De Belgische Illustratie. Jaargang 9

[p. 161]

[Nummer 21]

Geillustreerd nieuws.

Inhoud:

Een gevallen grootheid en een nieuwe ster in het rijk der Halve Maan.

Turkije is tegenwoordig het land der verrassingen en een buitenkanske voor telegraafmaatschappijen en dagbladredactiën. Het geeft telkens nieuwe stof voor ellenlange depêches van de telegraaf en dito hoofdartikelen voor de pers. De oostersche kwestie is een onuitputtelijke goudmijn; ongelukkig echter is de munt, die er uit geslagen wordt, van eene zeer twijfelachtige waarde, voor het groote publiek ten minste. Met andere woorden: de verschillende depêches en correspondentiën zijn zoo afwijkend van elkander, spreken elkaâr zoo treffend tegen, dat men den draad geheel kwijt raakt en men, na het doorworstelen van talrijke kolommen druks, nog even wijs is als te voren.

Niet anders gaat het met de laatste verrassende gebeurtenis, die telegrafisten en dagbladschrijvers de handen vol werk gegeven heeft - het plotseling verdwijnen van het staatstooneel van Midhadpacha, den grootvizier der Porte. Het eenige wat men met zekerheid weet is, dat de zoo gevierde man, de groote hervormer, de vader der turksche constitutie en de handhaver van de onafhankelijkheid en onschendbaarheid der Porte (zooals hij met nog tallooze andere vereerende bijnamen genoemd werd) plotseling in ongenade gevallen en uit het rijk der Halve Maan gebannen is. Wil men dieper in de zaak doordringen en de oorzaken van dien onverwachten val nasporen, dan stoot men op eene zee van tegenstrijdigheden, waarop men zich niet met hoop op uitkomst wagen kan.

Toch hebben we de hopelooze taak op ons genomen, om de ontelbare berichten over de oorzaken van Midhad-pacha's val na te pluizen, en de indruk, dien we daarbij ontvingen, komt ongeveer op het volgende neêr:

de wegvoering van midhad-pacha uit zijn paleis.

Midhad-pacha is gevallen ten gevolge van paleis-intriges, door zijne vijanden tegen hem gesmeed: hij is dus het offer van intriganten en hovelingen; maar tevens was hij een samenzweerder en had hij het er op toegelegd, om sultan Abdul-Hamid te doen vallen en den afgezetten en schier vergeten grooten Heer Murad V weêr op den troon van den Profeet te plaatsen. Daarenboven is de grootvizier bezweken onder de geheime kuiperijen van den russischen gezant Ignatieff, die sedert veertien dagen Constantinopel verlaten had.

Tot den val van Midhadpacha had eveneens bijgedragen zijn streng vasthouden aan zijn.... papieren kind, de constitutie, terwijl hij tevens die constitutie geschonden had, zoodat de sultan, uit bevreesdheid voor en in naam van dat artikel der constitutie, den grootvizier afzette en uit zijn rijk joeg. De ongelukkige misdadiger heeft zich natuurlijker wijze den rechtvaardigen toorn van den grooten Heer op den hals gehaald, terwijl de geheele zaak tevens een doorgestoken werk is tusschen de beide Turken, en Midhad maar zoolang buitenslands gaat, ten einde eene verzoening tusschen de Porte en Rusland mogelijk te maken, terwijl de quasi-banneling later in nog grooter macht en heerlijkheid zal terugkeeren.

Het zou niet moeielijk vallen deze duidelijke en vooral veelzijdige verklaring, met de telegrafische en andere berichten tot grondslag, nog verder uit te breiden, maar onze lezers zullen aan het geleverde ongetwijfeld wel reeds genoeg hebben en ten slotte nog even wijs zijn als alle mogelijke dagbladschrijvers en correspondenten.

Het is echter ontwijfelbaar dat Midhad-pacha's val, welke ook de oorzaken er van zijn, een diepen, men mag wel zeggen een noodlot-

[p. 162]

tigen indruk' op geheel Europa gemaakt heeft. Het geloof aan de oprechtheid der beloofde hervormingen en aan de duurzaamheid der turksche constitutie was toch nog niet aangenomen, en nu de ontwerper der constitutie zelf, hij die als de handhaver van Turkije's waardigheid, als de hersteller van Turkije's geschokt gezag afgeschilderd en als de sterkste steunpilaar van het land beschouwd werd, plotseling bezweken is, en zoo de hoog opgevijzelde turksche grondwet met hem wel ter zij zal gezet worden, nu is het voor goed gedaan met het geloof aan de oprechtheid der turksche beloften.

Voor niemand komt de zaak echter meer gelegen dan voor Rusland: zijn meest verbitterde vijand is met Midhadpacha uit den weg geruimd. Begeert het den oorlog, dan zal het op de onoprechtheid der turksche beloften en de onmacht der regeering wijzen; wil het den vrede, dan zal het bij den nieuwen grootvizier een gewilliger oor vinden dan bij den onbuigzamen Midhad-pacha.

Eene wreede spotternij van het lot is het, dat de geweldige man gevallen is in naam derzelfde constitutie, welke hij ingevoerd en verdedigd heeft. In den vroegen morgen van den 5 februari werden door de troepen de straten afgezet, die van het paleis des grootviziers naar het serail voerden. Toen Midhadpacha's paleis omsingeld was, traden eenige soldaten der garde zijne slaapkamer binnen en deelden hem meê, dat hij hen naar het paleis der Porte moest volgen.

Daar aangekomen werd hem door den secretaris van den sultan meêgedeeld, dat hij, wegens samenspanning tegen den Grooten Heer en wegens schending der constitutie, van zijne waardigheid vervallen was verklaard, en dat de Porte hem, volgens artikel 113 dier constitutie, dat den sultan de macht verleent die personen uit het rijk te verbannen, welke gevaarlijk zijn voor de rust van het rijk, het langer verblijf binnen de grenzen van Turkije ontzeide.

Onze gravure stelt het oogenblik voor, dat de gevallen grootvizier door de soldaten der garde uit zijn paleis gevoerd en naar het serail geleid wordt.

Midhadpacha heeft intusschen reeds een opvolger gekregen in den persoon van Edhempacha, vroeger gezant te Berlijn en meer bekend geworden, doordat hij op de conferentie Safvetpacha ter zij gestaan en zich door zijne heftige taal tegen sommige der conferentie-leden onderscheiden heeft. Edhem-pacha is zoowat van alles geweest, minister, lid van den staatsraad, gezant; hij wil het nu nog als grootvizier beproeven, om waarschijnlijk den weg te gaan van meest alle turksche grootviziers, de ongenade van den Grooten Heer met een afgelegen gevangenschap of de verbanning. Overigens, Turkije schijnt nu eenmaal behoefte te hebben aan eene gedurige afwisseling van mannen in de hoogste ambten, sultans en grootviziers inbegrepen. Of Edhempacha, in afwachting dat het rad der fortuin hem weêr naar beneden gevoerd heeft, zal opgewassen zijn voor de taak, die hij op zijne schouders heeft genomen? Het is moeielijk te beslissen; wordt hij al afgeschilderd als een bekwaam, verlicht man, rijk aan ondervinding en volkomen op de hoogte van den staatkundigen toestand van zijn land en van de europeesche hoven; zegt men dat hij geheel en al thuis is in de politieke en economische wetenschappen, dat hij, in één woord, een verstandelijke Turk is - ‘men’ zegt zooveel, en bij turksche toestanden en personen is het hoogst moeielijk de waarheid te achterhalen. Het zal dus wel het best zijn geduld te oefenen en de feiten te laten spreken. Dan zal tevens blijken welke ‘men’ het dichtst bij de waarheid is, ‘men’ die Edhem een oudTurk, of een jongTurk, een man van den oorlog tot het uiterste, of een man des vredes noemt.

Nog denzelfden dag, waarop Midhad viel, werd Edhempacha in het paleis der Porte geroepen, waar de scheik-ul-islam hem zijne benoeming mededeelde, de keizerlijke hatt, die benoeming bevattende, voorlas, en door de aanwezig zijnde generaals en andere hoogwaardgheidsbekleeders in de groote zaal van het serail met zijne verheffing werd geluk gewenscht.

Toen Edhempacha zich later op het balkon van het keizerlijk paleis vertoonde, werd hij door de talrijk vergaderde menigte met geestdrift toegejuicht, evenals vóór hem Midhadpacha en de andere grootviziers door het volk met blijken van sympathie overladen waren. Dat is ten minste eenige vergoeding voor de kans, om later, wanneer de Groote Heer zijn hand terugtrekt, met smaad overladen weggejaagd of gekerkerd te worden.

Bard.