Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar (2004)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar
Afbeelding van Het Antwerps liedboek. Deel 2. CommentaarToon afbeelding van titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (5.01 MB)

Scans (39.50 MB)

ebook (5.88 MB)

XML (1.57 MB)

tekstbestand






Editeurs

Dirk Geirnaert

Louis Peter Grijp

Hermina Joldersma

J.B. Oosterman

Dieuwke E. van der Poel



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel
liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

(2004)–Anoniem Antwerps liedboek–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

205 Rijck God, wie sal ic clagen

Liefdesklacht. Een minnaar is afgewezen omdat zijn geliefde vond dat hij niet rijk genoeg was en hoewel hij daar aanvankelijk om treurt, besluit hij tenslotte zich van haar af te keren.

1,1 Rijck: Machtige
1,2 my: mijn
1,3 ten daghen: heden ten dage
1,4 bystant biet: te hulp komt
1,5 Dies: Daarom
1,7 Lief, als ik u ooit ontrouw geweest zou zijn
1,8 Dan was het aan mij te wijten
2,1 Een jaar lang werd ik bemind
2,2 Door de edelste aller vrouwen
2,4 uutghedaen: verstoten
2,5 row: verdriet
  leken: storten tranen
2,7 versteken: weggejaagd

[pagina 459]
[p. 459]

2,8 En ik weet de oorzaak niet
3,3 en bender niet: ben er niet
3,5 goeyken: bezit
3,6 Nae duwe: Bij het uwe vergeleken
3,7 leet: ligt
  weene: verdriet
3,8 Omdat ik vanwege mijn (te geringe) bezit verstoten ben
4,1 quelen: kwijnen
4,4 Waar ik eens welkom was
4,5 Zo dwaal ik rond
4,6 desperaet: wanhopige
4,7 my wesen schande: mij een schande te zijn
5,3 begheven: verlaten
5,4 worpen: werpen
5,5 Dies: Om deze dingen
6,2 Door u, zuivere maagdelijke vrouw
6,4 by uwer daet: door uw toedoen
6,5 Heb ik uw eer beledigd
6,6 coen: moedig
6,7-8 (Sprak ik ooit) anders over uw deugd en eer dan u zelf zou doen?
7,4 te cleyn van goet: te arm
7,5 mincken: minder hoog aanslaan
7,8 Als u het al vergeten zult zijn
8,1 Vaarwel, zuiver schepsel
8,3 Meyndy: Had u gedacht
8,5 bloem verheven: hooggeplaatste bloem (sarcastisch commentaar op haar maatschappelijke staat)
8,6 neem ick den keer: keer ik me af

De oorzaak van het liefdesverdriet van deze minnaar is duidelijk: hij is afgewezen omdat hij niet rijk genoeg was (3,5 en 3,8; 4,1; 7,4). Kennelijk hield zij ooit van hem (2,1) en hij van zijn kant heeft haar altijd eervol bejegend (6,5-8) en nooit verkeerd behandeld (2,7-8; 5,1-4). Maar zij heeft de raad van haar vrienden opgevolgd (3,1-2) en besloten dat zij hem te arm vond. Juist dat kan hij haar niet vergeven, en aan het einde van het lied besluit hij dan ook niet meer om haar te treuren (of houdt hij zich flink?): zij is heus niet de enige vrouw ter wereld (strofe 8)!

Er zijn meer liederen in het Antwerps Liedboek waarin standsverschil, of beter gezegd verschil in rijkdom, een rol speelt in liefdesrelaties. In verhalende liederen (b.v. al 87,162) komt dit motief vaker voor dan in de liefdesklachten; een speelse uitwerking van zo'n verschil in vermogen is te vinden in al 216.

[pagina 460]
[p. 460]

De overeenkomst van beginregel en strofevorm vormen een sterke aanwijzing voor initiële ontlening: al 205 zal een contrafact zijn van al 142 (Rijc God wie sal ic clagen / Dat heymelijc lijden mijn). Andersom is minder waarschijnlijk, want onder de talrijke wijsaanduidingen Rijc God wie sal ic clagen zijn er enkele die ook de tweede versregel noemen en dat is dan steeds Dat heymelijc lijden mijn, nooit Mijnen druck en my verdriet. Dat geldt tevens voor de wijsaanduiding van Souterliedeken 67, waaraan we de melodie hebben ontleend. Ook de vele meerstemmige zettingen betreffen steeds al 142.

Toch heeft al 205 een spoortje in de contrafactuur nagelaten: bij een geuzenliedje wordt als wijsaanduiding gegeven Ten had my niet ghespeten, dat leet dat ghy my doet - het begin van de zevende strofe. Dat het lied een zekere bekendheid genoot, blijkt ook uit het feit dat het lied in drie andere bronnen voorkomt. Een daarvan, het Aemstelredams amoreus lietboeck (1589) geeft als wijsaanduiding Rijck God hoe mach dat wesen, dat is de beginregel van al 141. Voor dit lied hebben wij echter een andere melodie gevonden (zie de commentaar aldaar). Nu maakt de identieke strofevorm het inderdaad mogelijk al 205 (en 142) op de melodie van al 141 te zingen. Dat dat in het Amsterdamse liedboek inderdaad de bedoeling was blijkt uit het aldaar opgenomen Rijck God hoe mach dat wesen, dat als wijsaanduiding heeft Rijck God wie sal ick clagen (dus al 205, of 142). Met andere woorden, de liederen verwijzen naar elkaar, een figuur die in dit liedboek vaker voorkomt (vgl. de commentaren bij al 9 en 92). De conclusie moet zijn dat in het Amsterdam van 1589, althans volgens de samensteller van het Aemstelredams amoreus lietboeck, de twee liedjes op dezelfde melodie werden gezongen, terwijl er zo'n halve eeuw eerder in Antwerpen van twee verschillende melodieën sprake was. Kennelijk is een van de twee melodieën in onbruik geraakt, wellicht de minst bekende van de twee, die van al 141.

Literatuur: Van Duyse 1903-1908, dl. 1, p. 434-435; Repertorium 2001, t6140, m1003.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken