Biekorf. Jaargang 56

[p. 126]

Mengelmaren

Borale-Zondag.

Borale-Zondag: zo heette vroeger de eerste Zondag van de Vasten in de Bergstreek van Loker en Kemmel, en men vierde die dag ‘met vuur en roepen’ tot in de eerste jaren van 1900. Het gedicht ‘Locre’ - werk van een inboorling uit de jaren na de eerste wereldoorlog - wijdt een strofe aan dat oude gebruik:

Wat gebeurt? Hoor! 't Galmt ‘Borale’,
't Spuwt al vuur van top tot dal,
Dal en top, 't spookt altemale,
't Helmt en bralt: ‘Boral! Boral!’

In het handschrift van de geschiedenis van Loker door pastoor Hubert Deruytter (1900-1907) vinden we de volgende uitleg:

‘Heden bestaat min of meer te Locre en in de streek het aardig, doch aloude gebruik onder de kinderen, van dien dag op de hoogten met laaiende vuurtjes rond te lopen, al roepend en schreeuwend: “Borale-Borale-Zondag!” Ten allen kant op de Kemmelberg, de Monteberg, de Roon-Berg enz. zag men eertijds meer dan nu (d.i. 1900-1907) van die wemelende lichten schemeren en rondzwerven te midden het getier van kinderstemmen. Het was een bundeltje strooi aan den top van een pers geschoven en in brand gestoken.’

Over Borale, Borelle zie Biekorf 1934, 248-51; over de verspreiding van de ‘brandons’ in het naburige Franse gebied, handelt A. Van Gennep in zijn Manuel du Folklore Francais III, 1, blz. 1034-49 met kaartje van de verspreiding.

In het ‘Wekelijks Nieuws’ van 12 Maart 1955 stelde ik de vraag: ‘Kan er iemand meedelen wanneer de Borale-Zondag, met zijn vuur en roepen, het laatst gevierd werd in de Bergstreek.’ Het volgende nummer bracht reeds het antwoord.

‘Dit was in het jaar 1905. Enkel twee jongelingen liepen rond met hun pers met brandend stro, in de weide tegenwoordig gebruikt door Maurits Verhaeghe. Op de Monteberg waren er ook maar een tweetal meer. Dit was te weinig en 't jaar daarna was Borale-Zondag vervallen en behoorde tot de geschiedenis.

Maar in de vroegere jaren waren er op ieder hoogte een twintig- tot dertigtal jongelingen van 17-19 jaar, die altijd maar rondliepen in een weide op de hoogten met hun brandende stro-pers en schreeuwden en brulden: Borale Borale Zundag... tot dat ze geen stem meer hadden en 't vuur was uitgedoofd.

[p. 127]

Maar dat vuur was nog zo rap niet uit, want die er kennis van hadden snoerden hun “dut stro” stevig vast, zodat het maar langzaam brandde en nadat 't eerste “dutje” verbrand was, bonden ze er een tweede aan. Als ze voor een paar jaar de vele rupsennesten uit de bomen moesten branden, dan zegden ze nog: we zullen een “bralle” of “borale” maken.’

Onze oude mensen weten er nog van te spreken, ze leven het nog mede en worden met de slag 50-60 jaar jonger.

Loker

C. Denorme

Op weg naar een ‘Hof van het Gulden Vlies’.
(Bij de heropening van het Gruuthusemuseum).

Gruuthuse wil weer een huis worden. Met de cumulatieve museum-formule heeft het, zoals veel musea, geen vrede meer. Dit heerlijke patriciërshuis uit de Bourgondische eeuw - de eeuw van Brugge! - gelegen in een énig kader, wil zijn vitrines opruimen, zijn interieur heroveren, zijn stofferige naam afleggen en het ‘Hof van het Gulden Vlies’ worden.

Zal nog één toerist een Hof van die naam voorbijgaan? een Bourgondisch Hof waarin de atmosfeer van het herfsttij der middeleeuwen hangt en de laatgotische droom van de Primitieven? Geen andere stad heeft dat te bieden.

De collecties, die in het bezit van de Stad zijn overgegaan, kunnen ten dele dienen om kamers en zalen te meubileren. Zij vragen aanvulling. Noblesse oblige en koken moet kosten. Een vijf- of tienjarenplan van aanvulling ware een beste vooruitziende belegging tot bevordering van het vreemdelingenverkeer. En tevens zal Brugge een énig Hof hebben voor ontvangsten, plechtigheden en artistieke uitvoeringen. En ook voor kleine cyclische tentoonstellingen.

Met de suggestieve herinrichting van enkele kamers en zalen heeft Dr A. Janssens de Bisthoven, directeur van Schone Kunsten, de weg gewezen. Geen aarzeling meer: Gruuthuse wil weer een huis worden!

A.V.

Slapen met de voeten kruiswijs.

't Was op de tram. Men besprak het overlijden van een bekend persoon, hij was overnacht gestorven. Een man uit Koolkerke, goed in de tachtig en flink gelijk een jonkheid, zei daarop: ‘Met mij zal dat niet gebeuren, 'k slape met mijn voeten kruisewijs.’ En hij legde zijn voeten over malkaar om het aan iedereen goed te tonen.

M.P.

[p. 128]

Hoe de Belgen aan hun naam gekomen zijn.

Het volgende heb ik gehoord, staande aan het hekken van de opgravingen op de Burg. De verteller was een oud ventje, een van de ‘Broertjes’, peins ik; hij vertelde vlot, en zeker van zijn wetenschap. Twee ouden van dagen luisterden toe, met een tikje bewondering voor de geleerdheid van de spreker.

‘In den tijd van den Hollander, de Belgen dat bestond toen nog niet. Als den Hollander er van onder getrokken is, ze moesten 't volk hier toen een name geven. D'er was daar toen in Frankrijk 'nen ouden stam, de Belligérants, dat wil zeggen voorvechters. En daarvan hebben ze toen de name Belgen gemaakt.’

Hoe de spreker op zijn onderwerp gekomen was, heb ik jammer niet gehoord.

M.P.

Pastoorsinhaling.

De pastoorsinhalingen hebben nu algemeen plaats op een Zondag. Zijn er nog uitzonderingen? gebeurt er soms een installatie op een weekdag?

Vroeger werd de nieuwe pastoor meestal op een weekdag ingehaald. Wanneer ontstond en verbreidde zich het gebruik van de inhaling op Zondag?

Pastoor Slosse schreef in 1915 de volgende nota in zijn artikel ‘Spiere’ (Rond Kortrijk. p. 1770). ‘Pastoor Vielle werd op 17 Juli 1817 geïnstalleerd. De 17 Juli viel dan op eenen Donderdag. 't Was dan nog de goede tijd dat ze niet en dachten om herbergiers, drinkers en verkeerders met eene zondagsinstallatie te vleien, zoo als zij het onlangs deden op de Ballons, te Dottenys en te Coyghem: mochten deze prochien weinig navolgers vinden!’

Dit ‘onlangs’ wijst voor Dottenijs (pastoor Iserbyt) en de Ballons (pastoor Deslypere) op het jaar 1913, voor Kooigem (pastoor Verdonck) op het jaar 1914.

Zou de zondaginstallatie voor het eerst in die jaren opgekomen zijn? en eerst na de oorlog 1914-18 algemeen geworden?

J.H.