Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 140

[p. 798]

Over tijdschriften

De Vlaamse Gids
79ste jaargang, nr. 4, september-oktober 1995

‘Zal het Vlaamse uitgeverswezen in 2002 nog bestaan?’ vroeg Bart Vanegeren aan een aantal kopstukken uit de uitgeverswereld. Het ontslag van André van Halewyck in de zomer van vorig jaar, zijn martelaarschap en het thema van de ‘Vlaamse verankering’ hebben het debat weer op gang gebracht. Emile Brugman van Atlas en Vic van de Reijt van Nijgh & Van Ditmar constateren eensgezind dat Vlaamse uitgevers het vak nog steeds niet zo goed beheersen als hun Nederlandse evenknieën. Van Halewyck daarentegen ontdekt ook bij de hedendaagse Vlaamse uitgever een hoog professionalisme. De literaire uitstraling van zijn Manteau-fonds in acht genomen, lijkt het alleen maar normaal dat Wim Verheije zich hierover op de vlakte houdt.

Verheije legt de nadruk op de distributiemogelijkheden in Nederland via het moederbedrijf, iets waar Van Halewyck dan weer vaag over blijft. Brugman hoeft geen Vlaams bijhuis voor Atlas; Van de Reijt vindt de permanente aanwezigheid van een redacteur in Vlaanderen noodzakelijk.

Van Halewyck beklemtoont het belang van een eigen Vlaamse uitgeverij om die boeken te publiceren waar Nederlandse uitgeverijen zich niet aan zouden wagen. Verheije daarentegen pleit voor een verregaande Vlaams-Nederlandse samenwerking. Wie maalt er immers om dat 44% van de VTM-aandelen in Nederlandse handen zijn, zo stelt hij. Het voorbeeld van een commercieel televisiestation waarin het draait om louter marktmechanisch denken, lijkt mij eerder een argument pro Van Halewycks gedachte.

Streven
62ste jaargang, nr. 10, november 1995

In het minidossier rond de universiteit stellen Wil Derkse en Ger Groot vooral vragen over schijnbaar nutteloos onderzoek. Kennis als doel op zich is overigens niet het alleenrecht van de humane wetenschappen: diep weggestopt in de Zwitserse bodem slorpen deeltjesversnellers gigantische budgetten op, omgekeerd evenredig, zo lijkt het wel, met de concrete toepasbaarheid van de resultaten. Derkse pleit voor meer intellectuele passie om de dwang van de toepasbaarheid te breken. Ger Groot noemt de hedendaagse universiteit schizofreen, omdat opleiding en onderzoek te veel van elkaar losstaande gegevens zijn geworden. Zowel Derkse als Groot wijzen op de nefaste druk van het rendementsgerichte werken om aanwijsbare resultaten te kunnen voorleggen die de werkbudgetten verantwoorden. Onderhuids voel je in hun essays de onrust die er in de Nederlandse academische wereld groeit als gevolg van de besparingshonger van de overheid. Het grote probleem blijft, zoals Derkse terecht opmerkt, dat abstracte idealen moeilijk in duidelijke beleidslijnen zijn te vangen en niet ‘onderhandelingsfähig’ zijn bij discussies over bezuinigingen.

[p. 799]

Etcetera
13de jaargang, nr. 52, oktober 1995

Net zoals het vorige nummer van DWB staat deze aflevering van Etcetera voor een groot deel in het teken van Klapstuk. George Brugmans en Klazien Brummel geven een zeer boeiend overzicht van de consolidatie van de naoorlogse Nederlandse dans. Alexander Baervoets, die als danser op Klapstuk stond, gaat in op de grens tussen klassieke en hedendaagse dans. Maar vooral interessant is Eva van Schalks essay over hoe de danser het juk van de choreograaf heeft afgelegd. Haar metaforiek rond virtualiteit is wel wat gratuit. Wat betekent bijvoorbeeld ‘In hoeveel dansvoorstellingen is het toneel niet de cyberspace-magic black box, waarin de dansers als androïden on line staan met de werkelijkheid en de als het ware digitaal in hun danslichaam opgeslagen en aan te boren informatie op elkaar loslaten.’

Van Jürgen Pieters, theaterrecensent voor het NWT, is een reactie opgenomen naar aanleiding van Etcetera's theaterkritiek-dossier. Daarin was ieders stem te horen geweest, behalve die van de theaterkritiek zelf. Daardoor wordt, aldus Pieters, de crisis in de huidige theaterkritiek alleen vanuit externe factoren verklaard en blijft de criticus zelf buiten schot. Pieters houdt in zijn poging tot een kritische profilering een mooi pleidooi voor meer ironie in kritieken ‘in de zin van een bewust en sterk doorvoeld besef van de persoonlijke houding tegenover én afstand tot de voorstelling’. Ik zit te snakken naar gelijkaardige polemische essays over de literaire kritiek in Vlaanderen. Want ook die kan een paar fikse (virtuele? digitale?) trappen best gebruiken.

NWT
12de jaargang, nr. 6, november-december 1995

‘Oorlog en sex. Twintigste eeuw’ constateert Herman de Coninck gelaten tot slot van het inleidend woordje van de chef. Gelukkig is ook nu weer de inhoud van het NWT niet zo melig als het voorwoord laat vermoeden. Koen Peeters publiceert een volgende stap in zijn fictioneel onderzoek naar de werkelijkheid. Net als de andere verhalen van Peeters zit in ‘Kuifje in Brussel’ die werkelijkheid weer vol alledaagse bevreemding: te werkelijk om werkelijk te zijn.

Umberto Eco gaat op zoek naar een verklaring voor de tegenstrijdigheden binnen het fascisme. Hij concludeert dat het fascisme geen politieke ideologie is maar een verzameling van emotionele archetypes die op zeer verschillende wijzen kunnen gematerialiseerd worden.

En de seks? Geert Lernout stelt dat wie de geslachtsdrift wil prikkelen, D.H. Lawrence leest, maar ‘voor literatuur moet je bij Joyce zijn’. Zoals steeds bij Lernout is ook ‘The Joyce of Sex’ zeer vlot leesbaar, maar dat ligt onder meer aan de storende oppervlakkigheid van zijn analyse. Zijn recuperatie van Joyce als feministisch voorvechter - de schrijver die het vrouwenlichaam een stem geeft - kan me niet echt overtuigen.

Surplus
9de jaargang, nr. 6, oktober-december 1995

Ik weet niet of Surplus het leuk vindt als een vrouwentijdschrift bestempeld te worden. In ieder geval bundelt het blad voornamelijk boekbesprekingen en aanverwanten vanuit een vrouwelijk perspectief zonder een echt combattief

[p. 800]

feminisme te belijden. In een opvallend essay pleit tekenaar en auteur Joke van Leeuwen voor een grotere aandacht voor ‘leeftijdloze boeken’, geschreven vanuit verwondering in plaats van uit een vaste realiteitszin. Een al te sterke scheiding van literatuur voor volwassenen en kinderen is het kwalijke gevolg van de voorbijgestreefde visie van Rousseau op de opvoeding. Een mens wordt gekenmerkt door een voortdurende dynamiek, die niet - zoals Rousseau beweerde - tot stilstand wordt gebracht zodra de volwassenheid is bereikt. Literatuur van de verwondering speelt op dat dynamisme in, en dat hoeft niet alleen kinderen aan te spreken.

Jeroen Overstijns