Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De Gids. Jaargang 161 (1998)

Informatie terzijde

Titelpagina van De Gids. Jaargang 161
Afbeelding van De Gids. Jaargang 161Toon afbeelding van titelpagina van De Gids. Jaargang 161

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave



Genre

proza
poëzie
sec - letterkunde

Subgenre

tijdschrift / jaarboek


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De Gids. Jaargang 161

(1998)– [tijdschrift] Gids, De–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 369]
[p. 369]

Kyorai, Bashō, Bonchō, Fumikuni
Eerste voorwintermiezel

 
geen veertje wordt schoon
 
eerste voorwintermiezel
 
op de zwarte wouw
 
 
 
kyorai
 
 
 
een vlaagje wind gaat liggen
 
tussen de bladeren in
 
 
 
bashō
 
 
 
de onderbroek lang
 
doorweekt na het doorwaden
 
's ochtends van de stroom
 
 
 
bonchō
 
 
 
een dashond bevangt de schrik
 
om een boog van bamboeriet
 
 
 
fumikuni
 
 
 
de klimop werkt zich
 
langs de lattendeur omhoog
 
de avondmaan schijnt
 
 
 
bashō
 
 
 
de wijdvermaarde peren
 
aan niemand geef ik er een
 
 
 
kyorai
[pagina 370]
[p. 370]

met inkt... (5-7-5 lettergrepen; seizoen: herfst; trefwoord: ver in het najaar). Het maken van zwart-wittekeningen met penseel leerde men in de vijftiende eeuw uit China kennen. De bezigheid duidt in dit vers op iets excentrieks.

 

wat zitten ze... (7-7 lettergrepen; seizoenloos vers). Het excentrieke van de persoon uit het voorgaande vers wordt ook hier benadrukt. Japanse sokken, tabi, zijn meestal van stof en dus niet zo soepel als tabi van breikatoen of dunne breiwol zoals die in dit vers worden gedragen.

 

alom de dingen... (5-7-5 lettergrepen; seizoenloos vers). De rust en stilte van het voorgaande vers worden voortgezet.

 

de kinkhoorn... (7-7 lettergrepen; seizoenloos vers). Over de berg gekomen ziet Bashō zijn vredige dorp in zijn gezichtsveld verschijnen. De kinkhoorn wordt op het middaguur geblazen. Met dit vers breekt Bashō de voorgaande ingekeerdheid en stilte open.

 

gerafeld... (5-7-5 lettergrepen; seizoenloos vers).

 

bloemblaadjes... (7-7 lettergrepen; seizoen: zomer; trefwoord voor het seizoen: stokroos). Het gerafeld zijn roept het dwarrelen op. Het betreft hier een stokroos van het Aziatische type, met een hoogte tot twee meter.

[pagina 371]
[p. 371]
 
met inkt schilderend
 
vermaakt hij zich kostelijk
 
ver in het najaar
 
 
 
fumikuni
 
 
 
wat zitten ze toch lekker
 
deze gebreide tabi
 
 
 
bonchō
 
 
 
alom de dingen
 
met alles ertussen één
 
en al stille rust
 
 
 
kyorai
 
 
 
de kinkhoorn wordt geblazen
 
het middagdorp komt in zicht
 
 
 
bashō
 
 
 
gerafeld zijn ze
 
slaapmatten van vorig jaar
 
zo deerniswaardig
 
 
 
bonchō
 
 
 
bloemblaadjes van de stokroos
 
dwarrelend naar beneden
 
 
 
fumikuni
[pagina 372]
[p. 372]

heldere bouillon... (5-7-5 lettergrepen; seizoenloos vers). Van bloemblad gaat het naar groenteblad. Suizenji is de Suizen-tempel in Kumamoto. Tevens is het een provinciepark. De groente die er geteeld wordt is een vaste plant van de chrysantenfamilie, zo'n halve meter hoog en met zachte, dikke bladeren die aan de onderzijde paars zijn.

 

meegenomen... (7-7 lettergrepen; seizoenloos vers). Kumamoto ligt ver van Kyoto verwijderd. De bladgroente is over een afstand van meer dan san-ri (circa 12 kilometer) meegenomen.

 

want ook... (5-7-5 lettergrepen; seizoen: voorjaar; trefwoord voor het seizoen: dit voorjaar).

 

de stekken... (7-7 lettergrepen, seizoen: voorjaar; trefwoord voor het seizoen: voorjaarsnevelmaneschijn).

 

kersengebloesem... (5-7-5 lettergrepen; seizoen: voorjaar; trefwoord voor het seizoen: kersengebloesem, tevens bloesemvers). Dit is een vaste plaats voor een bloesemvers, het derde opeenvolgende lentevers; een lente-sequens omvat drie tot vijf verzen. Opgemerkt moet worden dat het trefwoord in het Japans simpelweg ‘bloesem’ is; onder bloesem wordt namelijk altijd kersenbloesem verstaan.

 

mijn ochtendhumeurigheid... (7-7 lettergrepen; seizoenloos vers). Het tafereel van het voorgaande vers zorgt voor de gemoedsomslag.

[pagina 373]
[p. 373]
 
heldere bouillon
 
al klaar met een bladgroente
 
uit Suizenji
 
 
 
bashō
 
 
 
meegenomen heb ik ze
 
van meer dan een san-ri her
 
 
 
kyorai
 
 
 
want ook dit voorjaar
 
wordt de kookkachel door mij
 
met iemand gedeeld
 
 
 
fumikuni
 
 
 
de stekken schieten wortel
 
voorjaarsnevelmaneschijn
 
 
 
bonchō
 
 
 
kersengebloesem
 
naast de stenen waterbak
 
begroeid met mossen
 
 
 
bashō
 
 
 
mijn ochtendhumeurigheid
 
is als vanzelf vervlogen
 
 
 
kyorai
[pagina 374]
[p. 374]

alvast... (5-7-5 lettergrepen; seizoenloos vers). Een grote trek volgt.

 

kou waarin... (7-7 lettergrepen; seizoen: winter; trefwoord: het zal sneeuwen). Er is voor twee dagen en voor winterse omstandigheden eten opgeslagen, derhalve volgt de winter.

 

naar de bergtempel... (5-7-5 lettergrepen; seizoenloos vers). Tegenover de kou wordt de toorts in de avond gesteld, die van verre zichtbaar brandt.

 

elke koekoek... (7-7 lettergrepen; seizoen: zomer; trefwoord voor het seizoen: koekoek). Een hototogisu lijkt sterk op de gewone koekoek, maar is iets kleiner en de horizontale lijn op zijn borst en buik is wat dikker. De hototogisu is van oudsher een geliefde vogel in de Japanse poëzie (zijn naam bestaat uit vijf lettergrepen!). Op de schemer in het voorgaande gedicht volgt de nacht waarin de vogels zwijgen.

 

slechts vel... (5-7-5 lettergrepen; seizoenloos vers). Fumikuni associeert het ophouden van het zingen met een ziek persoon.

 

met de hulp... (7-7 lettergrepen; seizoenloos vers). Wie ziek is heeft hulp nodig. In de klassieke Japanse poëzie bestaan twee soorten buren, ‘voorjaarsburen’ en ‘najaarsburen’, de eersten kennen en helpen je, van de tweede weet je amper wat ze doen. Hier gaat het dus om voorjaarsburen. Het rijtuig in dit vers is dat van prins Genji; zie de toelichting bij het volgende vers.

Bonchō geeft met dit vers Bashō de eervolle gelegenheid om het zogenaamde liefdesvers te dichten.

[pagina 375]
[p. 375]
 
alvast in één keer
 
verorber ik het eten
 
nu én voor morgen
 
 
 
bonchō
 
 
 
kou waarin het zal sneeuwen
 
op het noordenwindeiland
 
 
 
fumikuni
 
 
 
naar de bergtempel
 
klimt men tegen de schemer
 
opdat de toorts brandt
 
 
 
kyorai
 
 
 
elke koekoek is er nog
 
echter zonder te zingen
 
 
 
bashō
 
 
 
slechts vel over been
 
nog steeds niet bij machte
 
om op te zitten
 
 
 
fumikuni
 
 
 
met de hulp van de buren
 
kan een rijtuig naar binnen
 
 
 
bonchō
[pagina 376]
[p. 376]

Kigoku-huisheg... (5-7-5 lettergrepen; seizoenloos vers; liefdesvers). In dit en de twee voorgaande verzen speelt de Genji monogatari (de vertellingen van Genji), de grote romancyclus van Murasaki Shikibu uit het begin van de elfde eeuw, een hoofdrol. In het hoofdstuk ‘Yūgao’ gaat prins Genji naar het huis (dat ‘Rokujō-Kigoku-herenhuis’ heet) van zijn minnares Rokujō. Op een dag bezoekt hij, terwijl hij weer naar haar op weg is, zijn oude min, die ziek in bed ligt. Daarbij ziet de prins de jongedame Yūgao, die naast zijn min woont. Met de zoon van de oude vrouw als tussenpersoon (dus met de hulp van de buren) wint Genji de liefde van Yūgao. Het vers van Bashō is eigenlijk een vers van Yūgao die niet toestaat dat Genji nog het huis van haar rivale Rokujō betreedt. (Onder de titel Yūgao vertaalde H.C. ten Berge het betreffende hoofdstuk vanuit het Engels; Amsterdam 1969.)

 

als ze dan... (7-7 lettergrepen; seizoenloos vers). Na het minnespel.

 

jachtig... (5-7-5 lettergrepen; seizoenloos vers). De kam heeft te maken met het afscheid nemen. In de Middeleeuwen kreeg de ongehuwde prinses, die zich aan de dienst van de Ise Shintō-tempel moest gaan wijden na de troonsbestijging van de keizer, uit diens handen een kam in het haar gezet ten afscheid. Hier gaat het om een man die vertrekt voor een gevecht.

 

zie hoe... (7-7 lettergrepen; seizoenloos vers). Een gevecht.

 

bleke ochtendmaan... (5-7-5 lettergrepen; seizoen: herfst; trefwoord voor het seizoen: ochtendmaan; tevens maanvers). Na het gevecht breekt een nieuwe dageraad aan.

 

diep rondom... (7-7 lettergrepen; seizoen: herfst; trefwoord voor het seizoen: herfst). Sterke suggestie van spiegelingen. Het meer is het Biwa-meer in de provincie Shiga.

[pagina 377]
[p. 377]
 
Kigoku-huisheg
 
mijn minnaar laat ik nimmer
 
daar overheen weg
 
 
 
bashō
 
 
 
als ze dan afscheid nemen
 
reikt zij hem zijn zwaard nog aan
 
 
 
kyorai
 
 
 
jachtig krabbelend
 
laat hij zijn haarkam even
 
over zijn hoofd gaan
 
 
 
bonchō
 
 
 
zie hoe er vastbesloten
 
en verbeten gekampt wordt
 
 
 
fumikuni
 
 
 
bleke ochtendmaan
 
in de opklarende lucht
 
weldra onzichtbaar
 
 
 
kyorai
 
 
 
diep rondom het meer de herfst
 
eerste vorst op berg Hira
 
 
 
bashō
[pagina 378]
[p. 378]

boekweit... (5-7-5 lettergrepen; seizoen: herfst; trefwoord voor het seizoen: boekweit). Het gaat hier om een karig bestaan in een armoedige woning met een deur gemaakt van kreupelhout.

 

gewatteerde kimono... (7-7 lettergrepen; seizoen: winter; trefwoord voor het seizoen: gewatteerde kimono).

 

woelen... (5-7-5 lettergrepen; seizoenloos vers). Een futon is een oprolbaar matras. Het is moeilijk de slaap te vatten in een vreemd bed.

 

smeedvuurrood... (7-7 lettergrepen; seizoenloos vers). Na een doorwaakte nacht de ochtendgloed.

 

optuigtouw... (5-7-5 lettergrepen; seizoen: lente; trefwoord voor het seizoen: bloei; tevens bloesemvers). Zonder dat er paarden worden genoemd, leggen ze een link tussen het ‘smeedvuurrood’ van het voorgaande vers en het vlechten van touw voor een tuig. Overigens is hier, net als in een van de voorgaande verzen, het Japanse trefwoord gewoon ‘bloesem’.

 

tussen oud... (7-7 lettergrepen; seizoen: voorjaar; trefwoord voor het seizoen: knoppen). De biwa is een ovale, gele vrucht met een grote pit.

 

Vertaling: Noriko de Vroomen en Huub Beurskens

[pagina 379]
[p. 379]
 
boekweit gestolen
 
maak ik daar maar een vers van
 
in mijn takkenstulp
 
 
 
fumikuni
 
 
 
gewatteerde kimono
 
tegen het guur avonduur
 
 
 
bonchō
 
 
 
woelen zitten staan
 
op iemand anders' futon
 
valt niet te slapen
 
 
 
bashō
 
 
 
smeedvuurrood gloeien wolkjes
 
in de morgenfrisheid na
 
 
 
kyorai
 
 
 
optuigtouw vlecht men
 
in een huis waar voor het raam
 
de kers in bloei staat
 
 
 
bonchō
 
 
 
tussen oud biwa-lover
 
lopen nieuwe knoppen uit
 
 
 
fumikuni

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

  • Matsuo Basho

  • Mukai Kyorai

  • Nazawa Boncho

  • Fumikuni Nakamura


vertalers

  • Huub Beurskens

  • Noriko de Vroomen-Kondo