De Gemeenschap. Jaargang 9

[p. 90]

J.A. Wijnhof
Roomsch front!

(Vervolg en slot)

Wijl bewezen is, dat de komende oorlog zedelijk ongeoorloofd is, hebben wij Katholieken al de consequenties zonder voorbehoud te aanvaarden. Dit is geen extreme roekeloosheid maar Evangelisch radicalisme.

Doch men zal vragen: Kunnen we wel ontwapenen en kan de dienstplicht worden afgeschaft? En dan denk ik hier aan 't prae-advies van Pater Beaufort.

Maar de vraag naar het mogelijke dient pas op de tweede plaats te komen. Vooraf dient gevraagd te worden: ‘Moet het? Is 't plicht?’

Nadat dit moeten met alle kracht bevestigd en geëischt is, moet ook het kunnen met een volmondig ‘ja’ beantwoord worden.

Niet de moraal moet zich richten naar de menschen, maar de menschen moeten zich richten naar de moraal, zelfs al zouden alle tot mode geworden opvattingen daartegen te pletter loopen.

Gods gebod ga voor! Denk aan de cijnspenning! Om tot uitvoering van dit gebod te geraken moesten wij Katholieken trachten te bereiken, dat er één machtig ROOMSCH FRONT wordt gevormd, niet alleen in ons land, maar over geheel de wereld; één internationaal ROOMSCH FRONT met de strijdleuze: Wij mogen niet van onzen Heer en Meester Jezus Christus, Die ons heeft voorgehouden Gods gebod na te leven. Men meene nu niet, dat we hier een pleidooi houden voor Tolstoiaansche weerloosheid. Geenszins! Internationaal dienstweigeren aan den komenden oorlog, alsmede aan de voorbereiding daartoe, sluit het streven naar nationale politielegers niet uit.

Wat betreft den tweeden eisch, n.l. dat de voordeelen welke uit den oorlog voortkomen grooter dienen te zign dan de nadeelen, in het kort 't volgende.

Het oorlogsdoel behoort te zijn: herstel van onrecht. Wanneer nu door een oorlog het onrecht vergroot zou worden in plaats van hersteld, is het evident, dat die oorlog niet aan zijn doel beantwoordt. Zoo'n oorlog zou niet te rechtvaardigen, derhalve ongeoorloofd zijn. Niemand minder dan de bekende apologeet en vragenbusredacteur van ‘De Bazuin’, Pater Otten O.P. zegt over deze materiel het volgende:

[p. 91]

‘Wanneer het kwaad, dat uit een defensieven oorlog voort zou komen grooter is dan het goed, zou m.i. in zoo'n geval ook die defensieve oorlog zedelijk niet gerechtvaardigd zijn.’

Niet alleen een offensieve, maar ook een defensieve oorlog wordt derhalve ongeoorloofd, wanneer het te voorzien is, dat de kwade gevolgen grooter zouden zijn dan de goede.

Welnu, ‘de nawerkingen van een modernen oorlog zijn zoo verschrikkelijk, dat zij in geen enkele verhouding staan tot het volksgoed, dat door den oorlog beschermd of bereikt moet worden.’ (Kardinaal von Faulhaber in een vrediesrede, onlangs te München gehouden).

Het Pauselijk orgaan ‘Osservatore Romano’ kende aan de meening van den Kardinaal een bijzondere autoriteit toe, met het oog op de omstandigheid, dat de Kerkvorst tijdens den wereldoorlog de gevolgen ervan volledig heeft leeren kennen.

‘Daarbij komt nog dat, door de economische ineenstorting der overwonmenen, ook de overwinnaars in eenzelfden ongelukkigen toestand gebracht worden en de krijgskundige nederlaag van het eene volk de economische nederlaag van 't eene zoowel als van 't andere volk ten gevolge heeft. De overwinnaar wordt dus door een modernen oorlog even zwaar getroffen als de overwonnene.’

De moderne oorlog is onmogelijk te localiseeren, omdat de belangen van de geheele menschheid thans ineengrijpen. Daardoor voert hij tot ontreddering der geheele wereld.

Deze oorlog zal derhalve ook niet voldoen aan den tweeden eisch, wordt daardoor immoreel, dus ongeoorloofd.

Nogmaals: Roomsch Front tegen deze internationale misdaad.

Gaan we thans over tot het beantwoorden van de meest gangbare moeilijkheden, die bij 't behandelen van 't oorlogsvraagstuk te berde worden gebracht.

I. Een veel gehoorde opmerking is de volgende.

Wanneer iemand persoonlijk wordt overvallen, heeft hij 't recht zich te verdedigen en mag zelfs den aanvaller in sommige gevallen dooden. Precies hetzelfde geldt voor de gemeenschap! En daarom is 't in strijd met het recht op zelfbehoud als men den verdedigingsoorlog voor ongeoorloofd verklaart.

Wij antwoorden met allereerst de opmerking te maken, dat we onze conclusies alleen bepalen tot één geval, n.l. den thans voorbereiden oorlog. Niet over iederen oorlog hebben we gesproken: we bepaalden

[p. 92]

ons uitsluitend tot den offensieven en defensieven oorlog, welke thans wordt voorbereid.

Vervolgens gaat de vergelijking met de persoonlijke verdediging voor ons geval (n.l. den komenden oorlog) niet op.

Gesteld: ge wordt aangevallen.

In de onmiddellijke nabijheid van den aanvaller bevinden zich enkele personen, die met het geval niets te maken hebben, dan alleen dat ze zich in de nabijheid van den aanvaller bevinden, (laten we ze gemakshalve non-combattanten noemen). Heb ik nu het recht om, behalve den aanvaller, ook de non-combattanten moedwillig te dooden? Immers neen!

Welnu, hetzelfde geldt ook voor den door ons besproken oorlog. Daarin toch bedoelt men moedwillig de non-combattanten te treffen. Het recht op zelfbehoud mag men slechts verdedigen tegen positieve aanvallers en men mag zich nooit op dit recht beroepen teneinde onschuldigen per se (niet per accidens) te treffen.

II. Een andere, veel voorkomende moeilijkheid is de volgende.

Gij, zoo zegt men dan, propageert internationale dienstweigering als sanctie voor ontwapening. Prachtig, maar in de practijk zal zulk een actie voor dienstweigering nooit het gevolg kunnen hebben, dat plotseling en in alle landen algemeen dienst geweigerd wordt; practisch zal het er op neerkomen, dat in het eene land deze actie veel meer resultaat bereikt dan in het andere land, en dit zal juist het geval zijn, in de meest pacifistische landen, die dus in hun weerbaarheid tegenover andere, minder pacifistische landen worden aangetast. Stel u voor dat de minder pacifistische staat als overweldiger hier de lakens uit komt deelen, het Nederlandsch verbiedt in scholen en kerken, in alle officieele stukken; vreemdelingen plaatst in alle openbare posten; al wat eigens is in wetenschap en kunst, in volksgebruiken en levensgewoonten, al wat historisch is gegroeid onderdrukt of verwoest. Zou dit geen nationale ramp zijn, waartegen al wat in ons is zich zou verzetten?

Dit ‘argument’ is niet meer dan een moeilijkheid en laat ons betoog over het ongeoorloofde van den komenden oorlog in wezen onaangetast.

Zeer zeker gaat er in het hierboven geschetste geval een groot volksgoed verloren, maar dit bewijst niet dat onze stelling: de thans voor bereide oorlog zal een ongeoorloofde zijn, onjuist is.

En waar 't een ongeoorloofden oorlog geldt, bedenke men, nimmer kwaad te mogen doen om een goed te bereiken.

[p. 93]

Het doel heiligt nimmer het middel!

Maar bovendien, is het wel waar dat een land als het onze weerloos zal zijn, wanneer het door een politieleger ‘slechts’ de binnenlandsche orde kan handhaven?

Een ‘weermacht’ als de onze, samengesteld uit allerlei kringen van het volk, waarin dus ongewenschte elementen bij menigte voorkomen, lijkt me minder geschikt ter verdediging, dan een betrouwbaar politieleger.

Wordt ons land toch in een conflict gewikkeld dan zal het niet alleen staan. ‘Tijdelijk kunnen nederlaag en bezetting ons deel worden, maar in onderdrukking van kleine staten (zoover is de internationale moraal toch wel ontwikkeld, al zullen ook minder nobele motieven daarbij nog lang een rol spelen!) berust de wereld niet meer’, aldus mr. D. Beaufort O.F.M. in de ‘militaire prae-adviezen’.

Indien de internationale moraal inderdaad zóóver gevorderd is, dat de wereld niet meer berust in verkrachting van kleine staten, dan is de internationale rechtsorde een veilig en afdoend middel, beter dan welke weermacht ook. En bovendien kan het plicht zijn zich bij onrecht neer te leggen als verzet ertegen grooter rampen zou uitlokken dan buigen ervoor onder protest.

Bij verzet onzerzijds zou niets den overweldigers kunnen beletten tot ‘gassing’ der burgers over te gaan. In het Voorloopig Verslag op de Defensiebegrooting van 1931 verklaarde de burgemeester van Amsterdam, dat hij het onmogelijk acht, de inwoners op bevredigende wijze tegen gasaanvallen te beschermen.

Afdoende passieve weerbaarheid bestaat thans niet meer. Alleen door immoreele represailles kunnen we onze ‘vijanden’-non-combattanten trachten uit te moorden.

Deze positieve aanval op weerloozen is voor ons Katholieken ongeoorloofd.

De idee: veiligheid door bewapening, is een groote dwaling, ja wellicht een duivelsche inwerking om de christenheid ten val te brengen. De bewapeningsidee leidt tot een run naar den internationalen broedermoord, die als een delirium over de menschheid moet komen, indien niet het oude spreekwoord: ‘Si vis pacem para bellum’, als een oud oorlogsschip wordt afgetakeld.

En wie bevreesd mocht zijn voor snoodaards, die een vreedzame bevolking zullen overweldigen, bedenke dat zooiets ons nooit kan overkomen als we ondanks (of liever: door) verzet en represailles ‘gegast’ zijn of door een pestepidemie uitgedund.

Geeft niet onze Heilige Vader de Paus het voorbeeld van nationale

[p. 94]

ontwapening voor kleine staten? De onafhankelijkheid van de Vaticaansche stad is een kostbaar goed voor de Katholieke Kerk. Doch de Paus wacht zich er wel voor, dit kostbaar bezit ‘veilig te stellen’ door een modern geoutilleerde weermacht.

Trouwens, het onderhouden reeds van een moderne weermacht brengt voor de kleine staten ondragelijke financieele lasten mee, die op zichzelf reeds den ondergang van het land beteekenen.

In dit licht bezien lijkt mij de moderne bewapening een satanische uitvinding, om alles wat onze beschaving nog aan christelijke cultuur bezit te vernietigen.

III. Evenwel, komen door dienstweigering de landen niet weerloos te staan, tegenover het door de ‘Osservatore Romano’ gesignaleerde Bolsjewistisch gevaar?

Een totaal weerloos Europa zou ongetwijfeld aan Bolsjewistische heerschappij kunnen worden overgeleverd, doch een tot aan de tanden en modern bewapend Europa gaat onherroepelijk zijn ondergang tegemoet.

Vooreerst brengt de moderne bewapening een zoo zwaren financieelen druk met zich mede, dat groote volksgroepen tot pauperisme zullen vervallen. Zoo'n toestand levert dan de geschiktste voedingsbodem voor 't communisme.

Tweedens brengt de bewapeningswedloop ons wiskundig zeker naar den nieuwen oorlog. ‘Het bewapenen om strijd geeft 'n permanent gereed-zijn voor den oorlog en van 't gereed zijn tot 't werkelijke losbreken is een zeer korte weg’. (Kardinaal Faulhaber).

Na zoo'n wereldcatastrophe staan de landen rijp voor 't bolsjewisme. Vervolgens zijn we 't eens met Mr. L.S. in de ‘Maasbode’ van 29-5-'31 wanneer hij zegt: ‘Zoo lijkt ons alles bijeengenomen de kans op een gewelddadige overrompeling van West-Europa uiterst klein.’

‘De wil die werkzaam is in de Europeesche politiek en economie, wordt slechts voor een zeer gering gedeelte bepaald door het Katholieke wereldbeeld. Het is daarom dan ook heelemaal geen wonder, dat bij de oplossing van de groote internationale vraagstukken de invloed van het Christendom en van zijn ideeën bijna volkomen uitgeschakeld is. Dit moeten wij tragisch noemen, omdat volgens de huidige staat van zaken de volken der aarde letterlijk vastgeloopen zijn.’ (Muckermann S.J.).

In een zoo belangrijk instituut als het militairisme hebben Katholieke ideeën niets of zoo goed als niets te zeggen, doordat wij Katholieken ons geloof niet durven te beleven.

[p. 95]

De Katholieken hebben ieder bevel van hoogerhand steeds daarom gehoorzaamd, omdat het hen daartoe dwong en hun in opstand komend geweten overweldigde.

De tijd van zulke cadaver-gehoorzaamheid moet tot het verleden gaan behooren.

Wie katholiek is drage zijn godsdienstige overtuiging in daden uit naar buiten en late zijn geweten niet overweldigen door welke macht ter wereld ook.

Moge spoedig de dag aanbreken dat het miljoenenleger van Katholieken over de geheele wereld zich aaneensluit tot één ondoorbreekbaar ROOMSCH FRONT tegen den dreigenden oorlog.

In de bovenstaande en de vorige bijdrage van den heer J.A. Wijnhof heb ik een extremistische meening omtrent de geoorloofdheid van den oorlog aan het woord gelaten; ik ben echter verplicht er op te wijzen, dat deze bijdrage verschillende sophistische redeneeringen bevat, die geenszins gerechtvaardigd worden door de ideëele bedoeling, waardoor ze zijn ingegeven. De waardeering der feiten, waarop de beginselen der katholieke moraal moeten worden toegepast, lijkt mij niet objectief en onbevooroordeeld, met name is het volstrekte bewijs, dat een defensieve oorlog in de toekomst nooit geoorloofd kan zijn, niet geleverd; daarom alleen reeds is de sanctie van eventueele internationale dienstweigering niet te verantwoorden; bovendien komt de beslissing in zulk een uiterst delicate en moeilijke kwestie, die rechtstreeks het geweten van alle Christenen van de geheele wereld raakt, toe aan den oppersten Herder der Christenheid.

DE CENSOR.