Eglentiers poëtens borst-weringh

[fol. *2r]

Aen syn Excel^tie. Mavritivm
den doorlvchtighen, hooch-gheboren Prince van Orangien, Grave van Nassauw, Catzenellenboghe, &c. Marquis vander Vere, ende Vlissinghen, Baron van Kuyck, &c. Gouverneur ende Capiteyn Generael van Ghelderlandt, Hollandt, Zeelandt, West-Vrieslandt, Zutphen, Uytrecht, ende Over-yssel, &c. Ridder vander Ordre des Groot-machtichsten Koninckx van Groot Brittannien, Gouverneur ende Capiteyn Generael van de Geunieerde Provintien, Admirael van der Zee.

Ghenadighe Heere:

PIrrhus Koning der Epiroten, oorloch voerende tegen de Romeynen, niet kunnende door kracht zijns heyr-leghers vermeesteren zommighe stercke plaetzen, ghebruyckten den treffelijcken vvelsprekert en Orateur Cineas (eertyts scholier van Demosthenes) om de Hooft-mannen en oorlochs-volckeren, houdende de voorzeyde plaetzen, te bevvegen door rijckheyt zijns redenen de zelfde sterckten zonder vechtinghe ofte vvederstant op te leve-

[fol. *2v]

ren. 't Ghebeurden dat dezen lof-vvaerden vvelsprekert zulckx te vveghe brachte: zo dat Pyrrhus door de reden-ryckheydt van vvoorden verkreegh door Cineas, 'tgun hy nimmer door kracht van vvapenen bekomen zoude hebben: Waer over dat Pyrrhus vaecken zeyde (doch niet zonder schaemte) tot lof des deftighen Orateurs: hoe dat Cineas meer steden had ghevvonnen door krachte zijns vvelsprekentheydts, als hy zelven ver-overt zoude hebben door 't ghevvelt zijns heyrleghers. Zeer gheluckich vvas den Orateur die zulcx bedreef, en vvys was den Koningh die zodanighe middelen gebruyckten. Want zo de vvaerdicheyt des vvel-sprekentheyts d'herten kan bevvegen, vvat lofbaerder bedrijf kan men vinden, als met vvoordens ryckheyt steden en Landen te vvinnen? Zo voordeel ons terght, vvat grooter voordeel en vvinst kan men vvenschen als zonder bloedt-verstortinge te verkrijgen de hooghste victorie? In deze begaeftheyt van vvelsprekentheyt zijn immer de Poeeten de uytmuntende helden gevveest. De menschen (vvaer in ghestort vvas de leven-gevende-azem) vvaren ten eersten geschapen als eeuvvich-levende creatueren, nae de beeltenis Godes, begaeft met reden, en ghestelt als beheerschers over de gheschapen dinghen: Maer na den val van onzen eersten Vader de zon-

[fol. *3r]

den kropen zo listelijck inde vervvaentheydt onzes menschelyckheyts, dat de zimpele vvaerheydt verduysterden, en door des vleeschs verdurventheydt zijn de reden en 't verstandt gantsch overvvelmt. Ten dien tyden d'Almachtige Godt deernis hebbende over de dvvalingh van een man, meedoogden zich over de staet en nae-komers des mensch'lycken gheslachts: En daer over (vvy nu verlooren hebbende de heugelycke heylzaemheyt van Godes glory door 't nickerlyck bedryf onzes geestelijcken vyands) geliefden 't die goedertieren Godt zyn schepzelen op nieus vvederom te verleenen zijn gratie, en te begiftigen met een eeuvvich-duerend erf-deel, te vveten, aen die die met een stantvastich geloof daer ernstich na trachten. Lange vvylen vvaren de menschen volherdende zonder kennis huns zelfs, berooft zijnde van Godes gratie, vvaer over alles vervvildert vvas, de beemden ongeploeght, menschelycke verzellinge vergheten, Godes vville onbekent, menschen tegen menschen, d'eene tegen d'ander, jae alles vvas vvoest, zonder zeden, en onghebreydeldt. Zommighen leefden op roverijen, zommigen gelyck onredelycke dieren graesden op de velden, zommigen gevvaedloos, liepen naeckt, Niemandt deed yets door reden, jae den meesten hoop leefden onredelyck. Niemant dacht schaers op den

[fol. *3v]

eeuvvich-levenden-Godt, maer yder dartelden in zijn lusten, vvaenende datter geen leven na dit sterven vvas, Niemant onderhielde schult-plicht des Echte-staets, noch bezorgde de op-voedingh hunluyders kinderen. De vvetten vvaren niet onderhouden, trouvve handelingh vvas in gheen ghebruyck, ja deughd most ondeughd plaets geven. Dus door ghebreck van verstandt, heerschten de nicker, en God vvas vergeten. Dies niet tegenstaende heeft God zorghe ghedraghen voor zijn verkoornen, aenporrende de ghelovighen, en hun leydende tot 't gebruyck der redens bescheydenheyt. Begiftende de Hooft-heerschers der volckeren met vvetenschap en verstandt, om af te peylen de natuere der menschen, hun verleenende de uytspraeckx begaeftheyt om daer door de herten te vvinnen, en hun te leyden tot goede en vvettelijcke geregeltheyt. En niet teghenstaende dat die ongeschaefde vernuften, zeer besvvaerlijck ter eerster aenvangh begrepen 't gun hunliens te vooren vvas gehouden, vvaeren noch ten laetsten door die vvyze vvel-sprekerts allengskens gheleydt tot de kennis en grond-verstant der reden, en zo door vverckingh des tijdts zijn de Wilden ghebracht tot Zeeghbaerheydt, de vvreden tot goedtherticheyt, de dvvaezen tot vvysheyt, en d'onredelycken tot bedaerde redelycken. Zodanich is

[fol. *4r]

de kracht des tongs, en zo vermogende is de macht der vvelsprekentheyt, en redenen: Daer over zegghen de Poeeten dat Hercules de Menschen te hoop reecksten door 't gehoor, en hun kost leyden nae zijn vvel-gevallen, vermits zijn verstant zo groot, zijn tongh zo vvel-sprekende, en zijn ervaerentheydt zo groot vvas, dat niemant zijn reden vvederstaen kost. Deze vvel-sprekentheyt is immer by alle vvyzen zo lofbaer geacht gevveest, dat de uytmunters inde zelfde begaeftheyt by-na halve Goden gheoordeelt zijn ghevveest. Hoe ons Batavia daer in hedendaeghs bralt, laet ick de vvercken getuygen: Niet-teghenstaende dat d'oeffeningh van Poésy by zommige vvaen-vvyzen heur behoorelicke eere niet vvert ghegheven: 't vvelck my ghepordt heeft zommighe ledighe uyren te ghebruycken in Borst-vveringh heurs lof-baere eyghenschap, met voornemen, om dit vverck ootmoedelick op te offeren aen uvv Excel^tie. Niet teghenstaende (Hoogh-gheboren Vorst, en onverghelyckbaeren Prince) dat de tyden schaers plaets gheven tot deze handelinghe, ten aenzien onzes inlantsche onrusts ghevaerlijcke vervvarringh, en beklaghelycke burgherlycke tvvist: ja dat de pennen ghedvvongen vverden hun inckt te ghebruycken om te bevveenen d'onvervvachte onlucx gevallen: doch ghelyck alle vvereldse dinghen zich zelven ghemee-

[fol. *4v]

nelijck redden, en uvv' Excel^tiens vvysheydt, voorzichticheyt, en goedertierenheyt evenaert zijn Princelijcke martiaele manhaftigheydt, machmen anders niet vervvachten als een heylzaeme uytkomst' In manu Dei cor Regis. My ghedenckt, genadighe Prins, dat (ten tyde mijns residentie by zijn Ma^t. van Spangien) voorghesteldt vverden, hoe 't mogelijck vvas, dat zo grooten vergadering (de Marquis Spinola gherapporteert hebbende, datter tachtentich personen inden raed quamen inden Hage) een-stemmich kosten ver-eenen: ten aenzien dat zy volkomentlijck niet van een Religie vvaeren; nae hun ghevoelen. Waer op ick antvvoorden: datmen inde vergaderinge niet en handelden voor dees tydt op't stuck van Religie, maer alle de Heeren een lyn trocken in vervveringh teghens hun ghemeene vyandt, vvaer over dat de menichfulicheydt der perzoonen geen on-eenicheyt veroorzaeckten. Dit antvvoort schynt nu niet rechtvaerdich te vvezen, Doch gelijck de tyd ons deze verandering brachte, verhoop ick de tydt ons vvederom zal verleenen die rustighe eenicheyt, op dat het Vaderland mach ghenieten 't geen door uvv Excel^tie vvas verkreghen. En al hoevvel dat het rechtvaerdigher zoude zijn myn penne gheoeffent te hebben in 't beschrijven van Cesarlycke bedryven, een-aerdiger

[fol. **1r]

vvezende met uvv Excel^tiens Princelyck ghemoedt, als verzamelt te hebben deze Borst-weringh der Poëten, dies niet tegenstaende, vveet ick, en een yder is bevvist, dat Minerva zo krachtich heerschende is als Mars, in uvv Excel^tiens Vorstelijcke neygingh, Dies ick ootmoedelyck vertrouvve, dat dit vvercxken ghenieten zal een ghebedeldt lommerken der gunst-milde Orangie telghens bladen, vvaer mede

Hooch-gheboren Vorst, en Groot-mogenden Prince

Ick d'Almogenden bidde uvv Excel^tie te hoeden in zyn heylighe beschuttinghe, en verleene 't verkrijghen uvvs Excel^tiens Princelycke vvenschen.

Uw Excel^tiens

Zeer ootmoedighen Dienaer

Theodore Rodenbvrgh.

In Amterdam, den lesten Mey 1619.