Biekorf. Jaargang 59

[p. 105]

De Sint-Sebastiaansgilde te Wevelgem
1776-1852

Een oud inschrijvingsboek van deze gilde is gelukkig bewaard gebleven en het leert ons allerhande gebruiken die in de 18^e eeuw in dergelijke gilden in voege waren.

Wanneer die gilde te Wevelgem ontstaan is zal wel niet meer te achterhalen zijn, maar er mag wel aangenomen worden dat haar oorsprong gelegen is in de 15^e of 16^e eeuw.

Het bewaarde boek dateert van 1776 en vermeldt de inschrijvingen ‘sedert 't formeren van desen nieuwen bouck’, wat wel aanduidt dat de gilde van oudere datum is.

Het boek is ingeleid met de ‘Ordonnantiën ende Statuten die men schuldigh is te achtervolgen ter caemer in den hof van den heyligen Rudder S^te Sebastianus onderhouden by de confreeri der prochie van Wevelgem..’ Die ordonnantiën bevatten 18 artikelen.

Volgens art. 1 mag de koning 12 mannen aanduiden die verplicht zijn deel te nemen aan de koningschieting.

De volgende artikelen handelen over het gedrag van de leden tijdens de schietingen: zo iemand gereed staat om te schieten mag men niet spreken noch getier maken voordat de scheute gelost is (art. 2), men mag niet schieten zonder opgeroepen te worden door de cnape (art. 3), men mag aan de leden geen andere naam dan hun eigen christen naam geven (art. 4), niemand mag in de gildekamer of in het hof zweren bij God, zijn heilige Moeder of Gods heiligen (art. 5), alle disputen en gevechten zijn er verboden (art. 6), aan het gelag op de vergaderingen mag er niet uit potten gedronken worden (art. 7).

Na de koningschieting moeten allen die aan de schieting deelgenomen hebben de nieuwe koning van de molen of van de pers naar het gildenhof begeleiden (art. 8); bij dezelfde schieting mag men de molenwal of het park niet verlaten vooraleer de koningsgaai afgeschoten is (art. 9); al de deelnemers moeten lotgeld storten ten profijte van de persoon die de koning worden zal (art. 10).

Al de leden van de gilde zijn verplicht op St. Sebastiaansdag aanwezig te zijn in de mis en op het daaropvolgend gelag (art. 11) en op de ommegangsdagen deel te nemen aan de processie om het ‘hooghweerdigh venerable te vergezelschappen’ (art. 12).

Daar alle voorgaande verplichtingen opgelegd zijn op straf van boete, meestal gaande van 2 tot 6 schellingen, moeten de gestraften, volgens art. 13, de opgelegde boeten prompt en zonder murmuren betalen.

Bij het overlijden van een gildebroeder of gildezuster moeten alle leden de uitvaart bijwonen tot na de teraardebestelling (art. 14).

Volgens art. 15 zijn de leden 1 schelling per maand schuldig ten voordele van de gilde; de eerste helft van het jaarlijks lidgeld

[p. 106]

wordt betaald op St. Sebastiaansdag en de andere helft ofwel op de dag van de koningschieting ofwel rond St. Bartholomeüsdag.

De koning mag geen bijzondere onkosten aangaan in verband met zijn koningschap, zelfs niet wanneer hij met eer, ‘slaende trommels en vliegende vendels’ uit zijn huis wordt afgehaald (art. 16). Na zijn aanstelling moet hij een nieuwe deken aanduiden en twee nieuwe zorgers, waarvan een getrouwd of weduwnaar moet zijn en de andere een jongman (art. 17).

Bij het laatste artikel erkent ieder ingeschreven lid het gezag van de wethouders van de parochie en de heerlijkheid van Wevelgem.

Deze ordonnantiën, opgemaakt de 20^e januari 1776, zijn ondertekend met het merk van de koning, Johannes Delahousse, en met de handtekening van Joseph Vantomme, deken, en van Dufort-Cornillie, de griffier van de gilde. Op dezelfde datum waren Petrus Minne en Joannes Parent de twee ‘zorgers’.

Na de ordonnantiën volgen de inschrijvingsakten van de leden vanaf 1776 tot 1852.

Als voorbeeld volgt hier het afschrift van de eerste akte.

Inschrijvingsakte van een gildelid

Hedent onderschreven daete, verclaert den onderschreven Joannes Delahousse coningh deser gilde sigh geengageert te hebben als confrere in de gilde van den heyligen Sebastiaan onderhouden met den handboge binnen dese prochie van Wevelghem op belofte van de conditiën te onderhouden die desen bouck vermelden. Ende voorders verobligeert hy zyn hoirs naer zyn overlyden dat sy zullen moeten geven in profytte van dese gilde, immers aen iederen confrere die hem present zal vinden in zyn uytvaert tot dat zyn lichaem in de gewyde aerde zal gelegt zyn, mits zy moeten t'offerande gaen in de hoogmisse, eenen pot goet bier, eene sositse van eenen stuyver ende het broot op zyn advenante.
Wevelgem desen 20 Januarius 1776.

Deze akte is voorzien van het merk van de inschrijver en van de handtekening van de deken der gilde.

De andere akten zijn in dezelfde aard opgemaakt; er zijn er 141 van confreers en 44 van confreressen.

Ieder akt vermeldt de gift die de erfgenamen bij het overlijden van de ingeschrevene schuldig zijn aan de gilde. Deze doodschuld bestaat meestal in ‘eene tonne goet bier in banden’ of een halve ton bier. Soms wordt die schuld vastgesteld in munten, b.v. ‘10 pont paresyse’ of ‘3 guldens courant’.

Hier volgen enige typische vermeldingen van de doodschuld.

Eugenius Ernaert (1776) bepaalt de schuld van zijn erfgenamen op ‘twee tonnen goedt bier in banden, is het saecken dat hy comt te hebben het uytvaerdt van twee uren; eene tonne als voorseyt als wanneer dat hy voor zyne ziel comt te hebben het uytvaert van eene ure, ende als wanneer dat zyne hoirs ofte naercommers voor syne ziele maer en doen celebreren een uytvaert van een halve ure, daer door verstaende het cleenste, sullen sy als dan maer moeten

[p. 107]

geven eene halve tonne; voor welke gift dezelve gilde zal verobligeert zyn te doen celebreren eene singende misse tot laevenisse van syne ziele zoo haest zyn lichaem daer van sal gescheyden syn.’

Petrus Demuyttenaere (1776) ondertekent volgende doodschuld: voor iederen ‘confrere die in syn uytvaert zynde van t'beginsel tot het eynde en t'offrande gaende in de misse, eene canne goet bier ende eene hespe van 12 pont in t'generale...’

Verscheidene vrouwelijke leden bepalen ‘eene tonne goet bier (of een halve ton) in banden, op conditie noghtans dat sy naer haer overlyden van de confreers ende niet van de confreressen wilt naer de gewyde aerde gedregen worden’.

Petrus Carton (1778) belooft ‘aan ieder confrere die syn lichaem van syn huys naer de gewyde aerde sal vergezelschappen eene canne goet bier, eene soucisse van eenen stuyver ende broot op zyn advenante; ende waert dat het geviele dat het Vrydags, Saterdags ofte vigiliedag waere, in plaetse van eene soucisse voor eenen stuyver caes’.

Joannes Mestdagh (1783): ‘een tonne goet bier in banden ende eene hesp wegende 23 pont met broot en mostaerd op zyn advenante ende een half pont was voor het brenden van den selven heyligen’.

Petrus Lesaffre (1801): ‘een tonne goet bier in banden, eene hespe wegende twintig ponden mitsgaders brood en mostaerd op advenante elck eenen stoel om daer op te sitten tot het eten de geseyde espe...’.

Louis Delecroix, fabrikant, en zijn huisvrouw Marie Smulders (1807) beloven elk ‘eene tonne goed bier in banden, een goede soupee en behoorlijke caffé’.

Joannes Catry, linnenkoper makelaar (1826): ‘tien stoopen bier à vyf stuyvers brabantse courant den stoop, 12 Frans brooden van een stuyver en 3 pond nugter kalfvleesch’.

Frederik Accou (1826): ‘een derdelinck bier in banden en ideren confrere een pype met tabak holland’.

Ook Franciscus Lahousse, in 1784 gekozen tot alferis van de gilde (vaandeldrager), beloofde een doodschuld te betalen en verbond zich ‘het vender te onderhouden van stoppen en nayen ten waere dat er eenige nieuwe stucken soude van noode syn..., de confreers ofte confreressen te helpen begraeven en van eens jaers syn gelaegd te betaelen op den dag van de craekelingschietinge’.

De trommelslager Petrus Polderman, de alferis Joannes Doornaert en de fluyter Jacobus Barrat, alle drie aangesteld in 1803, behoeven zich niet tot een doodschuld te verbinden maar beloven hun functie te vervullen ‘mits daer vooren te genieten de indemniteyten van ouds geplogen en mits de gilde hun lichaem naer de gewyde aerde zal draegen met open vaendel en trommel’. De trommelslager Joannes Steenmeijer, aangesteld in 1809, besprak dat hij moest begraven worden met ‘fluytiens’.

[p. 108]

In 1846 werd een nieuwe pers ingehuldigd. Was het deze die stond op het gehucht ‘de Kweeke’? 20 leden van de gilde hadden in totaal voor 220 F aandelen genomen voor het bekostigen van de pers. Vanaf die tijd werd echter schier niets meer ingeschreven in het hierboven besproken boek. De oude ordonnantiën en de oude costumen vervielen.

In 1866 werd een nieuw reglement in voege gebracht waarin van de doodschulden geen sprake is. Enige maanden later (in 1867) werd een nieuw vaandel ingehuldigd, een standaard in rood fluweel met middenin het beeld van de patroonheilige op linnen geschilderd. Helaas! het opschrift van het vaandel was in 't frans: Société Saint Sebastien Wevelghem.

Veel merkwaardiger is het eeuwenoude houten beeld van St Sebastiaan dat nog in bezit is van de gilde.

Dit beeld stelt de heilige voor gebonden aan een boom en met pijlen doorschoten. Het bestaat uit 2 stukken: het eigenlijke beeld van 1,40 m hoogte uit een enkele blok hout gebeiteld en de kroon van de boom: 0,20 m hoog. Heel het beeld werd in de loop der tijden verscheidene malen geschilderd.

Zowel het vaandel als het beeld geraakten in de vergetelheid; thans worden pogingen aangewend om ze beiden op te frissen met de bedoeling ze daarna te laten prijken in het lokaal van de huidige handbooggilde. We hopen dat die kostbare relieken voortaan in eer zullen bewaard blijven.

J. Vervenne.