Contour. Jaargang 3

[p. 23]

Bert Jansma
Beeld in de spiegel

Ik kan niet zeggen dat de dag anders begon dan de vorige. Niets wekte ook maar enigszins de indruk dat de al maanden durende regelmaat doorbroken zou kunnen worden. Dus stapte ik uit de wirwar van lakens en dekens om me heen en zette de radio aan. En weer kondigde de een of andere piratenzender aan dat het twaalf uur was. Het verveeld stampende geluid van een plaat galmde de kamer in en op mijn bank werd ze wakker. Als normaal. Een hele nacht met iemand in mijn bed is onverdragelijk voor me en als ik wakker word en ze blijkt nog op mijn kamer te zijn, moet ik me uit ergernis steeds overdreven lawaaierig wassen. Gedachteloos kijk ik lang in de spiegel Ik hoop wel eens plotseling een veel ouder gezicht weerkaatst te zien, maar aangezien me dat nooit is overkomen begin ik meestal met werken om althans enige beweging in mezelf waar te gaan maken. Ik loop op mijn bureau toe. In niets verschilt die loop van alle andere morgens en automatisch schuif ik papieren opzij en maak stapeltjes van de dingen die bij elkaar horen. Tot ik opeens besef dat er alleen maar lege papieren op mijn blad liggen. Nog dringt het niet helemaal tot me door en bevreemd rommel ik verder. Maar het witte papier blinkt me steeds sterker tegen. Mijn aantekeningen, een opzet voor een verhaal, losse zinnetjes voor een gedicht misschien, niets is er meer. Inmiddels staat Ineke achter me. Ze zegt niets. Ik draai me om en probeer iets in haar blik te herkennen die op het bureau rust. Ze schijnt niets te zien. ‘Ga je werken?’, vraagt ze. Haastig sta ik op. ‘Ja, ga maar weg.’ Ik draai langs haar en onrustig trek ik de gordijnen open. ‘God, wat ben je vriendelijk.’ Maar ze maakt tenminste aanstalten om haar kleren bij elkaar te zoeken en naar het washokje te gaan. Ik heb haar eens wijs gemaakt dat ik met een boek bezig ben en ze vraagt meestal niet verder. Snel loop ik terug naar mijn bureau en zie de lege papieren weer. Bijna zeker van wat ik zal zien pak ik mijn multoband waar ik - overbodige luxe - mijn gedichten in handschrift in zet. Ik leg het schrift op de eerste bladzij open en sla een voor een de bladen om. Elk blad is leeg, onbeschreven, wit. WIT. Ik voel geen schrik, het is eerder alsof er iets onvermijdelijks gebeurt. Ik blader maar door. Blanco bladen. Langzaam begint er iets in me te draaien. Ik zie de bladen niet meer, één witte vlakte. De geluiden in mijn kamer worden steeds duidelijker. Kranen, kleren, lopen. Ze praat tegen me. Haar stem klinkt duidelijk, maar ik weet niet wat ze zegt. Ik draai me naar haar om en kijk haar aan. Wezenloos denk ik, want ze loopt vragend naar me toe. Het lijkt me of ik daar sta met de bedoeling de weg naar het bureau te versperren, haar niets van mijn witte papieren te laten zien. Ze knikt naar me. Zou ze het gezien hebben? Maar ze draait zich om en ik maak de

[p. 24]

rits van haar jurk dicht. Alles wat er gebeurt gaat als vanzelf. Even later zoen ik haar vaag en ze doet de deur van mijn kamer open. Ik sta daar maar. Ze lacht en gaat weg. Haastig steek ik een sigaret op en zet de platenratelaar van het beatstation af. Ik wil weer achter mijn bureau gaan zitten, maar ik doe het niet. Ik loop naar het raam en kijk naar buiten. Het is helemaal niet het besef dat ik alles voor niets heb opgeschreven, dat al dat werk voor niets is geweest, maar plotseling word ik angstig. Wat gebeurt er precies? Het is veel meer alsof je in een vreemd land plotseling je papieren en je geld kwijt bent, juist als je ze nodig blijkt te hebben. Alsof ik geen bewijs meer van mezelf heb. Opeens wil ik weg, naar buiten. Ik kleed me aan, maar onderwijl groeit de angst. Net of ik mijn kamer niet meer uit kan, mag. Of ik bang ben voor de gezichten van de mensen buiten, voor hun reakties. Ik stop automatisch alles in mijn zakken wat er hoort en loop naar de deur. Het is belachelijk maar ik aarzel om naar buiten te gaan. Ik voel me wee op een ondefinieerbare manier. Maar ik ga toch.

Buiten scheen niets anders te zijn dan normaal. Ik liep de straat uit, naar de stad maar. Wat was er allemaal gebeurd. Niets bijzonders, nee, niets bijzonders. De twee maanden dat ik deze kamer nu had, waren nauwelijks anders dan de maanden daarvoor. Ik was mijn baan weliswaar kwijt, maar een aantal uren per dag als uitzendkracht maakten dat ik net genoeg had om rond te komen. Hoe was ik eigenlijk begonnen? God, het bleek steeds moeilijker terug te denken. Alle oppervlakkige gebeurtenissen kwamen plotseling op, flarden van gesprekken, gezichten van mensen. Ik had opnieuw willen beginnen toen ik hier kwam. Ik had nogal wat beloofd af te leveren aan essays en verhalen. Daar was dan weliswaar niet veel van gekomen, maar ik had toch wat geschreven. Voor de plannen was een regelmaat in de plaats gekomen. Van ochtenden en middagen op het ministerie, net zoals me dat uitkwam. Van lopen door de stad, nachten uitgaan, nachten met Ineke. Ja, wat ik daar nou mee moest. Eigenlijk ergerde ze me meer dan ik wilde toegeven. Ze had me geaccepteerd als iemand die ik niet wilde zijn, zeker niet wilde blijven.

Plotseling besefte ik dat ik op straat liep, tussen mensen. Ik voelde me volkomen afwezig. Ik keek de mensen aan, maar geen keek er terug. Mijn gele pak had overigens genoeg bekijks meestal. Ik begon de mensen doordringender aan te kijken, ze bijna aan te staren. Niet een hoofd draaide zich, niemand reageerde. Ik ging vermoeden dat dit erbij hoorde. Het onvermijdelijke gevolg van het witte papier. Wie ben ik, wie ben ik geweest de laatste tijd.

Alleen de schrijver van een paar gedichten? Goed. Maar ik loop hier, bekijk de

[p. 25]

dingen om me heen. Het kan toch helemaal niet. Ik kan toch niet zomaar wat ik gemaakt heb kwijt zijn. Het is toch onzin dat mijn papieren opeens wit zijn. Dat alle lang overwogen woorden weg zijn, weg! Weg en wit. Wit. Ik kreeg zin om het uit te schreeuwen, de mensen bij hun jas te pakken, ze te vragen: zie je me? Kijk me aan, geef me antwoord. Maar tegelijkertijd was er het dodelijke besef dat ze me niet zagen, dat ik ze niet vast kón pakken. Wanhopig keek ik om me heen. Ik kom er niet meer uit! Ik liep het zebrapad naar de overkant van de straat op, zonder te kijken, alleen. Stop! Het voetgangerslicht aan de andere kant sprong op rood. Midden op straat sta ik. Stop! Ik weet opeens niet meer wat ik doen moet. Doorlopen, teruggaan? Autoos beginnen te rijden, van alle kanten komen fietsen, motoren, wagens. Stop, stop. Zien jullie me niet meer? Ik moet hier toch weg, laat me oversteken. Zijn jullie blind? Aan mijn slapen begint een dreunend bonken. De gedachten vliegen uit de bochten van mijn hersens. Aan de overkant is een grote winkelruit. Ik moet zekerheid hebben. Met grote sprongen ren ik de straat verder over. Voor de winkelruit gekomen sluit ik onmiddellijk mijn ogen. Eigenlijk besef ik niet meer wat er gebeurt. Ik leef opeens te langzaam voor de dingen om me heen. Mijn hart klopt door mijn hele lichaam. Ik open mijn ogen en zie mijn angst in de winkelruit bevestigd. Daar ligt de chaos van het verkeer, van de mensen weerspiegeld. Op de achtergrond weer het rode voetgangerslicht. Stop. Een verdovend rode glans. Maar ik? Mezelf ben ik kwijt. Ik ben niet te zien. Het is belachelijk, dat weet ik, maar ik zoek overal in de spiegel van de ruit, in alle hoeken. Ik ben er niet, ik ben er niet. Ik ben er niet. Langzaam word ik rustig, de pijn trekt zich terug uit mijn hoofd. Als ik mij omdraai zijn alle stoplichten rood. Ze grijnzen naar me, knipogen. Stop. Ik loop verder, ongezien. Langs de etalages die de wereld van steeds verder weg tonen. Ik begrijp dat dit pas vandaag is. Dat dit gisteren al had moeten gebeuren, dat ik blanco was, wit. Het papier in de ochtend was het begin. Ik ben het papier en ik ben wit, onbeschreven, onbetekend. Ik moet naar huis.

Toen ik thuiskwam was ik volkomen rustig. Alsof ik wist wat me te doen stond. Maar ik handelde instinctmatig, alsof een oerwet me leidde. In mijn kamer draaide ik de deur van mijn grote klerenkast open. Een deur met een grote spiegel. Daar was ik dan, of eigenlijk: daar was ik niet. Alleen de chaos om me heen. Het was zonder meer duidelijk, ik had geen reden hier te blijven. Ik had geen bestaansrecht meer. Het was alsof met dat besef zich een diepe berusting van me meester maakte. Dit was het dus, zo moest het dus gaan. Ik zou ter plaatse moeten sterven, maar

[p. 26]

ik zou het zelf moeten doen. Een situatie om te lachen eigenlijk. Ik had nog nooit een verhaal geschreven waarin de hoofdpersoon niet gestorven was aan het slot. Maar een reeële zelfmoord was het nooit geworden. Het einde had ik meestal verdoezeld in mooi gevonden woorden. Symbolische zelfmoord en zo. Rustig overwoog ik de mogelijkheden. Het redelijkste was mijn polsen door te snijden, en ik moest meteen aan de sensatieverhalen denken waarom je altijd moest lachen. Het teken herhaalde zich. Geen waarschuwing meer, maar een bevestiging. Rood.

Het kostte me niet eens veel moeite. Ik ging er bij zitten en voelde me krachteloos worden. Geen moment kon ik mijn blik van de spiegel afhouden tegenover me. Ik had geen kracht meer verwonderd, verbaasd of zelfs geschokt te zijn, maar met elk stukje dat ik van mezelf voelde verdwijnen, ontstond in de spiegel een gestalte. Veeg voor veeg, alsof met een penseel onzichtbare contouren aangedikt werden. Terwijl ik wegstroomde, groeide ik. Ik werd uiteindelijk moe en ik vermoed dat toen ik mijn ogen dichtdeed, mijn beeld aan de overkant ze opende.