Geuzenliedboek

49.
Een ander liedeken van den Briel, ⁺

Op de wijse: Ick roep u Hemelsche Vader aen, &c.

Wie wil hooren een nieu ghesanck,
Wat nieus sal ick aenheven,
Hoe dat de Geusen namen haren ganck,
Uut Enghelant met haren danck ^4.,
En hadden in haer bevanck ^5.,
Haren Admirael verheven.

+ No. 49. Naar N. Verder in E. I en alle volgende, behalve S. V. Bij V.L. L; Van Duyse II, 1689; Van Vloten, II, 4; Loman, Twaalf Geuzel. n^o 3.

4. met haren danck. AA-DD verbeteren: met haren vanck. Van Vloten, hierin gevolgd door Van Lummel en Van Duyse, verandert op eigen gezag in niet thaeren danck, wat in overeenstemming met de geschiedenis is. Maar waarschijnlik is toch de lezing der oude drukken juist en heeft de dichter bepaald willen zeggen, dat zij met haren danck d.i. ‘vrijwillig’ uit Engeland gegaan zijn.

5. in haer bevanck: in hun midden.

[p. 108]

 

Dat was den hooch loffelijcken Heer

 

Van Lume ^8. ghehieten,

 

Met hem dat hy hadde noch meer,

10

Torlom ^10., vernaemt veer,

 

Na de Hollanders haer voechden seer, ^{11, 12:}

 

Sy dapper daer na stieten.

 

 

 

Het gheschiede op eenen Palmdach ^13.

 

Smorghens omtrent acht uyren,

15

Dat sy aenvielen met groot ghewach ^15.,

 

Die vloot al sonder verdrach

 

T'gheschut als een donderslach

 

Men aen beyde zijden mocht hooren.

 

 

 

Daer quam uyt Spangien met de vloot

20

Een Buys daer sy na loerden,

 

Die sy met menighen schoot

 

In namen met harden stoot.

 

Twee kisten met gelde groot,

 

En Specery sy daer uyt voerden.

 

 

25

Op eenen Dincxdach traden aent lant

 

Al de Soldaten en Capiteynen,

 

Daer sachmen menighen fraeyen quant

 

Uuten Briel sy schoten te hant, ^28.

 

Sy meendense te keeren, want,

30

Met vliegende Vaendels sy aen quamen.

 

 

 

Met een Trompet al sonder getreur,

 

Sachmen Torlon gaen treden,

 

Ende hy quam ten Briele veur

 

Hy seyde: doet op de deur:

35

Want alle u vesten en muer

 

Condt ghy voor ons niet ^36. houden.

 

 

 

Van weghen den hooch gheboren Heer

 

Van Orangien ghepresen,

 

Gaf hy haer beraet een ure of meer

40

Sy gaven geen antwoort weer

 

Lume die haesten hem seer

 

Met sijn hoopen ^42. uyt ghelesen.

8. Lume. Willem van der Marck, Heer van Lumey, een edelman uit het Luikse. Zie Nieuw Ned. Biogr. Wdb. V, 326.

10. Torlom: Blois van Treslong.

11, 12: Zij begaven zich snel naar de Hollanders en haastten zich derwaarts.

13. Bedoeld wordt waarschijnlik de door Lumey gewenste aanval op de vloot van Boshuizen. Maar in werkelikheid is daarvan niet gekomen.

15. gewach: gedruis.

28. Zij kwamen snel uit Den Briel.

36. niet ontbreekt in N, drukfout, nergens overgenomen.

42. hoopen. I. J. L. M Troupen.

[p. 109]

 

Twee tonnen vol met Buscruyt ghelaen

 

Voor de poorte ginghen sy legghen,

45

Die sachmen hen daer steken aen

 

Die poorte brande saen,

 

Goetwillich de Borghers op daen ^47.

 

Dander poort, sonder weersegghen.

 

 

 

Alsmen schreef twee-entseventich jaer

50

Den eersten Aprilis tot desen

 

So namen sy in, en dat is waer,

 

Den Briel al sonder vaer

 

Terstont sy ginghen maken claer ^53.,

 

Melis Tempel ghepresen.

 

 

55

Ghelijck als men leest in Samuel, ^55.

 

Door de Arcke sijn ghebroken

 

Alle de Afgoden also snel,

 

De Schaker ^58. en sijn ghesel,

 

En metten groeten Bel, ^{59, 60.}

60

Een vyer ginghen sy stoken.

 

 

 

Ducdalve mocht verdraghen niet,

 

Den Bril ^62. op sijnen Neuse,

 

Uut Uutrecht hy daerom trecken hiet,

 

Hoort al na mijn bediet,

65

Thien Vaendels Spangiaerts siet,

 

Om te verstooren ^66. die Geusen.

 

 

 

Niet wel waren die Spangiaerts ghemoet

 

En Bossu bloetgierich bevonden,

 

Sy traden in sommighe schepen onsoet ^69.

70

Ende meenden verwoet ^70.

 

Te wasschen haer handen int bloet

 

Die sy inden Briel vonden. ^72:

 

 

 

Seer dapper jaechden die Geusen haer,

 

Aenden gront die Spangiaerts setten

75

Haer Schepen, dat is openbaer,

 

Door die Kley met grooter vaer

 

Haer Vendels sy sleypten naer,

 

Nae Dort wilt hier op letten.

47. daen: daden, deden.

53. claer: helder, zuiver. Zij gingen dus de kerk reinigen, zuiveren.

55. I Samuel V: Dagon viel van zijn voetstuk, doordat de Ark in zijn tempel was gebracht.

58. De Schaker. Wie daarmee bedoeld wordt, weet ik niet.

59, 60. Het groote beeld werd verbrand.

62. Bril. (E). N. Q. R. U. W. IJ Briel, wat zeker een minder goede lezing is. Voor den dichter Van dit lied moest dus het bekende rijmpje nog luiden:

Op den eersten April
Kreeg Alva een Bril.

Maar al heel spoedig begrepen velen dit niet meer, zoodat kreeg door verloor vervangen werd.

66. verstooren: verjagen.

69. onsoet: vol woede, fel; wel niet veel meer dan een stopwoord.

70. verwoet. I. J. L. M heel v.; O. P soo v.

72: Van hen, die zij enz.

[p. 110]

 

Die Spangiaerts met dreck belaen, ^79.

80

Voor Dort sy deerlijck stonden,

 

En meenden in te raken also saen

 

Maer sy moesten daer buyten staen,

 

Die Borghers lietense niet ingaen,

 

Hoort al nae mijn vermonden.

 

 

85

De Spangiaert quam voor Rotterdam,

 

Sy vonden die Poorten ghesloten,

 

Met verraderye also gram,

 

Die Spaengiaert inne nam, ^88.

 

Met ghedruys daer inne quam,

90

Dat den Borgher heeft verdrooten.

 

 

 

Wel twee hondert daer bleven doot,

 

Die de Spangiaerts daer doorstaken,

 

Noyt Borgher was in meerder noot,

 

Ghekrijs was daer seer groot,

95

En de straten van bloede root,

 

Als Harinck sachmense kaken.

 

 

 

Alle ghy steden cleyn en groot,

 

Wilt hier doch wel op mercken,

 

Laet u dit wesen in der noot,

100

Een exempel end spieghel bloot,

 

Hout u vast totter doot,

 

Voor die sulck boosheyt wercken.

 

 

 

Die van Vlissinghen ghemeyn,

 

En gheheel Walcheren machtich,

105

Met haer trocken eenen lijn,

 

Die van der Veere fijn

 

Met de Boeren sy eens zijn,

 

Middelburch sy dwinghen crachtich.

 

 

 

Den Alvens Rijcke heeft een ent,

110

In dat Zeelandt vercooren, ¹¹⁰

 

Sijne Zeevaerdt is gheschent,

 

Want die Wielinghe also jent,

 

End de Mase exellent,

 

Die heeft hy nu verlooren.

 

 

115

Lof Prince onse God altijt,

 

Wilt verlossen tot desen,

 

Die om de waerheyt zijn benijt ^117.,

 

End u soecken met herten vlijt ^118.

 

Oock die voor den uwen strijt,

120

Wilt die behulpich wesen.

79. I. J. L. M. O. P voegen na Spangiaerts nog begaet in, d.i. ‘besmeerd, bezoedeld’.

88. Van Duyse leest ‘naar latere uitgaven’: die poort inne nam. CC. DD de stadt in nam. Er ontbreekt echter niets: het object 't is met de slotletter van Spaengiaert samengesmolten.

110 vlgg. Kennelik is de dichter van het lied een Zeeuw.

117. benijt: mishandeld, vervolgd.

118. met herten vlijt: met ijver des harten. I. J. L. M. BB lezen blijt.