Biekorf. Jaargang 67

[p. 126]

Vraagwinkel

Heilig-Sakramentsprocessie

In welke Vlaamse steden ging er vóór het jaar 1400 een H. Sakraments- processie uit? en hoe waren die oudste processies samengesteld?

K.V.B.

Slag bij Rozebeke

‘In slag bij Rozebeke (1382) werden de Vlamingen verslagen door de Fransen’: zo lees ik (s.v. Rozebeke, gemeente in Oost-Vlaanderen) in mijn WP Woordenboek met encyclopedische informatie, II 1018 (Amsterdam-Brussel, Elsevier, 1959). Een typisch geval van verwarring tussen homonieme plaatsnamen. De slag van 1382 werd feitelijk geleverd bij Westrozebeke in West-Vlaanderen, en dezelfde WP stelt ook s.v. West-rozebeke (II 1234): ‘Slag bij Westrozebeke (27 nov. 1382). Filips van Artevelde door Karel VI verslagen’. Wanneer en hoe is die verwarring ontstaan tussen west- en oostvlaams Rozebeke?

C.B.

Spaensche misse

In Biekorf 1958, 114 lees ik dat er in 1725 in Egemkapelle een ‘Spaensche misse’ gezongen werd gedurende de acht dagen (oktaaf) van de lokale kermis die viel op O.L.V. Boodschap. Wat was er eigen aan die ‘Spaensche misse’ te Egem of elders in Vlaanderen?

M.V.P.

Familienaam Stivelier

Stivelier: geen gewone naam; vermeld in de streek van Veurne 1423: Jan Stivelier. Een beroepsnaam? misschien in verband te brengen met stivale (schoen, laars)? ‘de gelaarsde’ of laarzenmaker?

C.D.L.

Familienamen Mette-

Tot welke streek behoren oorspronkelijk de familienamen op Mette-, zoals Mettenanxt, Mettengelde, Mettepenninghen, Metternuese, Mettergans, Metteneye, Metterpelsen, Mettertee e.a.?

C.D.L.

Canterie - Cantewarie

Het verschil tussen deze kerkelijke termen uit de 15e eeuw is niet immer duidelijk; beide zeggen een officie of een beneficie. Komt cantewarie soms voor als synoniem van kapelanij (capelnie: het oude beneficie)?

E.N.

Triumphant

Wat is de juiste betekenis van adj. triumphant in de heraldieke taal van de zestiende eeuw?

C.P.

[p. 127]

Asylrecht

Hoever strekte zich het oude asylrecht in het kerkgebouw? Was ook de toren in dit recht begrepen?

C.P.

Excessiebeurze

Wanneer een kind een aanval van ‘iksessies’ (konvulsies: stuipen) had, werd een oude vroedvrouw van de parochie bijgeroepen: ze legde een beurs op het kindje, de ‘excessiebeurze’, om het te kalmeren. Zo vertelde me een persoon, die dat omstreeks 1935 gehoord heeft van zijn ouders, afkomstig uit Aartrijke en Torhout. Over de vorm en inhoud van die ‘beurze’ kon mijn zegsman geen nadere bijzonderheden mededelen. De vraag is nu om meer gegevens over die (nu uitgestorven?) praktijk.

J.D.K.

Klein bier

‘Dat is geen klein bier’: geen kleinigheid, 't is een zaak van belang, 't is de moeite waard (Vandale). De woordenboeken geven die uitdrukking steeds in de negatieve vorm, naar het feitelijk algemeen gebruik. In het moderne engels daarentegen wordt ‘small beer’ ook positief gebruikt (The Times, 1966) met bet. ‘dat zijn kleinigheden’. Of hoort men bij ons ook al ‘dat is klein bier’ (een kleinigheid, gemakkelijk)?

W.S.

Assignementbouck

Welk type landboek is het ‘assignementbouck’ uit 1604 dat in Biekorf 1966, 18 genoemd wordt? Een uitzonderlijke benaming, meen ik, die een toelichting verdient.

R.D.

't Manneken uit de Mane 1879

Op zaterdag 8 februari 1879 verscheen te Menen een nieuw weekblad onder de titel: ‘'t Manneken uit de Mane’. Het eerste nummer was ook het laatste, en een exemplaar van dit énige nummer moet voorzeker ver te zoeken zijn. Door wie werd dit nieuwe blad opgesteld en gedrukt? In 1879 had Menen twee weekbladen: de liberale Chronique Meninoise (met redactie te Menen, doch te Cent gedrukt), en De Meenenaar, katholiek weekblad, gedrukt te Menen bij Vanhee-Dhaelewyn en Zoon. Er was dus feitelijk weinig plaats voor een derde blad, tenzij men uitkijkt naar de kant van de schoolstrijd. Opmerkelijk is, dat dit kortstondig Meense Manneken bijna samenvalt met het Manneke-Volksalmanak van Fons Van Hee, dat vanaf 1881 is verschenen.

C.B.

Over den bezem getrouwd

Deze uitdrukking met bet. ‘ongehuwd samenleven’ lees ik in Biekorf 1964, 201 als bekend te Torhout en elders (K. Debusschere). Hier in Antwerpen is de spreuk (over den bessemstok g.) algemeen bekend, en ik zie dat ze in Loquela staat als ‘gehoord te Antwerpen’. Gezelle voegt er het eng. equivalent bij: ‘to be married over the broomstick’. Mijn vraag is nu: wat die bezem of bezemstok hier komt betekenen, als symbool of scherts of wat?

P.v.O.

[p. 128]

Familienaam van Compostelle

Is de fna. ‘van Compostelle’ heden nog bekend? en in welk gewest? Omstreeks 1600 waren er naamdragers ‘van Compostelle’ in het land van Nevele.

C.B.

Pelle flamenge

De rekening van de St.-Maartensabdij te Doornik noteert in 1333 de aankoop van ‘une pelle flamenge’, samen met ander landbouwgereed-schap (vork, sikkel, snoeimes) op de markt te Noyon. (Comptes St.-Martin, ed. D'Haenens 390). Zijn er vermeldingen van een ‘vlaamse spade’ bekend van vóór 1333?

R.V.

De croone van Licentie

De graad van ‘licentiaat in de godheid’ wordt in de literatuur van de 17e eeuw soms genoemd ‘de croone van Licentie’. Ging de toekenning van die graad werkelijk gepaard met het opzetten van een kroon?

R.V.G.

Handboek van Vervot

In 1890 deelde Fragmenta (II 44-45) de beschrijving mede van de kleine grensregeling van 1780 waarbij Westouter, Hondschoote en Watou betrokken waren. De bron van dit relaas is een Handboek van Gratiaan Anthoon Vervot ‘Steenvoordschen yveraer der chyferkonste’, geboren te Steenvoorde den 4 juli 1736 en aldaar overleden den 7 october 1788. - Is dit handboek nog bewaard, in autograaf of kopie? Heeft de schrijver Vervot iets in druk uitgegeven?

C.B.

Spaensche naelden

In de teksten uit de jaren 1600 is er soms sprake van ‘spaensche naelden’ in verband met kleding. Ik vermoed dat ‘spaensch’ hier iets anders zegt dan alleen de herkomst, misschien naalden van een betere kwaliteit of van een ander formaat dan de inheemse? De teksten zelf zijn daarover niet duidelijk.

G.V.S.

Politieke kokarden

Het Legermuseum te Brussel bezit een rijke verzameling militaire kokarden uit de 18e eeuw. Waar zijn er ook politieke (burgerlijke) kokarden bewaard uit onze Patriotten- en Jakobijnentijd? De burgerlijke kokarde schijnt een goedkope nabootsing van de militaire kokarde geweest te zijn.

M.P.