De Boekenwereld. Jaargang 23

[p. 101]

Berichten

Oudste krant van Nederland op internet

Op 8 januari 1656 bracht Abraham Casteleyn in Haarlem de eerste Weeckelycke Courante van Europa uit. De krant, vanaf 1664 beter bekend als de Oprechte Haarlemsche Courant, verschijnt nog steeds als Haarlems Dagblad/Oprechte Haarlemsche Courant. Daarmee is deze krant één van de oudste ter wereld. Ter gelegenheid van de 350^e verjaardag van de Oprechte Haarlemse Courant is op de website van Museum Enschedé (www.museumenschede.nl) het allereerste exemplaar van deze krant te bekijken en te lezen. Het Museum Enschedé is de enige plaats waar bijna alle 350 jaargangen van de Oprechte Haarlemsche Courant bewaard zijn gebleven.

Aanvankelijk verscheen de courant eenmaal in de week, op zaterdag, maar al in 1658 bracht Casteleyn ook een dinsdagse editie uit, die de Haerlemsche Courant genoemd werd. In 1664 wordt de naam gewijzigd in Oprechte Haerlemsche Courant, niet omdat het nieuws in deze krant zo ‘oprecht’ was, maar omdat Casteleyn het recht had verworven als enige courantier te Haarlem deze krant uit te geven. Vanaf 1667 verschijnt de courant drie keer in de week: op dinsdag, donderdag en zaterdag, steeds één enkel, aan weerszijden bedrukt vel. In juli 1737 werd de courant door Izaak Enschedé - die het vak bij Casteleyn geleerd had - en zijn oudste zoon Johannes overgenomen van de erfgenamen van Casteleyn. Vanaf die datum mochten Izaak en Johannes zich ook stadsdrukkers noemen. De Oprechte Haarlemsche Courant, die in de loop van de 18^e eeuw zou uitgroeien tot een van de meest toonaangevende kranten van Europa, zou tot 1910 door Joh. Enschedé en Zonen gedrukt worden. In dat jaar werd de courant ondergebracht in een aparte vennootschap. In 1942 fuseerde de krant, op last van de Duitse bezetter, met het Haarlems Dagblad.

Strooibiljet van Abraham Casteleyn, waarin hij aankondigt een krant uit te gaan geven (Museum Enschedé, Haarlem)

Winnaars Plantin-Moretusprijzen 2006

Op 28 september 2006 werden de Plantin-Moretusprijzen voor de best verzorgde boeken in Vlaanderen uitgereikt. Dit gebeurde tijdens een feestelijke bijeenkomst in het historische pand van het Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet in Antwerpen, dat zowaar overrompeld werd door de grote belangstelling. Een jury van vijf deskundigen uit de boekenbranche kent de Plantin-Moretusprijzen toe aan boeken die zich onderscheiden door hun verzorgde vormgeving, illustraties en grafisch-technische productie. De volgende vijf werken werden bekroond:

-	Jan Locus - Mongolia
-	La fille d'O (Murielle Scherre) - Lingerie en lollipops
-	Gerda Dendooven - Soepkinders
-	Ronny Delrue - A Mind Map
-	Meike Woerdemann - Prik of pleisters? Ziektes helder uitgelegd aan kinderen

De bekroonde en genomineerde werken worden nog tentoongesteld in Leipzig op de tentoonstelling Best Book Design from all over the World, van 22 tot en met 25 maart 2007.

[p. 102]

Grafisch nederland over grafisch Nederland

Rode draad door Grafisch Nederland 2007 is de bijna honderdjarige traditie van ‘het Kerstnummer’, die immers tot 1911 teruggaat. Grafisch Nederland 2007 geeft daarmee een kleurrijk beeld, letterlijk en figuurlijk, van honderd jaar collectieve promotie, samenwerking, grafische techniek en vormgeving van een instituut dat in deze vorm uniek in de wereld is. Grafisch Nederland 2007 is meer dan een catalogus. Het boek vertelt ook over de ontwikkeling van de Nederlandse grafische vormgeving, over de jonge jaren van ontwerpers als Jan Bons, Wim Crouwel, Dick Elffers, Charles A. Jongejans, W. Sandberg, Jurriaan Schrofer en Jan van Toorn. Over de introductie van foto's in drukwerk en over ‘moderne’ technieken zoals driekleurenboekdruk, het Pantone-procédé, Flattone, staaldruk, dubbeltooninkt en het Bindringplastiek.

Grafisch Nederland 2007 is ook een feest der herkenning, voor iedereen, door de beelden van en uit de kerstnummers en ook door de honderden namen van bekende auteurs, ontwerpers en fotografen. Emmy Andriesse, Ed van der Elsken, Aart Klein en Cas Oorthuys werkten allen mee aan een kerstnummer net als diverse bekende auteurs, zoals Boudewijn Büch, Piet Grijs, Willem Frederik Hermans, Cees Nooteboom en Nico Scheepmaker. Ministers als Irene Vorrink en Neelie Smit-Kroes zorgden voor een voorwoord. En wat te denken van de zeshonderd bedrijven die de kerstnummers maakten of als leverancier betrokken waren? Zonder hen was het allemaal niet mogelijk geweest. Ze zijn allemaal vermeld in Grafisch Nederland 2007.

Grafisch Nederland 2007 is te bestellen via www.grafischnederland.nl.

Omslag van het boek over leven en werk van André Olgers

André Olgers

De slechts bij een kleine groep bewonderaars bekende grafisch ontwerper en musicus André Olgers overleed onverwacht in het voorjaar van 2005. Een comité van vrienden nam het initiatief voor een overzichtstentoonstelling met een boek over leven en werk. De tentoonstelling werd op 4 november geopend worden in het Kunstcentrum Haarlem. Daarbij werd ook het rijk geïllustreerde en van een cd voorziene boek gepresenteerd, uitgegeven door uitgeverij De Buitenkant en IJs & Weder Producties (€25). Van het boek is ook een luxe, gelimiteerde editie in 150 exemplaren gemaakt. Deze gebonden exemplaren zijn verpakt in een typische ‘Olgers doos’, samen met onder andere drie cd's, diverse posters, doosjes en andere Olgers producties en een door Joost Veerkamp vervaardigde gesigneerde Olgersprent. Deze doos komt niet in de handel en is voor €89, plus eventuele verzendkosten, te bestellen bij Bubb Kuyper, Slingerweg 6-B, 2111 ah Aerdenhout, e-mail: [e-mail]. Het ligt in de bedoeling dat de tentoonstelling ook elders in het land te zien zal zijn.

[p. 103]

Band van de Franse vertaling van de Hypnerotomachia Poliphili, ooit in het bezit van Willem van Oranje (Museum Meermanno, Den Haag, in bruikleen van Antiquariaat Forum, 't Goy)

Uniek boek Willem van Oranje in Meermanno-expositie

Sinds kort is in Museum Meermanno een uniek boek uit de bibliotheek van Willem van Oranje te zien. Het exemplaar is onverwacht toegevoegd aan de tentoonstelling ‘Een droom van een boek’, die nog tot begin 2007 in Meermanno te zien is. Centraal in die tentoonstelling staat de Hypnerotomachia Poliphili, die in 1499 in Venetië door Aldus Manutius werd gedrukt. De prins bezat de Franse vertaling van dit boek, dat al snel na verschijnen werd geroemd om zijn uitvoering met de prachtige houtsneden. Het exemplaar van Willem van Oranje is in bruikleen afgestaan door Antiquariaat Forum uit 't Goy.

Bekend is dat het boek in 1554 in Parijs werd gedrukt en aldaar in 1559 door de prins gekocht. Op de band liet hij aan beide zijden zijn wapen in kleur aanbrengen. De prins was gehecht aan het boek. Toen hij in 1568 de wijk nam naar de Dillenburg in Duitsland om aan de vervolging door de Spaanse koning Philips ii te ontkomen, nam hij een kleine boekencollectie mee, waaronder deze Poliphile. Na zijn gewelddadige dood in 1584 is zijn bibliotheek, onder andere via familieleden, in alle richtingen verspreid geraakt. Dankzij de medewerking van Forum is dit exemplaar uit het bezit van de ‘Vader des Vaderlands’ nu voor het eerst in Nederland te zien. Het is nog onduidelijk of het boek in Nederlands bezit zal blijven.

[p. 104]

Mooi marginaal 2

Op 29 oktober 2004 werd in de Gravenzaal van het Haarlemse stadhuis de eerste uitverkiezing van Mooi Marginaal gepresenteerd. Op instigatie van de Stichting Laurens Janszoon Coster had een deskundige jury de vijftig mooiste marginale drukwerken uit de jaren 2002 en 2003 geselecteerd. De bedoeling van het initiatief was en is de aandacht van een groter publiek te vestigen op deze bijzondere uitgaven. Het initiatief is een groot succes gebleken. Behalve in de Gravenzaal was de selectie van de jury te zien in de Stadsbibliotheek Haarlem, de Zeeuwse bibliotheek in Middelburg, boekhandel Godert Walter in Groningen, het Centre Céramique te Maastricht en Museum Meermanno te Den Haag. Alle uitverkozen drukwerken werden vastgelegd en, met het juryrapport, beschreven in een op grote schaal verspreide catalogus, vormgegeven door André Olgers en gedrukt door LenoirSchuring te Amstelveen. Gesterkt door de vele positieve reacties heeft de Stichting een tweede uitverkiezing georganiseerd. De jury, deze keer bestaande uit Jeffrey Bosch, Jan de Jong, Laurens van Krevelen, Marcus de Schepper en Joost Swarte, koos uit ruim 150 inzendingen vijftig drukwerken, vervaardigd in de jaren 2004 en 2005. Op vrijdag 8 december j.l. is tijdens een feestelijke en drukbezochte bijeenkomst in opnieuw de Haarlemse Gravenzaal Mooi Marginaal 2 gepresenteerd, onder andere met een feestrede van Kees van Kooten. De tentoonstelling van de bekroonde werken zal wederom te zien zijn in de Zeeuwse Bibliotheek (27/01-26/02, 2007), Museum Meermanno (01/03-31/05, 2007), Centre Céramique (zomer 2007), Grafisch Museum Groningen (01/10-30/11, 2007) en de Stadsbibliotheek Haarlem (01/12/2007-28/02/2008). De tentoonstelling zal hoogstwaarschijnlijk ook nog op nader te bepalen data en plaatsen in België te zien zijn. De keuze van de Mooi Marginaal-jury is vastgelegd in een fraaie catalogus, vormgegeven door Sander Pinkse Boekproductie en gedrukt door LenoirSchuring. Deze catalogus kan voor €6 inclusief verzendkosten besteld worden bij de Stichting Laurens Janszoon Coster, Slingerweg 6-B, 2111 ah Aerdenhout. Tegen dezelfde kosten is ook de catalogus Mooi Marginaal 1 nog te verkrijgen.