| |
| |
| |
Louvre-Lens: het Guggenheim van Noord-Frankrijk
Dirk Van Assche
[Nederlands]
Op 29 november 2004 kwam de toenmalige Franse premier Raffarin de bewoners van Lens persoonlijk op de hoogte brengen van het besluit van de regering om in hun stad een dependance te vestigen van het Louvre. In het najaar van 2006 bezocht ik voor het eerst deze stad en ook het terrein waar het nieuwe museum moest komen. Veel meer dan een bord waarop stond dat hier ‘Louvre-Lens’ zou worden gebouwd, was er op het langgerekte braakland niet te zien. De vestigingsplaats was een verlaten industrieterrein van 20 ha in de buurt van het stadion van Racing Club Lens, op dat ogenblik nog een belangrijke club in de Franse voetbalcompetitie en zowat de enige trekpleister van de regio. De eerste steen werd op 4 december 2009 gelegd en exact drie jaar later op 4 december 2012 werd het gloednieuwe museum geopend. 4 december is voor de streek een symbolische datum, want het is de feestdag van de H. Barbara, de patroonheilige van de mijnwerkers.
Dit project past in het beleid van decentralisering en democratisering van het Franse ministerie van cultuur. Met dit beleid wil men cultuur voor iedereen meer bereikbaar maken. Het Centre Pompidou in Metz is hiervan een eerste belangrijke verwezenlijking. Lens werd verkozen uit zes kandidaat-steden uit Nord-Pas-de-Calais. De keuze werd op twee manieren gemotiveerd. Ten eerste biedt dit project een grote kans voor deze door de mijncrisis getroffen streek.
| |
Louvre-Lens: le Guggenheim du nord de la France
Dirk Van Assche
[Frans]
En ce 29 novembre 2004, le Premier ministre français de l'époque, Jean-Pierre Raffarin, était venu informer personnellement les Lensois de la décision du gouvernement d'installer dans leur ville une dépendance du Louvre. De mon côté, à l'automne 2006 je rendis pour la première fois visite à cette ville et au site qui devait accueillir le nouveau musée. Sur un terrain vague tout en longueur, je ne trouvai pas beaucoup plus qu'un panneau annonçant la venue du ‘Louvre-Lens’ en ce lieu. Le site était un terrain industriel abandonné de plus de 20 ha à proximité du stade du Racing Club de Lens, à cette époque un club important en première division de la Ligue de football française et quasiment le seul pôle d'attraction dans cette région. La première pierre fut posée le 4 décembre 2009 et au jour près trois ans plus tard, le 4 décembre 2012, le musée flambant neuf ouvrit ses portes. Le 4 décembre est une date symbolique dans la région car c'est la fête de sainte Barbe, la patronne des mineurs.
Ce projet s'inscrivait alors dans la politique de décentralisation et de démocratisation menée par le ministère français de la Culture, visant à rendre la culture plus accessible au plus grand nombre. Le centre Pompidou à Metz représente la première grande réalisation dans ce sens. Pour une dépendance du Louvre, Lens fut sélectionnée parmi six villes candidates du Nord-Pas-de-Calais. Une double motivation était venue appuyer ce choix: d'une part, le projet ouvrait de grandes opportunités pour cette région frappée durement par la crise minière. L'on espérait vivement que ce nouveau musée produirait sur cette
| |
| |
| |
[Nederlands]
Men hoopt dat dit nieuwe museum hetzelfde effect zal hebben op dit verpauperde gebied als de komst van het Guggenheim-museum op Bilbao. De plaatselijke bewindslieden voorspellen dat Louvre-Lens echt het economische hart van de streek wordt. Daarnaast ziet men het ook als een kans voor het Louvre zelf, dat in deze nieuwe ruimte zijn collectie op een andere manier zal kunnen presenteren.
Begin 2005 schrijft de Conseil régional du Nord-Pas-de-Calais, de opdrachtgever en hoofdfinancier van het nieuwe museum, een internationale architectuurwedstrijd uit, die wordt gewonnen door het befaamde Japanse architectenbureau SANAA. Dit bureau maakte in 2004 al naam met zijn ‘Museum van de 21ste eeuw’ in Kanazawa. In 2010 kreeg SANAA de Pritzkerprijs, de ‘Nobelprijs’ voor architectuur. De architecten ontwierpen vijf aaneengeschakelde afdelingen en twee vrijstaande gebouwen, een voor de kantoren en een rond gebouw voor het restaurant. Deze architectuur wordt gekenmerkt door een grote lichtheid en transparantie. Hierdoor wordt de band met de omgeving versterkt. Vanuit het museum heb
| |
[Frans]
région paupérisée un effet comparable à celui de l'implantation du Guggenheim à Bilbao. Les politiques locaux prédirent que le Louvre-Lens deviendrait véritablement le coeur économique du pays. D'autre part, on y voyait également une chance pour le Louvre même qui trouverait dans ces nouveaux espaces une manière différente de présenter ses collections.
Début 2005, le Conseil régional du Nord-Pas-de-Calais, maître de l'ouvrage et principal financier du nouveau musée, organisa un grand concours international d'architecture, remporté par le fameux bureau d'architectes japonais SANAA. Ce bureau s'était déjà fait connaître en 2004 avec son ‘Musée du xxie siècle’ à Kanazawa. Il remporta en 2010 le prix Pritzker, équivalent du prix Nobel d'architecture. Ses architectes ont imaginé pour le Louvre-Lens cinq volumes enchaînés et deux bâtiments indépendants, l'un pour les bureaux et l'autre, circulaire, pour le restaurant. Une transparence et une légèreté aussi impressionnantes l'une que l'autre caractérisent cette architecture et renforcent les liens avec l'environnement. Divers endroits dans le musée donnent une très belle vue sur les crassiers ou terrils si caractéristiques pour le paysage dans cette région. Dans les
| |
| |
| |
[Nederlands]
je op verschillende plaatsen een mooi zicht op de steenbergen of terrils, die zo kenmerkend zijn voor deze regio. Het licht in de ontvangstruimte en de zalen komt van de zijkant of van bovenaf, door de gedeeltelijk glazen plafonds. De museografie werd toevertrouwd aan het bureau van Adrien Gardère, dat op dit vlak een internationale reputatie geniet.
De Franse landschapsarchitecte Catherine Mosbach werd bij het project betrokken. Zij ontwierp een ruim museumpark, dat nu nog volop in ontwikkeling is. Ze had daarbij o.a. Kröller-Müller in Otterlo als referentie in het achterhoofd. Het park zal uit meerdere zones bestaan, verschillende wandelplekken bevatten en grote ruimtes waar culturele evenementen kunnen plaatsvinden. Het zal ook het verleden van dit mijnbouwgebied in herinnering brengen.
Louvre-Lens wil geen Louvre in het klein zijn. Het is een ander Louvre waar wordt samengebracht wat in Parijs gescheiden wordt in afdelingen, scholen en technieken. In Lens is het mogelijk om de collectie anders te presenteren.
| |
[Frans]
espaces de réception et les salles d'exposition, la lumière vient des côtés et d'en haut par la toiture partiellement en verre. La muséographie a été confiée au bureau d'Adrien Gardère qui jouit d'une réputation internationale dans ce domaine.
L'architecte paysagiste française Catherine Mosbach est également impliquée dans ce projet. S'inspirant entre autres du Kröller-Müller à Otterlo (Pays-Bas) comme référence, elle a conçu un vaste parc muséal actuellement encore en plein développement. Grâce à ses façades de verre, le musée se trouve fort bien intégré dans ce paysage. Composé de plusieurs zones, le parc prévoit des aires de promenade ainsi que de grands espaces pour accueillir des événements culturels. Il rappellera aussi le passé historique de cette région minière.
Le Louvre-Lens a l'ambition de ne pas être une version miniature du Louvre mais bien un ‘Louvre autrement’, où se trouve par exemple réuni ce qui est séparé et cloisonné en sections, écoles et techniques à Paris. Lens offre des possibilités de présenter les collections selon d'autres critères, une ambition qui s'exprime le plus manifestement dans la ‘galerie du Temps’. Cet espace de plus de 2000 m2 accueille pour
| |
| |
| |
[Nederlands]
Deze ambitie is het meest zichtbaar in de ‘Galerij van de tijd’. In deze ruimte van meer dan 2000 m2 worden voor een periode van maximaal vijf jaar ongeveer 225 belangrijke werken tentoongesteld. Wie er voor het eerst komt, kijkt wat verbaasd op. Dit is geen traditionele tentoonstellingsruimte. Er is veel natuurlijk licht. De vloer loopt lichtjes af. Er zijn geen werken aan de zijmuren opgehangen en er zijn geen scheidingswanden. De werken worden chronologisch gepresenteerd van ongeveer 3500 v. C tot ca. 1850, van het ontstaan van het schrift tot wanneer de collectie in het Louvre ophoudt. De meeste stukken komen uit het Westen, maar er zijn ook werken uit andere culturen. De bezoeker krijgt in de ‘Galerij van de tijd’ een overzicht van vele eeuwen kunstgeschiedenis. De Galerij eindigt met een van de topstukken uit de Franse schilderkunst: ‘De vrijheid leidt het volk’ van Eugène Delacroix. Op 7 februari jl. werd het schilderij om duistere redenen door een bezoekster beklad. Zonder veel schade, gelukkig, maar het voorval leidde er wel toe dat de bewaking nog werd opgevoerd. Wie vandaag het museum wil bezoeken, moet zoals in een luchthaven door een detector. Bij grote drukte leidt dit tot lange wachtrijen.
Na de ‘Galerij van de tijd’ komt de bezoeker in het glazen paviljoen, een ruimte met glazen wanden aan het oostelijke uiteinde van het gebouw. Hier wordt jaarlijks een tentoonstelling gepresenteerd over een bepaald thema. Op deze tentoonstelling worden niet enkel werken uit het Louvre getoond, maar ook uit musea uit de regio en er is ook plaats voor hedendaagse kunst. De eerste expositie, die nog tot oktober 2013 loopt, heeft de tijd als thema. Hoe ervaart de mens de tijd, geestelijk en lichamelijk? Hij ziet de natuurverschijnselen, maar voelt de tijd ook aan den lijve. Hij ervaart hem op twee manieren: cyclisch en lineair en beide waarnemingen vinden hun weerslag in de kunst. Begin december opent een nieuwe tentoonstelling in het Glazen paviljoen, met als titel ‘Voir le sacré’.
| |
[Frans]
une période maximale de cinq ans quelque 225 oeuvres importantes. S'il y a lieu de s'étonner au premier abord, c'est qu'il ne s'agit pas d'un espace d'exposition traditionnel. La lumière naturelle y est abondante, le sol présente une légère pente, aucune oeuvre n'est accrochée aux murs et il n'y a d'ailleurs pas de cloisons. Exposées dans l'ordre chronologique, de ± 3500 avant J.-C. jusque vers 1850, c'est-à-dire de l'invention de l'écriture à la date vers laquelle s'arrêtent les collections du Louvre, la plupart des oeuvres d'art sont issues de la culture occidentale, mais on en trouve également d'autres cultures. Bref, le visiteur se voit proposer dans la ‘galerie du Temps’ un aperçu d'une très longue période de l'histoire de l'art. Les pièces exposées sortent toutes de la collection du Louvre même, avec à la fin une des toutes grandes oeuvres de la peinture française, La Liberté guidant le peuple d'Eugène Delacroix. Le 7 février dernier, pour une quelconque raison demeurée obscure, le tableau a été maculé par une visiteuse. Heureusement sans gravité, mais l'incident a évidemment donné lieu à un renforcement des mesures de sécurité. Exactement comme dans les aéroports, le visiteur du musée se voit aujourd'hui contraint de passer par un détecteur. Ce qui provoque de longues files d'attente les jours d'affluence.
Après la ‘galerie du Temps’, le visiteur se retrouve dans le ‘pavillon de Verre’, un espace aux murs en verre à l'extrémité est du bâtiment où se tient chaque année une exposition sur l'un ou l'autre thème. Cet événement annuel ne reprend pas exclusivement des oeuvres du Louvre, mais également de musées de la région et il prévoit même une place pour l'art contemporain. La première exposition qui dure encore jusqu'en octobre 2013 a pour thème le temps. Comment l'être humain éprouve-t-il le temps, psychiquement et physiquement? Il observe les phénomènes de la nature, mais il ressent également le temps en lui-même. Il fait l'expérience du temps de deux manières, l'une cyclique, l'autre linéaire, et les deux se retrouvent répercutées dans l'art. Une nouvelle exposition sera inaugurée au ‘pavillon de Verre’ début décembre sous le titre Voir le sacré.
| |
| |
| |
[Nederlands]
Na het bezoek aan het glazen paviljoen keert men langs de ‘Galerij van de tijd’ terug naar de ontvangsthal. De tentoonstellingsbouwer heeft in dat parcours openingen gecreëerd waardoor de bezoeker een nieuwe kijk krijgt op de tentoongestelde werken. Door het gebruik van multimedia worden er enkele werken uitgelicht. Er is overigens op een verstandige wijze met die nieuwe media omgesprongen. Ze zijn aanwezig, maar overheersen nergens. Uiteraard is er een goede multimediagids verkrijgbaar, in het Frans, Engels en Nederlands. Voorts worden in de ontvangsthal en in de kelderverdieping enkele video's geprojecteerd, die o.a. de band van het museum met de streek versterken.
Louvre-Lens wil elk jaar twee grote tijdelijke tentoonstellingen brengen. Met die exposities wil men niet alleen de inwoners van Nord-Pas-de-Calais een nieuwe culturele ruimte bieden, maar men wil ook de toeristische aantrekkingskracht van de hele regio versterken. De herfst-winterexpositie heeft vooral een pedagogische dimensie, die van de lente-zomerperiode heeft de bedoeling de toeristen uit de ruime regio aan te trekken. Het museum opende met een tentoonstelling over de Renaissance. De tweede grote tentoonstelling gaat over ‘het Europa van Rubens’. Aan de hand van 170 werken werpt deze expositie een licht op de wereld waarin Rubens leefde en werkte. De schilderijen zijn afkomstig uit het Louvre, maar ook uit meer dan vijftig musea uit heel Europa en de VS. Het geheel biedt een thematische opgebouwd overzicht van het werk van de Antwerpse meester, hier en daar aangevuld met stukken van grote tijdgenoten als Van Dyck en Titiaan. Er wordt ook een inzicht gegeven in de correspondentie die Rubens voerde met de hele intellectuele wereld van zijn tijd. Bezoekers kunnen door een systeem van geluid- en beeldmateriaal delen van zijn brieven lezen en beluisteren. Een in Le Fresnoy gemaakte film laat de bezoeker deelnemen aan de reizen van Pieter Paul Rubens. De derde tijdelijke tentoonstelling, die op 4 december wordt geopend,
| |
[Frans]
Une fois terminée la visite du ‘pavillon de Verre’, on repasse par la ‘galerie du Temps’ vers le hall d'accueil. Le concepteur d'exposition a créé tout au long de ce parcours des ouvertures qui invitent le visiteur à porter un nouveau regard sur les ouvrages exposés dont certains sont rehaussés par une approche multimédia. Présent mais jamais dominant, le multimédia se trouve ici utilisé avec sagesse. Ainsi, un bon guide multimédia est disponible en français, anglais et néerlandais et aussi bien dans le hall d'accueil qu'au sous-sol sont projetées quelques vidéos qui illustrent et renforcent entre autres les liens du musée avec la région.
Le Louvre-Lens se propose d'organiser deux grandes expositions temporaires par an. Celles-ci ne visent pas seulement à offrir un nouvel espace culturel aux habitants du Nord-Pas-de-Calais, mais également à renforcer les atouts touristiques de toute la région. L'exposition automne-hiver accentue la dimension pédagogique tandis que l'édition printemps-été cherche à attirer les touristes de la région et au-delà. Après une exposition sur la Renaissance en guise d'ouverture, la deuxième grande exposition a pour sujet ‘L'Europe de Rubens’, évoquant à travers 170 oeuvres d'art l'univers dans lequel a vécu et travaillé Rubens. Les tableaux sont issus de la collection du Louvre, mais viennent également de plus de 50 musées d'Europe et des États-Unis. Il s'agit d'un aperçu de l'oeuvre du grand maître anversois, organisé par thème et complété sporadiquement par des pièces de grands contemporains comme Van Dyck et Titien. Le visiteur peut également se faire une idée de la correspondance entretenue par Rubens avec la plupart des intellectuels de son époque: une installation son et image permet de lire et d'écouter des extraits de certaines de ses lettres. En outre, grâce à un film réalisé au Fresnoy, il pourra même accompagner Pierre Paul Rubens dans un de ses nombreux voyages. La troisième exposition temporaire dont l'ouverture est prévue le 4 décembre, aura pour sujet Les Étrusques et la Méditerranée.
Le Louvre-Lens, c'est encore La Scène, un auditorium pouvant accueillir 300 personnes,
| |
| |
| |
[Nederlands]
handelt over de Etrusken en het Middellandse Zeegebied.
Louvre-Lens biedt verder ruimte aan een auditorium, waarin 300 mensen kunnen plaatsnemen, aan een restauratie-atelier, restaurants enz. Dit gloednieuwe museum kan hiermee een vooraanstaande culturele rol te spelen in de hele regio en ver daarbuiten. Want het is duidelijk dat de directie van het Louvre en van Louvre-Lens niet alleen de bevolking van Nord-Pas-de-Calais voor ogen hebben. Alle communicatie gebeurt in drie talen: Frans, Engels en Nederlands. Ook uit de onderwerpkeuze van de eerste tentoonstellingen blijkt dat goed naar de noorderburen gekeken werd. De tentoonstelling over de Renaissance opende met twee beroemde portretten van Erasmus, de grote humanist uit Rotterdam, en de figuur van Rubens voor de tweede tentoonstelling is uiteraard ook zeer geschikt om een Vlaams en Nederlands publiek aan te trekken. Voor de start van de Rubenstentoonstelling kwamen ongeveer 15% van de bezoekers uit Vlaanderen en Nederland. De cijfers daarna zullen zonder twijfel hoger liggen.
Of Louvre-Lens in de mijnstreek van Noord-Frankrijk voor een Guggenheim-effect zal kunnen zorgen, zal nog moeten blijken. Een tentoonstellingsprogramma dat op constant hoog niveau blijft, zal daar zeker toe bijdragen, maar ook de stad Lens en de hele omgeving, die vandaag vooralsnog een verpauperde aanblik geven, zullen daar zeker een steentje aan moeten toe bijdragen.
www.louvrelens.fr
| |
[Frans]
un atelier de restauration, des restaurants, etc. Ce musée flambant neuf a donc tous les atouts en main pour jouer un rôle culturel de premier ordre dans toute la région et même au-delà. Car il est bien clair que les directions du Louvre et du Louvre-Lens n'ont pas seulement en tête la population du Nord-Pas-de-Calais. Toute la communication se fait en trois langues (français, anglais et néerlandais) et il apparaît du choix des sujets pour les premières expositions que les voisins du nord font partie des cibles. L'exposition sur la Renaissance s'ouvrait par deux célèbres portraits d'Érasme, le grand humaniste de Rotterdam, et la figure de Rubens pour la deuxième exposition ne peut qu'attirer aussi un public flamand et néerlandais. Pour les débuts de l'exposition Rubens, quelque 15% des visiteurs sont venus de Flandre et des Pays-Bas. Personne ne doute que ces chiffres ne pourront qu'aller en augmentant.
Quant à savoir si le Louvre-Lens aura pour la région minière du nord de la France un effet Guggenheim, l'avenir nous le dira. Un programme d'expositions ininterrompu de haut niveau ne peut qu'y contribuer, mais il faudra que la ville de Lens ainsi que toute la région qui donnent encore aujourd'hui une impression de paupérisme, mettent la main à la pâte.
www.louvrelens.fr
- Traduit du néerlandais par Michel Perquy
|
|