Biekorf. Jaargang 57

[p. 157]

Mengelmaren

Poorterslijst van Roeselare

Het Geschied- en Oudheidkundig Genootschap van Roeselare en Ommeland bezorgde de uitgave van het werk van G. Marichal: De Poorters van Roeselare 1580-1796 (Roeselare, 1955), 75 blz. Prijs 50 fr. Te bestellen bij de auteur: St-Amandsplaats Roeselare.

Het boekje bevat de alfabetische lijst der aangekomen en verhoofde poorters der stad Roeselare vanaf 1580 tot het einde der poorterij in 1796. Deze lijst zoals ze gaat en staat werd afgedrukt van hetgene enkele jaren lang in ‘Het Wekelijks Nieuws’ van Poperinge verscheen. Het is jammer genoeg bij de afdruk van deze lijst gebleven.

Er zijn nochtans voorbeelden genoeg van poorterslijsten die gedrukt werden (cf. Brugge's Indices; de lijsten van Halle, Tongeren, e.a.m.). Verwacht zou worden dat er een inleiding zou voorafgegaan zijn over de Roeselaarse poorterij als rechtsinstelling, haar betekenis, haar eventuele specifieke eigenaardigheden, een statistisch overzicht per jaar of decennium, de geografische spreiding der buitenpoorters, enz. Om de bruikbaarheid te verhogen was een naamregister op zijn plaats geweest, zowel op de aardrijkskundige namen, als op de familienamen der vrouwen. Voor genealogen, wie zulke uitgaven in de eerste plaats van nutte zijn, zou dit de bruikbaarheid juist verdubbeld hebben.

Buiten de schuld van de ijverige verzamelaar, voorzitter van het Geschiedkundig Genootschap dat deze uitgave heeft willen patroneren, is dit niet mogelijk geworden.

Toch zal ieder vorser die op Roeselaarse families stoot, hier een rijke en belangrijke bron aan gegevens vinden, die moeten toelaten ‘de draad te vinden’.

Deze uitgave is ons een gelegenheid om alle liefhebbers van gazetartikels over historische onderwerpen, vooreerst aan te sporen hun pennevruchten te laten afdrukken in brochurevorm. Zo gaat er minder verloren en wordt meer bereikt door het bijeenbrengen der verspreide bijdragen.

Maar dat men dan vooraf met de drukker, die in de eerste plaats zakenman blijft, een ruim akkoord afsluite, waarbij de mogelijkheid openstaat sommige toevoegsels of tabellen in de afgedrukte brochure wel te laten verschijnen, waar de doorsnee-lezer toch niets aan heeft, maar die de lezers ten goede komen, die het boekje bewaren en gebruiken willen.

L. Van Acker.

[p. 158]

Dood en begrafenis

De wijtewagen behoort te Dudzele al meer dan 20 jaar tot het verleden. Als er iemand te lande sterft wordt het lijk met de lijkkoets tot in 't dorp gevoerd. De zes dragers volgen te voet. Aan de ingang van 't dorp of aan 't lijkhekken, naargelang de dienst, wordt het lijk door de priesters afgehaald en nemen de dragers hun last op.

Van de zes dragers zijn er drie van aan de voordeur en drie van aan de achterdeur; het zijn de naaste geburen. Zodra de dode is afgelegd worden ze verwittigd. Er wordt nooit iemand uitgesloten en nooit is er iemand die weigert; zelfs de grootste nikkedrager legt hand over herte en doet zijn burenplicht.

De grootste vijanden die anders nooit een stap over de zulle zetten en die in 't gebuurte wonen, komen een kruisgebed lezen.

a.m.

Soldaat van Napoleon
Bij blz. 126

Een strijdmakker van Jan Djoorens van Machelen aan de Leie, was Petrus Van de Wiele van Petegem-bij-Deinze, die altijd wist te zeggen dat de schoonste tijd de tijd was van Maria-Theresia, omdat ze dan een halve eeuwe lang niet 'n vochten.

Petrus Van de Wiele, die mijn overgrootvader was, vocht in ‘Reusland’ en hielp de terugtocht van de Berezina dekken. Hij kreeg daarom van generaal Ney een zilveren tabaksdoos met diens handtekening op gegraveerd, en had aan zijn horlogeketting een medaille hangen met de beeldenaar van Napoleon I en op de keerzijde het opschrift CAMPAGNES de 1792 à 1815. - A ses compagnons de gloire sa dernière pensée Ste-Hélène 5 mai 1821. (In mijn bezit.)

Toen Pier Van de Wiele over de oorlogen vertelde gingen zijn gedachten steeds naar de doorstane koude bij ‘den Reus’. Daar was 't zo koud ‘dat ge de broek moest afsteken tussen de billen van je peerd om een beetje beschuttinge te zoeken tegen den eendelijken vorst en de Noordschen wind’.

Pier Van de Wiele had geen oren meer. Die waren afgevrozen te Moskou en hij heeft heel den oorlog uitgedaan zonder berenmutse.

g.p.b.

Pendelen met de trouwring
Bij blz. 126

Dat pendelen met de trouwring was in hoog aanzien tijdens de laatste oorlog. Bij de krijgsgevangenen werd gependeld over de foto van een verloofde om te weten of ze wel trouw gebleven was. Om te weten waar een vluchteling of een soldaat mocht zitten werd met de trouwring gependeld over een opengevouwen landkaart van

[p. 159]

Europa. De ring moest plots stilvallen toen hij over 't gewest hing waar de krijgsgevangene verbleef.

Vóór den anderen oorlog heb ik een echtgenoot weten pendelen om te weten of het komend kind en meisje of een knechtje zou zijn. In dit geval duidde de slingerbeweging op een meisje en de kringbeweging op een knechtje.

g.p.b

Voor het meten van de bloeddruk gaat men te Moerkerke te werk als volgt.

De patiënt moet de rechterduim op het begin van de lintmeter houden. De pendelaar vat de persoon bij de pols, hij moet immers de polsslag voelen eer hij begint te pendelen, eerst dan begint hij stilletjes met de trouwring, die aan een draadje hangt, over de lintmeter te bewegen.

De ring moet van goud zijn! Daarom trekt men eerst een haartje uit het hoofd, hangt de ring eraan en slaat deze zachtjes tegen een hard voorwerp. Zingt de ring, dan is hij van puur goud. Geeft hij een doffe klank, 't is een ‘pribaring’ en niet goed om de bloeddruk te meten.

r.c.

Zeugejagen
Op de vraag hiervoor blz. 128

In mijn schooltijd - begin der eeuw - speelde men dat spel te Vladslo op de koer van de school. Ik meen te weten dat er geen kwestie was van balletje maar van een klos hout, gescherpt aan weerszijden, die we ‘kolle’ noemden. ‘Zeugejagen’ als naam komt me vreemd voor. Misschien waren er toch kinderen die het spel zo noemden? Ik weet alleen van ‘kolle-slaan’.

k.s.

Dit spel heette te Deinze ‘zeugekoten’ en werd gespeeld in mijn kinderjaren. Ook grote mensen zeugden de zondagnamiddag.

De eerst opgaande zeugeman werd zelden aangeduid door loting d.i. door strootje trekken. De kolven werden gesneden in een elskant en moesten alle de zelfde lengte hebben. De zeuge werd op de kolf geleid en in de hoogte gekaatst. Wie de zeuge het kleinste aantal keren opving en tikken kon met de kolf was zeugeman, zoals dat geschiedt bij 't anderwatten waar de mooscher opgaat, d.i. de speler die het houten scheers niet kan tikken wanneer het met de stok in de hoogte gekaatst wordt.

g.p.b.

Te Reningelst noemden wij dit spel ‘Katjoezen’ met accent op oe. Rond 1900 waren de schoolkinderen nog meester van de straat; en wij speelden in 't dorp op de aardeweg nevens de kalsijde. De naam ‘Zeugejagen’ of ‘Zeugeboeren’ heb ik geleerd van een Poelkapellenaar. Men speelde het als volgt.

[p. 160]

Ieder speler had zijn putje maar in 't midden was er een groter putje. Wij smeten eerst met onze stok naar de muur en die er verst van af was werd Zeugeboer. Hij moest trachten de houten bal in 't middenputje te krijgen. Wanneer hij daarin lukte moesten de andere spelers van put veranderen en iedereen moest dan trachten een putje te bemachtigen. De Zeugeboer mocht 3 maal van nevens een speelmakker de bal in zijn hand nemen en hem trachten in 't middenputje te rollen. De anderen mochten, op gevaar hun putje door de Zeugeboer of een gebuur-speler afgenomen te worden, de bal weg slaan. De Zeugeboer mocht nooit een put bemachtigen met de bal in handen. Hij mocht ook met zijn stok de bal naar 't middenputje brengen en met zijn stok de bal beschermen. De kunst was dus rap de put te pakken van de slager, ofwel van een ander, indien de slager reeds zijn put was genomen door een gebuur. 't Aangenaamste was, toen er een nieuwe Zeugeboer kwam. Vóór dat hij begon de bal in 't middenputje te krijgen moest hij eerst de bal buiten de kring der putjes (buiten de ronde) met zijn stok kunnen aanraken. Geheel de bende zette 't dan op een loop, altijd de bal verder slaande, soms 100 meter ver. Als de Zeugeboer er in gelukte de bal te raken, dan was 't ‘full speed’ teruglopen om een put te krijgen. Had de Zeugeboer een put, dan was er weer een andere ‘eraan’... En 't spel begon opnieuw.

f.b.

Spreekwoorden uit een Brugs schoolboek van 1727

In het zeldzame boekje hiervoor (Biekorf 1955, 304) beschreven lezen we nog de volgende spreekwoorden.

Het geene de soegge misdoet, moet de bigge ontgelden.
Hoort, swyght en siet,
muyst maer miouwt niet.
Ist Hoer, ist Dief,
heeft hij Geldt, men heeft hem lief.
Dat men spaert uyt sijn mont,
eet gemeynelick kat oft hont.
Men mag hem noch Huysen, noch Hoven.
Het sal op een blauw lantschap uitdraijen.
Die niet door de vingers siet,
dient in de weireldt niet.
Die daer staet op het Rolletjen,
het cost hem zijn Bolletjen.

c.b.