vervolg van pag. 32
en zijn eigen overtuigingen. Tenzij de volle waarheid nog eens aan het licht komt. Maar, zoals Axel Sandemose heeft gezegd:
‘De geschiedenis wordt geschreven door de overlevenden.
Twee korte verhalen zijn ingelast in Krassen op een rots: het ene gaat over de Japanse spionage die vaak werd uitgeoefend onder het mom van een kappersbedrijf, het andere, Een perkara (letterlijk: kwestie, maar vaak gebruikt in de zin van: vrouwenkwestie) beeldt, langs de omweg van een aardige, spannende geschiedenis, eigenlijk hetzelfde oergevoel uit als in Oeroeg: Oeroeg ziet de schrijfster, blijkens haar eigen getuigenis (daardoor waagde ik het ook de blanke ik-figuur af en toe te vereenzelvigen met de auteur) als de donkere, onbekende helft van zichzelf; Een perkara eindigt aldus:
Mijn halfzuster; levend teken van de halfheid die ik voel, verdeeld tussen hier en daarginds, tussen de wil tot orde, koele laaglandse helderheid, en het verlangen naar de flitsende groene glans op Gunung Hidjau’.
Ook uit deze verhalen maak ik op dat Hella Haasse zich zeer wezenlijk betrokken blijft voelen bij haar geboorteland, of dat nu Indië is of Indonesië. Van die ‘huid, die maar oppervlakte blijkt te zijn,’ geloof ik echt niets; hoogstens als een beschutting om zich te beschermen tegen de pijnlijke gewaarwording, voorgoed ‘half, verdeeld’ te zijn tussen het westerse en het oosterse in haarzelf.
Van een omgang op niveau van gelijkwaardigheid tussen mijn ouder? en Indonesische intellectuelen heb ik nooit iets gemerkt; mogelijk speelden hierbij beperkende voorschriften van hogerhand een rol. Was ik wèl bij dergelijke contacten betrokken geweest, mijn leven zou volstrekt anders verlopen zijn
(K).
Een uitspraak die ruimte laat voor velerlei speculatie. Enige jaren geleden al heeft Hella Haasse verklaard geen romans meer te zullen schrijven. Gelukkig is zij een auteur die zich in haar creatieve werk door geen enkel ‘beperkend voorschrift van hogerhand’ zal laten tegenhouden wanneer iets in haarzelf haar nogeens zou aanzetten die ‘donkere helft,’ die ‘halfzuster’, mogelijk in een andere literaire vorm, opnieuw te verkennen en tot leven te brengen.
Auteursrechtelijk beschermd