Voor-beeldt der waere deught
                
                Franciscus Nerrincq
               
            
            
                
                    Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Voor-beeldt der waere deught van Franciscus Nerrincq uit 1692.
                
                
                    
                        Een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is steeds aangegeven met vierkante haken.
                        fol. §6v: vau → van: ‘een deel van die H. Reliquien, de welcke’.
                        fol. §6v: 8688 → 1688: ‘in ons Paleys den 14. van Februarius. 1688’.
                        fol. §§2v: snjne → sijne, Hooghweerdighehdt → Hooghweerdigheydt: ‘Ter Ordonnantie van sijne Doorluchtighste Hooghweerdigheydt’.
                        fol. §§8r: Dooorl → Doorl: ‘van syne doorl: hooghw: den arsch-bisschop’.
                        p. 2: honder → hondert: ‘seghen langh begon, van menigh hondert jaeren’.
                        p. 4: Veheught → Verheught: ‘Verheught u oock ô Jeught’.
                        p. 9: iu't → in't: ‘Princesse Elisabetha in't jaer 1465’.
                        p. 9: ̣ſaer → jaer: ‘geboren in het jaer ons heeren 1468’.
                        p. 20: dingcn → dingen: ‘heel bequaem, om die dingen te oeffenen’.
                        p. 22: gerackt → geraeckt: ‘Heeft geraeckt syne Reliquien l'image a touché ses Reliques’.
                        p. 38: nn → nu: ‘Dat nu met eenen peys’.
                        p. 50: over-gebrachr → over-gebracht: ‘loffelijcke wetenschappen soo wel over-gebracht’.
                        p. 105: loetelijck → soetelijck: ‘Prince Casimirus soetelijck in den Heere ghestorven’.
                        p. 109: benonwt → benouwt: ‘Doch hy en is geensints benouwt’.
                        p. 114: dar → dat: ‘dat het niet en was uyt te spreken’.
                        p. 165: eengh → eenigh: ‘oft eenigh ander op sicht onderweghen hadden’.
                        p. 166: werelsch → wereldsch: ‘hadde hy sigh met het gene, dat wereldsch is’.
                        p. 169: snellljck → snellijck: ‘hoe snellijck set hy hem naer met allen spoedt sonder’.
                        p. 178: figh → sigh: ‘ende mede-lyden sigh oock niet en conden onthouden’.
                        p. 188: hie → die: ‘die hun tot nu toe in het leven bewaert heeft’.
                        p. 195: hnnnen → hunnen: ‘geschiedt zynde, ende nu hunnen aen-leyder’.
                        p. 196: geral → getal, Heyןighen → Heylighen: ‘in het getal der Heylighen gestelt is’.
                        p. 196: Bechermer → Beschermer: ‘die den Beschermer was van heel het Ryck’.
                        p. 209: nyt → uyt: ‘bestede dickwils uyt in dese woorden’.
                        p. 241: in de inhoudsopgave is het onjuiste paginanummer 893 verbeterd in 193.
                    
                
            
            
            
                nerr001voor01_01
                DBNL-TEI 1
                
                    2018 dbnl
                
            
            
                
            
            
                
                    
                    exemplaar Universiteitsbibliotheek Gent, signatuur: BIB.ACC. 009065, scan van Google Books
                
                Franciscus Nerrincq, Voor-beeldt der waere deught. Andreas Jaye, Mechelen 1692
                
            
        
        
            
                Wijze van coderen: standaard
                
            
        
        
            
                Nederlands
            
        
        
            
                Voor-beeldt der waere deught
                
                Franciscus Nerrincq
                
                
                
                
                    
                    
                    
                
            
            
            
                
                
            
            
            
            
        
        
            
                Voor-beeldt der waere deught
                
                Franciscus Nerrincq
                
                
                
                
                    
                    
                    
                
            
            
            
                
                
            
            
            
            
        
        
            
                2018-06-20
                
                    RK
                
                colofon toegevoegd
            
        
    

Verantwoording 

Dit tekstbestand is gebaseerd op een bestand van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (https://www.dbnl.org)

Bron: Franciscus Nerrincq, Voor-beeldt der waere deught. Andreas Jaye, Mechelen 1692
 
Zie: https://www.dbnl.org/tekst/ques002lauw01_01/colofon.php

In dit bestand zijn twee typen markeringen opgenomen: paginanummering en illustraties met onderschriften. Deze zijn te onderscheiden van de rest van de tekst door middel van accolades: {==13==} {>>pagina-aanduiding<<} {==Figuur. 1: Onderschrift van de afbeelding.==} {>>afbeelding<<} 




    
    
{==I==} {>>pagina-aanduiding<<}

    
{== afbeelding 
        	
        Patroon vande Sodales de meerder-Iaerighe Ionghmans
    ==} {>>afbeelding<<}
    

    
Ghebedt

O Godt, die tusschen de Conincklÿcke genoechten en aenlockselen des wereldts den H. Casimirus met de deught der standt: vastigheÿdt hebt versterckt. wy Bidden u, dat uwe geloovighe de aerdtsche goederen door sÿne tusschen spraeck moghen versmaeden ende altÿdt naer de Hemelsche trachten door onsen Heere Iesum Christum uwen Sone Amen.
Dit Beldeken heeft aengeraeckt syne H. Reliquien rustende in de kercke der Societeÿt Iesu tot Mechelen.
        
{==II==} {>>pagina-aanduiding<<}


{==§1r==} {>>pagina-aanduiding<<}

VOOR-BEELD DER WAERE DEUGHT,
Namentlijck van de Maegdelijcke Reynigheydt,
voor-ghestelt in den H. CASIMIRUS,
Conincklijcken Prince van Polen & c. in het Jaer 1651 vercoren tot PATROON vande SODALITEYT der meerder-jaerige jongh mans,
opgerecht in het Collegie der Societeyt Jesu binnen Mechelen.
in het Licht gegeven door P. FRANCISCUS NERRINCQ
Priester der selver Societeyt,
Opde Verheffinghe van sijne H. geapprobeerde RELIQUIEN,
Verciert met Poësie, ende Sinne-beelden.

Gedruckt by Andreas Jaye Stadts boeckdrucker.
Met Privilegie ende Approbatie 1692.

{==§1v==} {>>pagina-aanduiding<<}

    


{==§2r==} {>>pagina-aanduiding<<}

Aen de Eersaeme, ende Godtvruchtige Sodales

De Meerder-jaerighe Jongh-mans vande sodaliteyt van de H. MAGHET MARIA, onder den titel van haere H. GHE-BOORTE.

Oude prefecten

Jan vanden Male Jubilaris,	8. Sep. 1648.
Jan Gootens,	8. Sep. 1655.
Peeter Somers,	4. Martij 1657.
Nicolaus vander Veken,	15. Aug. 1668.
Paulus Matthys den ouden,	8. Sep. 1671.
Gillis vanden Houte,	8. Sep. 1672.
Jan Ariens,	4. Martij 1673.
Antonius Cuivillier,	8. Sep. 1673.
Jan van Aken,	8. Sep. 1679.
Daniel Jaquemyns,	9. Martij 1681.
Gaspar van Steenwinckel,	8. Sep. 1681.
Augustyn van Loven,	12. April 1682.
Franciscus Franco,	8. Sep. 1682.


{==§2v==} {>>pagina-aanduiding<<}

Franciscus Matthys,	7. Martij 1683.
Peeter de Dryver,	5. Martij 1684.
Jan van Beygheems,	8. Sep. 1684.
Jacobus van Kiel,	11. Martij 1685.
Andreas Timmermans,	8. Sep. 1685.
Gerardus Simons,	9. Martij 1687.
Jan de Dryver,	8. Sep. 1687.
Peeter de Rooster,	7. Martij 1688.
Jacobus van Rymenant,	8. Sep. 1688.
Franciscus Aerts, 	6. Martij 1689.
Theodorus le Ballieu,	8 Sep. 1689.
Andreas Jaye,	5. Martij 1690.
Hendrick vanden Ende,	11. Martij 1691.
Paulus Meurrant,	8. Sep. 1691.


De tegenwoordighe Magistraet.
PERFECT
Cornelius vanden Broecke.
Exprefect
Paulus Meurrant.
Assistenten
Peeter de Leeuw,
Gaspar Woordenbergh,
Thresoriers
Andreas Jaye, Hendrick vanden Ende,
Secretarissen
Rombaut Verhulst, Jan van Rymenant,

{==§3r==} {>>pagina-aanduiding<<}

Consulteurs
Jacobus Edmondus van Kiel, Gillis Dedi,
Petrus Joseph van Walravens, Pet. Sim. Verlinden,
Cornelius Estrix, Jan Leemans,
Peeter van Deuren, Marcus Tondeur,
Joannes Vercluysen, Jan Albert Estrix,
Laurentius Ongers, Jacobus van Ishoven,
Antonius van Kiel, Antonius Ghys,
Sebastiaen Goedtgebuer, Martinus Bachuysius,
Hen. van Nieuwenhuyse, Paul. Matthys den jongen,
Jan Bapt. de Soor, Hendrick van Rymenant,
Livinus Denys, Michiel van Everlooy,
Gillis Estrix, Rombaut de Vos,
Alexander van Gheel, Joannes Cools,
Jac. Guil. van Rymenam, Barthol. de Backer,
Augustyn Verschoor, Carolus Vercluysen,
Jan Scheltjens,
Tafel-Meesters.
Victor de Bruyn, Jacobus Provinciael.


Achtbaere ende Eersaeme Sodales.

ICk lese op den vierden dagh van den Maendt Meert in de Wercken, ofte Levens der Heylighen, in het licht gegeven in't jaer 1668. door de Eerw. PP. Joannes Bollandus, Godefridus Henschenius, ende Daniel Papebrachius, alle dry Priesters der Societeyt Jesu, dat
{==§3v==} {>>pagina-aanduiding<<}
een sekere Vergaderinghe, ofte Sodaliteyt van Edele Jongelingen inde stadt van Napels in Italien, naer dat sy den H. Casimirus eenen Polschen ende Conincklijcken Prince, tot haeren Patroon hadde verkoren, daer naer als eene alder-meeste gifte oock ontfanghen heeft een deel van sijne H. Reliquien haer uyt Lithuanien gesonden, ende gejont vanden Hooghweerdighsten Heere Bisschop van Vilna Georgius Tyskiewicius, in wiens Cathedrale Kercke sijn H. Reliquien rusteden; de welcke daer naer die edele Sodales met volle vreught, ende alle bedenckelijck eerbiedinghe verheven hebben in haere schoone Capelle toe-geeygent aen den selven H. Casimirus.
Van gelijcken vinde ick aldaer ghedruckt in de selve Wercken, dat dese U[-]L. Sodaliteyt in het jaer ons Heeren 1651. onder de bestieringe van de E.P. Marcus Emanuel Boot Sal: Mem: oock tot Patroon verkoren heeft den selven H. Prince Casimirus, als wesende eenen Jonghelinck van groot heyligheydt,
{==4r==} {>>pagina-aanduiding<<}
ende een voorbeeldt van uyt-stekende suyverheydt. Het sal de pyne weerdt wesen naer myn oordeel, den gedruckten in-houdt hier by te voeghen, den welcken aldus is luydende:
Mechliniae in Collegio Societatis Jesu ex pluribus coetibus Sodalium. B.M. Virginis per diversos gradus, aetatesque distinctus, unus est sub titulo Nativitatis ejusdem Deiparae erectus, cui inscripti Juvenes maturioris aetatis; qui secundarium sibi Patronum legerunt S. Casimirum, quod coelibem ita aetatem egerit, ut eam singulari erga Beatissimam Virginem, & Christi Passionem religione, & alijs, quae id vitae genus cumprimis decent, virtutibus exornarit. Praeter insignem Picturam in Aula Sodalitatis suspensam, ante quam quoties conventus habentur, cereus ardet affabrè facto candelabro impositus. Cusa principio numismata fuerunt Divi effigie insignita; ut alias omittans ejus imagines aeri incisas, inque Papyro, & membrana expressas. Anniversariam Solennitatem celebrant Dominicâ, quae ejusdem Sancti Festum sequitur, in quem diem Plenaria impetrata à Pontifice Maximo Indulgentia est.

{==§4v==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ick sal tot U-L. gerief, ende voldoeninge van sommige in onse taele het selve hier voor-stellen, dat aldus luydt:
Te Mechelen in het Collegie der Societeyt Jesu onder vele andere Vergaderinghen van de Sodales, elck naer haeren ouderdom, isser eene op-gerecht onder den titel van de Geboorte van de H. Maghet ende Moeder Godts Maria, in de welcke alleen in-geschreven worden de meerder-jaerige Jonghmans; die voor hunnen tweeden Patroon naer de H. Maget verkoren hebben den H. Casimirus, om dat desen H. Jongelinck een on-getrouwt, ende een soo heyligh leven geleeft heeft, dat hy het selve met eene besondere godtvruchtigheydt tot de Alder-helighste Maghet, ende tot de H. Passie ons Heeren, als oock met andere H. wercken, de welcke dien staet besonderlijck betaemen, ten uyttersten verciert heeft. Voordts behalven eene seer konstige schilderye, die op-gehangen is in de plaetse der Sodaliteyt, ende voor de welcke altydt, soo dickwils, als de ver
{==§5r==} {>>pagina-aanduiding<<}
gaderinge geschiedt, ontsteken wordt eene wassche kersse, zynder in het beginsel gemaeckt verscheyde Medaillen met het Beeldt van den selven Heylighen; sonder te spreken van andere sijne beelden, soo in het coper gesneden, als op papier ofte parquement gedruckt: De jaerlijcke Feest wordt ghehouden op den Sondagh, die volght naer den Feest-dagh van den Heyligen, op den welcken den Paus van Roomen Vollen Aflaet verleent heeft. Soo luydt den latynschen in-houdt aen-gaende de beschryvinge van het verkiesen van den H. Casimirus tot Patroon, ende van andere eerbewysinge aen hem betoont van de Meerder-jaerighe Sodales van dese stadt van Mechelen.
Maer het en is by dese enckele verkiesinge niet gebleven: Godt lof, naer het verloop van veel jaeren is oock het tweede geluck daer by gecomen: te weten, als U-L. een deel van desselfs H. Reliquien becomen hebt; over het welck ick aen U-L. ende aen heel de Sodaliteyt uytter herten veel geluckx
{==§5v==} {>>pagina-aanduiding<<}
wensche. Dese H. Reliquien, ghelijck U-L. bekent is, zyn oock gecomen van Vilna de hooft-stadt van Lituanien, ontrent de 600. mylen van hier geleghen, de welcke in deser voeghen zyn vercregen: Den E.P. Petrus van VVissen alsdan Bestierder van U-L. Sodaliteyt heeft dit versoeck loffelijck begonst; daer naer is die saecke met de selve neerstigheydt aen-gedreven door den E.P. Antonius Grandon alsdan Rector van het Collegie van Mechelen, die vercoren zynde, om naer Roomen te reysen tot het kiesen van eenen nieuwen Generael inde plaetse vanden overleden seer Eerw. P. Carolus de Noyelle (welcken keus viel op den seer Eerw: P. Thyrsus Gonzales) alles seer vervoordert heeft by onse Eerweerdige Paters van Polen ende Lithuanien, die oock om de selve reden naer Roomen gecomen waren. Ten lesten de saecke is geluckelijck uytgewerkt door den E.P. Diertins, den welcken wesende Rector van ons Collegie in de stadt van Brussel, ende daer naer vanden voorsz. E.P. Generalis naer
{==§6r==} {>>pagina-aanduiding<<}
Polen ende Lithuanien als Visitator gesonden, de selve H. Reliquien van den Hoogh-weerdighsten Heere Bisschop van Vilna Constantinus Casimirus Brzostouski in het jaer 1690. gekregen heeft, gelijck hy het van te vooren aen den E.P. Directeur van de Sodaliteyt, ende aen de Sodales met besondere Brieven belooft hadde, de selve met goede gelegentheydt over te seynden, als blyckt uyt sijne latynschen brief, den welcken ick hier in onse taele over-gestelt U-L. sal voorstellen, luydende in deser voeghen:


Seer eerweerdigen pater, ende edele, wyse jongelingen

Wy hebben claerlijck verstaen uyt V-L. brieven vand en 17. Julij 1687. tot ons van Mechelen gesonden, met wat eene groote genegentheydt, ende liefde Ghy-lieden gedreven wordt tot den H. Casimirus, Prince van het Ryck van Polen; van ghelijcken hebben wy vernomen V-L. groote begeerte, van desen uwen H. Patroon
{==§6v==} {>>pagina-aanduiding<<}
te eeren, ende te aenschouwen in sijn H. Reliquien. Hier-om is't, dat wy V-L. goede. begeerte, die wy verstaen hebben, seer geerne toestemmen, oock belovende, dat wy V-L. een deel van die H. Reliquien, de welcke hier rusten in onse Cathedrale Kercke van Vilna, sonder eenigh twyfel sullen oversenden; op dat in een jeders herte den eerbiedighen dienst tot dien Heylighen meer ende meer ontsteken worde, ende Hy by V-L. in sijne Reliquien teghenwoordigh zijnde, oock V-L. allegader te beter magh behulpsaem wesen met sijnen sekeren ende getrouwen by-standt. VVy en sullen oock niet ophouden, van onse belofte in't werck te legghen, soo wanneer Ghy-lieden vollen last sult comen te geven aen jemandt, die in dit Landt sich bevindt, om de ontfanghen Reliquien met rust ende sekerheydt tot V-L. over te senden: Daerentusschen ons eerst in V-L. ghebeden bevolen hebbende, wenschen wy V-L. oock allen voorspoedt, ende geluck. Geschreven tot Vilna in ons Paleys den 14. van Februarius. 1688.
was onderteeckent
Constantinus Casimirus Brzostouski Bisschop van Vilna.

{==§7r==} {>>pagina-aanduiding<<}

Welcken vriendelijcken ende Vaderlijcken brief ons eene sekere hope gaf, van die gewenste Reliquien eens te kryghen; op welcken brief men oock beantwoordt heeft met eene uytterste dancksegginge, ende boven dien, gelijck het den Hooghweerdigen Bisschop hadde versocht, isser oock gheschreven aen het Edel ende Vermaerdt Capittel van Vilna, in het welcke vele treffelijcke andere Bisschoppen, ende Prelaten zyn, die in het toestaen deser H. Reliquien oock moesten herkent worden. Maer al het welcke ick ten langhen lesten de seer ghewenste Reliquien hebbe becomen op den 6. van December in't jaer 1691. in een kasken, dat gesegelt was met den Seghel van den voornoemden Bisschop van Vilna. Het welcke daernaer geopent is in myne tegenwoordigheydt van sijn Hooghweerdighste Doorluchtigheydt den AerdtsBisschop van Mechelen Humbertus Guilielmus à Precipiano.
In dit selfste kasken waeren oock gesloten de Authentycke Brieven on
{==§7v==} {>>pagina-aanduiding<<}
derteeckent van sijne Hooghweerdigheden den Bisschop van Vilna, ende vanden Bisschop van Smolensko met de welcke sy getuyghen, dat de overgesonden Reliquien, te weten een heel Wervelbeentjen van het Rugh-been afgenomen waeren van het H. ende Mirakeleus Lichaem vanden H. Prince Casimirus. Ick sal den inhoudt der selve uyt het Latyn verduytst U-L. hier voor-stellen:


Constantinus Casimirus Brzostowski door de Gratie Godts, ende van den H. Apostolijcken Stoel Bisschop van Vilna, ende Primaet van het groot Hertoghdom van Lithuanien.

    AEn alle de gene, die het aengaet, oft andersins soude connen raecken getuyghen VVy, ende laeten oock weten, dat de Eersaeme Meerderjaerighe Jonghmans van de Sodaliteyt, opgherecht in Neder-landt tot Mechelen de Aerdts-Bisschoppelijcke Stad, by de E.E. Pa
{==§8r==} {>>pagina-aanduiding<<}
ters der Societeyt Jesu, onder den Titel van de Geboorte vande H. Maghet Maria, ons ten uyttersten gebeden hebben, om een deeltjen te moghen verkryghen van de Reliquien vanden H. Casimirus Conincklijcken Prince van Polen, ende van het groot Hertoghdom van Lithuanien; den welcken sy van het jaer 1651. tot hunnen Patroon hadden verkoren. Aen welckers versoeck VVy met het toe-stemmen van ons weerdigh Capitel een merckelijck deel van het Rugh-been in een gesegelt kasken hebben gesonden, het welcke wy ghenomen hadden uyt de Tombe vanden selven H. Casimirus, rustende in onse Cathedraele Kercke in die kostelijcke Capelle op-gebouwt vande machtige Polsche Koninghen; op dat hy in sijne H. Reliquien by hun nu teghenwoordiger zijnde, oock te meer sijnen dienst mochte vervoordert worden. Hierom VVy onderschreven ghetuyghen, ende bevestighen met dese onse gesegelde brieven, dat dese Reliquien vanden H. Casimirus afghenomen zijn in het jaer 1690. den 23. van October; gheschreven tot Vilna in ons Bisschoppelijck Palleys
{==§8v==} {>>pagina-aanduiding<<}
in't jaer 1690. den 26. van November.
Was onderteeckent
Constantinus Casimirus Brzostowski Bisschop van Vilna & c.
    Plaetse vanden † seghel
Eustachius Kotovietz Bisschop van Smolensko, ende Proost van de Conincklijcke Cappelle van den H. Casimirus.
    Plaetse vanden † seghel.
Van onder ter zyden wasser dit volgende noch geschreven:
Dese Reliquien zijn genomen uyt de Tombe van den H. Casimirus, in de tegenwoordigheydt van den Doorluchtighsten Heere Casimirus Joannes Sapieha Palatyn van Vilna, ende Generael des Leghers van het groot Hertoghdom van Lithuanien.
Oock waeren daer noch tegenwoordich de volgende Heeren Bisschoppen: Casimirus Pae Bisschop van Samigotien. Nicolaus Slupski Bisschop van Gratianopelen, Benedictus Euchosski Bisschop Mallensis, Ladislaus Silnicki Bisschop Jarnapoliensis, ende vele andere seer
{==§§1r==} {>>pagina-aanduiding<<}
Edele ende treffelijcke Heeren ende Prelaeten, die te Vilna tot het Generael Capitel gecomen waeren.
By dese getuyghenisse sal ick noch voeghen den Latynschen Brief vanden selven Hooghweerdighen Bisschop van Vilna aen U-L. gheschreven, in het Neder-duyts aldus luydende:


Edele ende Eersaeme Jongelingen

U-L. besonderen jever ende uytnemende Godtvruchtigheydt tot den H. Casimirus, Konincklijcken Prince van Polen ende Lithuanien, heeft ons ghebleken uyt V-L. brieven het voor-leden jaer aen ons geschreven; uyt de welcke wy oock hebben verstaen, dat dien jever, [e]nde dienst noch meer ende meer soude aennemen, waer't dat dien Heyligen U-L. noch naerder by waere, ende in sijne H. Reliquien van V-L. mochte gesien worden. Hierom hebt ghy van ons ernstelijck versocht, dat wy V-L. een deeltjen souden gelieven te jonnen van sijne H. Reliquien, die mochten van een jeder in het publieck ge-eert worden. Het welck
{==§§1v==} {>>pagina-aanduiding<<}
al is't dat het seer moeyelijck scheen te wesen, om de groote beletselen, in de Tombe van den Heyligen te openen, die nu soo menighe jaeren te voren gesloten was, ende gesegelt met den segel vande Machtighe Koninghen van Polen, ende van de Bisschoppen onse Voorsaeten; dit niet tegenstaende, soo is't dat UUy (die maer en trachten te vervoorderen den dienst ende eere van dien H.) aen V-L. versoeck, alle beletselen ter zyden stellende, hebben willen voldoen,ende met het gemeyn toestemmen van het weerdigh Capitel van onse Cathedrale Kerke doen openen de Tombe van den selven Heyligen, ende een stuck van het Rugh-been met alle betaemelijck eerbiedinghe van het Heyligh Lichaem hebbende afghenomen, aen U-L. het selve tot v[er]eeringhe overgesonden, op dat ghy tot den selven soo in besondere als gemeene noodtsaeckelijckheden uwen toevlucht mochte nemen.
Maer als wy V-L. dese H. Reliquien, met dese onse brieven, over-senden, VVy versoecken oock ten uyttersten, dat ghy ons oock in uwe gebeden, die ghy tot den H. Casimirus sult storten, gedachtigh wilt wesen,
{==§§2r==} {>>pagina-aanduiding<<}
gelijck wy van onsen kant aen sijne H. Tombe voor V-L. oock doen sullen, aen wiens beschermighe VVy V-L. altemael uytter herten bevelen. Vyt Vilna den 26. van November 1690.
was onder teeckent
Constantinus Casimirus Brzostowski Bisschop van Vilna.
Syne Doorl: Hooghweerdigheydt den AerdtsBisschop van Mechelen dit alles gesien, ende gelesen hebbende, heeft de voorseyde H. Reliquien met sijne getuyghenisse oock ghelieven te bevestigen, gelijck blyckt inde Approbatie:

Humbertus guilielmus à PRECIPIANO door de Gratie Godts, ende des H. Stoel van Roomen Aerts-Bisschop van Mechelen, Primaet van Neder-landt & c. Aen alle de ghene, die dese sullen sien, Zaligheydt inden Heere.

WY sekere kennisse hebbende, aengaende de waerachtige Reliquien vanden H. Casimirus, Conincklijcken Prince van Polen, ende Patroon
{==§§2v==} {>>pagina-aanduiding<<}
vande Sodaliteyt der Meerder-jaerige Jonghmans in't Collegie der Societeyt Jesu binnen de Stadt Mechelen, de welcke ons ter handt ghecomen zyn, gesonden van Vilna uyt Lithuanien, gesloten in een gesegelt Casken, ende door ons daer naer geopent inde tegenwoordigheydt van andere treffelijcke Persoonen, in het welcke wy de Reliquien vanden voorsz. H. Casimirus met de autentycke brieven daer van, ende de onder-teeckeningen, ende Seghels van de Hooghweerdighste Heeren Bisschoppen van Vilna, en Smolensko, Soo is't dat Wy midts desen getuygen die voor-gemelde Reliquien waere ende wettige Reliquien te wesen, ende voor dusdaenige approberen, permitterende, dat die inde Kercken, Capellen, ende andere Bidtplaetsen der voosz. Societeyt, ende op alle andere plaetsen, onder ons gebiedt gelegen, sullen mogen uyt gestelt, ende openbaerlijck ghe-eert worden. Weshalven Wy dese met ons handt teecken ende Seghel hebben bevestight. Aldus gegeven in ons Aerts-Bisschoppelijck Paleys binnen Brussel den 29. May 1692.

H.G. Archiepiseopus Mechliniensis.

Ter Ordonnantie van sijne Doorluchtighste Hooghweerdigheydt den Aerts Bisschop voorz
J. De Bovie Secret.

Nu keere ick my wederom tot U-L. Eersaeme Sodales, vastelijck dit van
{==§§3r==} {>>pagina-aanduiding<<}
U-L. verhopende, dat gy desen uwen H. Patroon, nu by U-L. in sijne Heylige geapprobeerde Reliquien, self tegenwoordigh, met alle sorghe, ende neerstighydt sult trachten te vereeren, niet alleen met uytwendigen verheysten dienst, maer noch meer met inwendige eer-bewysinghe, ende besonderlijck met eene loffelijcke naevolginge sijnder Deughden; het welcke is het principaelste eynde van de H. Reliquien, als sy ergens uyt-gestelt, ende verheven worden.
Hoort hier op seer wel spreken den H. Ambrosius Serm. 93. wilt gy weten, vraeght den H. Vader, waer toe ons de H. Reliquien moeten dienen? Ick eere, seght hy, inde H. Reliquien de gedenckenisse vanden Heyligen noch levende, alswanneer hy Godt soo heylighlijck ende standtvastelijck diende, wiens deught noch overblyft. Honore viventis memoriam perennitate virtutis ... honore corpus, quod mihi Dominum ostendit diligere. Ick eere noch sijn heyligh Lichaem, het welck my oock leert my
{==§§3v==} {>>pagina-aanduiding<<}
nen Heere, ende mynen Godt wel dienen, ende beminnen; ende voorwaer niet sonder reden; want alsmen ergens siet de Reliquien van eenen Heyligen, ende die comt te aenschouwen met eene Godtvruchtighe ooghe, en gheschiedt het niet den meestendeel, datmen alsdan oock beweeght wordt, om dien heyligen naer te volghen, ende soo naer sijn exempel levende, daer na oock eens te geraecken tot dat eeuwigh geluck, daer hy door sijn deughdelijck leven gecomen is?
Men seght gemeynelijck: Sien doet gedencken; ende dat niet alleen om eenige vergeten dingen aldus indachtigh te worden; maer oock om dat het enckel sien, ofte bemercken van eenighe saecke ons oock pleeght in te geven andere gepeysen; gemerckt het peysen ofte bedencken menigh profyt bybrenght, gelijck den H. Augustinus seght: Intellectus meditatbundus est principium omnis boni. Een overdenckende verstandt, seght hy, is het beginsel van alle goedt; soo maghmen van ghelijcken
{==§§4r==} {>>pagina-aanduiding<<}
oock seggen, dat het aenschouwen van eenighe saecke ons can aenbrenghen veel goede ende profytelijcke ghepeysen.
Sien doedt gedencken:

De oogh, is't niet voor d'eerste reys, 
Geeft wel daer naer een goedt gepeys. 


Gelieft hier van oock eens te hooren het gene seght den H. Chrysostomus in sijnen boeck vande heylighe Martelaresse Babyla: Deus nihil ferè utilius nobis reliquit ad salutem, Sanctorum Reliquijs; nihil efficacius repraesentat, & infigit in animo memoriam Sanctorum, quam Sepulchrum ipsorum; statim atque videmus Sepulchrum Sancti alicujus, recordamur illius & virtutum ejus, patientiae, charitatis, castitatis, pietatis & c. & simul cogitamus, quanta gloria fruatur in coelis pro labore brevissimo hujus vitae & c. Godt en heeft ons, seght hy, niet profytelijcker achtergelaeten als de Reliquien der heyligen; midts daer niet en is, dat ons de ghedachtenisse van d'heyligen crachtiger voor oogen stelt, ende in't herte druckt, als hun graf; want soo haest, als wy het graf van ee
{==§§4v==} {>>pagina-aanduiding<<}
nen heyligen maer aen en sien, terstondt worden wy hem oock indachtigh, ende sijne verheven deughden, sijne verduldigheydt, liefde, suyverheydt, Godtsdienstigheydt ende meer andere. Boven dien comen wy oock te dencken op die groote glorie, die hy nu geniet daer boven in den hemel, ende dat voor eene kleyne, ende korte moeyelijckheydt van dit leven. Tot hier toe den H. Chrysostomus.
Soo dan verheught U-L. met dese heylige ontfangen Reliquien van uwen H. Patroon Casimirus, waer over ick U-L. altemael wederom veel geluckx wensche; maer stelt U-L. desen H. ende Conincklijcken Prince in sijne Reliquien somtydts voor als eenen besonderen vriendt, ende instument van Godt, door den welcken hy soo groote ende menighvuldige mirakelen gedaen heeft, ende waerschynelijck noch al doen sal, is't dat men hem comt te eeren, ende met een vast betrouwen aen te roepen.
Eert oock ende bemerckt het maeghdelijck lichaem van dien suyveren Jon
{==§§5r==} {>>pagina-aanduiding<<}
gelinck, het welck hy liever gehadt heeft in suyverheydt te laeten sterven, als het selve met eenige vlecke te besmeuren; ende hierom misschien heeft Godt soo langen tydt dat H. Lichaem geheel ende on-geschonden door eene boven-natuerelijcke cracht willen bewaeren, gelijck het oock daer naer gansch on-bedorven is gevonden.
Ten lesten in het eeren ende 't aenschouwen der Reliquien peyst, dat de selve van Godt bewaert worden, ende van nu af toe-geschickt zyn tot eene alder-meeste glorie, te weten, om naer de gemeyne verryssenisse eens verheven te worden, verre boven alle de schoonheydt ende claerheydt van de sonne selve. Doch dese glorie en wordt hun van Godt niet alleen gereedt gemaeckt daer boven in den hemel, maer doet oock de selve op dese wereldt vereeren, ende met alle feest ende eer biedinghe verheffen; het welck oock in den H. Prince Casimirus geschiedt is, niet alleen in sijns Vaders Ryck van Polen, ende in het groot Hertoghdom
{==§§5v==} {>>pagina-aanduiding<<}
van Lithuanien, maer oock in meer andere landen, ende, soomen hopen magh, in vele plaetsen staet te gheschieden van ons Nederlandt, ende nu oock in dese U-L. Stadt van Mechelen, inde welcke sijne H. ende merckelijcke Reliquien van sijne Doorluchtighste Hooghweerdigheydt van Mechelen geapprobeert zyn, ende die hy toe-gesyet heeft, daer naer met gelegentheydt (soo het sijne affairen toelaeten) oock tot voldoeninge vande Edele ende Wyse Heeren der Magistraet, in persoon self te verheffen inde Kercke der EE. PP. der Societeyt Jesu ende in de Sodaliteyt van de Meerder-jaerighe Jonghmans, die aldaer in het Collegie is ingestelt.
Eersaeme Sodales, het heeft my redelijck gedocht, U-L. dit alles voor te stellen, ende met dese occasie vande verheffinge van dese vermaerde, ende geapprobeerde Reliquien van U-L. Patroon denH. Casimirus, oock te samen dit sijn heyligh ende stichtigh Leven op te draeghen, ofte ten minsten eenighe poincten van het selve, de welcke my
{==§§6r==} {>>pagina-aanduiding<<}
naer gelegentheydt van materie, ende van tydt tot meerder eere van den Heylighen, ende tot het gemeyn goedt, ende welvaeren der Sodaliteyt dochten bequaem te wesen.
Soo dan ick bidde U-L. voor het lest, desen mynen aerbeydt, die ick geerne tot eere, ende glorie van den H. Casimirus, ende tot U-L. dienst ende profyt hebbe aengevat, soudt gelieven in danck te nemen, ende my oock by Godt, by sijne H. Moeder, ende by U-L. H. Patroon indachtigh te willen wesen.

Seer Eersaeme ende beminde Sodales

U-L. seer oodtmoedigen Dienaer inden Heer ende Bestierder van U-L. Sodaliteyt

FRANCISCUS NERRINCQ

Priester der Societeyt Jesu





{==§§6v==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ter eeren van den H. Casimirus eene nieuwe sonne.



Placht Phoebus niet voor desen 
Des wereldts oogh en licht, 
En straelder van't gesicht, 
En Sonn' alleen te wesen? 
Hoe siet-men nu op-rysen 
Op Neerlands Aerderyck 
Een Sonn' aen hem gelijck 
Een Sonn' niet min te prysen? 
VVat wonder! gaen dês' dagen 
Met dobb'len Sonnen-schyn, 
Daer nu twee Sonnen zijn, 
'Twelck menschen noyt en sagen? 
Siet Casimirus lichten 
In vollen dagh: nochtans 
Voor sulcken Sonne-glans 
Sal Phoebus geerne swichten. 





    
{==§§7r==} {>>pagina-aanduiding<<}

Aenden Eerweerdigen Vader P. Franciscus Nerrincq der Societeyt Jesu 
Uyt-druckende 't Leven van den H. Casimirus met verbeeldingen vande Sonne in de Verheffinge Sijnder HH. Gebeenten inde Sodaliteyt der Meerderjaerighe Jonghmans tot Mechelen.



WAt on-gepleegden glans komt dese Stadt bestralen? 
Comt over Mechelen een nieuwe Sonn' afdalen 
Met glinsterende vier? My dunckt, dat sy meest blinckt, 
En op Sodaliteyt der Jongh-mans neder sinckt. 
Gevlerckte Peerden, die voorts-stuuren Phoebus wagen, 
Komt gy, als Phaëron, in brand het aerdryck jagen? 
Geensins: maer lieffelijck door't hemels straelslicht 
Met held'ren Sonneschyn verlichten ons gesicht. 
VVat segg' ick? doet die Sonn' in brand niet alles raken? 
'K Sien zielen en gemoed ontvoncken, b[o]rnen, blaken, 
En gloeyen t'alle kant: Gy zijt het Casimier, 
Gy zijt die suyv're Sonn', gy zijt dat hemelsch vier. 

{==§§7v==} {>>pagina-aanduiding<<}

Van uwen op-ganck, is den om-loop van't heel leven 
Tot uwen onder-ganck, O Middagh-Son! beschreven: 
Uw' cracht, uytwerckingen, uw' deughden hier verdeeldt, 
Zijn tot verwondering', en navolg' uytgebeeldt. 
VVie wasser doch bequaem, een Sonne te verlichten? 
Oft met haer stralen, te beschynen ons gesichten? 
Gelijck voor Phoebi koets den rooden Dageraet 
Vytstroyend' Rooskens, wat in't Oosten voren-gaet; 
Soo Nerrincq even eens tot ons Neerlandsche Volcken 
Brenght Casimirus naem door't drift der silv're wolcken 
Tot binnen Mech'len toe: en hy ontsluijt de baen 
Voor d'aencomst vande Sonn', die daer sal stille staen. 
Francisee sonder V bleef sulcken licht in Polen 
Alsonder d'asschen 't vier, voor Nederland verholen: 
't Moest opden candelaer; 't moest blick'ren in Godts-zael 
Vytschietend'e over ons, een hert-doorgaende strael. 
Als door u toedoen eerst soo Heylige Gebeenten 
Verr' achtbaer boven goud, of weerdige gesteenten 
Aen uw' Sodaliteyt voor gift, voor eenen schat, 
Vyt Polen zijn beschickt, ter stont de Penn' gevat, 
Francisce strax door V krygt dese Sonne luyster. 
Is't wonder, dat, gelijck de Sterren snachts in't duyster 
Aen't welfsel vande locht, de Meerder' Jongemans, 
Die uw' Sodales zijn, oock krygen sulcken glans? 
Gaet-voort O Dageraet: de Sterren zijn vergadert 
Naest Casimirus: siet! hun heylsaem Sonne nadert. 
't Is soo. Als Nerrincq heeft dit Boexken uytgevrocht, 
Soo heeft-hy voor den dag een Sonn'e in't licht gebrocht. 


P.P.I.



    
{==§§8r==} {>>pagina-aanduiding<<}

Approbatie 
Van Syne Doorl: Hooghw: den arsch-bisschop van Mechelen.

Imprimatur.
H.G. Archiepiscopus Mechliniensis.

Facultas R.P. Provincialis.

EGo infraseriptus Societatis JESU Praepositus Provincialis in Provinciâ Flandro-Belgica, potestate ad hoc mihi factâ à P. nostro Thyrso Gonsalez Praeposito Generali ejusdem Societatis, concedo Andreae Jaye Typographo Mechliniensi facultatem typis mandandi Librum cui titulus Voorbeeldt der waere deught & c. à P. Fransisco Nerrincq Societatis Jesu Sacerdote scriptum, & à Deputatis ejusdem Societatis examinatum & approbatum. In quorum fidem has manu meâ subscriptas, & Officij mei Sigillo munitas dedi. Mechliniae 11. Februarij 1692.
PHILIPPUS REGAUS.
    Locus [✠] Sigilli




{==§§8v==} {>>pagina-aanduiding<<}

Extract vande privilegie.

CAREL by de gratie Godts Coninck van Castilien, van Leon, van Arragon & c. Heeft geoctroyeert ende geconsenteert, octroyeert ende consenteert aen Andreas Jaye Boeck-drucker der Stadt Mechelen, alleen te moghen drucken sekeren Boeck ghe-intituleert: Voor-beeldt der Waere deught, naementlijck van de Maeghdelijcke Reynigheydt, voor-gestelt in den H. Casimirus, Prince van Polen & c. door den Eerw: P. Franciscus Nerrincq Priester der Societeyt Jesu. Verbiedende alle andere Boeck-druckers, den selven naert te drucken, vercoopen ofte distribueren sonder consent van den voorsz. Jaye, op pene van confiscatie van alle de boecken contrarie deser ghedruckt, ende andere boete breeder inde opene Brieven vermelt. Ghegeven binnen Brussel den 9. Januarij 1692.

Onderteeckent

Vander Bruggen.





{==1==} {>>pagina-aanduiding<<}

Geluck-wenschinge aen de vermaerde stadt ende provincie van Mechelen,

Over de gecomen ende geapprobeerde HH. RELIQUIEN van den H. CASIMIRUS Conincklijcken Prince van Polen, ende PATROON der SODALITEYT van de meerder jaerige jongh-mans, opgerecht in het Collegie der Societeyt Jesu binnen Mechelen.


O VVonder groot gheluck! ô Goddelijcken zeghen! 
Den langh gewensten schat, Godt lof, die is gekreghen, 
Verheven boven 't goudt, en kostelijck gesteent, 
Die nae soo menich tydts van Godt ons is verleent. 
Vyf jaer, oft daer ontrent hadt Phoebus met sijn waghen 
Met alle vlyt getracht den weerden schat te draeghen, 
Maer't was al even nae; oft hy het onder-nam, 
'K en weet niet wat het was, al datter tusschen quam. 


{==2==} {>>pagina-aanduiding<<}

Doch soo door Godts bestier de saeck was onder-nomen, 
Dan is den grooten schat ten lesten aen gecomen, 
Men geeft aen Casimir den blyden willecom, 
En wenschen allegaer te sien sijn Heylighdom. 
Hier toe zijt ghy van Godt ô Mechelen vercoren, 
Voor menigh ander Stadt, met al u In-geboren; 
Men biedt u veel geluckx met desen weerden Pandt, 
Van Godt u toe gejont van't Lituaensche Landt. 
Om u soet aerdigh volck zyt ghy van oudts gepresen; 
Oock tot des Keysers woonst' hier voortydts uytgelesen; 
't Arschbisdom, 's Conincx Raedt met recht u oock verheft, 
Nochtans dees nieuwe jonst noch alles over-treft. 
V seghen langh begon, van menigh hondert jaeren, 
wanneer dien weerden Man Godts jonst u quam verclaren, 
Rumoldus met den naem, van Conincklijck geslacht, 
Die u tot Christi Kerck en waerheydt heeft gebracht. 
Hoe was hy niet besorght voor't best van allegader, 
Van jeder een genoemt den goedertieren Vader! 
Die Vaderlijcke sorgh' toond' hy oock tot sijn graf, 
wanneer hy om Godts dienst sijn bloedt ten besten gaf. 
Voorwaer een droeven slagh voor sijn verlaeten schapen! 
VVie sou nu voor haer ziel een saligh voedtsel raepen? 
Maer 't was noch eenigh troost in't ongeluck en pyn, 
Midts hy voor heel de Stadt wild' haeren trooster zijn, 
Eylaes! door't helsch bedryf was hy daer doodt gebleven! 
Doch heeft aen al sijn volck tot Mech'len willen geven 
Syn weerdigh Heylighdom dien alder-meesten schat, 
Tot welvaert van het volck van sijn beminde Stadt. 
Hoe dickmael heeft de kracht van't Lichaem niet gebleken! 
Een jeder, oudt en jonck die kander noch van spreken: 


{==3==} {>>pagina-aanduiding<<}

Van al de jonst en deught van diên vermaerden Man 
Heel't Mechelsche gebiedt daer van getuygen kan. 
In arremoey, in Pest, in sieckt', in oorloghs tyden 
Rumoldi wacker handt quam voor u Borgers stryden, 
Dan toond' hy met de daedt in druck en in den noodt, 
Dat hy beschermer was oock in d'aen staende doodt. 
Men spreeckt noch over al van u vol-comen seghen; 
Men siet Godt is tot u om u Patroon genegen; 
Betrouwt op desen Vriendt, die u noyt laeten sal, 
En u bevryden wilt van druck en on geval 
Doch met dit groot geluck, 't is daer niet by gebleven; 
Xavier dien grooten Man heeft hier oock willen leven 
In't deel van sijnen erm; hier wilt hy neder slaen, 
Om oock u Borghery, en vrienden by te staen. 
Hoe heef[t] hy't niet bethoont, als jeder een cost mercken, 
En hedendaeghs noch blyckt in al sijn wonder wercken: 
Soo veelderhande jonst spreeckt van dien wond're[n] Man, 
Jae menich stommen mensch het self getuygen kan. 
Siet hier een nieuw geluck, om u weer te beschermen, 
En het verlaeten Volck met raedt en daedt t'ontfermen, 
Siet Ivo Godes Vriendt, der armen toe-verlaet, 
Vercoren tot Patroon, oock van des Conincx Raedt. 
Dit was oock sijnen wensch hier inde Stadt te woonen, 
En oock door sijn Gebeent' sijn liefd' en jonst te t[h]oonen. 
Hy wenst' aen wees en weef hun toevlucht maer te zijn, 
Hun by standt in den noot en trooster inde pyn. 
O wonder groote jonst! ô welvaert voor ons allen! 
Godt schynt op dese Stadt met hert en sin vervallen. 
Siet, Godt aen jeder Staet jont sijnen eyghen Vriendt, 
Syn Toe-vlucht, sijn Patroon, die hem het beste dient. 


{==4==} {>>pagina-aanduiding<<}

Godt lof, de Jeught der Stadt heeft oock haer eygen' segen, 
Godt lof, heeft oock een deel van Casimir gekregen, 
Van't Lichaem van dien Prins, datmen naer hondert jaer, 
Noch on bedorven vondt, oft noch in't leven waer. 
Verheught u oock ô Jeught, ghy die hebt langh te voren 
Voor Leydtsman en Patroon Prins Casimir verkoren, 
Verheught u in dees jonst naer uwen wens[c]h geschiedt, 
Midts ghy hier uwen Vriendt in sijn gebeente siet. 
Doch tracht hem altemael met vreughden te verheffen, 
En op sijn blyde Feest d'een d'ander t'over treffen; 
Maer siet noch boven al, ô uyt gelesen Jeught, 
Dat g[ij] oock samen volght Prins Casimirus deught. 
Voor't lest aen heel de Stadt in segen hoogh verheven 
Ick wensch en hop', dat Godt noch meerder jonst sal geven, 
En dat soo menich Vriendt van Godt haer toe-bereydt, 
Een jeder leyden sal tot sijne saligheydt. 





{==5==} {>>pagina-aanduiding<<}

In-leydinge tot het leven vanden H. Casimirus.


1. §. Van sijn edel gheslachte.

HEt en is geen cleyn gheluck ende weldaet Godts van sulcke Ouders geboren te zyn, vande welcke men niet alleenelijck en treckt de treffelijckheydt van stam, maer oock de grootheydt vande deught, om aldus geluckiger her-boren te worden naer de ziele.
Soodaenigh geluck is gejont aen Casimirus Conincklijcken Prince van Polen, wiens Leven ick hier in't cort, ofte eenige deelen daer van met de gratie Godts sal trachten voor te stellen, sekerlijck verhopende, dat de gene die het sullen gelieven te lesen, daer vinden sullen verscheyde deughden, die sy oock sullen soecken naer te volghen.
	Eerst sal ick hier spreken van sijn edel Af-comste ende Geslachte. Den Groot-vader van den Prince Casimirus is geweest dien vermaerden Jagello grooten hertogh van Lituanien, den welcken onder alle die groot Hertoghen in het jaer ons Heeren 1386. den eersten aen-veert heeft het Catholijck Geloof, het welck daer naer seer verbrydt is door de be
{==6==} {>>pagina-aanduiding<<}
keeringe van sijne twee Broeders Vitoldus, ofte soo andere hem oock noemen Alexander ende Sigismundus. Soo veel isser gelegen in een goedt exempel besonderlijck van groote Princen, dat het niet alleen de naeste vrienden ende verheven persoonen en beweeght, maer oock de herten treckt van menighe Onderdaenen, jae heele Landen.
Dese geluckige ende on-verwachte bekeeringe van den Hertogh Jagello heeft daer-en-boven inden Edeldom ende Standen van het Coninckryck Polen soo veel ghemaeckt, dat sy hem voor hunnen Coninck versocht ende ghecroont hebben, hem voortaen oock den naem gevende van Vladislaus, die hy in sijn Doopsel hadde aen-genomen.
Het geliefde daer naer aen den bermhertighen Godt, dat dese Christene nieuwe plante door den dauw van sijne Goddelijcke gratie op sijnen tydt seer goede vruchten soude voort-brenghen: want Jagello nu Vladislaus genoemt heeft uyt sijne derde Huysvrouwe Sophia nu Coninginne twee Sonen gewonnen, te weten Vladislaus ende Casimirus, den toe comende Vader van onsen H. Casimirus.
Den Prince Vladislaus den eersten Sone wierdt daer naer gekroont Coninck van Polen ende Hongaryen; naer wiens doodt sijnen Broeder Casimirus hem in het Coninckryck van Polen volghde; eenen Coninck in Godts-dienstigheydt ende deughden aen sijnen Vader ende Broeder gansch gelijck.
Met reden dan mochtmen oock van desen godt
{==7==} {>>pagina-aanduiding<<}
vruchtighen ende nieuwen Coninck Casimirus den III. van dien naem, metter tydt goede vruchten verwachten, die hem Godt daer naer heeft gelieven te verleenen: Veel vermaerde Schryvers maecken mentie van het gheluckigh Houwelijck van desen Coninck Casimirus den III. sone van Jagello ofte Valdislaus, het welcke wierdt gesloten door de Ambassadeurs in't jaer 1453 den 10. van Februa[r]ius tusschen den voorsz. Casimirus ende Isabella dochter van Albertus Arsch-hertogh van Oostenrijck, Coninck van Bohemen ende Hongaryen, ende daer naer Keyser; met welck Houwelijck veel treffelijcke ende heylighe Mannen mede doende zyn geweest, selfs de Gesanten vanden Paus Nicolaus den V. oock Cardinaelen ende veel Bisschoppen. Daer was oock alsdan tegenwoordigh dien vermaerden ende Heylighen Man Joannes Capistranus uyt de H. Orden van de EE. PP. Minderbroeders, die nu onlancx gestelt is onder het getal vande Heylighen. Volghens het verhaelen van de EE. PP. Joannes Bollandus, Henschenius ende Papebrochius in het Leven van den H. Casimirus op den 4 Meert heeft desen weerdigen ende H. Man Joannes Capistranus, als de Ceremonien van het Houwelijck te Vratislauw geschieden, ghepredickt op dese woorden vande H. Kercke: Haec est dies quam fecit Dominus, exultemus & laetemur in es. Dit is den dagh die den Heere gemaeckt heeft, laet ons op den selven ons verheughen ende verblyden.
Van sulck een Houwelijck, van soo veel weer
{==8==} {>>pagina-aanduiding<<}
dige ende Heylighe mannen gesegent wat was'er anders als geluck ende benedictie te verwachten? Het heeft dan Godt gelieft het selve ten uytersten te gebenedyden, ende menighvuldighe kinderen aende Getrouwde te verleenen; want sy te samen ses Sonen, ende seven Dochters voort-gebracht hebben. Het sal misschien den Leser aengenaem wesen de naemen ende orden van de selve te verstaen: den Hoogh-weerdighsten Bisschop Varmiensis Martinus Cromerus, ende Ludovicux Decius Polsche Historie-schryvers verhaelen dit op dese maniere:
Het eerste kindt eenen Sone Vladislaus genoemt wierdt geboren in't jaer ons Heere 1456. die daer naer Coninck van Bohemen ende Hongaryen geweest is. Het tweede kindt is geweest eene dochter met naeme Hedwigis, die gheboren wierdt het volghende jaer. Het derde kindt ende den tweeden Sone is geweest Casimirus wiens Leven wy nu beschryven, aldus genoemt nae sijn Vader den Coninck Casimirus den III. dit geluckigh kindt wierdt gheboren inde Conincklijcke stadt Cracou in het jaer ons heeren 1458. op den 3. oft soo sommige seggen op den 5. van October die daer naer van den Edeldom versocht ende verkosen is geweest tot Coninck van Hungaryen. Het vierde kindt was Ioannes Albertus derden Sone geboren in het jaer Christi 1460. daer naer Coninck van Polen, ende vercosen tot de croon van Hungaryen. Het vyfde kindt is geweest Alexander geboren in't jaer 1461.
{==9==} {>>pagina-aanduiding<<}
daer naer oock verheven tot de croon van Polen, Het sesde kindt was de Princesse Sophia; die ter wereldt quam in't jaer 1464. Het sevenste kindt is geweest de Princesse Elisabetha in't jaer 1465. Het achtste kindt was den Prince Sigismundus I. daer naer oock gecroont Coninck van Polen. het negenste kindt den Prince Fredericus geboren in het jaer ons heeren 1468. eerst Bisschop van Cracou, daer naer Arschbisschop van Gnesna, ende saemen Cardianael. Het thiende kindt wan een dochter noch een Princesse Elisabetha geboren in het jaer 1472. Het elfste kindt de Princesse Anna in't jaer 1474. het twelfste kindt de Princesse Barbara. het derthiende kindt ende het leste de Princesse oock genoemt Elis[a]betha.
Waer uyt blyckt, dat de vier vande ses Broeders Coninghen metter daet geweest zyn, eenen Cardinael, ende den H. Casimirus oock tot Coninck van Hungaryen verkosen; welcke eere en digniteyt (om nu van onsen Casimirus te spreken) hy van sijnen kant verstootede, alleenelijck die aen-veerdende om te vol-doen aenden wille van sijnen Vader den Coninck, die het ten uytersten versochte. Maer den godtvruchtigen Prince Casimirus trachtede meer naer de verheven Christelijcke Oodtmoedigheydt, als naer de Conincklijcke weerdigheydt, door de welcke hy vreesde sijne gewoonelijcke godtvrucheydt te verliesen oft te beletten, sigh te vreden houdende Conincklijcken Prince geboren te zyn, ende voort-aen maer te
{==10==} {>>pagina-aanduiding<<}
staen naer een geluckiger, ende eeuwigh-duerende Ryck des hemels. Hier van vinde ick dit cort latynsch versken vanden E.P. Thomas Porsecki vande Societeyt JESU, getrocken uyt een Rym-dicht dat hy gemaeckt heeft ter eeren vanden H. Casimirus.

Hungari frustra meritis minorem 
Deferunt magno capiti coronam; 
Magna te Caeli petit Aula Regem, & 
Celsior orbis. 

Het welcke in onse taele aldus luydt;

Den Adel met het Hongersch Rijck 
De croon hem op comt draeghen, 
Doch aen sijn deught heel on gelijck 
En teghen sijn behaeghen; 
Den Hemel hem voor Coninck vraeght, 
Veel meer, als't Hof der Eerden, 
Al-waer men voor een eeuwigh draeght 
Een croon van meerder weerden. 

Gelijck die van Hungaryen aen den H Prince Casimirus te vergeefs de croon hadden op-gedraeghen, soo hadde de Polsche Natie naer de doodt sijns Vaders, met groote begeerte ende genegentheydt de croone van Polen te vergeefs hem toegeschickt, jae sijnen Vader self noch in't leven zynde, meynde, ende wenschte hem om sijne groote bequaemheydt, oock volghens het versoeck
{==11==} {>>pagina-aanduiding<<}
ende den wensch van veel Princen, neffens sijnen Conincklijcken persoon inde affairen des Ryckx te gebruycken.
Den Eerw. Heer Gregorius Suiecicius spreckter aldus van in de historie van Casimirus: Cum has, aliasque ob res ad Regnum administrandum judtcarectur aptissimus, id non modo non ambiebat, sed ettam à Parente, alijsque Regni Proceribus oblatum constantissimè respuebat. Als wanneer, seght hy, datmen den Prince Casimirus om verscheyde redenen ten uytersten bequaem oordeelde, om het Ryck te bestieren, verre van daer, dat hy naer die verhevenste Conincklijcke weerdigheydt stondt, dat hy oock de selve verstiet met alle standtvastigheydt, niettegen staende dat sy hem van sijnen vader ende de principaelste van het Ryck wierdt op-gedraegen.
De gepeysen ende sorghen van Casimirus vielen meer op't hemelsche Ryck, als op die verganckelijcke verheventheydt ende Majesteyt, om de welcke men veel lichter de Goddelijcke Majesteyt vergramt ende somtydts het hemelsche Ryck comt te verliesen.
Even wel de ooghen van de Bisschoppen ende van alle de Grooten waeren op Casimirus noch geslaeghen, ende dit om syne groote deught ende uytterste bequaemheydt, den welcken sy naer de doodt syns Vaders sekerlijck gestelt hadden tot Coninck te kiesen; maer het geliefde aen den Hemelschen Coninck den H. Casimirus voor de doodt van sijnen Vader uyt de wereldt te roepen tot het
{==12==} {>>pagina-aanduiding<<}
eeuwigh ende geluckigh Ryck des hemels, te weten in het jaer 1484. den 4 van Meert, daer sijnen Vader maer en stierf in het jaer 1492. ende sijne weerdige Moeder de Coninginne in't jaer 1505. 21. jaeren naer de doot van haeren Sone Casimirus wiens loffelijcke ende godtvruchtige op-voedinge soo inde deught als in verscheyde wetenschappen wy nu sullen voor ooghen gaen stellen.


2. §. Van de goede op-voedinghe ende salighe onderwysinge vanden H. Casimirus.

AL wordt het van de menschen groot gheacht, van edelen huyse geboren te wesen, het is nochtans inder daet veel meerder geluck, voorts te comen van godtvruchtige ende Godtvreesende Ouders, de welcke anders niet en trachten, als hunne kinderen, die hun Godt verleent heeft, wel op te brenghen in de vreese ende liefde Godts, waer in alle geluck ende wysheydt geleghen is, volgens het segghen vanden Wysen-man Prov. aen het 10.cap. Principium sapienta timor domini. dat is:

Godt vreesen is een goet begin 
De grondt der wysheyd[t] steeck't er in. 



{==13==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hier op past seer wel dese lesse op de Ouders ende op de gene die last hebben vande jonckheydt

Leert Ouders u kinders, en Vooghden u weesen, 
Voor al den grooten Schepper vreesen. 

Dit was de principaelste sorghvuldigheydt van de Conincklijcke Ouders vanden Prince Casimirus: voor eerst sijne weerdighe Moeder de Coninginne, eene Matroone van groote deught, die sy ge-erft hadde van haer Doorluchtigh ende godtvruchtigh Huys van Oostenryck, droegh voor hem eene uyterste sorghe naer het heyligh exempel van die Moeder ende Coninginne van Vranckryck de H. Blanca, de welcke soo in haer leven staet, alle sorge ende neerstigheydt bestede, om haeren jongen Sone Ludovicus deughdelijck op te brenghen in de vreese Godts, hem geduerelijck voor-stellende de groote boosheydt vande doodelijcke sonde, besonderlijck om dat sy gedaen wordt teghen de opperste Majesteydt, teghen den Schepper ende den opper-Coninck van alle Coninghen, oock dickwils seggende, dat sy liever haeren Sone soude sien voor haere voeten doodt liggen, als sijne ziele besmet met eene doodt-sonde. Welcken Sone met dese goede sorghe van sijne Moeder Blanca sulck een profyt gedaen heeft, dat hy oock heylichlijck geleeft heeft, ende daer naer om sijn uytnemende heyligh Leven van den Paus van Roomen gestelt is onder het getal der Heylighen.


{==14==} {>>pagina-aanduiding<<}

Op eene gelijcke maniere, ende met eene aldermeeste neerstigheyt is de Coninginne Elisabeth oock sorghvuldigh geweest voor haeren Jonghen Sone Casimirus: Soo spreekt'er van den hooghweerdighsten heere Bisschop Martinus Cromerus: Atque is (Casimirus) ab ineunte aetate ab honestissimâ & religiosissimâ Matre sanctè & temperanter est educatus. Van joncx af, seydt hy, is Casimirus van sijne weerdige ende Godtvruchtighste Moeder in alle deught en heyligheyt opgevoedt geweest. Niet minder en was oock de sorghe van den Coninck sijnen Vader om van gelijcken sijnen Sone in sijne jonckheydt wel op te brenghen, genoegh wetende, datter inde op-voedinghe der kinderen veel was geleghen; tot het welck den Wysen-man alle Ouders vermaent met dese woorden: Eccles. aen het 7. cap.Filij tibi sunt? erudi illos à pueritia istorum. Hebt ghy kinderen? Onder[-]wyst-se van haere jonckheydt. Hierom dede den Vader Casimirus sijn uyterste beste, om sijn jonck Soontjen Casimirus soo door woorden als door goede exempelen wel te onder-wysen, hem dickwils oock gevende H. vermaeninghen, gelijck hy misschien gelesen ofte gehoort hadde, gedaen te hebben den H Ludovicus Coninck van Vranckryck den 9. van dien naem ende Sone van de H. Coninginne Blanca, van de welcke ick te voren hebbe gesproken. Ick sal hier eenige vande Onder wysinghen voor-stellen, die den H. Ludovicus aen sijnen Sone Philippus gegeven heeft.
De eerste Onder-wysinge was dese: Sone uwe
{==15==} {>>pagina-aanduiding<<}
eerste sorghe sal wesen Godt boven al te beminnen. Hier in is het al geleghen, het waere te wenschen, dat alle Ouders hier voor besorght waeren, trachtende van joncx af hunne kinderen de liefde Godts in te planten, gelijck Ludovicus ende Casimirus ten opsich[t]e van hunne sonen gedaen hebben.
Hoort de tweede onderwysinge van Ludovicus: Gy sult u wachten van oyt eenighe doodt-sonde te doen, jae liever sterven, als oyt met de selve uwe ziele besmetten. In deser voeghen is onsen Casimirus van synen Vader oock vermaent geweest, van welcken Prince men leest, dat hy noyt met eenige doodelijcke sonde de Goddelijcke Majesteydt vergramt en heeft.
De derde Onder-wysinge: Hoort den Godts-dienst met alle devotie, siet wel toe, dat gy daer niet en clapt noch en gabbert, wacht u van herwaerts ende derwaerts om te sien; bidt Godt met den mondt, ende mediteert metter herten, naementlijck onder de Misse, als de Consecratie gheschiedt. Hoe wel is den jonghen Prince Casimirus hier toe van synen Vader oock aen-gewerckt! den welcken in de Misse ende andere kerckelijcke diensten altydt in eerbiedinghe ende godtvruchtigheydt uyt-schynende is geweest als een waerachtigh voor-beeldt van alle deughden[;] wesende alsdan oock somwylen in Godt op-ghetoghen, tot verwonderinge van die het saeghen, gelijck daer naer breeder bethoont sal worden.
De 4. Onder-wysinge, die den H. Ludovicus gaf aen synen Sone: wacht u altyt van't quaedt geselschap
{==16==} {>>pagina-aanduiding<<}
verkeert met godtvruchtighe menschen, 't zy Religieusen ofte wereldtsche. Niet en isser oock geweest, dat den H. Jongelinck Casimirus meer schouwde, als de quaede mede-gesellen, tot het welcke hem synen Vader oock dickwils vermaent hadde. Hy en wenschte met niemandt anders te handelen als met godtvruchtige ende lof-baere persoonen, wel wetende, dat het quaedt geselschap het beginsel is van menigh quaedt onder de Jonckheydt, de welcke soo lichtelijck verleydt comt te worden. Dese ende soodaenighe meer andere Onder-wysinghen ofte vermaeninghen heeft oock Casimirus den III. gegeven aen sijnen Sone: doch hier mede en was dien godtvruchtighen Vader noch niet te vreden, maer heeft noch boven dien synen jonghen Sone gestelt onder de bestieringe van andere wyse Meesters ende godtvruchtige Mannen: onder andere is wel synen principaelsten Meester geweest dien gheleerden ende weerdighen Heere Joannes Longinus, ofte soo sommighe hem oock noemen, Dlugossus, eenen vande bequaemste ende deughdelijckste Mannen van geheel het Ryck, aen den welcken verscheyde digniteyten ende Bisdommen seer dickwils maer te vergeefs van den Coninck op-gedraeghen zyn gheweest; een man met een woordt, soo in geestelijcke saecken, als inde wereldtsche affairen van het Hoff boven alle de andere ten uytersten ervaeren. Dese hadde den Coninck met de mede-werckinghe van andere groote Princen ten langen lesten verwillight, om
{==17==} {>>pagina-aanduiding<<}
den last van Casimirus sijnen Sone aen te nemen; midts hy aen Godt geen aengenaemer saecke doen conde, noch profytiger aen heel het Ryck, als de sorghe aen te nemen van die, de welcke volghens Godts gehengenisse ofte schickinghe geboren zyn tot het ryck, ende om de Coninckrycken te bestieren. Door dese ende andere redens des Conincx ende der Princen heeft Longinus sigh laeten geseggen, ende ter eeren Godts en tot het gemeyn best, den last ende bestieringe van Casimirus aen-genomen.
Longinus dan volghens de wetten van eene goede onderwysinghe der jonckheydt, die hy te vooren by geleerde ende ervaeren Mannen gelesen hadde, ende door sijn eyghen onder-vindinghe begonste den jonghen Prince allenskens te onder-wysen; hy bemerckte eerst de geneghentheden, ende den aerdt vanCasimirus, om den selven, waer't dat hy eenighe on-geregeltheydt hadde gewaer geworden (de welcke hy nergens en vondt) te verbeteren, ende daer naer door de langh-duerighe bestieringe gansch te over-winnen; het welcke men seer dickmaels siet geschieden, gelijck het Jtaliaensch spreeck-woordt oock seght:

Nutritura passe natura:

Gelooft het, dat in teere sinnen  
d' Op-voeding kan den aerdt verwinnen. 


    Om de goedt-aerdigheydt dan van Casimirus, desen wysen ende ervaeren Meester bestierde hem besonderlijck met soetigheydt, ende volghens de
{==18==} {>>pagina-aanduiding<<}
reden, het welcke voorwaer oock in andere kinderen van Ouders ende Meesters moeste gevolght worden naer den raedt van goede Schryvers ende van Plutarchus, den welcken in sijnen boeck van de op-voedinge der kinderen seght, dat het dienstigh is, de jonckheydt te brenghen tot haere schuldighe plicht meer door soete als harde middelen. Meer andere onder-wysingen van Plutarchus trachtede Longinus inde bestieringe van sijnen Prince naer te volghen: te weten, dat-men de Jonckheydt niet te nauw en magh houden, maer eene maerige uyt spanninge dient te geven. Soo gebeurd' het met Casimirus, aen den welcken van sijnen Meester wat meerder vryheydt wierdt toe-gelaeten, uyt vreese van sijnen goeden ende geluckigen aerdt door al te groote nauwigheydt ende in pranginge eenighsints te verderven oft te beschaedighen: de Ouders mogen, jae moeten hier in haere kinders in volgen soo verre als de maete vande redene toe-laet, ende het coordeken in trecken, eer sy buyten schreve gaen.
Boven dien soo vinde ick, dat Longinus noch eene ander lesse aen Casimirus heeft soecken te leeren, van altydt voorsichtigh te zyn in alle sijne woorden, ende naer gelegentheydt sijne memorie te oeffenen ende te verstercken, om aldus aen de andere voldoeninge te geven, soo door de voorsichtigheydt van sijne woorden, als door de waerheydt van sijne redenen.
Boven dese ende meer andere onder-wysinghen eyghen aen eenen Conincklijcken Prince, gelijck
{==19==} {>>pagina-aanduiding<<}
Casimirus was, trachtende Longinus hem besonderlijck in te planten, dat hy de deught ende eere soude beminnen, ende boven al voor ooghen altydt hebben de vreese Godts, inde welcke alleen hy wel wiste, dat geleghen was alle de saeligheydt ende geluck: volghens het Spreeck-woordt:


In Godes weghen 
Is Godes seghen. 


Van dese goede ende Christelijcke sorghe van Longinus wat wasser anders te verwachten als profyt ende voort ganck in eenen soo deughdelijcken Prince? die oock ten uytersten genegen was, om te leeren het gene hem van sijnen minnelijcken ende wysen Meester wierdt voor-gehouden, jae die maer en wenschte by hem te wesen, ter syden stellende alle kinderlijcke spelen ende oeffeningen, die eyghen zyn vande Jonckheydt; waer uyt volghde, dat Casimirus in corten tydt in alles soo toenam, dat hy van een jegelijck niet min om sijne uyt stekende deughden ende lieffelijcke manieren, om sijne soet-hertigheydt ende bequaemheydt, als om sijne Conincklijcke Af-komste geachte ende bemindt wierdt, niet alleen van die van Polen ende Lithuanien, maer oock van veel andere uytheymsche volcken.
Den Doorluchtigen Bisschop ende Legaet van den Paus Zacharias Ferrerius, die het Leven vanden Prince Casimirus beschreven heeft, spreeckt oock seer beduydelijck van sijne onder-wysinghe ende voort-ganck soo in de Letter-const, als Prince
{==20==} {>>pagina-aanduiding<<}
lijcke manieren ende deughden: dit zyn sijne woorden: Cùm igitur pra[e]laris moribus, bonisque litteris erudiendus optimis Magistris traditus in tener â illâ aetate tantum profecislet, ut non mediocri omnibus esset admirationi; Puerittam ipsam & adolescentiam virtutebus, ingenuarumque art[i]um disciplinis ità exegit, ut semper aetate & sapientiâ cresceret, acsi Spiritus Domini erat in illo. Alswanneer, seght hy, dat Casimirus aen godtvruchtige ende bequaeme Meesters over gelevert was, om in de goede manieren ende letter conste onder-wesen te worden, ende nu in alles soo grooten voort-ganck gedaen hadde, dat een jeder daer over verwondert stondt, soo heeft hy oock daer naer in menige deughden ende in alle eerbaere ende edele consten met sulck eenen lof sijne jonckheydt overgebrocht, dat hy altydt soo in wysheydt, als in jaeren op-groeyde, ende in hem metter waerheydt gemerckt wierdt den Geest des Heeren.
Al is't dat desen Prince uyt sijn selven genegen was ende heel bequaem, om die dingen te oeffenen, 't was nochtans voor hem een groot geluck soo goede Meesters gekregen te hebben uyt-stekende soo in wysheydt als in godtvruchtigheydt; van de welcke hy oock ongetwyffelt veel geleert heeft, om dat sy hem altydt de deught met de goede manieren, ende geleertheydt te saemen sochten in te drucken.
Een teecken van sijne deught ende geleertheydt can wesen dat vermaert ende H. Latynsch Dicht, dat hy gemaeckt heeft ter eeren van de H. Maget ende Moeder Godts Maria, aldus beginnende:


{==21==} {>>pagina-aanduiding<<}

Omni die dic Mariae mea laudes anima &c. het welck daer naer met sijn on-bedorven Lichaem naer den tydt van 120. jaeren in sijn graf heel on-geschonden is gevonden; van het welcke wy hier naer breeder sullen spreken, ende 't selve in het duytsch vertaelt aenden Leser voor-stellen. Veel andere dingen heeft hy noch beschreven tot eer ende lof vande H. Maghet, tot de welcke hy altydt eene besondere genegentheydt, ende kinderlijcke liefde gevoelde.
Daer-en boven volgens het segghen van verscheyde Polsche Schryvers heeft hy noch meer andere godtvruchtige dichten achter-gelaeten, als van het Lyden Christi, ende van andere H. Mysterien, alles tot eene claere ende sekere bevestinge van sijne heylige geleertheydt ende geleerde heyligheydt, met de welcke, gelijck Ferrerius seydt, hy geduerighlijck sigh bekommerde ende vermaeckte: Sapients illà ac coelesti Philosophiâ cor suum oblectabat.
Voorts het waere te lanck hier te spreken van vele andere sedelijcke deughden, van verscheyde gratien ofte gaeven van de natuere, ende van andere onder-wysingen ende wetenschappen eyghen aen soodaenighe Princen, daer hy boven maeten mede begaeft is geweest, vande welcke daer naer noch somwylen sal gesproken worden.
Nu sal ick besonderlijck in het vervolgh van sijn leven gaen handelen van sijnen uyt nemende Godtsdienstigheydt, ende van andere H. deughden, in de welcke den H. Casimirus uyt-gheschenen heeft. Hoort eerst dit Dicht op sijn H. Leven.





{==22==} {>>pagina-aanduiding<<}

Op het Beeldt vanden H. Casimirus.


{== afbeelding 	
    Den H. Casimirvs Prins van Polen etc. 

        Naer O.L. Vrovwen, ghecosen voor Patroon 

        vande Sodaliteyt der meerder-iaerighe Ionghmans 

        in't Collegie der Societyet IESV binnen Mechelen 1651.
        ==} {>>afbeelding<<}
    


Heeft geraeckt syne Reliquien l'image a touché ses Reliques


VVat dunckt u van dit soet gelaet? 
Het schynt, daer eenen Enghel staet: 
Het Cruys, de Lely ende Maeght 
Den Prins oock in sijn herte draeght. 





{==23==} {>>pagina-aanduiding<<}

Lof-dicht ter eeren van den H. Casimirus,

PRINCE VAN POLEN, naer onse Lieve Vrouw gekosen tot Patroon vande Sodaliteyt in't jaer 1651. van de MEERDER-JAERIGE JONGH-MANS
In het Collegie der Societeyt Jesu
Binnen Mechelen


SIet hier een Conincx Soon, Casimirus den III. Coninck van Polen was den Vader vanden Prince Casimirus. 
By Godt een uyt-vercoren, 
Prins Casimier genoemt, 
Vyt Casimier geboren; 
Heel wonder inde deught, 
En wonder inden naem; Casimirus. letter-keer Casus miri 
Met recht by alle menschen, 
En Godt seer aen-genaem. 
Van't Huys van Oostenryck Jsabella Dochter van Albertus II. Arts-hertogh van Oostenryck, Coninck van Bohemen, van Hongaryen ende daer naer Keyser. 
VV is Casimier gesproten 
Vyt d'edel Jsabel 
In wien men sagh besloten 
Den Adel met de deught; 
Van soo een weerden Stam 
Dit heyligh wonderkindt 
Prins Casimirus quam. 


{==24==} {>>pagina-aanduiding<<}

O wat een groote vreught 
Voor Moeder ende Vader, 
Met soo een wond'ren Soon, 
't Geluck van bey te gaeder! 
Ghy zijt wel om u Croon 
Van heel het Ryck geacht, 
Maer meer om desen Soon, 
Die ghy hebt voort-gebracht. 
Hoe heyligh sal dit kindt 
Prins Casimier noch wesen! 
Een Prins van heel het Ryck 
Voor d'ander uyt-gelesen! 
VVeet dat hy van u Croon 
De Peerel wesen sal, 
En onder heel 't Geslacht 
Verheven boven al. 
Dat heeftmen wel gesien 
Oock in sijn jonge jaeren: 
Dan wist hy met den tydt 
Veel deughden te vergaeren; 
En soo hy meerder wierdt, 
Te meer aen Godt beviel 
Sijn suyver brandend' hert 
En on-geschende ziel. 
Instorum semita quasi lux splendes Gelijck het Sonne-licht, 
Dat opde aerd' comt daelen 


{==25==} {>>pagina-aanduiding<<}

In't rysen voorder groeyt, crescit asque ad perfectam diem. Prov.4.v.18. 
En door sijn helder straelen 
Ons meer en meer verlicht 
Tot 't midden van den dagh, 
Aldus men Casimier 
In deughden groeyen sagh. 
Den dagh was noch te cort; 
VVas hier niet mê te vreden, 
Maer gingh den heelen nacht 
Oock in't gebedt besteden: 
Hoe dickwils d'helle Maen 
Hem voor de Kercken sagh! 
VVaer hy oock heel den nacht 
Ter aerden neder-lagh! 
Seght my ô Hemelsch Hof, 
ô Engels van daer boven; 
Als ghy dien teeren Prins 
Soo sijnen Godt saeght loven, 
VVaert ghy niet heel verstelt, 
Als g'hem ter aerden vondt? 
Voorwaer ick meyn', dat ghy 
Hier heel verslaegen stondt. 
Dan sliep hy voor een tydt, 
Doch sliep als in een waecken, 
Tot sijnen Godt te naecken; 


{==26==} {>>pagina-aanduiding<<}

De ziel was dan gerust, 
In volle peys en vrê, 
VVant Godt oock met hem sliep, 
En waeckte t'samen mê. 
Hoe meer ghy letten sult 
Op Casimirus wercken, 
Hoe meerder hem sult sien, 
En wonderlijcker mercken: 
In hem was anders niet 
Als liefd' en Godes min, 
Al wat hy onder-nam, 
Dat hadt iet wonders in. 
VVat mensch beschryven sal 
Sijn droevigh mede-lyden 
Met Iesus Godt en mensch, 
Die soo hadt willen stryden 
Oock tot de doodt des Cruys 
Voor't menschelijck geslacht. 
VVat smert voor Casimier, 
Als hy het over-dacht! 
Hoe was sijn hert bedroeft 
Om Christi bitter sterven 
Ach 't was al sijnen wensch, 
Sijn leven oock te derven! 
VVel hoe, seydt hy, sal Godt 
Voor my gestorven zijn? 


{==27==} {>>pagina-aanduiding<<}

En sal ick plichtigh mensch 
Oyt leven sonder pyn? 
Ghy weet ô droeve Maeght, 
Ghy kont'er best van spreken, 
Hoe 't medelydend' hert 
Van droefheydt quam te breken; 
Als hy in Christi doodt 
Oock uwe smert aen-sagh, 
Ach 't was oock in sijn hert 
VVel eenen harden slach! 
Hy treurde met de Maeght 
Als Soon of liefsten Broeder, 
VVant hy hadt haer van jonckx 
Vercoren voor sijn Moeder, 
En met een teere liefd', 
En suyver hert bemindt, 
Om soo haer vriendt te zijn, 
En aen-genomen kindt. 
Dat soet en heyligh Dicht 
Hier van genoegh can spreken, Omni dic dic Mariae men laudes anima Ejus gesta ejus festa cole splendidissima. & c. 
VVaer in sijn teer gemoedt 
Tot haer soo heeft gebleken: 
Looft, seydt hy, myne ziel, 
Looft haer op't aldermeest, 
Verheft oock door het jaer 
En viert Marias' Feest. 


{==28==} {>>pagina-aanduiding<<}

Gants was hy tot die Maeght 
In liefde op-getogen 
Tot spyt van Venus kindt; 
Dat eens quam aen-gevlogen, 
Vol anghst en heel ontstelt 
Met boogh en pyl in d'handt, 
Om in die suyver ziel 
t'ontsteken sijnen brandt; 
Maer 't was al te vergeefs; 
Het hadt voor niet geschoten; 
Dit schieten hadt wel haest 
Aen 't dertel wicht verdroten; 
Den schutter met sijn schicht 
Hem geensints schaden kondt, 
VVant't suyver hemelsch stael 
Hadt eerst sijn hert gewondt; 
Hier-op soo vloodt het wicht; 
En qualijck was 't verdwenen, 
VVanneer een helder licht 
Sijn ziel weer hadt beschenen 
Van meerder suyverheydt, 
En van een hooger prys, 
Heel eyghen aen een geest 
Van't hemelsch Paradys. 
Dien Enghel Casimier 
Die leefd' een Engelsch leven, 


{==29==} {>>pagina-aanduiding<<}

By Godt meer als een mensch 
Om sijne deught verheven; 
VVanneer een heete korts 
't Teer lichaem over-viel, 
Doch sonder achter-deel 
Van d'on-bevleckte ziel. 
Eylaes de korts verheft, 
Prins Casimier moet sterven, 
En in sijn eerste jeughdt 
Hy moet het leven derven; 
Maer hoort noch eens ô Prins, 
Hoort eens den Medecyn: 
VVilt ghy heel buyten vrees 
En uyt 't peryckel zijn, 
Ghy moet de Suyverheydt, 
Oft wel het leven laeten; 
Niet anders u voor't lest 
ô Prins sal connen baeten; 
ô VVonderbaeren slach! 
Siet wel, wat ghy verkiest, 
Oft anders al de hoop' 
Van't leven ghy verliest. 
Seer wel: ick liever sterf, 
Om suyverlijck te sterven; 
'k VVil, midts ick suyver sterf, 
Dit leven geeren derven; 


{==30==} {>>pagina-aanduiding<<}

'k Heb lanck genoegh geleeft, 
Al sterf ick inde jeught, 
Als ick in Godt maer sterf, 
En in die suyver deught. 
Van een suyver wit beestjen Arminius, ende Mus Alpinus ghenoemt, ofte Mustella Pontica, leest men dit Devies: Malo mori quàm foedari. Dat is 'k Wil, en sal veel liever sterven, Als dat 't slyck my sou bederven. Dat sneeuw-wit suyver dier 
Van eertydts hoogh verheven, 
Moet sich aen Casimier 
Al verr' ten onder geven: 
Om't slyck maer te ont-gaen, 
Dit beestjen liever sterft; 
Aldus uyt suyverheydt 
Den Prins het leven derft. 
ô VVonder heyligh Prins 
Vyt Suyverheydt gestorven! 
ô Suyver offerand'! 
Als nu noch on-bedorven! 
Dus Godt den Prins vereert, 
Dat 't vleesch niet en bederft, 
Terwyl sijn suyver ziel 
Den loon uan glori' erft. 
Verheught u Polsche Volck 
In Casimirus Leven, 
Die sich ter eeren Godts 
Ten besten heeft gegeven, 
Verheught u in dien Prins, 
Die oock sijn vaderlandt 


{==31==} {>>pagina-aanduiding<<}

Soo dickwils heeft bewaert 
Van Turck, en 'svyandts handt. 
Gaet voort u weerden Prins 
Vyt danckbaerheydt te vieren, 
Gaet voort sijn jaersche Feest 
Met vreughden te vercieren; 
Jck hop', noch ander volck 
Hem oock verheffen sal, 
En sijne wonder deught 
Verconden over al. 
VVy comen oock voor't lest 
Tot u hoogh Prins geboren, 
Alhier voor ons Patroon 
Te Mechelen vercoren; 
VVilt ons behulpsaem zyn, 
Vw' Dienaers alle-gaer, 
Soo wel op dese Feest, 
Als door geheel het jaer. 
Siet dees vergaederingh' 
Van Jonckheydt uyt gelesen; 
ô Suyver Jongelinck 
VVilt haer een toe-vlucht wesen; 
Ghy sult op ons Autaer, 
En in ons herte staen: 
Doch wilt oock u soet hert, 
En oogen op ons slaen. 


{==32==} {>>pagina-aanduiding<<}

Maer als wy uwen loff, 
En deughden soo betrachten, 
Jck hop', gy door uw' jonst 
Ons niet en sult verachten; 
Jck hop, dat gy by Godt 
Sult wesen ons Patroon, 
Om soo daer naer met V 
t'Ontfangen d'Hemelsch Croon. 





{==33==} {>>pagina-aanduiding<<}

Voor-beeldt der waere deught

Eerste sinne-beeldt.

De geluckighe Geboorte van den H. Casimirus, door wiens deughden het Polsch Ryck, ende andere Landen verlicht worden.
    
{== afbeelding 
        	
    ==} {>>afbeelding<<}
    

Delectabile oft oculis videre solem. Ecclesiatae II.


Wat groot geluck te zyn bestraelt 
Van soo een Son, die op ons daelt! 




{==34==} {>>pagina-aanduiding<<}


Uyt-legginge

Van het voor-gaende Sinne-beeldt.


O Wat een vreught en sietmen niet, 
Soo wee de Son haer straelen schiet! 
Den glans van soo een soet gesicht 
Den mensch, en heel de aerd' verlicht; 
Al dat te voor in't doncker lagh, 
Veel blyer comt het voor den dagh: 
En berghen, velden, boom en gras, 
En daer't voor in't duyster was. 
Daer is een blydtschap romment om, 
De Son die kryght den willecom. 
Men siet het al veel schoonder staen, 
Jae lacht de Sonne soetjes aen. 
De Visschen, Vogels, en den mensch 
Her-leven weer naer vollen wensch. 
Den Visch, die in den duyst'ren nacht 
Schier doodts scheen, en bykans versmacht, 
Die sietmen spelen inden grondt, 
Nu weer verquickt, en heel gesont; 
Hy swemt voorwaer wel eens so fris, 
Die queelde in de duysternis. 
Den Vogel singht oock eens soo soet; 
Siet wat de nieuwe Son al doet. 


{==35==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dat sonder Son schier sigh begeeft, 
Door't sonne-licht het weder leeft. 
Maer waer toe dient dit praeten hier? 
Hoort, hoe het past op Casimier, 
Dit cleyn, en heyligh Coninckx Kindt, 
Van d'eerste jeught van Godt bemindt, 
VVas 't oock niet een op-gaende licht 
Voor menschen, en voor Godts gesicht? 
Geen schoonder voorbeeldt vande Son, 
Oock als het leven maer begon; 
Men sagh, dat in dit cleyn gewas 
VVat heylighs, en wat wonders was: 
Soo wie dit schaepjen maer besagh, 
Stracx gaf't hem eenen soeten lagh; 
Eene jeder seyd': dit heyligh Kindt 
Moet oock van Godt wel zyn bemindt. 
Men sagh de straelen van de deught 
Door't Conincx Hof, dat wierdt verheught, 
Den glans die hadt soo veel gemaeckt, 
Dat jeder was in't hert geraeckt; 
Jae heel het Hof, en ' Polsche Ryck 
VVierdt haeren Prins in deught gelijck. 
Jck hop', dat noch al ander landt 
Bestraelen sal dien sonnen-brandt, 
En dat noch menigh stadt en sticht 
Sal branden van dit Sonne-licht. 


{==36==} {>>pagina-aanduiding<<}

O grooten Godt vol Majesteyt, 
O Sonne van Rechtveerdigheydt, 
Geeft, dat dit licht door u beleydt 
In veerder landen sigh verspreydt, 
En veele menschen door den schyn, 
Met u in't licht der glori' zyn. 





1. Capittel.

Van de geluckighe Geboorte van den H. Casimirus.

MEn siet somtydts door Godts schickinghe jet merckelijckx geschieden in de geboorte van die kinderen, de welcke daer naer in eenighe besondere wercken ende treffelijcke daeden comen uyt te schynen.
Om veel andere daer te laeten, men verhaelt jet sulcx geschiedt te zyn in de Geboorte van Alexander den sonde van Philippus Coninck van Macedonien; men sagh in desen nieuw-geboren Prince jet besonders, als een voor-teecken van sijne toecomende cloeckmoedigheydt, ende on-versaeftheydt, om de welcke hy daer naer oock verdient heeft Alexander den Grooten genoemt te worden. Syne merckelijcke geboorte veroorsaekte eene uytnemende vreught aen het Hoff, ende aen alle de Ondersaeten: de blyde Moeder Olympias de Coninginne liet dat groot geluck terstont weten aen
{==37==} {>>pagina-aanduiding<<}
haeren Man Philippus den Coninck, alsdan in het veldt gereedt staende, om tegen sijne vyanden slagh te leveren; welcke on-verwachte ende aengenaeme maere den Coninck soo verblyde, dat hy noch op den strydt, noch op de victorie, die hy sekerlijck verhopte, niet meer dencken en wilde, maer eer op eene vrede, die hy oock op staende voet tot blydtschap van sijne vyanden hun dede aen-bieden, segghende, dat soo veel bloedts, datter gestort soude worden, ende soo menige dooden, die'er te volghen stonden, geensints en pasten op de geluckige gheboorte van den Conincklijcken Prince sijnen Sone; om het welcke terstondt in alle beyde de legers menige vreughde teeckenen getoont wierden, met duysent geluck-wenschinghen van beyde de kanten aen Philippus den Coninck; ick meyne in deser ofte gelijcker voeghen, die ons de Poësie aldus comt voor-stellen:


Philippe grooten Vorst, 
Vermaerdt door soo veel Rycken, 
Voor wien dat alle Prins 
Sijn waepenen moet strycken, 
Philippe veel geluckx 
Met u geboren Soon, 
Tot naer-saet ons gejont 
Van uwe Coninckx Croon. 
Geluck aen heel het Ryck, 
Geluck aen ons te gader, 


{==38==} {>>pagina-aanduiding<<}

Met 't Nieuw geboren kindt 
Van soo een cloecken Vader, 
Het welvaert van ons Landt, 
Een kindt van Vré verbondt, 
Dat gy ô machtigh Prins 
Aen uwen vyandt jont. 
VVel aen dan cloecke Jeught, 
Laet nu de trommels roeren, 
VVilt alle-gaer dees Feest 
Om 't best nu uyt gaen voeren; 
Dat diende tot den crygh, 
Tot vreught nu dienen sal; 
Laet de Trompetten slaen, 
En clincken over al. 
Stracx sietmen t'allen cant 
Die cloecke oorloghs knechten, 
Niet kampen lyf om lyf, 
Maer wel op te rechten 
De teeckens van de vreught, 
Om 't eerst geboren kindt, 
Dat nu met eenen peys 
Twee Legers saemen bindt. 
Twee Legers zijn maer een 
In vrede vast gebonden, 
En om de bly Geboort' 
In vreughden gansch verslonden, 
Men hoort men roept allom: 
Dat vry den Coninck leeft 
In sijn geboren Soon, 
Die ons den vrede geeft, 




{==39==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dit was voor waer niet alleen eene blyde, maer oock eene glorieuse geboorte, blyde ende aengenaem aen den Vader Philippus met de Coninginne Olympias ende aen alle de ondersaeten; ende t'saemen glorieus aenden Coninck met het jonnen, ende maecken van den vrede met sijne vyanden.
Maer om nu te comen tot onsen H. Casimirus: de geboorte van desen Prince en is niet min gheluckigh ende vermaerdt geweest, als die van Alexander, want den Gheboort-dagh van den Prince Casimirus, die geschiede in het jaer ons Heeren 1458. op den 3. ofte soo andere segghen op den 5 van October, is oock vereert geweest met een Vré-verbondt tusschen twee machtighe Coninghen, te weten tusschen Casimirus den III. Coninck van Polen, vader vanden H. Casimirus, ende tusschen Georgius Podiebradius Coninck van Bohemen; welcken lesten op den Geboort-dagh van Casimirus door sijne Ambassadeurs vrede ende vriendtschap verkreegh van den Polschen Coninck, hem oock opdraeghende het Blasoen ofte Waepen van sijn Coninckryck Bohemen, tot een claer teecken, dat hy met het Polsche Ryck door eenen vasten peys ende vriendtschap wenschte vereenight te blyven.
Het is oock op den selfsten dagh geweest, dat den Coninck Casimirus die vermaerde victorie in Prussen verkreghen heeft tegen sijne vyanden, die hy oock alsdan ten onder heeft gebracht; op den selven Geboort dagh over-weldighde hy oock met vechtender handt dat sterck Casteel met naeme Pa
{==40==} {>>pagina-aanduiding<<}
povia; soo dat niet alleen de Ondersaeten aen haeren Coninck Casimirus, maer oock veel andere uytheymsche Princen, ende vremde Natien hem ten uytersten veel gelucx quaemen wenschen, soo over dese victorien, als over de geluckighe Geboorte van sijnen nieuw geboren Sone Casimirus. Hierom hoordemen oock alsdan van een jeder uyt-roepen den geluckigen ende glorieusen naem van Casimirus soo van den Vader, als van den Nieuw-geboren Prince. De Poesie sal ons hier wederom eenighe van die geluck-wenschingen laeten hooren:


Gelooft moet zyn den Heer, 
Die ons weer heeft gegeven 
Een Nieuw geboren Prins 
't Geluck van 's Vaders leven, 
En van de Coningin, 
Met 't Conincklijck Geslacht, 
Om dat sy soo een kindt 
Ter wereldt heeft gebracht. 
Den eerst geboren Prins, 
Is bly om sijnen Broeder; 
't VVelck, soo hy't beste kan, 
Toont aen sijn liefste Moeder; 
Hy wendt, siet, hier en daer 
Syn ooghskens rommentom, 
En heet naer sijn verstandt 
Syn Broertjen willecom. 
Voorts jeder roept, en wenscht, 
Dat 't Prinsken lanck magh leven, 


{==41==} {>>pagina-aanduiding<<}

Midts 't kintjen, soo men gist, 
Veel goedts aen't Ryck sal geven. 
Men siet, dat Casimier 
Vyt 't soet en bly gelaet, 
't Geluck van't Ryck sal zyn, 
En van des Coninckx staet. 
Dat Casimier dan leeft! 
Soo roepen al de menschen, 
En geven aen het kindt 
VVel duysent blyde wenschen: 
Den Vader is verblydt, 
De Moeder sigh verheught; 
Men sieter anders niet 
Als een gemeyne vreught. 


Met volle reden wenste men veel geluckx aen den Coninck, ende aen de moeder met haeren Nieuw-geboren Sone; in den welcken men jet besonders bemerckte boven andere kinderen: dat soet ende Engelsch gelaet van dat lief kindt, met al het tegenwoordigh geluck ende victorien van den Vader, die hy op den selfsten dagh gekregen hadde over sijne vyanden, gaeven groote reden aen een jegelijck om te roepen: Quu putas Puer iste erit? Wat meynt gy, dat dit voor een kindt sal wesen? gelijck men voortydts geroepen hadde vanden H. Joannes Baptista, als hy eerst was geboren. Hoe wonder ende uyt-stekende en sal oock dit jonck Prinsken niet wesen! Quis putas puer iste erit! Hierom kreegh hy oock misschien
{==42==} {>>pagina-aanduiding<<}
den naem van Casimirus naer den naem van sijnen vader oock Casimirus genoemt; eenen naem van dat vermaerdt ende wonder Huys van Jagello grooten Hertogh van Lithuanien, die den eersten, als boven noch geseydt is, onder die groote Hertoghen het H. Catholijck geloof aen veert heeft, ende corts daer naer gecosen is tot Coninck van Polen, die Groot-vader was van onsen Prince Casimirus; van wiens wonderen naem ick met reden soude moghen segghen:


Voorwaer dit is een wond'ren Naem 
Tot Godes dienst en eer bequaem; 
Heel wonder, als ick hem bemerck: 
Daer vind' ick menigh deughden werck; 
In sigh een hooghen sin besluyt, 
En een verholen leer beduydt: 
Casimirus. letter-keer Casus miri dat is: wondere dingen, oft gevallen. Soo ghy de Letters maer verstelt, 
Den Naem veel Wonder dinghen meldt: 
En soo gy dien noch eens verkeert, 
Meer deughden hy ons weder leert. 
Prins Casimier van d'eerste jeught 
Die saghmen groeyen in de deught; 
Gaf sigh aen Godt tot offerand' 
Van suyverheydt, en Liefden-brandt. 


Doch het en was niet alleen den naem van Casimirus, die heel wonder was, vol van deughden ende verholen leeringen, maer het was besonderlijck den Prince Casimirus self, die wonderlijck uyt-scheen in
{==43==} {>>pagina-aanduiding<<}
alle sijne wercken, om de welcke hy aen-ghenaem was, niet alleen aen den Coninck sijnen Vader ende aen sijne Moeder de Coninginne, maer oock aen alle de Hovelingen, ende andere, die hem kende; by Godt was hy alder aengenaemst, die hem best kende, oock wetende, dat hy soude worden eenen grooten Heylighen. De Enghelen hadde oock sonder twyffel hun behaegen in dat Engelsch Kindt Casimirus, die oock inder daedt was eenen Enghel van dese weereldt. Het en waere niet te verwonderen, datter verscheyde Enghelen met haere teghenwoordigheydt de geboorte van desen Enghel vereert hadde, gelijck sy tegenwoordigh zyn geweest in sijn heyligh sterven, soo ons verscheyde Histori-schryvers dat getuygen.
Nu wat conden de Enghelen op dien tydt beter gedaen hebben, als die geboorte met haeren soeten sanck te vereeren?
Vergeeft my ô Hemelsche Gheesten, dat ick'er van spreke, ende U L. onder[-]vraegh.


Hoe bly moest wesen uwen sanck! 
Hoe aengenaem dien soeten klanck! 
ô Engelsch Heir, hoe is't geschiedt? 
Ey seght, wat was u hemelsch liedt? 
Voorwaer ick meyn' den eygen toon 
Viel recht op Casimirus Soon; 
Misschien was uwen blyden sanck, 
En uwer snaeren soet geklanck, 
Hoe Casimier dat Conincx kindt 
Altydt van Godt sou zyn bemindt, 


{==44==} {>>pagina-aanduiding<<}

En leven van sijn eerste jeughde 
In liefde van de suyver deughdt; 
Jae om die wonder Suyverheydt 
Geluckigh zyn voor d'eeuwigheydt, 


Magh-men dan met reden niet wel segghen van dat heyligh Prinsken Casimirus, dat het in eene gheluckige Planete gheboren is, felici sidere natus? De Astrologanten segghen ghemeynelijck, dat het iets goedts beteeckent, gheboren te zyn in het teecken van de Maeght; dogh al is het soo niet gheschiedt met de geboorte van den Prince Casimirus, immers nu gheboren zynde, van sijne eerste jaeren heeft hy altydt sijnen ooghen geslaegen gehadt op de H. Maghet Maria, ende sonder op-houden getracht eenen besonderen nae-volgher te wesen van die Heylighe ende Suvyere Maeght; het welck in het vervolgh van sijn selven opentlijck heeft gebleken, gelijck het daer naer in het 7. Capittel in het breedt sal ghetoont worden.



{==45==} {>>pagina-aanduiding<<}

Tweede sinne-beeldt.

Den H. Casimirus. groeyt allenskens meer ende meer inde deught.

{== afbeelding 	==} {>>afbeelding<<}
    

Quasi Lux [...] usque ce past diem. Prov.4.v.18.


Hoe hoogher verheven 
Meer licht sal geven. 




{==46==} {>>pagina-aanduiding<<}


Uyt-legginghe

Van het voor-gaende Sinne-beeldt.


OVer weynigh tydts geleden, 
Soo ick nu heel wacker lagh, 
VVou ick eens naer buyten treden 
Met het kricken van den dagh. 
't VVas vermaeck te sien die boomen, 
En die Bosschen vol van hout, 
Met den vloedt der waeter-stroomen, 
En de beestjens in het wout. 
Maer, dat alles gonck te boven, 
VVas dien soeten Vogel-sanck; 
Kond' ick oock den Heer soo loven, 
Seyd' ick, heel myn leven lanck! 
Soo de volgels t'samen songhen 
Met den dagh, die nu begon, 
Siet, daer quaemen aen-gespronghen 
De vier Peerden vande Son. 
't VVas terstont een ander luyster 
Met het op-gaen van dit licht; 
Dat te voren was in't duyster, 
Kreegh nu weer een claer gesicht. 
Doch, soo men de Son sagh rysen 
Tot het midden van den dagh, 


{==47==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hoe men oock meer lichts kost wysen, 
Daer te voor in't duyster lagh. 
Als dat groeyen, al dat wassen, 
Van dit licht, een Sonne-schyn, 
Can op Casimier weer passen, 
Die men sagh een Son te zyn. 
Als een Son was hy verschenen, 
Een claer licht van Heyligheydt, 
En oock naemaels niet verdwenen, 
Maer gegroeyt, en meer verbreydt: 
't Was een vreught dien Prins te mercken, 
Gants genegen tot de deught; 
In sijn handel, in sijn wercken 
VVas het Conincx Hof verheught. 
's Morgens vroegh, oock heele daegen, 
Sigh begaf tot eenigh goedt, 
Die aen Godt socht te behaegen, 
Als een kindt sijn Vader doet. 
Seyd' men: Heyligh kindt wilt rusten, 
Blyft nu vry wat stille staen, 
Volght doch eens u eyghen lusten, 
Godt is immers nu vol-daen. 
Neen, seydt hy, 'k gaen maer beginnen, 
Midts Godt noch al meer verdient, 
'k VVil hem noch veel meer beminnen, 
Als een kindt, of liefsten vriendt. 


{==48==} {>>pagina-aanduiding<<}

Alle menschen staen verslaeghen 
Van de liefd' van Casimier, 
Die sy als een Son aen-saeghen, 
Vol van vlam en hemelsch vier. 
Arme, en bedruckte menschen 
VVaeren sijne jonst gewaer; 
Gaven hem wel duysent wenschen, 
Hy moch leven hondert jaer. 
O wat sal ick noch al segghen 
Van sijn wonder Heyligheydt? 
'k VVenst' die beter uyt te legghen 
Nu de wereldt door verbreydt. 
Godt zy lof, die Sonne-straelen 
Polen niet alleen besat, 
Maer die sien ick neder-daelen 
Oock tot Mech'len in de stadt. 
VVeerden Prins soo hoogh geboren, 
En Patroon van dese jeught, 
Maeckt, dat sy, die u vercoren, 
Oock soo voort-gaen in de deught. 
Doch als wy u eer verbreyden, 
En verheffen uwen lof, 
'k Hop', dat gy ons oock sult leyden 
In dat saligh Hemelsch Hof. 







{==49==} {>>pagina-aanduiding<<}

II. Capittel.

Vanden voortganck die den H. Casimirus geduerighlijck dede in de deught.

DAer hanght veel aen, van wel te beginnen, wel begonst, half gedaen, seght het Spreeck-woordt: Dimidium facti, qui bene coepit habet. Desen jonghen Prince hadde wel begonst, dat men met reden oock mocht hopen, dat hy grootelijckx soude aen-nemen in de deught: jae hy scheen van sijne eerste jonckheydt bykans eenen volmaeckten Heylighen te wesen; van dan af saghmen in hem eenen besonderen drift, ende gheneghentheydt tot de deught, altydt hooger en hooger trachtende naer de vol-maecktheydt. Niet sonder reden en is hy in het voor-gaende Sinne-beelt vergheleken met het licht van de Son, het welck geduerelijck aen-wast tot den mid-dagh; ick en can van desen sijnen voor-ganck geene betere bevestinge by-brengen, als de getuygenisse van die, de welcke met hem gheleeft hebben, ende van die sijn leven hebben geschreven. Doch eene getuygenisse van den Eerweerdighsten Bisschop ende Legaet van den Paus Zacharia Ferrerius, sal genoegh wesen, den welcken in het eerste Capitel, van sijn leven aldus spreeck: Pueritiam ipsam & adolesientiam virtutibus omnibus, ingenuarumque artium disciplinis
{==50==} {>>pagina-aanduiding<<}
eta exegit, ut semper & aetate & sapientia cresceret. Den H. Prince Casimirus, seght hy, heeft eerst sijne kindtsheydt, ende daer naer sijne jonckheydt in de oeffeninge van alle deughden, ende andere loffelijcke wetenschappen soo wel over-gebracht, datmen hem altydt met de jaeren in de wysheydt sagh opgroeyen. Dien weerdigen Schryver gebruyckt bycans de selfste woorden, de welcke den H. Lucas gebruyckt, beschryve[n]de in sijn 2. Capittel den geduerigen voortganck in deught ende wysheydt van het H. Kindt JESUS. JESVS proficiebat sapientiâ & aetate apud Deum & hemines. dat is, JESUS nam aen in jaeren ende wysheydt by Godt en by de menschen. Dit heeft dien Schryver misschien gedaen, om dat dien jongen Prince soo geduerelijck naer het exempel van het Goddelijck Kindt oock aen-groeyde in de Godtvruchtigheydt, ende in een heyliger leven, tot een groote verwonderinghe van heel het Hof, ende van menige ander menschen; het welck gheschiede in deser voegen: datter oock volghens sijne groeyende jaeren, veel-derhande deughden, de eene voor, de andere naer aen de wereldt sich veropenbaerden: in sijne kindtsheydt sach-men in hem eene eenvoudige onnooselheydt, ende rechtsinnigheydt, voorts in sijne jonckheydt merckte-men in hem eene groote sachmoedigheydt, ende vriendelijcke gemaniertheydt, daer naer in sijn volle jeught eene ongemeene voorsichtigheydt, ende een cloecke standtvastigheydt in alle sijne voor-stellinghen oft
{==51==} {>>pagina-aanduiding<<}
onder-neminghen loffelijck uyt te voeren. 't En was niet wonder, dat dit H. eerste leven van Casimirus met die nieuwe volghende deughden, als eene schoone schilderye met haere verscheyde aengenaeme coleuren ende verbeeldingen aen een jeder meer ende meer quam te behaegen. Hierom dunckt my dat dit H. leven met eene wel geschilderde schilderye, die nu open gedaen wordt, met reden wel mach vergeleken worden: alsmen eene soodaenige op-gerolde schilderye begint af-te-rollen, met siet het heel stuck niet met eenen keer, maer allenskens: eerst siet-men, by exemple, het hooft, dan de borst & c. oft het opperste der boomen ofte bergen, die daer gheschildert mochten staen, oft iet anders, tot dat ten lesten het onderste deel der schilderye heel af-gerolt is, ende sy alsdan heel gesien can worden. Soodaenigh segge ick, dunckt my gheweest te zyn het deughdelijck leven van Casimirus. Dese gelijckenisse sal U-L. misschien in het Rym aldus uyt-gheleydt beter bevallen:


Het stuck was nu voleynt, en oock volmaeckt ten vollen, 
Den Schilder hadt het self heel effen op doen rollen, 
Om soo te senden voort, alwaer het wierdt verwacht, 
Met hop', dat al sijn werck sou wesen groot geacht. 
't VVas nu ter handt geraeckt, dat jeder wenst t'aenschouwen; 
Doch 't moet eerst wesen los, en naer de konst ontvouwen; 
Dan wachtmen om te sien als't nu sou open-gaen, 
VVat in die schildery voor wonders mochte staen. 


{==52==} {>>pagina-aanduiding<<}

Voort dat hier dient gelet; Men kan de Schilders wercken 
Men een geslaegen oogh te saemen noyt bemercken; 
Voor eerst men wordt gewaer, al datter boven staet, 
Dan sietmen datter volght, eer datmen onder gaet. 
VVat siemen daer al niet van menschen, bergen boomen, 
Of Tygers, peerds of leeuw, waer voor de kinders schroomen! 
Eerst sietmen hooft oft kop, dan borst van mensch of peerdt, 
Of wel een tygers rugh, oft eenen leeuwen steert. 
Nu seght my, wat verbeeldt dit stuck met al dit wonder, 
Dat jeder mercken kan van boven en van onder? 
VVat leert ons dit gesicht, seght eens, wat het bediedt, 
Al dat men hier en daer van hoogh tot onder siet? 
Niet anders als een beeldt van Casimirus leven, 
Die Godt oock tot sijn doodt standtvastigh is gebleven, 
O wat al wond're deught een jeder in hem sagh, 
Van d'eerste jonge jeught tot sijnen lesten dagh! 
Eerst in sijn kinder tydt was anders niet te mercken, 
Als een eenvoudigheydt, en kinderlyke werken; 
'tVVas een goedt aerdigh kindt, als 't bleeck in't openbaer, 
Van bly en soet gelaet, al oft een engel waer. 
VVilt gy dat heyligh stuck van Casimirus leven 
Noch voorder openslaen; daer sult dy sien geschreven 
En wonder uytgedruckt noch veelderhande deught, 
Heel eyghen aen den tydt van sijn vol-wassen jeught. 
Hoe seeghbaer was dien Prins in al sijn dracht en wesen! 
Hoe deughtsaem, en hoe wys, van alle mensch gepresen! 
Hoe maetigh en hoe reyn!vred'saemigh, liefgetal! 
Al met een woordt geseyt uyt stekend' onder al. 


Dese Schilderye van sijn H. Leven was Godt ten uyttersten aengenaem, sigh meer en meer daer in
{==53==} {>>pagina-aanduiding<<}
behaeghende, hoe grooteren voort-ganck hy dede inde deughden. Dit oordeelde dien H. Prince redelijck te wesen, sigh oock dickwils aen-porrende door de wackere ende geduerige neerstigheydt van menige wereltsche menschen, die elck naer hunnen staet sonder op houden hun beste doen, om in het tydelijck eenighen voort-ganck te doen, by daeghe ende by nachte geene moeyte spaerende, om te geraecken tot groo[t]ere ryckdommen, tot nieuwe ghenoechten, hooghere eere, ende soo voorts. Aldus verweckte oock eert-tydts den H. Bernardus menighe menschen tot een beter leven, een jeder aen-wackerende met dese woorden van sijnen 341. brief: Moveat ispum sacularis cupiditatis exemplum: quem enim ambitiosum vidimus aliquando contentum edeptis dignitatibus ad alia non amhelare? Sic & curiosi cujusque non satiatur oculus visu, nec auris impletur auditu Quid eorum, qui avarittae student, aut ama[t]ores sunt voluptatum, seu varias hominum sequuntur laudes? Nonne ipsorum insatiabilia desideria arguunt nos negligentiae & tepidicatis? Pudaet certè spiritualium nos bonorum minus cupidos inveniri. Een jeder soude sigh moeten schaemen seght dien H. Vader, dat de begeerelijckheydt van veel wereltsche menschen grooter soude wesen tot de lichaemelijcke dinghen, als de neerstigheydt tot het gene aengaet de saeligheydt vande ziele; ende datmen sijn selven daer mede verwecke, om voortaen meerderen voort ganck te doen in de deught. Hy gaet noch voort: hoe en is den eergierighen niet ghe
{==54==} {>>pagina-aanduiding<<}
duerigh besorght, om tot grooter eere, ende digniteydt te geraecken? Noyt en is hy versaet, maer tracht altydt om hoogher en hoogher verheven te worden. Siet men oock den geldt-gierighen oyt voldaen? Soeckt hy niet altydt meer goedt ende geldt by een te vergaderen? Wat sal ick seggen van de minnaers der wereldtsche genuchten? Noyt en zyn sy oock vergenoeght, altydt trachtende tot nieuwe ende andere wellusten, die hun evenwel noyt en konnen versaeden. Hoe meer dat die menschen vercrygen, hoe meer sy begeeren, volghen het latynsch Spreeck-woordt:
Quo plus sunt potae, plus sitiuntur aquae;

Hoe meer men volght den lust, 
Te min hy wordt geblust; 
Hy jaeght noch even seer, 
En tracht naer meer en meer. 

Die on-versaedelijcke geneghentheydt ende begeerelijckheydt was aen den H. Jongelinck Casimirus een nieuw verwecksel ende spoorslagh, om sigh sonder op-houden in de deught te vervoorderen, ende meer en meer te trachten naer de hemelsche goederen. soodaenig zyn de wenschen van de goede zielen ende godtvruchtige menschen, die altydt willen op-climmen tot hoogher en hoogher vol-maecktheydt, soo seyde oock David Psalm. 83. Ibunt de virtute in virtutem, videbitur Deus Deorum in Sion. Wilt ghy den gelijckighen
{==55==} {>>pagina-aanduiding<<}
aert ende leven weten vande godtvruchtige zielen? Dese, seght David, trachten altydt tot meerdere volmaecktheydt, de welcke al haeren wensch is; gy sultse sien voort-gaen van den eene deught tot de andere, ende dit haer leven lanck, tot dat sy naerder en naerder tot Godt geraecken, ende hem in het hemelsch Sion eens comen te aen-schouwen. Ibunt de virtute in virtutem, videbitur Deus Deorum in Sion.
Godt gaeve datter al vele soodaenighe gevonden wierden! het welcke Godt ten uyttersten soude aengenaem wesen, ende aen sijn H. Engelen, de welcke hun besonder behaeghen nemen in het opclimmen der menschen tot verhevender deught. Den Eerweerdighen Beda verhaelt in het 3. boeck sijnder historie in het 19. cap. Dat eenen sekeren H. man met naeme Furseus, de Engelen eens heeft hooren singhen dese boven-ghemelde woorden: Ibunt de virtute in virtutem, videbitur Deus Deorum in Sion. Sy sullen op-climmen van de eene deught tot de andere & c. Den toon van't Liedt en weet ick niet, dit mochte wel den sin wesen, met den welcken sy den Heyligen aen-spraecken:


Groot gheluck voor al die menschen, 
Die het Hemelsch goedt m[a]er wenschen, 
En soo trachten naer de deught! 
't Is voorwaer een saligh leven 
Voor die hun tot Godt gebeven, 
En voor ons geen minder vreught. 


{==56==} {>>pagina-aanduiding<<}

Volght dit naer ô vriendt des Heeren, 
Tracht u deughdt oock te vermeeren, 
En wilt altydt voorder gaen; 
Noyt en moet u dit verdrieten; 
Midts ghy Godt een sult ghenieten 
En by hem in glory staen. 


Dese soete ende Enghelsche woorden hebben sulck een cracht gehadt op het herte van desen heylighen Man, dat hy sich daer naer heel sijn leven lanck met eene alder-grootste sorge begeven heeft tot alle soorten van deughden, ende gheworden is eenen grooten Heylighen. In deser voegen heeft den H. Casimirus altydt getracht, van den eenen tot eenen hoogeren trap der deughden op te klimmen, om aldus naerder tot Godt te comen, ende soo oock eens tusschen het ghesangh der Enghelen weerdigh te worden om den selven te mogen aen-schouwen. Ibunt de virtute in virtutem, videbitur Deus Deorum in Sion. Maer als ick hier nu spreke vande blydtschap der Enghelen, soo worde ick in-dachtigh, tot mynen propoost, de lange Leere van Jacob, de welcke hem in sijnen slaep vertoont wierdt, van de aerde comende tot in den Hemel, lancx de welcke hy oock eenighe Enghelen op en af sagh gaen, sonder oyt stille te staen; voorwaer een vol-maeckt voorbeeldt van den geduerighen voort-ganck, die-men doen moest in den wegh der deughden: hoort hier op spreken den H. Bernardus in sijnen 254. brief tot den Abt Garinus. Vidit scalam Jacob, & in scala Angelos; ib[u]nullus residens, nullus subsistens apparuit; sed vel
{==57==} {>>pagina-aanduiding<<}
afcendentes vel descendentes videbantur unisersi. Jacob, seght hy, heeft eene leere gesien, ende op de leere verscheyde Enghelen; daer en sagh-men niemandt sitten of stille staen, maer sy wierden allegaeder gesien opwaerts, of nederwaers gaende. Dit schreef den H. Bernardus om dien Abt te verwecken, tot meerderen voort-ganck inde deught, ende om noyt stil te staen, naer het exempel van die Engelen, die sonder ophouden altydt besigh waeren om op en af te gaen, naer den wensch, ende het behaegen Godts. Doch het en zyn de Engelen alleen niet, die altydt voort-ganck doen, maer oock heel de wereldt ende vele schepselen, die de menschen oock aen-wecken tot eenen geduerigen voort-ganck tot een heyliger leven: seght my eens, siet-men bykans niet alles geduerelijck groeyen en opwassen op dese aerde? De lichaemen der menschen van haere kindtsheydt wassen allenskens aen, van gelijcken alle de gedierten, oock de boomen ende kruyden; de goude ende silvere mynen siet-men oock groeyen, ende meest alle de schepselen; en sal dan de ziele des mensch alleen onder-blyven, ende in deughden niet opwassen? Het is ten uyttersten redelijck, dat sy altydt aen nemen in de deught. Hier mede moest hem een ieder aen-wackeren, om meerder voortganck te doen in de Vol-maecktheydt, ghelijck wonderlijck gedaen heeft den H. Carolus Borromeus, misschien oock naer het exempel van den H. Casimirus; desen H. Cardinael, ghelijcker staet in het 21. capittel van sijn leven in de 8. boeck, oeffende sich
{==58==} {>>pagina-aanduiding<<}
dagelijckx in dien H. voort-ganck; ende niet tegenstaende dat hy delicaet, ende teer was op-gebrocht, begonst evenwel sich elcken dagh eerst in kleyne dingen wat te versterven, ende mindere lyf castydingen aen te nemen, sich in gemackelijcke deughden eerst oeffenende; daer naer gonck hy voorder tot swaerder ende pynelijcker dingen: ende dit hadde hy by sijn selven heel vast gestelt, noyt op te houden, maer altydt voorder te trachten, seggende dit een teecken te wesen van een cloeck gemoedt, altydt meerdere dinghen aen te vatten, ende met groote ende onophoudelijck passen in den geestelijcken wegh voort te setten; sich hier toe besonderlijck oock verweckende door het neerstigh exempel van veele wereldsche menschen, die altydt sonder op-houden, hun profyt soecken: soo sprack hy tot sijn selven: Sicut mercatores intenti lucro, quotidie aliquid adjiciunt; & sicut hortulani quotidie hortum excolunt; pictores quotidie imaginem, quam pingunt, expoli[u]nt, & persiciunt, ita multo magis virtuti quotidie adjicere debet, qui ejus est studiosus. Gelijck de coopmans, seydt hy, die altydt op haere winste uyt zyn, daegelijckx wat aen-legghen; ende ghelijck de hovenieren alle daeghen hunnen hof onder-houden ende gaede-slaen, ende de schilders het stuck, dat sy onder handen hebben, alle daeghen bemercken ende soecken te verbeteren; veel te meer, seght dien H. Cardinael, moest eenen minnaer der deught sijn beste doen, om in de selve aen te nemen. Dit sul-dy misschien beter inde memorie printen, oft het sal u beter bevallen in't Rym gestelt:


{==59==} {>>pagina-aanduiding<<}



O wat siet-men niet voor sorghen 
In dit treurigh aerdtsche dal, 
Dagh, jae nachten tot den morghen 
Heel de weereldt over al! 
Elck is besigh in den handel 
Van sijn aengenomen werck: 
Is den Coopman in sijn wandel 
Niet bekommert even sterck? 
Siet hem sitten in sijn boecken, 
En besteden al den tydt, 
Heel sorghvuldigh in het soecken, 
VVaer mocht steken sijn profyt: 
Dan schryft hy sijn wissel-brieven, 
Sorght oock, dat sy zyn bestelt; 
Nu om d'ander te gerieven, 
Soeckt hier toe het noodigh geldt; 
Breckt sijn rust, en laet sijn slaepen, 
Vol van sorghen dagh en nacht, 
Om meer goedts by een te raepen; 
Dus hy altydt voorder tracht. 
Siet oock eens de Hovenieren 
In het perck, of de warand'; 
Hoe sy alles daer bestieren, 
Tot het groeyen van't geplant: 
Nu heel besigh in het snoeyen 
Van den wyngaerdt ofte boom, 
Op dat hy mocht beter groeyen 
Aen den soeten water-stroom. 
Dan sult ghy hun sien bekommers 
In het vlechten van de haegh, 


{==60==} {>>pagina-aanduiding<<}

Om daer van te zijn belommers, 
Op dat jeder sigh behaegh'. 
Ander tyden sult hun vinden 
Ergens besigh in het Perck, 
Om de blomkens op te binden 
Tot een soet en aerdigh werck. 
Merckt oock hoe de Schilders wercken, 
Als hun stuck nu nis begonst; 
Gaen sy't niet by tyden mercken, 
En vol trecken naer de const? 
Dagh voor dagh het stuck vol-maecken, 
Tot dat 't selve wordt getreft, 
Dan is' tydt, van't werck te staecken, 
Als een jeder dat verheft. 
Sal hy sigh dan niet verwecken, 
Die in't goedt eens wel begint, 
Om de deughden te vol-trecken, 
En van Godt te zyn bemindt? 
Soo moest allen vriendt des Heeren 
Sich bedencken menigh mael, 
En voorts sijne deught vermeeren, 
Soo ons leert den Cardinael. 


Aldus verweckte sijn selven den H. Borromeus, om altydt meer en meer te trachten tot de volmaecktheydt.
Godt gave dat een iegelijck met den H. Prince Casimirus ende met desen H. Cardinael sigh van gelijcken aen[-]porde, om oock geduerighlijck meerderen voort-ganck te doen inde deught; het welcke
{==61==} {>>pagina-aanduiding<<}
niet alleen redelijck, maer oock noodtsaeckelijck is; want-men in dit leven noyt en can stil staen, altydt genoodtsaeckt zynde, ofte in deught voort te gaen, ofte in de selve te verachteren. Daer en is niet gemeynder onder de HH. Vaders, ende Leeraers van het geestelijck leven, als dese leeringe: In via Dei non progredi, regredi est. dat is: In den wegh des Heeren niet voort-gaen is achterwaerts gaen.
Aldus sprack den H. Augustinus in sijnen 14. brief tot eene Maghet met naeme Demetrias: Tamdiu non relabimur retro, quamdiu ad priorae contendimus; as ubi coepimus stare, descendimus, nostrumque non progredi, vegredi est. Soo lanck, seght dien H. Vader, en gaen wy niet achterwaerts, als wy opperwaerts trachten; maer wy comen neder te daelen soo haest wy blyven stille staen: want niet te vervoorderen is achterwaerts gaen.
Den H. Paus Gregorius stelt ons hier op voor oogen dese goede gelijckeniss: 3. Parte Pastoral. admonit 35. Gelijck een schip seght hy, het welcke vaert tegen stroom, op eene en de selve plaetse niet en can blyven stille staen, maer met alle gheweldt moet aen-geroeyt worden, om voort te geraecken, het welck anderssints door den contrarien vloedt soude wech gedreven worden, aldus gheschiedt het oock met den mensch, den welcken, is't dat hy teghen sijne bedorven natuere met eenen gheduerighen aerbeydt niet en tracht voort te gaen in den wegh der deught, hy sal oock noodtsaeckelijck door het ghewelt van sijne on-gheregelde passen
{==62==} {>>pagina-aanduiding<<}
van het goedt af-ghetrocken worden, ende soo meer ende meer comen te verachteren.
Ick segghe dan wederom, dat dese spreucke van de HH. Vaders maer al te waer is; In via Dei non progredi, regredi est. Godts wegh niet vervolgen is inde deught verachteren. En seght dan niet met sommighe onbedachte menschen: ick ben verre genoech ghecomen, ick onderhoude Godts gheboden, ick en wille den meesten Heylighen in den hemel niet wesen. Soo spreeckt ghy, maer hoe soud' het gaen, als ghy'er buyten soudt ghesloten worden? Niet sonder groote reden hebt ghy'er voor te vreesen. Dit is het segghen van den H. Augustinus Serm. 15. de verb. Apost. Si dixeris sufficit, peristi, is't dat ghy sult seggen, het is genoegh, ghy zyt verloren. Maer ick hope, dat ghy wyser sult wesen, ende sult trachten in te gaen de voet-stappen van den voorsichtighen ende H. jongelinck Casimirus, den welcken wel wist, dat het niet alleen redelijck, maer oock teenemael noodtsaeckelijck was, altydt in deughden voort te gaen, ende hierom altydt sijn uytterste beste dede, om beter en heyligher te leven, oock volghens den raedt ende versoeck van Godt sevel. Apocalips. aen het 22. cap. Qui justus est, justificetur adhuc, & Sanctus sanctificetur adhuc. dat is: Die rechtveerdigh is, dat hy noch rechtveerdiger worde, ende die heyligh is, noch heyligher worde. Daer-om ick hope, dat een jeder desen H. Prince sal trachten naer te volghen, oock uyt vreese van anderssints meer ende meer van de deught te vervallen met een openbaer peryc[kel] van sijne eeuwighe saligheydt.



{==63==} {>>pagina-aanduiding<<}

Derde Sinne-beeldt.

Den H. Casimirus is geduerelijck met sijn gedachten in den Hemel.

{== afbeelding 	==} {>>afbeelding<<}
    

Sol in altissimis Eccli: 26.


Om hoogh verheven, 
Is mijn leven. 




{==64==} {>>pagina-aanduiding<<}


Uyt-legginghe

Van het voor-gaende Sinne-beeldt.


KAnder meerder fabel wesen, 
Eerst van Mahomet geresen, 
Als den val van d'halve Maen? 
Of sy neder waer gevallen; 
Ey laet achter al dit mallen, 
Doet de kinders dat verstaen. 
Doch de kinders sonder mallen, 
Sien van uyt den hemel vallen, 
Sterre-lichten groot en cleyn; 
Dit sal oock in't lest geschieden, 
Als't den Rechter sal gebieden, 
Voor het oordeel in't gemeyn. 
'tIs niet als een kinder-praeten, 
Soo sy hooren op de straeten; 
Maen en sterren op haer tydt 
Blyven in den hemel roeren, 
Elck op sijn gestelde toeren, 
Tot ons vreught en groot profyt. 
'tGhen' men vande son mocht segghen, 
En verdient geen weder-legghen; 
Die verheven claere son, 
Sal maer door den hemel swieren, 


{==65==} {>>pagina-aanduiding<<}

En soo haeren loop bestieren, 
Soo sy in het eerst begon. 
Die geschaepen son daer boven 
Blyft daer haeren Schepper loven, 
Op haer tydt, op haer manier. 
Hierom dient den Heer gepresen, 
Midts de Son kan dienstigh wesen 
Tot des wereldts goe bestier. 
Doch al ben ick nu verwonnen, 
'k Bidd' u, wilt my dit noch jonnen, 
Seght my, is daer noch een Son? 
Die oock t'samen swiert daer boven 
Lancx die schoone hemelsch hoven? 
O dat ick u hier verwon! 
't Is heel waer, gy hebt gewonnen; 
VVant men vindt twee claere Sonnen, 
d'Een aen d'ander seer gelijck; 
Dees verlicht oock met haer straelen, 
En door-loopt die hooghe saelen 
Tot vermaeck van't Hemelsch Ryck. 
Casimirus heel syn leven 
Hadt syn ziel tot Godt begeven, 
Oock als hy sijn jeught begon; 
VVas daer boven oock te vinden, 
Boven locht en boven winden, 
Als een nieuw ontsteken Son. 


{==66==} {>>pagina-aanduiding<<}

Daer gonck Casimirus reysen 
Naer die hemelsche Paleysen 
Vol geluck en saligheydt; 
Hier vont hy al sijn behaeghen 
Heele nachten, heele daeghen 
In sijn stille eenigheydt. 
Jae in't midden vande hoven 
VVist hy sijnen Godt te loven, 
Die alleen was sijnen wensch; 
Desen Prins soo uyt-gelesen 
VVierdt van jeder aen-gewesen 
Meer een Engel als een mensch. 
In de nacht wierdt hy gevonden 
Voor de Kerck in Godt verslonden, 
Die men plat ter aerden sagh; 
Maer de ziel heel op-getoghen, 
En al hoogher op-gevloghen, 
'k Meyn sy voor den hemel lagh. 
O wat mocht dien Prins dan spreken 
Van sijn selven nu geweken? 
Dit gebedt, oft diergelijck: 
Mynen Godt laet gy my buyten? 
Ey wilt my de deur ontsluyten, 
En ontfanghen in u Ryck. 
'k Heb de wereldt hier beneden, 
Nu lanck met den voet getreden, 


{==67==} {>>pagina-aanduiding<<}

Jae dit Ryck met al sijn pracht, 
Can my immers geensints baeten, 
VVilt my dan maer binnen laeten, 
Al de rest ick niet en acht. 
VVat geluck, wat heyligh leven! 
Soo aen Godt sijn ziel te geven, 
Alsmen noch op d'aerde leeft! 
Ach wie kan naer meer verlanghen! 
Als men Godt soeckt aen te hanghen, 
En sijn ziel hem over-geeft. 
Heyligh Prins soo hoogh geboren, 
By den Heer een uyt-vercoren, 
Als een Engel daer bekent, 
Geeft ons, als wy hier noch leven, 
Dat wy oock eens zyn verheven 
Als een Son in't Firmament. 





III. Capittel.

Hoe dat den H Casimirus geduerelijck bekommert was met hemelsche gedachten.

HEt en was geensints te verwonderen, dat den H. Prince Casimirus sonder stil te staen, voort gonck in de deught, ende Godtsdienstigheydt, gemerckt hy Godt altydt voor ooghen hadde, met den welcken hy geduerighlijck in liefde vereenight was, soo met woorden als met
{==68==} {>>pagina-aanduiding<<}
gepeysen, hier in teenemael ghelijck aende saelighe zielen, die Godt in den hemel altydt aen-schouwen; die geluck-saelige beminnen Godt met eene standtvastighe liefde, ende altydt sullen sy hem beminnen, jae sy zyn genootsaeckt Godt soo te beminnen, om dat sy hem nu volmaecktelijck kennen als hun alder meeste goedt, ende haer opperste geluck, van den welcken sy oock in der eeuwigheydt noyt en connen af gescheyden worden. Den H. Casimirus insgelijckx heeft Godt soo bemindt, om dat hy hem oock geduerighelijck met sijne gedachten inden hemel aenschouwde, als was hy noch met sijn lichaem op der aerden: hy hadde met reden moghen segghen met den H. Paulus ad Phil. 3. Conversatio nostra in coelis est. Onse handelinge is in den hemel; want hy was oock als eenen Inwoonder des hemels, aldaer oock groote gemeynschap hebbende met Godt ende met de Heylighen, soo om sijne geduerighe hemelsche gepeysen, als om sijn heyligh leven, ende om de vaste hope ende betrouwen, dat hy hadde van die hemelsche goederen eens te becomen, gelijck wy nu in het besonder sullen gaen bemercken:
Men seght gemeynelijck ende metter waerheydt: Vbi oculus, ibi cor, daer de ooghe is, daer is het hert, ofte de gedachten. Waer slaen de menschen meest haer ooghen op? Is het niet op het goedt, op de Ryckdommen, om die te vermeerderen, op eere, op hooghen staet ende verheven Officien, op de wellusten, op maeltyden, op groot-achtinghe
{==69==} {>>pagina-aanduiding<<}
onder de menschen, ende soo voorts; hier op dan vallen oock hunne gepeysen ende begeerten, Ubi oculuc, ibi dor. Maer waer waeren de gepeysen van Casimirus? Daer de ooghen van sijn ziele, ofte sijn gedachten waeren: Desen Prince hadde seer dickwils de ooghen des lichaems, maer de ooghen sijnder ziele meest altydt naer den hemel geslaghen; daer waeren dan oock sijne wenschen ende gedachten: Vbi oculus, ibi cor.

VVaer d'ooghe slaet, 
Daer 't hert oock staet. 

De Schryvers van sijn leven seggen eenpaerlijck, dat hy met sijne gepeysen geduerighlijck was inden hemel, peysende ofte op Godt, den oorspronck van alle goedt, ofte opde geluck[-]saelige menschen: ofte op de Enghelen, die Godt in den hemel in volle blydtschap altydt aen-schouwen, doch dese gemeynsaemheydt ende vereeninghe met Godt geschiede gemeynelijck ten tyde des gebedts, ende van het H. Sacrificie der Misse, in het welcke hy meest alle daghen van 's morghens vroegh teghenwoordigh was, tot dat de kercken gesloten wierden, somtydts daer wesende als van sijn selven, ende op-getrocken in Godt; soo getuyght ons den Eerw: Bisschop ende Legaet van den Paus Leo den X. Zacharias Ferrerius in het 2. cap. van sijn Leven: Mane Templa quitodie ingrediens Divinis Sacrificijs omnibus, quousque occluderentur fani januae,
{==70==} {>>pagina-aanduiding<<}
ita sedulus, ita devotus: & supra seipsum mirum in modum elevatus, ac mente in Deum erectus intererat, ut quasi sui oblitus, & in Divinum amorem raptus esse videretur. Dese groote gemeynschap met den hemel, ende in-gekeertheydt tot Godt en wiert-men niet alleen gewaer by daeghe in de kercken, maer oock by nacht: hoe dickmaels en heeft men niet in den duysteren nacht dien H. teeren Jongelinck vinden ligghen voor de kerck-deuren? Hoort'er selfs van spreken de H. Kercke, Calm intempestâ nocte prae foribus Templorum pronus in terra Divinam exorabat Clementiam. By nachte in't heymelijck ende buyten tydt, badt hy de Goddelijcke bermhertigheydt plat ter aerden ligghende voor de deuren der kercken. Uyt het welcke men ghenoegh konde mercken, dat sijne gepeysen maer en waeren van Goddelijcke dinghen, ende niet vande wereldt, noch van de vervoorderinghe tot de Croon, noch van eenigh verganckelijck Ryck, tot het welcke sijn vier ander Broeders gecomen zyn. Desen H. Prins heeft eerst het Ryck van Polen verstooten, het welcke hem naer sijn Vaders doodt vande Groote des Ryckx toe-geseydt was; daer naer heeft hy oock de Croone van Hongaryen, daer hy toe verkosen was, metter herten veracht, in het welcke daer naer gevolght is sijnen Broeder Vladislaus Fratre Vladislao in Regnum Hungariae succendente, ipse Regnum Coelorum, quod semel quaerendum susceperat, vi occupare connixus. Hy en sochte maer het hemels-ryck; Den Prince Cae
{==71==} {>>pagina-aanduiding<<}
simirus, seght oock den E.P. Thomas Porsecki van onse Societeyt, alle Schepters onder den voet tredende heeft sijn verheven gemoedt willen stellen op het eeuwigh-duerende Ryck des Hemels; het welcke hy al verre voor-stelde aen alle de Rycken des wereldts, die verachtende met alle haere ydelheydt; op de welcke geensints te betrouwen en is, ende die eens haer eynde sullen nemen; waer het saecke dat sommighe menschen oock haere gepeysen met Casimirus soo stelden op den hemel, daer soudender oock sonder twyffel al vele de wereldtsche ydelheydt haest comen te verachten, gelijcker sommige in voor-gaende tyden ghedaen hebben.
Soo heeft gedaen voor de geboorte van Casimirus eenen sekeren Edelman met naeme Jacoponus, oft Jacobonus; desen verstaen hebbende, dat sijne huysvrouwe met vele andere Dames een Schouw-spel aen-siende van eenen hooghen theater over-doodt neder-ghevallen was, gelijck hy het bevondt, de selve oock gekleedt vindende met een hairen kleedt onder haer gheborduerde kleerderen, die hy korts daer naer oock sagh sterven, heeft sijn herte terstont geslaeghen naer den hemel, ende sijn selven met d'eerste gelegentheydt Godt overgegeven in't jaer 1304. ten tyde van den Pause Bonifacius den VIII. in-gaende in het H. Orden vande EE.PP. Minder-broeders, in het welcke hy seer heylighlijck geleeft heeft, ende alsdan in het latyn geschreven ende aen alle menschen voor-gestelt dat vermaert ende be
{==72==} {>>pagina-aanduiding<<}
kent Rym-dicht vande ydelheydt des wereldts, het welck ick hier sal by-brenghen, ende daer naer tot gerief van den keurighen ende godtvruchtighen Leser volgens den sin in onse Neder-duytsche taele ende in het rym oock voor-stellen:


CVr Mundus militat sub vana gloria? 
Cujus prosperitas est transitoria; 
Tam cito labitur ejus potentia, 
Quam vasa figuli, quae sunt fragila. 
Plus fido litteris scriptis in glacie, 
Quam mundi fragilis vanae falleciae; 
Fallax in proemijs virtutis specie, 
Quae numquam habuit tempus fiduciae. 
Magis credendum est viris fallecibus, 
Quam mundi miseris prosperitatibus; 
Falsus in somnijs & voluptatibus, 
Falsus in studijs & vanitatibus. 
Dic, ubi Salomon, olim tam Nobilis? 
Dic, ubi Samson nunc, Dux invincibilis? 
Vel pulcher Absolon, vultu mirabilis? 
Vel dulcis Jonathas multum amabilis? 
Quo Caesar abijt celsus Imperio? 
Vel Dives Epulo totus in prandio? 
Dic, ubi Tullius clarus eloquio? 
Vel Aristoteles summus ingenio? 
Tot clari Praesules, tot Regum spatia, 
Tot sceptra Principum, tot ora fortiae, 
Tot mundi Praesides, tanta Potentia? 
In ictu oculi clauduntar omnia. 


{==73==} {>>pagina-aanduiding<<}

Quam breve fesium est, haec mundi gloria! 
Vt umbra volucris, sic ejus gandia, 
Quae nobis subtrahunt aeterna proemia, 
Et ducunt hominem ad dura devia. 
O esta vermium, O massa pulveris! 
O ros, O vanitas cur sic extolleris? 
Ignoras penitus, utrum cras vixeris, 
Fac bonum omnibus tam diu quam poteris. 
Haec mundi gloria, quae magni penditur, 
Sacris in litteris flos faeni dicitur, 
Et leve folium, quod vento rapitur, 
Sic vita hominum hat via tollitur. 
Nil tuum dixeris, quod potes perdere; 
Quod mundus tribuit, intendit rapere. 
Superna cogita, cor sit in aethere; 
Felix, qui potuit mundum contemnere. 


Het welcke aldus luydt:

O VVereldts ydelheydt! 
VVie sal op u betrouwen? 
Die soo veel menschen brenght 
In soo een droevigh rouwen? 
't Is maer een valschen schyn, 
Datmen op d'aerde siet; 
Haer voorspoedt is bedrogh, 
Verdriet en anders niet. 
VVat sal ick van haer macht, 
Met al haer wercken spreken? 
Die als een aerden vat 
In stucken komt te breken? 


{==74==} {>>pagina-aanduiding<<}

Als ghy het minste meynt, 
Dan berst het in de handt; 
Dus valt een machtigh mensch 
Van't hooghsten in het sandt. 
VVat brooser als het ys, 
En dat daer is geschreven? 
Al staen de letters schoon, 
Vol-maeckt, en wel gedreven; 
Nochtans ick min betrouw 
Op 's wereldts dobbelheydt; 
Valsch in den schyn van deught, 
En in haer soet beleydt. 
Voorwaer ick meer betrouw 
Op dobbel[-]valsche menschen, 
Als op het wereldts goedt 
Met al haer soete wenschen. 
De aerd' is als een droom 
In lust en vrolijckheydt, 
Heel valsch in al haer sorgh; 
't Is alles ydelheydt. 
VVaer is nu Salomon 
Hier voor-tydts soo verheven? 
En waer is Samson nu 
Met al sijn macht gebleven? 
VVaer is oock Absolon, 
Den schoonsten, diemen vondt, 
VVaer Jonathas, die 't hert 
Van David hadt gewondt? 


{==75==} {>>pagina-aanduiding<<}

Seght, waeromen Caesar vindt, 
Dien cloecken Heldt van Roomen? 
Syn daeden, lof, en eer 
Zyn niet als enckel droomen. 
VVaer is de spys en dranck 
Oock van dien Rycken Vreck? 
Die nu niet anders smaecks 
Als solfer, vier, en peck. 
VVaer is oock Cicero 
Soo wonder in sijn spreken? 
By wiens wel-sprekentheydt 
Geen' tongh' wierdt vergeleken. 
VVaer Artistoteles, 
Den wysten in verstand? 
Eylaes sy zijn voor-by, 
En sommigh' in den brandt. 
Al datter groot, oft cleyn 
Op d'aerde comt verschynen, 
Oock op een ooghen blick 
Men siet het al verdwynen. 
Soo menich edel Prins 
Met Landen, Staet, en Macht, 
En menschen van verstandt 
Zyn al tot niet gebracht. 
Hoe cort is 'swereldts lust! 
Het eynd' een treurigh lyden! 
Gelyck de schaduw' vliedt, 
Soo gaet het met 't verblyden. 


{==76==} {>>pagina-aanduiding<<}

De valsche wereldts vreught 
Berooft ons van Godts loon, 
En leydt ons uyt de wegh 
Al verr' van d'hemels croon. 
O stanck! O wormen aes! 
Verworpen hoop der eirden! 
O dauw! O enck'len niet, 
Vuyl slyck van geender weirden! 
Hoe zyt ghy soo verwaent? 
VVat soeckt ghy d'ydelheydt? 
Ey dwinght u trots ghemoedt 
Vol van hooveerdigheydt. 
VVeet ghy, of u de Son 
Van morghen sal bestraelen? 
V ziel can oock van daegh 
Naer d'hel noch neder-daelen. 
Doet deught aen ieder een, 
Soo lanck ghy hier noch leeft, 
Op dat Godt u den loon 
Naer uwe wercken geeft. 
VVat is des wereldts lof, 
Die ghy soo hoogh wilt prysen? 
Niet als een bloem van hoy, 
Die corts daer nae gaet rysen? 
Gelyckmen daegh'lijckx siet; 
De bloem wel haest vergaet; 
Soo is't met 't aerdtsche goedt, 
Met 't leven, eer, en staet. 


{==77==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dat ghy eens derven moet, 
VVilt u niet eyghen maecken, 
Verfoeyt dat wereldt geest, 
Veracht de aerdtsche saecken; 
Al dat u d'aerde jont, 
Strax u daer van berooft; 
Midts ghy bedroghen wordt, 
Eer ghy het hadt ghelooft. 
Stelt liever gants u hert 
Op Godt met al u sinnen, 
En wilt, dat hemelsch is, 
Voor goedt nu gaen beminnen. 
Geluckigh is den mensch, 
Die 't wereldtsch goedt veracht, 
En Godt alleen maer soeckt, 
En naer het eeuwigh tracht, 

Jacoponus voor-waer heeft ons hier, aen-gaende des wereldts ydelheydt, de rechte waerheydt geseydt; het welcke met dese corte woorden ons oock geseyt heeft dien godtvruchtighen Schryver Thomas à Kempis: Vanitas vanitatum, & omnia vanitas, praeter ama[x]e Deum, & illi soli servire. Ydelheydt der ydelheden; en al is ydelheydt, behalven Godt te beminnen, ende hem alleen te dienen.
Casimirus onsen H. Prince hadde dese waerheydt heel diep in sijn herte geprint; daerom, al dat tydelijck ende verganckelijck was, van herten verstootende, socht hy Godt alleen maer te behaeghen,
{==78==} {>>pagina-aanduiding<<}
ende met sijn ghedachten hem gheduerigh teghenwoordigh te wesen in den hemel: Conversatio nostra in coelis est.
Door desen middel van het bedencken ende aenschouwen der hemelsche dinghen hebben vele Heylighe Mannen al dat de wereldt aengonck, als ydelheydt versaeckt, ende niet weerdigh geacht, daer op eens te peysen: men leeft van den H. Franciscus van Assisien, dat sijne gepeysen, ende wenschen tot den Hemel soo crachtigh waeren, dat hy somwylen met sijn lichaem op-waerts verheven wierdt boven de aerde: hierom is het, dat hy stomtydt geschildert wordt, den bol van de wereldt met sijnen voet betredende, ende de ooghen op-geslaeghen naer den Hemel met dit onder-schrift:

    Quae sursum sunt, non qua super terram.
het welck aldus luydt:

Om hoogh stier ick myn oogh, 
Den Hemel ick maer soeck, 
En gants de aerd' vervloeck. 

Dit gevoelen hadde oock den H. Patriarch Ignatius: het was de gewoonte ende lust van dien Heylighen Man, somwylen inden avondt, ofte in den midder-nacht sich te vinden in de hooghste, ende opperste plaetsen des huys, om aldaer in stille ruste, ende veel beter te aen-schouwen ende te bedencken die schoone ende menichvuldighe sterren, ende den
{==79==} {>>pagina-aanduiding<<}
om-loop des Hemels; op eenen tydt daer mede besigh zynde, vol van liefde tot Godt sijnen Schepper berstede uyt in dese woorden:

O quam sordet mihi terra, dum coelum aspicie!
Ach hoe vuyl is my de aerde, als ick den Hemel aen-schouwe!
    Dese luttele woorden besloten veel in hun selven, en gaven al veel te kennen. Het sal de pyne weerdt wesen, den in-houdt der selve wat breeder uyt te legghen:


De Schepsels al-te-mael haer eyghen aerdt vercrygen, 
Van Godt haer in-gedruckt: het vier wilt opwaerts stygen, 
En trecken in de locht; dit is de eyghen cracht 
Van't ongeruste vier, dat naer den Hemel tracht. 
Jgnatius dien Heldt, voor Godt een uyt-vercoren, 
VVas anders niet als vier, oft uyt het vier geboren; 
Den naem oock wonder past op den verheven aerdt 
Van't vierigh vlammigh hert door sijnen brandt vermaert, 
Die heel ontsteken ziel, die moest altydt naer boven, 
Om Godt naer haeren drift met 't hemels hof te loven; 
Die ziel moest met het vier oock naer den hemel gaen; 
De aerd' was verr' te slecht, om daer een oogh te staen. 
Hoe was Loyolas hert daer boven niet verslonden! 
Doen hy met sijn gepeys van d'aerde was ontbonden! 
Hoe groot was sijn vermaeck! oock heele nachten lanck, 
Als hy den hemel sagh, met heel der sterren ganck! 
De Maen, en't Sterre-licht hadt heel sijn ziel bevanghen, 
Als hy die rondtsom sagh als Lampkens op-gehanghen 


{==80==} {>>pagina-aanduiding<<}

Tot luyster vande locht, en vanden Heer van al, 
Oock tot het groot gerief van't duyster traenen-dal. 
Doch bleef daer noch niet stil; hy gonck al voorder reysen, 
Oock tot de hooghste plaets van d'hemelsche palleysen, 
Dan riep dat hemelsch hert, nu gants in Godt geraeckt: 
Hoe vuyl is my de aerd', en dat naer d'aerde smaeckt! 
Ach! wat is heel de aerd' by d' hemels vergeleken! 
Niet weerdt eens aen te sien, veel min daer van te spreken? 
VVat is haer corte vreught, met al haer ydelheydt? 
Hier is men altydt bly voor alle eeuwigheydt. 
VVat isser by de mensch, als druck en treurigh rouwen? 
'tIswel een ander vreught, den Schepper te aenschouwen; 
Dit is den meesten troost hier by den Heer te zyn; 
Op d'aerd' is anders niet, als smert en bitter pyn. 
Soo sprack Ignatius van Godt heel in genomen, 
Met wensch van nimmermeer naer d'aerde weer te komen; 
Daer hadt hy al sijn troost naer sijnder herten lust, 
In Godt hy alles vondt met een volcomen rust. 
Geluckigh is den Mensch, die uytter hert en sinnen, 
Tracht naer het hemelsch goedt en Godt maer wilt beminnen; 
Oock als hy hier noch leeft, en daer niet u geraeckt, 
Soo hy daer op maer denckt, van dan den hemel smaeckt. 


Dit was al het behaeghen van die onsteken siele van Ignatius, alle die blinckende sterr lichten, ende brandende lampkens des Hemels te aenschouwen, die het hert van den H. Man hoogher optrocken tot in het hemelsch Paradys, en tot het beschouwen Godts, en sijnder Heylighen. Wat was het dan wonder, dat hy de verganckelijck slechte We
{==81==} {>>pagina-aanduiding<<}
reldt quam te verachten? Doch hy, ende meer andere heylige mannen en waeren geen Conincklijcke Princen uyt Coninghen gebooren, die schepters ende coninckrijck niet en konden verlaeten, gelijck den Prince Casimirus, ende soodaenighe Princen gedaen hebben; 't is wel waer, maer Godt siet principaelijck het herte aen, jae meer als de daedt. Om dat Casimirus het herte, ende oock de daedt aen Godt heeft op-gedraeghen, ende om sijnen t'wille alles veracht; daerom wordt hy oock soo seer gheacht, ende in weerden ghehouden by Godt e[n]de by de menschen.
Soodaenighen lof heeft oock verdient dien Hooghweerdighen ende H. Prince Ludovicus Bisschop van Tholouse, Sone van Carolus Coninck van Sicilien; den welcken oock somtydts sijn ooghen slaende naer den hemel, ende dat hemelsch on-verganckelijck Ryck met eene teere beweghinge soetelijck bedenckende, heeft oock sijn Vaders Ryck, dat eens moeste eyndighen, begonst cleyn te achten, sich aen sprekende met dese woorden: Si domum ac Paternum Regnum contemp or, parum id est contemplanti ingentia illa spatia, quae sursum sunt, in quorum possessionem animus admittitur, si se homo erexerit super se. Als ick bemercke, seght hy, het Huys myns Vaders, ende sijn Ryck, ach hoe slecht, ende hoe cleyn is het ten opsichte van die hemelsche woeste Plaetsen van daer boven, tot de welcke een jeder lichtelijck can gheraecken, is't dat hy sigh maer wilt verheffen boven
{==82==} {>>pagina-aanduiding<<}
sijn selven, ende daer henen op-climmen met sijne gedachten.
Waer het saecke, dat menighe aerdtsche zielen dese verheven Princen eens quaemen naer te volghen, hun selven oock somtydts keerende naer den hemel; ick meyne voor seker, dat sy oock haest eenen aff keer souden kryghen van de aerde, ende verachten alle wereldtsche ydelheydt; dit is het gevoelen van vele heylighe Mannen: Wat seght ghy'er van H. Chrystostiome, die ons soo veel goede leeringhen hebt achter-gelaten? Hoort hem spreken Hom. 66. in Ioan. Het tegenwoordigh leven, seght hy, is wel [s]oet, ende aengenaem, nochtans niet aen alle menschen, maer aen die alleen, de welcke hun herte aen de aerde gehecht hebben; doch soo jemandt sijn ooghen eens ten hemel heeft geslaeghen, ende daer begint te bemercken alle die hemelsche blydschap ende geluck, terstont sal hy het wereltsch leven versaecken met alle haere verganckelijcke vreught, ende het selve verachten, als eene saecke van geender weerde: Dulcis vita praesens est, & multae plena voluptatis, non tamen omnibus, sed ijs solum, qui illi sunt affixs; sed si quis in coelum suspexerit, & quae ibi praeclare sunt, contemplatus fuerit, statim hanc contemnet, & nullius pretij astimabit.
Wilt ghy dan godtvruchtighen Leser u selven aftrecken van het werelds bedrogh, ende verwerpen als enckele ydelheydt al dat verganckelijck is, keert maer u hert naer den hemel, somtydts over
{==83==} {>>pagina-aanduiding<<}
denckende by u selven, wat daer te vinden is; volght hier in den raedt van den H. Paulus, den welcken hy gaff aen die van Colossus in sijn 3. cap. welcken raedt men te meer moest volghen, om dat den H. Paulus eene besondere kennisse hadde van den hemel, tot den welcken hy op-getrocken was geweest, Quae sursum sunt, quaerite, quae sursum sunt sapite, non super terram. Soeckt die dinghen, die daer boven zyn ende niet op der aerden, ende bekommert u dickwils met die H. gedachten. Soodaenigh waeren de gedachten van den H. Prince Casimirus, die hy dickwils hadde van de hemelsche saecken, van de welcke hy somtydts soo was ingenomen, dat sijne ziele meer in den hemel was, als op der aerden; soo dat het niet wonder en was, dat hy van den Coninck Casimirus sijnen Vader, ende van de Coninginne Elisabeth sijne moeder ende van de andere, die hem kenden, gehouden wierdt als eenen Engel van dese wereldt, die oock door sijne hemelsche gedachten met de andere Engelen by Godt daer boven oock leefde inden hemel.



{==84==} {>>pagina-aanduiding<<}

Vierde sinne-beeldt.

Den H. Casimirus is seer bedroeft om het Lyden, ende de Doodt Christi.

{== afbeelding 	==} {>>afbeelding<<}
    

Obscuratus est Sol.. & Jesus ... expiravit. Lucae 23.


[...] pyn en strydt,, om dat ghy lydt. 




{==85==} {>>pagina-aanduiding<<}


Uyt-legginghe

Van het voor-gaende Sinne-beeldt.


SVcht myn ziel, thoont mede-lyden, 
Als Godt voor de wereldt sterft; 
VVeent vry in sijn droevigh stryden, 
Midts hy voor u 't leven derft. 
Al de Schepsels staen verslaeghen, 
Jae van schroom de aerde beeft, 
Als Godt wilt de doodt verdraeghen, 
En sijn bloedt ten besten geeft. 
Ach! men hoorde niet als treuren! 
t VVas in droefheydt cleyn en groot; 
Jae men sagh de steenen scheuren 
In Godts alder-vreedtste doodt; 
Selfs de dooden oock bewysen 
Haere droefheydt noch al meer, 
Als sy uyt haer graven rysen 
In het sterven van den Heer. 
O wat schrick in Christi sterven! 
Alles siet met heel ontstelt, 
Als Godt gaet het leven derven, 
Aerd', en hemel lydt geweldt. 
Oock de Son daer hoogh verheven 
Vol van droefheydt en verdriet, 


{==86==} {>>pagina-aanduiding<<}

Saghmen schudden ende beven, 
Om dat Godt het leven liet. 
Jae begonst haer licht t'ontrecken 
Tot een schrick van al het volck, 
En de wereldt t'over-decken 
Met een vrees, en duyster wolck. 
Sal de duyster Son niet treuren, 
En verthoonen droef gelaet? 
't Is (can ick het wel bespeuren) 
Midts de waere Son vergaet. 
Maer 'k sien noch een ander duyster 
Op een wonderbaer manier, 
In een Son van hooghen luyster, 
In den Prince Casimier: 
Als een Son van deughde-straelen 
Blonck hy tot sijn grooten lof, 
Oock tot vreught van d'hooghe zaelen 
Van dat straelend' hemelsch hof. 
Doch ick sien die Son verand'ren! 
VVel wat is't, dat haer behoeft? 
Ieder een siet op malcand'ren, 
Als de Prins soo is bedroeft! 
Hoort hem suchten menigh reysen, 
Of hy waer in stervens noodt, 
Als hy maer begint te peysen 
Op de pyn, en Christi doodt! 


{==87==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hoe, seght hy, sal Godt soo lyden, 
En soo wesen in de pyn? 
Ick daer teghen my verblyden, 
En altydt in vreughden zyn? 
Verr' van daer; als Godt wou sterven 
Voor myn ziel, en myn geluck, 
'kVVil voor hem oock alles derven, 
Jae oock sterven inden druck. 
Ach hy sucht uyt grondt sijns herten, 
Jae daer valt al menigh traen, 
Als hy over-denckt Godts smerten 
In syn doodt te onder-staen. 
Siet hoe bleeck staen hem sijn wanghen! 
Siet eens aen die Plosche Son, 
Of de doodt hem hadt bevanghen, 
En de smert sijn hert verwon! 
VVilt men al de droefheydt weten 
Van sijn mede-lydend' hert, 
Vande liefd' men 't af moet meten 
Als den oorspronck van sijn smert: 
Christus was al sijn verblyden, 
Peys en troost in al den noodt, 
Maer oock d'oorsaeck van sijn lyden, 
Om sijn alder droefste doodt, 
Maer al dese duysterheden 
Van syn droefheydt ende pyn, 


{==88==} {>>pagina-aanduiding<<}

Die hy voor-maels hadt geleden, 
Hadden haest een ander schyn: 
Die te voren was in't duyster, 
Als den weedom 't hert verwon, 
Sal voor eeuwigh zyn in luyster, 
En daer blincken als een Son. 
Laet ons oock met Godt wat lyden, 
Geerne zyn in duysterheydt, 
Om ons oock eens te verblyden 
Voor een langhe eeuwigheydt. 
Die Godts Lyden sal bedencken, 
Sal hier kryghen lof en prys; 
Godt sal hem den loon oock schencken, 
Van het eeuwigh Paradys. 





IV. Capittel.

Vande uyt-nemende godtvruchtigheydt van den H. Casimirus tot het H. Lyden Christi.

ONder alle Deughden hadde besonderlijck de Goddelijcke Liefde, die de Coninginne der deughden is, het herte van Casimirus in-ghenomen; oock van sijne kindtsheydt, ofte van het eerste gebruyck van de reden; desen teeren Prince wierdt van dan af met eene wondere
{==89==} {>>pagina-aanduiding<<}
liefde gedreven tot Godt, als den oorspronck van alle goedt, ende eenen goedt-hertighen Vader van alle menschen; het welcke hy, soo hy seyde, metter daedt genoegh getoont heeft, als hy ons gejont, ende op der aerde gesonden heeft sijnen beminden ende eenighen Sone tot de saeligheydt van heel de wereldt. Hier stont Casimirus gants verwondert, ende als op getogen over denckende die over-groote liefde vanden Sone Godts, sich selven aen sijnen hemelschen Vader op-offerende, niet alleen om mensch te worden, maer self om te sterven tot verlossinge van alle menschen. Het sal de pyne weerdt wesen, eens hier van te hooren spreken den Doorluchtighsten nu dickmaels ghenoemden Apostolijcken Legaet tot den Coninck van Polen Zacharias Ferrerius in het 2. cap. van het leven van Casimirus: Regius & S. Adolescens, cum praeclaras virtutes omnes, sicut Christ bonus odor redoleret, charitatem tamen, uti virtutum caeterarum Principem, Reginamque praestantissimam, quam unice amabat, sibi delegerat, quae Dei Filium pro humani generis salute de summo caelo descendere, seipsum exinanire, carnem nostram sumere, & mortens subire sola efficere potuit; sic enim dilexisse mundum, ut Filium suum unigenitum daret pro mundo, diu noctuque ardentissimo cogitabat affectu. Als desen Conincklijcken ende H. Jongelinck, seght hy, in alle treffelijcke deughden uyt-scheen, heeft nochtans de liefde, als de Princesse ende Coninginne van de andere deughden besonderlijck uyt-vercoren, ende ghe
{==90==} {>>pagina-aanduiding<<}
tracht te becomen, de welcke alleen den Sone Godts tot onse saligheydt uyt den hemel hadde doen neder-daelen, sigh vernietighen, ons vleesch aen-nemen, jae de doodt onder-staen. Voorts die on-ghehoorde liefde van den Vader, gevende sijnen eenighen Sone voor de saligheydt van den mensch, en konde hy oock noch by daeghe, noch by nachte oyt vergeten, die geduerighlijck met een alder-meeste teerigheydt overdenckende. Hierom bedanckte hy eerst den hemelschen Vader, voor soo een uyt-nemende gifte, ende daer naer den Sone Godts sijnen lieven Salighmaecker over sijne on-gemeten ende on-verdiende liefde. Hier sal ick nu principaelijck spreken van het medelydende gemoedt, ende danckbaerighe wederliefde van Casimirus tot het H. Lyden van Iesus, het welck desen teeren Prince altydt hadde in sijn gedachten, sigh niet genoegh konnende daer mede versaeden; in het welck hy sulck een teere weemoedigheydt gevoelde, dat hy sigh niet en conde onthouden van over-vloedighe traenen te storten, soo verhaelt den selven Schryver: Tanto compunctionis ardore in Salvatoris nostri Jesu Christi pro humani generus salute sesceptam servi formam, agonemque & mortem assiduâ compassionis meditatione afficiebaetur, ut lavaret per singulas noctes lectum suum, & lacrymis stratum suum rigaret. Voorts gelijck hy peysde, soo sprack hy oock seer dickwils daer van met de andere, volghens het spreeck-woordt: Daer't hert vol van is, daer spreckt den mondt van. Jae desen heylighen
{==91==} {>>pagina-aanduiding<<}
Jongelinck Casimirus sprack van Christi lyden met soo een teer gemoedt, dat hy alle de aen-hoorders ontstack ende verweckte tot een gevoelijck medelyden tot den minnenden Saligh-maecker; te meer om dat hy oock hierom somtydts vloeyde in bittere traenen, aldus de andere meer beweghende, als met sijne teere woorden: soo veel te meer, ende dick[w]ilder hoorde men hem noch sprecken van Christi Lyden, om dat hy van geene saecke liever en sprack; als oft hy maer alleen kennisse en wetenschap en hadde gehadt van sijne heylighe Passie. Hy mochte inder waerheydt met den H. Paulus wel segghen 1. ad. Cor. 2. Non judicavi me scire aliquid, nisi Jesum & hunt crucifixum. Jck en hebbe my niet uyt-geg[av]en, jet te weten onder U-L. dan Jesum Christum, ende dien gekruyst. Hy bethoonde metter daedt, dat hy seer wel overleyt hadde dat H. Lyden, naer de reden oordeelende, dat hy ten uytterste moeste droef wesen om den gekruysten Jesus, die met sulck eene liefde voor hem was gestorven. Ach hoe dickwils en mach hy niet geseyt hebben met den H. Ignatius Martelaer, dien grooten Minnaer vanden gekruysten Salighmaecker dese teere minnelijcke woorden: Amor meus crucifixus est! Myne liefde is gekruyst, ende gestorven uyt liefde tot my; waerom dan en sal ick om hem niet droef wesen, ende hem beminnen? waerom en sal ick oock niet geerne voor hem jedt lyden, jae oock voor hem sterven? Amor meus crusifixus est! Myne liefde is gekruyst.


{==92==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dien mede-lydenden Prince hadde al dieper insicht, ende teerder bemerckinghe op het Lyden, ende het sterven van Christus, als ick het wel can achter-haelen: hy door-sagh, ende door gronde veel beter sijne uyt muntende Goddelijcke liefde tot den verworpen ende ondanckbaerigen mensch. Jck meyne, dat den gekruysten Jesus al diep moest gedruckt staen in sijn mede-lydend' hert. Hier toe was het oock dat den H. Augustinus lib. de Virg. een jeder aen-weckte met dese beweeghelijcke woorden: Inspicite vulnerae pendentis, sanguinem morientis, pretium redimentis; haec quanta sint, cegitate, hoc in statera cordis verstri appendite, ut totus figatur in corde, qui pro vobis totus fixus est in cruce. Aenschouwt, seght dien H. Vader, de wonden van die daer gehanghen is, aen-siet het dierbaer bloedt van den stervende, ende den prys van die ons verlost heeft; over-denckt by u selven de grootheydt van alle dese dinghen, ende weeght dit op inde weegh-schael uws herten, op dat hy heel in u herte in-gedruckt worde, die voor U[-]L. aen het cruys gehecth is.
Den H.Vader spreckt hier van een geduerigh gedencken, die alle Christenen menschen moesten hebben van het bitter Lyden van Jesus, het welck sonder twyffel aen Godt ten uytersten aengenaem is; gelijck hy somwylen door eene boven-menschelijcke kracht aen de menschen heeft laeten blycken, als wanneer men het Heyligh Mysterie van Christi Lyden in het hert van verscheyde min
{==93==} {>>pagina-aanduiding<<}
nende zielen wesentlijck, ende metter daet in het vleesch uyt-gedruckt heeft gevonden. Soo ick hope, het en sal niet on-aengenaem wesen, dat ick hier een soodaenigh wonder, vol van teere liefde ende mede-lyden voor-stelle: Den H. Francisus Salesius verhaelt ons uyt den H. Bernardinus van Sienae in sijn eerste Sermoon opde Hemel-vaert ons Heeren, van eenen grooten Edelman ofte Prince (Ludovicus à Saexonia noemt hem Letbaldus) den welcken uyt eene teere godtvruchtigheyt gereyst zynde naer het H. Landt, om de HH. plaetsen te besoecken, ten lesten op den Bergh van Oliveten uyt liefde tot sijnen beminden Salighmaecker ghestorven is; in wiens open gesneden herte stonden dese woorden: Jesus Amor meus. dat is: Jesus myne Liefde. Ick sal u hier sijne reyse ende wonderlijcke geschiedenisse in't Rym verhaelen.


WEl hoe! sal Venus kindt altydt triumphen stichten? 
Sal ieder aen dit wicht, en voor sijn liefde swic[hte]n? 
Al worter menich mensch gewondt van't dertel wicht: 
Daer is een scherper stael, en noch een ander schicht: 
Godts pyl heeft met sijn spits oock menich hert getroffen; 
Cupido met sijn boogh en heeft niet meer te stoffen; 
Ick sien, dat hy van vrees, en oock van schande beeft, 
En sich aen't heyligh kindt nu verr' ten onder geeft. 
Dat hemelsch godd'lyck kindt can alles over winnen 
Met syn onwinbaer macht op 's menschen hert en sinnen: 
Soo haest het met sijn schicht de mesch maer heeft geraeckt, 
Stracx sietmen, dat sijn ziel van suyver liefde blaeckt. 


{==94==} {>>pagina-aanduiding<<}

Men ca[n] van ouden tydt van wonder liefde spreken, 
Van die uyt liefde cracht ter aerde zijn besweken: 
Nu stierf men voor de eer, nu als een offerand', 
Dan spronghmen in een kuyl voor't best van's vaderlandt, 
VVat liefd' was daer oock niet in Jonathas [t]e vinden 
Tot David sijnen vriendt? die sich wel soo beminden, 
Dat twee maer een en was; d'een d'ander soo beviel, 
Dat oock een dobel mensch scheen maer een enckel ziel. 
Doch 't was een menschen drift, waer door men wordt bedroghen, 
De Goddelijcke min is heel uyt Godt getoghen; 
Die komt van Godt alleen, en heeft oock meerder cracht,. 
Hierom met volle recht by Godt al meer geacht 
Hoort nu een waere proef, een stuck van teerder minnen, 
Dat alle trouw, en liefd' al verr' moet overwinnen; 
VVaer in Godt voor den mensch sijn bloedt en leven derft, 
En daer een danckbaer hert uyt weder-liefde sterft: 
Een Edel jeughdigh Prins vermaerdt om't heyligh leven 
Hadt uyt een teer gemoedt sich op den wegh begeven 
Naer Palestynen landt, bestroomt vanden Jordaen; 
Al waer den Sone Godts de doodt hadt onder staen. 
Soo hy het noch van verr' in d'oogh nu hadt gekreghen 
Als synen vollen wensch, en 't eynd' van al sijn weghen, 
Stracx roep hy metter hert, o duysentmael gegroet, 
Geluckigh heyligh Landt, besproeyt met Christi Bloedt 
O uytvercoren grondt voor 't land[t]schap van beloften, 
Op wiëns groot geluck hier voor de menschen stof[t]en; 
Bewandelt van Godts Soon; en waer hy heeft beleydt 
Vyt liefde tot den mensch het werck der saligheydt! 


{==95==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dan spoeyt hy snellijck aen met ongemeyne schreden, 
Die wenscht met alle vlyd[s] in't heyligh Landt te treden; 
En siet, soo hy daer komt, stracx hy met herten lust 
Den Heer in traenen danckt, en oock de aerde kust. 
Hoe sal't daer naer al gaen, hoe sal hy noch beminnen? 
Het eynd' sal wonder zyn, als hy soo gaet beginnen: 
De liefde dringht hem voort, die in sijn ziele speelt, 
En al, dat Godt eens leedt, van nu in hem verbeeldt. 
Hy gaet nu hier, nu daer; en als hy is in't reysen, 
Loopt voorder met sijn ziel, jae vlieght met sijn gepeysen: 
Nu siet hy 't heyligh huys, alwaer den Enghel quam, 
VVanneer hy in Godts naem de Boodtschap ondernam. 
Dan is hy in den stal als van sijn self verloren, 
Midts voor ons saligheydt Godts Soon daer was geboren. 
Dus sagh hy menigh plaets, daer Godt gewandelt heeft, 
Als hy hier met den mensch op d'aerden hadt geleeft. 
Daer naer quam hy in't Hof Gethlemani geheeten, 
Alwaer Godts eenigh Soon voor ons hadt willen sweeten, 
En in dien strydt des doodts heel plat ter aerden viel, 
Voor heel het mensch geslacht, voor soo veel duysent ziel. 
Dan volght hy Christus nae in't midden der soldaeten, 
Doen hy gevangen was, getrocken lanx de straeten 
Van de vervloeckte Stadt; die hem te v[o]or ontfonck 
Men sanck, met lof en eer, en pallem tacken schonck. 
VVast sweerdt en was't hem niet, als hy met sijn gedachten 
Godts Soon en mensch aen sagh; die hy soo wreed lyck brachten 
In't huys van Caïphas, als plichtigh vande doodt, 
Gelastert en gestelt in pyn en stervens noodt. 


{==96==} {>>pagina-aanduiding<<}

Eylaes! hy kost niet meer; stracx quam hy oock te schreyen, 
VVanneer hy sijnen Godt naer 's Conincx Hof sagh leyen; 
Of naer het Rechters huys getrecken als een beest; 
Dat sagh hy al voor d'oogh, al was het in den geest. 
Maer wat een harden steeck, wat slagh en moest 't niet wesen, 
Als hy den Heer nu sagh selff tot de doodt verwesen! 
Oock naer dat bitter slaen, naer d'in geperste Croon, 
tot spot van al het volck dus voor gestelt ten toon. 
Doch 't was al te vergeefs; want sonder t'onder soecken 
Sy gaen als beulen voordt in Jesus te vervloecken, 
En willen hem ter doodt; dan quam het helsch gespuys, 
Dit wierp hem op den hals het on-genaedigh Cruys. 
Den Prins sagh Jesus aen in't midden van het stryden, 
En volght al achter nae, vol pyn en medelyden; 
Dus soo hy was in druck tot midden van sijn ziel, 
Strax sagh hy dat den Heer met 't Cruys ter aerden viel. 
VVat sou den Pelgrim doen? Hy conde niet als klaeghen; 
Hy hadd' oock wel gewenst met hem het Cruys te draeghen, 
Doch 't was niet in sijn macht; den wil was Godt genoegh, 
Dat hy in sijn gemoedt sijn Cruys te saemen droegh. 
Hy sagh't al inden geest; en wenscht met goeder herten, 
Den heel bedruckten Heer te troosten in sijn smerten; 
Nu was hy over-doodt tot op den Bergh geraeckt, 
Soo dat hy voor de doodt veel dooden hadt gesmaeckt. 
Den Prins stondt heel verstelt; jae Godt moest hem verstercken 
Oft hadde Christi stryd niet voorder connen mercken, 
Veel min als al het volck, en d'aerde was bevreest, 
Terwyl Godt vol van smert gaf sijnen lesten geest. 


{==97==} {>>pagina-aanduiding<<}

Het leven was nu doodt, door wien de menschen leven! 
Hierom comt oock den Prins bykans sigh te begeven: 
Hy sucht, hy siet om hoogh, nu valt hy op sijn knien; 
Godts doodt staet hem soo voor, of hy die hadt gesien. 
Doch volgens Godts geheym, Godt laet hem noch niet sterven; 
Hoe lanck hy leven sal, wanneer het leven derven, 
Is Godt alleen bekent; Godt weet, wat dat hem dient, 
Die maer en wenst te zyn Godts alderliefsten vriendt. 
Hy wyckt dan van den Bergh; die hy nu hadt verlaeten 
Doch sonder eenigh troost, die sijne ziel mocht baeten; 
Hy dwaelt nu hier, nu daer, nu dreyght hy stil te staen, 
Dan sietmen hem alweer recht naer de Berghen gaen, 
Naer Oliveten Bergh; misschien om troost te vinden, 
Oft om eens aen te sien de stappen sijns beminden, 
De voeten vanden Heer, van sijnen Bruydegom, 
Die hy daer liet gedruckt, eer hy ten Hemel klom. 
Hy was daer op geraeckt; maer soo hy quam te mercken 
De paden vanden Heer, met soo veel wonder wercken; 
Hoe Godt van desen Bergh ten Hemel was gegaen, 
En tot een liefde-merck sijn voeten laeten staen; 
Terstondt hy neder-viel, om die te mogen kussen; 
Doch kost al even-wel sijn herten brandt niet blussen; 
En soo hy meermaels kust, de liefd' ontsteeckt hem meer; 
De wee oock teerder wordt tot sijnen liefsten Heer. 
De Liefd' was nu op't hooghst; hy konde quaelijck spreken; 
Maer eer sijn treurigh hert van droefheydt quam te breken, 
Met aller zielen cracht sprack Iesus noch eens aen, 
En heeft noch voor het lest dees minne-spraeck gedaen: 


{==98==} {>>pagina-aanduiding<<}

O JESU myne liefd'! O Minnaer mijnder herten, 
Die op Calvari-bergh stierf vol van liefd' en smerten, 
Geeft my, dat ick oock sterf; hoort bidd' ick myn beklagh; 
Jont, dat ick oock voor u uyt liefde sterven magh. 
O Iesu mijn geluck, van hier oock op genomen, 
Laet my hier door de doot uyt liefd' oock tot u comen; 
Gy sterft, op dat ick leef, geeft, dat ick hier oock sterf, 
En soo uyt weder-liefd' met u den Hemel erf. 
Corts naer dees minne-sucht, men siet den Prince vallen; 
Soo hy ter aerden bleef, strax eenen onder allen 
Van't Princelijck gevolgh daer toe geloopen quam, 
Die wel op't onverwachts de droeve doodt vernam. 
De dienaers allegaer dee quaemen aen-gevlogen, 
En over 't droef geval, als van hun selfs getogen, 
Siet d'een den and'ren aen, bedroeft en gants ontstelt, 
Midts hunnen Prins heel doodt ter aerden was gevelt. 
Eylaes! men doet terstont een dienaer neder-daelen, 
Tot die het on-geval, en quael mocht achter-haelen; 
Stracx komt den Meester aen, die 't lichaem open doet, 
En siet, hy vindt het hert verdroncken in sijn bloedt; 
Doch soo den Constenaer verstaet het Prince leven; 
Dat hy sich om Godts liefd' hadt op den wegh begeven, 
Vraeght, of hy 't Princen hert oock open snyden magh, 
En soo de droeve doodt best brengen aen den dagh. 
Het wordt hem toe gestemt; doch soo hy komt te snyden, 
Hoort, wat een wond're saeck: men siet van eender zijden 
Dees minne-woorden staen: O JESU mynen Al! 
Gy zyt myn Liefd' alleen, die ick beminnen sal. 




{==99==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dit was immers den sin van die H. woorden, die in het hert ghedruckt stonden; in de Historie vinde ick, als ick te vooren seyde, dese woorden geschreven, Jesus Amor meus, dat is, Jesus myne Liefde. De welcke ons genoegh te kennen geven de overgroote, ende uyterste Liefde van desen Prince tot het H. Lyden onses Salighmaeckers.
In sulcker voegen hadde oock onsen H. Prince Casimirus den lydenden Saligh-maecker in sijn herte geprint; was het niet metter daedt in het lichaem, dit was ten minsten inwendelijck naer den geest, met geduerelijck daer op te peysen, gelijck het claerlijck staet in sijne H. Ghetyden: Casimirus in Christi contemplandae passione erat assiduus. Den H. Casimirus, seght de H. kercke, was geduerelijck besigh in het over-dencken van de Passie Christi. Hy en conde voorwaer den Sone Godts noyt vergeten, die borghe gebleven was by den Hemelschen Vader voor sijne ziele, ende voor de verlossinge van heel de wereldt, sijn leven daer voor ten besten gevende. Hierom peysde hy dickwils op Christi doodt ende bitter lyden, aldus eenichsints willende danckbaer wesen. Dese woorden van den Wyse-man Eccli. 29 18. ofte dies gelijcke stonden hem al diep in sijne gedachten: Gratiam Fideijsussoris tus ne obliviscaris, dedit enim pro te animan suam. dat is: En vergeet de gratie niet vanden Borghe, want hy heeft voor u sijne ziele gegeven. Die wonderlijcke liefde van den Sone Godts tot hem, voor wie hy oock gestorven was, raeckte soo sijn hert, dat hy maer en wenste voor
{==100==} {>>pagina-aanduiding<<}
Jesus sijnen Verlosser oock wat te lyden, jae oock te sterven. Daerenboven dat groot mede-lyden van de H. Maghet Maria tot haeren ghecrusyten ende gestorven Sone Jesus verweckte hem oock ten uyttersten tot eene medelydende droefheydt; want gelijck hy Maria de bedruckte Moeder boven maeten seer beminde, soo wierdt hy oock als ghedwonghen met haer droef te wesen; wiens droef medelyden hy wel wiste heel redelijck, ende heyligh te wesen, ende heel gelijck aen de groot liefde tot haeren beminden Sone, die de maete was van haere uyterste droefheydt. Hier uyt groeyde het medelyden van Casimirus tot den lydenden Saligh maecker, aldus wenschende meer ende meer aen die mede-lydende Moeder gelijck te worden. Het en waere hierom niet te verwonderen, waer't dat dien H Prince eenighe droeve gesanghen van die bedruckte Moeder ende Maghet al dickwils gelesen, ende by sijn selven over-dacht hadde, misschien seer gelijck aen dat droef ende mede-lydende Beclach-dicht: Stabat Mater dolorosa & c. Ick sal het hier by voeghen ten dienste vande Godtvruchtighe zielen, ende oock het selve tot meerder gerief in onse moederlijcke taele over-stellen, om oock met de droeve Moeder ons mede-lyden te connen betoonen.


STabat Mater dolorosa 
Juxta crucem lachrymosa, 
Duna pendebat Filius. 


{==101==} {>>pagina-aanduiding<<}

Cujus animam gementem, 
Contristatam & dolentem, 
Pertransivit gladius. 
O quam tristis & afficta 
Fuit illa benedicta 
Mater Vnigeniti! 
Quae moerebat, & dolebat, 
Et tremebat, cùm videbat 
Nati poenas inclyti. 
Quis est homo, qui non fleret, 
Christi Matrem si videret, 
In tanto supplicio? 
Quis non posset contristari, 
Piam Matrem contemplari 
Dolentem cum Filio? 
Pro peccatis suae gentis 
Vidit Jesum in tormentis 
Et flagellis subditum; 
Vidit suum dulcem Natum, 
Moreintem, desolatum, 
Dum emisit spiritum. 
Eia Mater fons amoris, 
Me sentire vim doloris, 
Fac, ut tecum lugeam. 
Fac, ut ardeat cor meum 
In amando Christum Deum 


{==102==} {>>pagina-aanduiding<<}

Vt sibi complaceam. 
Sancta Mater istud agas, 
Crucifixi fige plagas 
Cordi meo validè; 
Tui Nati vulnerati, 
Tam dignati pro me pati 
Poenas mecum divide. 
Fac me verè tecum flere, 
Crucifixo condolere, 
Donec ego vixero; 
Juxta Crucem tecum stare, 
Te libenter sociare, 
In planctu desidero. 
Virgo Virginum praeclara, 
Mihi jam non sis amara, 
Fac, me tecum plangere; 
Fac, ut portem Christi mortem, 
Passionis ejus sortem, 
Et plagas recolere; 
Fac, me plagis vulnerari, 
Cruce hâc inebriari 
Ob amorem Filij. 
Inflammatus, & accensus, 
Per te Virgo sim defensus 
In die judicij. 
Fac me cruce custodiri, 


{==103==} {>>pagina-aanduiding<<}

Morte Christi praemuniri, 
Confoveri gratiâ; 
Quandò corpus morietur, 
Fac, ut animae donetur 
Paradisi gloria. 


Het welck aldus luydt in onse taele:


ACh hoe stondt vol smert en rouwe 
By het Cruys de droefste Vrouwe, 
	Di'er op de wereldt leedt! 
Als sy haeren Soon sagh hangen, 
Met de doodt bykans bevangen, 
	't Sweerdt haer droeve ziel door-sneedt. 
Ach! hoe moest die Maeght niet klaegen 
Vol van droefheydt heel verslaegen, 
	Moeder van haer eenigh kindt! 
Als sy hem sagh in sijn Lyden; 
En nu met de doodt gonck stryden, 
	Die sy hadt soo seer bemindt! 
Of men hadt een hert van steenen, 
VVie en sal hier oock niet weenen, 
	En met haer in droefheydt zyn? 
VVie en sal haer niet ontfermen, 
En met dese Moeder kermen, 
	In haer alder-teerste pyn? 
Om de pynen, en sijn wonden, 
Die hy leedt om 's wereldts sonden, 
	VVas sy droef op't alder-meest; 


{==104==} {>>pagina-aanduiding<<}

Maer noch meer, als hy gonck scheyden: 
O wat pyn voor alle-beyden, 
	Als hy gaf den lesten geest! 
Droefste Moeder vol genaeden, 
En met weedom overlaeden, 
	Maeckt, dat ick oock met u klaegh; 
Geeft, dat ick u pyn magh smaecken, 
En soo in Godts liefde blaecken, 
	Dat ick uwen Soon behaegh. 
Mocht't myn ziel maer eens gelucken! 
VVilt daer in sijn wonden drucken 
	Teere Maghet, droefste Vrouw; 
Laet my doch sijn bitter slaeghen, 
Schand', en pyn met u verdraeghen, 
	En soo deylen uwen rouw. 
VVilt my, bidd' ick, dat verleenen, 
Dat ick hem oock magh beweenen, 
	En versaemen myne pyn; 
Allen troost wil ick verdryven; 
'k VVensch hier maer aen't Cruys te blyven, 
	En moet u in druck te zyn, 
Hier met u in pyn te wesen, 
Kan, o Maeght myn ziel genesen, 
	En my troosten in den druck; 
Laet my dan sijn doodt gedencken, 
Dit en sal myn pyn niet krencken, 
	Maer 't sal wesen myn geluck. 
Maeckt, dat ick in Christi wonden, 
En in't Cruys geheel verslonden 
	Naer de Ziele leven magh; 


{==105==} {>>pagina-aanduiding<<}

VVilt my in Godts liefd' verwermen, 
En in't oordeel eens beschermen 
	In dien strenghen lesten dagh. 
Voor het lest wilt my verstercken, 
Door Godts Cruys, en Christi wercken, 
	Door sijn Bloedt dien weerden prys; 
En, als't lichaem eens sal sterven, 
Maeckt, dat ick dan mach verwerven 
	Rust in't hemelsch paradys. 


In dese, oft diergelijcke bedenckinghe van den bedruckte Moeder Maria over het bitter Lyden van haeren Sone hadde den H. Casimirus sijn volcomen genoeghen ende voldoeninge, wenschende oock aldus met Maria droef te wesen, ende aldus sijne mede-lydende liefde des te beter te betoonen tot sijnen beminden ende lydenden Salighmaecker, in de welcke hy sijn selven geduerelijck oeffende: In Christi contemplanda Passione erat assiduus. Het welck hy oock gedaen heeft totter doodt toe, als-wanneer hy met een Crucifix in de handt heeft willen sterven; gelijckmen hem in vele printen ende schilderyen uyt-gedruckt siet: soo schryfter van in sijn leven den Eerw: Heer Gregorius Swiecicius Canonick van de Cathedraele kercke van Vilna. Christi effigiem manu tenens, intentisque oculis intuens aequissimo animo abdormivit in Domino. In de handt hebbende, seght hy, het H. Crucifix, ende de ooghen daer op geduerighlijck slaende is dien H. Prince Casimirus soetelijck in den Heere ghestorven.



{==106==} {>>pagina-aanduiding<<}

Vyfde sinne-beeldt.

[D]en H. CASIMIRUS sich keerende tot de H. Maghet MARIA verdryft, ende verwint alle verweckselen, ende aen-stooten teghen de Suyverheydt.

{== afbeelding 	==} {>>afbeelding<<}
    

Abstulit immunditias. 1. Machab:14.7.


Wanneer de Son rust inde Maeght, 
Stracx sietmen alle quaedt verjaeght. 




{==107==} {>>pagina-aanduiding<<}


Uyt-legginghe

Van het voor-gaende Sinne-beeldt.


Ey seght my, bidd' ick, lieven vriendt, 
VVaer toe dat Sterre-kycken dient? 
VVaer toe dat loncken heel den nacht? 
Siet gy hier meer, als gh' eertydts placht? 
VVeet vriendt, waer ick myn ooghen slaen, 
Daer vind' ick vry wat wonders staen: 
VVat sien ick hier, wat wonder licht! 
VVat sterren van een vremdt gesicht! 
Maer 't wonderst', en het vremste dinck, 
Is wel dien dweersen hemels-Rinck, 
Zodiacus hier voor genoemt, 
En by de wysen gants beroemt, 
Met menigh teeckens, soo men let, 
Heel in sijn ronde wel beset. 
VVat vremde dinghen sietmen hier! 
Een Ram, een Tweelinck, daer een Stier; 
En hier de Maeght op haeren standt, 
Met Kooren-ayërs in de handt. 
Meer ander teeckens voor het lest, 
Die vind' ick staen op haer gewest. 
Doch dat my dient, en meer behaeght, 
Is't hemelsch Teecken van de Maeght: 


{==108==} {>>pagina-aanduiding<<}

VVeet, dat de Son veel quaedts verdryft, 
Soo lanck sy by de Maghet blyft: 
VVanneer sy in dit teecken staet, 
Den stanck van d'aerd' wel haest vergaet; 
Jae alle dompen sy verjaeght; 
Dit zyn de vruchten vande Maeght. 
Hier Casimirus weder speelt 
Op dit volcomen Sinne-beeldt: 
Geen mensch was desen Prins gelijck, 
Eene waere Son van't Polsche Ryck. 
VVat soeten toe-keer van die Son 
(Oock als sijn jonckheydt maer begon) 
Tot wel een ander weerde Maeght, 
Die oock den naem van Moeder draeght! 
Maria was haer soeten Naem, 
Aen Godt, en mensch heel aengenaem. 
Een wonder' liefd' den Prins haer droegh, 
Jae geene liefd' was hem genoegh, 
Hadt haer soo lief als eyghen kindt, 
Dat oyt sijn moeder hadt bemindt. 
Maer hoort nu eens den echten grondt, 
Hoe hy van haer soo was gewondt: 
Die Maeght in suyverheydt volmaeckt, 
Hadt Casimier het hert geraeckt; 
Dies wenst' hy oock van d'eerste jeught, 
Te trachten naer die suyver deught. 


{==109==} {>>pagina-aanduiding<<}

VVat dunckt u van die suyver Son, 
Die 't vleesch door dese Maeght verwon? 
Gaet voort ô suyver Heyligh kindt; 
VVeet, dat dees Maeght u oock bemindt. 
Maer dit en is geen menschen werck, 
Voor u een strydt maer al te sterck. 
Doch hy en is geensints benouwt, 
Soo lanck hy op dees Maeght betrouwt, 
Maer of het op het arghste quam, 
En u den strydt het leven nam? 
Ick sterven sal oock in de jeught, 
Als ick maer sterff uyt suyver deught. 
Soo sprack den Prins die 't leven liet; 
En 't is naer sijnen wensch geschiedt. 
Den hemel was hierom verblydt, 
Tot spyt van die het hadt benydt: 
Van duyvel, en sijn heel bewindt, 
Van d'aerd', en van het Venus-kindt. 
Dus met sijn doodt die suyver Son 
Prins Casimier het vleesch verwon. 
Maer hoort, hoe't Godt hem heeft geloont, 
En als een suyver Maeght gecroont: 
Naer hondert ende twintigh jaer, 
Als't Lichaem quam in't openbaer, 
Den Prins men on-bedorven vondt, 
Dat jeder een verslaeghen stont. 


{==110==} {>>pagina-aanduiding<<}

O groot geheym! ô wonder lot, 
Het eyghen werck van eenen Godt! 
Dus wierdt hy in sijn vleesch vereert, 
Die op de aerd' soo hadt verkeert. 
O suyver Prins, Marias vriendt, 
Die soo veel jonsten hebt verdient, 
Versterckt dees uyt-gelesen Jeught, 
In't stryden voor die suyver deught; 
Maeckt, dat Godts Moeder, ende Maeght 
Voor onse ziel oock sorghe draeght, 
Op dat wy oock naer al den strydt 
Met V Godts loven voor altydt. 





V. Capittel.

Van de teere liefde van Carimirus tot de H. Maghet Maria, ende van sijne uyt-stekende Suyverheydt.

GHelijck de liefde van Casimirus, ende het mede-lyden tot den ghekruysten Salighmaecker boven maeten groot was, tot verwonderinge van geheel het Hof, jae van een jeder, soo hebben oock alle menschen ten uyttersten verwondert sijne uyt-nemende teerheydt, ende affectie tot de H. Maghet Maria, die verheven ende Goddelijcke Moeder, uyt schynende in suyverheydt, ende in alle soorten van deughden; den H. Prince
{==111==} {>>pagina-aanduiding<<}
was tot haer geneghen als een alder-liefste kindt tot sijne beminde Moeder. Den Door-luchtighen boven-gemelden Schryver, ende Bisschop Zacherias Ferrerius geeft het genoegh te kennen in het 2. Capittel sijns levens met dese corte, maer crachtighe woorden: Incredibili erga Dei Genitricem devotionis flagrabat. Hy was ontsteken, seght hy, tot de Moeder Godts met eene on-geloovelijcke liefde ende gedienstigheydt. Hy en scheen naer Godt niet anders ter herten te nemen, als den dienst van Maria; als wat hy onder nam, wat hy sprack, ofte peysde, het was den meesten-deel van die minnelijcke Moeder, alle sijnen aerbeydt ende neerstigheydt en streckte nievers anders toe, als tot vervoorderinge, ende een vol-comen vol-trecken van haeren heylighen diest: den welcken in vele verscheyde dinghen geleghen is: voor eerst in eene groot-achtinge van de Maghet Maria; soo om der over-vloedt der gratien, met de welcke sy van Godt voor-comen is geweest, als om de verkiesinghe boven alle andere vrouw-persoonen, om te wesen de Moeder Godts; welcke jonste alle bedenckelijcke weerdigheydt verre te boven gaet. Hoort sommighe Heylighe Vaders daer van spreken: Quid grandius Virgine Mariâ, quae magnitudinem summae Divinitatis intra sui ventris clausit arcanum. Wat isser grooter als die Maghet, roept den H. Petrus Damianus in sijn sermoon van haer geboorte, wat isser verhevender als Maria, de welcke de alder-grootste verheventheydt besloten heeft
{==112==} {>>pagina-aanduiding<<}
in haer lichaem? Wat seght'er den H. Anselmus van? Alleen Moeder te wesen vanden on-bepaelden Godt, seght hy, gaet te boven alle weerdigheydt, die naer Godt geseydt, ofte gepeyst can worden. Hoc solum, quod Dei Mater est, excedit omnem altitudinem, quae post Deum dici vel cogitari potest. lib. de excell. Vrig. cap. 2. Den H. Bonaventurae gaet noch voorder, segghende, dat al waer't dat Godt de wereldt altydt soude connen grooter ende vol-maeckter maecken, even-wel met alle sijne al-moghentheydt hy gheene verhevender noch vol-tmaeckter Moeder en soude connen maecken, als de Moeder Godts: Majorem mundum posset facere Deus, majus Coelum; majorem Matrem, quam Matrem Dei, non posset facere Deus. Om dese ende meer andere redenen weerdeerde Casimirus op eene besondere maniere die verheven Maghet, haer dickwils biddende, ende smeeckende, dat hy van haer mocht aen-genomen worden voor haeren Sone, om soo eenighsints deelachtigh te worden van haere over-vloeyende gratie, ende aldus aen haer, ende aen haeren beminden Sone Jesus aengenaemer te worden. Het en is geensints te beschryven, wat dien Conincklijcken jonghen Prince al dede, om dese H. Maghet ende Moeder te eeren ende te believen: nu sprack hy haer aen met een groot betrouwen, als een kindt sijne beminde Moeder; nu eerde hy haer als Coninginne van hemel, ende van aerde, met alle soorten van eerbiedinghe, niet alleenelijck met het buyghen
{==113==} {>>pagina-aanduiding<<}
van het hooft, maer dickmaels van het heel lichaem tot de aerde toe, wel wetende, dat sy veel meer verdiende ge-eert te worden, als alle de Enghelen, ende geluck-salighe des hemels, welcker Opper-vrouwe ende Coninginne sy was, jae selfs de Moeder van Godt. Waerschynelijck hadde desen jonghen H. Prince ofte gelesen, ofte hooren spreken van soodanighe eerbiedinghen, met de welcke vele andere H. menschen de H. Maghet ende Moeder Godts vereert hadden: Dien vermaerden man den H. Gerardus Bisschop van Canadien in Hongaryen, oft soo sommige seggen in Polen, eenen grooten dienaer van Maria, hadde de ghewoonte in-ghebracht in het heel Coninckryck van Hongaryen, van uyt eerbiedinghe noyt te gebruycken den naem van Maria, maer datmen in gemeyne saemen-spraecken haer soude geven den naem van Opper-vrouwe, ende soomen haer by geval ofte gelegentheydt den naem van Maria soude hebben gegeven, datmen terstondt tot haerder eere de knien booghen soude, ende de aerde kussen. Daer wordt verhaelt vande H. Margareta dochter van Bela Coninck van Hongaryen, ghestorven in het jaer ons Heeren 1270. dat soo dickwils, als sy ergens vondt een beeldt van Maria, altydt voor het selve haere knien booghde, daer voor oock lesende eenen Ave Maria.
Soo dede van gelijcken onse H. Casimirus, mischien verweckt zynde door het exempel van de voor-gaende Heylighen, of[t]e andere. Voorts ge
{==114==} {>>pagina-aanduiding<<}
merckt hy de H. Maghet soo uytwendelijck eerde, ende soo groote eerbiedinge bewees, dit en conde voorwaer geensints geschieden sonder eene aldermeeste liefde tot haer, de welcke hy wiste te wesen eene goedertiere Moeder van alle menschen, sich oock houdende als haeren besonderen dienaer ende Sone, de welcke hy soo beminde, dat het niet en was uyt te spreken; Maria besat naer Godt het gants herte van Casimirus, tot haeren lof ende weerdigheydt oock geduerighlijck sprekende. Daer mede en was hy noch niet te vreden; maer wenstede haer te eeren met sijne schriften: den Eerw: P. Sforgae van de Societeydt Jesu spreeckter van in sijn Leven, in deser voeghen: Summa voluptate ferebatur in contemplationem gestorum, & excellentiarum Divinae Matris, & in tenerrimam erga eam pietatem: & Rhitmos & Carmina ejus honori inscripsit. Den H. Casimirus, seght dien Schryver, wierdt gedreven met eene alder meeste blydtschap, tot het bedencken van alle de wondere wercken, ende weerdigheden van die Goddelijcke Moeder, tot de welcke hy in sijn selven gevoelde eene alder-teerste liefde, ende ghenegentheydt; den welcken in sijne jonckheydt oock verscheyde Dichten tot haeren lof in het Latyn geschreven heeft, ende en besonderlijck uyt-stekende in eene teerheydt tot de selve H. Maghet, in het welcke hy haere verheventheden in het breedt voor-stelt, het welck aldus begint:


{==115==} {>>pagina-aanduiding<<}


S. Casimiri ad B. Virginem Mariam hymnus seu oratio quotidiana 
in ejus sepulchro reperta.



OMni die dic Mariae mea landes anima: 
Ejus Festa, ejus gesta cole splendidissima. 
Contemplare & mirare ejus celsitudinem: 
Dic foelicem Genitricem, dic beatam Virginem. 
Ipsam cole, ut de mole criminum te liberet: 
Hanc appela, ne procella virtiorum superet. 
Hac persona nobu dona contulit coelestia, 
Haec Regina nos divina illustravit gratiâ. 
Lingua mea dic trophaea Virginis Puerperae, 
Quae inflictum maledictum miro transfert genere. 
Sine fine dic Reginae mundi laudum cantica, 
Hujus bona semper sona, semper illa praedica. 
Omnes mei sensu ei personate gloriam, 
Frequentate tam beatae Virginis memoriam. 
Nullus certè tam disertae extat eloquentiae, 
Qui condignos promat hymnos ejus excellentiae, 
Omnes laudent, undè gaudent Matrem Dei Virginem: 
Nullus fingat, quod attingat ejus celsitudinem. 
Nemo dicet, quantum licet, laudans ejus merita: 
Ejus cuncta, sunt creata ditioni subditae 
Sed necesse, quod prodesse pijs constat mentibus, 
Vt intendam, quod impendam me ipsius laudibus. 


{==116==} {>>pagina-aanduiding<<}

Quamvis sciam, quod Mariam nemo dignè praedicet; 
Tamen vanus & insanus est, qui illam reticet. 
Cujus vita erudita, disciplina coelica, 
Argumenta & figmenta destruxit haereticae. 
Hujus mores tanquam flores exornant Ecclesiam, 
Actiones & sermones miram praestant gratiam. 
Evae crimen nobis limen Paradisi clauserat: 
Haec dum credit & obedit, coeli claustra reserat. 
Propter Evam homo sevam accipit sententiam: 
Per Mariam habet viam, quae ducit ad Patriam. 
Haec amanda & laudanda cunctis specialiter: 
Venerari & precari decet illam jugiter. 
Ipsam posco, quam cognosco posse prorsus omnia; 
Vt revellat, & repellat, quae sunt nobis noxia, 
Ipsa donet, ut, quod monet Natus ejus[,] faciam; 
Et finitâ carnis vitâ, laetus hune aspiciam. 
O cunctarum foeminarum decus atque gloria; 
Quam probatam & elatom scimus super omniae. 
Clemens eudi, tuae laudi quos inst[a]ntes conspicis; 
Mendae reos, & fac eos, bonis dignos coelicis. 
Virga Jesse, spes oppressae mentis & refugium; 
Decus mundi, lux profundi, Domini sacraerium. 
Vitae forma, morum norma, plenitudo gratiae; 
Dei templum & exemplum totius justitiae. 
Virgo salve, per quam valvae coeli patent miseris: 
Quam non flexit, nec allexit fraus serpentis verteris. 
Gloriosae & formosa David Regis Filia, 
Quam elegit Rex, qui regit, & creavit omnia. 
Gemma decens, Rosa recens, castitatis Lilium; 
Castum chorum ad polerum quae perducis gaudium. 


{==117==} {>>pagina-aanduiding<<}

Actionis & sermonis facultatem tribue, 
Vt tuorum meritorum laudes promam strenuè. 
Opto nimis, ut imprimis mihi des memoriam, 
Vt decenter & frequenter tuam cantem gloriam. 
Quamvis muta & polluta mea sciam labia; 
Praesumendum, non silendum est de tua gloria, 
Virgo gaude, quia laude digna es & praemio: 
Quae damnatis libertatis facta es occasio. 
Semper munda & faecunda Virgo tu puerpera; 
Mater alma velut palma, virens & fructisera. 
Cujus flore vel odore recreari cupimus; 
Ejus fructu nos à luctu liberari credimus. 
Pulchrae tota sine notâ cujuscumque maculae, 
Fac nos mundos & jucindos te ludare sedulè. 
O beata! per quam data nova munde gaudia, 
Et aperta side certâ regna sunt caelestiae. 
Per quam mundus laetabundus vero fulget lumine, 
Antiquarum tenebrarum offusus caligine. 
Nunc potentes sunt egentes sicut olim dixeras, 
Et egeni siunt plen[t], ut tu prophetaveras. 
Per te morum depraevorum relinquunter devia, 
Doctrinarum perversarum pulsa sunt vestigia. 
Mundi luxus, atque fluxus doeuisti spernere, 
Deum quaeri, carnem teri, vitijs resistere. 
Mentis cursum tendi rurseum pietatis studio, 
Corpus angi, motus frangi pro caelests premio 
Tu portasti intra casti ventris claustra Dominum, 
Redemptorem, ad honorem nos reformes pristinum. 
Mater facta, sed intacta genuisti Filium; 
Regum Regum, atque rerum Creatorm omnium. 


{==118==} {>>pagina-aanduiding<<}

Benedicta, per quam victa mortis est versutia; 
Destitutis spe salutis datur indulgentia. 
Benedictus Rex invictus, cujus Mater crederis, 
Qui crae[t]us ex te natus nostri salus generis. 
Reparatrix, Consolatrix desperantis animae: 
A pressura, quae ventura malis est, nos redime. 
Pro me pete, ut quiete sempiternâ perfruar; 
Ne tormentis comburentis stagni miser obruat. 
Quod requiro, quod suspiro, mea sana vulnera; 
Et da ment Te poscenti gratiarum munera. 
Vt sim castus & modestus, dulcis, blandus, sobrius, 
Pius, rectus, circumspectus, simultatis nescius; 
Eruditus & munitus divinis eloquijs, 
Et beatus, & ornatus sacris exercitijs; 
Constans, gravis, & suavis, benignus, amabilis, 
Simplex, purus, & matutus, comis & affabilis, 
Corde prudens, ore studens veritatem dicere, 
Malum nolens, Deum colens pio semper apere. 
Esto Tutrix & Adjutrix Christiani Populi; 
Pacem praesta, ne molesta nos perturbent saeculi. 
Salutaris Stella maris salve digna laudibus, 
Quae praecellis cuntis stellis atque luminaribus. 
Tua dulci prece fulci supplices, & refove; 
Quidquid gravat & depravat mentes nostras remove. 
Virgo gaude, quod de fraude doemonis nos liberas, 
Dum in verâ & sincerâ carne Deum generas. 
Illibata & ditata coelesti progenie, 
Gravidata, nec privata flore pudicitiae. 
Nam quod eras, perseveras, dum intacta generas; 
Illum tractans atque lactans per quem facta fueras. 


{==119==} {>>pagina-aanduiding<<}

Mihi moesto nunc adesto dans perenne gaudium; 
Dona quaeso nimis laeso optatum remedium. 
Commendato me beato Christo tuo Filio, 
Vt non cadam, sed evadam de mundi naufragio. 
Fac me mitem, pelle litem, compesce lasciviam; 
Contra crimen da munimen & mentis constantiam. 
Nec me liget, nec fatiget saeculi cupiditas, 
Quae obscurat & indurat mente sibi subditas. 
Numquam ira, numquam dira me vincat elatio, 
Quae multorum fit malorum frequenter occasio. 
Ora Deum, ut cor meum sua servet gratia, 
Ne antiquus inimicus seminet zizania. 
Da levamen & tutamen tuum illis jugiter, 
Tua Festa, sive gestae qui colunt alacriter. 


Amen.


Daghelyckx gebedt vanden h. Casimirus tot de h. maghet Maria

onbedorven gevonden in sijn Graff.


TOt Maria's groot behaeghen 
Eert mijn ziel haer alle daeghen, 
En verheft dees Moeders Feest; 
Tracht op veel derley' manieren 
Dese Maeghet wel te vieren, 
En soo loven om het meest. 


{==120==} {>>pagina-aanduiding<<}

Siet haer aen (die hoogh magh roemen) 
En wilt haer geluckigh noemen, 
'tSaemen Moeder, ende Maeght; 
Tracht dees wonder Vrouw te eeren, 
Want sy sal de sond' af-keeren, 
Die ghy inde ziele draeght. 
Dese Coningin verheven 
Heeft al menich jonst gegeven, 
En geluck ons aen-gebracht; 
Wie sal haeren Lof beschryven, 
Die het quaedt weet af te dryven 
Van het menschelijck geslacht? 
Wilt dees Coninginne prysen, 
En die Maget eer bewysen, 
Allen mensch soo lief-getal; 
Wie en sal sijn hert niet schencken, 
En dees Moeder niet gedencken, 
Die ons noyt verlaeten sal? 
Niemandt can oyt achter-haelen, 
Noch Maria's deught bepaelen; 
Die het al te boven gaet; 
d'Een wencht d'ander t'over-treffen, 
In Godts Moeder te verheffen, 
Maer dit niemandt wel verstaet. 
Canmen oyt met volle monden 
Al haer wercken wel verconden, 
En wat sy al heeft verdient? 
Niemandt can haer deught uyt-spreken, 
Waer voor d'Engels zyn geweken, 
Al was't oock Godts besten vriendt. 


{==121==} {>>pagina-aanduiding<<}

Doch ick sal my heel begeven, 
Om die Maeght soo hoogh verheven, 
Dat ick spreeck tot haeren lof; 
Can ick haer met al myn sinnen 
Niet genoegh op d'aerd' beminnen, 
'k Sal het doen in't Hemelsch hof: 
Wilt gy haer geleertheydt weten; 
Godt alleen die af can meten, 
Want sy vanden Hemel quam: 
Alle ketters valsche leeren 
Wist Maria af te keeren 
Als een vonck van d'helsche vlam. 
Haere soete bly manieren, 
Als een bloem de Kerck vercieren, 
Die haer stelt in grooten schyn; 
Oock haer teere minne-woorden, 
Die der menschen hert door-boorden 
Vol van deught en weerde zyn. 
d'Eerste Moeder vande menschen 
Het verderf van al hun wenschen 
Hadt den Hemel toe gedaen; 
Doch Maria's tusschen spreken 
Kost den Hemel open-breken, 
En voor ons doen open gaen. 
Wat en heeftmen niet geleden, 
Om dat godd'loos over treden! 
Eva hadt de meeste schuldt; 
Door Maria quam het leven, 
Sy heeft ons 't geluck gegeven, 
En met alle goedt vervult. 


{==122==} {>>pagina-aanduiding<<}

Jeder moest haer liefde draeghen, 
En haer trachten te behaeghen, 
Die ons soo veel jonsten doet; 
O dat wy haer hert maer kenden, 
Die ons quaedt soeckt af te wenden, 
En te geven alle goedt! 
Wilt my, lieve Moeder, geven, 
Dat ick naer Godts hert magh leven, 
En vol-brenghen sijnen wensch; 
Als ick sal dit leven derven, 
Laet my dan in Jesus sterven, 
En hem sien als Godt en mensch. 
Moeder Godts, roem vande Vrouwen 
'kSal op u altydt betrouwen, 
Goedt, en machtigh t'allen kant; 
Wilt ons door dit leven leyden, 
En, als wy eens sullen scheyden, 
Reyckt ons oock een Moeders handt. 
Stam van Jesse, hoop des herten, 
Vol van droefheydt, en van smerten, 
In wiens hert den Heere rust; 
Heyligh voor-beeldt van ons leven 
Wilt ons door u hulpe geven, 
Dat wy zyn oock Jesus lust. 
Weest gegroet ô Maeght des Heeren, 
'k Sal u meer en meer vereeren, 
Door wie d'Hemels open-staen; 
Die't serpent hebt over-wonnen, 
Wilt my oock die gracy jonnen, 
Dat ick magh ten Hemel gaen. 


{==123==} {>>pagina-aanduiding<<}

Davids Dochter hoogh geboren, 
En van Godt eerst uyt-vercoren, 
Die het al geschaepen heeft, 
Roos en Lely uyt gelesen 
Wilt myn ziel genaedigh wesen, 
Dat sy oock met u eens leeft. 
Geeft my cracht, en spraeck, en wercken, 
En wilt mijne tongh' verstercken, 
Dat ick spreeck u eer, en lof, 
'k Wenst', men noyt quam te vergeten, 
Maer all'-om u naem te weten, 
Soo op d'aerd' als't hemelsch-hof. 
'k Weet, dat myne tongh' moet wycken, 
En voor uwen lof beswycken, 
On-geleert en on-bequaem; 
Ben ick niet heel op-getoghen, 
'k Sal nochtans naer myn vermoghen 
Loven uwen weerden naem. 
Suyver Maeght wilt u verblyden, 
En verheught u t'allen tyden, 
Die verdient en loon en prys: 
Menigh mensch, die was verloren, 
Wierdt door U een uytvercoren, 
Die ghy brocht in't Paradys. 
'k Magh u Maeght en Moeder noemen, 
En gy mooght u wel beroemen 
Om u suyver vruchtbaerheydt; 
Ghy sult als den Palm-boom groeyen, 
En in geur en vruchten bloeyen, 
Nu en inder eeuwigheydt. 


{==124==} {>>pagina-aanduiding<<}

Uyt-vercoren Maeght der Maeghden, 
In wie d'Engels hun behaeghden, 
Als in't voor-beeldt vande deught, 
Maeckt, dat wy met al ons crachten 
Naer u suyverheydt oock trachten, 
En met u eens zyn verheught. 
Die te vooren was in't duyster, 
Nu is d'aerde gants in luyster 
Door u licht, en heyligheydt; 
d'Arme menschen zyn verheven, 
En de Rycke onder-bleven, 
Soo gy voortydts hadt voor-seydt. 
Gy leert ons de quae manieren 
Naer de wil van Godt bestieren, 
Gy vernielt de valsche leer; 
Door u weten wy te vluchten 
's Wereldts list maer haer genuchten, 
En maer trachten naer den heer. 
Gy hebt hem voor ons ontfanghen 
Tot een jeders groot verlanghen, 
En gedraeghen tot ons goedt; 
En soo hy nu was geboren, 
Daer wy waeren eerst verloren, 
Tot ons leven op-gevoedt. 
'k Sal ô Moeder t'alle tyden 
U goedt hert gebenedyden, 
Die de doodt ten onder-bracht; 
In de wan-hoop van het leven, 
Hebt gy volle rust gegeven 
Aen het menschelijck geslacht. 


{==125==} {>>pagina-aanduiding<<}

Uwen Soon uyt u geboren, 
Ons Verlosser uyt-verkoren, 
Dat hy zy gebenedydt, 
Saligh-maecker van de menschen, 
Die vervult heeft al ons wenschen, 
Wiëns Moeder dat gy zyt. 
Waeren troost in al ons smerten, 
Stercke by-standt van ons herten, 
Toont ons u bermhertigheydt; 
Wilt ons vande straf bevryden, 
Die de quaede staen te lyden, 
Voor de langhe eeuwigheydt. 
Liefste Maeght wilt voor my vraeghen, 
Dat ick Godt wel magh behaeghen, 
En met hem ge[lu]ckigh zyn; 
Maeckt, dat Godt myn ziel wilt spaeren, 
En my voor altydt bewaeren 
Van het vier van d'helsche pyn. 
Bidt, dat Godt vergeev' myn sonden, 
Die myn ziel soo seer door-wonden; 
't Is alleen, dat ick nu wensch; 
Op dat ick magh beter leven, 
Wilt my uwe jonste geven 
Een verlaeten plichtigh mensch. 
O dat ick heel waer genesen! 
Mocht ick door u suyver wesen! 
Zedigh, maetigh, liefgetal, 
On-geveynst in al myn wercken, 
Stil, Godtvruchtigh in de kercken, 
En rechtsinnigh over al! 


{==126==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wilt in alles my verstercken, 
Dat een jeder magh bemercken 
Myn goedt hert, en rechten sin; 
Geeft, dat ick het quaedt magh laeten, 
Dit sal myne ziel maer baeten, 
Dat ick Godt alleen bemin. 
Wilt ô Moeder ons ontfermen, 
En het Christen volck beschermen 
Van het quaedt en on-geluck; 
Maeckt, dat wy door 's wereldts vonden, 
In haer ydelheydt verslonden, 
Noyt en comen in den druck. 
Sterr' der Zee sal ick u noemen, 
Gy mooght boven d'ander roemen, 
Die gy verr' [t]e boven gaet; 
Wilt ons inde deughden voeden, 
En van alle quaedt verhoeden, 
Maeckt, dat gy ons noyt verlaet. 
Weest verheugth ô Vrouw verheven, 
Altydt suyver Maeght gebleven, 
Oock in't baeren van u kindt; 
Wilt den vyandt van ons jaeghen, 
Dat hy ons met al sijn plaeghen 
Nergens in en over-wint. 
Als ick u noch eens kom' groeten, 
Wilt myn treurigh hert versoeten, 
En my jonnen volle vreught; 
Wilt my eenen middel geven, 
Tot geluck van heel myn leven, 
En my stercken in de deught. 


{==127==} {>>pagina-aanduiding<<}

Wilt my uwen Soon bevelen, 
Dat ick nimmer com' te quelen 
In de droefheydt, of in't quaedt; 
Dat ick mach myn ziel bewaeren, 
Van de aersch' en helsche baeren, 
Dat sy noyt te gronde gaet. 
Geeft ons een vreed'saemigh leven, 
En dat wy ons noyt begeven 
Tot des wereldts ydelheydt; 
Tegen 't quaedt wilt ons verstercken. 
Jont ons kracht in al ons wercken, 
En in't goedt vol-standigheydt. 
Maeckt, dat ick noyt word' bedroghen, 
Van de wereldt in-getoghen, 
Door haer boos arghlistigheydt; 
Die ons door haer minsaem vleyen 
Weet in valscheydt af te leyen 
Van ons ziele saligheydt. 
Laet my noyt van gramme sinnen, 
Noch van hooverdy verwinnen, 
Oorspronck van soo menigh quaedt][;] 
'k Wil u soet gemoet gaen volghen, 
Datter niemandt zy verbolghen, 
Oock door't minste stuer gelaet. 
Nu voor't lest ô Maght en Moeder, 
Maeckt, dat Godt zy myn behoeder, 
En ick van u beyd' bemindt, 
Dat ick Satan magh verjaeghen, 
End' aen u en Godt behaeghen, 
En soo worden 't liefste kindt. 


{==128==} {>>pagina-aanduiding<<}

Maer wilt oock u hulp bethoonen, 
En hun naer verdiensten loonen 
Die verheffen uwen loff; 
Die u eer al-om verbreyden, 
Wilt hun naer den hemel leyden 
Tot het saligh hemelsch Hoff. 


Dit sijn godtvruchtigh lof-dicht placht Casimirus alle daeghen te lesen, om aldus de gedachtenisse van Maria, sijne lieve Moeder, meer ende meer in sijn selven te verstercken, dat hy noyt en heeft achtergelaeten, tot het leste sijns levens, het welck hy oock begeert heeft, dat het met sijn gestorven lichaem inde doodt-kiste soude gesloten worden (het welck oock daernaer onbedorven gevonden is by sijn ongeschonden lichaem) volghens het verhael van den Eerw. P. Albertu VViouck Kialowickx: Elegantissimis Versibus beatam Virginem celebravis, quorum exemplum secum sepulchro inferri mandavit.
Doch hy en was niet te vreden, dat hy de H. Maghet door sijn eygen deughtsaemheydt ende vernuftheydt soude dienst bewysen, maer trachtede oock haere eere ende lof onder de andere te vervoorderen. Menighe zynder aldus door sijnen jever ende toe-doen verweckt geweest, om de H. Maghet Maria van gelijcken te beminnen, ende meerder eere te betoonen. Ick en waere geensints verwondert, jae ick en twyffele daer niet van, of den salighen Jonghelinck Stanislaus Kostka, oock eenen Polschen Edelman, noch wereldts zynde,
{==129==} {>>pagina-aanduiding<<}
eer hy quam inde Societeyt Jesu, is door het goedt exempel van den H. Conincklijcken Prince Casimirus, die over hondert, ende eenighe jaeren te vooren ghestorven was, verweckt gheweest, om de H. Moeder Godts oock besonderlijck te dienen, ende haer als sijne Moeder met alle teere ende kinderlijcke liefde te eeren; wiens liefde tot haer is uyt-schynende geweest, als niet willende wycken, soo veel in hem was, aen de liefde van Maria, die hy seer dickwils hadde genoten. De Sangh-Goddinne sal U-L. desen soeten Liefde-strydt hier in het rym voor ooghen stellen:


DE liefd' heeft wel de sterckste handt, 
Die wonder dinghen uyt can wercken; 
Een jeder wyckt voor haeren brandt; 
d'Ontsteken ziel het best can mercken. 
Maer dat het wonderst' is van al, 
De liefde siet men in twee spelen, 
En schoon sy een is in getal, 
Men vinter twee van liefde quelen: 
De liefd' is in Maria's hert 
Naer Stanislaus toe gedreven, 
Tot wie hy oock ontsteken werdt, 
Om oock sijn hert aen haer te geven. 
De liefd' hadt hier een wond'ren strydt, 
In dese twee verliefde menschen, 
Noch d'een, noch d'ander geeft respyt 
Aen de ontsteken liefde-wenschen. 


{==130==} {>>pagina-aanduiding<<}

VVel hoe sal ick die weerde Maeght, 
Seyd' Stanislaus, niet beminnen? 
Die my onweerdigh liefde draeght; 
'k VVil oock voortaen eens gen beginnen. 
Myn hert heb ick haer toe geseydt, 
Die met haer liefd' dat heeft gewonnen; 
Sal ick dan oock niet zyn bereydt, 
Om oock myn ziel aen haer te jonnen? 
Ick voel, dat haer myn hert bemindt, 
Om dat sy is myn liefste Moeder, 
Ick hop' te wesen oock haer kindt, 
Om soo te worden Jesus Broeder. 
Sy neemt hem voor haer Dienaer aen, 
En wilt sijn liefd' met liefde loonen; 
Die hem noch sal te boven gaen, 
Als sy daer naer sigh sal verthoonen: 
De sieckt' eens Kostka over-viel, 
VVie stracx Godts Moeder quam besoecken; 
Die soo den siecken onder-hiel, 
Dat hy begon haest te vercloecken. 
Maer dit het al te boven gonck; 
(En't was de meeste jonst van allen) 
Als sy haer kintjen teer en jongh 
Liet in sijn ermen neder-vallen, 
Hier spreelde Kostka met het kindt, 
En Jesus oock met hem te samen; 
Die wierden soo op een versint, 
Dat sy in volle vriendtschap quamen, 
VVat heeft hier Kostka niet gedaen? 
Eerst danckt hy Jesus, en sijn Moeder, 


{==131==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dan sagh hy't Kintjen noch eens aen, 
En kust het als sijn liefsten Broeder. 
Dit soet besoeck was nu voor by; 
De Maeght met Jesus was verdwenen; 
Maer Kostka bleef al even bly, 
Als of sy waeren eerst verschenen. 
Maer hoort noch wat een goeden raedt, 
Dees Maeght aen Kostka quam te geven: 
Op dat ghy Jesus noyt en laet, 
Gaet in het Huys van Jesus leven. 
Dit quam weer van een Moeders hert, 
Dat sy aen Kostka wilde thoonen: 
Sy maeckt, dat hy ontfanghen werdt, 
Om soo in Jesus huys te woonen. 
O wonder liefd' van dese Maeght! 
Die oock haer Dienaer hadt genesen; 
Groot is de liefd', die hy oock draeght, 
En wilt haer altydt danckbaer wesen. 
Maria's hert hadt hem gewondt, 
Dat oock sijn hert schier quam te breken, 
En waermen Stanislaus vondt, 
't VVas van die Moeders eer te spreken. 
Hy sprack niet anders, als haer lof, 
Met goeder hert en volle monden; 
Versocht oock dickmaels 't hemelsch Hof, 
Om haere deughden te verkonden. 
Dit is den soeten Liefde strydt 
Den vasten bandt van't heyligh minnen, 
Daer jeder wenst uyt heyl'ghen nydt, 
Den een den and'ren t'over-winnen. 


{==132==} {>>pagina-aanduiding<<}

Noch Stanislaus tot sijn doodt 
Heeft desen strydt oyt willen derven; 
Doch is oock van die Maeght genoodt, 
Om op haer Feest te moghen sterven. 


Dese teere liefde van Stranislaus Kostka tot de H. Moeder Godts hadde misschien, soo ick geseydt hebbe, eenigh beginsel genomen van de groote genegentheydt van den H. Prince Casimirus tot Maria, immers sy is haer seer gelijck geweest. Doch laet ons voorder spreken van onsen Conincklijcken Prince, den welcken was eenen uytnemenden Prince, den welcken was eenen uytnemenden, ende uyt-stekenden Dienaer van die H. Maeghet, die hy oock, soo veel als't hem moghelijck was, trachtede in haer deughden naer te volghen, maer besonderlijck in haere Maeghdelijcke reynigheydt, de welcke hy oock aen Godt onder de bescherminge vande Moeder Godts voor sijn geheel leven hadde op-gedraghen. Dese alderreynste Maghet stelde hy sich geduerighlijck voor ooghen als eenen claeren ende on-bevleckten spiegel van alle eerbaerheydt, de welcke oock de eerste onder alle de menschen eene eeuwige belofte van suyverheydt aen Godt gedaen hadde, ende aldus, gelijck den H. Hieronymus seght, het glorieus vendel vande maeghdelijcke reynigheydt inde wereldt eerst op-gerecht. Hy wiste oock wel, gelijck oock seght den H. Vader Bernardus dat sy om haere groote reynigheydt van Godt was verkoren geweest, om de Moeder te wesen van sijnen eenighen Sone, sonder te verliesen haere reynig
{==133==} {>>pagina-aanduiding<<}
heydt, Virginitate placuit, humilitate concepit.Gelijck sy hem ontfangen heeft om haer oodtmoedigheydt, soo heeft sy Godt oock behaeght om haere Maeghdelijcke suyverheydt. Dese wonderbaere ende verheven reynigheydt van Maria sochte Casimirus op het neerstighste naer te volghen, ende soo naer het H. Kindt Jesus oock te worden haeren aen-ghenomen Sone.
Hier toe heeft hy getracht van sijne eerste redelijcke jonckheydt, niet achter-laetende, waer mede hy haer in het betrachten, ende bewaeren der suyverheydt konde behaegen. Maer dit heeft naementlijck gebleken, als hy gecomen was tot sijne volcomen jeught, gelijcker van spreeckt den Hooghweerdighsten Heer Bisschop Zacharias Fererius in sijn 2. cap. van sijn leven, als den Prince Casimirus, seght hy, gecomen was tot sijnen volle jonckheydt, in de welcke soodaenighe Princen haere lusten seer dickwils pleghen in te volghen, hy nochtans heeft alsdan alle sinnelijcke driften met alle sorghe ende neerstigheydt teenemael overwonnen, ende sijn lichaem ende ziel soo bestiert volghens de wetten vande Suyverheydt, dat hy van een jeghelijck, jongh en oudt gehouden wierdt als eenen spiegel, ende voorbeeldt vande reynigheydt, Dum eum adolescentiae florem, quo potissimum illud hominum genus voluptati indulgere consuevit, attigislet, tanto sensu omnes, animumque & corpus ipsum continentiae fraeno compesciut, ut non modo adolescentibus, sed & gravioribus viris, totius munditiae & castitatis speculum haberetur.


{==134==} {>>pagina-aanduiding<<}

Maer men moet noch weten, volghens den selven Schryver, dat hy teghen alle de aen-lockselen ende peryckelen der suyverheydt sigh niet alleen en waepende met sijn vast opset, ende belofte van reynigheydt, maer boven dien ghebruyckte oock hier toe andere bequaeme ende stercke middelen van veelder hande verstervinghen ende lyffcastydingen: dickwils droegh hy een hairen kleedt op sijn bloot lichaem onder sijn geborduerde kleederen, nu sliep hy op een planck, ofte op de aerde, dan dede hy eene langhen ende heftighe discipline, ende soo voorts. Soodaenige lyf-castydinghen gebruyckte desen teeren ende wel-op-gebrochten Prince; want hy wiste seer wel, dat de lelie van suyverheydt tusschen soo veel doornen des wereldts ende des vleesch aldus noodtsaeckelijck moeste bewaert worden. Jae hy heeft sulck eene sorghe voor sijne reynigheydt gedraeghen, dat hy sieck zynde liever sijn leven als de suyverheydt heeft willen verliesen, verstootende den raedt van de Doctoren ofte Medicyn-meesters, ende van andere, den welcken hy niet en conde in't werck leggen sonder te cort te doen aen sijne Maeghdelijcke suyverheydt: met desen alder hooghsten lof wordt hy besonderlijck van de H. Kercke vereert in sijne H. Getyden: Virginitatem, quam ab incunabulis servavit illaesam sub extremo vitae termino fortitet asseruit, dum gravi pressus infirmitate mori potius, quam castitatis jacturam ex Medicorum consilio subire constanter decrevit. Syne reynigheydt voorwaer en konde niet hoogher noch voorder comen.


{==135==} {>>pagina-aanduiding<<}

Menige andere suyvere menschen, die volghens haeren staet oock eerlijck geleeft hebben moeten hun verre ten onderen geven aen dese hooghverheven ende on-gemeene suvyerheydt van Casimirus; aen hem moet wycken, seght eene geleerden Schryver, den Coninck Cyrus, den welcken niet en wilde toe-laeten, dat men voor sijn oogen brengen soude een alder-schoonste vrouw-persoon met naeme Pantheon, op dat door malckanders aen-schouwen de eerbaerheydt in geen peryckel en mochte comen. Alexander den Grooten moet hier oock wycken, al is't dat hy uyt liefde vande eerbaerheydt de gevangene Dochters vanden Coninck Darius eerelijck onthaelt heeft, ende de gevanghene Coninginne sijne Huysvrouwe om de selve reden noyt en heeft willen laeten brenghen voor sijne ooghen. Balduinus Grave van Vlaenderen, ende Keyser van Constantinopelen wordt oock ten uyttersten gepresen om sijne over-groote suyverheydt, den welcken noyt en wilde toe-laeten, datter eenige andere als suyvere, ende eerelijcke menschen in sijn Paleys souden slaepen. Dese ende meer andere zyn om hunne suyverheydt by de menschen seer vermaert, maer den Prince Casimirus is noch meerderen lof weerdigh, om dat hy liever gehadt heeft sijn leven, als sijne reynigheydt te verliesen.
Met reden soude men op het Graf van desen suyveren Prince wel moghen stellen dese woorden: Malo mori, quam foedari, dat is, als hier vooren geseydt is:


{==136==} {>>pagina-aanduiding<<}



'k VVil, en sal veel liever sterven, 
Als dat 't slyck my sou bederven. 


Dese woorden Malo mori, quam foedari, worden toe-geeygent aen een seker wit beestjen van Jtalien, het welck een soorte is van een wesel, van sommighe Schryvers genoemt Arminius ofte Mus Alpinus, van andere Mustella Alpina ofte Pontica, het welcke uyt sijn schuyl-hol gejaeght zynde, ende sijn selven gestelt vindende tusschen het slyck, ende de naer-jaeghende honden, sigh liever laet vangen, ofte doodt byten, als door het slyck te loopen ende soo vuyl te worden.
Hierop past oock wonderlijck wel het ghene in Jtalien geschiedt is aen eene kloecke Maeght van Castillon, vande welcke schryft den Eerw: Pater Joannes Rho van de Societeyt Jesu in het 7. Boeck van sijn Historie der deughden, in't eerste Capittel. Eenen sekeren Jonghelink, seght hy, was vervallen op eene soet-aerdighe, ende seer schoone Dochter, die haer oock eerst tot hem niet on-geneghen en toonde, maer soo sy gewaer wierdt sjinen oneerlijcken handel, heeft hem terstont kloeckelijck, ende standtvastelijck weder-staen, ende verstooten, geensints willende involghen sijnen onkuysschen wille; sonder daernaer oock te vreesen sijn uyt-getrocken sweerdt, met het welcke hy haer dreyghde te dooden, haer leven liever ten besten gevende, als haere Suyverheydt, die sy veel meer beminde; Waerom den ontuchtighen ende rasenden Jonghelinck, in volle furie zynde, haer het hooft heeft af
{==137==} {>>pagina-aanduiding<<}
geslaeghen; het welcke hy oock corts daer naer, door het gebodt van den Doorluchtighen Prince ende Marquis van Castillon Franciscus Gonzaga Heere van die Stadt, met de doodt moeste betaelen. Doch op dat aen die cloecke ende Suyvere Maeght den verdiende lof, ende eere niet en soude ontbreken; dien Prince heeft tot haerder eere eene Statue doen stellen, ende daerin doen snyden dat vermaert wit beestjen Arminius ofte Mus Alpinus, met dit Devies van onder: Malo mori quam foedari, dat is, Ick hebbe liever te sterven, als vuyl te worden. Dit Sinne-beeldt, ende dese woorden, segghe ick, souden met volle reden moghen gestelt worden op het glorieus Graf van dien aldersuyversten prince Casimirus, den welcken oock uyt enckele liefde der Suyverheydt sijn leven gelaeten heeft, ende liever gehadt suyver te sterven, als met verlies der Suyverheydt te blyven leven. Malo mori; quam foedari. Tot volle ende leste bevestinghe van de Reynigheydt van Casimirus, ende van sijne groote ghenegentheydt tot de H. Moeder Godts, ende Maeght der Maeghden sal konnen dienen den schoonen Lelie-tack, met den welcken den Suyveren Prince geschildert wordt, ofte in printe gemeynelijck uytgedruckt, op den welcken staet het H. Beeldt van de H. Maghet Maria; voorwaer eene waerachtighe getuyghenisse vande teere affectie van Casimirus tot die reyne Maghet, ende een alder-claerste teecken van sijne groote liefde tot de Maeghdelijcke Reynigheydt.





{==138==} {>>pagina-aanduiding<<}

VI. Sinne-beeldt.

Den H. Casimirus steeckt uyt in Heyligheydt tusschen alle de andere.

{== afbeelding 	==} {>>afbeelding<<}
    

Fecitque Deus luminare majus. Gen: 1.16.


Het licht, dat u voor d'ooghen staet, 
Al d'ander' verr' te boven gaet. 




{==139==} {>>pagina-aanduiding<<}


Uyt-legginghe

Van het voor-gaende Sinne-beeldt.


SOo ghy de aerd' maer wel besiet, 
VVat voor al dinghen vindtje niet! 
Heel nut, en reyn, en wonder schoon, 
Maer d'Hemels spannen verr' de croon. 
Al schoonder is het Firmament, 
Dat d'aerde-bodem gants berent, 
Als schoonder is dat Sterren-licht 
Tot blydtschap van des mensch gesicht. 
VVilt ghy de oogh noch voorder slaen, 
Siet oock eens aen die silvre' Maen, 
Die rontsom swiert, die houdt de wacht, 
Seer dickwils oock den gantschen nacht, 
Tot dat-men weer de Son aen-siet, 
En sy haer gulde straelen schiet, 
Het meeste werck van heel de Locht, 
Dat oyt van Godt is voort-gebrocht, 
Een maecksel van een wond'ren vondt, 
Dat mensch noch Enghel oyt verstondt. 
Of de Planeten staen in glans, 
En dat sy vlammen heel en gants, 
En Jupiter en Mars daer by, 
En oock de ander alle dry, 


{==140==} {>>pagina-aanduiding<<}

Doch jeder wyckt aen't Sonne-licht, 
Voor wien oock heel den Hemel swicht. 
Van't licht der Son het alles hanght, 
Jae oock de Maen haer licht ontfanght. 
Maer seght eens, bidd' ick lieven Vriendt, 
Vvaer toe ons dit verhael nu diendt. 
My docht, ghy hadt het nu al vast; 
VVeet, dat 't op Casimier oock past: 
Seght eens, als hy den dagh begon, 
VVas hy niet als een gulde Son? 
Men sagh hem schynen van sijn jeught 
Verr' boven d'ander inde deught: 
Een jeder goedt exempel nam 
Van't heyligh licht, en suyver vlam, 
Die straelde tot sijn grooten lof 
In't Polsch, en in het Hemelsch hof; 
Geen hof, als't wel hier voortydts plagh, 
Maer nu men't als een Hemel sagh: 
't Is waer, als jeder een oock weet, 
Den Coninck vlamd' als een Planeet 
Van Jupiter oft ander sterr', 
Die straelden oock al wonder verr'; 
De Coningin block als een Maen 
't VVas vreught sijn oogh op haer te slaen; 
Haer deughden waeren wel bekent, 
Soo in het hof, als daer ontrent, 


{==141==} {>>pagina-aanduiding<<}

Oock d'edel' Princen tot hun lof, 
Die straelden in dat Conincx hof, 
Als nieuw' Planeten vol van schyn; 
Seght, moest 't daer niet een Hemel zijn? 
Jae eenen Hemel wonder schoon, 
Maer Casimier hadt noch de Croon. 
Daer blonck den Prins als eene Son, 
Die al die lichten gants verwon. 
Met recht een jeder hem verheft, 
Die al de rest verr' over-treft. 
O wonder Son Prins Casimier! 
Die maer en brandt van't hemelsch vier! 
Ey staet ons toe dees kleyne bê, 
Comt deelt ons van u straeltjens mê; 
Maeckt, dat wy branden van dien schyn, 
En soo met u eens saligh zyn. 





VI. Capittel.

Hoe den H. Prince Casimirus uyt-steeckt in menighe deughden, ende loffelijcke wercken boven de andere.

HEt soude te lanck vallen in het breedt ende in het besonder te handelen van alle de deughden vanden H. Casimirus, die niet alleen in het Coninckx Hoff bekent en waeren, maer oock van alle kanten verspreydt door heel het ryck
{==142==} {>>pagina-aanduiding<<}
van Polen, en andere Landen, om de welcke den H. Prince van een jeder gehouden wierdt als een volmaeckt voor-beeldt van heyligheydt ende godtsdienstigheydt: om dese uyt-stekende deught van haeren Sone Casimirus waeren sijne Ouders den Coninck ende de Coninginne ten uyttersten verheught, den welcken sy daerom beminden verre boven haere andere kinderen, nochtans sonder eenighen nydt van de andere Broeders, de welcke hem om sijn deughdelijck leven oock besonderlijck beminden, hem houdende voor eenen Heylighen, gelijck hy inder daedt was; ende voorwaer men sagh hem in alle soorten van deughden uyt-schynen tusschen alle de andere soo binnen als buyten het Conincx Hoff.
Den boven-ghemelden, ende Doorluchtighen Schryver Zacharias Ferrerius in het 1. cap. van sijn leven sprekende van sijne uyt-muntende heyligheydt, seght, dat Casimirus den tweeden Conincklijcken Prince tusschen sijne Broeders in heyligheydt uyt-stack als eenen alder-kostelijcksten Carbunckel-steen tusschen de andere gesteenten. Casimirus II. inter fratres, ac si inter gemmas speciosissimas carbunculus divino amore erat afflatus. Den Carbunkel is eenen vierighen ende roodt-vlammighen steen; in deser voeghen sagh men Casimirus uyt-steken ende branden van de Goddelijcke liefde, uyt de welcke voort-quam eene kinderlijcke vreese ende sorghe van Godt in het minste noyt te vertornen, jae hy soude liever ghestorven hebben, als met
{==143==} {>>pagina-aanduiding<<}
eenighe groote sonde hem te vergrammen. Self eene cleyne faute hiel hy voor eene groote sonde: Inerat ei timor Domini tantus, verae sapientiae initium, ut minimum etiam reatum flagitium maximum, nec tantum declinare à malo, sed & facere bonum, necessarium fore arbitraretur. Het en was aen den H. Prince noch niet genoegh van alle sonden, oock van cleyne sigh te onthouden, maer het docht hem oock gansch noodtsaeckelijck te wesen, het goedt te doen, ende de deughden te oeffenen. Het en was dan geensints te verwonderen, dat alle de ooghen der menschen vielen op den H. Casimirus, die soo deughdelijck ende heylighlijck leefde: de Princen van het Ryck, soo wereldtlijcke als geestelijcke, die hem kenden, wierden door sijn exempel beweeght tot de deught, ende in de selve versterckt, naer het gemeyn spreeck-woordt, Verba movent, exempla trahunt.

De woorden verwecken, 
De exemples die trecken. 

Gelijck den H. Ambrosius oock wel geseyt heeft in sijn 76. Sermoon: Quis bonum factum videns non gaudeat, miretur, imitetur? Wie isser, seyt hy, die siende en goedt werck van een ander, niet verheught en wordt, die daer over sigh niet en verwondert, ende die oock niet en tracht het selve naer te volghen? Sulck eene cracht heeft het H. leven van Casimirus op het hert van sijnen Vader oock
{==144==} {>>pagina-aanduiding<<}
gehadt, dat hy daer naer veel heyligher noch leefde, ende ten lesten met opinie van heyligheydt oock quam te sterven. Ick sal hier in't cort noch eenighe deughden van desen H. Prince voor-stellen: Ick bevinde in verscheyde plaetsen van sijn leven, dat hy niet liever en dede, als de arme ende de ellendighe menschen op alle maniere by te staen. Daer hem de occasie wierdt gegeven, deylde hy uyt aen de armen groote aelmoessen, hun oock gevende goede ende troostende woorden. De H. Kercke in sijn H. Officie spreckter aldus van: Erga paupers & calamitatibus oppressos beneficus & misericors Patris & Defensoris egenorum nomen obtiniut. Soo goedertierigh ende bermhertigh was hy tot de arme ende bedruckte, dat hy den naem kreegh van Vader, van Beschermer, ende Besorgher van de selve.
Soodaenigh was hy oock ten op-sight van de Weduwen, Weesen, ende andere bedruckte, gelijck men oock leest in sijn leven: Viduis, Pupillis, opprosis, non modo Tutor, non modo Procurator, sed & Pater, Filius ac Frater erat. Hy was aen de verlaetene Weduwen, Weesen, ende aen alle de bedruckte niet alleen als haeren Vooght, ende Besorgher, maer als haeren Vader, Sone, ende Broeder, altydt bereedt, die te helpen, als het den noodt soude vereysschen: Uyt het welcke allegaeder sijnen Vader den Coninck een uytterste genoechte schepte, ende een alder-grootste verwecksel, om sijnen Sone hier in meer als te vooren naer te volgen,
{==145==} {>>pagina-aanduiding<<}
ende dit niet alleen in dese sijne milde wercken van bermhertigheydt, maer oock in sijne uyt-nemende voorsichtigheydt, in het bestieren van de alder-gewichtighste affairen van het Ryck; waer in hy tot verwonderinghe ervaeren was; in het welcke hem sijnen Vader oock een volle vryheydt gaf, van sigh geerne te laeten vermaeren, soo wanneer hy ergens in door onbedachtheydt, oft menschelijcke kranckheydt quam te faelen: soo schryft den meergemelden Bisschop Ferrerius: Si quando per incuriam, uti evenire solet, aut humanam imbecillitatem aliquid in regimine negligebatur, Regem modestè arguere nequaquam omisit. Ende verre van daer was het, dat den Coninck dese verwittinghen, ofte vermaeninghen sijnen Sone qualijck soude af-ghenomen hebben, dat het hem oock ten uyttersten aenghenaem was; selfs blyde zynde, om dat hy hadde eenen soo deughdelijcke, wysen, ende voorsichtighen Sone, wiens goeden raedt hy in alle voorvallende affairen wenste te volghen. Boven dien den Vader wiste seer wel, dat sijnen sone niet het minste en raedede, ofte seyde, als met een seer goede meyninghe, ende tot het ghemeyn beste van het Ryck, het welcke hy naer Godt maer en sochte; gelijck het oock aen alle de Princen, ende aen al het volck genoegh bekent was. In noch meer andere Deughden is den H. Casimirus boven de andere uytschynende geweest; niet alleen in goedtwilligheydt, voorsichtigheydt, bermhertigheydt, ende soodaenighe, die voordtcomen uyt een teer, ende medoogende ghe
{==146==} {>>pagina-aanduiding<<}
moedt, maer in eene deughdelijcke kloeckmoedigheydt, ende vastigheydt des herten, alswanneer het streckte tot den dienst van Godt, ofte tot het welvaeren van het Ryck. Soo getuyghen ons verscheyde Schryvers van sijn Leven: voordts gelijck hy alle de gene, die ergens in schuldigh waeren soetelijcke ende vriendelijck berispte, ende de selve met alle goedertierentheydt onthaelde, als sy hun selven nu gebetert hadden, soo overgonck hy oock in teghendeel, ende vermaende met eene onghemeene, nochtans Vaderlijcke straffigheydt al de gene, die in hunne boosheydt, ende moedtwilligheydt hertneckigh bleven: jae hy en hiel niet op, tot dat sy uyt des Conincx gratie geraeckten, ende ten lesten uyt het Hof gedreven wierden.
Wat sal ick seggen van sijnen uyttersten jever tot de vervoorderinge van het Catholyck geloof, ende tot het uyt-roeyen der Ketteryen? Dien jever heeft hy genoegh getoont in het vervolghen vande ketteren, ende naementlijck vande Schilmatiecken, besondere vyanden van het Catholyck Geloof, genoemt Rutheni. Onse Moeder de H. Kercke spreeckter van in sijn H. Officie, in deser voeghen: Catholicam promovere Fidem summopere statuit, & Ruthenorum Schisma aholere: quapropter Casimirum Patrem induxit, ut legem ferret, ne Schismatici nova Templa construereut, nec vetera collabentia restaurarent. Soo veel heeft hy voorts uyt-gewerckt by sijnen Vader den Coninck, dat hy teghen hun een wet gestelt heeft, van geene nieuwe Tempels meer op te laeten
{==147==} {>>pagina-aanduiding<<}
rechten, noch hun oude vervallen Kercken, ofte Bidt plaetsen te her-maercken. Om dese ende meer andere deughden wierdt hy van een jeghelijck gehouden, als een uytschynenden licht van heel het Ryck van Polen boven alle de andere. Met groote reden dan heeft van dien H. Prince Casimirus in eene Lof reden geschreven, ende in het jaer 1661. in het licht uyt-ghegeven den seer Eerw: ende vermaerden Man P. Henricus Canisius uyt de Orden van den H. Augustinus, als volght: Qualem dicam Casimirum? Qui in ipsa pueritae se ostendit Principem & Religiosum Adolescentem & Virum, Hominem & Angelum; qualem hune praedicabo? Hoedanigh sal ick Casimirus voorst[e]llen, seght hy, die van sijne kindtsheydt sich gedraeghen heeft als eenen Prince om sijne loffelijcke manieren, ende als eenen Religieus om sijn deughdelijck ende heyligh leven; al was hy noch jonck van jaeren, hy was als een man om sijne cloecke, voorsichtighe, ende mannelijcke wercken; ende meer ghelyck aen eenen Enghel als aen eenen mensch om sijne Engelsche Suyverheydt. Daer naer spreeckt noch dien selven Schryver in deser voeghen: Quantum in annulo gemma in ocule pupilla, quantum laurus in sylvis perhibetur or namentum, tantum in Principibus, in Subditis, in Ecclesiasticis, in Saecularibus, in Adolescentibus, in quibusvis hominibus lumen & sidus dici debet unus Casimirus. Ghelijck een seer kostelijck gesteent, seght hy, uyt steeckt, ende het meest geacht wordt in eenen Rinck, ende gelijck den appel vande oogh voor het principaelste
{==148==} {>>pagina-aanduiding<<}
ende weerdighste gehouden wordt, ende den altydt groenen, ende rieckenden Laurier verre te boven-gaet alle de andere boomen vande Bosschen, soo moetmen van gelijcken segghen van den H. Casimirus, den welcken verre boven de andere, boven Princen, en Onder-saeten, boven Geestelijcke, ende werelijcke persoonen in deughden uyt-schynende was als een alder-claerste licht. De waerachtighe ende verstandige gelijckenisse sal ick hier trachten, ter eeren van onsen Prince in een duytsch Rym voor te stellen.

DEn Rinck aen menigh mensch behaeght, 
Als hy dien aenden vingher draeght; 
Hier mê sigh selven oock verheught, 
Of tot een teecken van de deught, 
Oft tot een pandt van min en trouw 
Van sijn versaemde weerde Vrouw. 
Doch hoort eens, wat ons hier noch dient 
In desen rinck ô liefsten vriendt: 
Voor't best, en 't kostelijckste dinck 
Van een schoon uyt gewerckten Rinck, 
Ick wel den steen verkiesen sal, 
Die blickert als een fyn christal; 
Den diamant, oft den Agaet, 
Die daer in't goudt geslaghen staet, 
En die daer sigh soo fray verheft; 
Alwaer den steen 't goudt over treft. 
In weerd', in schoonheydt, in de daedt 
't Gesteent den Rinck te boven gaet. 


{==149==} {>>pagina-aanduiding<<}

Door Polsche Ryck, en Coninckx Hoff, 
Vindt Casimier oock sijnen loff; 
Een Heyligh Prins by jeder een, 
Vyt schynend' als een weerden steen, 
Van een Robyn, oft Diamant, 
Vast in de deught, en liefden brandt: 
Vyt 't wesen, en uyt 't soet gesicht 
Ghy mercken kond' een wonder licht, 
Iet on-gemeens, een heyligh oogh, 
Die altydt naer den hemel vloogh, 
Om Godt t'aenschouwen seer bequaem, 
Een oog aen Godt heel aengenaem, 
Een oogh vol vlam van heyligheydt, 
Die Godts sal sien voor d'eeuwigheydt; 
Een oogh aen d'ooghen van het Ryck 
In glans en deughden ongelijck. 
Iae als den appel in de oogh 
In deught hy d'ander' over-vloogh. 
Om soo verheven wonder deught, 
Die Godt en menschen soo verheught, 
Met recht wel past op Casimier 
Een tack, of Croon vanden laurier, 
O wat een schoon, en jeughdigh houdt, 
En windtmen in't gebladert woudt! 
De Eyck, den Olm, den Abeel 
Geplant als menigh schoon prieel; 
De Pyn, de Beuck, en Esschen-boom, 
Die groeyen aen den water-stroom. 
Daer siet-men oock den Popelier; 


{==150==} {>>pagina-aanduiding<<}

Maer't wyckt al voor den groen Laurier, 
Die winters, somers ons verheught, 
Door sijnen geur, en staeghe jeught. 
De croon die past op den Laurier, 
Een aerdigh beeldt van Casimier, 
Een Prins in deughden op gegroeyt, 
En die nu in den hemel bloeyt, 
Soo schoen in't groen, in deught gewas, 
Alsmen oyt in den hemel las 
Nu soo ick hem hier stel ten toon, 
Met recht hem schenck de Lauwers croon. 

Het soude te lanck wesen menighe ander deughden van desen H. Prince voor te stellen, de welcke veel andere treffelijcke mannen in het breedt hebben beschreven, ende ons achter-ghelaten. Ick segghe dan alleenelijck ende in het cort met den vermaerden Polschen Schryver Judocus Ludovicus Decius, den welcken ons voorstellende de loffelijcke daeden vande Conincklijcke Voor ouders van Casimirus, ende daer naer van den Prince Casimirus, spreeckt aldus: Hic Princeps Casimirus omnibus virtutibus erat redimitus. Om alles met een woordt te segghen, seydt hy: den H. Prince Casimirus was verciert met alle soorten van deughden, in de welcke hy alle de andere verre te boven gonck, gelijck het aen een jeder genoegh bekent was; maer om noch beter te betoonen, ende te bevestighen, het gene hy van den H. Casimirus hadde geschreven, brenght daer naer voor't 
{==151==} {>>pagina-aanduiding<<}
leste dit noch by: dat Godt het wonder H. Leven van dien Prince naer sijne doodt met menighe wondere ende on-gemeene mirakelen bevestight, ende vereert heeft: hoort sijne eygene woorden: Coeterum ita se in omnibus gessit, ut eo vivente id apareret, quod illo sublato clarissimis miraculis comprobatum est. Hy heeft sigh in alles soo gedraghen, seght hy, dat men, als hy noch leefde, genoech bemerckte sijnen H. handel, den welcken Godt naer sijne doodt met vele uyt schynende wonderheden ende mirakelen heeft gelieven te bevestigen. Die wondere wercken hebben aen de wereldt openbaerlijck gedient tot eene tweede getuygenisse ende eene uyterste bevestinghe van sijne overgroote ende uyt stekende heyligheydt, in de welcke hy standtvastelijck heeft blyven uyt-schynen tot het leste sijns levens, het welcke ick nu in het volghende capittel sal gaen betoonen.



{==152==} {>>pagina-aanduiding<<}

VII. Sinne-beeldt.

Den H. Casimirus is standtvastigh in het oeffenen der Deughden.

{== afbeelding 	==} {>>afbeelding<<}
    

Homo sancus in sapientia manet sicut Sol. Eccli. 27.


Oock in't duyster,, Blyv' in't luyster. 




{==153==} {>>pagina-aanduiding<<}


Uyt-legginghe

Van het voor-gaende Sinne-beeldt.


EY seght, wat is't, dat u behoeft? 
VVaerom lief kindt zijt ghy bedroeft? 
VVel hoe, sal ick niet zyn in rouw, 
Daer ick niet meer de Son aenschouw? 
Sou ick niet storten menigh traen, 
Als't licht der Sonnen schynt vergaen? 
Zyt vry gerust, en swyght toch stil, 
En hoort, wat ick u seggen wil: 
VVeet, dat het Son-licht noyt vergaet, 
Maer altydt blyft in claeren staet; 
De gulde Son houdt haeren standt 
Soo wel in dit, als 't ander Landt. 
Schoon ghy de Son in't duyster siet, 
Nochtans sy haere straelen schiet; 
Naer boven, naer den hemelsch kant 
Daer staet sy echter inden brandt. 
Of ghy oock hoorden heel den dagh 
Al menigh fellen donderslagh, 
Jae dat ghy saeght in duysterheydt 
De locht met wolcken overspreydt, 
En vol Eclips de wereldt door, 
De Son blyft even als te voor. 


{==154==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dit is weer 't eyghen Sinne-beeldt, 
VVaer op dat Casimirus speelt: 
VVat was hy anders als een Son, 
Van als hy 't leven maer begon? 
Hy straeld', hy licht' oock t'allen kant, 
Als een Son vol vier en brandt, 
Die blonck van sijne jonckheydt af, 
En hem soo lichte tot sijn graf. 
VVat wonder lof, van d'eerste jeught 
Soo vast te blyven in de Deught! 
Hoe menigh mensch heel wel begint, 
Maer die men onghestaedigh vindt! 
Hadt Judas werck, en sijn begin 
VVat anders, als iet heylighs in? 
't VVas d'eynd' eylaes! dat hem bedierf, 
Als hy als een verraeder stierf. 
Den standt verdient den echten loon; 
Dus Casimirus spant de croon. 
Doch wat en heeftmen niet gedaen, 
Om 't heyligh licht te doen vergaen? 
Den duyvel swiert met heel de hel, 
En levert hem gestaedigh spel; 
Daer komt oock d'Aerd' met lof, en eer, 
En 't Vleesch dat offert noch al meer; 
Maer Casimier is veel te sterck 
Voor wereldt, vleesch, en duyvelsch werck; 


{==155==} {>>pagina-aanduiding<<}

Strax vluchten sy vol pyn en schand', 
En Casimier houdt d'overhandt. 
Al wat hy voor de deughden lydt, 
Blyft echter vast in al den strydt. 
Dus 't vier, en vlam der Polsche Son 
Het boos gespuys wel haest verwon. 
O vierigh Prins, ô wonder licht! 
Voor wien het duyvelsch heyr oock swicht, 
Die Aerd' met al haer soete cracht, 
En oock het Vleesch hebt overmacht, 
Versterckt u dienaers altemael, 
Verlicht hun met een vaste strael; 
Maeckt, dat sy door u heyligh licht 
Oock eens genieten Godts gesicht. 





VII. Capittel.

Vande standtvastigheydt, die den H. Casimirus inde deught bewaert heeft tot het eynde sijns levens.

Wel heeft geseydt den H. Augustinus in sijn 8. Sermoon tot sijne Broeders, dat het geensints te prysen en is, eenige saecke wel te beginnen, maer alleenelijck, ende ten uyttersten loffelijck, ende vol maeckt, die wel te vol brengen; Magnum non est, inchoare, quod bonum est, consum
{==156==} {>>pagina-aanduiding<<}
mare hoc solum perfectum est. Gelijck nochtans een goedt begin gepresen wordt, alsoo is oock boven maeten loff-weerdigh den voordt-ganck in de deught; maer dit en is noch niet genoegh, ten zy datter noch volghe een goedt eynde, ende eene cloecke standtvastigheydt; men moet onder de Christenen naer het beginsel niet sien, seght den H. Hieronymus, Maer naer het eynde, non quaeruntur in Christianis initatia, sed finis. Epist. 16. ad Furiam Viduam.
Den vol comen lof, ende geluck hanght van een goedt eynde, ende van eene deughdelijcke volherdinge, de welcke alleen de glorie, ende den luyster is van de deughden: den H. Bernardus spreckt seer treffelijck tot lof van dese standtvastigheydt in sijnen 129. Brief: Perseverantia nutrix est ad meritum, mediatrix ad praemium. De volstandigheydt, seght hy[,] maeckt, dat onse goede wercken by Godt verdienstigh worden, ende den sekeren wegh baenen tot den loon, ofte vergeldinghe; jae het is de standtvastigheydt alleen, aen de welcke men geeft de eeuwigheydt, ofte om beter te segghen, de welcke den mensch over-stelt tot de geluckige eeuwigheydt, volghens het segghen van Christus, dat die saligh sal zyn, den welcken tot het eynde sal volherdt hebben; Sola est, cui oeternitas redditur, vel potius, quae aeternitati hominem reddit, dicente Domino: qut perseveraverit usque in sinem, hic salvus erit. Dese loffelijcke vol-herdinge is het, de welcke den H. Prince Casimirus altydt ter herten oock heeft ge
{==157==} {>>pagina-aanduiding<<}
nomen, ende voor ooghen gehadt; gelijck hy neerstelijck in den wegh der deughden trachtede voort te gaen, soo was hy oock ten uytersten besorght, om in den selven standtvastigh te wesen. Geene saecke en heeft hem oyt van de godtsdienstigheydt connen aff-trecken, noch de gemacken van het Conincklijck huys, noch de hope van eenige croone, noch goedt, noch eer, noch menighe aen-locksels des wereldts, de welcke seer groote beletselen zyn voor een deughdelijck leven; die heeft hy nochtans allegaeder met eene aldercloeckste standtvastigheydt over-wonnen.
Hierom is het dat de H. Kercke dien H. Prince besonderlijck verheft in het gebedt, dat sy leeft tot sijnder eeren: Deus, qui inter Regales delicias, & mundi illecebras S. Casimirum virtute CONSTANTIAE roborasti, quaesumus, ut ejus intercessione Fideles tui terrena despiciant, & ad coelestia, semper aspirent. Het luyt aldus: Godt die tusschen de Conincklijcke genoechten, ende aen-locksels des wereldts den H. Casimirus met de deught van standtvastigheydt hebt versterckt, wy bidden U, dat uwe Geloovige de aerdtsche goederen door sijne tusschen-spraecke moghen versmaeden, ende altydt naer de hemelsche trachten.
Den H. Casimirus wordt hier van de H. Kercke aen een jeghelijck voor-gestelt als een voor-beeldt vande deughdelijcke standtvastigheydt, op dat hem een jeder in de selve soude trachten naer te volghen. Maer om hier in een geluckigh uyt-comen te heb
{==158==} {>>pagina-aanduiding<<}
ben, te weten om in de deught standtvastigh te blyven, men moet sigh met den H. Prince Casimirus de geluckighe ende on-geluckighe eeuwigheydt somtydts voor-stellen, ende die grousaeme eeuwighe pynen, ende de altydt-duerende hemelsche geroechten by sijn selven naer gelegentheyt overdencken. Waer't dat den on[-]geluckighen Apostel Judas ende meer andere, die soo wel begonst hadden, sigh meer voor ooghen hadden gestelt die langhe eeuwigheydt vande straffen der helle, ende van de hemelsche glorie, sy souden sonder twyffel in de wel begonnen deught standtvastigher geweest hebben, ende daernaer geraeckt tot hun eeuwigh geluck. Den H. Apostel Paulus schynt sijn selven met dit opsicht vanden eeuwighen loon aen-gewackert te hebben tot de standtvastigheydt in de deught, alswanneer hy aldus schryft in sijnen 2. Brief aen't 4. cap. tot sijnen beminden Discipel Timotheus: Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi: in reliquo reposta est mihi corona justinae. Dat is, eenen goeden strydt hebbe ick gestreden, den loop hebbe ick vol-bracht, het geloove hebbe ick bewaert; voortaen wordt my bereydt gemaeckt de croone der rechtveerdigheydt. Den H. Apostel verwachte nu de croone van glorie, om de welcke hy geduerighlijck getracht hadde in de aen-genomen deught standtvastigh te wesen, ende Godt tot het leste sijns levens wel te dienen. Godt gave, dat een jeder hier in dese Heylighen naer-volghde! Hier toe dunckt my, sal seer dienstigh wesen de
{==159==} {>>pagina-aanduiding<<}
Christelijcke vermaeninge in Latynsch Rym geschreven van dien H. Man Dominicus Carthusianus, aldus beginnende:

Homo Dei creatura, 
Cur in carne moritura, 
Est tam parva tibi cura 
Pro aeterna gloria? 
Illa quanta sit, si scires, 
Praeter cam nil sitires, 
Nec mundana sic ambires 
Vana transitoria. & c. 

Dit sal ick hier met het volghende tot gerief, ende voor-deel van den Leser in onse Vlaemsche taele over-stellen:


Edel mensch van Godt geschaepen, 
Om uw' lust uyt hem te raepen, 
Daer ghy naermaeld sterven moet, 
Misschien heden, misschien morghen, 
Ach hoe cleyn zyn al uw' sorghen, 
Die ghy voor den hemel doet! 
Kost ghy dat eens achter-haelen, 
En met u verstandt bepaelen 
VVat dat is het Hemels Hoff; 
'k Meyn', ghy dat alleen sout soecken, 
En dat wereldtsch is, vervloecken, 
Jae verachten als het stoff. 


{==160==} {>>pagina-aanduiding<<}

Dat de menschen wel verstonden 
VVat dat zijn die helsche gronden, 
En wat is de eeuwigheydt; 
Jeder een sou anders spreken, 
En die oude lusten breken 
Van sijn vuyle dertelheydt. 
O sy souden al beweenen, 
Of sy waeren hardt als steenen, 
Hunne sonden groot en kleyn, 
End' een crachtigh op set maecken, 
Om voor goedt eens te versaecken 
Al haer boosheydt in't gemeyn. 
Niemandt vat het groot verblyden 
Vanden Hemel, noch het lyden 
Vande hel, als die het smaeckt; 
Soo de ziel van hier sal scheyden, 
Sal het vatten allebeyden, 
Als sy daer eens is geraeckt. 
Als het lichaem is begraven, 
Of geworpen voor de raven 
VVeetmen waer de ziel dan is? 
Niemandt vraeght, waer s' is gecomen, 
Of ten Hemel op-genomen, 
Of inde verdoemenis. 
Goed' en quaede sietmen sterven; 
Jeder een moet 't leven derven, 
Doch verscheyden in geval: 
d'Een tot 't eeuwigh soet verblyden, 
d'Ander tot een eeuwigh lyden, 
Daer hy altydt blyven sal. 


{==161==} {>>pagina-aanduiding<<}

Godt en sal geen tydt verleenen, 
Om sijn sonden te beweenen; 
Daer is geen bermhertigheydt; 
Daer is oock geen hoop' van vluchten, 
Maer men sal daer altydt suchten 
Voor de langhe eeuwigheydt. 
Hebt ghy noyt den Heer voor desen, 
Noch sijn Moeder lof bewesen, 
Noch een ander dienst gedaen; 
VVie sal dan ten besten spreken 
Voor u schuldt, voor u gebreken. 
Als ghy sult in't oordeel staen? 
Al de Enghelen hier boven 
Sullen oock Godts vonnis loven, 
En verwyten uwen staet; 
Self de schepselen des Heeren 
Sullen oock u quaedt vermeeren, 
En vervloecken u misdaedt. 
Maer dat 't swaersten is van allen, 
Sult ghy self u teghen-vallen 
Tot u spyt, en on geduldt; 
Jae gy sult Godts vonnis prysen, 
En u selven oock verwysen 
Om u Goddeloose schuldt. 
O wat pyn, en bitter pranghen, 
Voor een ziel met vrees bevanghen, 
Vol van anghst, en raserny! 
Die vervloeckt van alle menschen, 
En wanhopigh in haer wenschen 
Valt in d'helsche slaverny. 


{==162==} {>>pagina-aanduiding<<}

d'Yser' Poorten van den hellen, 
Niemandt canse neder-vellen 
Geene ziel en raeck'er uyt; 
Soo ons Abraham comt te schryven, 
Ach men moet daer altydt blyven, 
VVant de hel voor eeuwigh sluyt. 
VVie sal connen achter haelen, 
En met sijn vernuft bepaelen, 
Al het lyden, al het quaedt 
Van die zielen daer verslonden 
In den brandt om al haer sonden? 
Geenen mensch dit wel verstaet. 
O wat kelck is daer te smaecken 
Voor de zielen, die daer blaecken! 
Eenen kelck vol bitterheydt! 
Altydt sullen sy daer branden, 
En vol spyt oock knersel tanden, 
't Midden in de duysterheydt. 
Honger, dorst oock sullen lyden, 
En daer met de duyvels stryden, 
Vol van kermen, en gehuyl; 
Die vervloeckte droeve zielen 
VVenschen sich maer te vernielen 
In dien diepen helschen kuyl. 
Maer eylaes! 't zyn enckel wenschen, 
Van al die vervloeckte menschen, 
't Zyn al wenschen sonder baet; 
In't gehuyl, en droevigh kermen 
Niemandt sal hun oyt ontfermen, 
Soo lanck als den hemel staet. 


{==163==} {>>pagina-aanduiding<<}

In die diepe duyster kuylen, 
Sullen sy daer moeten schuylen, 
Sonder eeuwigh te vergaen; 
En de bitterste to[r]menten, 
Tusschen slanghen, en serpenten, 
Sullen sy daer onder-staen! 
Beter sal het gaen daer boven 
Met de zielen, die Godt loven, 
En verheffen sijnen loff, 
Die hem daer de glory geven, 
Nu en voor het eeuwigh leven 
In dat saligh hemelsch Hoff. 
VVat geluck met G[o]dt te leven, 
En met d'Engels daer verheven, 
On-bepaelijck in getal! 
O wat is daer te aen-schouwen 
In die hemelsche gebouwen! 
't Is al schoonheydt over-al 
Glans, en luyster, t'alle kanten, 
Goudt, en silver, diamanten, 
Den Agaet, en den Robyn; 
Gansch den Hemel hoogh, en onder 
Is niet als een boven wonder, 
En maer eenen hellen schyn. 
Maer dat alles gaet te boven 
In die schoone Hemelsch' Hoven 
Is t'aen[-]schouwen Godts gesicht; 
VVaer oock d'Engels hun verheughen, 
Vol van blydtschap wat sy meughen, 
In dat on-geschaepen licht. 


{==164==} {>>pagina-aanduiding<<}

O die Godt soo magh genieten, 
Niet het minst' can hem verdrieten, 
VVant hy is een saligh mensch; 
Geen quae locht, noch stuere winden 
Zyn daer boven oyt te vinden, 
Alles is naer sijnen wensch. 
Alle quaedt men daer sal derven, 
Altydt leven, nimmer sterven 
In die plaets van alle goedt; 
'tIs den Schepper, Heer van allen, 
Op de menschen soo vervallen, 
Die hun al die jonsten doet. 
Hoe Godt wilt sijn vrienden loonen, 
En hun sijne liefde toonen, 
Oock wat dat hun daer geschiedt, 
Geene tongh en can't verconden, 
Noch de menschen 't oyt verstonden, 
Als de Ziel die't self geniet. 
Dees verholen wonder mercken, 
Alsmen nu heeft connen mercken, 
Van de straff, en van den loon, 
'k hop', sy aen ons sullen geven 
Eenigh spoor, om wel te leven, 
En soo kryghen d'hemelsch croon. 


Met soodaenige gepeysen verweckte sigh oock den H. Casimirus, om den wegh der deughden standtvastelijck te bewandelen, ende noyt op te houden tot het eynde sijns levens; die oock wel wiste, dat sonder dese vol-herdigheydt alle de oeffeninghen der deughden van kleyne oft van geender weerde soude wesen. Dit is het gemeen gevoe
{==165==} {>>pagina-aanduiding<<}
len van de HH. Vaders: hoort onder andere, wat dat seght den H. Gregorius l.I.moral.c.40. Incassum bonum agitur, si ante vitae terminum deseratur. Te vergeefs, seght hy, doet men eenigh goedt, is't dat men het ander-laet voor het eynde sijns levens. hier op geeft hy dese bequaeme gelijckenisse: gelijckmen inde loop baene om den prys te vergeefs soude loopen, waer't dat men bleef stille staen, eer men tot het eynde soude comen, alsoo is het van noode in den wech van de deught, standtvastelijck voort te loopen sijn leven lanck, want oock andersints alles soude te vergeefs wesen, Frustra velociter currit, qui priusquam ad metas venerit, deficit. Men heefter somwylen gevonden, die in de loop-baene wel hadden geloopen, om den prys te becomen, maer die daer naer door haere schuldt, om eenigh profyt, oft eenigh ander op sicht onderweghen hadden blyven steken, ende soo den prys tot hunne schande verloren. Hier comt te pas de versieringhe der Poëten van de snelle Maghet met naeme Athalante, die door haer snelligheydt in de loop-baene alle de andere altydt over-won, ende alleen den prys behaelde. Het geschiede op eenen tydt, datter dry Jongelingen, die op haer vervallen waeren, met haer om prys eens wenschten te loopen, het welcke sy hun toe seyde, met dese conditie nochtans, dat sy het met de doodt souden betaelen, waert dat sy van haer over-wonnen wierden; het welck even wel weirt toe-gestaen, maer het luckte seer qualijck aen de eerste; even wel isser noch eenen gecomen, die het selve gewaeght
{==166==} {>>pagina-aanduiding<<}
heeft, met naeme Hippomenes, den welcken met eenen vondt de snelle Athalante verwon, hier toe gebruyckende dry schoone goude appelen, die hy eerst in het begin, dan in het midden, ende op het eynde vande loop-baene geworpen hadde, om aldus in het op-raepen der vruchten haeren loop te verachteren, ende alsoo den prys haer te doen verliesen; gelijck het metter daedt gebeurde, tot haere schaede, ende grootere schande: Frustra velociter currit, qui priusquam ad metas venerit, deficit.
Wyser is geweest den H. Jongelinck Casimirus, den welcken niet tegen-staende soo menighe voorvallende beletselen, ende moyelijckheden, altydt standtvastigh is ghebleven in de loop-baene der deughden. De wereldt hadde hem dickwils eenen appel voor-geworpen, om hem te beletten in den wegh van de vol-maecktheydt, eenen kostelijcken appel, te weten goudt en silver, het welcke hy soude connen genieten hebben, hadde hy sigh met het gene, dat wereldsch is, willen becommeren; maer 't was alles te vergeefs. Het vleesch offerde hem oock op eenen schoonen blosenden appel, maer die van binnen heel rot ende stinckende was, een claer voor-beeldt van de aen lockende, maer bedrieghelijcke, ende vuyle lusten des vleesch; verre van daer, dat Casimirus eenen spiegel der suyverheydt dien bedriegelijcken appel soude op-genomen hebben, jae hy heeft hem onder de voeten getrappelt, ende veracht. Ten lesten den boosen geest der hellen wirp hem oock somtydts een schoon appeltjen [v]oor van eere ende glorie, hem in-gevende, dat hy
{==167==} {>>pagina-aanduiding<<}
de groot-achtbaerheydt van sijn Conincklijck geslachte niet en moeste verwerpen, midts hem Godt alleenelijck, soo hy seyde, van soo grooten Afkomste hadde laeten geboren worden, op dat hy in die eere, ende verheventheydt sijn leven soude over-brengen; maer dit was een duyvelsch bedrogh, het welcke Casimirus stracx achter-haelende met alle andere bedriegelijcke voor-worpselen cloeckelijck heeft over-wonnen, sonder op te houden van altydt voordt te loopen in den wech vande deught tot het leste to[e] van sijn leven, wel wetende, dat anderssints allen sijnen besteden aerbeydt te vergeef[s] soude geweest hebben.
Want wat is het anders, als verloren aerbeydt, den wegh der deughden te beginnen, ende den selven daer naer tot het eynde toe niet te volghen? 't En baet niet naer den Hemel te willen gaen, ende ten halven weghe te blyven sitten; jae dit en is niet alleen geen profyt, maer oock een onverstandigheydt, ende schande, gemerckt het niet anders en is, als grooten aerbeydt aen te gaen sonder voor-deel, ende t'saemen oock bekendt maecken sijne schandelijcke onstandtvastigheydt. Hoort eens, hoe dat den H. Apostel Paulus die ongestaedigheydt verwyt aen die van Galatien in het 3. Capittel: sy waeren nu wel bekeert, ende sy hadden eenighen tydt loffelijck voordtgegaen inde deught; maer eylaes, haeren jever begonst te verflauwen, ende waeren nu al verre achter-waerts gegaen, ende in het quaedt vervallen; die den H. Paulus ten lesten soo aenspreeckt: Sic stulti
{==168==} {>>pagina-aanduiding<<}
estis, ut cum spiritu toeperitis, nunc carne consummemini? Tania passi estis sine causa? Zyt ghy soo onverstandigh, seght Paulus, dat ghy nu voleynden wilt naer den vleesch, daer ghy begonst hadt naer den geest? Hebdy soo veel geleden te vergeefs? Daer naer verwyt hy het hun wederom is het 5. Capittel: Currebatis bene, quis vos impedivit? Ghy liept seer wel, wie heeft u belet? Men siet, dat het maer schande is, ende verloren aerbeydt sonder eenigh profyt, wel beginnen, ende niet volherden; wel loopen, ende voor het eynde ophouden. Hierom verweckte den selven H. Apostel een jeder tot eene deughdelijcke standtvasticheydt, om aldus den gestelden prys te becomen. Sic currite, ut comprehendatis. I. ad Cor. 9 Loopt aldus, seydt hy, op dat ghy den prys kont kryghen, soo liep hy oock van sijnen kant altydt voorder ende voorder: Ad destinatum persequor bravium. ad Phil. 3. Tot dat hy ten lesten sijnen loop quam te volbrenghen, gelijck hy het daernaer aen sijnen beminden Discipel Timotheus in het 4. Cap. van sijnen tweeden brief te kennen gaf met dese woorden: Tempus resolutionis meae instat; bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi, in reliquo reposita est mihi corona justitiae. Den tydt van myn scheyden, seyde hy, is naeckende, eenen goeden strydt hebbe ick gestreden, den loop hebbe ick volbracht, het gheloof hebbe ick bewaert, voordtaen wordt my bewaert de croone der rechtveerdigheydt. Siet, het ghene den H. Paulus een ander aen-raede, dat stelde hy oock in't werck
{==169==} {>>pagina-aanduiding<<}
voor sijn eyghen selven; het welck voorwaer eene saecke is heel redelijck, ende loffelijck, ende oock teenemael noodtsaeckelijck; dat canmen leeren uyt de onredelijcke dieren selve; wat doet eenen jacht-hondt, als hy eenigh wildt heeft bespeurt, ende nu inde oogh heeft? Als hy ergens eenen haes siet loopen, hoe snellijck set hy hem naer met allen spoedt sonder ophouden, tot dat hy hem achterhaelen, ende vatten can? Eenen ouden Eremyt inde levens vande Oude Vaders lib.7.c.7. de Patientia nu.35. geeft ons hier op dese gelijckenisse: Sicut canis vernaticus videns leporem sequitur & non quiescit, donec comprehendat. Op de selve maniere, seght hy moetmen Godt soecken, ende niet op-houden, tot datmen hem can vinden: Ita qui Christum Dominum quaerit, indesinenter insistere debet. Den vermaerden Man Thoedoretus, Bisschop van Cyprus verhaelt iet sulckx tot onsen propoost in Bibliotheca PP.cap.13. Het gebeurde, seght hy, datter eenen grooten Prince, gegaen zynde naer de jacht, om eenigh wildt te vanghen, op eenen hooghen bergh by ghevalle vondt eenen heel ouden, ende weerdighen Man met naeme Macedonius, voor den welcken hy van sijn peerdt springende, uyt eerbiedinghe, ende als voor eenen H. Man ter aerden viel, hem oock beleefdelijck vraeghende, waerom hy daer gecomen was; van wien hy terstondt dese andtwoorde kreegh: dat gelijck hy daer was gecomen, om eenigh wildt te vanghen, hy oock van gelijcken in die woeste wildernisse was comen woonen, om erghen te
{==170==} {>>pagina-aanduiding<<}
vinden, ende te vanghen sijnen Godt; ende dat hy van die heylighe jacht noyt en soude op-houden, tot dat hy eens tot sijnen wensch soude connen geraecken: Hic Deum meum venor, & eum capere desidero; nec ab eâ cessabo venatione, donec eâ praedâ potitus fuero.
Dese gheschiedenisse sal misschien den Leser in het Rym gerne verstaen, die ons de Poësie aldus heeft voor-gestelt.


EEn Prins van Staet, en hooghen Stam 
De jaght naer buyten ondernam: 
Hy wou, hy sou inde warand' 
Oft ergens op een ander landt, 
Tot sijn vermaeck, tot sijn plaisier 
Gaen speuren eenigh wildt of dier: 
Hy loopt, hy soeckt van allen kant 
Door haegh, door bosch,en door het sandt, 
Niet sonder stoot, of lyfs gevaer, 
Of hy misschien jet wierdt gewaer 
Van eenigh dier, van Hert, oft Swyn, 
Oft van een Haes, oft wildt Conyn. 
Maer 't was voor niet, en sonder vrucht, 
En vondt maer moeyt en ongenucht. 
Doch efter gaet hy diep in't wout 
Tot midden van't gebladert hout, 
VVaer hy stracx siet een wonder dier 
Geen Beer gelyck, oft wilden stier; 
Hy loopter toe in snellen pas, 
En hy wilt weten, wat het was, 
En soo voldoen aen sijnen wensch; 
En siet, hy vindt een ouden mensch, 


{==171==} {>>pagina-aanduiding<<}

Half wildt, heel grys, en lanck van baert, 
Maer soo het scheen, van goeden aerdt. 
Hy spreeckt hem aen: wel lieven vriendt 
VVat is hier immers, dat u dient? 
My dunckt, ghy hebt hier lanck geleeft; 
Doch seght, waer toe ghy u begeeft? 
Ick bidd', o Vorst ghy my eens hoort, 
En laet my spreken maer een woordt: 
VVat is't o Prins, dat ghy hier dwaelt? 
Daer't Sonne licht ons noyt bestraelt? 
Ghy siet hier een verlaeten cant, 
Verr' buyten wegh, verr' van het landt. 
't Is waer o vriendt, maer 't is de jaght, 
Die my in dese bosschen bracht. 
Al menigh dier o weerdigh Man 
Ick hier, niet elders vinden can. 
Stracx heeft den Grysaert weer geseydt, 
En dus sijn reden uyt-geleydt: 
Heer Prins hoort d'oorsaeck van myn reys, 
Hoort vry hier van een goedt gepeys: 
Hier quam ick voor-tydts op de jacht; 
Daer ick noch jaegh by daegh' en nacht: 
Dat ick by menschen niet en vondt, 
Hier soecken quam op desen grondt; 
Ick soeck, waer op myn ziel betrouwt, 
Godt soeck' ick in dit eenigh woudt; 
Godt is't alleen, daer ick naer jaegh, 
Daer ick my staedigh in behaegh'; 
Geen ander wildt, of dier ick soeck; 
Al't goedt des wereldts ick vervloeck; 


{==172==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hier blyf ick heel myn leven langh, 
Tot dat ick mynen Godt een vangh; 
Godt is myn wildt, Godt mynen al; 
In Godt ick alles vanghen sal. 


Soo sprack dien H. ouden Man met een vierigh-brandende hert, sonder op-houden naer Godt jaeghende, tot dat hy hem eens soude connen vinden, wel wetende, dat het al gelegen was in Godt standtvastelijck te soecken, totter tydt toe, dat men hem in volle ruste, ende blydtschap eens mochte besitten. Ick laete u nu peysen, hoe dien grooten Prince sulckx hoorende, mochte ghesticht zyn, waerschynelijck oock ten uyttersten verweckt, om voort-aen met eene besondere sorghe, ende standtvastighe liefde sijn leven tot Godt te begheven, ende hem alleen soecken te behaeghen. Andere verweckselen tot de standtvastigheydt in de deught laete ick achter. Ick hope, dat de by-gebrochte redenen, ende exempelen, besonderlijck van den H. Prince Casimirus een jeder genoegh aen-wackeren, om den selven in sijne loffelijcke volstandigheydt naer te volghen, ende aldus ten langhen lesten de croone van glorie met hem weerdigh te worden, volghens de goddelijcke belofte by den H. Joannes in sijnen Apocalips aen het 2.cap. alwaer datter staen dese woorden: Esto fidelis usque ad mortem, & dabo tibi coronam gloriae. Zyt getrouw totter doodt, aldus toonende uwe standtvastigheydt, ende ick sal u geven de croone van glorie, de welcke den H. Casimirus volghens sijne verdiensten, ende standtvastige deught van Godt ontfangen heeft.



{==173==} {>>pagina-aanduiding<<}

VIII. Sinne-beeldt.

Den H. Casimirus sterft suyver en heyligh gelijck hy geleeft heeft.

{== afbeelding 	==} {>>afbeelding<<}
    

Oritur Sol & occidit. Eccl.1.


Heel claer verschynt, 
En claer verdwynt. 




{==174==} {>>pagina-aanduiding<<}


Uyt-legginghe

Van het voor-gaende Sinne-beeldt.


ISser oyt wel jet geschaepen, 
Om sijn vreught daer uyt te raepen, 
Als die wonder gulde Son? 
Soo die maer en quam te schynen, 
Al het duyster moest verdwynen, 
Oock als sy maer eerst begon. 
VVat verstandt sal achter-haelen 
Die geschaepen gulde straelen, 
En verstaen dat Sonne-licht? 
Oock als't nu maer is verheven, 
Alles kryght een ander leven, 
Alles toont een bly gesicht. 
Ceres doet haer offeranden 
In veel steden, ende landen 
Om de groote vruchtbaerheydt, 
Offert oock met bly genuchten 
Een groot deel van al haer vruchten, 
Van de Son haer toe-bereydt. 
Dat de Son dan zy gepresen, 
Als een werck heel uyt-gelesen, 
Die aen d'aerde comt te baet; 
't Is een alder-meeste wonder, 
Nu hier boven, dan hier onder, 
Oock als sy de wereldt laet: 


{==175==} {>>pagina-aanduiding<<}

Siet, sy laet ons noch van verren 
Het verheven licht der sterren, 
Dat maer door de Sonne schynt, 
VVat een goeden aert der Sonnen, 
Die ons van haer licht wilt jonnen, 
Oock als sy van ons verdwynt. 
Dit komt weder wel te vallen 
Tot een leeringh van ons allen, 
Als een aerdigh Sinne-beeldt; 
Eerst de saeck die schynt heel duyster, 
Maer let op een ander luyster, 
Hoe hier Casimier op speelt: 
Desen Prins Godts uytvercoren, 
Als een hemelsch kindt geboren, 
Eenen Enghel van gesicht, 
VVas als eene Son geresen, 
Boven d'ander' uytgelesen, 
Die het Ryck heel hadt verlicht. 
't VVas een Son voor allegader, 
Oock voor Moeder, en voor Vader, 
Jae van heel het Polsche landt; 
't VVas een licht voor alle volcken, 
Dat oock scheen tot aen de wolcken, 
End' een jeder stack in brandt. 
Als een Son is hy verschenen, 
En in volle licht verdwenen, 
Aen de Sonne gants gelijck: 


{==176==} {>>pagina-aanduiding<<}

VVel geleeft, en wel gestorven, 
Als een Son oock onbedorven, 
Die nu schynt in't Hemel-ryck. 
Die wel leeft, die sal wel sterven, 
En een saligh leven erven, 
Soo nu Casimirus erft. 
Tracht dan Mensch oock wel te leven, 
VVilt u tot de deught begeven, 
Op dat ghy oock saligh sterft. 
Suyver Prins uyt al ons crachten, 
Sullen wy u deught betrachten, 
Tot ons goedt, en uwen lof, 
Maer versterckt ons, krancke menschen, 
Dat wy naer ons' goede wenschen 
Oock eens comen in Godts hof. 





VIII. Capittel.

Vande Salighe doodt vanden H. Casimirus.

NAer een soo heyligh leven wat wasser anders te verwachten, als een salighe, ende geluckighe doodt? een goedt leven, ende saligh sterven passen seer wel op malckanderen; godtvruchtelijck leven doet gemeynelyck wel sterven.
Casimirus dien H. Jongelinck door de menighe
{==177==} {>>pagina-aanduiding<<}
oeffeninghen van Godt dienstigheydt, door sijn lanck-duerigh waecken, somtydts heele nachten lanck, door sijne pynelijcke verstervingen, ende lyf-castydinghen &c. ten uyttersten afgeteert zynde jae bykans uyt-gemergelt, was gevallen in eene alder-swaerste, jae doodelijcke sieckte, soo datter geene hope van genesinghe en was te verwachten; de Medicynen nochtans gaven noch eenighe hope van op te comen, waer't dat hy de uytterste, ende wel de eenighe remedie wilde gebruycken; maer die niet en conde t'saemen staen met het bewaeren sijnder suyverheydt; ofte hy moest die tot cort doen, ofte sijn leven sekerlijck laeten. Wat soude den suyveren Prince hier doen? Dat gehoort hebbende, sonder lanck daer over te beraeden, ende sonder eenigh uyt-stel seyde terstondt, dat hy liever sijn leven wilde ten besten geven, als sijne reynigheydt in het minste beschaedigen; gelijck het noch hier te voren uyt sijn H. Officie geseydt is: Gravi pressus infirmitate mori potius, quam castitatis jacturam ex Medicorum consilio subire constanter decrevit. Soo dan sigh bevindende in soodaenigh peryckel, hy bereyde sijn selven met kloecken moedt, ende met alle bedenckelijcke teeckenen van godtvruchtigheydt tot de aen-comende doodt, naer de welcke hy ten uyttersten verlanghde; te meer, om dat hem Godt de selve veropenbaert hadde, ende oock, om soo te haestigher sijnen beminden Saligh-maecker te moghen aen-schouwen. Tusschen alle dese heylighe becommeringhen, ende deughdelijcke
{==178==} {>>pagina-aanduiding<<}
 oeffeninghen van droefheydt over sijne sonden, van verduldigheydt in sijne sieckte, van over-een-cominghe in alles met den wille Godts, van opdraeghinghe sijns selfs, van eene alder-teerste liefde tot den gekruysten Saligh maecker, ende tot sijne mede-lydende Moeder de suyvere Maghet Maria, men merckte, dat hy meer ende meer verflauwde ende allenskens alle sijn crachten quam te verliesen; om dan alle peryckel te voor-comen, heeftmen hem terstondt doen voor sien vande Heylige Sacramenten van onse Moeder de H. Kercke, de welcke hy ontfonck met eene groote godtvruchtigheydt, ende teer liefde tot sijnen Saligh-maecker, soo dat men hem sagh vloyen in sijne traenen, ende dat oock alle de gene die daer tegenwoordigh waeren, uyt eene teere affectie, ende mede-lyden sigh oock niet en conden onthouden van bitterlijck te weenen. Hy en hadde alsdan niet anders inden mondt, als de Heylige naemen van JESUS ende MARIA, haer beyden beeldt soetelijck aenschouwende; corts daer naer nam hy oock het H. Crucifix in sijne handen, dat kussende ende omhelsende, ende sijn selven aen JESUS sijnen Verlosser met een kinderlijcke liefde, ende betrouwen dickwils bevelende, tot dat hy ten lesten s'morghens heel vroegh met het op gaen vande son, in de stadt Grodno, ofte soo andere Schryven tot Vilna de principaelste stadt van Lithuanien, in het jaer sijns ouderdoms 25. ende van Christus 1484. op den 4. dagh van meert, gelijck hy voor-seydt had
{==179==} {>>pagina-aanduiding<<}
de, soetelijck, ende salighlijck quam te sterven, sijne suyvere ende geluckige ziel op-gedraghen hebbende aen sijnen Schepper, ende Saligh-maecker, den welcken oock de sijne voor sijne saligheydt hadde gegeven. Aldus leeft men in sijn H. ghetyden:
Consummatus in brevi virtutibus & meritits plenus, praenuntiato mortis die, inter Sacerdotum & Religiosorum choros spiritum Deo reddidit anno aetatis 25. Ende by Suiecicius oock eenen van de Historie-schryvers van sijn Leven: Christi effigiem manu tenens, intentisque oculis intuens, dum solennia illa Regij Vatis saepius iteraret verba: In manus tuas commendo spiritum meum; dum in extremâ illâ vitae, & mortis luctâ precibus lacrymas misceret, voce partter ac vitâ desiciente aequissimo animo obdormivit in Domino. Welcken Schryver oock verhaelt, datter vele treffelijcke ende geloofweerdige persoonen naer sijne doodt getuyght hebben, sijn scheydende ziele gesien te hebben omringelt met een claer licht, in de tegenwoordigheydt van menighe claer-blinckende Engelen, de welcke sijn ziele in volle blydtschap vergeselschapten naer den hemel! geluckighe ziele, de welcke gelijck sy deughdelijck ende heylighlijck geleeft hadde, oock salighlijck ende heylighlijck is ghescheyden! voor de welcke voor waer geen ander eynde en was te verwachten; want gemeynelijck naer een goedt leven volght eene goede ende salighe doodt; gelijck wel seght den H. Augustinus Hom. 9 de Disciplina Christ cap.2. met dese korte woorden[;] Qui benè vivit, malè mori non potest, dat is
{==180==} {>>pagina-aanduiding<<}
die wel leeft, en kan niet qualijck sterven. Hier op past seer wel het gemeyn spreeck-woordt: Sulck een leven, sulck een doodt, Qualis vita, finis ita; gelijck die niet wel en leeft, bycans altydt qualijck, ende on-geluckelijck sterft, soo komt hy oock gemeynelijck wel te sterven, die godtvruchtelijck, ende deughdelijck te voren geleeft heeft. Qualis vit, finis ita. Hierom hebben sommige niet qualijck gesproken, als sy de doodt van elcken mensch vergeleken met den Echo, seggende, dat de doodt den Echo is van het voor-gaende leven. Ick sal hier eens voor-stellen het gene de Poëten versieren van den Echo: Echo, seggen sy, was eene Nymhe, woonende by de Riviere Cophissus, de welcke veracht, ende verstooten zynde van eenen sekeren Jonghelinck met naeme Narcissus, op den welcken sy haer herte ende sinnen hadde laeten vallen, daer naer van droefheydt uyt-geteert ende gestorven is; wiens lichaem in eenen steen verandert zynde, en heeft niet anders als de stemme behouden, alleenelijck antwoordt gevende, als sy onder-vraeght soude wesen. Hier van schryft aldus den vermaerden Poët Ovidius lib.3. Metamorph. dat is, in het 3 boeck sijnder Veranderinghen:

Vocalis Nymphe, nec reticere loquenti,
Nec prior ipsa loqui didicit resonabilis Echo.

Het welcke ick hier in onse Nederlandtsche taele sal uyt-legghen:


{==181==} {>>pagina-aanduiding<<}


Den Echo spreeckt, en volght my nae, 
Soo haest ick spreeck, en vooren gae; 
Doch soo ick swygh, hy swyght oock stil; 
En spreeckt maer, als ick spreken wil. 
Een Nymph' voorwaer vol van verstandt, 
Die spreeckt de tael van alle landt: 
Komt vroegh, komt laet, als 't u belieft, 
Op al u spraeck seer wel gerieft 
Oock van't Musieck sy haer verstaet, 
Jae singhen kan op rechte maet: 
Begint het liedt: sol sol mi fa, 
Sy oock sal singhen: sol mi fa. 
Voor waer den Echo met sijn spraeck 
Dient jeder tot een soet vermaeck. 

Hierom dan om te comen tot onsen propost, seer wel heeft geseyt dien vermaerden ende godtvruchtighen Schryver Jacobus Lobbetius Priester der Societeyt Jesu de peccato lib.4.prop.17.§.1. segghende, dat naer sijn goedt-duncken, den Echo oock plaetse grypt in de doodt vande menschen, willende segghen, dat de doodt is eenen waerachtighenEcho van het leven: want gelijck den Echo seght hy, past op de stemme, die te vooren is uyt-gesproken, soo past oock van gelijcken de doodt op het voor-gaende leven; is't dat de stemme lieffelijck, ende aen-genaem is geweest, den Echo, ofte den weder-klanck sal oock soet ende aengenaem wesen; soo oock naer een goedt ende heyligh le
{==182==} {>>pagina-aanduiding<<}
ven salmen oock in de doodt eenen geluckighen, ende aen-genaemen Echo daer van horen:

Qualis vita, finis ita. 
Sulck een leven, sulck een sterven.

Hoort hier nu wel een blyden sanck, 
Den soetsten toon van weder-klanck, 
Den Echo van Prins Casimier, 
Een soet geklanck tot Godts plaisier: 




O wat een bly geluydt 
Liet desen Prins niet hooren, 
VVat soeten weder klanck 
Sloegh jeder een in d'ooren! 
VVanneer Prins Casimier 
VVas in sijn stervens noodt, 
Den Echo wonder klonck 
Van't leven ende doodt: 
Hy hadt van d'eerste jeught 
Sigh heel tot Godt begeven; 
En tot Maria's lof 
Oock suyver willen leven; 
Dus was hy in sijn doodt 
Op dese bey versint; 
Een waere weder-stem, 
Dat hy hun hadt bemindt. 
't VVas wel de meeste vreught 
Voor Godt, en voor de menschen, 


{==183==} {>>pagina-aanduiding<<}

Te hooren in sijn doodt 
Die soete minne wenschen: 
O JESV liefsten Heer! 
Myn alder hooghste goedt! 
Die my hebt op gevoeydt 
Met u dierbaerste Bloedt! 
Of my de cracht begeeft, 
Nochtans met al myn sinnen, 
'k wil nu op desen tydt 
V om het meest beminnen; 
Verlenght noch lieven Godt 
Myn leven desen dagh, 
Dat ick u meer als oyt 
Voor't lest beminnen magh! 
Maer staet my nu oock by 
O Moeder mynder herten, 
Maria suyver Maeght, 
Den troost in al myn smerten; 
Myn rust, soo lanck ick leef 
In dit droef traenen-dal; 
In u stel ick myn hoop, 
Tot dat ick sterven sal. 
Dan keerd' hy weer tot Godt, 
Aent'Cruys voor hem gehanghen, 
En sprack hem aen voor't lest 
Nu met de doodt bevanghen: 
Ick voel myn herte breeckt; 
O Godt, soo ick noch leef, 
Ontfanght bidd' ick, myn ziel, 
Die ick u over-geef. 


{==184==} {>>pagina-aanduiding<<}

Ick geerne voor u sterf, 
Die voor my zijt gestorven, 
VVanneer ick door de schuldt 
Der sonde was bedorven, 
Bewaert my door u Bloedt, 
Door soo een weerden prys, 
Dat ick u leven magh 
In't Hemelsch Paradys. 


Dit was den geluckighen Echo, ofte wederklanck, die men hoorde in het saligh sterven van den H. Casimirus; den welcken met eene aldermeeste godtvruchtigheydt, ende een alder-teerste liefde tot Jesus ende Maria quam te sterven, gelijck hy de selve getracht hadde te dienen, ende te beminnen heel den tydt van sijn leven.
Qualis vita, finis ita.
De doodt van Casimirus, ende van meer andere H. Mannen is geweest eenen blyden, ende aengenaemen Echo van hun voor gaende heylighe leven: Amabilis Echo. Maer in tegen-deel, de doodt van sondaerighe ende boose menschen is gemeynelijck eenen droeven, eenen on-geluckighen, ende beklaeghelijcken Echo van hun boos ende goddeloos voor-gaende leven Lamentabilis Echo.


Voorwaer 't is wel een groote vreught, 
Soo ons den weder-klanck verheught; 
Maer weet, dat hy oock vrees'lijck slaet, 
VVanneer't in't leven quaelijck gaet. 
Die saligh leeft, en heeft geen noodt; 
Naer boosheydt volght een droeve doodt. 




{==185==} {>>pagina-aanduiding<<}

Vdo dien on-geluckighen, ende on-eerlijcken, nochtans geestelijcken mensch sal ons eerst eene getuyghenisse daer van geven, van den welcken verhaelt met meer andere Schryvers onsen E.P. Petrus Canisius in sijnen boeck van de H. Maghet Maria l. 5. cap. 20. desen wesende een geestelijck persoon van eene seer groote weerdigheydt, ende van een jeder geacht om sijne uyt-schynende geleertheydt, ende gestichtigheydt, was eylaes daer naer door sijn eyghen schuldt gevallen in een ongeregelt, ende on-eerelijck leven, tot on-stichtinge van menighe treffelijcke persoonen, die hem sochten te brenghen tot eene waerachtige bekeeringhe; maer alles te vergeefs, tot dat hy ten lesten van den rechtveerdighen Godt over-vallen wierdt met eene haestige ende on-geluckige doodt, niet-teghen-staende hy somylen van Godt vermaent was geweest met eenen droeven Echo, te weten met dese woorden, die pasten op sijnen Naem:
Abstine à ludo, satis lusisti Vdo.
Het welcke te segghen is:


Houdt op, 't is meer als tydt, 
Van uwen Godt te terghen, 
En stelt niet langher uyt, 
V beternis tot merghen. 
Hoort Udo, siet wel toe, 
Staeckt u onsuyver spel, 
Siet toe, eer ghy noch daelt 
In't dieptste vande hel. 


{==186==} {>>pagina-aanduiding<<}

Hoe kont ghy langher tydt 
In al u dertel lusten 
Een dagh, en sonder vrees, 
Jae maer een ur' gaen rusten? 
Hoort Udo laet het spel 
Van u verdoemenis, 
En wacht u blinden mensch 
Van d'helsche duysternis. 


Maer eylaes! noch dese Goddelijcke vermaeninghe, noch de Vaderlijcke dreygementen met dien droeven Echo en hebben hem ghebaet, die noch gheduerelijck voort-gonck in sijn ontuchtigh leven.
Doch wat isser gevolght? Wel eenen anderen schroomelijcken, ende rampsalighen Echo, lamentabilis Echo, te weten een ongeluckighe ende onsalighe doodt, eenen beklaegelijcken weder-klanck van sijn goddeloos, ende oneerbaer leven.
Qualis vita, finis ita. Sulck een leven, sulck een sterven: soo sietmen gemeynelijck geschieden: eene ongeluckighe doodt volght naer een boos leven, soo spreecktmen oock inde doodt, gelijckmen ghewent is in sijn leven: den Eerw: Pater Paulus de Barry vande Societeyt Jesu, in sijn boecxken vande eenigheydt van Philagie, inde geestelijcke lesse van den 4. dagh, verhaelt ons van eenen Jtaliaenschen onkuysschen Edelman, den welcken sijn leven meest over-gebracht hadde in oneerbaerheydt, ende ontuchtighe samen-spraecken met eene oneerlijcke Dochter; dese geval
{==187==} {>>pagina-aanduiding<<}
len zynde in eene doodelijcke sieckte, wierdt besocht van eenen deughdelijcken Priester, die hem met alle sorghe trachtede te brenghen tot een waerachtighe leedt-wesen over alle sijne sonden, ende t'saemen tot een vast betrouwen op de heylighe Maghet Maria; maer alle te vergeefs, anders alsdan niet sprekende, als van die oneerbaer Dochter, met de welcke hy meest al sijn leven groote gemeynschap hadde gehouden; alswanneer hy gheduerelijck her-haelde sijne on-kuysschen klap, met den welcken hy haer plachte aen te spreken, die ten lesten segghende dese woorden: Siccine separas amara mors? dat is: Sal ons dan de doodt soo van malckanderen doen scheyden? Naer dese on eerlijcke woorden, ende bittere klachten ellendelijck quam te sterven.
Soo sterft men gemeynelijck, ghelijckmen heeft geleeft. Qualis vita, finis ita. De doodt is den Echo van het leven; met siet het den meerderen deel inde doodt geschieden, het gene voorgegaen is in het leven; soo dat de hertneckighe boose menschen niet anders te verwachten en hebben, als eene vreeselijcke doodt; het welcke ons wel bevestight den H. Bonaventura, de contemptu seculi: alwaer hy seght: Hoc teneo, hoc firmiter puto, quod ei bonus finis non est, cui semper fuerit mala vita. Dat houde ick voor vast, dat meyne ick sekerlijck, dat hy geen goedt eynde en can hebben, die altydt quaelijck geleeft heeft. Dit maghmen oock in tegendeel seggen, dat de goede menschen,
{==188==} {>>pagina-aanduiding<<}
die Godt standtvastelijck, volghens haeren staet sullen getracht hebben wel te dienen, oock sekerlijck sullen moghen verhopen eene salighe doodt: gelijck ick te vooren geseydt hebbe uyt den H. Augustinus: Male mori non potest, qui bene vixerit. Dien en can niet qualijck sterven, die wel heeft geleeft. Godt geve, dat de verblinde sondaers, ende sondaeressen, die nu eenighen tydt hebben blyven steken in haeren sondaerighen staet, hun eens moghen beginnen tot Godt te keeren, terwylen hy hun den tydt noch verleent! ende dat sy sijne oneyndelijck bermhertigheydt niet meer en misbruycken, die hun tot nu toe in het leven bewaert heeft, oft sy hun misschien hadden willen beteren. Dat sal wesen eene goede bereydinge van eenen salighen, ende geluckighen Echo; ende alsdan sullen sy oock eens moghen hopen met den H. Casimirus, van daer naer, als sy soo beter sullen geleeft hebben, oock in Godt salighlijck te moghen sterven: Qualis vita, finis ita. Sulck een leven, sulck een doodt.



{==189==} {>>pagina-aanduiding<<}

IX. Capittel.

Vande Begravenisse van den H. Casimirus, ende vande gedaente sijns Lichaems, oock van eenighe Mirakelen, ende van sijne Canonizatie, ten lesten hoe sijn doodt Lichaem naer 120. jaeren noch heel, ende onbedorven is gevonden.

DE doodt van den H. Prince Casimirus was voorwaer eene geluckige doodt, ende aen-genaem aen Godt, midts hem behaeght de doodt van alle deughdelijcke menschen, volghens het segghen van den H. Propheta David aen sijne 115. Psalm: Pretiosa in conspectu Domini mors Sanctorum ejus. Kostelijck, seght hy, is in het aenschyn des Heeren de doodt van sijne Heylighen; ende niet tegenstaende, dat hy soo lanck niet geleeft en hadde, als vele andere heylighen, nochtans was hy gecomen op eenen corten tydt tot eene aldermeeste heyligheydt, als of hy seer lanck geleeft hadde, ende dat om sijnen geduerigen, ende neerstighen voortganck inde deught, gelijck wy te vooren ghesien hebben. Op hem past seer wel, het gene den Wyse Man seght Sapientiae 4. Consummatus in brevi, explevit tempora multa; placita enim erat Deo anima illius. In corten tydt heeft hy voleyndt veel tydts, om dat sijne ziele aen Godt behaeghde.


{==190==} {>>pagina-aanduiding<<}

Voorts gelijck een jeder den H. Casimirus in sijn leven aensagh, als eenen aerdtschen Enghel, om sijne uyt-schynende deughden, soo quamen oock vele menschen van alle kanten, als sy sijne doodt vernomen hadde, strax aengeloopen, om den over-leden H. Prince te aen-schouwen, die men soude geseydt hebben soetelijck te slaepen. Een jegelijck wenste alsdan, waer het mogelijck, jevers iet te kryghen voor Reliquien, van het gene den prince aengonck, of dat hy in sijn leven gebruyckt hadde, ofte ten minsten sijn weerdigh Lichaem eens aen te raecken; het welck voorwaer een claer teecken was vande groot-achtinge, die een ieder hadde van dien H. Prince.
Dat heeft noch genoegh gebleken in sijne Begraevenisse, alswanneer men meest allegaeder, die daer tegenwoordigh waeren, uyt eene teere liefde tot Casimirus vele traenen sagh storten.
Hy wierdt daer naer begraven te Vilna Hooftstadt van Lithuanien, met eenen on ghemeynen toe-loop des volcx, ende met eene alder meeste pracht, ende treffelijckheydt, gelijck het betaemde aen des Conincx Sone, inde Conincklijcke Cappelle; daer de andere Coninghen begraven laghen, de welcke op-gerecht was in de Cathedraele Kercke van den H. Stanislaus Bisschop ende Martelaer, alwaer Godt menighe mirakelen laet geschieden tot bevestinghe vande groote heyligheydt van sijnen Dienaer, daer ick daernaer eenige van sal verhaelen; ghy sult nu misschien liever eerst hooren, van wat
{==191==} {>>pagina-aanduiding<<}
wesen ende gaente desen Prince geweest is, als hy noch was in het leven.
Den Doorluchtighsten Bisschop ende Legaet van den Paus Leo den X. Zacharias Ferrerius in het 4. capittel van sijn leven, seght, dat dien Prince middel-maetigh was van posture, hebbende swert hayr, de ooghen oock wat op het swert treckende, effen van neus, ende van getempert couleur, schoon van aensicht, ende vol van respect, soo dat men van buyten claerlijck bemercken konde, hoe hy van binnen gestelt was; en al was hy schoon van aenschyn, nochtans veel schoonder was hy voor Godt naer de ziele, om sijne uyt-muntende deughden, ende Engelsche manieren: sommige schryven van hem, dat de Engels des hemels hem in sijne begravinghe hebben comen vereeren, die oock eenen Enghel was geweest op der aerden; onder andere den seer Eerweerdighen Heere Cieszynskius Cancelier van het Bisdom van Vilna schryft aldus in een Lof-dicht, dat hy ter eeren van den H. Casimirus in't licht heeft gegeven:


Procul planctus, date cantus, 
Et lilia tumulo; 
Casti flores, & odores 
Vno erunt cumulo. 
En Coelicus, Angelicus, 
Ab alto exercitus, 
Ad hoc funus, gratum munus 
Prosequendum excitus. 


{==192==} {>>pagina-aanduiding<<}

Procul planctus, audi cantus; 
Vide, quantos tumulo 
Spargunt flores, dant oderes 
Vera sue AEmulo. 


Het welck aldus luydt in onse Neder-duytsche Taele:


Sucht niet meer, houdt op van kryten, 
Eer men u het mocht verwyten, 
Drooght u teere traenen af; 
Soeckt eer bloemen voor den Dooyen, 
Om sijn lichaem te bestrooyen; 
VVorpt oock lelien op sijn graf. 
Van de lely suyver geuren 
Jeder een sal connen speuren 
Van dien Prins, dat Conincx kindt, 
Hoe hy om sijn suyver leven, 
Segh ten besten heeft gegeven, 
En hoe seer de deught bemindt. 
Selfs de Engels van daer boven 
Daelen uyt haer Hemelsch' hoven, 
Op het Lyck van Casimir, 
Om dien Engel te vereeren, 
En sijn doodt feest te vermeeren 
Op haer Engelsche manier: 
Strax men hoorde d'Eng'len singhen, 
En haer soete voysen dwinghen 
Met een weer klanck van de stem; 
Haeren sanck en was geen treuren, 
Soo een jeder kost bespeuren, 
Maer een blyden Requiem. 




{==193==} {>>pagina-aanduiding<<}

Docht het en zyn niet alleen de Engelen geweest, de welcke sijn graf, ende begravenisse vereert hebben, maer oock Godt selve, die sijnen H. Dienaer aen sijn graf heeft gelieven te vereeren met seer vele Mirakenen, aldus claerlijck bethoonende, dat hy met hem in den hemel was in de besittinghe vande eeuwighe glorie. Hoort hier van spreken de H. Kercke in sijn jaerlijck officie: Corpus Vilnam delatum multis claret miraculis: etenim praterquam puelle defuncta vitam, coeci visum, claudi gressum, & varij infirmi sanitatem ad ejus Sepulchrum recuperarunt, Lithuanu exiguo numero ad potentissimi hostis insperatam irruptionem trepidantibus in aëre apparens insignem tribuit victoriam. Syn Lichaem, seght de H. Kercke, naer Vilna gevoert zynde, schynt uyt in menighvuldige Mirakelen: want behalven dat een overleden dochterken het leven heeft weder-gekregen, vele blinde het gesicht, de kreupele haeren ganck, ende vele andere siecke menschen by sijn Graf haere vol comen gesontheydt, soo heeft den selven H. Prince noch boven dien aen die van Lithuanien vergunt eene seer glorieuse victorie over hunne vyanden, die met eene groote macht op het on-verwachts in hun landt gevallen waeren, alsdan inde loch[t] sigh vertoonende, het welck den vyandtlijcken leger soo verschrickte, ende ter contrarie die van Lithuanien sijne vrienden soo verkloeckte, dat sy maer sterck wesende 2000. mannen hunne vyanden de Moscoviters sterck ontrent de 60000. mannen eensdeels verslaghen, ende
{==194==} {>>pagina-aanduiding<<}
gevanghen, eensdeels in de vlucht verjaeght hebben.
By dese over-groote ende on-verwachte victorie van die van Lithuaenien tegens die van Moscovien, sal ick hier noch eene andere by-voeghen, de welcke de Polackers oock seer luttel in getal tegen menighe duysent Moscoviters oock door den bystandt van den H. Casimirus behaelt hebben, te weten onder hunne Coninck Sigismundus den I., die den eyghen broeder was van den H. Prince Casimirus: De geschiedenisse wordt ons verhaelt vanden seer Eerweerdighen Heere Gregorius Suiecicius Canonick van de Bisschoppelijcke Kercke van Vilna, den welcken verscheyde Mirakelen van Casimirus beschreven heeft.
Den Generael der Moscoviters, seght hy, was in't jaer 1518. met eene groote macht onversients gevallen voor het vermaerdt Casteel Polocia; wat soude hier den Coninck doen, die alsdan seer luttel volck ter handt hadde? Even-wel meer betrouwende op de Goddelijcke, als de menschelijcke hulpe, ende oock besonderlijck op Casimirus sijnen H. Broeder, alleenelijck 2000. man sterck zynde, die hy hier en daer metter haesten vergaedert hadde, heeft sijnen leger onder het beleydt van twee sijne kloeckste Veldt-oversten Gostaldus ende Joannes Boratynski naer den vyandt doen op trecken, aen de welcke, als sy naer eenighe daghen gecomen waeren tot aen de breede Reviere de Duna, nu heel sorghvuldigh, hoe sy de selve souden connen pas
{==195==} {>>pagina-aanduiding<<}
seren, sigh verthoont heeft eenen schoonen Jongelinck sittende op een wit peerdt, hun oock toonende eene on-diepte door de wateren, waer door hy oock eerst den wegh baende, de selve oock verweckende, om sigh naer te volghen, het welck stracx geschiedt zynde, ende nu hunnen aen-leyder niet meer siende, die verdwenen was, hebben terstondt den H. Casimirus aengeroepen, hem sekerlijck houdende voor den Leydts-man, die hun den wegh terstondt getoont hadde, gelijck het metter daedt was. Soo dan op Godt, ende op hunnen H. Patroons sterck betrouwende, zyn met vollen moedt op den vyandt gevallen, van de welcke sy seer vele van de selve verslaghen hebben, ende de rest inde vlucht gejaeght, ende soo ontset het belegert Casteel, dat nu seer benouwt was, ende in peryckel van in-genomen te worden.
Welcke geluckighe ende onverwachte victorie alle de soldaeten, naer Godt, hebben besonderlijck toe-geschreven aen hunnen Aen-leyder, ende Beschermer den H. Casimirus.
Den Coninck Sigismundus dit hoorende, ende hier over ten uyttersten verblydt zynde, dede terstondt eene belofte, van de Canonizatie van Casimirus sijnen H. Broeder by den Paus van Roomen op alle neerstigheydt te besorghen; gelijck hy het oock daer naer door sijne Gesanten uytgewerckt heeft; te weten in het Jaer ons Heeren 1521.; alswanneer den H. Casimirus vanden Paus
{==196==} {>>pagina-aanduiding<<}
Leo den X. in het getal der Heylighen gestelt is, tot groote blydtschap van den Coninck sijnen Broeder, ende van heel het Ryck van Polen,ende Lithuanien.
Om desen soo openbaeren by-standt, ende meer soodaenighe jonsten wierdt hy terstondt vercoren tot eenen gemeynen Patroon van heel het Ryck, ende op alle manieren van een ieder vereert. Ende wie en soude hem gheene eere, ende dienst bewesen hebben, die den Beschermer was van heel het Ryck, ende die de vyanden nu verscheyde keeren verjaeght hadde, ende sich self vertoont als eenen openbaeren, ende ghemeynen Voorvechter van allen het Volck?
Om dese, ende soodaenighe oorsaecken sietmen hier en daer vele schoone Kercken, Capellen, ende Autaeren op gerecht ter eeren vanden H. Casimirus: voor eerst te Vilna de Capitaele Stadt van Lithuanien, alwaer sijn H. Lichaem inde Cathedrale Kercke begraven light, isser tot sijnder eere opghebouwt eene alder kostelijckste Kercke in het Professie-huys der Societeyt JESU, gesticht besonderlijck door de mildtheydt van den Doorluchtighsten Prince van Polen Carolus Ferdinandus Bisschop van Plozko, ende Vladislauw.
Niet min goedt-jonstigh tot den selven Heylighen is gheweest dien Godtvruchtighen, ende wyt vermaerden Coninck van Polen Stephanus Bathorius, den welcken uyt eene danckbaerighe gedachtenisse over de vermaerde Victorie vande
{==197==} {>>pagina-aanduiding<<}
Polackers, door den bystandt van den H. Casimirus gewonnen teghen de Moscoviters, aende Stadt, ende Casteel Polocia, heeft aldaer in het Collegie vande Societeyt JESU, doen op-bouwen eene treffelijcke Kercke, de selve oock toe-eyghenende aen den selven H. Casimirus.
Daer-en boven vinde ick noch eene andere schoone Kercke op-gerecht t'sijnder eere in de Stadt Cowno, niet verre van Vilna gelegen, in het Clooster vande Eerweerdige Paters Predickheeren, sonder noch te spreken van de vercierde Capelle te Rossana, oock eenStadt in Lithuanien; noch daer laetende eenige ander Capellen, Autaeren, ende Schilderyen, die tot eere, ende glorie van den selven Heylighen gemaeckt zyn.
Doch ick en magh niet laeten in het cort te spreken van eenige Vergaederinghen, de welcke tot lof van Casimirus, ende onder sijnen bystandt op sommige plaetsen in-gestelt zyn: onder andere isser eene op-gerecht vande Edele Jongelinghen inde Stadt van Napels in Jtalien, de welcke den Conincklijcken Prince Casimirus voor hunnen Patroon vercoren hebben, den selven soeckende nae te volghen in sijne Heylighe, ende uyt stekende Deughden; welcke Vergaederinge tot vervoorderinghe haerder Godtvruchtigheydt, een Deeltjen ghekreghen heeft van sijnen Heylighe Reliquien, haer gejont vanden Hooghweerdigsten Heer Bisschop van Vilna Georgius Tyskiewicius, de welcke die Edele Jongelinghen met alle
{==198==} {>>pagina-aanduiding<<}
 vreughdt, ende danckbaerheydt als een opperste gifte, ontfanghen hebbende, daer-naer met alle bedenckelijcke eerlijckheydt, ende godtvruchtigheydt alder verheven hebben.
Hier van ghelijcken tot Mechelen isser oock eene soodaenighe Vergaederinge, oft Sodaliteyt op-gerecht van de Meerder-jaerighe Jonghmans, in het Collegie vande Paters der Societeyt JESU, de welcke oock het geluck gekreghen hebben, van eenighe Reliquien van hunnen H. Patroon Casimirus te becomen, vanden Bisschop van Vilna uyt Lithuanien hun oock toe-ghesonden, die sy oock naer haer vermoghen met alle eerbiedinghe getracht hebben te verheffen, gelijck het breeder inde op-dracht, in het beginsel van dit Leven verhaelt is.
Andere eer-bewysinghen laete ick daer, die op verscheyde andere plaetsten, ende manieren tot lof, ende glorie vanden H. Casimirus geschiedt zyn.
Laet ons nu voor het leste noch een woordt by-brenghen van sijn H. Lichaem, hoe, ende wanneer het selve heel ongeschonden gevonden is.
De salighe doodt van den H. Casimirus, soo het blyckt in het voor-gaende Capittel, is geschiedt in't jaer 1484. door wiens voor-spraecke naer het verloop van menighe jaeren, jae van meer, als van eene geheele eeuwe, vele mirakelen ende on-gemeene wel-daeden aen verscheyde menschen geschiedt zyn, op den tydt van hondert en twintigh jaeren naer sijne begravenisse, te weten tot het jaer
{==199==} {>>pagina-aanduiding<<}
1604. alswanneer men in sijn graff, dat alsdan hermaeckt wierdt, sijn H. Lichaem heel en on-bedorven heeft bevonden, ten tyde van Clemens VIII. Paus van Roomen, van het welcke ons Suiecicius, den Schryver sijns levens by-brenght eene authentycke getuygenisse onder-teeckent van vele treffelijcke mannen, die het alles met hun eygen oogen gesien hebben; het welcke in het lanck gedruckt staet in de wercken der Heylighen, in het licht gegeven door onse Eerw: Paters Henschenius ende Papebrochius in het leven van den H. Casimirus; alwaer oock verhaelt wordt, dat soo wel het roodt Fluweelen kleedt, in het welcke sijn H. Lichaem gewonden was, als het Dicht beginnende: Omni die dic Mariae & c. dat hy ter eeren van de H. Maghet gemaeckt hadde, ende alle daeghen placht te lesen, gansch geheel ende on-bedorven op sijne borst gevonden is: een teecken voorwaer van sijne alderteerste liefde tot Maria, van het welck wy te voren in het 5. Capitel breeder hebben gesproken.
Men leest noch boven dien in die gedruckte getuyghenisse, datmen in het openen van sijn H. Graff strackx gewaer is gheworden eenen alder-soetsten geur, voorts-comende uyt het H. Lichaem, niet-tegen-staende, dat het soo lanck hadde begraven geleghen in eene heele vochtige plaetse; waer in de Goddelijcke cracht oock wonderlijck heeft uytgeschenen, aen de welcke het belieft heeft, sijn H. Lichaem den tydt van 120. jaeren onbedorven te bewaeren.


{==200==} {>>pagina-aanduiding<<}

Godt heeft noch op een andere maniere dien H. Prince naer sijne doodt willen vereeren, te weten door een groot, ende ongemeyn licht, het welcke sommighe getuyghen by het lichaem gesien te hebben, ontrent de volghenden middernacht, als nu het graf geopent was, ende het Lichaem soo ongeschonden was bevonden: Dese, ende meer andere wonderheden vindtmen by het graff, ende aen sijn H. Reliquien geschiedt te zyn, doch ick salse daer laeten, ende gaen eyndighen met het verhael van het vervoeren, ofte over draghen sijnder H. Reliquien tot dat kostelijck ende Conincklijck Graff, het welcke den Coninck van Polen Sigismundus den III. inde Cathedrale Kercke van Vilna bykans volmaeckt hadde, ende daer naer teenemael vol trocken was vanden volgenden Coninck sijnen Sone Vladislaus den IV. Den E P. Joannes Rywocki van de Societeyt Jesu heeft heel de saecke in het lanck beschreven; ick sal hier alleenlijck een luttel daer van voorstellen, het welck in het breedt oock verhaelt wordt inde bovengenoemde wercken der heylighen, in het leven van den H. Casimirus, Dese glorieuse vervoeringe volgens de Schryvers is geschiedt in het jaer 1636. den 14. Augusti in dese voeghen:
Voor eerst dat H. on-bedorven gevonden Lichaem gesloten zynde in eene costelijcke Kasse, wierdt op genomen van de seer Edele ende Wee[r]dighe Clergie, een jeder wenschende sijnen keer te hebben, ende sijne schouders te leenen, om dien
{==201==} {>>pagina-aanduiding<<}
weerden pandt te moghen draghen. Het en is niet te beschryven, met wat eene godtvruchtigheydt, ende treffelijckheydt het selve geschiede tusschen het luyden der klocken, ende het soet geclanck der trompetten, timbaelen, ende meer andere musicale instrumenten. De straeten, door de welcke het H. Lichaem gedraeghen wierdt, waeren van alle kanten verciert met alle soorten van rariteyten, van schoone boomen en bloemen, ende aengenaeme groenigheydt, de huysen ende de mueren waeren behanghen met raere tapyten, ende konstige schilderyen, onder andere vanden H. Casimirus verbeeldende verscheyde Mirakelen vanden selven Heylighen; daer en boven sag[h]men op menige plaetsen op gerecht vele costelijcke Autaeren, ende hoogh-verheven Arcken van triomphe, gelijck het in soodaenige gelegentheydt placht te geschieden. Voorts dat godtvruchtigh ende vermaert Dicht, van Casimirus gemaeckt tot lof van de H. Maghet Maria, gestelt op aengenaeme musicaele toonen wierdt op sommighe Theaters van uyt gelesen stemmen gesonghen.
Wat sal ick segghen vande menichte, ende treffelijckheydt van het volck, die de H. Reliquien vereerden met haere teghenwoordigheydt? Heel de Stadt was bykans opde been, wenschende het geluck te hebben, van dien grooten Heylighen, haeren Wel-doender te moghen vergeselschappen, ende met een danckbaere eerbiedinghe te vereeren. Meest alle den Edeldom soo Geestelijck,
{==202==} {>>pagina-aanduiding<<}
 als Werelijck met den Conincklijcken Raedt waeren daer te vinden, onder andere grooten Princen ende Prelaeten, die de Processie vereerden, zyn geweest den alder-doorluchtighsten Heer Marius Philonardus Artsch-bisschop van Avignon, Apostolijcken Legaet, den hooghweerdighsten Bisschap van Vilna Abrahamus VVoyna, ende den grooten Heer Casimirus Sapicha, ende meer andere soodaenighe Heeren; Den Coninck self Vlaislaus den IV. heeft daer oock in die glorieuse ende godtvruchtighe Feest tegenwoordigh willen wesen, sigh in sijne Carosse heel den wegh laetende voeren, om dat hy door eenigh on-gemack ende quaele in den ganck belet was; al waer oock verscheen vol van godtvruchtigheydt, ende Majesteyt de Princesse Anna Constantia des Coninckx Suster, de welcke daer naer uyt last van haer over-leden Moeder de Coninginne aen den H. Prince Casimirus op-gedraeghen heeft een alder-kostelijckste goude Lampe, de welcke altydt tot een teecken van eerbiedinge voor sijnen Autaer, ende H. Reliquien soude branden. In deser manieren volgens het verhael van onsen E.P. Rywocki is de vervoeringe van sijn H. Lichaem geschiedt met alle soorten van vreughde-teeckenen, ende met eenen gemeynen ende heylighen jever, om haeren heyligen Prince ende Patroon te vereeren, de welcke Feest 's avonts wierdt gesloten met lichten, eene triomphael vier-wercken, die noch meer branden in alle de herten van die daer tegenwoordigh waeren; gelijck men nu
{==203==} {>>pagina-aanduiding<<}
oock noch siet in allen het volck van het Coninckryck van Polen ende Lithuanien, het welck gheduerighlijck voort-gaet inde eere vanden H. Casimirus op alle bedenckelijcke manieren te vermeerderen, ende te verbreyden; ende niet alleenelijck onder hunne Natie, maer oock onder andere volcken ende landen, als in Italien, Duydtslandt, Nederlandt &c.
Godt lof, het selve is hier oock ende besonderlijck geschiedt: eerst in de Artsch-bisschoppelijcke Kerke van Mechelen, daer naer in de Kercke van de Societeyt Jesu, ende in de Sodaliteyt van de Meerder-jaerighe Jongh mans op-gerecht in het Collegie der selver Societeyt, aen welcke Vergaederinghe, als hier vooren noch vermelt is, uyt Lithuanien van den Hooghweerdighsten Bisschop van Vilna oock gejont ende over-gesonden is een groot deel van de heylighe Reliquien van Casimirus, de welcke de voor-seyde Sodales met alle vreught ende eerbiedinghe naer hun vermoghen hebben soecken te verheffen, ende voorders trachten sullen, hunnen heylighen Patroon in verscheyden sijne deughden naer te volghen, aldus sigh weerdigh maeckende, om Godt met den selven in den hemel voor eeuwigh te loven,ende te ghenieten.

Tot meerder eeren Godts, 

Van de H. Maghet Maria, 

ende van den H. Casimirus.



{==204==} {>>pagina-aanduiding<<}

Tafel

Vande ghedenckweerdighste Saecken, die in de Beschryvinghe van dit Leven aengeraeckt worden.

Op-dracht aende eersaeme Sodales

Sekere Sodaliteyt van Edele Jongelinghen te Napels becomt van den Bisschop van Vilna een deel van de Reliquien vanden H. Casimirus haeren Patroon.
VVanneer de Sodaliteyt van de Meerder jaerighe Jonghmans tot Mechelen den H. Casimirus vercoren heft tot Patroon.
Den brief van den Bisschop van Vilna, met den welcken hy belooft een deel van de Reliquien van den H. Casimirus aende Sodaliteyt vande Meerder-jaerighe Jonghmans tot Mechelen over te senden.
Hoe profytigh ons zijn de H. Reliquien, ende waer toe sy ons meest connen dienen.
Geluck-wenschinghe aende Stadt, ende Provincie van Mechelen over de ghecomen Reliquien van den H. Casimirus.

In-leydinge tot het Leven vanden H. Casimirus.


1. §.

Van het Edel Gheslachte van den H. Casimirus.
HEt is grooter gheluck gheboren te worden van Godtvruchtighe, als van Edele ende machtighe Ouders.	Pag.5.


{==205==} {>>pagina-aanduiding<<}

Den H. Casimirus heeft gehadt 6. Broeders, ende 7. Susters.	8.
Den H. Casimirus wordt vercoren tot het Coninckryck van Hongaryen, het welcke hy verstoot.	9.
Den Edeldom van Polen hadde aen Casimirus het Polsche Ryck toegheschickt naer de doodt sijns Vaders, daer hy sich teghen stelde, die oock voor sijnen Vader quam te sterven.	10.



2. §.

Vande goede opvoedinghe, ende salighe onder-wysinghe vanden H. Prince Casimirus.

ELisabeth de Coninginne tracht haeren Sone Casimirus op te brenghen inde vreese Godts, naer het exempel van Blanca Coninginne van Vranckryck, heylighlijck opbrengende haeren Sone Ludovicus.	13.
Den selven Ludovicux den 9. van dien naem, nu Koninck zynde van Vranckryck, geeft oock veel deughdelijcke onderwysinghen aen sijnen Sone Philippus.	14.
Joannes Longinus, anders genoemt Dlugofsus, een deughdelijck, ende wys Man aen veert de sorghe van den Prince Casimirus, die hy op-brenght inde deught, ende Princelijcke manieren.	16.
Casimirus nam wonderlijck aen in de Letter-konst onder sijne Meeter ofte Pedagoge Longinus, dit onder ander betoonende in het maecken van verscheyde godtvruchtighe dichten, soo van de H. Maghet Maria, als van het H. Lyden Christi, ende van meer andere Mysterien.	20
Lof-dicht ter eeren vanden H. Casimirus, behelsende het cort begryp van sijn Leven.	23.






{==206==} {>>pagina-aanduiding<<}

Eerste sinne-beeldt

Op de geluckige Geboorte van den H. Casimirus met de uyt legghinge daer van in een Dicht.	34.



Eerste Capittel.

Breeder Verclaeringhe van sijne Geboorte.	36.
PHilippus Coninck van Macedonien bereedt staende, om slagh te leveren, verstaet op het onverwachts de gheluckighe geboorte van sijne Sone Alexander, om de welcke hy terstondt peys maeckt met sijne Vyanden;	37.
Een cort dicht daer op passendt	
Casimirus den III. Coninck van Polen op den dagh van de geboorte van sijnen Sone Casimirus overwint sijne Vyanden, ende verleent oock op den selven dagh eenen gewensten peys aen Podiebradius Coninck van Bohemen.	39.



Tweede sinne-beeldt

Hoe dat den H. Casimirus allenskens groeyde inde deught, uyt-geleydt in een dicht.	45.



II. Capittel

Breeder handelende van den voordt ganck, die den H. Casimirus dede inde deught.	49.
Het H. Prinsken Casimirus voordert soo in jaeren, als in deught.	idid.
Casimirus oeffent verscheyde deughden, andere in sijne kinderlijcke jaeren, andere in sijne groeyende jonckheydt, andere in sijne meerder jaerigheydt, andere in sijne volle jeught, ende inde leste jaeren sijne levens.	50.


{==207==} {>>pagina-aanduiding<<}

Een Dicht hier op passende.	
Den H. Bernardus verweckt een jeder, om altydt voort te gaen in de deught door het exempel van de wereldtsche menschen, die altydt trachten meer te hebben soo in ryckdommen, eere, genoechten, als in verscheyde wetenschappen.	53.
Den H. Furseus hoort de Engelen singhen de woorden van David: Ibunt de virtute in virtutem &c. dat is, sy sullen voort gaen van de eene deught tot de andere.	55.
Een cort Dicht hier op passende.	
Den H. Cardinael Carolus Borromaeus verweckte sich tot den geestelijcken voort-ganck door de geduerighe neerstigheydt soo vande Coop-lieden, die daegelijcx hun profyt soecken, als vande Hoveniers, Schilders ende andere, die oock alle daghen hunne wercken vervoorderen, ende vol-maecken.	58.
Een Rym-dicht hier op spelende	
In de deught niet voortgaen is achterwaerts gaen, volgens het seggen van wyse, ende Heylige Vaders.	61.



Derde sinne-beeldt.

Den H. Casimirus is geduerelijck met sijne gedachten in den Hemel, het Sinne-beeldt wordt in een Dicht uyt-geleydt.	63.



III. Capittel.

Wordt breeder verclaert, hoe den H. Casimirus altydt becommert was met Hemelsche gedachten.	67.


{==208==} {>>pagina-aanduiding<<}

Den H. Paulus sijn ooghen dickwils slaende naer den Hemel gaf te kennen, datter sijn herte was	68.
Eenen sekeren Edelman van Jtalien met naeme Jacoponus door een ongeluck verloren hebbende sijne beminde Huysvrouwe, verlaet de wereldt, van welckers ydelheydt hy geschreven heeft dat vermaerdt Latynsch Rym-dicht: Cur mundus militat sub vana gloria. & c. hier in neder-duytschen Rym over gestelt.	71
Den H. Franciscus van Assisien wordt somtydts geschildert met de oogen naer den Hemel ende met eenen voet de aerde betredende, tot het teecken, dat hy dickwils met sijne gepeysen was inden Hemel.	78.
Den H. Jgnatius de Loyola, om den Hemel beter te aenschouwen, clom somwylen op de hooghste plaetsen van het huys.	ibidem
Een Dicht hier op passende	
Den H. Ludovicus Bisschop van Tholouse Sone van Carolus Coninck van Sicilien veracht het verganckelijck ryck van sijnen Vader, aen schouwende het eeuwigh duerende Ryck des Hemels.	81.
Den H. Chrysostomus seght, dat de aerdtsche menschen maer en achten de aerde, de welcke als ydelheydt veracht wordt vande andere, als sy de hemelsche maer en beginnen te aenschouwen.	82.



Vierde sinne-beeldt.

Den H. Casimirus is bedroeft om het Lyden, ende Doodt Christi, d'Uytlegginge hier van met een dicht.	84.


{==209==} {>>pagina-aanduiding<<}

Breeder uyt-legginge van de godtvruchtigheydt van den H. Casimirus tot het lyden Christi.	88.
DEn H. Jgnatius Martelaer, grooten minnaer van het Lyden Christi bestede dickwils uyt in dese woorden: Amor meus crucifixus est, dat is, myne liefde, te weten Jesus is gecruyst.	91.
Den H. Augustinus verweckte een jeder seer dickwils tot het Lyden Christi met dese woorden: Totus figatur in corde, qui pro vobis totus fixus est in cruce, Dat Jesus diep in u herte gedruckt zy, die voor V L. aen het cruys genagelt is.	92.
Het Mysterie van het Lyden Christi heeft men somtydts gedruckt gevonden in het herte ofte lichaem van vele H. Zielen.	93.
Eenen sekeren Edelman, van sommige genoemt Ledtbaldus sterft op den Bergh van Oliveten uyt liefde tot den lydenden Saligh-maecker, in wiens open gesneden herte stonden dese woorden: Jesus amore meus, dat is, Jesusi, myne liefde.	94.
De historie wat breeder in een dicht beschreven.	94.
Den H. Casimirus is ten uyttersten droef om het lyden Christi, besonderlijck, als hy sigh voor-stelde de alder-grootste droefheydt van de mede-lydende Moeder Maria tot haeren lydende ende stervenden Sone.	100.
Het droef Beclagh dicht Stabat Mater dolorosa & c. hier op passende, in neder-duytschen Rym vertaelt.	103.



Vyfde sinne-beeldt.

Den H. Casimirus sich keerende tot de H. Maghet Maria verdryft alle
{==210==} {>>pagina-aanduiding<<}
onsuyvere becoringhen, ende verweckselen, uyt-legginghe van het selve in een Dicht.	106.



V. capittel.

Vande teere liefde van Casimirus tot de H. Maghet Maria, ende van sijne uytstekende Suyverheydt.	110.
NIet en isser grooter noch verhevender naer Godt, als sijne H. Moeder ende Maghet Maria, bewesen uyt veel Heylighe Vaders.	111.
Den H. Casimirus eerde somtyds de H. Maghet Maria met het buyghen sijns hoofts, jae van sijn geheel lichaem tot der aerden toe.	112.
Den H. Gerardus Bisschop van Canadien in Hungaryen, ofte soo andere segghen in Polen, uyt eerbiedinge tot den H. Naem van Maria gaff haer den naem van Opper-vrouw, doende een jeder stracx de aerde kussen, als wanneer den H. Naem van Maria van iemandt by geval mochte genoemt worden	113.
De H. Margareta Dochter van Bela Coninck van Hungaryen viel atydt op haer knien, ergens vindende een beeldt van Maria, daer vooren ook lesende eenen Ave Maria.	113.
Het Godtvruchtigh latynsch Rym dicht: Omni die die Mariae & c. gemaeckt door den H. Casimirus ter eeren van de H. Maghet Maria in't nederduyts Rym hier voor gestelt.	114.
Eene liefde strydt in het Rym gestelt tusschen den salighen Iongelinck Stanislaus Kostka, ende tusschen de H. Maghet Maria.	129.


{==211==} {>>pagina-aanduiding<<}

Den H. Casimirus tracht Mariam besonderlijck naer te volghen in haere reynigheydt.	132.
Den H. Casimirus tot bewaeringe sijnder suyverheydt gebruyckt groote strenghigheden ende lyf-castydingen.	134.
Hy kiest liever te sterven, als te leven met nae-deel sijnder Maeghdelijcke reynigheydt.	134.
Den Coninck Cyrus, Alexander den grooten, ende Balduinus Grave van Vlaenderen daer naer Keyser van Constantinopelen worden ten uyttersten gepresen om haere eerbaere suyverheydt.	135.
Een seker wit beestjen genaemt Arminius ofte Mus Alpinus sterft liever, als sich door eenigh slyck vuyl te maecken	136.
Eene sekere Maghet laet haer liever door-steken, als haere reynigheydt te verliesen; tot wiens eere den Marquis van Castillon Franciseus Gonzaga doet haer eene marbere Statue op-rechten met dit devies: Malo mori, quam foedari, dat is: liever wil ick sterven, als de reynigheydt te derven.	137.



Sesde sinne-beeldt

Den H. Casimirus steeckt uyt in Heyligheydt tusschen alle de andere. 
Een Dicht dit uytleggende.	138.



VI. capittel.

    Hier wordt breeer uyt-gelydt, hoe den H. Casimirus uyt-steeckt in verscheyde deughden, ende loffelijcke wercken boven de andere.	141.
DEn H. Casimirus wordt vergeleken by eenen Carbunkelsteen, uyt-stekende onder andere kostelijcke gesteenten.	142.


{==212==} {>>pagina-aanduiding<<}

Den H. Gregorius Paus stelt ons voor ooghen de kracht van een goedt exempel.	143.
Den H. Casimirus wordt van eenen treffelijcken Schryver genoemt eenen Prince ende Religieus, eenen Jongelinck, ende eenen Man, jae eenen Engel	147.
Hy wordt vergeleken by eenen kostelijcken steen van eenen rinck, by den appel vande oogh, ende by eenen groenen Laurier uyt-stekende tusschen de andere boomen vande bosschen, daer naer in een Rym oock voor-gestelt.	148.



Sevenste sinne-beeldt.

Den H. Casimirus is Standtvastigh in het oeffenen der deughden, het selve uyt-geleyt met een dicht.	152.



VII. capittel.

    Breeder uyt-legghinge van de standtvastigheydt, die den H. Casimirus in de deught bewaert heeft tot het eynde sijns levens.	155.
HEt en is niet genoegh wel te beginnen, seght seer wel den H. Augustinus, maer alles is geleghen in wel te vol herden.	155.
De H. Kercke vereert ende verheft den H. Casimirus in haer gebedt, besonderlijck om sijne standtvastigheydt in alle deughdelijcke wercken.	157.
Men blyft standtvastigh in de deught door het bedencken soo van de eeuwige genoechten, als vande eeuwige pynen der hellen	158.
Hier op een dicht passende, vertaelt uyt het vermaert
{==213==} {>>pagina-aanduiding<<}
Latynsch dicht beginnende: Homo Dei creatura & c. gemaeckt van dien H. Man Dominicus Carthusianus.	159.
Men moet loopen in de Loop-baene van de deught tot het eynde toe, of het is eenen verloren ende schadelijcken begonnen arbeydt.	165.
De snelle Maeght Athalante wordt schandelijck in de loop baene over wonnen van Hippomenes haeren Vryer, ter oorsaecke van de dry goude appelen van hem op den wegh geworpen, de welcke sy willende in den wech op raepen van Hippomenes in het loopen wierdt verwonnen.	165.
Eenen sekeren Eremyt geeft hier op eene goede gelijckenisse van eenen Jacht-hondt, den welcken eenen haes siende, den selven vervolght, tot dat hy hem achterhaelt, ende vat.	169.
Eenen anderen Eremyt met naeme Macedonius in't midden der bosschen gevonden zijnde van eene sekeren Prince, die aldaer ter jacht gecomen was, ende van den selven Prince gevraeght, wat hy daer dede, gaf hem voor antwoorde, aldaer gecomen te zijn, om naer sijnen Godt te jaeghen, van de welcke jacht hy noyt op-houden en soude, tot hy hem eens soude vanghen.	169.
Het selve in een dicht voor-gestelt.	170.



Achtste sinne-beeldt

Den H. Casimirus sterft suyverlijck, gelijck hy geleeft hadde: het selve in een Dicht uyt-geleydt.	173.



Achtste capittel.

Vande salighe doodt van den H. Casimirus	176.


{==214==} {>>pagina-aanduiding<<}

MEnige Engelen zijn van sommige gesien geweest in het saligh sterven van Casimirus, sijne ziele vergeselschappende naer den Hemel.	179.
Die wel leeft, en can niet quaelijck sterven, volgens het spreeckwoordt: qualis vita, finis ita, dat is: sulck een leven, sulck een doodt.	ibid.
De doodt wordt van sommige seer wel genoemt den Echo van het voor gaende leven; wel geleeft, wel gestorven, qualijck geleeft, qualijck gestorven.	180.
Verclaeringe, ofte uyt-legginge van den Echo, volgens het versieren der Poeten, met een cort dicht aldaer uyt-geleyt.	180.
De doodt van den H. Prince Casimirus is geweest eenen waeren ende geluckighen Echo van heel sijn leven, in een dicht noch breeder uyt-geleyt.	182.
De on-geluckige doodt van Udo passende op sijn boos leven, ofte den on-salighen Echo van sijn voor-gaende leven, met een dicht daer op spelende.	185.
De on-salighe doodt van eenen on-suyveren Edeleman, die stervende van niet anders en sprack als van on-eerbaerheydt, gelijck hy gewoon was in sijn leven.	186.
Den H. Vader Bonaventura seght claerlijck, dat men on-geluckelijck comt te sterven, alsmen noyt wel geleeft en heeft.	187.



IX. capittel.

    Vande Begravenisse van den H. CASIMIRUS, ende van de ghedaente sijns Lichaems; oock van eenighe Mirakelen, ende van sijne Canonizatie; ende hoe sijndoodt lichaem naer het verloop van 120. jaeren noch heel ende onbedorven is gevonden.	189.


{==215==} {>>pagina-aanduiding<<}

SOmmige Schryvers verhaelen, dat de Engelen sijne Begravenisse met hunne tegenwoordigheydt vereere hebben.	191.
Een cort dicht hier op passende.	191.
Een gestorven Dochterken kryght het leven wederom door de voor-spraecke van den H. Casimirus.	193.
Die van Lithuanien verkrygen door den bystandt van den H. Prince Casimirus met luttel volck eene groote victorie tegen eenen seer machtigen Leger der Moscoviten hunnen vyanden.	193.
Van gelijcken die van Polen krygen de overhandt over de selve Moscoviten, die alsdan belegerden het sterck Casteel met naeme Polocia; alswanneer den H. Casimirus in de gedaente van eenen longelinck te peerdt sittende aen hun sigh veropenbaerde, hun oock verkloeckende, ende leydende door eene on-diepte van de riviere.	194.
Om dese groote ende wondere victorie Sigismundus den I. Coninck van Polen, ende eygen Broeder van den H. Casimirus doet eene belofte, van sijne Canonizatie by den Paus van Roomen te besorgen, de welcke daer naer geschiedt.	195.
Den H. Casimirus wordt vercoren tot gemeijnen Patroon van't Coninckrijck van Polen, ende van het groot Hertoghdom van Lithuanien, al waer vele Autaeren, Capellen ende Kercken t'sijnder eeren gesticht zijn.	196.
Een sekere Vergaederinge van Edele Jongelingen in de Stadt Napels in Jtalien, verkiest den H. Casimirus tot Patroon ende vercryght van den Bisschop van Vilna een deel van sijne H. Reliquien.	197.
De Sodaliteyt van de Meerderjaerige Jonghmans tot Mechelen opgerecht in het Collegie der Societeijt Jesu,
{==216==} {>>pagina-aanduiding<<}
verkryght oock vanden Hooghweerdigen Bisschop van Vilna een deel vande selve H. Reliquien.	198.
Sijn Lichaem begraven in het jaer 1484. wordt 120. jaeren naer sijne begravenisse, dat is in't 1604. heel on-bedorven gevonden, oock met on-geschonden kleederen, ende met het voor-gemelt Dicht Omni die dic Mariae, liggende op sijne borst, te vooren van hem gemaeckt ter eeren van de H. Maghet Maria.	199.
Daer wierdt van sommige inden nacht gesien een seer claer licht by het ontgraven Lichaem.	200.
Het heel gevonden Lichaem wordt met volle solemniteyt ende eerbiedinge gedraegen tot dat kostelijck Marber-Graf begonst van Sigismundus den III. Polschen Coninck, ende daer naer vol trocken van den volghende Coninck sijnen Sone Vladislaus den IV; alwaer hy sich met alle sijn Hoff, ende met alle den Edeldom Geestelijck ende werelijck liet vinden.	200.
De selve H. Reliquien zijn hier oock tot Mechelen verheven met alle Feeste, ende eerbiedinge vande Sodaliteyt der Meerder-jaerige Jongh-mans.	203.


Tot meerder eere Godts, 

van de H. Maghet Maria, 

ende van den H. Casimirus.