelriedichheid dat is wêr't ik it minste oer kin. Dat jout gjin foech foar in jong frouminsk as jo binne.’
Frouk is der betommele fan.
‘Wolle jo jo no ferklaaie, of net? Stap oars op 'e fyts en ryd nei 't âldkleaster ta en sis it ôf. As er hjirre strak mei de auto foar hûs komt, is it te let. It soe troch alles hinne ûnfatsoenlik wêze en sâltsje him hjirre by de doar ôf. Salang ik hjirre noch wat te sizzen ha, hoopje ik net dat wy dat immen fan ús stân oandwaan sille, sels ien fan Sjoerd Ages-jonges net. Hoe let soed er hjirre wêze?’
‘Njoggen oere.’
‘En 't is no hast healwei!’
Dêr toetet in auto.
‘Godskes dêr is er al. Dat ha jo der no fan. Nee, no kinne jo net mear werom. Ja, jo moatte himsels mar yn litte!’
‘Iksels nei foaren, yn dizze âlde plunje?’
Houkje stiet in amerij yn slimme twastriid. Dat binne no fan dy mominten, wêrfan hja ferstiet dat it op it fynste ûnderskiedingsfermogen oankomt, en wêryn net ien fan de grutdochters har belykje kin.
‘Dat op himsels seit neat, mar dat jo no aanst yn 'e pronk mei him ôfsette sille, dat dêr foaroer, wat moat de buorren dêrfan tinke? Hy moat ferwachte wêze: ik sels sil him ynlitte.’
De skille giet.

{==58==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘No, no moat mem ek nei de foardoar gean.’
‘Ik bin sa grien net mei him as jo! Iksels sil dit tuskenskoft takseare.’
‘Kom yn, Tsjallema.’
Mei de strangste reserve operearret Houkje.
Tsien, fyftsjin hollen eagje efter de gerdyntsjes wei.
‘Houkje lit him sels yn. Ha jo ea... ha jo ea...’
‘Is Froukje klear foar de reis?’
‘Se makket har ree.’
‘De baas net by honk?’
Houkje besaut fan syn ûnsteurberheid. Net ien oars sil mei sa'n kwânskwize fleurigens syn triomf, èn syn noed om sa'n hingizer as Feike foar him wêze kin, ferwurkje. Hy riuwt gelok en tsjinslach oan inoar as kralen yn in string. In rouwe, botte gast, tinkt Houkje.
‘Myn man, nee, dy hie oar belet en dy hoegde hjir ek net oan te pas te kommen, n't wier?’
‘No nee, ik hie in amerij tocht, de âldelju hiene ek wol mei kinnen, wat efteryn...’
De âldelju daliks mei - Houkje ferblikt fan sa'n frijmoedichheid. Ha jo it no ea sa sâlt iten... soe Feike wol sizze.
‘Nee, Tsjallema, dêr soene wy net oan tinke. As wy der hinne woene, soene wy ússels ek noch bringe litte kinnen hawwe.’
‘Dat soe ûnnutte kosten jûn hawwe, feitlik, is 't net sa?’
‘Och, dat wit ik net. Wy binne dochs frije minsken, Tsjallema; wy ha fan nimmen wat oan te nimmen!’
Dêr dan heite, asto sa tsjokhûdich bist, tinkt Houkje, dan sil ik dy better weromjaan.
‘Wat treffe wy moai waar, hen, moai waar.’
Dat ‘moai waar’ flijt hy der like sidesêft út as dat it bûtendoar yndied is.
Ien ding falt Houkje op; nee, dêr stiet se fersteld fan. Sa'n moai nij blau pak klean as dy fint oan hat. En dat sit him, en dat

{==59==} {>>pagina-aanduiding<<}

kleurt him mei syn wite kop! Jo soene sizze, dat soks út it âldkleaster wei jitte mooglik is. Dêr hat gjin doarpssnider oer gear west; dat is kûpeurswurk, earste klasse. En dan dy pykfijne bêzje simmerhoed fan it fynste strie mei dat tearbrune bantsje derom hinne. Sa kinne de klean fan in clown, fan in slânsfet jitte in mynhear meitsje. - Feike moat ek in nij pak ha. Dat sil dan ek ris oars as gewoanwei.
‘Sil ik de jurk oandwaan, mem; of it pakje?’
‘It pakje, fansels. Hoe kinne jo dat no freegje? As jo no noch in bytsje sportyf klaaid foar 't ljocht komme wolle...’
‘Ja, no stil mar...’
‘It seit wat mei dy grutdochters, frou Feikema, hen?’
Ja, seist dat no samar of doelt dat mei op Fokje, sa fersteurd-freegjend sjucht Houkje him oan.
‘Wy binne se noch wol treast, Tsjallema, dêr hoege wy noch gjin help ta.’
‘Nee, nee, dat hear ik. Mar dêrmei is alle help noch net ferspein, wol ik leauwe!’
‘Ungelikens hokfoar!’
Dy fint makket jin kûgelsk. Dy ferget jin op posysjenimmen. No, hy kin krije wat him takomt, tinkt Houkje. Lykwols, wat in gelok dat Feike net thús is. Godskes, godskes, dat kin jitte wat wurde, as hy skielk sneintejûns delkomt. Dêr soene men it bêste fan hoopje.
‘Moarn, Sibbele!’
As in toanielspylster, efter de kûlissen wei, sa mei harsels fergulde, komt Frouk foar 't ljocht.
‘Froukje!’
Der is blide niget yn syn eagen.
‘Kom, ek al yn 'e stots, hen?’
‘Oars as yn 't melkerspakje, watte? Mar mei jo kin it ek sjen lije, leau ik.’
Wat is dat fanke daliks wer iepenhertich. In flapút is it en bliuwt it, tinkt Houkje.

{==60==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘It moat ek wat postuerje! Ik bin op 't lêst tsien jier âlder as jo, fanke. Dan kin men net folstean mei allinne it hier wat yn 'e boarstel te hawwen.’
‘Teminsten net, as men dêr ek al wat trochhinne groeid is,’ smyt Frouk der oermoedich oer hinne. Se kriget der sels in kleur fan.
‘No, kalm wat,’ kibbet Houkje.
Dat grutfanke is daliks sljucht en poer út 'e rifels. Wat dat wurde moat...
‘En foarsichtich oan, soe 'k mar sizze. Lit jimme net it sin op 'e rin bringe fan dat jeien en fleanen dêre.’
‘Oan my sil it net lizze, frou Feikema. Ik bin oer de nofteren jierren hinne.’
Dêr giet it dan. Beide laitsje, beide wiuwe. Houkje yn de jamkste fâlde efter 't keamersfinster knikt, ienkear.
Sêft gûnzjend glydt de nije wein de buorren út. De minsken sjugge har nei, benijd en ôfgeunstich.
Hiel yn 'e fierte hinget Feike middenmank syn weidkij, mei it kin op 'e hannen op syn stikelsparre.

Se ride it hûs foarby dêr't it wyfke mei de wite katten wennet.
‘Sis no ris bûten gekheid, Sibbele, ha jo dy foarige feint fan my mei sin by jim auto opfleane litten?’
Sibbele smyt ûnferskillich syn holle wjerskanten oer.
‘Ei, ju, wat kin dat no skele!’
‘No, dat fyn ik net sa moai.’
‘Jo hiene jo nocht oars wol wat fan him, net? Jo woene ek wol wer fan him ôfwêze, fernaam ik wol. Sa'n fyndoeks-poep! Hy mocht ek wol goed yn 'e kaanfer set wurde, om him út de mot te hâlden. En sok soarte sille hjirre de moaie famkes weihelje en ús mei de mâle sitte litte! Kinn' jo begripe!’
‘Jo hiene sels ek wol in rare reis krije kinnen!’
‘'t Soe wat wêze. Ik ha noch wol wàt foar jo oer. Yn 'e Wâl-
{==61==} {>>pagina-aanduiding<<}
den moatte se om in faam fjuchtsje, dy't ien ha wol. Dat neam ik oars noch ris wurk...’
Benijd sjucht Froukje him oan. Hoe eigenaardich docht har dat altyd oan, sa't minsken út oare húshâldings ek hiel oare begripen hawwe.
En dochs fielt se har folle better thús by Sibbele, as by dy lapkeman. 't Is folle eigener. Hy mei dan bytiden ek in frjemde skutter wêze, in mâle kwibus, lyk as heit seit. Dêr komt in skimer fan ferstean by har boppe, hoe't dizze Sibbele altyd syn ûnbefredige wêzen mei syn fak ôfreageare moatten hat yn nuvere oanslaggen en krewellen. Se mei him graach lije...
Fertroulik leit se har lofterearm efter him op it brede rêchstik lâns.
‘Wat ha wy it no oars yn streken, net?’ seit Sibbele wolfernoege. ‘It hat der yn hongen om it fan âlde Age dien te krijen. Hy is taaimelk as 't oan de sinten ta is, dat sis ik jo. Mar ik ha no njonkenlytsen langernôch ûnder syn wjukken sitten. - Wat rydt dy wein soepel, net; en fêst dat er oan 'e dyk leit! Ik kin him no noch net útride, de motor moat earst wat berinne. Mei sa'n wein krije jo gjin ûngelokken. Fansels, in oar kin 't jo oandwaan. Mar oars... It stjoer goed yn 'e kloeren, dan kin jo neat oerkomme...’
‘Hui, hui, Sibbele, hannen en gjin kloeren. Jo ha damesselskip!’
‘It is ek sa. Wat kin ik noch in bulte fan jo leare, Froukje. Dit is no feitlik de earste gelokkige dei yn myn libben. Better let, as net! 't Sil my al ris benije wat se ús hjoed wer sjen litte op it sirkwy fan Drinte. Dat binne noch ris keardels. Dy kinne ride!’
Sibbele konstatearret sokke dingen mei lakonike byfal, sûnder geastdrift en sûnder ferwûndering. Geastdrift en ferwûndering, dat binne eleminten dy't de echte tûke jildwinders-famyljes fan Fryslân frjemd binne. By Sibbele komt der jitte by, dat hy ôfhâlden is fan dat wurk en ambacht, dat him it bêste lein hie. Lykwols, as hy ienris net hertstochtlik genôch wie om

{==62==} {>>pagina-aanduiding<<}

tsjin alles yn syn sin troch te driuwen, sa hat hy neitiid dochs noch genôch nocht oan it libben oerhâlden om ek nea de folslein teloarstelde en wrokjende krêbestinder te wurden. Dit slach fan minsken giet in iroanyske oerienkomst mei it libben oan, dy't de minste risiko jout en net folle ferlies meibringt. Fierders kinne se de winst ôfwachtsje, mar as dy der oer is dan nimme se him ek, hy mei dan grut of lyts wêze.
Wûnderlik is it sa't iepenhertige, spontane, waarmbloedige en libbenskrêftige fammensbern, lyk as Frouk ien is, har ta dit soarte fan kwânskwize operateurs oanlutsen fiele kinne. Hjoed ek, wylst hja sels optein en oerdwealsk is en har meiflere lit fan de wylde en ferheftige sensaasje fan de sportwrâld fan optheden, hat hja tagelyk alle niget oan Sibbele, dy't by alles himsels bliuwt, dy't mei syn kroadzjende gong him like noflik tusken dit frjemdsoartige en bûtenwenstige publyk beweecht as thús efter de kowesturten.
Dizzen komme sa't se binne, it mei dan wêze mei wat in clowneftige neidruk, en de wrâld fan tsjinwurdich, dy't himsels hast net wêze doar, dy mei sokken lije, dy draacht sokken tusken skodholjen en ôfkarring bysûndere achting ta.
Wat it frijhâlden fan Froukje oangiet en it beteljen foar in djoer plak yn de tribune, dêryn wit Sibbele hjoed foargoed de eare oan himsels te hâlden. De stelrigel fan de âldfeinten is oars altyd: it goud hoecht net op it festje, mar it heart der efter; in dei as dizze lykwols hat Sibbele wol in swier gouden keatling op bûse en hy skroomt gjin tsientsje as it der op oankomt om by nimmen efter te stean. Mar tagelyk sjucht er der gjin bien yn, om, as de measte niget der ôf is, stil mei Froukje yn de auto sitten te gean te iten út it blikken trompke dat âld Fogel fan 'e moarn efteryn delset hat.
‘No wolle wy hjoed ek fleane,’ seit er ûnferwachts tsjin Froukje. ‘Wy moatte sjen dat wy hjirwei komme, ear't strak de grutte stream losbrekt en dan ride wy nei Eelde. Jo ha ek noch nea flein, tink ik? Nee, ik ek net. Jo wolle wol, net?’

{==63==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Ja, wol graach, mar ik wit net as ik frij fan heit-en-dy krigen hie, as ik it dy sein hie.’
‘Och, heit en mem ha hjoed neat mear yn te bringen. Ik ha jo hjoed op 'e noed. Foldocht it jo wat oant no ta?’
‘O, it is prachtich, Sibbele, ik fyn it hearlik, sa ris fuort. Wat begrutte it my lêsten sneintemoarns ek, dat ik net mei koe nei Egmond oan See. En letter wie ik bliid dat ik net mei west hie, doe't jimme dat gefal hiene mei Fokje. En no fan 'e moarn wist ik earst noch net hoe't ik soe, en no bin ik sa bliid dat ik it oannommen ha.’
‘Dus hjir hiene jo earst gjin sin oan, begryp ik?’
Hy gnysket har wat skelm ta.
‘Ei wis wol, mar heit en mem... Mar ik bin der no troch.’
‘Dus no mei ik ek by jimme oan hûs komme, sneintejûns? Dat sille wy treffe!’
Effen letter glide en sûzje se wer troch de wûnderlik moaie lânsdouwen fan Drinte. De rogge is yn 't rypjen; sêft weagjend drage de ikkers it goudgieie graan, oant yn de kimen. Dan wer ride se troch de rêstige doarpen mei har reiddutsen skuorren efter de bliere rjuchtoplutsen gevels fan de ienfâldige foarhuzings. En boppe oer alles hinne bôget in himel sa ynblau en triljend fan waarmte, as allinne yn july it wêze kin. 't Is suver sêft oan de eagen as hja bywilen yn it skaad fan de tichte krunen rôlje. 't Is no ûndertusken al hast fjouwer oere wurden; de eastewyn is lizzen gien en noch stiet dizze bysûndere simmerdei oer de ierde yn al syn sprankeling fan ljocht en hjitte fan kleur en klearens.
‘Das kommt nur einmal,’ núnderet Sibbele, wylst er syn nije wein ophelje en minderje, swinge en soeie lit.
Hja parkeare by it fleanfjild.
‘No earst de loft yn en dan litte wy ús in waarm miei sette.’
Hy kroadet nei it kaartehokje en ynformearret nei de rûnflechten.
‘Wy binne noch net te let, wol?’

{==64==} {>>pagina-aanduiding<<}

It blykt dat de measte animo west hat. No't Sibbele nei foaren gien is binne der in earme man mei in famke efter him oankommen.
‘Wat zou het nu kosten, mijnheer?’ Hja reare yn wat kwartsjes en dûbeltsjes om. Mar hja wolle fleane. It docht tinken oan de gelikenis fan de pearelkeapman út it evangeelje.
‘Vier personen is te weinig, mijnheer.’
‘Ik betelje foar alle fjouwer. Ik wol nei Noarderein yn Fryslân. Twa kear boppe it doarp yn 't rûn en dan wer werom. Hjir is in giel briefke.’
‘Komt u even binnen, mijnheer, dan kunt u het even op de kaart aangeven.’
De piloat, in lyts keardeltsje mei in útsicht as wie it in healbloed, komt neist Sibbele te stean.
‘Boppe it doarp twa kear yn 't rûn, dan it weinpaad hâlde oan de Brekken ta en dan wer werom, hjir hinne.’
‘Wagenpaden kunnen wij niet onderscheiden, mijnheer.’
‘Mar de Brekken wol!’
It rint los. Fan dat hja alhiel nei Noarderein sille, hat Frouk neat heard.
Yn de masine skikke Sibbele en Froukje oan de iene kant efter inoar, oan de oare kant de man en it famke. Sibbele hat al syn oandacht by it grutte skeakelboerd, foar yn de kabine. Hy hat amper niget foar it fan 'e grûn los reitsjen, sa folget er de bewegingen fan de piloat. It fitert en poent him oan, dat er dat net troch hat.
‘Men hat noait libbe,’ dat is it earste wat er seit, as er him, sjende troch it glês oan de sydkant, nei Froukje keart. Dy is alhiel yn ekstaazje.
‘Wat is it lyts, Sibbele. Wat is it lyts. Mar prachtich dat it liket. It is net te sizzen. Binne wy no al in ein fuort? It fielt wol oft wy stillizze!’
‘Wy binne al boppe Fryslân, boppe de Wâlden. Wy krije no aanst earst it wetterlân tusken Grou en Boarnburgum noch en

{==65==} {>>pagina-aanduiding<<}

dan binne wy gau boppe Noarderein.’
‘Noarderein, Noarderein, sille wy dan nei Noarderein!’
‘Ja, harren thús effen dei sizze en dan wer nei de Drintsjes ta.’
‘Soene se it thús wol tinke kinne, dat wy dat binne.’
‘Lit jo bûsdoekje mar waaie boppe de “achte” yn 't fjild dêr't jim heit te melken sit. Sjuch dat finster kin wat iepen. Ik sil it strak wol sizze, hoenear't jo it delsmite moatte.’
Hy skoot de glêzen fan it smelle finster byinoar lâns.
‘No binne wy der. Hy makket in bocht. Sjuch dêr is ús âld pleats; dêr stiet jimmes. Hjir binne toer en tsjerke. Merke jo wol hoe't wy draaie?’
Froukje is sprakeleas; fan it begjin ôf oan hat it har hast oertroeve, sa wûnder hearlik fynt se it.
‘No hjirre, boppe Noarderein, de hân der op,’ seit er ynienen. Alhiel yn ferfoering jout Froukje harres, oandien en mei ynlikens.
‘En wat krij ik no fan jo?’
Hja pattet him hertstochtlik.
‘Leaf fanke,’ seit er, mei in soarchfâldige stim, as wie it syn dochter ynpleats fan syn faam.
‘En no moatte jo oppasse, hear. Of nee, jou my dat bûsdoekje fan jo. Sjuch, mines der by en dan beknope wy se yninoar.’ Hy kriget fan elts in tippe en set der in knoop yn.
‘Wat docht ús stjoerman it moai. Wy geane krekt boppe jim achte lâns. Dêr is it spul al. Sjuch, de wein mei bossen; dy kinne jo glimmen sjen. De kij en 't âld hynder. It koe wol in hûntsje-hâlderij wêze, sa lyts is it allegearre.’
Dan triuwt er de bûsdoeken troch de iepeningen en lit se waaie.
‘As heit se ek ris fine sil. Wat is dit allegearre wûnderbaarlik. Ik kin 't mysels hast net begripe.’
Mei in healoerke steane se wer op it fleanfjild. De earme man tanket mei de pet yn 'e hannen. It famke rint op Sibbele ta, jout

{==66==} {>>pagina-aanduiding<<}

him har hantsje en wol him tútsje. Sibbele bûcht foaroer en laket wylst syn brede laits tsjin Froukje.
‘Duizendmaal dank, mijnheer. Dit zal ik nooit weer vergeten.’
Dan kroasket Sibbele, wylst er Frouk in earm tastutsen hat, mei in triomfantlike troanje nei it loazjemint ta. Froukje hat in kleur fan op wining en blidens. It lok strielet har fan it antlit, de moaie brune eagen glimme en skitterje.
‘Is dit no it jonge libben,’ tinkt hja op iens by harsels.
‘Dit wie in stikje fan de grutte wrâld, dat wy no effen meimakke ha,’ seit Sibbele. ‘Sa libbet dy! Wat sil it de keale grutlju fan Noarderein oangean, as dy dit hearre.’
Sa giet er daliks wer oer ta de oarder fan de dei en gnysket smeulsk en ferachtlik.
Hy lit it breed opsette mei it waarm miei. Dat hy skraachwurk fatsoenlik is mei 't iten, hindert Frouk gjin byt. Dy hinget sels ek net sa bot oan foarm en hâlding. Hjoed dochs is se fierstefolle mei 't sin op 'e rin om dêr by stil stean te kinnen.
Hja tafelje oant de sinne yn 't sakjen is. Stadich en trochnoflik stekke se ôf. It rydt moai yn de jûntiid. De minsken sitte rûnom bûten of steane yn tropkes by de wei te petearjen. Hjir en dêr by in boskje of wat leech hout, steane in auto, in motor, soms in pear fytsen.
‘Sokke moaie beskûle plakjes, dêr is ek hast net lâns te kommen, tinkt my.’
Froukje laket him begearlik ta, sûnder dat se it wol.
‘Wy kinne ek slim by ljocht thús komme, wat mochten se dêr by jimmes wol fan tinke!’
‘Dat wy rûzje hân hawwe!’ gekjaget Frouk.
‘Sa is it noch net oan dizz' tiid ta, tinkt my.’
‘Sa komt it ek net, Sibbele. Ik soe teminsten net witte wêrom!’
‘Ik ek net.’
In eintsje bûten Noarch litte ek hja de auto oan de kant fan de

{==67==} {>>pagina-aanduiding<<}

wei stean. Hân oan hân slûpe se in boskje yn. Tsjin in skeante oan, efter it beamteguod geane se sitten. Daliks lûkt er har tsjin him oan. Hja leit al gau yn syn earmen, heal tsjin him oanhingjend, heal op 'e grûn sittend. Fûl en hertstochtlik pattet hja him, de earmen om syn hals hinne. De hearlikheid fan dit earste tegearrewêzen yn folsleine oerjefte giet har by huveringen oer de lea. Hy sit, mar bûcht oer har hinne, streaket har oer foarholle en hier, omstreaket mei syn fereale laits har hiele wêzen.
‘Do bist myn pop.’
‘En jo binne myn leave feint, Sibbele!’
‘Moatst my al wer tútsje? Ast earstdeis it measte nijs derôf hast, dan lit ik myn snor wer groeie, hear. Ik haw him no hjirom wat ynkoarte litten. Do moatst no dyn trekken mar waarnimme.’
‘O, o, hy stikelt my noch fierst te slim!’
En dan skattert en kraait hja it wer út. Hy rost wylst mei syn boartlik sin har in pear kear de knevel op de wangen lâns.
‘Sibbele, Sibbele!’
Yn de jûnske stiltme klinkt it fereale frouljuslûd as eat dat by de beklemmende betsjoening fan de bosken heart.
Ferheftiger en hertstochtliker wurdt harren omklamming. 't Is oft harren leafde de soele swierens fan de krûdige boskrook, de waarme jûnsloft en de lije sângrûn der jitte op ta kriget. 't Is oft hja yn it wylde tútsjen wrakselje mei in machteleazens om sa de djipste leafdedriuwen út te fieren.
De boartlike gjalpen op Sibbele syn brike útfallen earst, op syn faaie hantaasten neitiid, wurde stadichoan seldsumer en sêfter.
‘Sille wy dan?’
‘Ja! Ja!’
Yn dy uterste bedwelming falle alle noeden wei foar dy iene om de befrediging fan it djipste langstme. Sa komme de klean los en wurdt it sied útstoarten yn de hetsige wûne; it sterke kymkrêftige sied fan in leat út in âld en taai boerelaach dat yn

{==68==} {>>pagina-aanduiding<<}

sa'n jonge en ûntfanklike skerte frucht sette moat...
Yn it nei hûs ta riden jitte hinget de sillichheid fan dizze earste en ynlike moeting om harren hinne as in wolken. Soms reaget Sibbele dy effen fansiden mei in nofteren sechje, in smoute kwinkslach; soms lûkt dy hommels op en lit Froukje efter yn de koele skimer fan de simmernacht dy't de âlde noeden en fragen har wer oanwiuwt, dizze kear mei ien fermindere en mei in nijenien dêrfoar yn it plak.
‘Soe 't ek kwea kinnen ha, Sibbele?’
Dy man efter 't stjoer, dêr neist har, sawat heal ferlern yn it nachtlik tsjuster en yn it bedachtsum riden, dy man moat prate. Net lûd, net ropperich, net loftich en net laitsjend, mar watte tear, soarchsum, ynmoedich en betrouwenfol. Ek dat kin Sibbele.
‘Dat wit ik net, Frouk. Alle skoaten binne gjin einfûgel. Mar ris ôfwachtsje. Do bist der net bang fan, as it sa komt, wol?’
‘Nee, nee, as jo my mar helpe.’
‘Soe ik dy yn 'e steek litte? Dy, dêr't ik alles by opsetten ha? Do kinst op my rekkenje, sa goed as op 'e skierroeken, dat dy takomme hjerst wer komme. Dat witst dochs ek wol? Wat ha wy dêr hjoed yn 'e loft boppe Noarderein elkoar ûnthjitten? As wy dat net dien hiene, hiene wy dêr ek neat nedich hân. Mei dat doel bin ik fan 'e moarn al fan hûs gien, dat dat wêze soe. En it is los rûn.’
Sa wat heal earnstich, heal gekjeiend, tsjânselt er wat troch. Wat in joalich type is it dochs, tinkt Froukje.
‘Ik bin gelokkich, Sibbele.’
‘En ik! En no moat it fierders de hiele wrâld mar goed wêze. En as dat no noch sa net is, dan komt dat wol. Ha dêr mar gjin noed mei. Se moatte der daliks mar oan wenne, soe 'k sizze, hjir yn Noarderein; al is 't ek by nacht.’
Hy toetet in mannich kearen.
By Feike-en-har knipt it ljocht op.
Houkje har reserve fan de moarns is wol folslein fergetten.

{==69==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Binne jimme der einlings? Ik wie sa ûngerêst!’
‘Wy ha hjirre hjoed earder ek al west!’
‘Ja, dat moasten wy der wol fan tinke.’
‘En hat heit ús bûsdoeken fûn?’
‘Ja, ik waard der oars fan.’
‘En wat sei heit?’
‘Hy sei net sa folle; dat sil ik jo moarn wol fertelle. De buorren wie der jûn al fol fan!’
‘No, Sibbele, hjir, noch ien tút en nacht, hear!’
‘'k Mei se wol ris wer mei ha, net, frou Feikema?’
‘No ja, as jimme net wer fleane.’
Jo moasten alles ris witte, tinkt Sibbele.



{==70==} {>>pagina-aanduiding<<}

Tusken hingjen en wierjen

‘Stil en bestindich, mar de knepen ynwindich, sa'n ien is ús Fokje,’ hat Feike opmurken, nei de oerrompeling fan ferliden moandeis. ‘It is no tafallich útkaam, mar wa wit hoe lang as it oars noch gean kinnen hie, ear't wy der wat fan gewaar wurden wiene. My tinkt dat wy soks alderminst oan ús famkes fertsjinne ha, sokke efterhâldendheid en beside-boarterij.’
‘No, dan moatte jo har ek mar ris goed ûnder hannen nimme, as hja earstdeis thúskomt. Ik moat altyd it punt derôf bite as 't safier is,’ klaget Houkje. Winlik is hja wol mei dizze sizzenskip yn oarder.
‘Ik ha der sa'n grutte tsjinsin yn. Sis jo mar hoe't ik deroer tink. Dan treft it it bêste.’
Hjir is Houkje ek al wer mei fermoedsoene.
‘Mar se hat field, dat it fier mis west hat, dat kin men út har brief wol lêze,’ bringt Houkje by, dy't alteast besykje wol om it skerpste der wat ôf te slypjen. ‘It kin der earst wolris slim bystean, as se sneon thúskomt.’
‘Ja, dat kin wol wêze, mar jo hoege net te tinken, dat wy dy ferkearing ûngedien meitsje kinne. Se mei bytiden tear op 'e sneed wêze, mar ûnfersetlik is se ek. Troch alles hinne. Dy smoarge snotaap fan in Keimpe “sturtlear”, dat wurdt harres, dêr kinne wy ús mar nei sette!’
‘'t Is net bêst, it is net bêst, Feike, as dat sa is.’
‘No, dêr kinne wy ús mar by deljaan, wat ik jo sis. Ik kom neist Boate efter de blommen te sitten en jo neist Lys.’
‘Feike, Feike, meitsje it no net mâler as it al is. Kom no fuort net mei it aldersneuste oansetten.’
‘Mâler meitsje, mâler meitsje,’ seit Feike lêbich, ‘of miene jo faaks dat it safier net komt? No, dat sil jo opbrekke.’

{==71==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘No, jo moatte net sa ferkeard tsjin my wurde. Altyd wolle jo it op my útwriuwe, krekt as koe ik der wat oan dwaan.’
‘No, jo sitte altyd yn dy bern om te rieren; wylst dogge se mei jo wat se wolle en geane as 't sa útkomt, dochs noch mei hoazzen en skuon oer jo hinne. Mar in prachtfamylje, dat wurdt it, dat moat ik sizze. De iene fan Boate en Lys fan de Spekpôle, dêr't se fan 'e earmoede de húskedoar net fine kinne en d' oare fan 't âldkleaster, dy't yn 'e wike mei oer d' âld húshâldster gear is, tink ik, en sneintejûns hjirre komt om him by ús Frouk út te tjirgjen.’
‘Feike, Feike, jo moatte ophâlde. Sa mâl giet it dêre dochs net, wol?’
‘Dat dy oare trije dat útheve, dêr kinne jo elke bolrinster fan Noarderein op neifreegje. Dy grouwe Fogel doar der har hast wol op foarstean. Dy is harren wol treast, as 't dêr oan ta is, leau dat mar.’
‘O, it is troch alles hinne, troch alles hinne; wa hie dat tinke kinnen.’
‘No, dat it net in foarnamenien is, dy Sibbele, dat kinne jo sa wol sjen. Altyd sawat kâldgnyskje en stikelstekke en hy sjout en wraggelt der hinne as in oansketten seematroas.’
‘Hy brûkt oars gjin sterke drank en hy hat Froukje frijhâlden op in manear, dat it net oars hoegde, Feike.’
‘Dat kin wol wêze, dat soe him ek noch al wat hinderje; mar fierders ken Frouk him net. Dy fersjucht har op him, wat ik jo sis.’

Sa sitte Feike en Houkje dy wyks op in jûn nei melken te petearjen, as opiens de nije siktaris it foarhiem opkomt.
‘Feike ferstrûp jo gau,’ moannet Houkje har lytse sultan, dy't earst effen yn 'e melkersklean sitten gien is.
‘Hoe skriuwt er him hast ek?’
‘Gratama, 't is in jonkhear Gratama, hy is noch fan adel.’
‘Dan sil 't wol heale adel wêze, tink. Gratama, Gratama, as ik oan dy namme tink, kin ik wol beve.’

{==72==} {>>pagina-aanduiding<<}

Mei sok binnenmûlsk getsjânsel spilet Feike foar effen de wyk nei it gonkje om him te ferklaaien.
Mei it lichten fan de hoed en in loftich bûgemint, sa tsjinnet de jonge sjef fan de siktarije him oan.
‘Is Feikema ek te sprekken?’
‘Jawol mynhear, kom yn as jo wolle!’
Yn dit koarte tuskenskoftsje, dat der nimmen yn de keamer wie, hat Geeske kans sjoen om, mei in fyn hantwurkje dwaande, sit te nimmen oan har kant fan de tafel.
Houkje, gjin tel ferbouwerearre, sit daliks yn 'e rol en stelt har dochter oan de jonge mynhear foar. Der is belangstelling, ek fan syn kant.
‘No, mynhear hat syn yntrek al nommen hen, yn it nije wenplak en yn it nije kosthús?’
‘Ja, ja, ik moat sa dalik Feikema noch betankje, dat hy sa freonlik wie om gjin beswier te hawwen tsjin it ôfstean fan dy foar- en efterkeamer oan my.’
‘O, dan hat mynhear dy efterkeamer der ek by krige. Ja, dat koe ek net oars tink!’
‘Koe net oars, frou Feikema. Feitlik is it noch wat behelpen, mar men moat jin wat skikke. Ja, dy efterkeamer is myn skriuwburo en in opklapbêd yn kommen, dat is no myn wurk-, sliep- en ytkeamer. Sa hâld ik foare alles foar sitkeamer en oars neat. Ien gesellich plakje dat is foar in allinnesteand persoan dochs ek net te folle!’
‘O nee hear, o nee! As men nearne mear alhiel nei jins sin wêze kin; op gjin ien plak, yn gjinien fertrek it mear wat gesellich om jin hinne hawwe kin, dan is it net bêst mear, mynhear.’
‘Sis dat wol, frou Feikema. Sis dat wol.’
‘Soe mynhear hjirre oars wat aardzje kinne, hoe falt it mynhear hjirre oan? Dat hat altyd sa syn útfallen, n't wier. It wurk, de minsken, de elite fan sa'n doarp as uzes...’
‘O, ik leau dat ik hjirre graach wêze mei. Dat hat mei my feit-
{==73==} {>>pagina-aanduiding<<}
lik syn útfallen net, frou Feikema. Nee, dat heart jo miskien wat nuver ta, mar dochs is it sa. Ik ha noch nea in plak hân, dêr't ik net mei myn mearderen èn myn ûndergeskikten opsjitte koe. En it lân lûkt my, dat lûkt my ûnwjersteanber kin ik wol sizze. Ik hie yn Hoarn in goede posysje, in hiel goedenien. Earste klerk dêre is likefolle as hjirre siktaris. Mar ik moast der wei. Ik moast nei it plattelân werom en dan leafst nei Fryslân. Ik pas net yn in stêd. Men hat dêre in útsocht rûntsje freonen, dêr't men mei omgiet, mar oars hat men neat. Ik hechtsje oan it persoanlik kontakt dat in doarp jout; dêre ken elkenien jin en men ken elkenien. Dêre hat men de direkte persoanlike relaasje tusken minsken en minsken; mei ryk en mei earm, mei heech en leech, mei âld en jong. Ik kin dêr net sûnder. Dat is miskien in swak fan my, mar dat haw ik oer my.’
Wat in alderfreonlikste, flotte jongeman is dat, tinkt Houkje. Neat grut, neat grut en dochs hear, dochs gentleman, lyk as Geeske dan seit.
‘En dan haw ik myn leafhawwerijen: ik hâld fan bisten...’
Krekt komt Feike deryn.
‘De nije siktaris, mynhear Gratama, leau ik.’
‘Feikema, jawol, oangenaam! Ik soe krekt oan 't buorkjen, no't jo deryn kamen...’
‘Mynhear Gratama hâldt fan bisten, seit hy.’
‘Dan binne jo jo fak misrûn, begryp ik?’
‘No nee, sa is it no net, Feikema; ik hâld wol fan myn wurk, mar bisten te hâlden is myn leafhawwerij. En om no daliks mar mei myn boadskip op 'e lapen te kommen. Ik woe jo freegje oft ik hjirre by jo myn rydhynder yn 't lan ha mei en as jo takomme winter ek in stâl foar it dier hawwe. Ik wie yn myn foarich wenplak lid fan in landelike rydferiening. Ik ha tige nocht oan hynsteriden. Myn hynder is dêre noch, mar ik soe it no graach hjirre ha wolle. It is in moaie wite skimmel, in bêst mak hynder, dat jo ek yn it boerewurk skoan brûke kinne. Dat koe-
{==74==} {>>pagina-aanduiding<<}
ne jo fansels yn it akkoart betingje. Ik wit net wat jo dêrfan tinkt, en hoe grut as de fergoeding wêze moat.’
Feike hat de jongkeardel ris op en del oansjoen; hy hat der wol oan dizze persoan daliks teplak te krijen.
‘Ik hâld der net fan in oarmans hynders te brûken, mynhear Gratama. As men der wat mei kriget...’
‘It bist is fersikere Feikema, dat dêre hoege jo it net om te litten. Dus jo soene oars gjin grut beswier dertsjin hawwe om it bist yn 'e weide te nimmen.’
‘Nee, nee, dat net.’ Feike skodhollet bedachtsum.
‘En de fergoeding, Feikema?’
‘No twa gûne wyks, is net tefolle, mien ik.’
‘Dat is it wrachtich net. Dat is it my mear as wurdich. Sille wy it dan sa foar ôfpraat hâlde?’
Der wurdt jitte wat praat oer ditsjes en datsjes. Temûk hat de jongkeardel ek Geeske yn it praat behelle. Dy is sa temjittekommend, dat hy ynformearret nei de ûntspanningsmooglikheid yn 'e winter. Men kin nou ienris net oan alles meidwaan, mar him fan alles ûnthâlde, wol er ek net.
Feike taksearret him stoefer as in faaie keaper op de koumerk. It is Geeske yn 'e wei, mar de jonge man sels skynt it net te hinderjen, yn 't minst net. Nei in skoftke giet er oerein.
‘As jimme it my net kwea-ôf nimme; der is earst safolle te besljuchtsjen... Mei ik sa frij wêze...’
Hy fûstket mei in sjarmant gebearte. Hy hat wat fan dy kreaze jongkeardels dy't op printkaarten ôfbylde steane, yn selskip fan in roazich en mûtel faam, soksoarte kaarten as de fammen en feinten inoar te jierdei of te nijjier stjoere. Ek syn koanen bloeie sawat, ek hy sjucht sa'n bytsje slij-fereale, ek hy hat dat rûne evenredige antlit sûnder it sprekkend persoanlike. Allinne dizze is net dûnker, mar ljocht; hy hat net dat swarte snorke fan dy sjarmeurs, mar ynpleats dêrfan swellesturten foar de earen lâns rinnen; it liket wat nuver. Fierders steane syn fealblauwe eagen wat uterlik. De artistike oanlis, dêr't Geeske daliks mient

{==75==} {>>pagina-aanduiding<<}

dat hy mei bejeftige wêze moat, kin men foar it uterlik oars net gewaar wurde as yn dy singeliere swellesturten en yn de sierlike slach dy't de pipen fan syn wide broek meitsje by it rinnen.
Daliks as it flotte hearskip it plak romme hat besiket Geeske har heit op de lije side oan te kommen.
‘Wat soe ik dêre ek in sin oan ha, heit. Hynsteriden leare. Wat liket my dat moai ta.’
‘Hie 'k it net tocht! Dat is no krekt wer sa'n oankomst fan dy! Wat sil 't betsjutte, ju?’
‘Dat moatte jo no net sizze, Feike. Oare sport kin Geeske har hjir net oan jaan. Hjir is gjin tennisklup mear, hjir is gjin gelegenheid om te silen, sy hat gjin autostjoeren leard. Sy moat op 't lêst ek wat ferdivedaasje ha.’
‘Ik doch no it wurk ek, dat jimme woene dat ik dwaan soe, heit.’
‘Dochst it mei tsjinsin, mar allinne om't wy it wolle?’
‘Nee, dat sis ik net. Hè, heit is neat net aardich tsjin my.’
‘Dat moatte jo in bytsje ynskikke, Geeske,’ fynt Houkje. ‘Jo witte ek wol hoe't it sa komt dat heit en my it sin net te bêst stiet.’
‘Ik woe, koe ik no ek effen as Frouk dwaan. Mar sa moat ik it mar net besykje, want dat leit my net.’
‘Leaf fanke, ik ha der optheden gjin nocht oan. Ik sil allinne oppasse, dat asto dyn wurk goed dochst, datst it dan net belije silst.’
Hja rint dochs effen op Feike ta en streaket har sêft hantsje oer syn holle. Dêrmei is Houkje foar de earste fjouwerentweintich oere wer mei de tastân yn har hûs fermoedsoene.

De sneon bliuwt fansels net wei, en Fokje ek net, al hoe't der ek tsjinoan soarge wurde mei. Froukje en Geeske ha ôfpraat dat sy net by de thúskomst wêze wolle dy jûns. Nei melken sette se jitte nei in pear spylfammen ta, dy't in eintsje bûtenút wenje.
Se wurdt dus yn 'e stêd wol ôfhelle, mar net fan eigen. Dat

{==76==} {>>pagina-aanduiding<<}

hie se ek net hoopje doarst. Hy is by de trein, hy bringt har in eintsje op wei en dan prate se ôf dat er moarntejûn by heit-en-dy komme sil, it mei dan komme sa't it komt.
‘Hâld dy taai,’ hat er sein. ‘Bliuw kalm en besykje jimme heit-en-dy net oer te heljen mei geskriem en gekjirm. Wy ha net in skelmstik úthelle.’
Daliks as hja it foarhiem op stapt neist de fyts, falt it Houkje op sa behearske as se sjucht; se rint net dûknekkich, mar mei de holle rjuchtop. Lykwols wiuwt en laket se net. In effen knikje.
Fansels hellet Houkje har yn, mar dan koel en op in distânsje. Der wurde wol in wurdmannich rept, mar net dêroer. Dat wachtet oant yn de keamer, mei tsjin heit oer.
‘Heit.’
‘Fokje.’
‘Is 't goed mei heit?’
‘Ja, mei dy ek?’
‘Ja, goed!’
Se giet sitten op har plak by de tafel en docht it hier wat terjuchte. Ek Houkje is sitten gien. No moat Feike it swiere stik oansnije. Hy driget dermei en sjucht syn fanke almar oan.
‘In kopke kofje, Fokje?’
‘Asjobleaft, mem!’
Dêr komt gjin begjin. O, dat tergjende swijen, dat jin oan-stoarjen, heal mei ferwyt, heal mei smert. Sil se dan sels begjinne?
‘Binne heit en mem lilk?’
Houkje slacht de eagen del, Feike bliuwt har oansjen en seit mar neat. It is net te dragen; it is der jitte ûndraachliker fan wurden. Dit is net út te hâlden.
‘Jimme sille wat sizze. Toe heit, toe mem.’
‘Ik ha mines der fan sein, Fokje.’
Wer sit it fêst. Dit hat it swierste en ûndraachlikste skoft fan alles west, tinkt se letter. It swit brekt har út, har noasrânen tril-
{==77==} {>>pagina-aanduiding<<}
je, it lûkt har om 'e mûlshoeken, mar se betwingt har. Hat hy net sein... Daliks as se dêroan tinkt ferrommet it effen. Dochs sjit der in trien yn har each. Se dipt him beret wei.
‘Ha wy dit oan dy fertsjinne?’
Dêr is it, godtank, dêr is it.
‘Nee, heit, mar ik wie bang dat jimme der tige op tsjin wêze soene. Oars hie ik it net dien.’
‘Dan hiest it teminsten net ferswije meien. En dat allinne net; mar do hast ús in rêd foar de eagen draaie wollen mei dy skriuwerij mei dy Afrikaander.’
‘Nee heit, dat is net wier, sa ha ik dat nea bedoeld. Dat stiet hjir alhiel bûten.’
‘Do hast ús om 'e tún laat; it mei dan net dyn bedoeling west ha, efternei wisto hiel goed dat dat it gefolch dêrfan wie.’
‘Dêr haw ik sa net by stil stien.’
‘Doe hiesto daliks iepen kaart spylje moatten; fielst dat dan net?’
Feike wurdt lilk: syn bern moat der har net mei draaien útrêde wolle.
‘Ja wol, heit. Mar ik seach der tsjinoan.’
‘Hiest dat net foar ús oer? Hiest dat ek net foar dyn feint oer? Dan betsjut it ek noch net folle. Dan soe ik it mar útmeitsje.’
Sa flymjend hat Houkje har man jitte nea heard. It fjoer sparket him út 'e eagen en hy wurdt wyt om 'e holle.
Fokje trillet oer al har lea: tsjin sa'n fûle en ferneatigjende slach is se hast net opwoeksen, al hoe sterk se har makke hat. Krampeftich besiket se it foarinoar te hâlden en heit oan te sjen.
‘Dat hie ik wol foar jimme oer, en ek wol foar Keimpe.’
‘Dan hiest it ommers sein, bliksem! Dan hiest it sein!’ Feike slacht mei de fûst op 'e tafel.
‘Ik soe it jimme ek sizze...’
‘Ik soe, ik soe. Wannear? As jimme der oan ta wiene om de geboadens oan te jaan?’
‘Nee, fan 't wike. Wy wiene it ôfpraat. En dan soe ik hjoed in

{==78==} {>>pagina-aanduiding<<}

wike thúskommen hawwe, en dan hie Keimpe de sneintejûns ek komme sild.’
‘Ja, komme sild, en dwaan sild en hawwe sild...’
‘Ik woe it jim frege hawwe, as dat mocht en dat freegje ik no noch.’
De triennen rinne har oer de wangen, mar se hâldt de holle der foar en falt net yn skriemen.
‘Wy hawwe neat mear yn te skikken en ta te jaan. Do setst ús foar in útmakke saak.’
‘Ik freegje dochs oft jimme it goed fine.’
‘En as wy it net goed fine, makkest it dan út?’
‘Nee, nee, dat kin ik net dwaan...Mar ik freegje as Keimpe hjir oan hûs komme mei.’
‘En as wy dat wegerje, dan sille jimme by âlde Dieuwke de gearsitten belizze!’
‘Nee, heit! Nee, heit!’
‘Of oars yn de beamkes oan de strjitwei, of wit ik wêre.’
‘Nee, heit! Sa net, sa net!’
Se kin net mear. Net derút rinne, tinkt se noch. Net derút rinne. Dan smyt se de holle yn 'e earmen en falt op 'e tafel, yn lûd skriemen. It skokt en skuort oer har hiele lea. Houkje kin it ek net mear goed meitsje.
‘Feike, Feike,’ smeekt se.
It is de lytse keapman ek hurdernôch oankommen. No't er him folslein ûntladen hat begruttet it him. Der wie wat yn him, dat him twong om dat fanke fan him út te suverjen en te stieljen. Mar der moast dochs eat útroege wurde; der wie wat. Dan giet Feike oerein.
‘Ik wol dy tenei wer folslein betrouwe kinne, folslein, hearste? Kin ik dat?’
‘Ja, heit! Ja, heit!’ Se wol him om 'e hals fleane. Feike wart ôf.
‘Nee, do moatst my oansjen. En dan dyn feint, dy Keimpe?’
‘Dy kin heit ek betrouwe, dêr kin heit fêst op oan!’

{==79==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Dan moat dy hjirre moarntemiddei komme. Moarntejûn wol ik him hjirre net ha. Dan past it net. Dan wol ik earst mei him prate. Hy sil bekenne dat er mis west hat.’
Dan giet Feike derút. Houkje komt mei in kâlde skûlk en in glês wetter.
‘Hjirre, drink ris wat en fei jo wat ôf. De oare famkes sille aanst ek wol thús komme. Heit wol him hjirre moarntejûn net hawwe, want dan komt Sibbele fan Sjoerd Ages hjirre... by Froukje.’
‘Sibbele? By Froukje?’
‘Ja, ja...’
Mear wurdt der earst net oer praat.
Ferromme en wol te moed stekt Fokje de oare moarns ôf om har jonge op te heljen. Dy sjucht earst raar op en tinkt dat er net komme mei. It falt ta. Se bliuwe by syn folk op 'e Spekpôle ûnder Brekkenbuorren te iten. Dit sil der no daliks ek troch, hat Fokje tocht.
It docht him goed, mear as goed, hy is sa grutsk dat, al hoe't de âldelju en syn mem benammen, ek fan dy ûnferwachte komst út it fjild slein binne; har jonge syn ferhâlding mei Fokje wie hja fierder like ûnkundich fan as dy oaren yn Noarderein.
De middeis is dy stoefe en stoere Keimpe yndied as in sturtlear yn de lytse fetweider syn hannen. Mar dy hat gjin grut behoef mear oan bycht en boetedwaning, lit stean dat er no nocht oan ûnnocht hawwe soe. It rint sa kalm, sa fredich en behearske ôf, as gong it neffens fan te foaren opmakke plan. En sa wie it fierwei it bêste fansels.
Dy jûns foar it nei bêd gean hat Fokje har heit patte en oankrûpt, dat sels de lytse sultan, ek in hurd man op in weak tsiis, is der oars fan wurden.
Se sil no om de fjouwer wike thúskomme. Fierders binne se besletten, dat se de winter mar oerbliuwt yn de fakânsje-koloanje. Se kinne dan takomme maitiid op 'e nij sjen.



{==80==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wyndroop en wrang

De sneintejûnen mei Sibbele op besite, binne hast in besiking. Net dat er it no sa slim yn 'e kant stelt, mar Feike mei him net lije. Der is ien treast: Sibbele wurdt nea lilk - ‘Jo moatte him daliks mar goed werom jaan, as er jo of ien fan ús tenei komt,’ hat Houkje Feike foarhâlden. ‘Hy kin der wol tsjin en dan hoecht men gjin fenyn by jinsels op te garjen.’
Lykwols, it hiele petear dat Sibbele fiert, sinnicht Feike net. Hy hat it altyd oer strúnjeien en kattekneppeljen, oer foartsjirmerij en spoekestoarjes, oer jeien, slûkjen, keatsen, fiskjen, silen en autoriden, en dat binne allegearre fan dy dingen, dêr't Feike gjin belang yn stelt as hy der teminsten net planút in hekel oan hat. Fierders is Sibbele mei in ûnaardige eigenskip oanhelle, dy't de bruorren mienskiplik hawwe; se litte harren graach foarstean op har besit, har tûkens yn 't jildwinnen, har macht en ynfloed fan datoangeande en ha dan wylst de gek mei de smelle ûngelokken en sneue sitewaasjes, de misrekkeningen en frjemde slingerslaggen fan de âlde grutmachten fan Noarderein, dy't teneate gien binne.
Wat dit lêste oangiet stiet Feike der net folle oars ûnder, mar dy fermakket him der mear heimlik yn, en net sa ûnbeskamme iepentlik as Sjoerd Ages-jonges.
Fuort dy earste sneintejûns, doe't Fokje ek thús wie, ha se har by de fetweider al sitten te ferhâlden. Ien gelok dat Keimpe der doe net wie, want dan hiene de rapen daliks gear west, miskien.
Dat barren yn de dunen fan Hollân wie fansels fierste moai om net effen op werom te kommen.
‘Wy kamen jimme al wat raar oer 't mad, mar ik sei daliks al, de boel ferballe ha wy net. Dat hat dan no ek wol bliken dien.’
Net ien fan de oaren seit wat, men sjucht inoar ris oan; Fokje slacht de eagen foardel.

{==81==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Wy seinen tsjin inoar: wa't dat wêze mei, dy “kennis uit Friesland”, dat kinne wy ús noait begripe. Mar hy is de weromreis net mei ús riden, hen, dat wie eigentlik beroerd, want dat hie fergees kinnen.’
Dan grypt Froukje yn.
‘No, Sibbele, as wy no yn jo bywêzen fan jo sneue aventoeren begongen op te heljen, soene jo dat aardich fine?’
‘Ja, oer dat rjuchtsaakje bygelyks fan dy oanriding fan lêsten sneintejûns,’ smyt Houkje der polyst oer hinne.
‘Och, wat sil ik dêr folle fan sizze? Ik ha in dagvaarding krige. Nije wike oer dan moat ik foar de hearen komme.’
‘En dan lige fansels.’ seit Feike smeulsk en ferachtlik.
‘No, dat is it hiele saakje my einlings net wurdich. As se my myn rydbewys mar net ûntnimme. Wy kinne no krekt sa moai mei dy nije wein út te toeren. - Mar, wat dogge dy smoarge stedmantsjes ek yn ús nuete eintsjes te sjitten, wy soene ek gjin stiel yn 'e hûd hawwe, as wy dat gewurde lieten. - Dy nije siktaris, wat foar in hearskip is dat eigentlik? In nuvere slop-en-taai liket my dat ta. It sit der allegearre sa los oan as wied er fan ilestyk.’
Geeske kriget der in kleur fan en se sjucht sa spinnidich as 't mar kin.
‘Of rint dy jo ek al yn 'e wei? Jo ha oan ien dochs genôch, net?’ freget Houkje.
‘Nee, dat net. Lit him dy dochter fan syn buorlju, dy Neeltsje fan Waander Banga mar nimme. Dy sit al jierren op in man te wachtsjen en wat earmer as Waander wurdt, wat minder as Neeltsje byt kriget; moai is se net, mar dat kin sy net helpe. Jonkhear Gratama, 't is ek jitte ien fan adel. As 't mar net famylje is fan dy notaris Gratama fan earder, dêr't de hiele Legewâlden sawat ûngelokkich troch wurden is. Hawar, dan is de namme in warskôging. Mar ris ôfwachtsje.
Jonge, Feikema, wolle jo woansdei in wike ek mei ús ride nei it Frjentsjerter keatsen? Ik moast jo mar ris freegje, fûn ús Age.’

{==82==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Dêr moatte jimme mar mei jimme fjouweren hinne gean. Dan is de wein krekt beset.’
‘Nee, mar ús Halbe hat gjin aardichheid oan keatsen.’
‘No, ik ek net, dat sadwaande, ik gean net mei.’
‘No, nee, jo binne fansels frij, mar dan ha ik myn boadskip oer brocht.’
Fan soksoarte petear hat Feike gau syn bekomst en de froulju fine it ek net bysûnder. Sels Froukje falt it ôf, it komt har mar wat raar oan mei Sibbele yn 't fermidden fan de famylje.
‘No, wat hiene wy dat fan 't wike moai roaid mei ús beide bûsdoeken net, Feikema? Ja, Fokje, jo hawwe it al heard fansels, Froukje en ik binne mei de fleanmasine boppe Noarderein west. Ik tocht wy litte ús beide bûsdoeken falle en dy yn ien knoop oaninoar fêst, dat seit daliks alles. Dus jo fûnen se daliks, Feikema?’
Feike knikt. Hy hat fan dy hiele stoarje fan lêstenjûns wat oandien west. De bûsdoeken hat er, sa't er se fûn, yn it kammenetslaad lein.
‘Wol ik se jo ris sjen litte, Sibbele?’ stelt Froukje út, en hja kriget se út it kammenet.
‘Tsjonge, jonge, se sitte noch krektlyk as dat wy se dêrboppe knoopt ha, sa moatte se ek sitten bliuwe hear, dy meie net wer los. Fine jo it net in aardichheid, Fokje?’
Sa giet it allegearre yn ien sike wei. De Feikema's binne der wat stil en ferslein ûnder. Ek Froukje, dat oars altyd sa'n fjoeroansetter is, kin de benearing net fan kant krije. Se besiket it ek hast net. Te'n lêsten stelt se út dat Sibbele en sy in eintsje omrinne sille. Dy fynt dat goed en dêrmei wurdt de earste sitting opheven. It is sûnder slimme mankeminten ôfrûn, mar Houkje ferjit dy daliks net wer.
In skoftsje letter, as de oaren it fjild romme ha, sette Sibbele en Froukje har earste opsitten yn. Houkje hat harren de keamer oanbean, mar Froukje fynt it feiliger om mar yn it milhús te bliuwen. Dat is wat fierder fan de sliepsteeën ôf.

{==83==} {>>pagina-aanduiding<<}

Daliks as hja tegearre binne is it wer folle fertrouder en makliker fynt Froukje. Earst kriget Sibbele in leske hoe't er him tenei hâlde en drage moat, koartswilichwei fansels.
Dan mei er syn fanke wer knoffelje en dat docht er dan ek. Se hâlde it fuortdalik aardich út; 't is twa oere as de frijer ôfsakket.

Sûnt de wite skimmel út Hollân arrivearre, is der gjin dei foarby gien dat de jonker net by Feike-en-dy kaam.
Ridlik gau krige Geeske doe ek har rydhynder, in lichte Oldenburger, swart mei in bleske en fjouwer wite fuotten. It sprekt fansels dat har kostúm ek yn oarder wie ear't se har ôfjoech. In prachtich swart huodsje mei in nochal brede sierlik omsleine rane, en dat effen skean efteroer op har blûn fyn kroes hier; der ûnder wei dat wat lange strak besniene antlit, mei de rjuchte skerpe noas en dat filmstjerremûltsje mei sa'n moaie bôge yn 'e boppelippe; it nauslutende sjaket fan fine blauwe stoffe om har slanke ranke lea, de pikante rydbroek en de swartlakte hege learskes mei efter oan de hakke de glimmende spoaren, it bestiet net dat ‘lânsjifferene-pûk Sibilla fan Jongstâl’ dy't Gysbert Japiks sa treflik besongen hat, dat dy moaier rydster west hat, as dizze Geeske Feikema. It hat deroan dat de jonker har belykje kin, al moat elts sizze, dat syn kostúm fan swarte fynlekkense stoffe him moai stiet. It kleurt yn elts gefal better by him as hy op dizze manear by syn wite skimmel; de jockeypet mei de grutte rjuchtute klep jout oan syn flak antlit wat mear útdrukking; dochs bliuwt it wat jongeseftich.
Sa giet dan dit jonge pear minsken, dat de niget fan hiele Noarderein hat, op frije middagen en de jûns nei it wurk jitte út te hynsteriden; nei wat praktyske oanwizings fan har partner hie Geeske gau de goede hâlding yn 't seal en de krekte rydbeweging te pakken. Foardat har hynderke der wie hie se trouwens al in goed boek oer it hynsteriden mei stúdzje trochwurke. Fierders is har swartsje in leaf dier, dêr't se mei lê-
{==84==} {>>pagina-aanduiding<<}
ze en skriuwe kin. It hat Feike wol oardeheal weidko koste, mar dat hied er der wol foar oer, want yn it boerewurk is it ek sa brûksum as wat, en dus koe de âlde koartsturt ynpleats fuort. Ek de skimmel, dat Sinteklazehynder, sa as Feike it dan lekjen-dewei wol neamt, is noflik yn 't wurk; lykwols, as men it sa, ûnder de man tugen sjucht, soe men net tinke, dat it foar de wein fierste koart yn stap is.
Lit dit wêze: de jongelju ride en it kin sjen lije.
Fansels is der ek jitte wol wat mear tusken beiden dat bynt, as allinne de mienskiplike leafhawwerij foar hynsteriden. It is safier hinne: de jonker is by de Feikema's freon oan hûs; der binne dy sizze: hy is der deis mear as yn it slotsje oan de singel. Mar dan moat men der by sizze, dat er dêr net ta de lette jûn út en de nacht yn hingjen bliuwt. Klokslach njoggen oere giet er oerein en dan freget er Geeske oft dy in eintsje mei him rint.
Se geane dan de singel in kear op en del, hy bringt har wer oan de doar ta en dêrmei is it foar dy deis besljuchte.
Alles mei alles, it is in nije ferskining yn it doarp; it mei dan wêze dat it inkelde fan de earme grutlju, sa as Waander Banga-en-dy, dy't jitte in dochter yn 'e hûs hawwe dy't al oan de man wêze moatten hie, neiernôch giet en dat in pear stâlfuorders dy't de baarmen hiere, deroer kleie sa as dy harren gers ferjage wurdt. Dat binne no ienris fan dy dingen, dy hearre by al it nije.

It is op in jûn yn septimber dat de jonker en Geeske it Grut Fjouwerkant om wolle. Feike hat it harren ôfret, it is te fier yn ien jûn; dy woe ha, se soene der in middei foar nimme en dizz' kear allinne it Lyts Fjouwerkant om gean. Der is lykwols ien faktor yn de kwestje dy't de jongelju gâns heger oanslaan as har riedsman, ek al sizze se dat net; it is nammentlik ljochtmoanne. De beanhearre waait; men hat dy kostlike moaiwaarsrite sa as allinne septimber dy jaan kin. Oerdeis is it suver jitte waarm, de sinne skynt fan in klear blauwe loft, jûns begjint it koel te lûken; allinne yn de buorrentsjes en tusken ticht

{==85==} {>>pagina-aanduiding<<}

beamguod oan de wegen bliuwt dan dy lije loft ta de jûn út hingjen.
Fleurich en wol te moed sette de jongelju ôf. Stapfoets giet it de buorren út. Sa heech op it hynder, yn passend tenu, mei neist har in kreas en alderfreonlikst hearskip, har selskip en tsjinstbere yn iene, mei de eagen fan alle doarpsminsken op harren rjuchte, en de minlike knikjes en bliere groetenissen dy't hja takrije, sa fielt Geeske har as in keninginne.
En dan dêrby dy wûnderlike kadâns en dat ûnneifolgbere ritme fan it hynder yn 't gean, by stappen en draven, dat opheinen fan de skokken, dat krêftich en linich meifearjen yn de skonken wylst de fuotten yn de bûgels steane; net it bongelje litten fan de lea neffens eltse beweging fan de hynsterêch, mar dat sterke en kante sitten, dat wol heal in stean yn 'e bûgels is, al mei it dat net skine - dat allegearre jout Geeske dat begearlike loksfielen, om't it strookt mei har hiele sin en wêzen.
Sa wit se har safolle boppe de wenstige wrâld mei syn fûle besteansstriid ferheven as de snein boppe de dagen. Dizze hynsterydster fielt har as de amazoane fan de Amerikaanske prairys, dy't libje kinne by wyn en loft en wyld aventoer.
Hja moat neffens har oanlis altyd sykje om it bûtenwenstige en faaie ûndernimmen ek al sil dat dan mar ien kâns jaan om te triomfearjen tsjin tsien fan te ferhûneloartsjen. Yn geastlike sin is hja mear koardedûnseresse as hynsterydster; beide kinne allinne bestean by romantyk en bravoere, mar har fynsinnige grutskens skaait mear út nei it labile lykwicht boppe de smelle koarde, as nei de solide rêst yn it brede seal. Hawar, it libben jout sokken wat se sykje en sa rom ha de meastepart it net.
No't Feike de kij wer efterút rinnen hat en de jongelju jûns wol ride wolle, nimt Sibbele de bossen en amers foar harren mei. Hy komt dan mei de âlde Ford Sedan foar en Frouk nimt har plak yn efter 't stjoer; se leart al aardich riden. Feike sels wol net mei; dy rint. Hy giet dan wat earder fan hûs. Neidat er de hynders mei opseale hat, stekt er ôf. Op 'e púndyk komme de

{==86==} {>>pagina-aanduiding<<}

jongelju him fan efteren yn; efkes letter op it weinpaad folgje Sibbele en Frouk mei de kliber sjongende bern. Al in ferskeel tinkt Feike. Mar wa fan de beide de wiste wei giet, dat stiet jitte tige yn kiif. Frjemdernôch, de ferhâlding fan de grutdochters yn 'e hûs is sûnt it nije oanhâld dat se fûnen, frediger wurden, mar ek koeler. De wegen geane no al útinoar, tinkt Feike, en foar elk komt it âlderlik hûs yn it twadde of tredde plak. Har dreamen en takomstplannen lizze bûten de âlde wente en yn dy wrâld fan ferwachting en hope toevje hja tsjinwurdich folle, mei dit ferskeel dat Frouk der ek wol ris út wat freze hinne moanne wurdt...

De jonker is in noflike en gesellige prater; elts skoftsje tusken in eintsje draven, dat de hynders har effen útstappe en wat bekomme, hat hy it wurd.
‘Hie ik it no ek wol better treffe kinnen?’
‘Yn 'e stêd sille jimme dochs jimme fertier ek wol hân ha?’
‘Wis wol, mar dêre stiet it los fan it libben en hjirre past it deryn. Dêre binne sokke hynders lúksedieren, en oars neat. Hjirre binne se foar 't wurk en foar de wille allebeide. Dat is moai, dat is manjefyk, Geeske, fersteane jo dat?’
Hy bedoelt eigentlik te sizzen, is dit net in manjefike gedachte fan my?
‘Dêre wurdt men wei yn de mannichte, mar hjirre is men ien fan safolle, en fan net mear. Hjirre is kleur en ferskaat; hjirre wurdt men karakteristyk en men jout sels karakter mei oan it hiele doarpsbestean. Ik bin gjin N.S.B.-er en dat wurd ik ek net, en dochs flel ik foar it aristokratysk begjinsel en it liederskip, begripe jo; mar net sa as it wûn en befêstige wurdt troch krêftfertoan en machtsstriid, mar sa as it natuerlik yn de rin fan 'e skiednis troch de geslachten hinne him bewiizge en iepenbiere hat, begripe jo? En sa wurdt it hjirre ek jitte opfette en earbiedige, de minsken meie har dan ek noch sa demokratysk neame. Dat docht my goed, dat mei ik sa graach. Hjirre binne de ferhâl-
{==87==} {>>pagina-aanduiding<<}
dingen en posysjes fan minsken en groepen oan inoar ôfwoegen, de krêften binne hjirre útbalansearre yn in prachtich harmoanysk evenwicht. Oer alle politike skakearing hinne, ja, ik soe sizze derûnder troch, is dy natuerlik ûntstiene oarder fan saken deselde bleaun en dy fernijt en befêstiget him altyd wer.’
Geeske sjucht him mei ferearing oan. O, wat kin men witte, tinkt hja, dat hy fan hege komôf is, dat er gentleman's bloed yn de ieren hat. Sa praat gjin boer en fetweider.
‘Nee, ik wol hjirre net wer wei. Ik sil 't der nei oanlizze, mar net oer prate hear, dat as de âlde boargemaster net langer wol, dat ik dan it grytmanskip fan him oernimme kin. Der heart hiel wat ta, mar de geheime wegen en de stille relaasjes sil ik no al sjen oan te lizzen. En dan docht it ek wat, dat it folk jin lije mei. Yn elts gefal moat der fan gjin inkelde kant iepentlike antipaty tsjin jin útsprutsen wurde.’
Wylst jachtsje se elts oan in kant wer yn de baarmen lâns, troch it nijgers hinne, fol mei reade klaver. Der fljucht harren in auto fan efteren yn.
‘Dat is no by my sa'n deade en stompsinnige leafhawwerij, dat autoriden. Dat is gjin sport. It kin no neat skele yn wat ding as jo sitte, it is altyd wer: gaspedaal, rem, debreaasje. It is sa dead as Carthago en Ninevé. Dan de hynderkes. Gjinien gelikens oan de oare. Wat in ferskeel fan temperamint, fan geaardheid, fan type, fan gong, fan hier en fel. Ik tink soms wol ris dat de hynderkes mear ferskaat jouwe as de jongfammen.’
Hy nokkert wat binnenmûlsk. Geeske sjucht him glimkjend oan.
‘Soene jo dêr ek mear ferskaat en wikseling yn ha wolle, Tako? As jo dan mar út 'e rie komme koene, as jo foar 't kiezen hiene.’
‘Foar 't kiezen hawwe! Hear ris oan. As it oan kiezen ta is, dan is it mar in inkeld leaf fanke dat der mear oer is en dêr't men mei kin. Wa soe ik no oars yn Noarderein kieze kinnen

{==88==} {>>pagina-aanduiding<<}

hawwe, as jo Geeske? As dy dan ek mar goed is. Ik bedoel net allinne oerdei mar ek yn in ljochtmoannejûn...’
Hja sjugge inoar fereale oan.
‘It wurdt in prachttocht, fanke. Wy ha de hiele jûn foar hannen oan fannacht tolf oere ta.’
‘Diene jimme dat dêre yn Hollân ek wol?’
‘Ja, mar dan meiinoar fansels,’ en hy gnysket wat mûzich.
As ik nei Hollân freegje, tinkt Geeske, dan glimket er wat yn himsels, mar fertelt net fierder. Hy kin ek swije en wat foar himsels hâlde. Dat moat in ‘gentleman’ kinne. O, it is sa'n sjarmant typ, sa'n fijne jonge.
‘Geeske, dy jongfammen yn 'e jisters, yn sa'n feintepakje, mei ik dêr nei sjen? It jout eigentlik gjin foech, wol?’
‘Tinkt my ek net.’
Sjuch him no ris sjen, sa'n prachtige ûndogenske jongessnút, dy't ûnthjit, dat er it nea wer dwaan sil...
‘Ik ha noch in manjefyk plan foar jûn, ynteressant, ynteressant, fanke!’
‘Wat is dat, Tako?’
‘Dat sis ik net earder as hoenear't it safier is.’
‘Wat flau!’
‘Wy moatte wat oanmeitsje, hear, as it wat wurde sil.’
Hja ride no de lege oarden troch, dêr't de buorkerijen lytser en de minsken allegearre folle earmer binne as yn Noarderein. Lytse doarpkes mei suterige húskes en brekfallige komelkerijen, alles útsloerd en út 'e ferve. Hjirre binne de boeredochters mei yn 'e jisters te melken ynpleats fan dat se yn simmerhúskes en priëeltsjes te pronk sitte.
It is oft de goudene hjerstsinne dy't fan in ynblauwe loft skynt, alles jitte troch syn gloede kleur bysette wol.
De griene panskuorkes, de ferware muorren, de gielraaiïge heablokjes, de beammen, dy't sa tin yn 'e blêd komme te sitten, alles is fan in waarm waas berutsen.
It liket de blauwe loft wol fan Japanske printen, tinkt Geeske.

{==89==} {>>pagina-aanduiding<<}

By in doarpsherberchje stekke hja oan; in pear fan de buorjonges dy't dêre omhinne kloftsje sille de hynders hâlde. By in rûne tafel yn 'e hoeke fan de tapkeamer, dy't sa leech ûnder de balken is as in turfmakkerswente, drinke hja in bramboaske; hy twa en hja ien. De hospes is fol belangstelling en tsjinstreeëns.
‘Binnen troch oer de Flearterpen nei Readsum, kin dat riden wurde op 'e hynders?’
‘Jonge ja, mynhear, dat kin no sûnt ferline jier. Earder lei der in draai mei barten oer de Flearterper feart, mar der is no in heech betonbrechje kommen. Der kinne in ko en hynder oer. In grutte ferbettering, in reuzeferbettering.’
‘Men hat dan in steal hikken, fansels.’
‘Mar inkelde, mynhear, en it fynt fansels.’
Dan folget in wiidweidige útlis wat paad hja folgje moatte, en wêrsanne it wein- en it fuotpaad útinoar geane.
As hja nei in setsje wer op de hynders sitte, is de sinne yn 't ûndergean. It boerefolk hat wylst dien wurk makke; jongfolk en arbeiders steane yn tropkes op it buorrentsje en skôgje mei niget.
‘It is de nije siktaris mei syn faam. Wat is it dochs in moai gesicht, net!’
‘Sille wy it oangean, jitte binnen troch? It nimt in oere tiid mear, mar it liket my sa ynteressant ta. Oars binne wy noch yn skimerjûn thús en dat is dizze kear de bedoeling net. Ik ha ek jit nea op de Flearterpen west, en in funksjonaris, lyk as ik, dy moat de gritenij dochs ek kenne.’
Hy set in sabeare wichtige troanje.
Geeske jout har al wûn, ear't hy útpraat is. Prachtich sil it wêze by jûn op de hynders yn de wide fjilden. Sa út dizze lege lânsdouwen wei, de reade jûnloft yn 'e mjitte op nei it âlde klaaidoarp ta. Dêrjinsen, fier fuort tsjin de gloede fan it jûnrea stekke de beammen en huzen lyts en swart ôf.
De doarpsminsken fiere de earste hikke fan it weinpaad foar harren iepen. Hja knikke steatlik en dochs minlik en gemien-
{==90==} {>>pagina-aanduiding<<}
sum. Dan sette se de gong der wer yn. De moude fljucht jitte yn lytse wolkjes ûnder de hynders wei. Mei de wjerskyn fan de gloarjende noarderhimel op it wêzen, moat Geeske tinke oan de helkleurige ôfbylding dy't hja koartby seach fan in hynsterydster op in bonbondoaske, mei op 'e eftergrûn har selskipshear, ek op it hynder. Dy romantyske byltenis wurdt hjirre dizze jûn, tusken harren wurklikheid. De lânsleatsjes lizze te blinken sa stil en grilklear ûnder de ljochte jûnhimel as wiene se fan it ealste spegelglês.
En it weinpaad bochtet mar fierder, mei ûnferwachte windingen de wide lannen yn. Op 't lêst binne hja by de Flearterper feart. Tako springt fan syn hynder en docht it flapstekje foar it brechje foar Geeske en har swartsje iepen.
‘Doare jo it sa oan, op it hynder?’ freget hy mei niget.
‘As myn swartsje it oandoart, dan ik ek,’ seit hja parmantich. ‘Der sitte richels op it beton, sjuch ik wol.’
Stapke foar stapke, mei de kop tsjin it boarst oan en de earen sa op it iepenst nei foaren steande, kladdet it hynderke omheech.
‘Toe mar myn swartsje. Toe mar leaf dier.’
Midden op it hege brechje hâldt hja stil. Tusken de tichte muorkes fan de sydkant fielt it hynderke him aardich feilich. Fjouwer, fiif meter, stiet Geeske no boppe it blinkend, stille wetter fan de brede Flearterper feart.
Grutsk en steatlik eaget hja it fjild oer. In huivering fan wielde giet har oer har steil en behearske wêzen. Dizze amerij sil se jierrenlang op tarre kinne. Se fielt hoe't dit dochs meast foar har allinne west hat; sa woe se it ek ha. Dochs docht it har goed as hy har aanst priizget.
‘In fyn stikje bravoere, in prachtich momint.’
As hy wer te peard klommen is giet it op de Flearterpen oan. De bûtenbuorsters dy't de bûtenwenstige fertoaning sjoen hawwe, komme efter har jûnbroggen wei. Hikken wurde iepen fierd en ticht dien, wylst men in tikje oan 'e pet docht. Mei

{==91==} {>>pagina-aanduiding<<}

nederige eachopslach knikke de boerefroulju. De bern dogge in hân by 't halske fan har klean yn.
Fierder, fierder!
Oan de djipblauwe easterloft komt de reade folle skiif fan de moanne heger en heger. De kleuren oan de noarderhimel kinne it hast net oerjaan, mar ferblikke dochs.
No binne se tegearre yn de stille wiidten fan 'e Readsumer miedlannen. De sleatsjes wurde hjirre smelle djippe fuorgen, de ekers wurde rûn en krunich. It weinpaad is hjirre lang sa dúdlik net mear, it binne mar in pear weinspoaren neist inoar.
‘Hoe fine jo it Geeske?’
‘Tako,’ seit se mei ynlikens en hja sjucht him fereale oan, ‘ik fyn it prachtich.’
‘It is om nea wer te ferjitten, dizze tocht,’ seit hy en it is him tinken, al wol er it ek ynmoediger sizze dan er it kin. Mar dizze poaze giet Geeske foarby.
Fierder, fierder.
De lêste miedstikken ha se no hân; hja komme yn de efterste boerefinnen fan it klaaidoarp, dêr't sa'n swiere droan troch de grûn giet as de hynders der oer fljugge en dêr't it wetter net yn de sleatsjes te triljen leit, lyk as by dy leechlânsdoarpkes.
It wurdt net tsjuster, it wurdt ek net dauwich. In wûnderlike kleare wjerskyn fan de hege noarderhimel mingt him mei it bleke moanneljocht. De stjerren komme al troch, mar noch skynt de hege nachtloft út 'en blauwens. De swiere toerklok fan Readsum slacht njoggen oere. Noch kin men de waarme azem dy't de hynders út de beweechlike noasters yn de koele jûnsloft blaze ûnderskiede.
Wat is dat?
Mei boarstend geweld komme op iens in stik trije, fjouwer grouwe boerehynders op harren tastowen. As se oan harren ta binne, hâlde se ûnferhoedsk yn; de swiere hoeven strûpe it gers fan de seadde. Dan giet it yn bôgen om harren hinne, snuvende en blazende en wrinzgjende. Almar tichter komme se oan.

{==92==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Tako! Tako!’
Op iens hat Geeske sa'n grouwe guds dwers foar har swartsje.
‘Omhâlde, omhâlde, dizz' kant út!’
Wyld begjinne de gudsen te stegerjen, gemien draaie se it efterst om, smite it gat omheech en slagge mei beide grouwe poaten tagelyk.
It lytse swartsje is stjerrend benaud; hy lústert nei gjin team mear en twingt mar yn 't rûn.
‘Tako! Tako!’
‘Kom mei hjir hinne. Noait fan 't hynder ôfgean.’
Se hat no trije om har hinne. O, wat slagge dy bokken. Sitten bliuwe, sitten bliuwe. Krampeftich hâldt se de teugels beet en se klammet de skonken fûl tsjin it dier oan.
‘Tako, Tako! Kom by my! Help my! Tako, Tako help my!’
Tako hat syn skimmel de spoaren jûn en is der fan troch gien. Mei de earen yn 'e nekke en de smeulske lilke kop rjucht-út komt ien fan de bokken wer op it swartsje oan. Hja sil fannijs omhâlde, mar it is te let. Unferhoedsk, sa't er by har lâns strûst keart dy bok harren de kont ta en hout it swartsje yn 'e side. It lytse dier krûpt hast oer 't ierdryk. It is noch net bard of der komt oan de oare kant ien fan efteren, draait ek ôf en batst der yn.
‘Tako! Tako!’
Hja hat in klap op 'e side fan de skonk krige, effen boppe it ankel. O, wat docht it sear. Is de foet stikken? Hja steunt effen yn 'e bûgel. Nee, dat is er net. Trochsette, Gees, trochsette! Noch in kear grypt se al har kriich gear. De hynders binne har foarút flein. It swartsje is no net teamwers mear, it bist fljucht wer, wêr't Geeske hinne wol. Dêre earne dy kant út, stiet Tako by de hikke yn bange spanning op har te wachtsjen. Hy hat syn skimmel der al troch laat.
‘Hurd, hurd, Geeske, noch hurder!’
It amerij dat de oare gudsen foar de hikke opkeard binne en

{==93==} {>>pagina-aanduiding<<}

fan de weromstuit mei in bôge in eintsje it lân yn drave, moat Geeske en har swartsje de útrêding wurde.
Ta it uterste set se it bange dier oan. Hy fiert hurd de hikke iepen.
‘Ja, ja, toe mar, toe mar!’ fitert hy har jitte oan.
Se rêdt it. Gjin fiif trêd foar dy oerstjoere hynders út, fljucht hja troch de daam. Razende en bearende keart er de bokken op en skuort de hikke ticht.
‘Rêden! Hè, hè, hoe is 't jo ôfgien?’
Wyt om 'e holle en triljend fan eangstme, mei de hannen steunend op de moannekaam, snokt se nei de siken.
‘Geeske, hoe is 't gien? Kom der effen ôf, fanke.’
Hja seit neat en stoarret him wêzenleas oan. Dan skodhollet se.
‘Ik tocht, ik sil sjen dat ik by de daam kom, om de hikke iepen te dwaan.’
Mei sa'n slingerslach wol er him frijprate.
Hja seit neat, gjin klacht, gjin ferwyt, mar sjucht him allinne mar slim ûntdien oan.
‘Kom der ôf, Geeske, dan rinne wy earst in eintsje!’
‘Myn foet. Ik moat op it hynder bliuwe.’
Wylst hy mei syn hynder oan de teugels beet neist har rint, folgje se in fuotpaad dat op it doarp oangiet. Hy wol har gerêst stelle en delbêdzje, mar sy fielt hoe sear har de foet docht. It is hast net út te stean. Mar se wol op it hynder thúskomme.
It komt oars út. It fuotpaad rint te'n lêsten skean oer de ekers hinne, greppel yn, greppel oer. Dan komme se foar in hout oer in feart en kinne se net fierder.
‘Wy hiene it weinpaad hâlde moatten, mar dat binne wy dêre niis kwytrekke,’ leit hy út. ‘Wy moatte de hynders hjirre mar bliuwe litte; ik sil se ôftuge, dan nimme wy de seals en haadstellen en teugels mei nei it doarp en litte ús fierders thúsbringe. Besykje mar ris fan 't hynder te kommen. Ik sil jo wol oankrije.’

{==94==} {>>pagina-aanduiding<<}

Foarsichtich lit se har yn syn earmen sakje. Dan, hingjend mei beide hannen op syn skouders, stiet se op ien foet.
‘Ik kin net rinne, Tako; ik kin net rinne!’
Dan begjint se sêft te skriemen, mei djippe fûle snokken der tusken troch. Hy leit har holle tsjin syn boarst oan.
‘Myn leaf fanke,’ oars wit er net te sizzen.
‘Wy moatte wer op 'e hynders en dan besykje dat oare lân troch thús te kommen.’
‘Wer troch dy hynders hinne. Dat kin net, fanke.’
‘As jo se dan wat ôfkeare en dan sa by de kant fan de sleat lâns nei dy oare daam ta, dêr't it weinpaad lâns giet.’
‘Dat kin net! Dat moatte wy nea úthelje! Nee, wy litte de hynders hjirre rinne en dan gean ik nei it doarp ta om in auto op te heljen. Ja, dan moatte jo hjir salang allinne wachtsje, dat kin net oars.’
Hja hat gjin tiid om tsjin te abbelearjen. Hurd set er ôf, oer it hout hinne, it fuotpaad del nei it doarp ta.
Mei oandiene en freegjende eachopslach stoarret se him nei. Dan besiket se, fuotsje foar fuotsje by it hout te kommen. Al hoe sear it har docht, se rêdt it. Steunend op de lining strampelt se nei de oare kant. Dêr giet se yn '.e wâl sitten.
Pine en drôvens wrakselt se mei. 't Is oft se gjin moed mear gripe kin. Der is in wanhopige leechte yn har hert, se striidt tsjin in slimme teloarstelling, dy't se net te boppe komme kin. Dan jout se ta oan har smert. Sêft skriemend mei wiid iepen eagen lit se de triennen glide. Mei allinne de stille neisimmernacht ta tsjûge kin dit steile hert ferromming winne, yn in ienlik útgûlen.
It duorret lang, ear't hy der wer is; it is in ûntsettend pynlike stoarje, alles, it opheljen, it thúskommen. Heit en mem dy't yn deadlike ûngerêstens wiene, skodholje drôvich en ûntmoedige, wylst docht de jonker syn omstandige ferklearring dat in pleitsjen om frijspraak wêze moat, tagelyk.



{==95==} {>>pagina-aanduiding<<}

De lêste troef

Dat is it minste as men sa yn 'e buorren wennet, elts sjucht jin op 'e hannen, elts hat in sint yn 't ponkje te smiten, elts rydt jin nei en klampt jin oan.
As lytse Goasse de oare moarns by de pisbak efter de hage dien hat, en hy mist de hynders yn 'e finne dan rint er derop dat er de keapman efterhûs te wurd komt.
‘Ha de jongelju har benachtsje litten, ik mis de hynders fan 'e moarn?’
Fan dat: ‘ik mis de hynders,’ hat Feike daliks al mear as genôch.
Goasse jout nammentlik moarns nei brea-iten de hynders de ierpelskilen by it efterhûsstek. Hy stelt der in eare yn dat de hapkes syn tiid fan kommen witte en foartiid al steane te langhalzjen.
‘Se hearre it oars dat ik de skoattel fan de hoksdoar stryk, moatte jo tinke!’
Feike seit net folle, hy kin it amper sette, dat de hynders like graach út Goasse syn skûteltsje frette as út sines.
‘Mar de jonge lju binne sels dochs wol behâlden oanlâne, net?’
‘Dat is te sizzen...’
‘Soa, net sûnder skampskoaten?’
‘Us Geeske hat in klap tsjin de foet oan krige.’
Wat jout it, tinkt Feike, derom hinne te heljen. De buorren wurdt it dochs gewaar, en pinfisket dochs sa lang oant se it fine fan de saak wit.
‘Ja, se kin der wol ris in skoftke moai mei wêze. Nee, stikken is de foet net, mar kniesd. Sitte, hat dokter sein. Ja, se rekken tusken oare hynders, de Harstra-boer sines, en doe ferrieden se har.’

{==96==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Tsjonge noch ta, ja dêr op dy pleats haw ik noch tsjinne, as lytsfeint. Dat is no al fyftich jier ferlyn. Ja, jo moatte tinke se binne yn 'e winkelheaksalve it spoar bjuster rekke. Dat kin maklik. En doe foar it hoannefive-hout te pal kommen, doe koene se net fierder. Ja, mar dat kin maklik, dat kin de bêste oerkomme, as jo der net bekend binne...’
Dan keart Feike him de rêch ta en giet nei Lykle driuwer om him te freegjen dat er de hynders fan 'e moarn effen ophellet.
Op 'e buorren, it moat mar sa treffe, komt er de jonker tsjin. Dy ferslacht Feike syn ûndersykjende eachopslach en stille reserve altyd samar mei syn loftich, oer alles hinne waaiend praat.
‘Tsjonge Feikema, hoe is 't mei Geeske? Ik soe krekt effen by har sjen.’
‘Skeelt alles net. Se moat sitte. Wy ha dokter hân.’
‘Tsjonge jonge, dus it is noch al wat oankomd. Wat sizze jo fan myn nijkeap?’
Hy hat in swarte hûn, in bûvier, oan 'e hân.
‘Noch mear fee, ja? No ik fyn 't in mâle rûch-om-'e-snút!’
‘Ja, mar dat is in eigenskip fan dit ras, Feikema; dat wiist op in tige ûntwikkele speur- en taastsin. O, dit ras is sa skerp bewurktuge.’ De jonker taast mei syn fine wite fingers wiidút yn 'e loft.
‘Soa, ja dat sil wol!’
‘En, dan woe ik jo noch wat freegje, Feikema: Is it jo goed dat ik in dowetil yn 'e tún set, dan wol ik ek dowen hâlde.’
‘Dowen binne goateskiters!’
‘Och, dat binne protters en mosken ek. Myn kostlju fine it goed en wy moatte mei inoar it reinwetter drinke.’
‘As jimme dan nije wike mar net freegje om wetterlieding.’
‘Nou, ik soe mar gjin sliepende hûnen wekker meitsje, as ik jo wie; ha, ha, ha!’
‘No, hawar, dan moat dat mar. En no gean ik mar fierder, oars koene jo noch ris mear op 't aljemint helje.’

{==97==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘No, op dit pas net, Feikema, no noch net.’
Hy laket wat flauwich-slap, keart him ek om en begjint tsjin syn hûn te flaaibekjen.
Fan alles oanhelje en frijwat wyn yn 'e swipe, mar ik woe dat er my mar wat hynsteweide betelle, tinkt Feike. Dy guds hat de bek nea fan 'e grûn ôf, en dat giet no al in wike as acht.
Dan warskôget er Lykle en dêrnei is it syn doel om de lêste stikels efter de bosken yn 't lân fan de weidkij.
As men Feike frege wêrom as hy kij weidet, dan soe syn andert wêze: om 'e winst. En frege men him dan deroer hinne: En wêrom yn it twadde plak? Jo soene bygelyks foar 't selde ek bargehâlder wurde kinne of ek wol kûpontsjeknipper, dan soe syn andert wêze: Omdat ik der aardichheid oan ha. En as men dan frege: wêrom jitte mear, dan soed er sizze: om ôflieding...
Dat is in mistreastich en moedeleas wurd: ôflieding. Dat past miskien yn 'e mûle fan in rintenier-boer yn 'e Skrâns, as er jitte net yn syn bernskens is: dat wol men net hearre út de mûle fan de lytse sultan. Fan 'e moarn lykwols, dizze moarn nei dy mâle stoarje fan justerjûn mei Geeske, siket Feike yndied ôflieding, al wol er it foar himsels, faaks net wêze. Dêr efterút efter de stikels en tusken syn weidbeestkes moat him it moed wer wat rommer wurde. Hja, Houkje en hy, ha te nacht lang wekker lein. Houkje helle it iene by it oare.
‘Ja, dit wie slim genôch, mar dat soe wol wer oerbetterje. Ja, fansels, men woe wol dat de jonker him wat fikser en keardel-eftiger kenne litte soe. Hy moast ek ris wat mear fan syn komôf, fan syn mem, en fan syn earder libben fertelle. Hawar, dat kin jitte komme. It giet op 't lêst ek noch mar acht wike. Mar dan ús Froukje, Feike. Ik kin it net helpe, ik woe it sa net ha, mar dochs ha 'k der gjin goed each op.’
‘Wat dan, wat kin der wêze?’
‘Se is bytiden sa stil, soms belûkt se sa, en as ik har ris oansjuch, draait se har antlit ôf. Earder soe se wol sein ha: Wat

{==98==} {>>pagina-aanduiding<<}

sjucht mem my oan, mar dat seit se no net. En as se effen by de trep op en del nei de souder west hat, dan himet se sa...’
‘Hy is der neat te goed foar,’ hat Feike sein, en doe ha se beide tocht: it is ús sels ek oerkomd, mar dat ha se mar net lûdop bybrocht, sels tusken harren beiden en by nacht net, as alles oars it maklikst seit.
‘Dy blikstiender,’ grommet de lytse sultan fan 'e moarn yn himsels, ‘as er dat lapt hat, dan hat er se noch net, dat sil ik him oan 't ferstân bringe.’
Tenacht, tsjin Houkje, hat er der ek al mei drige.
‘Och, Feike jonge,’ hat Houkje sein, ‘dat sizze jo no wol, mar as Froukje him no al ha wol en hy wol Froukje ha...’
‘Hy kriget se net, net sa mar teminsten! Frouk ek nei 't âldkleaster, tink. De bysliep fan Sibbele, en fierders de faam fan âlde Fogel en har âldfeinten. Frouk op it bjinstap en mei te melken en nei de pipen fan jan-en-alleman dêre dûnsje. Ja mar, ik sil se wat, ferdomme; ik sil se wat! Dat net, dat noait...’
‘Och, Feike jonge...’
‘Tochten jo dan dat ik myn bern dêre oan dat hûne-en-teve-spul útleverje sil. As jo dat goed krije kinne, ikke net! As it sa is, dan hat hy it har dien, dan hat hy har oertroeve en it sin op 'e rin brocht; as it sa is, dan is it syn skuld, dy smoarge omstrúnder.’
‘Dan moatte jo har ek net hurd falle, as it hege wurd derút komt...’
‘Dat sille wy dan wol ris sjen. Dêr giet it net om. Mar Age sil se leafst by harres ynhâlde en oars op ús spultsje hawwe wolle, mar dat rêdt er net, sa glêd is er net, dy nepert, dy ielshûd.’
‘Se kinne se wol op ien fan har spultsjes sette. Lit dy broer fan dy âld húshâldster, dy wâldboer dan wer opdrosse.’
‘Gjin tinken oan, dat se dat dogge. Ei, jonge nee, der moat neat feroarje. Dy't fan harren hiere moatte hierders bliuwe, dat is stielen wet. Der kin allinne fan ôfwykt wurde, as de hier der net komt, mar oars, alles bliuwe litte sa as it is. En wiles mar

{==99==} {>>pagina-aanduiding<<}

mear ynpalmje, al mar mear. Ja, dat âld roekenêst fan Feike fetweider mei dy tritich pûnsmiet lân kin der ek jitte wol by. Ja, ja, mar ik sil se wat. Earder sil ik in bern fan ien fan harren yn eare en fatsoen grutbringe, ik allinne en ta har ivige skande, as dat se my fan dit spultsje ôfwjûde. Dy kringen, dy beroerdlingen. Heale wylden binne it, se ha tûzen jier te let libbe, allegearre, dy iene safolle as de oare...’
Sa hat Feike tenacht te kear gien. En dan ha se wer lein te hearren oft it ledikant fan Geeske ek jitte kreake, de âldelju.
‘Wat kin men al wat belibje mei jins bern,’ hat Houkje fêststeld, en dat hat Feike befêstige.
No dizze moarn, wylst Feike syn fûleindichheid op de stikels ferhellet, komt Sytse, de twadde âldfeint fan 't kleaster, de wrotter, mei in kofjetsjetteltsje yn 'e hân en in heakkel op 't skouder it lân fan de fetweider del. Hy hâldt, wylst er dwersoer rint, op Feike oan. Fansels om in smeulsk praatsje ferlegen, tinkt Feike. Allegearre kinne se sa wat fiis wêze, sa wat stikelstekkerich; altyd in oar by de kop en derop ôfjaan en wylst har eigen macht en ynfloed fiele litte.
It komt al sa út.
‘Jonge, Feikema, ha jo der al fan heard, se sizze dat Waander Banga syn boer ek wer opdrosse kin. Dizze Ygema is de twadde dy't er strûpt hat; wa't der no wer ris oan weage wurde moat.’
‘Soa, neat fan heard.’
‘No, der waard ek al sein, de pleats koe no wol ris op buorden komme. Jo moatte tinke, no't de lânprizen sa oprinne kin de hypteekhâlder hast wer oan syn jild komme. En no sit Waander te rideljen. Wat is 't al wat. Sels de rinte lang net meitsje kinne, net arbeidzje wolle en fan buorkjen gjin ferstân hawwe, en dan der mar in oar oan weagje. Sels altyd de mynhear en mefrou úthongen en in oar dea-ezelje litten. Ik ha net folle respekt foar sokke lju, Feikema. - Lêstendeis sei ik tsjin him, it is mar moai dat it lân wer sa djoer wurdt. Dêr komme in party wer fan boppe Jan, sei ik. Fiele jo wol?’

{==100==} {>>pagina-aanduiding<<}

Sytse lûkt in mâle grimas mei syn brede mûle, dat sels syn kielspieren út har fâlderige omklaaiïng nei foaren komme.
‘Fiele jo wol, Feikema? Mar Waander sei neat. Doe sei ik, jonge, as jo dy pleats no ris ferkeapje woene, ferkeapje wòene, fiele jo wol, Feikema, hy brocht wol tweintichtûzen gûne mear op, as foar twa jier. Soe 't al, hen, sei er doe: soe 't al, hen? Hy woe fansels net wêze, dat er der net safolle mear oer te sizzen hat. Fiele jo wol, Feikema?’
En Sytse knipt mei syn brede tomme.
‘No, wy sille mar wer ôfwachtsje, hoe as 't komt. No mei dy nije pachtwet is der ek net folle mear oan 't ferhieren. It hierkontrakt nei de kantonrjuchter, tink ris ta. Wy ha noch noait in hierkontrakt mei ús hierders hân. En no dit. Ja, it moat no langer allegearre op pompier. De wrâld sil mei pompier rêden wurde, safier skynt it hinne te wêzen. Mar ik wit net, ik wit net. Kom, ik sil mar ris wer by myn heakkeljen sjen. 't Is no noch moai waar, watte?’
As er in eintsje fuort is, begjint er jitte oer de hynders.
‘Ja, wy misten fan 'e moarn de hynders. Wy seine al hoe't dat sa is...’
Feike makket der him mei in byt en in snau ôf.
‘Ja, it is ornaris sa, sokke lju as siktaris, dy't op 'e dyk hearre, dy moatte ek mar op 'e dyk bliuwe, ja, dat sjucht men no ek al wer.’
En dy't it lân hawwe, hearre ek yn 't lân te wêzen, wol er der jitte mei dúdlik meitsje, tinkt Feike. Wat kinne domme lju, mar dy't wolsteld binne, oaren, heldere en ferstannige minsken, evengoed al gemien peste, fynt Feike. As jo fan sokken jo sizze litte moatte, heind en sleind wurde, om bar, dan soene jo ek al sa leaf dea wêze.

Sibbele hat broer Age al ris oan west.
‘Hoe komt dat no mei dy nije pachtwet, do de pleatsen foar tsien, tolve jier ferhiere en ik skielk gjin hinnekommen ha as ik trouwe wol.’

{==101==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Wannear wolsto dan trouwe?’
‘No miskien takomme maaie wol.’
‘Do takomme maaie trouwe! Boazet dat sa hurd oan?’
‘It kin hurd as 't der op wierret.’
‘Ja, as 't der op wierret. As 't der op wierret kin 't ek gau wer út. Mei dy teminsten. Dat ha wy safolle al sjoen!’
‘Dit skuort net wer út. Dit frouminske wol 'k mei trouwe, takomme maaie. En do moatst ús op in flink spul helpe.’
‘Ik moat ek mar kinne.’
‘Sis oars de pleats op oan dy wâldman, dy broer fan Fogel. Dy fint moargelt ús lân út mei dy keunstdongstruierij.’
‘Dat ha 'k him al ferbean. Der komt de earste fiif jier net wer in baal keunstdong by him op 't hiem. Mar him de pleats opsizze doch ik net. Hy is tûk by. Oars moatte jimme mar op Feike syn spultsje, lit dy dan wer nei syn slotsje gean.’
‘Kom ik net yn. Ik wurd gjin boer op skobberdebonk. Do moatst ús oan in pleats helpe, leafst oan ien fan ús eigen.’
‘Dan kinst noch wol ris wat wachtsje moatte. Oars komme jimme earst mar by ús yn.’
‘Kinst begripe!’
‘Of hier oars in boargerwent yn 'e buorren, asto dan perfoarst trouwe wolst.’
‘Ik wol op in pleats en net oars.’
‘Ja, do kinst wol mear wolle.’

As Sibbele dan sneintejûns syn Frouk wer op 'e knibbel hat en hja freget him, hoe't se der mei oan moat, en hoenear as dan no it hege wurd der út sil, dan bêdet hy har al mar del.
‘It hat noch wol wat tiid, ju. Komt tiid, komt rie. Wat soest derfan sizze, as de pleats fan Waander Banga ris ferkoft waard, dat moaie grutte nije spul, hjirre by de buorren, dêr't no dy Ygema op wennet; as dat ris ferkoft waard en wy koften dat?’
‘Wy, ús heit ek mei?’
‘Nee, wy as bruorren, bedoel ik.’

{==102==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Kinne jimme dat dwaan?’
‘No, wy koene der wol los lân om ferkeapje, dat wie net sa slim. Mar it spul hinget mar yn 'e loft; de buoi driget, mar komt net oer.’
‘Mar dizze buoi komt skielk al oer, Sibbele. O, wat flap ik dat der wer mâl út. Ik wol fêst leauwe, dat ús mem der soms al erch yn kriget. Dat fernim ik klear. O, it fljucht my soms oan, Sibbele, dan kin ik it hast net langer stilhâlde, dan leit it my op 'e lippen en moat ik it mem sizze...’
‘Moast noch net dwaan. Se witte it altyd noch wol gauwernôch.’
‘Mar ik soe net graach wolle, dat mem my foar wie, en dat sy my frege.’
‘No, dan seist mar sa't it is. Wat soe dat?’
‘No, dat soe ik sa raar fine. Dat soe ik net graach wolle, dat my dat oerkaam.’
‘No, dat begryp ik net. Allinne datst der net om lige wolst, as 't sa fier is, dêr kin ik ynkomme.’
‘Dat soe ek noch al wat jaan.’
Hja laket noflik. Al hoe beroerd Frouk der soms ek fan wêze mei, sneintejûns as se mei Sibbele allinne is, dan is se dêr wer in skoft oerhinne. It is sa'n smoute prater, se wurdt sa thús mei him, hy wurdt sa eigen, sa fertroulik foar har, der is no neat gjin ûnwennichs en gjin frjemds mear oan, lyk as doe mei dy stedman. Mei Sibbele soe se dochs it libben troch wollen hawwe, oars ek. Se kinne genôch fan inoar hâlde, en dan komt it wol yn oarder.
Sa frije en mûskopje en kwêbelje se dan wat fuort, oant nei middernacht, meastal oant twa oere, healwei trijen ta.
De kears dat se dit petear hân ha, seit Frouk lykwols by 't ôfskienimmen:
‘Ik sis it fan 'e wike, hear; ik wol der net langer mei omtoaie en tsjin oansjen.’
‘Do moatst it mar witte. Dan is 't myn skuld net, hen, hen, hen!’

{==103==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Wat soesto, âld biis! Giest der dan foar omlizzen?’
‘Ikke? Foar gjin fiif sokke misstappen.’
‘Hui, hui, wat. Mar ik sis it hear, it moat dan mar komme sa't it komt.’
‘Ik soe noch effen tiid dwaan. Dy pleats! Ik moat jimme heit ek wat fêstichheid jaan kinne...’
Sa rint it foar dizz' kear wer ôf.
De oare deis ûnderstiet Sibbele syn broer Age fannijs.
‘Dus do wolst trouwe, dat is dyn fêst foarnimmen, begryp ik?’
‘Ik moat trouwe!’
‘Moàtsto trouwe?!’
‘Ja, dat kin ek. En alderheljen noch. No witst it!’
‘Moatsto trouwe. No wurdt it al oars, mar net better!’
‘Net better, net better? Ik tocht fan al better. Der kin no teminsten in lytse stamhâlder en erfgenamt komme. Dêr hat it noch nea wat fan hân en as dat wêze sil, dan wurdt it ek al ris in kear tiid.’
‘Trouwe moatte,’ en Age strykt mei syn meagere hannen oer it tinne hier as hied er it sels op syn gewisse.
‘Keapje dy pleats fan Waander Banga foar ús.’
‘Dêr hat Waander sels neat oer te sizzen.’
‘Gean dan nei de hypteekhâlder.’
‘Ik wol Waander net ûnderwjûde, dat is my te bar.’
‘Waander moat dochs springe as it syn tiid is. Praat oars earst mei him. Kinst wol sizze, dat it foar ús is en dat wy der maaie op wolle.’
‘Ik nei Waander ta, mei sa'n boadskip? Ik ha in bult faaie putsjes opgnapt njonkenlytsen, mar dit, dêr ha ik wol oan.’
‘Do bearst mar oft hy sels it wer foar 't sizzen hat, no't de lânprizen sa oprinne. Dit is krekt sa'n nuet saakje foar dy.’
‘Do witst net hoe nei as it sokke lju giet, dat wy ryk wurde en sy earm.’
‘No, sis oars dat wy de pleats ek wol hiere wolle.’

{==104==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Dan freget er fiers te folle. Jonge, se ha ús earder altyd de eagen útstrike wold. In pleats sette litte, de grutste fan de hiele gritenij, mei tsien keamers, lyts en grut. Trije sliepkeamers, in badkeamer, in sêre, it nije ljocht, waarm en kâld wetter, fêste wasktafels, moarmeren lambrisearings, plafonds fan it moaiste stukadoarswurk, neam mar op. Dy pleats litte se net earder slûpe as se moatte oars gjin kant mear út kinne.’
‘Freegje him earst te hier. Ik soe der wol sin oan ha.’
‘Sin oan ha. Ja, as de pleats te keap wie, dan soe ik der sin oan ha. Dat wy, dy earme, neakene stjonkstokken fan 't âldkleaster dy heareboerepleats fan Waander Banga noch ris naderen, dat soene se ús fergunne, al dy grutte hânzen fan earen, dy't no oan 't krommelskeppen binne om rûn te kommen.’
‘No, gean der dan hinne. Do hast dochs noch wol wat foar ús oer?’
Dat hoecht Sibbele syn broer net te freegjen. Dy mei dan wat mâl beard ha, fan sabeare alteraasje, heimlik is hy, lyk as alle bruorren fan 't âldkleaster, der grutsk op, dat Sibbele it mei ien fan dy moaie jonge froulju fan de fetweider oanlizze kinnen hat.
‘Mar hoe sit it eigenlik, witte Feike-en-dy al hoe't it der mei jimme foarstiet?’
‘No nee, net dat ik wit. Mar no sneintejûn moat de kûgel troch de tsjerke, en dêrom moat ik dan earst wat wissichheid ha. Do hoechst Waander-en-dy ek alles net te sizzen. De keap of de hier geane dochs net foar takomme maaie yn.’
‘Dat is ek sa. No dan sil ik der hinne, dan freegje ik de pleats te hier, mar ik wol him oars net as keapje. Dat sis ik dy.’
‘Do moatst dyn bêst mar dwaan.’

Sa hat Age dan de stap set nei Waander en Jetske harren rinteniershûs oan de singel. Hy is troch Sytske, de grutdochter en frijfaam ynlitten, freonlik, ja opmerklik freonlik. Al hat Age fan syn libben nea omslach mei froulju hân, hy is fansels sa libbenswiis wol, om net wat te fernimmen.

{==105==} {>>pagina-aanduiding<<}

It duorret net lang dan binne se al by de nije siktaris oanlâne; de nije siktaris, in lyts fearnsjier lyn fan mear as ien fammehert wolkom winske.
‘In frjemd sinjeur, Tsjallema, in frjemd sinjeur. Jo krije gjin hichte fan dy fint, mar dat er net botte swier oer de dingen tilt, dat is him sa wol oan te sjen.’
Och, minsken, tinkt Age, jou jimme no net te bot bleat. As er it moarn de dei dizze kant út besocht, dan soene jimme wer oarsom prate moatte.
‘En hy hellet fan alles oan, moatte jo tinke. In rydhynder, in grut hûn, in hok fol hinnen, en no hjoed is Jan timmerman dwaande mei in grutte nije dowetil yn it tún te setten.’
‘Ja, mar hy is by master-en-dy al fjouwer wike kostjild benefter, dat ha 'k fan masterke sels,’ seit Jetske der oerhinne en hja nikt mei har lyts troanjemint.
‘Miskien hat er earst Feike de hynsteweide betelje wollen,’ seit Waander dan mei in skealik glimke.
Age glimket mar wat en knikt sa'n bytsje befêstigjend. Hy moat aanst mei syn boadskip op 't aljemint ferskine. Sytske hat him al twaris in kopke tee offrearre, mei in alderfreonlikste beskiedenheid. Age hat iderkear minlik fan ‘tankje’ sein, de skonken oerinoar lein en de fâldene hannen mei de lange fingers foar de knibbel lâns.
‘Wy hearden dat Ygema net wer hiere kinnen hat, Banga, dat no woe ik sa frij wêze om jimme pleats mei maaie foar ús Sibbele te hier te freegjen.’
‘Tsjonge noch ta, dus dat sil trouwen wurde, tsjonge noch ta!’
‘Dat is doel, ja. Mar no moat der ek in hinnekommen socht wurde.’
‘Oars sil 't wol oergean moatte, ja, ja...’ En Banga laket sawat, sa needrich as Age Tsjallema wer mei syn stikken foar 't ljocht komt.
‘No, dan is Feike-en-har's âld spul yn de buorren der ek altyd noch,’ sa wol Jetske de boel wat losweakje.

{==106==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘It hoecht net allegearre fan ien kant te kommen, frou Banga,’ leit Age dêr stil grutsk oerhinne.
‘No nee, dat is myn sizzen ek net, Tsjallema,’ en Jetske sjucht fan Age op har grutdochter, as soe se har sizzen ek foar Sytske ferantwurdzje moatte.
Ik moast net witte, dat jimme hjir troch 'en dei yn inoar omtsiere as earme helden, tinkt Age.
‘No, ik bin net sa hastich,’ bringt Waander der mei sabeare ophef út.
‘Dus de pleats is los, Banga?’
‘Ja, jawis, de pleats is los.’
‘Of tinke jo faaks noch oer ferkeapjen?’
Daliks feroarje de troanjeminten en dêr lûkt in strakke reserve oer hinne. Alle trije sjugge Age kâld en stroef oan.
‘Nee, dat net, Tsjallema, dat net.’
‘No nee, mar it koe wêze, sjuch. En dan soe ik him ek wol keapje wolle.’
Dêr makket hy it net better mei. O, hja sitte mei it gat yn 'e brânnettels, en dan is 't wat stilder, wat better, mar oars, dan hiene se no wol útfalle wollen, fûl útfalle tsjin dy stikeme ynpalmer fan in Age Tsjallema. Dan hiene se him it gat fan de doar wol wize wollen, en him de puchel fol skeld, mar dat kin no net lije. Dy't by de ljedder del moat, hat op te passen hoe as er stapt. Waander stoarret stûf ûnder de poarte wei Age oan en Jetske leit de holle oerside, lûkt wat mei de mûle en fimelt mei har hân oan har rûn read kintsje om, dêr't wat poddehier op waakst. Mei har eagen lêze se op har manear Age it leksum: ‘Wolst ús no de gek oan stekke, soesto net witte dat wy der neat mear oer te sizzen ha, en dat wy der oant safier ynsitte en kokhalzjen ha, dat wy oan in rottich eintsje tou hingje? Silsto ús no noch in stomp jaan wolle, wylst wy steane te hâlden en te kearen, is dyn ivergrutskens foar ús oer sa sterk, datst ús sa in hakke sette wolst?’

{==107==} {>>pagina-aanduiding<<}

Mei ynhâlden grimmitigens, sneu en wrevelich sjugge se Age oan en stoarje dan wer yn stilswijen foar harren út.
‘Nee, Age...’
Age, fierder giet Waander net, en Age fielt de stek werom, de iennichste dy't se jaan doare.
‘Nee, Age, dêr ha wy net oer prakkesearre.’
‘No nee, mar it koe wêze, en dan woe ik der wol op biede. Ik jou tachtichtûzen gûne foar de hiele pleats, alle lân mei de huzing.’
Waander en Jetske wurde wyt om 'e holle. Waander skoddet de holle bedachtsum en yn uterste behearsking.
‘Nee, Age, dêr ha wy nea oan tocht, dêr tink ik net oan. Foar fyftich gûne kinne jimme him te hier krije.’
It is him samar ûntfallen. Hy wurdt der sels kjel fan. Feralte-rearre sjucht er Jetske oan. Age merkt daliks de twivelriedigens. Stadich, mar mei wissichheid seit hy der oer hinne:
‘It is te folle, Banga, mar ik nim him dêr foar oan. Fyftich gûne it pûnsmiet, dat hâlde wy foar ôfpraat. Jo dogge my mar boadskip, hoenear as ik komme moat it hierkontrakt te tekenjen.’
As Age wer oer it brechje is en de singel delrint nei hûs ta, dan fielt er hoe'n stoarm as der op itselde stuit losbrekt by Waander en Jetske-en-dy. De grutmachten yn de fernedering. Hy hat se yn 'e skjirre. Lit Waander no mar hinnegean en ûnmooglike bybetingsten opstelle. De pleats hat er hierd. By need sil er Waander op in eed fergje. Hy hat no frij, alle kanten út, byneed dy fan de hypteekhâlder, as Waander net yn goedens wol. Fansels, hy tinkt net oan hierbeteljen, dit is mar in oanrin foar de keap. En foar dit pas is Sibbele holpen en kin klaaid fan hûs gean en Feike om de hân fan Froukje freegje...

Der spilet in fyngrutsk glimke om Sibbele syn lippen as er de jûns nei Feike-en-har takroadet. Froukje sels lit him yn. Se sjucht nij op fan syn komst, midden yn 'e wike en daliks slacht it hert har tsjin de kiel oan, want no fielt se oankommen dat der

{==108==} {>>pagina-aanduiding<<}

jûn opbychte wurde moat. En dan is se te let, want se hat der noch net ta komme kinnen.
‘Sibbele, jo hjirre?’
‘Ja, fanke, ik tocht ik moat ris sjen asto midden yn 'e wike ek oars bist as sneins.’
Hy seit it sa lûd, dat Feike-en-dy kinne it yn 'e keamer wol hearre. Dan stompt Froukje him oan.
‘Net sa lûd, ju. No sis, Sibbele, ha jo wat bysûnders?’
‘Ja, jûn moat de bûter jild jilde.’
‘Wat wolle jo dêr mei sizze?’
‘Ik kom om dy, fanke!’
‘Mar ik haw it heit-en-dy noch net sein.’
‘No, dan nim ik strak wol in oanloop, pas do dan mar op dyn tellen.’
‘Sa moatte jo net, Sibbele!’
‘Al wer net goed? No, dan ha 'k der wol oan.’
‘Iksels sil it wol sizze, as 't safier is.’
‘Ja, mar it is no jûn safier, tink derom.’
‘Jo treffe it net bot, want Tako sit ek krekt by ús.’
‘As dy my yn 'e wei sit, dan begjin ik him mei syn mislearre nachtoefening te narjen.’
‘Nee, nee, doch dat net, Sibbele.’
Hea, wat is er jûn kidelkoppich, tinkt Froukje. Se hâldt har de lea stikken.
‘Jûn, meiïnoar!’
As Sibbele by in oar oer de flier stapt, dan docht er sa'n houten bûgemint, it is eigentlik net mear as in knikje mei de holle en mei de lea tagelyk. De earmen hingje him wat krom en eagenskynlik ferarbeide út de koarte wide jasmouwen, de hannen hat er heal yn 'e fûst en mei de palmen nei efteren. Dat is sa de hâlding fan de Tsjallema's, selst fan Age, dy mei dan oars ek wat ranker en skraitsiger fan postuer wêze.
‘Jûn, Tsjallema; jûn Sibbele,’ komme Feike en Houkje der efter oan.

{==109==} {>>pagina-aanduiding<<}

De jonker springt fearjend út it rûne stuoltsje wei oerein, komt mei in joviale slinger op Sibbele ta en jout him de hân.
‘Dat is de tredde jongkeardel al oer de flier, Feikema, hen? It kin hurd as 't der op wierret.’
‘Giet it jo te hurd, Tsjallema,’ freget de jonker loftich.
‘My? My giet it nea te hurd. As jimme hast brulloftsje wolle, ik bin der klear foar, dan alle trije mar tagelyk. Ien droktme, wat sizze jo ris, frou Feikema.’
Geeske, dy't yn in lisstoel leit, lûkt wat fiis oan har mûltsje, Froukje hat in kleur krigen, de fetweider sels sjucht lêbich en toar, Houkje sint op in skerp andert werom.
‘Wat sil ik dêrfan sizze, Sibbele, ús famkes ha ik de droktme wol foar oer.’
‘No nee, mar it koe wêze, n't wier? Wy wolle ek wol by ienen. Dan kinne wy der trijeris de wille fan belibje.’
It falt Geeske op sa'n belangstelling as Tako fynt dat Sibbele fan him wurdich is; se sjucht der wat nij fan op, mar fan 'e weromstuit jout se har sels ek mear as 't oars lije kin.
‘Hoe is 't Geeske, famke, oan 'e lêch, soe 'k hast sizze.’
‘Ferhip, fint,’ flimet dy him temjitte.
‘It is dochs gjin hinnepyk, wol,’ ropt de jonker út en falt yn in oerdiedich laitsjen. ‘Ik hâld oars folle fan hintsjes, mar dit, mar dit...’
Dan pakt er Geeske by ien fan har blanke hantsjes.
‘It foel der samar út, ik koe it net mear keare,’ seit Sibbele. Hy strykt syn wite knevel wjerskanten út en skoddet syn holle.
‘Dat komt my no altyd oer, hen. As ik ris bysûnder freonlik wêze wol, dan komt der fêst ûngemak fan. It is bedroefd, bedroefd is it.’
Dan stekt er in sigaar op, dy't Feike him stilswijend oerlange hat.
‘Mar jimme ha mar in mâle nachtoefening hâlden, sei ik sa tsjin Froukje. Sa net, it hie jit minder kinnen. It skynt dan soms mar ris te moai te wêzen, tink ik wol ris. In pear fereale jonge

{==110==} {>>pagina-aanduiding<<}

minsken, dy op de hynders en dan by prachtich moai ljochtmoannewaar. It is dan soms mar krekt oft de divel der mei boartet, as moat der dalje op komme.’
‘Es ist zu schön, um wahr zu sein,’ docht de jonker der mei in deftich air ta.
‘No ja, just, sa sawat, sa is it krekt!’
Froukje moat daliks oan dy deis fan de T.T.-races tinke, no't Sibbele hjir sa mei oan komt. Doe hat it ek te moai west. Se wurdt effen kjel fan har gedachte en foeget har fuort wer by it petear.
‘Jo moatte tinke, Tsjallema, offisjele persoanen, lyk as in gemeentesiktaris, dy hearre ek op de offisjele wegen te bliuwen oars komt it net goed.’
De jonker laket loftich oer syn smoute selskrityk hinne; Sibbele stimt him folslein mei; de Feikema's sjugge inoar ris oan.
‘Nee, mar no moatte jo net miene dat it mei in boer yn it lân alles wol lije kin,’ smyt Sibbele der boppe op, en hy stekt in earm út, as woed er it de jonker dêrmei oerjaan. En dan wer nei Feike:
‘Wat sizze jo ris, Feikema?’
De lytse sultan is sa'n maklik klankboerd net.
‘No, alle boeren binne noch gjin âldfeinten fan 't kleaster. Miskien koene se dan better altyd yn 't lân bliuwe en nea op 'e dyk komme.’
‘Jo woene sizze?’
‘Ja, just, dat rjuchtsaakje fan jo.’
‘O, bedoele jo dat? Och, man, dêr bin ik sa bêst foarwei kommen. Frijspraak! Unskuldich hen?’
En Sibbele sit mei de earmen en de skonken wiidút.
‘Dêr koene se my neat mei leare, dat ha 'k doe daliks al sein. Wat die dy fint my sa nei op 'e hûd te riden, hen? En dan noch, dy moaie wite boarre. Der kinne my tenei nea wite katten tefolle op 'e dyk wêze, ha, ha, ha!’
De jonker freget neiere taljochting.

{==111==} {>>pagina-aanduiding<<}

Sibbele docht wiidweidich ferslach. De jonker skodhollet en laket tagelyk.
‘Ja, fine jo ek net?’ freget Sibbele him iderkear, ‘koe ik no oars?’
‘Nee, nee, ja, nee, nee, nee, ja,’ gobbet de jonker dan. Sibbele syn nocht oan ûnnocht en de jonker syn kweajongeseftichheid hinderet Feikema's folk.
‘Se hiene jo it rydbewys foar altyd ûntnimme moatten,’ snuorret Feike him ta, dy't oer syn guodlikheid hinne is. ‘Sokke rakkerts, as jo ien binne, hearre net op 'e dyk. Dy fint hie him de kop wol ynride kind.’
‘Eigen skuld, Feikema, eigen skuld,’ sa wol Sibbele syn wâl ophâlde.
‘Myn lummeleftichheid, moasto sizze,’ snaut Feike him ta.
‘Nee, dat moatte jo net sizze.’
‘Nee, hâld no op heit. Toe, sa moatte jimme net. Sibbele hâld jo jo no stil. Ik fûn it net sa moai fan jo, dat ha ik jo daliks sein.’ Sa komt Froukje tuskenbeiden.
‘No, dêr kin ik net by. Ik ha mysels der doe oan weage. Dit wie de iennichste wei om jimme hjirre op 't gaust fan dy snústerige stedman ôf te helpen. Ja, wat sizze jo no, Gratama, is 't no wier of net.’
De jonker laket en skodhollet ôfkarrend tagelyk.
‘Ik kin net sizze, dat wy mei de roal fan jo der oan, safolle better weirekke binne,’ jout Houkje him iepentlik in spytbokking werom.
‘No, dêr wol ik mysels net op foarstean, dat ik better bin,’ seit Sibbele en hy strykt al wer mei syn fûst de snor nei wjerskanten; ‘mar se moatte ús skoandere doarpsfammen en leave boeredochters net oan in sêft lyntsje mei nei stêd ta nimme. Litte se dan de boaze en ûnsjugge bekstikken ophelje, wat sizze jo Gratama?’
‘Dêr ha jo grut gelyk oan,’ fynt dy.
‘Bin ik dêr dan soms ien fan?’ mient Geeske no dochs tuskenbeiden komme te moatten.

{==112==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Alderminst, lea, alderminst, mar jo binne foar de stêd ek tsienris te goed. Dêr bring ik jo ek net hinne, foar noch safolle net, want dan moat ik sels mei en ik aardzje net yn in stêd, abslút net, sa âld wurd ik net, it lân, dat is my alles.’
Dan falt de jonker yn syn âld tema. De Feikema's miene him iderkear ynhâlde te moatten, sa ûnberoaid set er dan útein. Sibbele harket mei niget en wat lytsachting.
As er ôfrûn is, jout er him oerein, mei folle omhalen en groetnissen giet er de doar út. Net sadree is er fuort, of Geeske kriget in boek om har dêrmei fan de oerbleaune besite los te meitsjen. Froukje fernimt dat altyd wol, mar dy is net haatdragend, en nimt sok ding sa't it falt.
Der hinget no in benearjende sfear yn de keamer by Feike-en-har. Net dat Sibbele it net pratende hâlde kin (hy hat altyd wol praat), mar hy kriget net rjucht oandacht en beskie. Froukje kin dochs ek net hieltyd de redenearring opheine. Ut en troch behellet er mei in wat fize of sneue, heal koartswilige, heal skealike omhaal de jonker en syn gedoente yn it praat; mei ynhâlden ferachting harket Geeske dan dochs effen nei him.
Alle grutheden fan Noarderein, dy't yn 'e lytse loege rekke binne komme sa'n jûn wol efkes op 't aljemint; net dat Sibbele him der no sa fyngemien yn fermakket; hy konstatearret de feiten ienfâldich sa't se binne, en dat op himsels is him dan ek wer genôch.
Njonkenlytsen falt it praat op de ferkeapings dy't yn de krante steane.
‘Ja, yn Lege Mieden stiet ek in pleats ûnder bod. No it is dêr net in swiere oarde, wol fluch lân miskien, mar licht, en dan hast sânhûndert gûne en de lêsten; ik fyn it in protte, dat moat ik sizze.’
De fetweider knikt befêstigjend.
‘No, ik soe der dochs wol hinne wolle te wenjen, as wie it moarn de dei,’ falt Froukje op iens tusken beiden.

{==113==} {>>pagina-aanduiding<<}

Feike en Houkje harkje nij op, mar Froukje fielt dat se no net yn ien kear ferblikke moat.
‘Jimme Age kin it om myn part wol keapje, dan geane wy dêr hinne.’
‘As it dyn heit en mem goed is,’ leit Sibbele tige nuet dêr tusken yn.
‘No freegje jo it har dan,’ sa hâldt Froukje drystmoedich foet by stik.
‘Ja, mar dan moat ik earst wat oars freegje, fanke. Ja, Feikema en frou, dat wie myn komst eigentlik dizz' kear. Ik kom om de hân fan jimme dochter te freegjen.’
‘Baarnt dat sa op 'e neil?’ freget Houkje.
‘It binne noadsaken, mem,’ ploft Froukje it der op iens út. Se is fjoerread om de holle wurden en slacht de eagen del.
‘Bern, bern, en moasten jo der no sa mei oankomme,’ ropt Houkje ôfkarrend en kleiend.
Sibbele gnysket sa'n bytsje betommele, de lytse sultan syn eagen sjitte fjoer; fûleindich sjucht er fan Froukje op Sibbele en fan Sibbele nei Froukje. Sels Geeske hat it boek dellein en in kleur krigen fan alteraasje.
‘Dus do hast ús fanke al te nei west, foar dat sy dines wie, wylde bruier datsto biste,’ ropt Feike.
‘Net mei it doel om se oan my te binen. Der hat gjin berekkening by west, Feikema.’
‘It hat myn skuld likefolle mei west, dêr moatte heit en mem om tinke.’
Dan begjint Froukje te gûlen.
‘Ja, no snotterje fansels,’ seit Feike, ‘dat is it makkelikste. Sjuch my oan, asto noch in bytsje koeraazje haste.’
De lytse fetweider sjucht sa fûl as in wikel. Houkje suchtet in kearmannich swier en preuvelet:
‘Hie 'k it net tocht...’ en ‘Wat is dit wat!’
Froukje lit de triennen glide, dipt se yn har bûsdoekje, en sit dêre dan wat mei om te tearen en te tipeljen. Sibbele lûkt be-
{==114==} {>>pagina-aanduiding<<}
dachtsum oan syn sigaar. Sa giet der in skoft fan swier stilswijen foarby. It wurdt Houkje te'n lêsten te bang om 't hert.
‘Wannear wolle jimme dan trouwe en wer moatte jimme in hinnekommen fine,’ freget se om dêrmei de kwestje oer de praktyske boech te smiten.
‘Ja, às ik myn tastimming jou fansels, en dat sit noch,’ falt Feike fûl út.
‘Wy wolle mankoar dochs ha, dêr moat heit wol om tinke.’
‘Ja, dat seist no, noost mei jong sitst.’
‘Hui, hui, Feike, meie wy sa wol prate?’
‘Minsken meitsje dêr no gjin spul en deilisskip om, want dan kin it krekt in swierrichheid wurde.’
‘Dus dat is it noch net, tinkt dy? Nee, foar dy net, do âlde strûk út it kleaster, dat leau ik wol. Mar foar ús stiet it safolleste oars.’
‘Ik sil in goed man foar har wurde, Feikema, en dat kin ik wêze. Is dy tasizzing jo dan al net genôch?’
‘Ja, no wolst dy op jimme eigendommen foarstean. Dêr kinne jimme gewoanlik alles mei nei jimme hân sette, mar dizze kear net. Tink dêrom.’
Dan docht Houkje fannijs in tuskenslach om te bemiddeljen.
‘Jimme moatte net miene, dat jimme ús fanke by jimme yn 't âldkleaster helje kinne, as húsfrou's faam fan âlde Fogel. Tink dat mar net!’
‘Dêr tink ik ek net oan, frou Feikema.’
‘Of tinksto faaks, dat wy hjirre it plak foar jimme romje sille!’ falt Feike jitteris út.
‘Dat begeare wy net, Feikema.’
‘O, want dan hiest it mis, dat woe ik dy mar sizze.’
‘Mar wat wolle jimme dan?’ freget Houkje út 'e hichte.
‘Oant maaie ta by in oar yn, en dan op ússels,’ jout Sibbele prompt werom. Hy begjint al wer nocht oan narjen te krijen.
‘By in oar yn; by wa?’

{==115==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘By de grutste boer fan Noarderein. Dy sil wol in pear keamers fan syn stik of tsien, tolf ferhiere wolle.’
‘By Ygema?’
‘Ja, just. No, en as dy dan maaie opdrost, dan bliuwe wy dêr, dan ha wy daliks alles.’
‘Is 't wier Sibbele, is 't wier? Hat jimme Age dy pleats koft?’
Frouk lit in siken fan ferromming gean.
‘Nee, wy ha him hierd. Dy pleats is net te keap. Noch net, teminsten.’ Sibbele snúft effen in bytsje ferachtlik.
‘Dat binne de plannen, Feikema, en no hoopje ik, dat jo der net mear tsjin ynlizze. It bedriuw riede wy wol foar.’
De lytse sultan is ynienen frijwat bekommen. Hy is mei syn kriichshaftige hâlding ferlegen rekke en yn inoar sakke as in ynkûle gersbult, dy't de waarmte begjint te fielen.
‘It sil wol net oars kinne,’ seit er op 't lêst.

As er dy jûns neist Houkje ûnder de wrine leit bekoarret er him wat oer syn ferwoedene striidposysje, dêr't er wat al te foarlik mei wie om oan te nimmen.
‘Ik ha in gefoel, as immen dy't him oan in lege molkbos fertild hat, yn 'e miening dat er fol wie.’
‘Dêr kin 't jin fan yn 't krús sjitte,’ falt Houkje him by. ‘En dat hat men gauwer as dat men it wer kwyt is.’
‘En ús Frouk hie ik graach in oare en oannimliker jongkeardel ta hawwe wold,’ klaget de lytse sultan. ‘Mar ja, men hat se net mear by de hân en ús sin wie harres miskien wer net.’
‘Ja, en dat binne no jins eigen bern,’ mediteart Houkje. ‘En dêr hat men net ienris mear hichte fan. It seit wol wat, âlder te wêzen.’



{==116==} {>>pagina-aanduiding<<}

Sitdei op it âldkleaster

Oktobermoanne is jitte net om, dan steane Sibbele en Froukje al yn ûndertrou. Dêr is spytgnyske ûnder de útdiene hegerein fan it doarp. - Ek al sneu foar sokke lju as Feike-en-har en foar sa'n kreas jong fromeske as Froukje, en dan trouwe mei in âldfeint fan 't kleaster. - Dat se harren de sinten èn de moaie pleats by de buorren feitlik fergunne, sizze se net.
Der is besletten dat der net folle droktme fan makke wurde sil. De earste sneins fan dat se ûnder de geboadens steane komme de Tsjallema's mei harren âld húshâldster by Feike-en-harres. De twadde sitdei hâlde se dan op it kleaster en troudei sille se dan wer by Feikema's wêze.
Der giet al grútsjen fan sa't de Tsjallema's it spul der foar sette. De buorren kin dat sa taaste en fiele, al blykt der nei bûten út net te folle fan.
De sneins by Feike-en-dy is sûnder ûngemakken, mar ek sûnder folle fleur ferrûn. Elts bleau wat yn 'e fâlden.
Fokje wachte oant de folgjende sneins om oer te kommen, mar soe dan fuort in lyts wike bliuwe om de troudei derby yn te beflappen. Sa wie men alhiel ûnder eigen; allinne op 'e neidei kaam jonker Gratama jitte del en brocht wat libben yn 'e brouwerij. It foel der sa goed yn, dat Age frege him de folgjende sneins mei del te kommen en dat waard sûnder betinken oannomd.
Sa steane dan no foar de twadde kear de flaggen op 't âldkleaster. Ien op de lege foarhuzing en twa op 'e skuorre. Ut en troch wurde se effen fan in dimmene hjerstsigen út de tearen rôle; dan falle se wer wurch by de stokken del. It is sûnt in minskeheugenis net bard, dat der flaggen op de kleasterpleats stien hawwe. Mar no steane se der dan fuort ek trijeresom en

{==117==} {>>pagina-aanduiding<<}

de jongfeinten binne daliks by 't opbringen en 't ôfheljen sa goed traktearre, dat der is besletten, der sille ek jitte trije op 'e mûne as de troudei der is.
As de famylje Feikema dy sneintemoarns mei har allen delkomme, mei ek jitte de beide hearskippen fan Fokje en Geeske, dan stiet it der wûnder by op 'e âld pleats. De hiele leane nei de dyk ta is ôffage en mei wyt wâldsân bestruid. Dat koe no jitte mei sa'n moaie droege hjerst as dizze, hat Sytse de deis taljochte.
Age wachtet harren op by de foardoar, dy't sa deiswei net brûkt wurdt en tusken milkeamer en foarkeamer sit, mei in lyts portealtsje. Dêrútwei geane se nei foaren. Daliks as se yn dy keamer komme, dy't mei seis finsters, oan trije kanten elkmis twa, op it skadige foarhôf útsjucht, rûke se, dat de ferver him jitte in kear mei de glânskwast oer west hat. Der steane tolve stuollen ree, allegearre fan itselde makkelei, passende by de tafel en by it kastke mei de moaie heechopwurke bekroaning oan de efterkant. De stuollen en de tafel ha dy sierlike poaten dy't oan 'e binnenkant hoekich binne en nei bûten ta rûn; fan boppenôf bôgje se earst effen út, geane dan lichtsjes nei binnen ta; springe in goed hânbree fan de grûn wer út en geane dan ûnferhoedsk oer yn in fyn rjucht fuotstik. It kastke is op 'e kanten en om de panelen hinne mei prachtich lôfwurk opmakke. It ljochtgriene plús fan de sittings fan de stuollen, sa behindich yn in smelle râne fette, is wat ferblikt; oars tekenet alles it krasse ûnderhâld. De rûne beklingen, allegearre ek fan dat ljochtbrune, grillich-flamrige hout en krektlyk as it kastke mei útsnien wurk, glimme jin temjitte.
‘Tolve stuollen, tolve minsken, it komt krekt út,’ seit âlde Fogel wolfernoege. Hja hat al wer in oare swartsiden jurk oan mei in ljocht sjabo, dy't gâns byldket.
Ek de âldfeinten hawwe stik foar stik in gloednij pak klean oan tein.
‘Wat ha se it derby opsetten,’ moat Feike' Houkje iderkear

{==118==} {>>pagina-aanduiding<<}

tinke. Age hat in hiel dûnkergriis kostúm oan, Sytse in wat ljochter en fan wat finer stoffe, Halbe sines is dûnkerbrún, dat klaait him tsien jier jonger as er is; Sibbele einlings hat in nij blau pak oanret fan it bêste kaamjern dat der te finen is. De beide jongelju komme oan de side fan de tafel te sitten; de kant út dêr't de spegel hinget yn syn fergulden list; Feike en Age skikke dan elkmis oan in kant fan de nijoanrette hurdkachel, dy't sêft gloarret. By Age slute de beide oare bruorren oan, oan de kant fan Froukje skikke Houkje en âlde Fogel. It oare jongfolk riget wat yn de rûnte, manlju neist manlju, froulju neist froulju. Op 't lêst rekket de jonker jitte neist syn Geeske te sitten.
Earst wurdt der kofje skonken út in âlde koperen kraantsjekanne. De swarte klûntsjes geane rûn yn in moaie glêzen klûntsjepôt op in silveren poat. By de kofje presintearret Fogel earst in stikje krûdkoeke, dan sûs- en sûkerkreakelingen.
De manlju hawwe it al gau oer lân en pleatsen, de froulju reitsje op 'e tekst oer it prachtige âldporslein dêr't de hiele bolderij, in lange kast mei glêzen doarren derfoar yn 't efterlewant, mei fol stiet. Feikema's froulju kinne der har net sêd oan sjen. As de grutte kraantsjekanne hast belies jout, kardet âlde Fogel har de noas.
‘De noas jokket my, dat jout in slok of kibjen, is 't net Age?’
‘Hjoed gjin kibjen,’ seit Age folchsum.
‘Dan sil 't wol in slokje wurde moatte.’
De manlju drinke brandewyn mei sûker, de froulju krije in bramboaske. Age tapet yn en âlde Fogel. Sytse smookt fan de bêste sigaren, dat de reek hinget him yn 't hier. Ut en troch priuwt er lekker.
‘Effen deldrinke,’ seit er in kear, ‘dat is bêst tsjin de wjirmen, jonge mannen.’
De jonker en Keimpe laitsje, en nimme it medisyn fan herten.
Dan geane de manlju foar iten jitte in slach it hûs om, en by

{==119==} {>>pagina-aanduiding<<}

it fee lâns. De kij steane al, it jongfee rint jitte bûten. In pear jonge kealtsjes ha frij yn- en útloop fan in bargehok.
‘Dy moatte hjirre de winter yn trochbringe as 't net al te wiet wurdt,’ bringt Sytse by. ‘Dit neame wy ús winterkeninkjes, Feikema. Moai stomp guod, watte?’
De kealtsjes steane, mei it koekguod jitte om 'e snút, by it jisterstek te stoareagjen. It binne fan dy rûge jonge dingen, mar se ha de glâns fan woltier yn 't hier.
‘Se hoege nachts ek net foarby,’ leit Sytse út. Hy fiert de bargehoksdoar iepen en lit de gasten it winterferbliuw sjen. Dêr leit hast in foet skjin strie yn en yn in hoeke stiet in bak fol lekker fyn hea. Sa binne de bruorren. Bêst wurdt der op de bisten past. Foer wurdt net skroomd en hjoed de dei dochs steane de kij yn 't strie, as soe 't boelguod wurde. It hinget by de stâlen del en yn de groppe gear. De grouwe kij steane te pûsten dat se switte.
‘Wêrom dogge jimme no net oan it stamboek?’ freget Feike.
‘In oar hoecht ús net te sizzen, Feikema, wa't de bêste binne en hokker de minsten. Dat witte wy sels tige sa goed,’ seit Sytse eigenwiis.
‘No, ja, dêr giet it ek net om. Mar jimme koene der jild mei fertsjinje. Krekt as tsjinwurdich, mei dy gratis sketsen foar dy kealleboltsjes!’
‘Dat is in joadeboel, Feikema, in grutte joadeboel, fyn ik,’ seit Age.
‘As jo it sa neame wolle, it mei dan dochs; wa't registreard fee hat, en oan stamboekkontrôle docht, kin dêr fan profitearje. Der is neat gjin ûnearliks by.’
‘Ik neam it in skroomlike befoarrjuchting fan de stamboekfokkers. It is my te bar, te groumoalich om der oan mei te dwaan. Ik fyn it in skandaal, Feikema.’
Feike harket nij op sa't dy kâlde Age opiens útfalt. Wurket dy romerfol twa, trije brandewyn sa fûl?

{==120==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘En jo?’ ûnderstiet er Feike ynienen.
‘Hoe neame jo it?’
‘Ik neam it befoarrjuchting!’
‘Befoarrjuchting is ûnrjucht!’
‘Goed, ûnrjucht, lit it dat wêze, mar it mei en ik ha it sels net útfûn.’
‘'t Is my te min om der oan mei te dwaan, Feikema, te min en te skandalich.’
‘Nee, dêr dogge wy net oan mei,’ befestiget Sytse syn broer en haadman, en hy flybket yn 'e groppe, as woed er dêrmei syn walch en wearze yn dy krisisrompslomp útspije.
Wûnderlike eigensinnige minsken, tinkt Feike by himsels. Bêst, boppestbêst, mar jo moatte se gelyk jaan; en temjitte komme. Noch in kear bedjert er it samar effen, sûnder dat er der sels sa gau euvelmoed yn hat.
‘Tsjonge, Tsjallema, dy bêste jonge Fryske merje, ha jo dy net ûnder 'e hynst hân? As ik jo wie hie 'k him by 't maitiid daliks dekke litten.’
‘Ja, Feikema, mar ik bin jo net. By ús komt net in hynder ûnder de hynst ear't it fiif jier âld is. As ik no in jier oannim moat ik letter wol twa tajaan. In hynder moat earst folwoeksen wêze en goed yn syn bonken betichte, dan begjinne wy te foalkjen, earder net. Wat ha 'k oan in hynder fan sân, acht jier âld, mei in sealrêch en in hingelbealich? Dêr moatte jo my net fan prate!’

It is in âlderwetsk boerebrulloftsmiel, dat Fogel dy middeis yn de milkeamer mei behelp fan de jongfammen opdist; allinne de ein is nijmoadrich.
Earst krije hja sop, dêr't it bêste fleis fyn hakt by sleeffollen út te skeppen is. Dan jirpels, mei mar ien soarte griente, snijbeane, mar wol trije, fjouwer soarten fleis; boppedat is der in snip mei bûter en ien mei sjeu. Der is bret kowefleis en brette karbonade fan de baarch. Der is kâld pikelfleis en der is skinke. Komkommer, augurken en sipeltsjes yn 't soer, fan alles wurdt opsetten

{==121==} {>>pagina-aanduiding<<}

en oansprutsen. De bruorren ite hjoed út har berteleppels; ek alle oare leppels en foarken binne fan silver. De meskes ha jitte in blauporsleinen heft. Servetten hat Fogel foar dizze dei nij oanret. Der wurdt in glêsfol lichte wite wyn by 't iten skonken. Ja, alles is yn syn soarte fan it bêste, it pûkste fan it pûkste, en der is fan alles wol twaris oer.
Op kwea aventoer hat âlde Fogel neat oankomme litten. It lêste en bêste, trije grutte puddings fan ûnderskate substânsje en smaak, hat se by de ferneamdste banketbakker út de stêd weikrige.
De âldfeinten ite der fan as wie it potstro of trompkoeke en it Feikema's folk kin har dizze dei ek skoan ta dy foarm bejaan. En de jonker docht syn bêst as gjin oar en Houkje tinkt by har sels, wêr bringt sa'n lichte hikkespringer it.
Mei Keimpe ek yn 't fermidden is Fokje sa bliid as in ingel; Geeske nimt alles fanwegen de kuriositeit en benammen om't har hearskip him der sa reewillich en nommelmoedich ta bejout. Feike en Houkje wurde yn it weakste steed fan har herte troffen, troch de manear wêrop alles oant yn de puntsjes fersoarge is en boppedat troch hoe't dêrút de bêste bedoeling en it grutte opstel, dat de bruorren mei dit oantrouwen hawwe, sprekt.
Froukje libbet yn dy glâns dy't fan de oaren ôfstrielet op, as in blom yn de moarnssinne. Yn weagen fan foldedichheid lit se dit jonge lok oer har hinnekomme; der is hjoed de dei gjin skaad en gjin swierrichheid mear. Alle twivelichheden, alle faai aventoer, alle beëangjende fragen fan de frijfammesteat binne út har bestean útballe; se fielt dat se yn de famylje fan de Tsjallema's ynhelle wurdt as in jonge prinsesse, dêr't jierren op wachte is. Alles hat no fêstichheid krige, alles hjirre stiet sûn en sterk en oerein fan dregens en fan gevens en al har dwaan sil frucht jaan, frucht wekje en frucht sette.
Allinne de middeis, as it oare jongfolk yn it hôf om begjint te jachtsjen en te djoeien, Keimpe en Tako beide efter Fokje oan,

{==122==} {>>pagina-aanduiding<<}

dy steile, ynbannige Fokje, dy't hjoed sa útlitten en foar gjin gat te fangen is, dan giet it har effen oan, dat sy sêftsedich en kalm tusken mem en Fogel ynrinne moat.
De âlde feinten steane oan de skuorside te sjen, Halbe jout wylst syn dowen, syn hinnen en einen foer; in hiele rist sit him op de skouders en op de hannen; op 't lêst hat er in hoannepyk boppe op 'e holle stean. It wurdt ien amerij sa feestlik, sa hiel bûtenwenstich moai, en dat samar sûnder hokfoar opset of talis, dat sels Geeske rekket folslein út 'e ploai. Se grypt ûnferwachts Sibbele syn prachtich-djipgriene hoed fan de holle, set himsels op har moaie, ljochte krollen en springt sa it hôf yn. Se lompt jitte wat oan 'e foet, mar dat kin lije. Sibbele set har efternei. Op iens kriget Fokje de fetraander fan de jonker, dy't er hjoed hieltyd efter op 'e holle stean hat, te pakken. Se fljucht dermei efter de âldfeinten lâns, dan der foarlâns, dan der wer omhinne, oant op 't lêst hja en de jonker om Age hinne oan 't krijoanboartsjen binne. Dy nokkeret en monkelet, dat syn hiele boere- en lâneignersweardichheid rûgelt yn ien kear fan him ôf.
‘Helpe jo my, Tsjallema, helpe jo my?’
‘Dan moatst Tsjallema der jûn wat foar jaan,’ ropt de jonker lûd.
‘Mei dat wol Keimpe, mei dat?’
‘Dan wol ik in lytskert fan Geeske ha.’
‘Dat mei daliks wol, kom hjirre Geeske en doch dyn plicht,’ ropt de jonker útlitten.
Mei in manjefyk gebeart kriget Geeske Keimpe syn antlit tusken har blanke hannen en pattet dy op syn mûle.
Der giet in jûchhei op, dat it wat docht.
In pear jonkjes út 'e buorren binne stil om de hûshoeke weikomd. It binne bern fan de arbeiders dy't dizze sneintejûn foar de bruorren melke. Sadwaande ha se it weage, al wie har hjoed it hiem oars ek ferbean.
‘Jimme moatte strak mar efkes mei jimme heit-en-dy yn 't

{==123==} {>>pagina-aanduiding<<}

milhús komme as 't melken dien is,’ warskôget Age. ‘Mar no hjirre wei en nei it bûthús ta.’

De skimer fan de novimberjûn glydt oer de lannen. De sleatsjes lizze blank en stil te glimmen ûnder it ljocht fan de wester- en noarderkimen op. Yn de foarkeamer is de grutte petroaljelampe mei de belgyske brâner opstutsen. Der wurdt teedronken en Fogel presintearret bonbons en dúmkes. De lange pipen binne no op 't aljemint brocht. Om bar hat Halbe se mei siedende kofje trochgetten, om de branderichheid derút te krijen.
Sibbele stekt earst syn breugemanspiip oan, dy't er krige hat fan de fammen fan it toanielselskip. Ek de oaren sette namme en datum op in nije Goudske en stopje mei in triedsje bêste hearebaai fan Douwe Egberts.
Wylst de manlju mei har petear by bêste hynders en by de rutersport oanlâne binne, meitsje de froulju mei Fogel yn 'e milkeamer de itenstafel ree. It is fannijs yn 't oerdiedige sa as it dêr opset wurdt. Midden op 'e tafel pronket in grutte boffert, stiiffol krinten en mei poeiersûker bestruid. Fierders binne der by de skinke, pikelfleis en rollade no ek jitte woarsten kommen te lizzen. Der binne pompieren buordsjes mei ljirre, der binne twa, trije soarten tsiis; der is roggebrea, wite bôle, kanielbôle en krintesteur; tefolle om op te neamen.
Fannijs stiet de kofje yn de grutte kraantsjekanne sêft te protteljen; fannijs jout elts him dernei en set it liif op 'e least.
As it miei ôfrûn is, geane se wer nei foaren. Ridlik gau komme de earste bruiloftsgasten. It is in eigenaardich slach folk, dat dizze jûn nei 't âldkleaster set. Men soene it de typen fan de selskant fan it doarp neame kinne, al komt dat bot genôch oan. Dôch binne it allegearre dyen, dy't it net yn 't sin komme soe om troudei by de Feikema's te ferskinen. Der binne foarearst wat lytse en gruttere hierders en lânbrûkers fan de Tsjallema's, mei harren froulju, dan wat âldstylske arbeidersminsken, wêrby Sjoerd Ages-jonges jimmer yn eare en oansjen west ha en

{==124==} {>>pagina-aanduiding<<}

dy't yn ien of oare foarm altyd wat profitearre hawwe fan de soarchfâldich omdielde geunsten en jeften. Fierders is der in lyts keapmantsje, in molkrider, in nearingdwaande, in man dy't mei de potkarre rydt en lege sekken en fodden, kninen, hinnen en einen opkeapet. Op 't lêst komme jitte de flaggers, dy't earst harren kostlike doeken fan Feike syn roekenêst en de kleasterpleats helle hawwe.
Mei de lêsten is de fleur der daliks ek. Der wurdt de lytse sultan ferslach dien fan hoe min as syn âlde skuorre is. Ien fan de feinten hat mei syn skammels troch it tek sitten. Feike kin der mei in eachopslach nei Age om laitsje.
De brandewynskop giet rûn; elts stoppet syn romer fol. In silveren oanstekkerskomfoarke mei in koaltsje deryn stiet foar de âlde langepiipsmokers op 'e tafel; de froulju litte rûkersguod rûngean, sels in âld silveren snúfdoaske giet as bysûnderheid rûn, al sit der gjin snúf mear yn.
Oan ien wei komme en geane de taartedoazen; it mei bekend stean dat de molkenkelder ûnder de ôflegering fol stiet. Nei de brandewyn mei rezinen folgje reade en wite wyn, advokaat en beiwyn.
Hjir is gjin feestlieder en gjin wurklist. Alles folget inoar op, sa't it sin it opjout en wa't it earste nei in oar ophellet, is oan bar. Alde slepende folkssangen, nije strjit- en dûnswizen, âlde feestnûmers fan ‘Yn 'e Haske hinget in baarch yn 'e beam’ en ‘De reis van Jurriaan’ en ‘Wie in januari geboren is’ wurde opfolge fan ‘Wij gaan nog niet naar huis’, ‘Laat de klok maar luiden’ en ‘Honderd jaar na dezen’.
Soms seit in âld-arbeider in stimmich wurdsje, sa dat de âlde froulju mei de holle knikke fan byfal, dan docht in boerefeintsje in frjemdsoartich foardrachtsje, út en troch komt ek Keimpe foar 't front mei stikken út it soldatelibben, lyk as ‘De Weddenschap’, ‘De Generaalsinspectie’ ensafuorthinne. Hy kin it wol, fine de bruorren en jouwe har goedkarring troch oan de Feikema's, dy't dy reewillich oannimme. Ja, sels âlde

{==125==} {>>pagina-aanduiding<<}

Fogel hat stil in stikje út 'e holle leard oer ‘Het huwelijksleven’ en rispet grutte niget en tagedienens. De bruorren begjinne te glimmen fan nocht, Frouk hat wille as wetter en nimt alles oan mei in laits op it wêzen en strieljende eagen. De oare Feikema's litte it oer har hinne gean as in freonlike simmertwirre op in waarme dei, de ien mei wat mear oerjefte, de oar mei wat minder.
Jonker Gratama gobbet sa noflik, mar sjucht allinne wat gril en sterk.
Sa giet it de hiele jûn troch; ien fan de feintsjes moat al ris koarje en ferdwynt in skoftke; in mannich oare wurde ryklik lûdroftich.
‘Jimme moatte mar wat droege twibakken ha, jonges, hjirsa!’ seit Fogel en jout in pear pûden fol.
Dan komt de pottejoad mei ien fan syn artikels, rynsk yn pompier betrôle. Mei wûnderlike, kluchtige maneuvels ferskynt er tsjin de jongelju oer, oan harren tafel.
‘Effen attinsje minsken, effen attinsje!’
Keapman Gotzbach klaut him yn 'e nekke, en faget him mei de hân om 'e mûle.
Dan begjint er syn presint út it pompier te pakken.
‘Ja, dit moat earst, dit earst. - Feestgenoaten!’
Hy set de fûsten yn 'e siden en draait mei in slach yn 'e rêch, no nei de iene en dan nei de oare kant om.
‘Ik ha altyd tsjin Sibbele sein, asto trouste krigest fan my in pispot mei sân earen. No gong dat trouwen fan Sibbele en Froukje fansels wol wat hurd yn syn wurk, mar de pispot is by dy tiid klear komd. Jongelju, hjir is er no; op elk ear ha ik in roaske set fan ûngelikense kleur. Fan wite Wopke ha ik in moai gedicht krige en dat sil ik no foardrage:

Sjuch, minsken, hjir hawwe jim Maaikemuoi, 
En hinget der no nachts in dikke buoi, 

{==126==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wurdt de loft hjirboppe gâns bleek en stiif, 
Sjit de wyn út en rattelt it liif, 
Komme der flappen wetter del, 
Maaikemuoi heint it yn in tel...’ 


Sa giet it troch; it wurdt in hiel lang ein. As er op 't lêst oan de roaskes ta is, en wat dy betsjutte dan slacht er oan it ymprovisearjen.
‘As ik dêre oan tink,’ ropt er, ‘doe't by Luts en my foar 't earst de pispot op 't bêdsbuordsje stie; as ik oan dy tiid tink; doe wie it yn alle hoeken fan 't bedstee merke. Minsken, minsken, dan kin ik my net mear hâlde, dan wurdt it my ek grien en blau foar de eagen, dan sjuch ik ek alle kleuren fan 'e reinbôge...’
‘Do moatst ophâlde, do slachtst troch, Tsjalling,’ kraait Luts it út.
‘Do moatst dy stil hâlde, oars kin ik de daam net fine. Do bringst my fan de wize, ik bin der glêd ôf.’
It folk geit it út fan wille. De jongfeinten begjinne te sjongen: ‘Foar de pottejoad noch ienkear troelala!’ Gotzbach begjint mei te roppen, fan hyp, hyp, hoera! Hy stekt syn kromme earmen omheech, docht in hipke as ien dy't oansketten is, en draait yn 'e rûnte. In hiel skoft duorret it sjongen, lûd en ferheftich helje de jongfeinten iderkear fannijs op. Sibbele swilet alle blommen fan harren tafel by inoar en plantet dy yn de pispot. Dan offrearret er dy mei in komysk bûgemint oan Froukje en plantet him dy yn 'e skerte. Wylst sjongt alles, it giet oer yn lûde gjalpen, stampfuotsjen en hossen.
Ynienen giet de jonker oerein. Hy kin jitte stean. Mei syn slappe wite hân, dêr't allinne de wiisfinger fan foarút stekt, wylst er de earmtakke yn 'e side hat, begjint er sabeare te kommandearen, alteast oanwizings te jaan.
‘Ruhig sein, ruhig sein!’
‘Stiltme, stiltme, Gratama sil oan 't wurd.’

{==127==} {>>pagina-aanduiding<<}

De jongfeinten, dy't him allang sketten hawwe, fergrieme har.
‘Es ist richtig. Maul halten! Sibbele stil sitte. Ruhig sein! Ja, ik sil spytse, op 't earste jonge pear dat ik as siktaris trouwe sil. Hm, hm, binne der guods foar de finsters? Kom maar binnen. It folk komt by de minsken en de minsken komme by 't jild. Age Tsjallema, do bist ek noch ien fan 't âldliberalisme, it âldliberalisme is fan Thorbecke; dy syn ideeën wiene: nul en ik hou er één. Ik wurd ek wer Thorbeckiaan. Miskien komt it jild dan ek wer by my. Feikema, ja, jo moatte ek noch hynsteweide fan my ha. Mar ik wurd wer âldliberaal. Jo passe op myn hynderke en ik pas op jo ropeintsje. Wy passe mankoar. Allegear passe wy mankoar. 't Is allegearre: nul en ik hou er één. Ik bin ek âldliberaal. Ik swar by it partikulier inisjatyf, Sibbele, trouwen is inisjatyf, mar mei twa begjinne en mei trije ophâlde, dat is de died. Dat is ek wer: nul en ik hou er één, mits, dan is men mei jins beiden begongen.’
Krampeftich betwongen, boarste út en troch de laitsbuoien los. De jongkeardels krije der hast de stûpen fan. Gratama skaait sawat mei syn fine, wite hân.
‘Ruhig sein. Maul halten. Es ist richtig... Hm, hm, ja, ja, dit is in boerebrulloft. Wat ha wy in wille hân, by de boeren op it lân. Dit is eldorado. “De verloren zoon” is behâlden oanlâne. Hjir kin er net mear ferdwale. Se mienden dat se him ôfskipe hiene nei de rimboe en hy kaam yn “het beloofde land, overvloeiende van melk en honig”. Ik nim der aanst ek noch ien, ja, ja, jit mar yn. “Een nieuwe liefde, een nieuw geluid.” Katten hingje oan 't hûs, de hûn hinget oan syn master, de frou hinget oan de man, en ik hingje fan de weromstuit oan Geeske fan Feike Feikema, de fetweider. De harem is iepen. De lytse sultan hat de froulju net mear allinne. De sluiers komme foarwei. “Een nieuwe lente, een nieuw geluid.” Ik ha 't sein.’
Dy nachts bringe de Feikema's de jonker thús.



{==128==} {>>pagina-aanduiding<<}

It spul hat luzen

‘Earst hat dy bliksemse bok my hjirre thús de finne oan flarden setten mei syn gefljuch en gejacht, en no fret er my alle touwen stikken. Hy kin de klink fan de doar ôfkrije, sa goochem is dy bliksemse bok. Hy hat fannacht yn 'e skuorre west, hy hat in lid fan in koekdoaze ôfdien en my hast in doazefol produksjekoeken opfretten.’
Sa komt de lytse fetweider de moarns by Houkje by de teetafel.
‘O, godskes, dan kin er noch wol deagean.’
‘Om myn part laai er aanst dea. Mar ûnkrûd fergiet net. God, god, wat ha wy wat oanhelle. De laurierboom hat er oan splinters slein; der binne alwer twa gloednije planken fan de skutstâlsdoar oan spuonnen, hy hat de krammen fan de skoattels der rojaal útsetten, sa hat er altyd weroan mei syn kont tsjin dy doar oansitten te donderjen. Dat hynder, it is my in besiking. As dy fint sels net better is as syn hynder? Trouwens ik wol leauwe se ûntrinne inoar net folle. En dy smoarge hûn, dy hat er dêr no hiele nachten yn dat âld bargehokje sitten, efterhûs. En dat bist dat giet dêr te kear! Oan ien wei sit er te janken en te spoekgûlen. Ja, en de earste sint fergoeding foar alles moat ik noch hawwe.’
‘No, Gratama soe it hjoed bringe, hat er sein. Syn mem moat juster hjirre útfanhûs komd wêze. It moat sa'n alderynnim-mendste âlde frou lykje, wurdt der sein.’
‘Dus as er de sinten al bringt, dan hat er se dêr fan. Dat is ek al net bêst. Geeske moat ophâlde mei dy fint, resolút ophâlde, Houkje. Bring har dat noch ris mei alle klam ûnder de eagen, Houkje. En oars sil ik it sels dwaan. Lit sy dan nei Hollân gean, yn dy fakânsjekoloanje en Fokje thúskomme. Ik ha dy Keimpe sturtlear hjirre noch hûndert kear sa leaf oer de flier as dy fint. Dy mei ik foar myn eagen net sjen.’

{==129==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘Wy prate him Geeske net ôf. Jo net en ik net. Dat is ûnmooglik, Feike!’
‘No, dan is 't ûngelokkich.’
‘Ik hear by him, seit se mar. Ik wol mei him troch it libben. It komt, sa't it komt.’
‘Se tinkt fansels, dat se him skielk wol yn 'e stokken kriget en stjoere kin.’
‘Ja, dat tinkt se ferfêst, Feike en dêr leaut se oan.’
‘No, sa âld wurdt hy net en wurdt sy net, dat se dat redt, nim dat mar fan my oan.’
‘It kin wol wêze, mar men soe hoopje, dat it wat tafalt.’
‘It falt om 'e deale net ta. Mei sokken kin it net oars as altyd ôffalle. Juster hold Banga my noch oan. Hy woe my warskôgje, sei er.’
‘Och, Banga, Feike, soe der ek net in heap ôfgeunst by efter sitte.’
‘'t Kin wol wêze, mar hy sei it dan dochs mar. Hy wie no al twa moanne kostjild benefter. Syn mem soe komme it oan te suverjen, wie de hjitting. Mar der kamen ek jitte altyd oare brieven út Hollân. Masterke hie ien op syn skriuwburo fûn en dy hie se oan Banga jûn as bewiis. Banga treau him my ta. Ik ha him net lêze wold. Lês jo him mar ris en brân him dan op. It beskriuwt wat!’
‘Sis dat wol!’
Houkje suchtet swier en skodhollet.
‘Nee, dan Keimpe, al is er ek hûndert kear ien fan Boate en Lys en al komt er ek hûndert kear fan de Spekpôle. Leau mar dat Keimpe en Fokje ús skielk it alderneist bliuwe.’
‘De oare beide famkes dochs ek, Feike.’
‘Dy lûke nei en mei de manlju. Doch mar tiid. Frouk is no al oates en toates op 't kleaster. Frouk is alles, mar nei ús sjugge de bruorren net mear om. Tink ris om myn sizzen. Frouk moat rûnom yn riede. Dy moat dit keapje en dat besjen, dy moat rûnom yn behelle wurde. Mar as Age skielk

{==130==} {>>pagina-aanduiding<<}

wer in stik lân ha wol, dan doar er it tsjin my wol opjeie, wat ik jo sis.’
‘Safier is it noch net, Feike. Dat moat allegearre noch bliken dwaan.’
‘No, toe dan mar, jo sille ris wat sjen.’

As Geeske by de breatafel komt leit der wer dy swym fan ûnoandwaanlikheid har op it wêzen. Dy mei in bytsje minskliker wurden wêze, in bytsje mylder en minder fier ôf, mar dan ek in bytsje.
‘Heit en mem, frou Gratama woe fanmiddei wol effen kennis meitsje mei jimme, hat se sein. Kin dat wol?’
‘Dat kin wol, net heit?’
‘Ja, dat kin wol. 't Is my goed. Mar dan wolle wy ek ris mei har allinne wêze, sûnder jimme derby, Geeske.’
Feike docht ien earnstige eachopslach nei syn dochter.
‘Is dat no wol freonlik, heit? Kin dat wol fan myn kant? As sy hjir is en ik gean derút?’
‘Mei Tako!’
‘No ja, fansels, as Tako it ek docht...’
‘Oars bring ik har in eintsje.’ Sa makket Houkje in ein oan dit lytse ferskeel.
De sneontemiddeis yntiids stiet de jonker al wer by Feikema's oer de flier.
‘Tako, jo hjirre no al! En jo mem?’
‘Dy komt om trije oere. Mar ik wol earst de hûn effen yn 't bad ha. Hy is net al te suver, leau ik. Wolle jo my helpe?’
‘Kin ik dat?’
‘Ja, wiswol. Jimme heit hat wol sa'n bak, dêr't er dan de skiep yn wasket, sei er tsjin my. Ik moast himsels mar fan de bûthússouder krije. Ik ha myn oerstrûper mar mei nomd.’
‘O, sis, wy ha hjirre noch wol ien fan Froukje. Dan doch ik dy oan.’
‘Ja, en dan moat ik effen in tsjettel siedend wetter ha, om it

{==131==} {>>pagina-aanduiding<<}

reinigingsguod yn op te lossen. It is fergif, it komt wat krekt mei dy oplossing.’
In kertierke letter stiet de skiepwaskersbak oan 'e skuorside. Mei folle omslach en komkak wurdt alles reemakke. Te'n lêsten hellet de jonker de hûn út it bargehokje. Beide mei de mouwen opstrûpt en klompen oan steane de jongelju om de bak hinne. De hûn stiet deryn. Mei in skûteltsje jit Geeske it dier iderkear it sop oer de rêch. De jonker hâldt mei ien hân de hûn oan de halsbân beet en wasket mei de oare.
In pear buorminsken bliuwe efkes stean en gnyskje.
Nei in healoerke hat de reiniging west. De hûn wurdt loslitten; hy set springendewei op nei it foarhiem ta. Dêr skoddet er syn rûge bealch dat it fize sop stoot wech-ende-wear. It fljucht by de finsters op. Houkje dy't yn de keamer dwaande is, sjucht it. Se hat oars al sa'n hekel oan hûnen.
Se huvert der effen fan.



{==132==} {>>pagina-aanduiding<<}

It wreidet ûngelikens

Yn in jier tiid kin der hiel wat barre, as it der op wierret. Dat de jonge froulju fan de fetweider op it útfleanen stiene, wie bekend, mar dat it sa gau syn beslach krije soe, hiene hjasels net ienris tinke kinnen en Feike en Houkje jitte minder.
Fokje allinne is jitte net troud. Dy is wer yn 'e hûs komd, doe't Geeske derút gyng. Hja helpt mei yn 'e húshâlding en yn 'e buorkerij. Ferline winter is hja ûnder de kij rekke, hat it melken leard, en no is se folslein boerefaam op it spul fan har âlden. It wachtet der fansels op, dat se dêr boerinne wurdt, dat is sa klear as de dei. Keimpe tsjinnet by in boer net fier ôf. Hy komt no alle sneinen en soms ien, twa kear yn 'e wike. Dan buorket er mei de lytse sultan, tegearre geane hja by de kij en alle oare fee lâns.
Dêr kinne se it dan ek aardich oer iens wurde. Oer it brûken fan it lân tinke se net gelikens.
‘Do moatst skielk myn bêste finnen net útmoargelje, mei dyn keunstdongstruierij, heite,’ hat Feike yn 't foar alris te kennen jûn.
‘Ik sil goed op it lân passe, Feikema, en der wol noed foar stean.’
‘Wy sille it mar ôfwachtsje. Myn weidlân op it fjild krigest net. Dat wol ik sels hâlde.’
‘Oars gean ik ris nei de Tsjallema's om jitte in pear stikjes los lân. Wat tinkt jo dêrfan?’
‘Do kinst it besykje. Moatst har mei ferstân oankomme en dan kin it bêst losrinne. Mar it is fansels krekt sa't it falt.’
‘No, dan behelje ik earst ús Frouk en Sibbele deryn,’ seit Fokje. ‘As wy it dan net rêde...’
Dit binne har moaiste skoftsjes, as Keimpe jûns komt en hja en de âldelju beprate de dingen fan de takomst.

{==133==} {>>pagina-aanduiding<<}

‘No, my tinkt, jo moatte earst noch mar ris nei de bruorren ta, Feike en freegje har om in stikje bouterrein op 'e hege buorren.’
Houkje, dy is jitte jimmer yn noed dat hja net yn in kreas húske op in moaie stand telâne komme sille. As it mar net útdraait op in âldmoadrich boargerhúske yn 'e buorren. 't Is mei Feike yn sok ding noch al gau fan, it kin sa wol.
Tako en Geeske binne ferline winter al troud en hawwe fansels it slotsje oan 'e singel ta yntrek krige. Doe't de âld boargemaster ûnferhoedsk syn ûntslach oanfrege, hat de jonker tige wraamd om yn syn plak te kommen. Alles wat yn 'e hichte setele, fan wat komôf wie, en autoriteit hie, hat er ôfreizge. It hat omdôch west. Der skynt dochs tefolle fan syn ferline út Hollân wei him efternei komd te wêzen. Fan de weromstuit binne hy en Geeske doe dochs mar troud. Oars hie dat fansels ek bard, mar mei mear gloarje en opsnjit. No gong it behindich om en ta.
Nuvere dingen binne oan it ljocht komd, mar it moat binnen de Feikema's famylje bleaun wêze. De jonker hie hast gjin twa stel ûnderklean, gjin foege ferskjinning ta syn foldwaan. Alle dagen moast Feike dokke; dan âlde skulden ôfdwaan, dan foar de nije húshâlding riede en foar de útris fan de jongelju. De benearing waard op 't lêst sa grut, dat it wie in ferromming dat Geeske goed en wol it hûs út wie.
Hja hat no koartby in berntsje krige, in tjirmich, bleek popke, dat yn in kûveuze leit. Hy wol der jit wol wat fan sizze as er der nei frege wurdt, mar hja docht tsjin oaren as wie der gjin bern, hja griist ynwindich fan it skepseltsje en wol har wjeraks ferslaan, mei in hâlding, as hat it libben har wat brocht, dat har net takomt, en dat hja neffens gjin inkelde útlis fertsjinne hawwe kin.
Underwilens is de ferhâlding bekuolle. It wite rydhynder is by 't neisimmer al fuortgien; sûnt is de jonker frijwat mei syn liddige tiid ferlegen en siket faker syn ûntwyk en tahâld yn de doarpsherberge as goed is.

{==134==} {>>pagina-aanduiding<<}

Yn de nije grutte stjelp by de buorren boartet al in lytse Sjoerd Sibbeles oer de flier. Dy mei heite pop wêze en memme eachappel, mar it liket wol oft de âlde omkes fan de kleasterpleats noch it alderwiiste mei him binne en Fogel fan de weromstuit boppedat. Om de fjouwer wike moat Frouk in dei komme, en dan is de lytsjonge net út hannen wei. Halbe reizget mei him op 'e earm troch de foarein en om 't hûs hinne, Ageom efter de kij lâns; tegearre sjugge hja by de hinnen, by de kuozzen en by it fôltsje dat mei de kop oer de doar fan de skutstâl komt.
Sa feroaret alles, mar elts rikt altyd weroan nei de nije kânsen, de nije foldwaningen en fertreastingen; dy meie dan lyts of grut wêze, of miskien wol fan beiden.


    
        
    

{==137==} {>>pagina-aanduiding<<}

Oer skriuwer, boek en útjeften

De tritiger jierren

Yn 1915 kaam Douwe Kalma fanwegen mei syn biedwurd ‘Fryslân en de Wrâld’. Fryslân moast him net langer opslute en blynhâlde foar wat der yn 'e wrâld (en Fryslân sels) te rêden wie. It duorret lykwols oan 'e tritiger jierren ta foar't it safier is dat Kalma syn biedwurd yn 'e literatuer yn 'e praktyk brocht wurdt. Dan kundiget him in nije tiid oan. De skriuwers beheine har net langer ta de útbylding fan 'e typyske plattelânstafrieltsjes, mar begjinne utering te jaan oan 'e manifestaasjes fan it eigentiidske libben, sa't dy ek yn Fryslân út soarte te merkbiten wienen.
Dat bart noch net yn 'e romans. Sjocht men nei de roman-produksje fan 'e tritiger jierren, dan is der fan fernijing sa goed as neat te fernimmen. Men moat dêrfoar sjen nei de poëzij, it koarte proaza en nei de literêre diskusjes. Dat leit faaks ek wol foar de hân: in fernijing, in eksperimint yn it algemien, lit him makliker realisearje yn nei omfang lytsere wurken. It sil noch jierren duorje foar't der ek neffens foarm en ynhâld moderne romans komme, en noch wer langer ear't dy moderne romans it oansjen fan 'e literatuer beskiede en dêrmei de boereroman ta in skift fan minder betsjutting wurdt.
Mar yn 'e poëzij en it koartere proaza út 'e tritiger jierren kin men in nije geast merkbite. Al is Fryslân almeast noch wol de lokaasje dêr't it barren him ôfspilet, it is net mear it isolearre Fryslân, it ôfskettene harmoanyske en moai oersichtlike túntsje dêr't de dingen geane sa't it heart en foech jout.
Dat giet net sûnder striid. Oarsom, der is yn 'e tritiger jierren ek in tige krêftige literêre streaming dy't hielendal dy nije tiid net ynhelje wol, dy't dwars fan 'e wrâld ôfkeard in restauraasje

{==138==} {>>pagina-aanduiding<<}

wol fan it âlde Fryske boerelibben sa't jin dat út 'e Rimen en Teltsjes temjitte komt. Dy streaming wol fan ‘Fryslân en de Wrâld’ neat witte, dy is fan miening dat der yn 1915 in hiel soad, ja miskien alles wol, misgien is.
Fansels kin men de literatoaren fan doe net skiftsje yn twa kloften: guodden dy't hielendal oan it âlde fêsthâlde en oaren dy't oer alle boegen fernije wolle. It moderne en it konvinsjonele lizze neistinoar en trochinoar. Om ús hjir ta it proaza te beheinen, de meast fernijende ferhaleskriuwer soe Pollema wolris wêze kinne, mar dan giet it winlik allinnich om de tematyk. Syn manier fan skriuwen is âldstilich. Oaren, lykas Schurer, Sybesma en Tuinstra, skriuwe wolris in modern oandwaand ferhaal, mar dêrneist ek in hiel soad mear yn 'e wenstige trant. Datselde jildt nammers foar Kiestra. De skriuwers steane iepen foar it moderne, mar se sitte lykwols noch tige bewoartele yn 'e literêre tradysje.


De skriuwer Kiestra

Kiestra waard berne 1899 te Poppenwier en ferstoar 1970 te Raard. Al syn libben hold er yn 'e Legeaen ta. Hy fielde him dêr thús en hy wie dêr in achtenearre man. Ek nei de oarloch, doe't er as nasjonaal-sosjalist - hy wie lid fan 'e SS - boetsje moast foar de kar dy't er al foar de oarloch dien hie en dêr't er yn 'e oarloch foar stien hie. Sels hat er it neityd wol te krap hân mei syn pro-dútskens, benammen it lot fan 'e Joaden loek er him oan as persoanlike skuld, mar de Legeasters hawwe it him net achternei droegen. Se koenen him as in nommel minske, dy't nammers yn 'e oarlochsjierren nimmen persoanlik skea dien hie. De ûnderdûkers wienen feilich yn 'e Legeaen.
It witten in ferkearde liedsman west te hawwen, hat makke dat er him nei de oarloch achterútholden hat. Hy oppenearre

{==139==} {>>pagina-aanduiding<<}

him net mear as literatuerkritikus, noch as saakkundige op it agraryske fjild, hy wie inkeld noch literêr-skeppend dwaande. Hat it besef in slim fersin makke te hawwen ek oarsaak west fan syn wat nuete skriuwerij letter? Syn roman Ien wike útbuorren wâlet de mjitske walm fan bier en barmhertichheid út omheech. Der liket neat oer te wêzen fan it libbenskrêftige en moedige fan De froulju fan de fetweider.
Hoe't dat ek wêze mei, Kiestra syn krêft as skriuwer leit foar de Twadde Wrâldoarloch. Neist syn koart romantsje De froulju fan de fetweider - in ‘novelle’ neamden se yndertiid in proazastik fan sa'n omfang - moat dan benammen it ferhaal Mascotte neamd wurde, dat ferskynde yn 'e bondel Fryske Sketsen (1934), dêr't ferskillende auteurs oan meiwurke hienen.
Neist ferheljend proaza hat Kiestra ek fersen skreaun en toanielstikken.
Kiestra wie boer, komelker eins. Hy hat jierren taholden op 'e Wieren ûnder Tersoal en letter hat er wenne op Hazzebuorren by Poppenwier, in pôle krekt bûten de buorren. Allinnich de lêste jierren fan syn libben hat er te Raard ferkeard. Hy is miskien wol de suverste belicheming fan syn eigen ideaal, sa't er dat yn 'e tritiger jierren yn syn krantestikjes foarstie, in boer dy't weet hie fan syn kulturele plichten foar it Fryske folk oer. Neffens Kiestra wie de boer net allinnich yn materiële sin dejinge dy't derfoar soarge dat it folk itende bliuwe koe, mar ek yn geastlike sin: de boer wie ek de drager fan it kulturele besit fan it Fryske folk.



{==140==} {>>pagina-aanduiding<<}

De froulju fan de fetweider


In bysûndere boereroman

It romantsje slút in stikhinne oan by de literêre koade fan destiids. It is in boereroman, lykas hast alle romans fan doe. It is ek, lykas it wurk fan Brolsma, nochal los fan konstruksje, it liket op in samling sketsen oer deselde húshâlding. Earst as de trije fammen fan 'e Feikema's ferkearing krije, komt der wat tried yn it ferhaal. Oanslutend by de doetiidske ‘nije moade’ is it yn 'e notiid skreaun.
Mar dan hâlde de oerienkomsten mei oar proaza ek sawat op en begjinne de ferskillen te tellen. Wis, it is in boereroman, mar wat in ferskil mei De gouden swipe of Sate Humalda! Hjir gjin út 'e ierde woeksen boer dy't as in held út in âlde saga tsjin it needlot wrakselt, mar in man dy't it libben nimt sa't it op him takomt. Stoart in boer as Haitze Holwerda syn wrâld hast yn as it him tsjinwierret - o irony! it wierret him krekt mei -, Feike Feikema is net in sprút benaud fan tsjinstuiten: hy is fan stroppen de man wurden, seit er. Ek op it stik fan 'e ferkearingen fan syn dochters is Feike ploaiber. Hy is it mei de kar fan net ien fan trijen iens, mar hy berêst deryn. De opheging fan 'e boerestân en it boerefak binne fierhinne ôfwêzich, en dêrmei de krampeftigens dy't by oare boeren - alteast yn 'e literatuer - ta healwize oanslaggen laat, lykas Douwe Wallinga dy't syn soan healdea slacht (De gouden swipe) en Fokke Hoara dy't út wraak de pleats fan 'e âlden fan syn eardere faam keapet (De Hoara's fan Hastings).
Hoe oars binne ek de aventoeren yn dit romantsje, gjin los-brekkende bollen, hynders op 'e rin, heabroei, tongblier, kolyk of wiete hjersten dy't foar in poarsje ‘needlot’ soargje moatte dêr't de boer-wrakselder tsjin opbokse moat, mar út te riden nei Hollân mei it toanielselskip, nei de TT-races te Assen, fleane! Hoe oars ek it taalgebrûk, dêr't de ynternasjonalismen

{==141==} {>>pagina-aanduiding<<}

net langer yn mijd wurde. It tilt op fan wurden as - alfabetysk -: air, alliteraasje, attinsje, bûdoir, sjarmant, deklamaasje, demokratysk, eksintrike, ekstaazje, elite, funksjonaris, gentleman, ensfh. Meiïnoar binne der in lytse hûndert fan sokke fan komôf frjemde wurden yn it boekje te finen.
De trije dochters binne absolút net dwaande har ta te rieden op in takomst as boerinne. Se hawwe hiel oare ambysjes, Fokje wol bewaarskoallejuf wurde, Froukje wol masineskriuwen leare en boekhâlden, se woe wol gymnastyklearares wurde en ek wol dûnslearares. Geeske, de jongste, hat in artistike ynslach, dy sit te fervjen, te houtbaarnen, te weevjen, dy pielt mei literatuer en wol by einsluten wol sjoernalist wurde. De mem, Houkje, hie it leafst dat de fammen mei ien fan ‘stân’ trouden, as it knypt hat dy it heger yn 'e kop as de dochters. By einsluten trouwe twa fan 'e trije dochs mei in boer, en dy wurde, sa't it him oansjen lit, ridlik lokkich. Geeske trout mei de gemeentesiktaris, en se fielt har deaûngelokkich as se in bern krijt. Dêrmei bliuwt dit boek yn syn suggestje dochs in boereroman: mei in boer út 'e krite trouwe jout lok, it houlik mei in yntellektueel út Hollân bringt ûngelok.
Yn it ôfwizende oardiel oer de NSB komt grif de destiidske kontroverze tusken de SS en de NSB oan it ljocht. De Nederlânske SS-ers seagen op 'e NSB-ers del. De man dy't him posityf oer de NSB utert, is de gemeensiktaris Tako Gratama dêr't Geeske mei trout. Tako is in út Hollân wei weromkearde yntellektueel, dy't wakker opjout fan 'e trêften fan it plattelân, mar yn wêzen it plattelânslibben net ferstiet. It docht nammers al gau bliken dat Tako in fint fan neat is en letter komt ek noch oan it ljocht dat er yn Hollân skulden makke hat. Tako praat fan it ‘aristokratysk begjinsel en it liederskip,’ sa't him dat ‘natuerlik yn de rin fan 'e skiednis troch de geslachten hinne bewiizge en iepenbiere hat.’ De skriuwer tekenet oan dat Geeske him mei ferearing oansjocht..., hy tinkt der sels grif oars oer. Foar him binne de krêften net ‘útbalansearre yn in prachtich

{==142==} {>>pagina-aanduiding<<}

harmoanysk evenwicht,’ mar hy sjocht it libben as in trochgeande striid dêr't it âlde yn fergiet en it nije opkomt. De grutte boeren fan it doarp Noarderein hawwe de iene nei de oare belies jaan moatten. De neiteam fan in wees út it kleaster, dêr't ornaris wat smeulsk oer praat wurdt, en fan 'e twadde dochter fan 'e fetweider sil it takomstige laach fan hearskers foarmje. De skriuwer - en fansels net needsaaklik de minske Douwe Kiestra - liket sosjaal-darwinist te wêzen. Yn de ‘survival of the fittest’ komme persoanen dy't it libben oan kinne, lykas Sibbele en Frouk, boppenoan. Swakke figueren as Geeske en Tako bedarje yn it leech.


De ûntfangst by it publyk

Der wurdt ferteld dat Simke Kloosterman De froulju fan de fetweider mei de tange oanpakt en yn 'e kachel smiten hat. De frijmoedigens yn it seksuele koe se net ferkropje. Dy anekdoate berêst net op wierheid: Simke wie al dea en begroeven doe't it boek ferskynde.
No soe dat op himsels hinnebruie meie: men moat de stro net om in aai bedjerre, as men dêrmei in saak dúdlik karakterisearje kin. Mar dat is hjir net it gefal. De anekdoate is net allinnich histoarysk ûnwier, hy is der ek as symboalyske ferbylding fan 'e destiidske ûntfangst by it publyk by troch. Der is feitliks mar ien fan 'e kritisy fan 'e earste printing yn 1939 dy't swier tilt oan 'e frijmoedigens yn it seksuele. J.K. Dykstra skriuwt: ‘Tot nog toe konden wij èlk Fries boek zonder schroom aan iedereen te lezen geven. Men behoeft geen zedelijkheidsmaniak te zijn, om bij dit boek scrupules te hebben...’ Kritisy as S.D. de Jong en H.K. Schippers binne fan betinken dat Kiestra foar itselde wat minder bot útfalle kinnen hie en itselde of mear berikke. Mear wurden meitsje se der net oan smoarch. W. Kok seit: ‘Mar it is op 't lêst gjin berneboek en it is ek yn dizze passa-
{==143==} {>>pagina-aanduiding<<}
ges sober, earlik en direkt, sûnder de sentiminten fen gûn ljue to kideljen.’ De kop yn 'e Ljouwerter Krante ‘'n Schokkend boek uit de kuise dertiger jaren’ boppe in artikel by gelegenheid fan 'e twadde printing jout dan ek in falske suggestje. Sa slim binne alteast de resinsinten net stroffele oer de seksuele frijmoedigens.
Miskien hie men ferwachtsje meien dat Kiestra omreden fan syn boek ôfseame wie troch de sedelikheidsapostels, ommers B.R.S. Pollema krige in pear jier earder de folle mjitte oan fermoanning oer him útstoart doe't syn ferhalebondel Lok en lijen yn 't ljocht kaam. E.B. Folkertsma prate fan de ‘forwoastende wirking’ dêr't dit boek sines ta dwaan kinne soe. Mar der binne grutte ferskillen tusken de ferhalen fan Pollema en it romantsje fan Kiestra. By Pollema giet it gauris oer troude lju dy't bûten de pôt pisje, of dêr alteast risselwaasje ta meitsje. By Kiestra binne it ûngetroude lju. In oar ferskil liket my noch wichtiger. Pollema syn figueren binne swakkelingen, dy't út ûnfrede mei har bestean oan it dwalen reitsje en op 'e siik nei wat hâldfêst en lok yn 'e earmen fan in oarenien fersile. Dat pessimisme, dat sleauwe en lakse, dat koenen de kritisy fan destiids net daaie. En nammers ek nei de Twadde Wrâldoarloch noch waard easke dat in literêr wurk posityf tsjinoer it libben stie. Om dy reden waarden bygelyks de fersen fan G.N. Visser (1949) ôfwiisd. En fan pessimisme kin men Kiestra absolút net beskuldigje, De froulju fan de fetweider kin men in fitalistysk boek neame, it fitale, it libbenskrêftige wurdt ferhearlike.
Nee, dy te ‘botte útfallen’ fan Kiestra meitsje de kritisy har net sa drok om. Folle mear soargen meitsje in pear fan 'e kritisy, De Jong en Schippers, har oer in oar aspekt fan 'e roman, te witten dat fan 'e driging fan in nije tiid dy't oer Fryslân komt en de plattelânske seden ûnderstek docht. De Jong hat it oer ‘de driging fen de tobritsenens fen it Fryske doarpslibben, dêr't ymportearre ûntjowing en folksriemens mar nea meimankoar

{==144==} {>>pagina-aanduiding<<}

yn harmonije komme kinne...’; ‘Alle trije fammensbern habbe tiden, det it der op liket ef hja scille nettsjinsteande hjar U.L.O. en húshâldskoalle, ef faeks krekt hjirtroch, út it goede spoar reitsje.’ Schippers: ‘Boererealisme is dit forhael fen Feike Fetweider en syn fjouwer (!) great-dochters, dy't yn hjar hâlden en dragen, hjar tinzen en winsken sokke sprekkende foarbylden binne fen gûn fen 'e hjoeddeiske plattelânsjongerein, dy't troch de oerfloed fen net-forwirke kultuer ef ljeaver sivilisaesje it spoar bjuster rekke binne en alle kanten út kinne, de goede like goed as de forkearde.’
Wat in pear generaasjes letter posityf wurdearre wurdt yn Kiestra syn boek, de eigentiidskens fan it ferhaal, de fûlens wêrmei't benammen dy trije jonge froulju diel hawwe wolle oan it folle libben yn al syn fasetten, dêr wienen guon kritisy yn '39 wat skou fan. Dy noed om de ‘net-ferwurke útlânske kultuer’ wie destiids nammers frij algemien by de literêre kritisy. Wat by dy besprekkers fan De froulju fan de fetweider de trochslach jaan sil om it boek dochs by einsluten posityf te wurdearjen, is dat alteast twa fan dy trije froulju de goede kant oer falle, se wurde boerinne en se ha, mei men oannimme, langer tiid noch oanstriid ta Ingelske dûnsen en masineskriuwen. Sa besjoen is de sekssêne fan Sibbele en Frouk tige funksjoneel, hy - ofleaver de neisleep - soarget derfoar dat Frouk wer yn it goede spoar komt.
By de ûntfangst fan it boek binne no inkeld de resinsinten te praat kommen. Wat wie it oardiel fan it lêzerspublyk? Dat wit men net, men kin der op syn bêst fermoedens oer hawwe. Men kin de te ferwachtsjen ûntfangst in stikhinne ôfliede út 'e analyze fan it boek. Nei alle gedachten is De froulju fan de fetweider troch it grutte publyk minder wurdearre as De gouden swipe, Peke Donia en De sûnde fan Haitze Holwerda. De froulju fan de fetweider hat net in sintraal konflikt tusken goede en kweade personaazjes, dêr't de lêzers harsels emosjoneel yn bejaan kinne. It boek is ûnsentiminteel skreaun, de figueren binne

{==145==} {>>pagina-aanduiding<<}

heal goed - heal ferkeard, in sintraal konflikt ûntbrekt. De massalêzer wol widze wurde op 'e weagen fan 'e emosjonaliteit, hy wol in simpel ferhaal mei ienfâldige en dúdlike opposysjes, mei in ferteller dy't him ynflústert wat er moai en mâl fine moat. Sa'n lêzer sil troch Kiestra syn boek grif teloarsteld wurde.
Dat is fansels allegearre ûnderstelling. Bewizen binne der net. Wol kin men it feit dat it boekje no earst foar de tredde kear printe wurdt hâlde foar in bewiis fan de oer 't algemien koele ûntfangst. De sûnde fan Haitze Holwerda en De gouden swipe binne folle faker werprinte. Ek seit it feit dat de nammen fan Brolsma, Haisma, Van Houten, Brouwer by it grutte publyk folle bekender binne as dy fan Kiestra yndirekt wol wat oer de wurdearring fan syn romantsje.
De froulju fan de fetweider waard yn 1970 in twadde printing fan makke. Ik tink dat dat bard is út de gedachte wei dat dit boek om syn literêre wearde bliuwend oanwêzich wêze moast, en net om't der by it publyk sa folle fraach nei wie - sa't it nei alle gedachten ek mei dizze tredde printing gien is. Fan dy twadde printing binne mar trije resinsjes te finen. Dat wiist der yn alle gefallen net op dat de redaksjes it in wichtich boek fûn hawwe. Folle nije sjenswizen komme de resinsinten net mei, en dat leit wol foar de hân, dêr is it boek winliken te simpel en te rjochtút foar. De resinsint fan 'e Leeuwarder Courant tinkt dat de tendins fan it boek de lju yn '39 net oanstien hat. Foarst komt er op 'e ôftakeling fan it boerelibben yn 'e roman en twad op it ûntbrekken fan 'e moraal. Ik bin it mei him iens dat dat foar de lêzers (en de resinsinten) grif slimmer dingen west hawwe as dat bekfol seks. De resinsint fan 'e Drachtster Courant hat him steurd oan 'e ferteller dy't soms net werjout wat de personaazjes tinke, mar wat himsels tinkt. Mar dat wie no ienris de skriuwmanier fan destiids: de ferteller fertelde ek bûten syn persoanen om en joech syn miening en soms syn moraal. Wy kinne ús moderne lêshâlding fansels net

{==146==} {>>pagina-aanduiding<<}

samar oannimme tsjinoer âldere wurken, dan sille wy dochs besykje moatte om ús wat oan te passen. En fierder, mar dat is persoanlik, ik hear Kiestra folle leaver preekjen as Brolsma. Brolsma is my gauris te ompankoekbakkerich en te krintewagerich, wylst Kiestra oardielet mei in wissichheid as wie er ús Leaven Hear sels.


Tekstferantwurding

Dizze tredde printing is basearre op 'e earste printing fan 1939. Allinnich foar de pleatsing fan 'e wy trigels is ek de twadde printing rieplachte. It doel wie, lykas by alle dielen út dizze rige, om it wurk om te staverjen nei de tsjintwurdich gongbere stavering ta, mar dêrby safolle as mooglik en winsklik wie it taalgebrûk yn wêzen te litten en inkeld dúdlike flaters en fersinnen, en eventueel ek ynkonsekwinsjes te korrizjearjen.
It omstaverjen fan it boek fan Kiestra waard ynsafier ferienfâldige, dat Kiestra grif de yntinsje hie om it algemiene Frysk te skriuwen, en net syn eigen Legeaster dialekt. Soks docht - yn it negative - bygelyks bliken út 'e ôfwêzichheid fan Legeaster foarmen as diend, hând, sjoend. Mar ienris komt sa'n mulwurd op ‘n’ mei in oanplakte ‘d’ foar, nammentlik yn sleind, yn 'e formule ‘heind en sleind’.
Om't Kiestra sa dúdlik op it standertfrysk doelt, binne destiidske staveringen as njunken, wirk, ginst sûnder mear korrizjearre nei de no gongbere stavering en foarkarútspraak ta. Om deselde reden binne staveringen fan twalûden dêr't men net oan sjen kin oft se destiids ‘brutsen’ waarden, no sa stavere dat se de ‘standertútspraak’ suggerearje.
By dûbletten yn 'e taal/stavering lykas hynder/hynsder, donker/dûnker is keazen foar de foarm dy't it faakst foarkaam.
Lytse flaterkes lykas hâldt (ymperatyf) y.s.f. hâld, op in paad y.s.f. op 'en paad, út 'e riden y.s.f. út te riden, fernijdt y.s.f. fer-
{==147==} {>>pagina-aanduiding<<}
nijt, dat taalflaters wêze kinne, mar dêr't men foar 't neist fan tinke soe dat se ûntstien binne troch ‘staveringsbetizing’, binne korrizjearre. Sa ek gefallen fan ‘staveringsûnkunde’, bygelyks boassel, kaddet y.s.f. boarstel, kardet.
Fansels soe it by (guon fan) de boppesteande gefallen ek gean kinne om printflaters, mar it like ús gefaarlik ta om in ôfwikende taal-/staveringsfoarm al te gau as in printflater te wurdearjen en mar stilswijend te ferbetterjen. As printflaters hawwe wy wol ynterpretearre foarmen as konklûzje y.s.f. konklúzje, fjûrret y.s.f. fjurret, Boarte y.s.f. Boate, Ykema y.s.f. Ygema en it gauris trochinoar heljen fan der en dêr.
De winsk om it taalgebrûk safolle mooglik yn wêzen te litten, hat der oan 'e oare kant ek ta laat dat dúdlik ‘min Frysk’ lykas it ein, oarder en rigel, op iens en noed stean foar stean bleaun is. It giet hjirre net om flaters fan Kiestra sasear, mar om flaters fan gâns Fryske skriuwers en praters. Ek it wifkjen tusken tiidwurdsfoarmen op -eare en -earje, dat de hiele mienskip fan Fryskpraters en -skriuwers docht, is net besljochte troch ien foarm te kiezen. Fierders is de ‘u’ stean bleaun yn tiidwurdsfoarmen as tsjuch, fljuch en is de ‘i’ bleaun yn û.o. milhûs - dat op advys fan 'e wurdboekstêf fan 'e Fryske Akademy, dy't wy oer in stikmannich twivelgefallen rieplachte ha.



Wurdferklearringen

Ta geriif fan 'e lêzer noch in pear wurdferklearringen:
yn 'e stots betsjut: yn 'e pronk, kreas yn 'e klean.
wyndroop en wrang: wrang is in oersykte by kij; droop is it (etterjend) focht dat út in sear oer komt; de gearstalling wyndroop is de betsjutting net fan bekend.
betrôle is gjìn printflater foar berôle, mar betsjut: omwuolje.

Tr. Riemersma