Gezellekroniek. Jaargang 16

[p. 122]

Over Gezelles ‘Des Morgens’

In Baurs uitgave Guido Gezelle's Proza en Varia (L.J. Veen's Uitgeversmaatschappij N.V., Amsterdam, z.j. (1950 of later) staat op de laatste bladzijde (619¹) het gedicht Des Morgens, gedateerd Oogst 1899, oorspronkelijk opgenomen in Biekorf 1899, blz. 262; erbij staat ook nog de aantekening: Naar het Hoogduitsch van A. Drewes.

Zeer kort geleden vond ik, bij het opruimen van oude papieren, het klad terug van de brieven die ik in '44 en '47 met betrekking tot dit gedicht aan Baur heb geschreven. Aanleiding was zijn artikel Gezelliana II in Meded. K.V.A. 1941, 321 volg., waarin hij handelt over enkele door Gezelle vertaalde of bewerkte gedichten. Des Morgens krijgt daar de aantekening: ‘het Duitsche origineel konden we nog niet op het spoor komen’. Bij dit gedicht was mij onmiddellijk een lied van Franz Abt, de liederencomponist², in de gedachte gekomen, nl. Waldandacht, dat ik kende uit een van mijn muziekboeken, nu helaas verdwenen. In mijn brief van 25-2-1944, vrijwel gelijkluidend herhaald op 9-12-47, schrijf ik dat, en geef daarbij de tekst van het lied, waarvan ik alle drie de coupletten (mijn liederenboek gaf alleen het eerste en dat anoniem), samen met de naam van de dichter: ‘Drewes’, op de Leidse muziekschool had gevonden. Hier volgt nu die duitse tekst, geflankeerd door die van Gezelle:

Frühmorgens, wenn die Hähne krähn,	Des morgens, eer het haantje kraait,
eh' noch der Wachtel Ruf erschallt,	eer merelaar of vinke slaat,
eh' wärmer all die Lüfte weh'n,	eer 't vroegste licht in 't oosten laait,
vom Jagdhornruf das Echo hallt,	eer 't jachtgewoel de stad verlaat,
denn gehet leise	dan moogt gij hooren,
nach seiner Weise,	wilt ge 't niet stooren,
der liebe Herrgott durch den Wald.	dat God onzichtbaar uit wand'len gaat.
Die Quelle, die ihn kommen hört,	Des morgens, eer de dauw verdwijnt,
hält ihr Gemurmel auf sogleich,	eer 't dag is en de zonne blaakt,
auf dasz sie nicht in Andacht stört	eer al dat gers is groene schijnt,
so Grosz als Klein im Waldbereich.	eer al dat sliep voor goed ontwaakt,
Die Bäume denken	dan moogt gij hooren,
nun laszt uns senken,	wilt ge 't niet stooren,
vorm lieben Herrgott das Gesträuch!	hoe God u diepe aan 't herte raakt.
Die Blümlein, wenn sie aufgewacht,	Des morgens, als geloken al,
sie ahnen auch den Herrn alsbald,	of uitgebloeid, de blommen staan,
und schütteln rasch den Schlaf der Nacht	als verruwloos nog overal
sich aus den Augen mit Gewalt.	de weide is en de wandelbaan,
Sie flüstern leise	dan moogt gij hooren,
ringsum im Kreise:	wilt ze niet stooren,
der liebe Gott geht durch den Wald.	de stille stappen des Heeren gaan.

1 de vermelding van de vindplaats dank ik aan K. de Busschere.

2 Franz Abt, 1819-1885, populair als componist van liederen voor koor, resp. solo (voor de huiskamer!).

[p. 123]

Wie was die ‘Drewes’? Voorlopig kan ik alleen herhalen, wat ik toen gevonden heb:

volgens Rich. M. Meyer, Deutsche Literatur des 19ten und 20sten JH.³ leefde er van 1817 tot 1870 een Leberecht Dreves, in Meyers Lexikon (1925) genoemd als Lebrecht Dreves, met als levensdata 12-9-1816 tot 10-12-1870. Volgens de laatste bron, die verwijst naar Kreiten, Lebrecht Dreves, ein Lebensbild (1897), stond hij in zijn vroege werk sterk onder invloed van Eichendorff.

Der grosze Herder (4e dr.) (1932) noemt echter nog een ander: Guido Maria Dreves (pseud. Ulrich von der Uhlenhorst), 1854-1909, ‘scharfsinniger Forscher und Hymnensammler, begabter Dichter und Meister der Uebersetzungskunst’ en van diens werken: Stimmen durch den Lenz (1881), en (van na de dood van Abt!): Kränze ums Kirchenjahr (1886), en Schwertlilien (1898).

Bij wie van de twee heeft de liederencomponist zijn tekst gevonden? bij wie van de twee vond Gezelle zijn voorbeeld (als het niet via het lied van Abt is geweest?). En de derde vraag: wie is evt. de A. Drewes, door Baur genoemd?

Vragen al, door het vinden van die oude kladbrieven opgeroepen.

Nienke Bakker

3 Dl. 2 van Geschichte der deutschen Literatur. Berlin, Bondi, 1921.