Biekorf. Jaargang 56
(1955)– [tijdschrift] Biekorf[p. 116] | |
Toponymica uit de kuststreek
| |
[p. 117] | |
Zelzate. Het ligt buiten onze bedoeling ons hier grondig met de etymologie van de naam dezer Oostvlaamse gemeente in te laten. Laten wij alleen ter vermakelijkheid volgende zin uit Carnoy (Orig. II 771) aanhalen: ‘Nous proposons, donc, de traduire ‘ferme dans les terres salées, étant donné que Zelzate est à la limite des Polders et que l'on retrouve un Zelzate à Dudzele’. Dit laatste argument is waardeloos omdat het toponiem Zelzate te Dudzele een migratie-toponiem is, ontleend aan de gemeentenaam zelf. De Leopold-vaart heette oorspronkelijk en heet thans steeds nog op de volksmond Zelzatevaart omdat het aanvankelijk de bedoeling was hem tot Zelzate door te trekken. Bij de brug over de twee vaarten (Zelzatevaart en Schipdonkvaart) tussen Dudzele en Westkapelle ontstond er rond 1850 een herberg ‘In Zelzaete’, waarnaar later ook een wijk genaamd werd. Interessanter is het dat er in 1576 te Passchendale een stuk land was, genaamd ‘de selsate’ (Deflou XVIII 397). Dit moet een oude hoevenaam zijn (Mnl. saete: woning). En wat is sel? Het Mnl. sel betekent derrie of darink of de as daarvan, waaruit men zout kon stoken. Is Zelzate de woning waar zout uit darink gestookt wordt? Dus een zoutziederij? Deflou (XVIII 389) vermeldt het woord zel (zouthoudende turf) en verwijst naar de toponiemen Zeldonk en Zelzate. In vroegere tijden is er veel zout uit darink gewonnen geweest, zodat het niet te verwonderen is dat dit gebruik sporen in de plaatsnamen achtergelaten heeft.
Zillebeke. Alhoewel deze gemeente buiten het kustland ligt, willen wij hier toch op een moeilijkheid wijzen, die bij de verklaring van deze naam optreedt. Tot in de 14e E. luidde de naam Selebeke, Zelebeke. Later wordt het Zeilebeke en vanaf de 16e E. Zillebeke. Carnoy (Orig. II 627) schrijft onder Sille (bijriviertje van de Dender): ‘Ce nom de rivière, qui se retrouve dans Zillebeke, remonte à la racine du néerl. zijl = ruisseau, chenal’. Daar steekt wel een grond van waarheid in, maar toch is het niet zo eenvoudig wegens de oorspronkelijke vorm Selebeke. Om de talrijke zijl-, zille-, ziele- en zelfs zele-toponiemen te verklaren is het wel nodig een wortel met ablautvarianten te veronderstellen: hypoth. ww. *zijlen, zelen: traagjes stromen, bij de wortel van zijgen (Germ. sihw- = neerdruppelen, Sanskriet sic- = uitgieten, enz.)
Zielebrugge. Een brug tussen Zuienkerke en Houtave, ook Eevoorde-brugge genaamd, over de Blankenbergse vaart. | |
[p. 118] | |
Volksetymologische vervorming van Zilebrugge (Zijlebrugge): brug over de Zile (watergang). - Over de legende van de Zielebrug, zie Biekorf 1955, 61.
Eevoorde. Eivoorde is de verkeerde, geleerde schrijfwijze voor Eevoorde, naam van een belangrijke oude watergang tussen Koolkerke, Dudzele en Lissewege in de Watering van Groot-Reigarsvliet. Bij het inpolderen van de Groot-Reigarsvlietpolder werden ter ontwatering vier grote, bijkans rechtlijnige waterlopen gegraven, die van Brugge uit waaiervormig naar het Noorden uitstraalden: de Lisseweegse watergang, de Eevoorde, de Rontsaartader en het Oude Zwin. Merkwaardig is het dat de Lisseweegse Watergang de grens vormt met Eiensluis-Watering (voormalige polder) en het Oude Zwin de grens met de Watering van 's Heer-Baselishoek, de Kerkewatering van Oostkerke en de Watering van Romboutswerve. Wat betekent Eevoorde? Een voorde is een waadbare plaats. Maar een ‘waadbare plaats’ door een diepe gegraven vaart, dienend voor afwatering en scheepvaart, heeft geen zin. Het woord ‘voorde’ moet hier kortweg ‘vaart’ betekenen. Merkwaardig is het dat de oudste grafieën op *Eenvoorde wijzen: Envoorde (1290). Heenvoerde (einde 14e E) e.a. (zie Deflou III 931). Daarmee valt het woord buiten de serie van Eienbroeke, Eienbrugge e.a. Wellicht hoort het element een- bij de gemeentenaam Eine (Oudenaarde)? Laten wij hierbij nog opmerken dat ook het Oude Zwin een gegraven en niet een natuurlijke waterloop was. Wanneer wij zijn loop en ligging zien in verband met de andere grote watergangen van de streek, kunnen wij daar geen ogenblik aan twijfelen. Jozef De Langhe |