Het Boek. Jaargang 14

[p. 265]

Mededeelingen

In de slotaflevering van jaarg. 34 van de Revue des bibliothèques geeft de heer F. Wessel op 6 bladzijden (476-481) een overzicht van den inhoud van eene reeks jaargangen van Het Boek (1918-1923). De titels zijn alle in het Fransch weergegeven, met waar het noodig is, eene toelichting in enkele woorden.

De mededeeling van Dr. P.C. Molhuysen in de letterkundige afdeeling der Kon. Akad. v. Wetensch., in eene vorige aflevering (blz. 143) vermeld, is nu (Meded. deel 60, ser. B No. 1) in druk verschenen, met bijvoeging van facsimiles van de bladzijde 489 in hare beide gedaanten, mèt en zonder de citaten uit Lucanus. Toegevoegd is eene merkwaardige waarneming, betreffende de lijst van errata. Daarin worden een aantal drukfouten aangegeven die òf in alle zeven exemplaren, óf in enkele gecorrigeerd zijn. De Groot moet dus de fouten al ontdekt hebben tijdens het afdrukken, zoodat ze in een deel van de oplaag nog konden worden gecorrigeerd.

Verschenen is: Alfabetische lijst van Aanvullingen der Handels-Economische Bibliotheek (in de Openbare Leeszaal en Bibliotheek te Amsterdam) van Maart 1922 tot Maart 1925. In dezen Supplement-catalogus zijn ook opgenomen de titels van de vorige lijst van aanvullingen - Maart 1922 tot October 1923 - welke hierdoor overbodig wordt.

De handelingen van het Congres van bibliothecarissen en bibliophilen, te Parijs in April 1923 gehouden, zijn eindelijk gereed gekomen en aan de leden toegezonden, o.d.t. Procès-verbaux et mémoires, publ. par Fern. Mazerolle et Ch. Mortet. Zij vormen een boekdeel van ruim 340 bladzijden in zeer compressen druk, en 15 platen. Deze groote omvang van het boek, en het feit, dat het opstellen bevat van wellicht tachtig medewerkers uit bijna alle landen van Europa, verklaart het lange uitstel zeker volkomen. Men moet zich zelfs verwonderen, dat de heeren Mazerolle en Mortet er in geslaagd zijn, tot dit resultaat te komen. Zij verdienen zeker waardeering voor den ontzachlijken arbeid dien zij zichdaarvoor hebben getroost en een gelukwensch met het slagen van hun onderneming. Druk en papier zijn middelmatig, maar ook zoo moeten de kosten zeer hoog geloopen zijn, en slechts de hulp van edelmoedige ‘donateurs’ en een staatssubsidie - van het Ministerie van buitenlandsche zaken - hebben de uitgaaf mogelijk gemaakt. Op den inhoud hopen we nog terug te komen.

Sedert eenigen tijd is te 's-Gravenhage Alexanderstr. 20, gevestigd: Het Bibliographisch Bureau der Vereeniging voor Wijsbegeerte.

In dit bureau is eene systematisch ingedeelde philosophische bibliographie te raadplegen, welke bij gedeelten wordt uit geleend, niet enkel aan leden der Haagsche Vereeniging voor Wijsbegeerte, doch aan ieder, die ervan gebruik wenscht te maken; ook aan personen die buiten Den Haag wonen. Hem, die een gedeelte der bibliographie te leen ontvangt, wordt verzocht het franco terug te zenden. Overigens is die uitleening kosteloos, evenals de bibliographische inlichtingen, welke per brief gegeven worden.

Het Institut International de Bibliographie

De uiting van den heer Geerebaert over het Institut intern. de bibliographie, in een onzer vorige afleveringen (op blz. 77) vermeld, heeft eene uiteenzetting uitgelokt van een belangstellend bezoeker van die instelling, die we hier laten volgen. We geven het stuk juist zooals het blad, dat het als ‘ingezonden’ opnam; het was reeds ‘van redactiewege’ bekort.

Het Institut International de Bibliographie verdient beter dan den smaad, het in de enkele regels, voorkomende in het Avondblad B van 5 Maart, aangedaan.

Wat is het doel, en wat zijn de resultaten van het Instituut? Het doel is in

[p. 266]

hoofdzaak de methoden, toegepast in de wetenschap, die de kennis en de opgave der geschriften over zeker onderwerp ten doel heeft, dat zijn dus de bibliografische methoden, te volmaken en tevens er internationale eenheid in te brengen.

Daartoe tracht het Instituut een universeele bibliografie te vormen, waarbij in kaartrenregisters, momenteel uit meer dan 12 miljoen kaarten bestaande, wordt neergelegd alles wat in den loop der tijden, in alle landen, op alle gebied is verschenen, aldus een bron vormende, die zich in dienst stelt van de geheele wereld. De wijze, waarop deze bibliografie tot stand zou moeten komen en op peil zou moeten worden gehouden, zou zijn door vertakkingen in de verschillende landen of taalgebieden. Voor elke natie zou een nationale bibliografie tot stand moeten komen en het Instituut als centrum, waar alles te zamen komt, zorgt voor samenvatting en verspreiding. De eenheid in bibliografische methoden wordt hoofdzakelijk gevonden in de toepassing van het decimale klassificatiesysteem, ontworpen door den Amerikaan Dewey. Men is uitgegaan van de Fransche bewerking van de oorspronkelijke tafels, heeft er uitbreiding aan gegeven door de medewerking van specialiteiten op alle gebied, en zoo is een bewonderenswaardig instrument tot rangschikking en klasseering van alles, waar 's menschen geest zich mee bezig houdt, tot stand gekomen. De Manuel de l'Institut International de Bibliographie, bevattende alle tot heden los verschenen tafels, is een werk van 2500 bladzijden.

Maar.... en hier is het noodig om meer op het doel dan op den uitslag het oog gericht te houden, de wereldoorlog heeft de werkzaamheden verlamd, en na den oorlog heeft de Belgische regeering de subsidies moeten inkrimpen tot een bedrag, dat het Instituut slechts voor volledigen ondergang behoedt. De leiders werken onbezoldigd. In plaats van 28 helpers vóór den oorlog, zijn er nu 5. Voor nieuwe uitgaven van de vele, die uitgeput zijn, is geen geld. De enkele berichten van het Instituut verschijnen in Nederland. Maar er wordt voortgewerkt, tot betere tijden een hernieuwde ontplooiing mogelijk maken.

Intusschen hebben zich verschillende vertakkingen gevormd. In Nederland het Instituut voor Documentatie en Registratuur (Den Haag), in Duitschland de Technisch-Wissenschaftliche Lehrmittelzentrale (Berlijn), in Frankrijk het Bureau Bibliographique de Paris, en verder in Amerika, Oostenrijk, Hongarije, Zwitserland en Rusland.

De laatste gezamenlijke beraadslagingen te Genève, in September van het vorige jaar, hebben het besluit doen ontstaan, eenheid te brengen in de Amerikaansche en Europeesche classificatie, sinds den oorlog uit elkaar geloopen.

Het Instituut heeft dus niet kunnen geven wat het zich bij oprichting in 1895 heeft voorgenomen te geven. De oorlog heeft méér beschavingswerk tegengehouden.

Maar wat het had kunnen geven, valt eenigermate af te leiden uit het Rapport sur la situation et l'état des travaux van 31 December 1912.

Niemand minder dan het Instituut is overtuigd van eigen onvolmaaktheid, ondanks de meer dan 12 miljoen kaarten. Hoe geweldig groot is niet het arbeidsveld van den menschelijken geest. De heer Geerebaert leverde zelf het bewijs daarvoor. Z ij n terrein was nog niet aan de beurt geweest, zou misschien om de moeilijkheden, waarmede het instituut te kampen heeft, nog lang niet aan de beurt komen. En het ware een goede daad geweest, als hij, na het einde zijner lijst, een exemplaar aan het Instituut had toegezonden. Een volgend bezoeker ware dan fortuinlijker geweest.

Niet alzoo. Geen vertalingen vond de heer Geerebaert, naar ‘niets dan blijken van een ongeloofelijk gemis aan allerelementairste kennis in den catalogus van het Institut.’

De ‘catalogus’ van het Instituut is de kaartencatalogus waarvan wij boven spraken, de verzameling van meer dan 12 miljoen kaarten, samengesteld sinds 1895 naar de beste bibliografische methoden, waarbij het decimale stelsel een voorname plaats inneemt. Die bron, die schat van

[p. 267]

gegevens, resultaat van vele jaren toegewijden arbeid, die, hoe onvolmaakt ook, zoo velen van dienst is geweest, getuigt van vele schoone eigenschappen, die de vluchtige gedesillusioneerde bezoeker niet wist te ontdekken.

Ten slotte, ter waardeering van de motieven van ondergeteekende, licht hij hierbij toe, dat hij in geen enkel opzicht verbonden is aan het Instituut, doch zich als belangstellend Indisch verlofganger op de hoogte heeft gesteld van doel en werken, overtuigd dat juist de velen, die ver van intellectueele centra wonen en werken, in de eerste plaats het nut kunnen ondervinden van de werkzaamheden van het instituut.

E.G. Döbken.

Brussel, 11 Maart 1925.

Tegenover deze verdediging van de werkwijze en ter verontschuldiging van de nog povere resultaten van het I. i. de bibl. alsnog het volgende. Dat er nog zoo weinig bereikt is en dat de heer Geerebaert, die door de publicatie van zijn ‘Lijst van de gedrukte Nederlandsche vertalingen der Oude Grieksche en Latijnsche schrijvers’ bewees geen leek op bibliografisch gebied te zijn, moest spreken van een ongelooflijk gemis aan allerelementairste kennis, schrijft de inzender toe aan den oorlog. Deze heeft zeker veel beschavingswerk tegengehouden, maar we moeten blijven volhouden dat ook zonder de inkrimping van het personeel tengevolge daarvan, de opzet van het Institut van de oprichting af fout is geweest en een onbereikbaar doel werd nagestreefd.

Over het Decimaal-systeem willen we hier verder niet spreken. Wellicht is het geschikt voor administratieve doeleinden doch voor wetenschappelijke bibliographie wordt het vrij wel unaniem afgekeurd. De grootste bibliotheek in het vaderland van den uitvinder, de ‘Library of Congress’ te Washington heeft zelf een geheel andere wetenschappelijke classificatie gepubliceerd, de redactie van de ‘International catalogue of scientific literature’ wilde er evenmin iets van weten.

Doch nu het hoofddoel: de universeele bibliographie, de inzender is blijkbaar vol ontzag voor de 13 millioen reeds aanwezige kaarten doch wie den omvang van den te volbrengen arbeid ook maar eenigszins heeft begrepen zal van de gedachte aan een universeele centralisatie van het werk der internationale bibliografie afzien (zie o.a. Dr. H. Beck, de i.b. en haar toekomst in de Revue voor internationalisme 1907). Een twintigtal jaren geleden werd het getal der drukwerken der wereldliteratuur op 50 millioen geschat en het Institut beperkt zich niet tot hetgeen in boekvorm is verschenen doch wil ook alle tijdschriftartiken registreeren. Wat dit beteekent kunnen we met een enkel voorbeeld aantoonen. Onlangs werd ons toegezonden eene bibliografie der betrekkelijk nieuwe wetenschap, de Eugenetiek. (S.J. Holmes, A bibliography of Eugenics). Alleen over dit zeer beperkte onderdeel der natuurwetenschappen bevat dit 514 fijn gedrukte blz. groot 8vo tellende boekdeel een ontzaggelijke hoeveelheid titels, die nu, door een kundige hand behoorlijk geclassifeerd den vorscher op dit gebied ten dienste staan. Wat zou het Institut daarover beschikbaar kunnen stellen? We vreezen dat het dengene die het beproefde juist zoo zou gaan als den heer Geerebaert.

Neen, geen gecentraliseerde universeele bibliografie, doch goede nationale bibliografieën en door wetenschappelijke personen bewerkte internationale bibliografieën op speciaal gebied.

Zelfs met den staf van vóór den oorlog zou eene universeele bibliografie nooit te bereiken zijn, afgezien nog daarvan dat die staf dan niet zou moeten bestaan uit mechanisch arbeidende ambtenaren doch uit met de verschillende wetenschappen en hunne terminologie goed vertrouwde personen.

v. H.