Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 11

[Lebuinus]

LEBUINUS, de Apostel van Overijssel, werd in Engeland geboren, en kwam in de tweede helft der achtste eeuw naar Nederland, om hier medetewerken tot uitbreiding van het Christendom. Hij begaf zich het eerst naar Utrecht, om zijne diensten aan te bieden aan Gregorius, die toen aan het hoofd van het Utrechtsche bisdom stond. Gregorius zond hem naar Overijssel, en voegde hem zekeren Marcellinus, een kweekeling van Willebrord, als medehelper toe. In het eerst hielden beiden zich het meest aan de westzijde van de rivier den IJssel op, inzonderheid te Welpen, waar zij eene kleine Christelijke gemeente stichtten, welke er een kerkje bouwde. Spoedig sloten zich velen aan de overzijde der rivier bij die gemeente aan, zoodat het kerkje te klein werd, waarop eene grootere kerk te Deventer, met een huis voor Lebuinus er naast, werd gebouwd. Lebuinus slaagde er voorspoedig in, om vele heidenen tot het Christendom te brengen, waartoe zijn gedrag veel toebragt. Hij was daarenboven in zijn voorkomen, in zijn spreken en handelen, in geheel zijn omgang, zoo beminnelijk, dat allen, die hem leerden kennen, hem liefhadden. Er waren er echter velen, die het met de uiterste verbittering aanzagen, dat hunne landgenooten de godsdienst der vaderen ontrouw werden, en het Christendom omhelsden. Zij schreven den invloed van Lebuinus op het volk aan tooverij toe, en besloten hem te verdrijven, of liever hem, met al zijne broederen, te verbranden. Lebuinus ontkwam het gevaar, maar de kerk te Deventer werd verbrand en de Christenen werden verdreven. Na een weinig tijds keerde Lebuinus met nieuwen moed naar Overijssel terug, om zijnen arbeid tot bekeering der heidenen voor te zetten. Het werd hem bekend, dat er een landdag of groote volksvergadering der heidensche Saksers, die toen Overijssel bewoonden, te Markelo, bij de rivier de Weser, zou gehouden worden. In weerwil dat Folbert, een aanzienlijk en magtig man en een zijner vrienden, hem zulks afraadde, begaf hij zich derwaarts. Toen de dag der bijeenkomst was aangebroken, begaf hij zich in zijn priesterlijk gewaad, met een kruis in de handen en een bijbel onder den arm, naar de vergadering. Bij zijne aankomst was men juist bezig eene offerande ter eere van afgoden te houden. Toen hij dat zag, ontgloeide hij in verontwaardiging, baande zich eenen weg tot in het midden der vergadering en riep met luide stem: ‘Komt allen! hoort mij!

of niet zoo zeer mij, als wel Hem, die door mij spreekt. Ik breng u de bevelen van Hem, aan wiens gebied en oordeel alles onderworpen is.’

Allen waren verbaasd. Er was misschien niemand in de vergadering die hem kende. En als nu aller oogen op hem gerigt waren, sprak hij verder. Zoodra hij ophield met spreken, ging er een woest geschreeuw tegen hem op. Men riep: ‘Ziet, daar is die verleider, de vijand van onze godsdienst en van geheel ons vaderland. Hij moet sterven.’ Men zou aan deze bedreiging terstond gevolg hebben gegeven, indien hij niet door een der voornaamste personen der vergadering was gered geworden, daar deze haar voorhield, dat zij altijd gewoon waren de tot hen komende gezanten vreedzaam te ontvangen, hunne woorden naauwkeurig te overwegen en hem met eerbewijzingen en geschenken terug te zenden. Lebuinus heeft sedert, hoogstwaarschijnlijk of alleen, of in gezelschap van Marcellinus, menigen togt door Overijssel gedaan en ook op andere plaatsen christelijke gemeenten tot stand gebragt. Aan de vereenigde pogingen van hen beide, wordt de stichting der kerken te Heemze aan de Vecht, te Oldenzaal en te Ootmarsum toegeschreven. Zijn sterfjaar was, volgens sommigen, 760, volgens anderen 765, 766, 768, 782, 784, 785, doch volgens Dumbar 12 November 776. Bonifacius, Marcellinus en Orthelgrinus, hebben het leven van Lebuinus beschreven. Radbodus vervaardigde eene Elegie op hem, die in de Bat. Sacra vertaald voorkomt.

Zie Wernerus Rolevinck, de situ et moribus Westph. p. 51; J. Lindeborn, Hist. Ep. Daventr. p. 54; N. Schaten, Hist. Westph. p. 406; Hamconii, Frisia, p. 64; Suffr. Petri, de Script. Fris. Dec. IV. c. 10; Fabricius, Bibl. Med. et Inf. Lat. T. VII. p. 744; Bat. Sacra, T. I. p. 126, 127; Dumbar, Kerk- en Wer. Deventer, bl. 177; Chron. de Traj. et ejus episc. ap Matthaei Anal. Vet. Aevi, T. V. p. 315; Chron. J. de Beka, p. 12; Revii, Dav. Hist. p. 10; Holl. Dives. Chron. D. III. St. 3; Gron. Volks-Alm. 1840. bl. 226; E.J. Diest Lorgion, Levens-Schets van Invloedr. Christ. bl. 35. van der Chijs, de Munten van Overijss. bl. 12, 227, 228, de Munten der bissch. van Utrecht, bl. 28; de Munten der Grav. en Hert. van Geld. bl. 134.