De Boekenwereld. Jaargang 24

[p. 49]

Agenda

Veilingen

van stockum's veilingen, Prinsengracht 15, 2512 en Den Haag, tel.: [phone]: 7-9 november (www.vanstockums-veilingen.nl)

burgersdijk & niermans, Nieuwsteeg 1, 2311 rw Leiden, tel.: [phone]: 13 en 14 november (www.b-n.nl)

romantic agony, Aquaductstraat 38-40, 1060 Brussel, België, tel.: (0032) (0) 25441055: 16 en 17 november (www.romanticagony.nl)

bubb kuyper, Jansweg 39, 2011 km Haarlem, tel.: [phone]: 20-23 november (www.bubbkuyper.com).

beijers, Achter Sint Pieter 140, Utrecht, tel.: [phone]: 27 en 28 november (www.beijers-auctions.com)

Beurzen

November
2-3	London Chelsea Book Fair (aba), Londen
17-18	Boekkunstbeurs, Pieterskerk, Leiden
23-24	European Map and Book Fair, Grote Kerk, Breda
December
7-9	Antiquarenbeurs Mechelen

Tentoonstellingen

De boekkunst van Henry van de Velde

Museum Meermanno wijdt dit najaar een tentoonstelling aan de boekkunst van Henry van de Velde (1863-1957). Deze van oorsprong Belgische kunstenaar is vooral bekend als architect, maar geheel in de geest van zijn tijd was hij daarnaast een veelzijdig kunstnijveraar: hij ontwierp wandschilderingen, tapijten, meubels, zilver en keramiek en was een begenadigd boekverzorger.

In Nederland is Van de Velde vooral bekend als architect van het Museum Kröller-Müller in Otterlo en villa ‘De Zeemeeuw’ in Scheveningen. Hij kan beschouwd worden als een van de eerste ‘Europeanen’. Geboren in België werkte hij enkele decennia in Duitsland en België en enkele jaren in Nederland en Zwitserland. Door heel Europa is zijn architectuur te vinden.

Het is voor het eerst dat de boekontwerpen van Henry van de Velde in een tentoonstelling bij elkaar worden gebracht. Hij beschouwde het boek als leverancier van een dagelijkse dosis cultuur, maar ook als monument voor de gedachten. Dit is terug te zien in zijn ontwerpen, waarin eenvoud en monumentaliteit hand in hand gaan. Zijn ontwerpen omspannen vijftig jaar. In die periode ontwikkelt zijn werk zich van ‘ornament’ naar ‘lijn’; van Art Nouveau, een kunststroming met een decoratief karakter, naar Nieuwe Zakelijkheid, een stroming waarin eenvoud en functionaliteit een belangrijke rol spelen.

Gastconservator van de tentoonstelling is John Dieter Brinks, uitgever te Laubach. Hij organiseerde eerder in Museum Meermanno een expositie over de Duitse bibliofiele pers Insel Verlag. In de tentoonstelling over Henry van de Velde zijn niet alleen prachtige boekbanden en uitmuntende typografie te bewonderen, maar wordt ook een beeld gegeven van het ontstaan van de ontwerpen: er zijn schetsen, proeven en verschillende versies van hetzelfde ontwerp te zien.

De tentoonstelling vindt plaats in het kader van de herdenking van het 50^e sterfjaar van Van de Velde en zal als eerste in Museum Meermanno te zien zijn, om daarna door te reizen naar Weimar (Anna-Amalia Bibliotheek), Gent (Design Museum), Krakow (Universiteitsbibliotheek) en Berlijn.

[p. 50]

Friedrich Nietzsche, Ecce Homo, Leipzig, Insel-Verlag 1908. Museum Meermanno, Den Haag

Adres: Museum Meermanno, Prinsessegracht 30, Den Haag, tel.: [phone], www.meermanno.nl. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 11.00 tot 17.00 uur, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur.

Aap, vis, boek. Linnaeus in Amsterdam

In 1735 liep een nog jonge Carolus Linnaeus rond in Amsterdam en bezocht er een menagerie en een naturaliënkabinet. Drie jaar zou hij studerend en schrijvend in Nederland verblijven. Hier verscheen zijn boek Systema naturae, waarin hij het planten- en dierenrijk indeelde volgens een nieuw systeem. Linnaeus' ordening van de natuur maakte hem tot de bekendste Zweedse geleerde ooit.

De Bijzondere Collecties van de ub Amsterdam herdenken Linnaeus' driehonderdste geboortejaar met de tentoonstelling Aap, vis, boek. Linnaeus in Amsterdam. Voor deze tentoonstelling - de tweede aan de Oude Turfmarkt - is geput uit de rijke verzamelingen van de Artis Bibliotheek. Uiteraard zijn er verschillende werken van Linnaeus zelf te zien, zoals de Systema naturae, de Bibliotheca botanica en de Hortus Cliffortianus, die alle drie in Nederland verschenen.

[p. 51]

Maar de tentoonstelling bevat veel meer. Zo liggen er talrijke prachtwerken van voorgangers, tijdgenoten en opvolgers, waaronder de Thesaurus van de Amsterdamse apotheker Albertus Seba en de Metamorphosis van Maria Sibylla Merian. Ook worden verschillende prenten geëxposeerd uit de Iconographia Zoologica, een omvangrijk dierkundig documentatiesysteem in de Artis Bibliotheek. Van 4 oktober t/m 24 februari.

Adres: Universiteitsbibliotheek Amsterdam, Oude Turfmarkt 129, Amsterdam, tel.: [phone], www.uba.uva.nl. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur, weekend en feestdagen van 13.00 tot 17.00 uur

Titelpagina van de tiende druk van Linnaeus' Systema naturae, Maagdenburg 1760

Exlibris voor A.F. Mirande door Chris Lebeau, 1927

Hoogtepunten uit de Nederlandse exlibriskunst

Van 17 november t/m 30 december 2007 wordt in de expositieruimte van de Stichting Bredevoort Boekenstad een exlibristentoonstelling gehouden onder de titel Hoogtepunten uit de Nederlandse exlibriskunst. Deze expositie bestrijkt een breed scala van bekende grafische kunstenaars uit de afgelopen eeuw. Er zal werk te zien zijn van Cees Andriessen, Nico Bulder, Maurits Escher, Dirk van Gelder, Theo van Hoytema, Maarten de Jong, Chris Lebeau, Thijs Mauve, Willem Rozendaal, Georg en Pam Rueter, Ab Steenvoorden, Lou Strik, Cor de Wolff, Wim Zwiers en vele anderen. De te tonen boekmerken vormen een (persoonlijke) keus uit de verzameling van Henk Weltje.

Ter gelegenheid van deze tentoonstelling wordt op zaterdag 8 december in Bredevoort een exlibrisruildag gehouden. Deze is gratis toegankelijk voor verzamelaars van exlibris en andere kleingrafiek en vindt van 10 tot 16 uur plaats in de expositieruimte. De ruildag en de expositie zijn een gezamenlijk initiatief van de Vereniging Exlibriswereld en de Stichting Bredevoort Boekenstad.

Nadere informatie is te verkrijgen bij de Stichting Bredevoort Boekenstad, tel.: [phone], [e-mail] en/of bij Henk Weitje, tel.: [phone], [e-mail].

[p. 52]

Exlibris voor A. & D. Richards door Nico Bulder, 1940

K'ranti! De Surinaamse Pers, 1774-2007

Op 10 augustus 1774 verschijnt de allereerste krant in Suriname: De Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamse Courant (wwsc). De voorpagina van deze eersteling wordt geheel in beslag genomen door de ‘Opdragt van den Uitgever’, mr. Wolphert Jacob Beeldsnyder Matroos (1742-1793). Deze achttiende-eeuwse courant was het startsein voor inmiddels ruim 230 jaar Surinaamse persgeschiedenis. De Surinaamse kranten en tijdschriften waren en zijn overwegend Nederlandstalig. De honderden titels die vanaf 1774 in Paramaribo gedrukt en uitgegeven werden, weerspiegelen de maatschappelijke, politieke en culturele ontwikkelingen in Suriname. Uit een louter koloniale pers groeide een waaier aan kranten, tijdschriften en blaadjes van emancipatiebewegingen, van religieuze groepen, van etnische groepen, van ontluikende en volwassen politieke facties en belangengroepen, van vrouwen, van vakbonden en wat dies al niet meer zij. De historisch ongelijke verhoudingen tussen de diverse bevolkingsgroepen, met name tijdens de koloniale periode, hebben geleid tot een zeer divers medialandschap, waarin naast de erkende of reguliere persuitingen vele vormen van (schriftelijke) communicatie en nieuwsvoorziening

De eerste Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamse Courant uit 1774

ontstonden die de mediageschiedenis van Suriname zo boeiend maken.

Het Persmuseum heeft enige jaren geleden het project Surinaamse Pers geadopteerd, oorspronkelijk een initiatief van de vorig jaar overleden oud-journalist Archie Sumter. Het project voorziet in historisch en journalistiek onderzoek naar deze rijke Surinaamse persgeschiedenis. Naast de tentoonstelling (van 22 oktober 2007 tot 2 maart 2008) zal ook de website www.surinaamsepers.net worden gelanceerd (25 oktober 2007) en verschijnt begin 2008 een publicatie.

Adres: Persmuseum, Zeeburgerkade 10, Amsterdam, tel. [phone], www.persmuseum.nl. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur, zondag van 12.00 tot 17.00 uur.

The Birds of America

Teylers Museum bezit een zeldzaam exemplaar van het grootste en duurste boek ter wereld; The Birds of America van de vogelschilder John James Audubon (1785-1851). Alle vogels van Noord- en Zuid Amerika zijn daarin op ware grootte en in hun natuurlijke omgeving afgebeeld. In zijn tijd

[p. 53]

Flamingo (Phoenicopterus ruber)

was het boek al baanbrekend, omdat een kunstenaar voor het eerst de dynamiek bij vogels suggereerde en hun levendigheid benadrukte, geïnspireerd door de Franse schilder Jacques-Louis David. Maar ook Audubons romantische en uitdagende levensstijl, die zich gaandeweg ontwikkelde van vogeljager tot natuurbeschermer, sprak tot de verbeelding. In de tentoonstelling ‘Vogels van formaat’ toont Teylers Museum voor even de vijf delen van dit grote boek in ‘dubbelolifantformaat’, dat vanwege zijn kwetsbaarheid en kostbaarheid zelden te zien is. De tentoonstelling plaatst het boek in de ontwikkeling van het bekijken en weergeven van vogels van de 18^e eeuw tot nu, van traditionele vogelafbeeldingen vóór Audubon tot kleurenfoto's, films en webcams van vandaag de dag. Voor velen is The Birds of America nog steeds het mooiste vogelboek. En is het niet het mooiste, sinds 2002 is het in ieder geval het duurste in druk verschenen boek dat ooit geveild is: voor 8,8 miljoen dollar verkocht veilinghuis Christie's een exemplaar van het werk. John James Audubon (1785-1851), een avontuurlijk ingestelde autodidact van Franse afkomst vertrok op twintigjarige leeftijd naar Amerika. Daar trok hij jarenlang door de Amerikaanse wildernis met het idee om de complete Noordamerikaanse vogelfauna in beeld te brengen. Tevergeefs probeerde hij zijn map met waterverfschilderingen in de Verenigde Staten te gelde te maken. Toen dit niet lukte nam hij de boot naar Engeland. Uiteindelijk vond hij in de drukker en graveur Robert Havell de ideale compagnon. Havell verzorgde de 435 in aquatint gedrukte afbeeldingen.

Van 3 november 2007 t/m 20 januari 2008. Adres: Teylers Museum, Spaarne 16, Haarlem, tel.: [phone], www.teylersmuseum.nl. Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur, zonen feestdagen van 12.00 tot 17.00 uur.