Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 18

[Hendrik van Toll]

TOLL (Hendrik van), zeekapitein, ontmoeten wij het eerst in 1665, en wel als bevelhebber van het oorlogschip Duvenvoorde van 52 stukken, zoodat men, ofschoon zijn naam niet vroeger wordt aangetroffen, mag aannemen, dat hij reeds een geruimen tijd vroeger in dienst getreden is, en de zeeslagen van den eersten Engelschen oorlog heeft bijgewoond. In den genoemden rang van kapitein nam hij deel aan den hevigen maar ongelukkigen strijd, waarin de luitenant-admiraal van Wassenaer Obdam in de lucht vloog. Dat hij behoorde onder hen, die zich bij dezen slag kennelijk van hunnen pligt kweeten, blijkt daaruit dat wij hem terug vinden bij de vloot, welke eenigen tijd daarna wederom in zee stak, en uit Noorwegen de zich aldaar ophoudende oostindische retourschepen naar het vaderland begeleidde. In de twee volgende jaren ontmoeten wij hem noch bij den roemrijken vierdaagschen zeeslag, noch bij den mingunstigen in Oogstmaand, noch bij de overwinning op de rivier van Rochester, hetgeen daaraan schijnt te moeten worden toegeschreven dat hij ter bescherming van den koophandel en de zeevaart naar elders zal gezonden zijn. Althans wordt omtrent hem aangeteekend, dat hij in 't begin van 1669 zich in de Middellandsche zee bevond, werwaarts de togt dikwerf ruim twee jaren duurde, en dat hij aldaar, met bijstand van eenen gewapenden koopvaarder, een hevig gevecht met drie Tripolitaansche roovers leverde.

In de ten jare 1671 uitgeruste vloot, voerde hij het bevel over een schip van 60 stukken, en bij den hardnekkigen, roemvollen zeeslag van Solibay, streed hij met de Comeetstar, van 76 stukken in het eskader van den luitenant-admiraal van Ghent. Eenigen tijd later vertrok hij op nieuw naar de Middellandsche zee, en had, na het ontstaan van vele gevaren, het geluk, het volgende jaar, onder den verdienstelijken kapitein Dirk Schey, eene rijke koopvaardijvloot behouden binnen te brengen.

Gedurende de 14 volgende jaren hield hij zich bezig met het begeleiden van koopvaarders, en deed, onder anderen tot

dat einde, een togt naar Smyrna. Van daar wedergekeerd was hij tegenwoordig bij den grooten overtogt van Willem III naar Engeland. In 1690 nam hij deel aan den rampzaligen maar luistervollen zeeslag van Bevesier, toen hij bevel voerde op de Hollandia, van 72 stukken, waarin hij de onderscheiding genoot, dat de opperbevelhebber van 's lands vloot, de luitenant-admiraal Cornelis Evertsen, wiens schip niet in gereedheid had kunnen komen, zich aan zijn boord inscheepte, en gedurende den strijd van denzelven, de vlag liet waaijen, eene onderscheiding, die het vertrouwen bewijst, 't welk de dappere Evertsen, in de kunde en kloekhartigheid van van Toll stelde, en welke hij door zijn gedrag gedurende het gevecht toonde waardig te zijn.

In dat vertrouwen deelde ook 's lands overheden, door hem, in het volgende jaar, het gebied op te dragen van een der grootste schepen van den staat, de keurvorstin van Brandenburg, van 92 stukken, waarmede hij de luisterrijke overwinning van La Hogue hielp behalen. Met datzelfde schip woonde hij den mislukten aanval tegen Brest bij, en hielp hij Dieppe en Havre de Grace bombarderen. Na dien tijd vervoegde hij zich onder de vloot van den vice-admiraal Callenburgh in de Middellandsche zee, met wien hij de stad Patamos hielp beschieten en andere krijgsverrigtingen volbrengen, waarmede hij, in den herfst van 1695 te Cadix gelaten, aan het hoofd van een eskader, met hetwelk hij, benevens eene rijke koopvaardgvloot, na vele tegenspoeden, in het begin des volgenden jaars, behouden in het vaderland terugkeerde. In dat en het laatste jaar des oorlogs deed hij op nieuw dienst in de groote vloot van het kanaal. En hiermede besloot van Toll zijn krijgskundige loopbaan. In 1699 verzocht en verkreeg hij van koning Willem Illzijneervolontslag

Zie J.C. de Jonge, Gesch. v.h. Ned. Zeew., D. IVa, bl. 188, 276, 283, IVb, bl. 63, 570.