| 10,2 |
Jij sprak mij aan over mijn eer |
| 10,4 |
Hij zou mij dat uit mogen leggen (goed moeten maken) |
Is Elsselijn een naïef meisje dat begrijpelijkerwijs een goed dienstverband zoekt maar toevallig op het verkeerde pad raakt of is ze een berekenende vrouw die doelbewust kiest voor een leven aan de zelfkant van de maatschappij? Waarschijnlijk geen van beide: veeleer is zij een onbezonnen jong mens dat (net als het boerenzoontje in al 13) op avontuur gaat, maar een illusie armer eindigt. Weliswaar gaat ze op zoek naar ruw manvolk (3,3-4), van wie ze mogelijk mooiere kleren verwacht te krijgen (1,3-4) en flirt ze met de mannen in de kroeg (4,3-4), maar het is een grote teleurstelling dat geen schoenen met smale riemen te verwachten zijn van de man die haar in een dobbelspel wint. Integendeel, hij spot met haar bewering dat ze thuis rijke en dappere verdedigers heeft (8,1-4) en laat haar met een kind zitten.
Het lied komt oorspronkelijk uit Duitsland en was in de zestiende eeuw internationaal bekend. De oudere Duitse versies verhelderen een probleem in de Middelnederlandse tekst: de onverwachte overgang in het verhaal als er opeens een broer opduikt in Augsburg (strofe 9). In een uitgebreidere versie (uit het liedboek Gasserhawerlin uit 1535) wordt het optreden van de broer wèl ingeleid: de jongste en meest zachtaardige van de drie broers gaat zijn zuster zoeken; als hij dan in de smalle straatjes komt, is zij de eerste vrouw die hij ziet en stelt hij haar de vraag over de ongelijke lengte van haar rok.
De zangerstrofe noemt heel toepasselijk een dappere huursoldaat uit Augsburg (vergelijk 3,1-5). Ook elders in het Antwerps Liedboek zijn er overeenkomsten tussen het profiel van de dichter of zanger en de inhoud van het lied. Dat betekent echter niet dat de informatie uit de zangerstrofe autobiografisch opgevat moet worden.
Er zijn latere versies van de tekst, waarin verschillende motieven op een eigen manier zijn uitgewerkt, hetgeen wijst op een bloeiende mondelinge overlevering. Ook de versie van het Antwerps Liedboek bevat orale formules, bijvoorbeeld de omschrijving van de geslachtsdaad in strofe 6 (zie bijvoorbeeld ook al 60:4; 97:2; 162:9-10) en het dreigen met de drie broers, wat door de belager van het meisje niet serieus genomen wordt (zie ook al 67:7-8).
Van de melodie waarop in de Nederlanden Des hadde een Swave een dochterlijn werd gezongen, ontbreekt elk spoor. Het lied wordt ook nergens in wijsaanduidingen genoemd. Wel is er een Duitse vierstemmige versie bekend met de melodie, zoals in Duitsland gebruikelijk, in de tenor (in de Reutterliedlin, Frankfurt, 1535, nr. 2). Daarop past het Antwerpse Elsselijn perfect.
Auteursrechtelijk beschermd