Het Nederduitsch glossarium van Bern

D.

da men in sinct, chorus.

daas, melotus^2).

daet, effectus, perpetratio.

daet, zie grot daet:

daetelbom, dactilus^3).

dach, dies.

dachlec, diurnus.

dachvart, dieta.

dage, zie twe dage.

dagelics, zie altos.

dagen, citare, diescere.

dageleke, cotidie.

dageraet, aurora.

daglec, cotidianus.

dagmal, iuger^4).

dagsterre, lucifer.

2) Th. melota, eyn dass.

3) Eerste woord der D-rij. MS. met groote roode D - zie dacte.

4) Th. ingerum, so vele lands als eyn ploich op eynen dach buwen mach. inger. is twee hundert XL voit lanck ind eyn hundert twijntich voit breit.

[p. 12]

dagterste, posterior.

dac, doma^1), tectum, tegumentum, tecmen.

dacte, dactilum^2).

dal, accubitus, convallis.

Dalmatike, Dalmatica.

damme^3), damma.

dan, zie also dan, dos dan wis.

dander, secundus.

dandere, reliquus.

dandre, cetera.

danc, grates.

danken, gratificare.

danne, igitur.

dans, corea, tripudium^4).

dansen, plaudere, tripudiare.

dansinge, plausus.

dar de oleibom west, oliuetum.

dar dorne wassen, dumetum.

dar, zie stat dar ruden wassen.

daremgarde, cingula.

darm, intestina.

darna, dehinc, deinde, post, postea, posterius.

darumbe, eatenus, ergo, idcirco, ideo, perinde, proinde, propterea, quapropter.

darwart, versus.

dat, quatinus, quod.

dat crupet, reptile.

dat men nit sal spreken, infandus.

dat men offert den afgoden, idolocium^5).

dat men scrift opt graf, epitafium.

dat nit mag bljuen, infallibilis.

dat selue, idem.

datif, dativus.

dauese vel wespe, oestrum^6).

de, que.

de vel wie, quj.

de...blut, colera^7).

de brake heft, reumaticus.

de dat blut heuet, colericus.

de dregt, baiulus.

de dregt vel portenere, portitor.

de es in binnen, internus.

de gift quat uor gut, talio.

de giuet cens, tributarjus.

de gode siet, zie Israhelita.

de gratie heft, gratiosus.

de heft melancolie, melancolicus.

de heft podagre, podager.

de heft tue wif, bigamus.

de heft uol dint, emeritus.

de heuet water, idropicus.

de hudet mule, mulio.

de kint heft, puerpera.

(de) copmanschap drift^8), negotiosus.

de mac pigment^9), pigmentarjus.

de riket, odoriferus.

de stamelt, balbus.

de stiruet, moribundus^10).

det water heft, idropisis.

de unregt dut, iniuriosus.

de uersleet, occisor.

de uorste, principalis.

december, december.

deech, pasta.

deel, pars, portio.

deelen, partiri.

1) Th. verst van en huyse.

2) Th. eyn dattel off en rynck.

3) De laatste letters v.h. holl. zoo goed als onleesbaar.

4) Th. Seeghuechtingh, off die vroude men dair in heft, off eyncherley grote vrouwde. Tripudiare, sulke vroude drijuen.

5) Th. idoloticum, des den afgaiden geheylicht off geoffert wurdt.’

6) Th. eyn ossen vliegh.

7) Tusschen de en blut is iets uitgekrabd. Mogelijk te lezen ‘de' blut’. Voc. incip. teut. d. 4. heeft: ‘colericus, ein dürrer hitziger mensch’ - de' = der = dür. Vgl. resche (scirpus), en rusch; scheren, naast schueren (v. Helten Mndl. Sprk. p. 75).

8) MS. alleen: c. dr.

9) ‘ment’ met kleiner letter er boven.

10) Th. gelijck den doden of steruens begynnende.

[p. 13]

deelen, zie uan deelen.

deil, zie sunder deil.

deilen, distribuere, impertirj.

dejlen, dividere.

deilinge, distributio, participatio.

deken, decanus.

decke, frequens, sepe.

decke vel underwjlen, plerumque.

decken, contegere, cooperire, operire, palliare, tegere, velare.

deckre, tector.

declinacie, declinatio.

declinen, declinare.

declinlec, zie nit declinlec.

decretael, decretalis.

decreten, decretum.

decretiste, decretista.

decsel, operimentum, velamentum.

delagteg, particeps.

deleken, particula.

delinge^1), divisio.

delre, dimidiator.

dengen, placitare.

denken, machinarj.

derde, tercjus.

derdedagrede, terciane.

derende, zie nit derende.

der gene, ille.

derleke, zie nit derleke.

dernederwerpen, consternari, deicere.

dersgen, triturare.

derteg, triginta.

dertecste, tricesimus.

dertende, ternius decimus.

dertene, tredecjus.

dese, hic, iste.

diaken, diaconus, leuita^2).

dialetica, logica.

didinge, expositio.

didragma, en gewigte.

die, coxa, femen, sura.

dieden, exponere.

dief, fur, furcifer^3).

diefleke, furtjm, furtjue.

diep, profundus.

dier, animal, fera.

diere vel rike, opimus.

difde, latrocinium.

-dig, zie gothaldig.

dicht, carmen.

dijcht, dictamen.

dichten, dictare.

dichtre, dictator.

dicheit, spissitudo.

dicke, condensus, spissus.

dicke maken, condensare.

dickeleke, spisse.

dicken, densare, spissare.

dille, anetum.

diluwen, obliterare.

dinen, clientare, famulari, ministrare, obsequi, seruire, subministrare, suppeditare.

dingen, taxare.

dinc, res.

dinc, zie beuolen dinc, en clene dinc, geschiden dinc, scamelec dinc.

dinchus, consistorium, pretorium, tribunal.

dinst, clientela, famulatus, ministerium, ministratio, obsequium, seruicium.

dinstagteg, officiosus.

dinsteg, seruitiosus.

dinst man, minister.

dipheit, profunditas.

dipleke, profunde.

dipondium, en gewigte^4).

dir, belua, bestia.

dir, zie ein dir stein, en dir sten.

1) 't Holl. zoo goed als onleesbaar.

2) Th. die van den geslacht leui is, off eyn diaken.

3) Th. dye eyn vorck. gaffel off sijns selues galghe dreget, of eyn doitsleger ter galghen verwijst off die der galghen werdich is.

4) Th. dypondius, eyn gewicht van twen scharuen off van twen ponden.

[p. 14]

dire, preciosus.

dirleke, preciose.

dirne, ancilla.

discordiren, discrepare.

disle, temo.

dispas, ein slange.

disputiren, disceptare, disputare.

disside, cis, citra.

distel, carduus.

distel vel doren, tribulus.

distelvinke, carduelus.

ditsch, theutonicum.

Ditsglant, theutonia.

dobbelsten, decius.

dobbelsten, zie uersene.

doden, interimere, iugulare, mactare.

dodinge, internitio.

doef, surdus.

doegech, passiuus.

doeglec, passibilis.

doegleke, passiue.

doec, pannus.

doen, exequj.

doet, exanguis, exanimis.

dofheit, surditas.

dog, saltem, saltim.

dogen, patj, permissio, pollere.

dogen, zie uerdragen.

doget, disciplina.

dogheit, patientia.

dognisse, tolerantia.

dogter, filia.

dolec, exicialis.

doleke, mortaliter.

dolen, errare, oberrare.

dolende, errabundus, erraticus, erroneus.

dolinge, error.

dompe horsamheit, supersticio.

don, agere.

don, zie wretleke don.

donker, caligosus, nubilus.

donkeren, caligare.

donnen, attenuare, extenuare.

donninge, attenuatio.

donnisse, extenuatio.

donre, tonitruum.

donren, tonare.

dopen, baptizare.

dopere, baptista.

dopinge, baptismus, baptisma^1).

dor wakende, pervigil.

dore, fatuus^2), fores, janua, ostium, per.

dore, zie uan dore, enz.

doregteg, idiota^3).

doren, spina, sentes.

doren, zie distel.

dorenagteg, spinetum, spinosus.

dorewegter, ostiarjus.

dorewerdre, janitor.

dorgeelgeg, penetrabilis.

dorheit, fatujtas, imperitia, imprudentia, socordia.

dorleke, fatue.

dormtre, dormitorium,

dorn, -e, zie stekeldorn, dar dorne wassen.

dorp, villa.

dorp vel velt, rus.

dorp, zie strate.

dorpel, limen.

dorper, rusticus.

dorperleke, rustice.

dorperse, rustica.

dorpman, agrestis.

dorpre, villanus.

dorren, audere.

dorsienlec, perspicuus.

dorsienleke, perspicue.

dorst, sitis.

dorstech, sitibundus.

1) In het MS.: ‘Baptisma idem’, volgende op ‘Baptismus, dopinge’.

2) Th. gheck, narre, doir, den men by synre spraicken kennet.

3) Th. ongelert, onervaren, groff.

[p. 15]

dorsten, sitire.

dor uaren, penetrare, permeare.

doruligeg, peruola.

dorwegeg, pervjus.

dos dan wis, taliter.

dos gedan, talis.

dos uele, tantum.

dot, interitus, letu, mors, necis^1), obitus.

dot, zie half dot.

dotlec, funebris, funeus.

dotleke, funeste.

dou, ros.

douen, bacari, surdescere.

douen vel uerwoden, insanjre.

douen vel verwoden, insolescere.

douen, zie weder douen.

douende, demoniacus, furialis, furibundus, furiosus, rabidus.

douende vel verwot, insanus.

douende vel waterlec, limphaticus.

douenisse, furia, furor.

douenleke, insane.

douentheit, rabies^2).

douentheit, zie verwotheit.

douerste, suppremus.

douwen, rorare.

douwich^3), roscidus.

dragen, asportare, baiulare, ferre, gerere, gestare, portare.

dragenda^4), fetus.

dragende, pregnans.

dragende, zie wale dragende.

dragma, gewigte.

draien, contorquere, tornare^5).

draiere, tornator.

drailec, tornatilis.

drake, draco.

dranc, poculum, potus.

dreesch, saltus^6).

dregt, zie de dregt.

dreigade, mine.

dreigen, cominari, minarj.

dreiginge, comminatio.

drenken, bibere, potare.

drenkere, bibulus, potator.

drenkinge, potatio.

drenten, zie swellen.

drentende, tumidus.

dri en drj, ternj.

drie, tres.

drie iarig, triennis.

drie warf, ter.

driewegeg, triuium.

drift, zie: (de) copmanschap drift.

dri hornekeg, triangulus.

dri hundert, trecentj.

dri hunderste, trecentesimus.

drien, zie getal uan drien, uan drien iaren.

drinten, intumescere.

dritandeg, tridens.

drjuen, pellere.

driuen vel mennen, minare.

driuen, zie herscap driuen.

dri uoet, tripes.

dri uoldeg, trifidus, trinus, triplex.

driuoldecheit, ternitas.

driuoldegen, triplicare.

driuoldeleke, tripliciter.

dri uormeg, triformius.

droem, somnium.

droge, aridus, marcidus, siccus, torridus.

droge, zie maken droge.

drogeholt, torris^7).

1) Th. necis, genitiuus a nex, qui est nominatiuus, sive ipse nominatiuus nunc est in vsu. doitslach.

2) Eerste woord der R-rij. MS.: ‘abies’; maar plaats voor eene initiaal opengelaten.

3) MS.: do^u, wich.

4) Zie Inleid.

5) Th. draeslen. wrijten, dreyen.

6) Th...... off eyne wylde stede in den gewelde, off die kanten of soime der walde.

7) Th. eyn brant vyt den vuyr getaigen, die geleschet is.

[p. 16]

drogen, arere, marcere, marcescere, siccare, torrere.

drogenere, deceptor, impostor.

drogenleke, sophistice^1).

drogheit, ariditas, siccitas.

dromedaris, dromedarius.

dromen, somniare.

dromere, somniator.

drope, stilla, stillicidium.

dropel, gutta.

drouen vel wenen, merere.

drufheit, mesticja, tristicia.

drucken, premere.

drunken, temulentus.

drunken maken, inebriare.

drupen, stillare.

drussete, dapifer.

druue, tristis.

druuen, dolere, tristarj.

druujnge vel weninge, meror.

dualen, deviare.

duan, diluere.

dubbelsten, tessara.

due, age.

duc, zie hant due.

dukelken, panniculus.

dukerken, merges, mergus.

duklen, mergere.

dul, stolidus.

dulleke, stolide.

dume, pollex.

dumpheit, dementia.

dumpleke, imprudenter, temere.

dun, efficere, facere, perpetrare.

dun bekennen, notificare.

dun uerstan, specificare^2).

dun verstan, intimare.

dun, zie bei den siden dun, njt weder dun, under dun, vnrecht dun, wretleke dun.

dunheit, tenujtas.

dunkel, tenebrosus.

dunkelen, tenebrescere.

dunkelleke, tenebrose.

dunken, conicere^3).

dunker, obscurus, opacus^4).

dunkerheit, obscuritas, tenebre.

dunkerleke, obscure.

dunleke, tenujter.

dunleke, zie sunder weder dunleke.

dunne, tenuis.

dunst, simila^5), simulago.

dunsterlec, latebrosus.

dur, ob^6), pro.

duren, durare, substare.

dur flujen, inundare.

dur hat, perosus.

durlec, durabilis.

dursienlec, perspicax.

dusent, mille.

dusent, zie ein dusent.

dusentegste, millesimus, millenus.

dut, zie de unregt dut, stoc damen, enz.

duue, columba.

duuel, beelzebub, beemon^7), bilis, demon, diabolus, leujathan, sathan.

dwale, gausape, manutergium.

dwan, lauare.

dwane vel bede, exactio^8).

dwingen, angere, compellere, constringere, stringere.

dwingen, zie sere dwingen.

1) Zie: sofiste.

2) Th. scheyden, deylen, sonderen.

3) Th. ghyssen, meynen, vermoiden, aener weghen.

4) Th. duyster of van dickheyt der boeme doncker.

5) Th. dat subtijlste of bloeme van den mele.

6) Eerste woord der O-rij. MS. alleen ‘b’, maar plaats voor eene initiaal opengelaten.

7) Th. Beemoth, eyns duuels name.

8) Th. onrechte schattinghe.