De Gulden Passer. Jaargang 27

(1949)– [tijdschrift] Gulden Passer, De– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

[Nummer 2-3-4]

Pompa introitus ferdinandi
Bijdrage tot de Rubensbibliografie
door Prosper Arents

I. Inleiding

1. - Toelichting

Onder de eigenaardige boeken, welke op bibliografisch gebied allerlei moeilijkheden opleveren, behoort ongetwijfeld de monumentale Pompa introitus Ferdinandi. Bibliografen en bibliofielen bogen zich in de loop der eeuwen over dit grootse werk heen en doorbladerden het met vertedering en eerbied. Enkele waren in de gelegenheid het barokweelderige titelblad en de pompeuze prenten in meer dan één exemplaar te bewonderen, wat hen weldra tot het inzicht bracht, dat de exemplaren, die zij onder het oog kregen, niet in alle bijzonderheden overeenstemden. Geringe varianten, aanvankelijk aan hun aandacht ontsnapt, verrasten hen in hoge mate en wekten nieuwsgierigheid en zucht tot onderzoek bij hen op. François Mols, een Antwerps bibliofiel, wiens naam in de vergetelheid is geraakt en van wie een massa manuskripten in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel worden bewaard, leidde het onderzoek naar dit wonderbare boek in. Wegens gebrek aan materiaal en dokumenten vond de zonderlinge boekenworm niet een voldoend antwoord op de vele vragen, welke naar aanleiding van de ingekeken exemplaren konden worden gesteld. Volgelingen slaagden er evenmin in de sluier volledig op te lichten, welke over het ontstaan en de geschiedenis van dit boek hangt.

Het samenstellen van de Rubensbibliografie stelde me in de gelegenheid kennis te maken met de Pompa introitus Ferdinandi. Wat over dit werk in studies en in veilingskatalogi werd opgetekend, viel me geleidelijk in de hand en wakkerde mijn nieuwsgierigheid en belangstelling verder aan. De opsporingen gingen een langzame tred. Een overvloed van typische bijzonderheden doken uit bestofte, zo goed als vergeten katalogi op, zodat het me nuttig en leerzaam leek de vergaarde stof te ordenen en onder vorm van bibliografie uit te geven. Niettegenstaande de onvolledigheid van dit pogen en het niet bereiken van een doorslaand resultaat, gunt deze bibliografie een kijk op de vele geschriften, verschenen in verband met twee belangrijke gebeurtenissen in het Antwerpen der zeventiende eeuw, nl.: De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in 1635 en de geschiedenis van de Pompa introitus Ferdinandi van 1643 af tot nu.

Enkele data dienen nochtans vooraf in het licht te worden gesteld:

17 April [16 Mei] 1635: Ferdinand van Oostenrijk, landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden, doet zijn Blijde Intrede te Antwerpen. De versiering van de Scheldestad is uitgevoerd onder leiding van Peter Paulus Rubens, bijgestaan door een keur van kunstenaars op allerlei gebied. De feestelijkheden laten zulk een overweldigende indruk na, dat de Antwerpse Magistraat besluit een boek te laten verschijnen, waarin dit bijna sprookjesachtig feest zal worden vereeuwigd.

25 Mei 1635: Het Stadsbestuur van Antwerpen geeft aan de schilder-plaatsnijder Theodoor van Thulden, een leerling van Rubens, de opdracht zich met de uitgave van het boek te belasten. Hij wordt verzocht de prenten te graveren. De stadssekretaris Casperius Gevartius, welke de opschriften der zegebogen in verzen opstelde, zal in klassiek Latijn de intrede en ontvangst tot in de kleinste bijzonderheden beschrijven. Als drukker valt de keuze op Balthazar Moretus.

20 Juni 1638: Overwinning van Prins Kardinaal Ferdinand in de slag bij Kalloo.

12 November 1638: De kerkelijke censuur keurt de tekst goed.

5 December 1638: Het drukken van de Pompa introitus Ferdinandi wordt toevertrouwd aan Jan van Meurs.

9 December 1638: Goedkeuring van Filips IV.

23 December 1638: Goedkeuring van de Raad van Brabant.

30 Mei 1640: Dood van Peter Paulus Rubens.

9 November 1641: Prins Kardinaal sterft plotseling.

22 November 1641: De Antwerpse Magistraat wenst de Pompa introitus niet aan een dode op te dragen en laat als datum onder de opdracht stellen: 14 Juni 1641.

9 December 1641: Op verzoek van de Antwerpse Magistraat zal het boek met een nieuwe prent worden verrijkt: de zegewagen van Kalloo, door Peter Paulus Rubens ‘geïnventeert’. Dit als een dankbare herinnering aan de overwinning door de Prins Kardinaal Ferdinand behaald in de slag bij Kalloo en als een bescheiden pro memoria aan zijn vroegtijdig overlijden.

12 Februari-24 Augustus 1642: Allerlei moeilijkheden en de aangroeiende onkosten, welke de uitgave van de Pompa introitus Ferdinandi ten gevolge hebben, zijn de oorzaken van een bijna onoplosbaar geschil tussen Theodoor van Thulden en de Antwerpse Magistraat. De belangen van beide partijen worden aan advokaten toevertrouwd. Een scheidsgerecht bestaande uit schilders, plaatsnijders en drukkers beproeft een oplossing te vinden tot eindelijk een overeenkomst wordt getroffen.

13 December 1642: Theodoor van Thulden wordt geordonneerd aan de stad af te leveren: ‘alle de figuren ende affdruckselen van de arcken triumphale, tonneelen ende andere wercken dienende totte volle leveringhe vande 200 exemplairen vanden boeck gemaeckt ter eeren vande incompste van... Don Ferdinandus...’

23 Januari 1643: De Antwerpse Magistraat geeft aan de Buitenburgemeester en Casperius Gevartius de opdracht naar Brussel te reizen en van stadswege een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi te ‘presenteren aen Don Francisco de Mello, gouverneur van de Nederlanden en andere Heeren’.

Einde Januari 1643: Het monumentale werk wordt door Theodoor van Thulden op de boekenmarkt gebracht.

Het vervaardigen van het glorierijke boek had zeven en half jaar geduurd. De onkosten - de bijkomstige uitgaven onverlet gelaten - bedroegen 7900 florijnen ^397a.

De Pompa introitus Ferdinandi werd gedrukt in een oplage van 600 exemplaren, waarvan 200 voor de Antwerpse Magistraat waren bestemd. Nadat de stad Antwerpen een presentexemplaar aan de vertegenwoordiger van Filips IV te Brussel had laten ter hand stellen, bracht de uitgever Theodoor van Thulden de eerste boeken in omloop. Aan belangstelling voor het monumentale boek ontbrak het niet. Bestellingen kwamen toe uit verre landen. Bleef de verkoop lange tijd even gunstig? Eigenaardig is het, dat op een niet te bepalen tijdstip namen van nieuwe uitgevers opdoken. De zaak werd in samenwerking verder uitgebuit, met het gevolg dat bepaalde gedeelten van het boek merkbare wijzigingen ondergingen, waardoor de oorspronkelijke gaafheid ervan te loor ging. Aanvankelijk werd hieraan weinig aandacht gewijd, zodat later moeilijkheden oprezen, welke door het naslaan van een paar exemplaren onmogelijk konden worden opgelost. Een te beperkt onderzoek bracht de bibliografen noodzakelijkerwijze op een dwaalspoor.

De eerste moeilijkheid deed zich voor bij het opsporen van de nog overblijvende exemplaren.

Marcel Hoc, konservator van het Muntenkabinet te Brussel en auteur van de uitmuntende studie over Casperius Gevartius ⁵⁷⁶ maakte voor de Bibliotheca Belgica ⁵⁷⁹ in 1922 de bibliografie van het werk van de Antwerpse stadssekretaris op. De uitslag van het onderzoek was eenigzins ontgoochelend. Zestien exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi werden teruggevonden. Een klein aantal!

De tweede moeilijkheid lag in de onmogelijkheid om elk exemplaar persoonlijk te onderzoeken, of om er nauwkeurige inlichttingen over te verkrijgen.

Door een rondschrijven aan openbare en partikuliere bibliotheken in België en in het buitenland vond ik negen en zeventig exemplaren van voornoemd werk. Vijf en dertig werden persoonlijk onderzocht. Voor de overige moest ik me tevreden stellen met inlichtingen door briefwisseling.

Hoe zulk een boek, waarvan een niet te bepalen aantal exemplaren elk zijn eigenaardigheid heeft, bibliografisch te beschrijven? Hoe een volledig en historisch beeld van dit belangrijk werk te geven,

dat in bepaalde gedeelten afwijkingen van allerlei slag vertoont, en waarover door bekende geleerden tot op de huidige dag nog onnauwkeurigheden worden geschreven.

Het lijkt me gewenst elk gedeelte, dat veranderingen heeft ondergaan methodisch te onderzoeken, geen rekening te houden met vermoedens of ongekontroleerde overleveringen en enkel te steunen op vaststaande feiten.

De bibliografie over de Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen in 1635 en de uitgave van de Pompa introitus Ferdinandi in 1643 werd onvolledig opgemaakt in Geschriften van en over Rubens ⁶²⁵ onder de algemene titel Rubens als ontwerper van straatversiering. Deze rubriek besloeg twee bladzijden. Nu is dit onderwerp uitgegroeid tot de omvang van een boek.

Voor de samenstelling van deze bibliografie werden gebruik gemaakt van:

a)	35 exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi, voorhanden in openbare en partikuliere bibliotheken.
b)	de inlichtingen door briefwisseling verworven over 44 exemplaren, in het bezit van buitenlandse bibliotheken.
c)	De bibliografische aantekeningen te kust en te keur verspreid in historische geschriften in boekvorm of als bijdragen in tijdschriften verschenen.
d)	De nota's over exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi te vinden in handels- en veilingskatalogi.

Een exemplaar in zijn oorspronkelijke staat en waaraan door Theodoor van Thulden, Guillaume Lesteens, Hendrik Aertssens of Jan van Meurs geen veranderingen werden gebracht, diende als voorbeeld tot de volledige bibliografische beschrijving.

Voor de ordening van de inleiding werd enkel rekening gehouden met de gedeelten van het boek, waarin varianten voorkomen. De nummertjes in exponent in de tekst verwijzen naar de nummering der bibliografie.

Beide onderwerpen: de Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen in 1635 en de Uitgave van de Pompa introitus Ferdinandi in 1643 zijn door elkaar behandeld; een nota onderaan de bibliografische opgave vermeldt of de inhoud slaat op de intrede of op het boek.

De bibliografie is chronologisch gerangschikt en doorlopend genummerd. De data in het midden van de regel vereenvoudigen het tijdsoverzicht.

Voor veilingen, die meer dan één dag in beslag namen geldt als rangschikkingselement de eerste datum. Is de naam van de bezitter van de bibliotheek bekend, dan wordt enkel de plaats van uitgave van de veilingskatalogus in het bibliografisch adres vermeld. Bij ontstentenis van de naam van de eigenaar der bibliotheek, volgt op de plaats van uitgave de naam van de drukker of de uitgever.

De aantekening bij een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi in een handels- of veilingskatalogus, neemt ook op: de verkoopprijs, gevolgd door de naam van de koper, indien beide bekend zijn.

Bijv.: 16: 15; gekocht door Lauwers ^149a.

De verkoopprijs is niet omgezet in de huidige geldwaarde; men heeft dus rekening te houden met het jaar, waarin de veiling plaats had en met de toenmalige muntstandaard.

Het getal na het jaar van uitgave, beide gescheiden door een komma, geeft de paginering aan; na de opgave der bladzijde volgt, wanneer het nodig blijkt, de kolom.

Bijv.: 1740, 207, 2^e kol.

Voor opzoekingen raadplege men: de systematische tafel op de inleiding, de registers en de lijst van afkortingen.

2. - De voordehandse titel

Drie verschillende voordehandse titels komen in de exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi voor:

a)	De eerste is gedrukt in 7 regels: Pompa \|\| Introitvs \|\| Ferdinandi \|\| Avstriaci \|\| Hispaniarvm Infantis, & c. \|\| In \|\| Vrbem Antverpiam. \|\|
b)	De tweede telt eveneens 7 regels en wijkt van de eerste af: Pompa \|\| Trivmphalis \|\| Ferdinandi \|\| Avstriaci \|\| Hispaniarvm Infantis, & c. \|\| In \|\| Vrbem Antverpiam. \|\|

c)	De derde heeft daarentegen 8 regels en stemt met a of b niet overeen: Pompa \|\| Trivmphalis \|\| Introitvs \|\| Ferdinandi \|\| Avstriaci \|\| Hispaniarvm Infantis, &c. \|\| In \|\| Vrbem Antverpiam. \|\|

In de exemplaren met voordehandse titel a of b luidt in de kolofoon het jaar 1641 of 1642; in de exemplaren met c vinden we enkel het jaar 1642.

De voordehandse titel in 8 regels vermeldt in een aantal exemplaren onderaan:

Prostant exemplaria apud Guilielmum Lesteenium, et Henricum Aertssens. ||

Staat dit bibliografisch adres ook op exemplaren met de voordehandse titel a en b?

Bij Van Praet ²⁶³ lezen we: ‘d'autres [exemplaires], qui ont un faux-titre en neuf lignes commençant par ces mots: Pompa triumphalis introitus...’

Met 9 regels bedoelt de auteur: 8 regels van de voordehandse titel en 1 regel van het bibliografisch adres.

Brunet ³⁷⁴ neemt deze vaststelling over en voegt er uit onbedachtzaamheid volgende verklaring aan toe: ‘Enfin quelques-uns encore portent au bas du faux-titre, en sept lignes, l'adresse: Prostant exemplaria apud Guilielmum Lesteenium et Henricum Aertssens. (Catal. des livres impr. sur vélin de la Biblioth. du Roi [par Van Praet]. V, p. 140).

Over de voordehandse titel in 7 regels met onderaan het bibliografisch adres rept Van Praet geen woord.

De Bibliotheca Belgica⁵⁷⁹ neemt lichtvaardig de woorden van Brunet over.

Bestaan er exemplaren, waarvan het bibliografisch adres op de voordehandse titel aanvangt met de naam van de boekverkoper Henricus Aertssens, zoals onderaan op de titelprenten? Met deze mogelijkheid dient rekening te worden gehouden, alhoewel zulk een exemplaar me onbekend is.

Een rekwest bedoeld ‘contract’ tussen Th. van Thulden en J. van Meurs, bewaard in de Notarisboeken van H. Duys, 1637-1640, en gedagtekend 21 Maart 1639, bevat een zinnetje, dat wel even de aandacht verdiend:

‘Ende bekende ten beyden seyden tsamen overcomen ende veraccordeert tesyn aengaende het drucken van ten boeck geïntituleert Pompa triumphalis introitus Ferdinandi Antverpiae. ||

In dit ‘Contract’ dus wordt het boek bij de aanvang van de voordehandse titel genoemd, zoals ook af en toe het geval is in het Journaal van Balthasar Moretus en in handels- en veilingskatalogi.

3. - De titelprent

In de tafel wordt de titelprent vermeld als volgt: Tabvla Praeliminaris, seu Frontispicium: in quo Effigies Philippi IV. Hispaniarum Indiarumque Regis Catholici. Onderaan links is het frontispice ondert.: Pet. Paull. Rubens Inuent; onderaan in het midden staat het Cum priuilegio. De naam van de plaatsnijder ontbreekt.

Een onderzoek over de graveerder van het frontispice werd nooit ingesteld.

Max Rooses ⁴⁸² verklaart: ‘Rubens dessina pour le livre un frontispice qui fut gravé en burin, propablement par Jacques Neeffs.’ (Blz. 331).

Frank van den Wijngaert ⁶²⁴ geeft bij de vermelding van de titelprent volgende aantekening: ‘Zonder naam van graveur, doch aan Neeffs toe te schrijven, daar hij in de gewone uitgave van dit boek, naar Theodoor van Thulden, eveneens een portret sneed in halffiguur van den Kardinaal Infant Ferdinand.’ (Nr 466).

De signatuur Iac Neeffs sculpsit komt nochtans voor onderaan rechts op de titelprent:

1.	Bij het exemplaar op perkament van de Pompa introitus Ferdinandi voorhanden in de Bibliothèque nationale te Parijs. Het is wel eigenaardig dat op het tweede ons bekend exemplaar op perkament, in het bezit van de Oesterreichische Nationalbibliothek te Wenen, de ondertekening ontbreekt.
2.	Op de titelprent afgetrokken op losse bladen met brede rand voor afzonderlijke verkoop.
3.	Bij uitzondering in exemplaren op gewoon papier.

Het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi van het Prentenkabinet te Brussel bevat enkel opgeplakte prenten. Het frontispice vertoont de signatuur.

In het Nationaal Hoger Instituut en Koninklijke Academie voor schone kunsten te Antwerpen wordt een stel prenten bewaard, afgetrokken op papier met brede randen. Deze zeldzame, onvolledige verzameling bevat twee frontispices met de naam van de plaatsnijder.

Het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, dat toebehoord heeft aan de Antwerpse bibliofiel Edmond Denis ⁷⁰, is samengesteld uit de tekst van één exemplaar, de prenten van twee exemplaren, en voor een deel uit losse prenten met brede randen. Eén van de drie titelbladen vermeldt de signatuur van J. Neeffs.

Deze ondertekening vonden we ook in de gewone exemplaren, nu het eigendom van graaf Léon Le Grelle ²⁸, te Antwerpen en van de Biblioteca Apostolica Vaticana te Rome.

4. - Het bibliografisch adres

Het bibliografisch adres vertoont volgende varianten:

Na... descripta: smal rechthoekig wit vlak, waaronder:
Antverpiae, || Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit. ||
Dit is het oudste bibliografisch adres. Men vindt het in:

1.	De exemplaren op perkament.
2.	De exemplaren met de hand gekleurd.
3.	De 200 exemplaren, geleverd door Th. van Thulden aan de Antwerpse Magistraat.
4.	Een niet te bepalen aantal exemplaren van de 400, waarover Th. van Thulden mocht beschikken.

Na... descripta volgt dadelijk:
Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit || et scalpsit Theod. à Thulden. ||
Met onderaan: Antverpiae || Vendvntvr Apvd Theod. A Tvlden.

c)	Hetzelfde bibliografisch adres als bij a, met onder het frontispice gedrukt: Prostant apud Henricum Aertssens, & Guilielmum Lesteenium. \|\| Ofwel: Prostant apud Guilielmum Lesteenium, & Henricum Aertssens. \|\| De namen van de verkopers komen enkel voor in exemplaren met het jaar 1642 in de kolofoon.
d)	Na... descripta volgt dadelijk: Iconum Tabulae archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit Theod. à Tulden. \|\| Met onderaan: Apvd Ioannem Mevrsivs.

Het jaar van uitgave ontbreekt in het bibliografisch adres.

Theodoor van Thulden is de eerste uitgever. Zet na Theodoor van Thulden de drukker Jan van Meurs de uitgave van de Pompa introitus Ferdinandi voor eigen rekening voort? Worden de nog onverkochte exemplaren aan de boekhandelaren Henricus Aertssens en Guilielmus Lesteenius voor verdere verkoop afgestaan? Of wordt in samenwerking de uitgave van het grote boek voortgezet? Archiefstukken alleen kunnen een afdoend antwoord geven op deze vragen.

5. - De kolofoon

De kolofoon luidt:

Antverpiae || Excvdebat Ioannes Mevrsivs || Typographvs Ivratvs, || Anno Salvtis CIƆ. IƆC.XLI. ||

ofwel:

Antverpiae || Excvdebat Ioannes Mevrsivs || Typographvs Ivratvs, || Anno Salvtis CIƆ. IƆC.XLII. ||

De oudste aantekening over het jaar in de kolofoon geeft de Bure ¹⁶⁹ in de Catalogue des livres de la Bibliothèque de feu M. le duc de La Vallière. 1^e partie. III. Paris, 1783, nrs 5334-5335. De auteur vermeldt twee exemplaren; één exemplaar op gewoon papier met 1642 in de kolofoon; één exemplaar op perkament met 1641 als jaar van druk; dan volgt de noot: ‘Cette Edition est la même que la précédente; il s'y trouve un I de moins dans la date à la fin.’

In hetzelfde jaar verschijnt het supplement op het eerste deel van deze katalogus, met vollediger beschrijving van de exemplaren; de aantekening werd gewijzigd: ‘On lit au dernier feuillet... CIƆ. IƆC.XLI. Dans l'exemplaire sur papier on a ajouté un second I à la date. Il n'existe peut-être que l'exemplaire sur vélin, daté de l'an 1641’.

Brunet ²⁴³ vermeldt in zijn Manuel du libraire, 1^e uitgave, 1810, voor de Pompa introitus Ferdinandi enkel een uitgave van 1642. Eerst de 2^e druk ²⁴⁷ van zijn bibliografisch standaardwerk bevat de aanvullende noot: ‘Nous ferons observer que cet ouvrage porte pour date 1642, parce qu'on a ajouté un I à la plume; dans l'exempl. sur vélin, il y a seulement XLI.

De Franse bibliograaf schrijft, zonder verder onderzoek, de Bure na, en voegt er zelfs aan toe: ‘à la plume’. Dezelfde noot komt nog steeds voor in de uitgaven van 1820, 1821 en 1839.

Brunet kende aanvankelijk de Catalogue des livres imprimés sur vélin de la bibliothèque du roi, opgesteld door J.B.B. van Praet ²⁶³, niet. Het V^e dl, verschenen in 1820, heeft onder nr 156 de aantekening: ‘La date, à la fin, exprimée de cette manière CIƆ DC. XLI, tandis qu'elle est toujours de 1642 et en chiffres arabes dans les exemplaires sur papier.

Heeft Van Praet een exemplaar op perkament onder ogen gehad, waarin de honderdtallen van het jaar in de kolofoon als volgt worden opgegeven: DC? Het exemplaar op perkament in de Bibliothèque nationale te Parijs vermeldt de honderdtallen op dezelfde wijze als in de exemplaren op papier.

Heeft deze bibliograaf een exemplaar op gewoon papier doorbladerd, waarin het jaar 1642 in Arabische cijfers is gedrukt?

In de uitgave van 1842 neemt Brunet in zijn Manuel du libraire³²⁶ bijna letterlijk de tekst van Van Praet over: A la fin de ce même exemplaire [het exemplaar op perkament van Verdussen] la date est exprimée en chiffres romains (CIƆ DC.XLI), tandis que dans les autres elle porte toujours 1642 en chiffres arabes. ‘De laatste drie woorden worden in de uitgave van 1861 vervangen door: ‘soit en chiffres romains, soit en chiffres arabes.’

In bibliografische handboeken, katalogi van openbare bibliotheken, handels- en veilingskatalogi, wordt als jaar van uitgave

van de Pompa introitus Ferdinandi afwisselend aangegeven: z.j., 1635, 1641 of 1642.

De Catalogue général des livres imprimés de la Bibliothèque nationale. Auteurs. LIX. Paris, 1929, 933 vermeldt vier exemplaren en voor elk exemplaar luidt de aantekening: s.d.

Bibliografen en historici vervallen nu nog in hetzelfde euvel, voor wat het jaar van uitgave van de Pompa introitus Ferdinandi betreft.

6. - De prenten vermeld in de Tafel

Volgens de tafel, achteraan in het boek, is de Pompa introitus Ferdinandi opgeluisterd met XXXIX prenten. De nrs XVII (nrs 17-19 of 1-3) en XVIII (nrs 20-22, of 4-6) verwijzen elk afzonderlijk naar drie prenten, die op zich zelf een prent vormen, zodat het boek eigenlijk 43 prenten telt.

a) De titelprent

Zie: Inleiding, 3.

b) Het portret van Prins Kardinaal Ferdinand

In een groot aantal exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi vinden we ofwel:

1.	Het ruiterportret.
2.	Het portret te halver lijve.
3.	Beide portretten.

De tafel vermeldt één portret onder de titel: Ser^mi Principis, Ferdinandi, Hispaniarum Infantis, &c. Effigies.

Welk portret wordt hier bedoeld?

Enkele feiten brengen een antwoord op deze vraag:

De Tresoriers en de Rentmeesters van de stad Antwerpen geven op 25 Mei 1635, volgens de Bundels Blijde Inkomsten, aan Theodoor van Thulden de opdracht 25 grote platen, waaronder een portret van Prins Kardinaal Ferdinand, en ten minste 15 halve platen in koper te snijden. 200 exemplaren van de Pompa

	introitus Ferdinandi, welke in 600 exemplaren zal worden gedrukt, zijn bestemd voor de Magistraat van de stad Antwerpen.
2.	Het Collegiael Actenboek maakt ons bekend, dat op 13 Januari 1639 ‘45 ponden Vlems’ zal worden betaald aan Paulus Dupont, plaatsnijder, voor 200 afdrukken van het portret van Prins Kardinaal Ferdinand te paard.

De Antwerpse Magistraat wenst dus juist zoveel afdrukken van het portret als het exemplaren van het boek zal ontvangen.

Noch de Blijde Inkomsten, noch het Collegiael Actenboek, waaruit de stukken betreffende de Pompa introitus Ferdinandi door P. Génard in het Antwerpsch Archievenblad⁴⁰⁶, ⁴³⁴ werden uitgegeven, reppen een woord over het portret van de Landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden te halver lijve, zodat men logischerwijze aanvaarden mag, dat de 200 exemplaren van het Ruiterportret voor de 200 exemplaren van het boek bestemd zijn.

Uit de studie van François Mols¹⁷⁰, gewijd aan het monumentale boek, verdienen volgende vaststellingen onze aandacht:

‘Depuis quelques années passées’ - het manuskript dagtekent van 15 Sept. 1784 - ‘on a découvert toutes les cuivres de cette collection, - assez bien conservées - dont les Estampes tiroient encore assez belles d'épreuves, vu le grand nombre qui en avoit déjà été tiré dès auparavant. Entre celles ci se trouvoit la figure du prince en pied n^o 2; mais on découvrit que cette planche avoit été formé de celle du prince à cheval, qu'on avoit coupée pour la rendre à la hauteur de la première. Cela ce voioit par le reste de la p^re qu'on y remarquoit encore. Car cela etant, il est plus que probable, qu'on y aura tiré autant d'exemplaires de la figure à Cheval, que la planche en pouvoit bonnement fournir; & qu'en suite on l'aura fait servir pour le 2d portrait,...’

Het laat dus geen twijfel over, dat de titel van het portret, in de tafel onder nr II vermeld, op de Ruiterbeeltenis slaat.

De prent, welke het Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand voorstelt, heeft geen titel. Het onderschrift in verzen luidt:

[Links:] Coeli progenies, Vindictae Fulmen Iberae, || Certa Salus Belgis, Deliciumque, suis, || [Rechts:] Fernandus sic ora gerit: sic Martius ardor || Et Pax Augustâ spirat in effigie. || [Onderaan

links:] P. Paul. Rubens pinxit. Paulus Pontius sculpsit et excudit. [Onderaan rechts:] C. Geuartius lud.

De afmetingen zijn: 48 × 32 cm.

Een beschrijving of bespreking van het Ruiterportret wordt gegeven door Hecquet ¹¹⁴, Basan ¹³⁷, Huber en Martini ²²⁶, Graesse ^380a, Voorhelm Schneevoogt ⁴²², Dutuit ⁴⁶⁵, Rosenberg ⁴⁷⁵, Rooses ⁴⁸², Van Someren ^489b.

Volgende tafel geeft een overzicht van de gevonden exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi, waarin enkel het Ruiterportret voorkomt:

1. In openbare en partikuliere bibliotheken:

1641
Antwerpen	Eugeen de Bock ⁵.
	Paul van den Bosch ⁶.
	Eugène van Herck ^7a.
	Stadsbibliotheek ⁴.
Besançon	Bibliothèque publique ⁸.
Boston	Museum of fine arts ⁹.
Brussel	Koninklijke Bibliotheek ¹⁰.
Etterbeek	Museum Bollandianum ¹².
Gent	Groot Seminarie ¹³.
's-Hertogenbosch	Provinciaal Genootschap van kunsten en wetenschappen in Noordbrabant ¹⁵.
Londen	British Museum ¹⁷.
Madrid	Biblioteca national ⁶⁷.
Mechelen	Groot Seminarie ¹⁹.
Namen	H. Moretus-Plantin ²⁶.
New York	Naam van bezitter onbekend ²⁰.
Wenen	Oesterreichische Nationalbibliothek ⁶⁸.
1642
Antwerpen	Charles vander Elst ⁴⁸.
Bazel	Kunstmuseum ²⁹.
Brussel	Robert Costermans ²⁵.

2. In veilingskatalogi:

1641
1783	De La Vallière ¹⁶⁹	Parijs
1791	Del Marmol ¹⁹²	Brussel
1864	Van der Linde ³⁸⁶	Brussel
	Olivier ³⁹⁰	Brussel
1872	Serrure ^418a	Brussel

1642
1876	Du Bus de Gisignies ⁴³³	Brussel
1898	Vanden Eynden ⁵¹¹	Antwerpen
1903	De Theux de Montjardin ⁵²⁶	Gent
1937	Trübner ^618a	Luzern
1948	De Cartier de Marchienne ⁶⁵²	Brussel
	Z. n. van bezitter ⁶⁵⁷	Brussel
1865	Bauclercq ³⁹³	Antwerpen
1826	Le Candèle ²⁷³	Antwerpen
	Z. n. van bezitter ²⁷⁴	Antwerpen
1828	Van de Werve de Vorsselaer ²⁸⁰	Antwerpen
1831	Le Candèle Ghyseghem ²⁸⁹	Antwerpen
1842	Un amateur ³²³	Antwerpen
1864	Bruyninckx ³⁸⁸	Antwerpen
1873	Giebens ⁴²¹	Antwerpen
1905	Van Havre ⁵³⁸	Amsterdam
Z. opg. van j. in kolofoon
1785	De Proli ¹⁷⁵	Antwerpen

3. In handelskatalogi:

1642
1907	Nijhoff ⁵⁴¹	's-Gravenhage
1913	Nijhoff ⁵⁵¹	's-Gravenhage
1923	Nijhoff ⁵⁸⁰	's-Gravenhage

De prent van het Ruiterportret werd afzonderlijk verkocht op volgende veilingen:

1764	Sireiacob ¹³¹	Brussel
	Francolet ^132a	Brussel
1788	Gaucheret ¹⁸⁰	Brussel
1789	Hazard ¹⁸³	Brussel
	Z. n. van bezitter ¹⁸⁷	Gent
1803	Z. n. van bezitter ²¹⁹	Gent
1837	Ottley ³⁰³	Londen
1846	Van Hulthem ³³⁹	Gent
1862	L*** ³⁸²	Parijs
1870	Brentano-de Birckenstock ⁴⁰⁷	Frankfort a.d.M.
1875	Ter Bruggen ⁴²⁷	Antwerpen
1877	Didot ⁴⁴⁰	Parijs
1887	Z. n. van bezitter ⁴⁶⁹	Antwerpen
1891	Kuyl en D*** ^491a	Mechelen
1923	Z. n. van bezitter ⁵⁸¹	Antwerpen

Het oorspronkelijk portret, geschilderd door Rubens, bevindt zich in het Prado te Madrid.

c) De prenten buiten de tekst

Het boek bevat 43 prenten, waarvan besproken werden de titelprent en het portret.

Vinet ⁴²⁵ verklaart: ‘Presque tous les cartons sont de la main de Rubens.’

De prenten 1, 5-9, 12-31, 33-40 en 43 zijn getekend: Pet. Paul Rubens inventor en Th. a Thulden fecit, of Th. a Thulden delineauit scalpsit et excudit.

Onder het ruiterportret lezen we: Paul Rubens pinxit Paulus Pontius sculpsit et excudit.

De prenten 3 en 32 vermelden enkel de naam van Th. van Thulden.

De prenten 4, 10-11, 41-42 zijn zonder namen van tekenaar en plaatsnijder.

De nummering van de prenten dient even nader beschouwd te worden:

a)	De titelprent en het ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand zijn ongenummerd.
b)	Het portret te halver lijve van Prins Kardinaal Ferdinand is genummerd.
c)	Op prent 6 volgen de foutief genummerde prenten 8 en 7.
d)	De prenten van de zegeboog der Oostenrijkse keizers dragen de nrs 17-19, 20-22, of 1-3, 4-6.
e)	De benedenboord met het nummer van verschillende prenten is in menig exemplaar afgesneden, zodat men niet weet of de prenten genummerd of ongenummerd zijn. Een ongerogneerd exemplaar bezat Frans Vergauwen ⁴⁶³, de Voorzitter van de Maatschappij der Vlaamse bibliophielen.
f)	In de linker- of rechterhoek bovenaan wordt de pagina aangegeven voor het inlassen van de prent in het boek. Op de prenten paarsgewijze geplaatst, volgt na de pagina-opgave op de eene prent A of a, op de andere prent B of b. Af en toe ontbreekt één dezer letters. Dezelfde pagina-opgave staat niet steeds in dezelfde hoek.

De afmetingen van de prenten zijn verschillend: 6 prenten hebben de grootte van een dubbel blad (nrs 6, 16, 17-19, 20-21,

42-43; de nrs 17-19, 20-22 vormen één prent of twee prenten), de overige beslaan een gedeelte van de bladspiegel, nemen de gehele bladspiegel in beslag of overschrijden 2 tot 11 cm. de bladspiegel in de hoogte.

In het bijzonder dient de aandacht te worden gevestigd op de volgende prenten:

Prent 14:

a)	L. b.: pag 33 A in kleine cijfers en letter; A staat onder 33. Nr 14 in grote cijfers.
b)	L. b.: pag. 33 A in grote cijfers en letter; A staat nevens 33. Nr 14 in kleine cijfers.

Prent 16:

a)	Op zuil: vlammend hoofd.
b)	Op zuil: vlammend hoofd ontbreekt; een groter vlammend hoofd op strookje papier toegevoegd, dat binnenwaarts is geplooid.

Prent 28:

a)	R. b.: pag. 108 A in kleine cijfers en letter.
b)	R. b.: pag. 108 A in grotere cijfers en letter.

Prent 37:

a)	Titel: Arcvs Ad D. Michaelis \|\| Pars Prior \|\| Hercvles Prodicivs \|\| L. b.: pag. 159 A. Is ongenummerd.
b)	Dezelfde titel; onder Hercvles Prodicivs zijn de sporen zichtbaar van geschrapte letters. R. b.: pag. 159 A; 159 is onleesbaar. Is genummerd 37.

Prent 38:

a)	Is genummerd 38; l.b.: pag. 159 B.
b)	Is genummerd 39; l.b.: pag. 159 B.

Prent 39:

a)	Titel: Arcvs Ad D. Michaelis \|\| Pars Posterior \|\| Bellerophon \|\| Onder Bellerophon zijn de sporen zichtbaar van geschrapte letters.

	R. b.: pag. 162 A. Is genummerd 39.
b)	Titel: Arcvs Ad D. Michaelis; onderaan strookje papier geplakt, waarop: Pars Posterior \|\| Bellerophon \|\| R. b.: pag. 162 B. Is dubbel genummerd 37 38; 38 is doorgehaald.

Betreffende de nummering of niet nummering der prenten geeft Mols¹⁷⁰, fol. 14-15, allerlei beschouwingen, die grondig dienen onderzocht te worden; een bijzondere studie vergen de illustraties met allerlei kleine varianten.

Over de prent, voorstellend de zegeboog, opgericht bij de Sint Michielsabdij, deelt Mols ¹⁷⁰ volgende bijzonderheden mede:

‘On peut observer encore, que Van Thulden a taché d'épargner les cuivres sur les 43 planches qu'il devoit fournir, suivant son accord; c'est ce qu'on découvre visiblement dans celle de l'Arc de St. Michel laquelle devoit être double, ainsi que les autres; mais ce n'est réellement qu'une seule et même planche, laquelle a fournie un double tirage. On n'a qu'a l'examiner, on y verra tout de suite, qu'on y a effacé les mots de Pars Prior Prodicivs &c. pour y graver ceux de Pars Posterior Bellerophon &c. Et que le cadre du grand tableau y a servit de passe partout, pour y fourrer Le Bellerophon à la place de l'Hercules Prodicius. Cela ce voit encore au comble du dit Arc, dont la devise de la banderole, qui entoure le Laurier a été également effacé pour y mettre à la place la seconde qu'on y voit à présent.’

7. - Prenten niet vermeld in de tafel

a) Het portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve

De prent, welke de Kardinaal Infant voorstelt, is niet getiteld. Op een rechthoekig schild onderaan 4 vs.: Coeli Progenies, Vindictae Fvlmen Iberae, || Certa Salvs Belgis, Delicivmq Svis: || Fernandvs Sic Ora Gerit, Sic Martivs Ardor || Et Pax Avgvsta Spirat In Efficie || ondertekend: C. Geuartius lud. De boord van de prent vermeldt onderaan nr 2. Links onderaan: T. van Tulden delin; rechts onderaan: I. Neeffs, sculp.

De afmetingen zijn: 38 × 27 cm.

Deze beeltenis werd gesneden uit de kopergravuurplaat van het Ruiterportret. Zij komt voor noch in de exemplaren op perkament, noch in de 200 exemplaren geleverd door Theodoor van Thulden aan de Antwerpse Magistraat.

Opgave bij Hecquet ¹¹⁴, Huber en Mariette ²²⁶, Graesse ^380a, Rooses ⁴⁸², Van Someren ^489b.

Volgend tafel geeft een overzicht van de gevonden exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi, waarin het portret te halver lijve voorkomt:

1. In openbare en partikuliere bibliotheken:

1641
Antwerpen	Stadsbibliotheek ²⁴.
Londen	British Museum ¹⁸.
1642
Antwerpen	Koninklijk Museum voor schone kunsten ⁴⁴.
	Mw Wwe Dejong-Van den Bossche ³⁹.
	Edward Laenens ⁵².
	Victor Thiriaux ⁴².
Dijon	Bibliothèque publique ⁶⁴.
Gent	Bibliotheek der Staatsuniversiteit ⁵⁵.
Göttingen	Universitäts-Bibliothek ³⁶.
's-Gravenhage	Koninklijke Bibliotheek ⁴⁰.
Jette	A. Verbouwe ¹⁶.
Londen	British Museum ^41b.
Mechelen	Archief en Bibliotheek ⁵⁷.
Parijs	Bibliothèque de l'Arsenal ⁵⁹.
	Bibliothèque Mazarine ²¹.
Straatsburg	Bibliothèque nationale et universitaire ⁶¹.
Troyes	Bibliothèque et archives anciennes ⁶².
Zurich	Zentralbibliothek ⁶⁵.

2. In veilingskatalogi:

1641
1867	Didot ³⁹⁹	Parijs
1872	Z. n. van bezitter ⁴¹⁵	Brussel
1914	Labouchère ⁵⁵⁴	Amsterdam
1642
1884	Vergauwen ^463b	Brussel
1946	Van Herwaarden e.a. ⁶⁴²	Amersfoort
Z. opg. van j. in kol.
1785	De Proli ¹⁷⁵	Antwerpen
1924	Z. n. van bezitter ^582b	Brussel

3. In handelskatalogi:

1872	Olivier ³⁹⁰	Brussel
1913	Nijhoff ⁵⁵¹	's-Gravenhage
1931	Nijhoff ^602a	's-Gravenhage
1932	Nijhoff ^605a	's-Gravenhage
1938	Nijhoff ⁶¹⁹	's-Gravenhage

Deze prent werd afzonderlijk verkocht op volgende veilingen:

1791	Bruynincx ¹⁹⁶	Antwerpen
1846	Van Hulthem ³³⁹	Gent
1900	Pommer-Esche ^519a	Berlin

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand worden gevonden in exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi voorhanden:

1. In volgende openbare en partikuliere bibliotheken:

1641
Amsterdam	Rijksmuseum ²
Antwerpen	P.P. Miniemen ³
Cambridge	Library of Harvard University ¹¹
Postel	Norbertijner Abdij ²²
1642
Antwerpen	Bibliotheek van het Archief ³³, ⁴³
	J. de Barsée ³⁴
	Paul van den Bosch ³⁵, ⁴⁶
	Graaf Léon Le Grelle ²⁸
	Rubenshuis ⁴⁵
Bazel	Dr H. Schneider ^7b
Brussel	Koninklijke Bibliotheek ⁴⁷, ⁴⁹, ⁵⁴
	Bibliothèque artistique et littéraire de l'Académie royale des beaux-arts et École des arts décoratifs ⁵³
Dublin	The Library Trinity College ⁵⁴
Innsbruck	Universitätsbibliothek ^41a
Luik	Bibliothèque de l'Université ³⁷
Parijs	Bibliothèque de l'Arsenal ³⁰
	Bibliothèque nationale ⁵⁰, ⁵¹, ⁶⁰
	Bibliothèque Mazarine ³¹
	Université de Paris. Bibliothèque Sainte Geneviève ³⁸
Rome	Biblioteca Apostolica Vaticana ²⁷
Wenen	Oesterreichische Nationalbibliothek ³², ⁶⁹

2. Exemplaren verkocht op de veilingen:

1641
1769	Mols ¹⁴³	Antwerpen
1792	De Santander ²⁰⁰	Brussel
1803	De La Serna Santander ²²⁵	Brussel
1933	Z. n. van bezitter ^606b	Parijs

1642
1865	Vercruysse ³⁹²	Brussel
1873	Ruggieri ⁴²⁰	Parijs
1875	De Baillet ⁴³¹	Antwerpen
1883	Van Bellingen ⁴⁶⁰	Brussel
1889	Spas ⁴⁷⁷	Antwerpen
1895	Beyaert ⁵⁰³	Brussel
1915	Bussemaker e.a. ⁵⁵⁶	Leiden
Z. j. van uitg. in kol.
1781	Michiels ¹⁶⁶	Antwerpen
1793	De Wael ²⁰¹	Antwerpen
1843	Blinckvliet ³²⁹	Antwerpen
1867	Verschuylen ⁴⁰⁰	Antwerpen
1875	Z. n. van bezitter ^432a	Antwerpen

3. In handelskatalogi:

1874

Olivier ⁴²⁴

Brussel

b) Het portret van Casperius Gevartius

Het portret van Gevartius heeft tot onderschrift:

Casperivs Gevartivs, Io. F. Ivrisconsvltvs, Imp. Caes. Ferdinandi III. Avg. et Philippi IV. Hispaniarvm || Indiarvmq Regis Consiliarivs et Historiographvs, Archigrammatevs Antverpianvs. ||

In rechterhoek bovenaan: wapen met zinspreuk Εἰς αὐιον συνειλου.

Onderaan links: Petrus Paullus Rubenius pinxit; onderaan rechts: Paull Pontius sculpsit.

De afmetingen zijn: 28 × 20.8 cm.

Beschrijving van het portret bij Basan ¹³⁷, Hecquet ¹¹⁴, Huber en Martini ²²⁶, Graesse ^380a, Dutuit ⁴⁶⁵, Rosenberg ⁴⁷⁵, Van Someren ^489b, Dutuit vermeldt vier staten van de prent:

1^e	état: Avant toutes lettres et avant les armes (Catalogue del Marmol, n^o 1033).
2^e.	Avant la lettre, mais avec les armes (Même catalogue, n^o 1034).
3^e.	Het exemplaar door Dutuit beschreven.
4^e.	Avec les armes écartelées.

Het oorspronkelijk portret, geschilderd door Rubens, was in 1885 in het bezit van de baron Roose, te Brussel.

Volgende tafel geeft een overzicht van de gevonden exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi, met het portret van Gevartius.

1. In openbare en partikuliere bibliotheken.

1641
's-Hertogenbosch	Provinciaal Genootschap van kunsten en wetenschappen in Noordbrabant ¹⁵
Parijs	Bibliothèque nationale ⁶⁶
Postel	Norbertijner Abdij ²²
Wenen	Oesterreichische Nationalbibliothek ⁶⁹
1642
Antwerpen	Rubenshuis ⁴⁵

2. In veilingskatalogi:

1641
1776	Verdussen ¹⁵⁷	Antwerpen
1783	De La Vallière ¹⁶⁹	Parijs
1786	Camus de Limar ¹⁷⁶	Parijs
1791	Del Marmol ¹⁹²	Brussel
1822	Bibliothèque du Roi ²⁶³	Parijs
1876	Du Bus de Gisignies ⁴³³	Brussel
1642
1873	Giebens ⁴²¹	Antwerpen
1873	Ruggieri ⁴²⁰	Parijs
1875	De Baillet ⁴³¹	Antwerpen
1889	Spas ⁴⁷⁷	Antwerpen
Z. opg. van j. in kol.
1867	Verschuylen ⁴⁰⁰	Antwerpen
1924	Z. n. van bezitter ^582b	Brussel

3. In de handelskatalogus:

1942

Gothier ⁶³⁰

Luik

Het portret van Casperius Gevartius werd afzonderlijk verkocht op veilingen:

1764	Francolet ^132a	Brussel
1764	Sireiacob ¹³¹	Brussel
1788	Gaucheret ¹⁸⁰	Brussel
1789	Hazard ¹⁸³	Brussel 2 ex.
1789	Spruyt ¹⁸⁸	Gent
1791	Bruynincx ¹⁹⁶	Antwerpen
1797	Krafft ²⁰⁵	Brussel
1800	Vosmaer ²¹⁰	's-Gravenhage
1835	De Renesse-Breidbach ²⁹⁶	Antwerpen
1846	Van Hulthem ³³⁹	Gent
1865	Camberlyn ³⁹⁵	Brussel
1874	Bodel-Nijenhuis ⁴²³	Amsterdam-Leiden
1875	Ter Bruggen ⁴²⁷	Antwerpen

1877	Ter Bruggen et un Amateur distingué ^435b	Amsterdam
1888	Taeymans ⁴⁷⁰	Amsterdam
1913	Cogels ⁵⁵⁰	Mechelen
1917	Halsay ⁵⁶¹	New York

c. - Het portret van Peter Paulus Rubens

Het zelfportret van Peter Paulus Rubens, dat aan een aantal exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi werd toegevoegd, danken we aan de etsnaald van Paulus Pontius. Als model diende het conterfeitsel te Windsor Castle, geschilderd tussen 1 Maart 1623 en 10 Januari 1625 voor de Prins van Wales, later Karel I, koning van Engeland. In de omlijsting van de prent lezen we bovenaan het jaar MDCXXX, waarin de prent gegraveerd werd. Het onderschrift luidt: PETRVS PAVLVS RVBENS. Geheel onderaan staat in de linkerhoek: Paulus Pontius sculpsit, in de rechterhoek het: Cum Priuilegio. De afmetingen zijn 37 × 28 cm. Deze prent stelt Vlaanderen's grootste schilder voor op een jongere leeftijd dan de hoger geciteerde data. In het algemeen wordt door ikonografen en Rubenskenners deze prent betiteld: Rubens op dertigjarige leeftijd.

Een beschrijving ervan vinden we bij Hecquet ¹¹⁴, Basan ¹³⁷, Huber en Martini ²²⁶, Voorhelm Schneevoogt ⁴²², Dutuit ⁴⁶⁵, Hymans, en Van Someren ^491b, Rooses ⁴⁸².

Dutuit vermeldt verschillende staten van de prent:

1^e staat: vóór de tekst, portret zonder omlijsting. Een proef ervan in de verzameling George Hibbert, verkocht in 1809, in de verzameling Durand en in het Cabinet des estampes te Parijs.

Twee varianten van deze staat zijn gekend.

2^e staat: vóór de tekst, met omlijsting. Een proef ervan in de verzameling Marshall, verkocht in 1864 voor fr. 1012.50.

3^e staat: met de tekst.

Over de prent geeft Henri Hymans in Rubens d'après ses portraits, verschenen in het Rubens-Bulletijn. II. 1883, 12 ons enkele bijzonderheden: ‘Les épreuves [de la planche de Pontius] destinées à être mises sous les yeux de la foule portent toutes la date [MDCXXX]. Où manque cette date, le nom de Rubens fait

également défaut. Les épreuves antérieures aux inscriptions constituent des raretés. Il y en a une au musée Plantin, une autre au Musée Britannique; M. Ambroise Firmin Didot en possédait une également.’

Het verwondert ons niet dat een aantal exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi met het portret van de ontwerper der indrukwekkende zegebogen werd verrijkt. Gebruik werd gemaakt van de laatste staat van de prent. Uit het exemplaar op perkament van het grootse boek, voorhanden in de Bibliothèque nationale te Parijs, is de beeltenis van Rubens spoorloos verdwenen. Gelukkig bevat het exemplaar op zwaar papier van de Oesterreichische Nationalbibliothek te Wenen nog voornoemde portret. Het is achteraan in het boek, na de censura, geplaatst.

Volgende tafel geeft een overzicht van de gevonden exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi, waarin dit portret van Rubens werd gevonden:

1. In openbare bibliotheken:

Parijs	Bibliothèque nationale (portret verdwenen) ⁶⁶
Wenen	Oesterreichische Nationalbibliothek ⁶⁹.

2. Vermeld in veilingskatalogi:

1641
1783	De La Vallière ¹⁶⁹	Parijs
1786	Camus de Limars ¹⁷⁶	Parijs
1903	De Theux de Montjardin ⁵²⁶	Gent
1642
1873	Ruggieri ⁴²⁰	Parijs

Het portret werd verkocht op de veilingen:

1764	Sireiacob ¹³¹	Brussel
1764	Francolet ^132a	Brussel
1765	Favier ¹³⁶	Rijsel
1787	Van Steenberghen ¹⁷⁸	Gent
1788	Clemens ¹⁸¹	Gent
1788	Gaucheret ¹⁸⁰	Brussel
1789	Hazard ¹⁸³	Brussel
1797	Krafft ²⁰⁵	Brussel
1798	De Beaumont ²⁰⁷	Rijsel
1827	Grave ²⁷⁸	Londen
1831	A gentleman ²⁹⁰	Londen
1835	De Renesse-Breidbach ²⁹⁶	Antwerpen
1841	D'Asbeck ³¹⁸	Landhut

1862	L*** ³⁸²	Parijs
1862	Corr ³⁸³	Antwerpen
1875	Ter Bruggen ⁴²⁷	Antwerpen
1875	De La Motte-Fouquet ⁴³⁰	Keulen
1877	Didot ⁴⁴⁰	Parijs
1900	Pommer-Esche ^519a	Berlijn
1913	Cogels ⁵⁵⁰	Mechelen
1916	Z. n. van bezitter ⁵⁵⁷	Antwerpen
1917	Halsay ⁵⁶¹	New York

In het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, dat voorkomt in de handelskatalogus van J.F. Olivier, lag een portret van Rubens, gesneden naar Antoon van Dyck door Nattier.

d) De prent gesneden door Schelte a Bolswert

De prent heeft geen titel. In bibliografische aantekeningen wordt deze zegeboog wel eens genaamd: Theatrum honoris. Zij is onderaan links getekend: S. a Bolswert sculpsit, onderaan rechts: G. Hendrickx excudit Antverpiae. De afmetingen zijn: 47.6 × 36.3 cm.

Naar aanleiding van dit toneel schrijft Casp. Gevartius in de Pompa introitus Ferdinandi: ‘Pegmatis estius Iconem hîc non adiunximus, quod Personae ac Symbola in eo representata in aliis Pegmatibus feré iam exhibita sint.’

De gravure werd dus voor de Pompa introitus Ferdinandi niet gebruikt, omdat de personages en symbolen reeds afgebeeld waren op andere zegebogen.

Mols ¹⁷⁰ geeft de reden aan, waarom het Theatrum honoris in een aantal exemplaren van het boek naderhand werd toegevoegd: ‘Comme elle avoit été gravée pour le compte des voysins qui avoient posé ce Théâtre d'honneur, à l'occasion des fêtes données le jour de l'exaltation des reliques des 36 saints [1633], conservées dans l'église de l'abbaye de St. Sauveur, et qu'ils s'en servirent encore à celle de l'Entrée du prince, on a cru bien faire de la reproduire dans sa description.’ (Fol. 8, r^o).

Don Emmanuel, prins van Portugal, schonk de XXXVI reliquieën aan de kerk van S. Salvator, te Antwerpen de 18 Mei 1633. Indien Mols goed ingelicht is, sneed Schelte a Bolswert het

Theatrum honoris in 1633 en werd van de kopergravure een aantal prenten afgetrokken voor de Pompa introitus Ferdinandi.

Basan ¹³⁷ beschrijft de prent als volgt: ‘Un Arc de Triomphe. Dans le haut de cet Arc sont les Armes de Ferdinand, Cardinal Infant d'Espagne, & Gouverneur des Pays-Bas, sous lesquelles on lit cet Inscription: In te spes inclinata recumbit. Au bas, & vers la droite, on voit ce Prince en habit de Cardinal, conduit par Minerve, & suivi de la Paix, de la Justice, de l'Abondance, & c. sur le devant est un Evêque qui lui présente un papier, & en Séculier semble le complimenter: sur la gauche est une figure représentant les XVII Provinces, qui est terrassée par la Guerre & par l'Hérésie. On lit au bas deux Inscriptions: la première contient, Bellorum jaceo infando... spesque salusque mihi. La seconde, Surge agedum... Pallas arnica tuis. Sans nom de peintre...’ (Blz. 112-113, nr 29).

Voorhelm Schneevoogt ⁴²² neemt de tekst over van Basan en voegt er aan toe: ‘Cette estampe fait ordinairement partie de l'ouvrage intitulé: Pompa introitus Ferdinandi.’ (Blz. 144).

Hymans ⁴⁴⁴ laat zich scherp uit over de prent: ‘... une planche de S. Bolswert, souvent insérée dans la Pompa introitus Ferdinandi et représentant un théâtre érigé à Anvers sur le Vieux Marché aux Grains. Malgré son talent, Bolswert produisit une planche d'un très-médiocre effet, dénuée d'expression et de caractère, en un mot, d'une manière insuffisante à sa destination.’ (Blz. 441).

Dutuit ⁴⁶⁵ stipt twee staten van de prent aan: 1^e staat, vóór de tekst, vermeld in Catalogue de Messire del Marmol, nr 863. 2^e staat: de beschrijving stemt overeen met Basan.

Verdere beschrijvingen vinden we bij: Von Heinecken ¹⁸⁹, Leblanc ³⁶⁰, Muller ⁴⁰⁸.

Over een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi op perkament schrijft Brunet ⁵⁷⁷: ‘Cette exemplaire renferme de plus que la plupart des exemplaires en papier, une fig. de S. a Bolswert...’

Vinet ⁴²⁵ interpreteert deze vaststelling verkeerd; over een exemplaar op gewoon papier verklaart hij: ‘On [y] trouve... une planche, que selon Brunet ⁵⁷⁷, on ne pourrait découvrir que dans les exemplaires sur vélin, composition très-intéressante gravée par Bolswert.’

Op de prenten, niet in de tafel vermeld, ontbreekt de bladzijopgave in de linker- of rechterhoek bovenaan. Nochtans zijn er een aantal exemplaren van het Theatrum honoris met rechts bovenaan de aanduiding Pag. 145.

Volgende tafel geeft een overzicht van de gevonden exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi, waarin voornoemde prent voorkomt.

1. In openbare en partikuliere bibliotheken:

1641
Londen	British Museum¹⁷
Postel	Norbertijner Abdij²²
1642
Antwerpen	Bibliotheek van het Archief⁴³
	Rubenshuis⁴⁵
	Graaf Léon Le Grelle²⁸
	Charles vander Elst⁴⁸
Bazel	Kunstmuseum²⁹
Brussel	Koninklijke Bibliotheek³³
Parijs	Bibliothèque nationale³⁰, ⁵⁰, ⁶⁶
	Bibliothèque Mazarine³¹
Rome	Biblioteca Apostolica Vaticana²⁷
Wenen	Oesterreichische Nationalbibliothek⁶⁹

2. In veilingskatalogi:

1641
1783	De La Vallière¹⁶⁹	Parijs
1786	Camus de Limars¹⁷⁶	Parijs
1864	Van der Linde³⁸⁶	Brussel
1864	Olivier³⁹⁰	Brussel
1864	Bruyninckx³⁸⁸	Antwerpen
1876	Du Bus de Gisignies⁴³³	Brussel
1883	Van Bellingen⁴⁶⁰	Brussel
1903	De Theux de Montjardin⁵²⁶	Gent
1933	Z. n. van bezitter^606b	Parijs
1642
1769	Mols¹⁴³	Antwerpen
1865	Vercruysse³⁹²	Brussel
1873	Ruggieri⁴²⁰	Parijs
1874	Olivier⁴²⁴	Brussel
1875	De Baillet⁴³¹	Antwerpen
1889	Spas⁴⁷⁷	Antwerpen
1895	Beyaert⁵⁰³	Brussel
Z. opg. van j. in kol.
1781	Michiels¹⁶⁶	Antwerpen
1843	Blinckvliet³²⁹	Antwerpen
1867	Verschuylen⁴⁰⁰	Antwerpen

1875	Z. n. van bezitter^432a	Antwerpen
1924	Z. n. van bezitter^582b	Brussel

De prent van S. a Bolswert werd afzonderlijk verkocht op de veilingen:

1774	Van Schorel¹⁵¹	Antwerpen
1787	Van Steenberghen¹⁷⁸	Gent
1824	Moritz grave von Fries²⁶⁹	Amsterdam
1865	Tydeman³⁹⁴	's-Gravenhage
1887	Z. n. van bezitter⁴⁶⁹	Antwerpen

Naar het Theatrum honoris werd een schilderij gemaakt, welke het eigendom is van de heer Langford te Londen. Het doek dagtekent uit de 17^e eeuw. De naam van de schilder is me onbekend. Het Rubenshuis te Antwerpen bezit een foto naar genoemd doek.

e) Details van de Balustrade van de Zegeboog der XII Oostenrijkse keizers

De standbeelden van de Oostenrijkse keizers vormen met de details van de Balustrade één geheel, dat op twee grote prenten is afgebeeld waarvan elke prent 66 × 113.5 cm. meet. De eerste vermeldt onderaan de nrs 17, 18, 19, de tweede de nrs 20, 21, 22. Een algemene titel bovenaan ontbreekt. Deze zeldzame dubbele prent vindt men in het exemplaar van de heer Paul van den Bosch, dat aan ridder Gustaaf van Havre heeft toebehoord.

In het algemeen zijn de standbeelden en de details op afzonderlijke prenten afgebeeld.

De standbeelden vormen twee of drie prenten, die in elk gewoon exemplaar voorkomen onder de nrs 17-18, 19-20, 21-22, of 17-19, 20-22; de laatste zijn ook wel genummerd 1-3, 4-6.

De details van de Balustrade bestaan uit zes prenten: de afmetingen van vijf prenten zijn dezelfde: 35.3 × 39.2 cm.; de zesde prent is groter en meet 35.2 × 47 cm.

In het exemplaar van het Rubenshuis te Antwerpen liggen deze illustraties los achteraan in het boek; het stel is echter onvolledig, nr 21 ontbreekt. In het exemplaar van de Bibliotheek van het Archief te Antwerpen zijn de zes prenten op gele stroken papier geplakt en geplaatst tussen de blz. 93-94.

Volgende tafel geeft een overzicht van de gevonden exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi, met de details van de Balustrade:

1. In openbare en partikuliere bibliotheken:

1641
Postel	Norbertijner Abdij²²
Wenen	Oesterreichische Nationalbibliothek⁶⁹
1642
Antwerpen	Bibliotheek van het Archief³³
	Rubenshuis⁴⁵
	Paul van den Bosch³⁵
	Mw Wwe Dejong-Van den Bossche³⁹

2. In veilingskatalogi:

1641
1769	Mols¹⁴³	Antwerpen
1864	Bruyninckx³⁸⁸	Antwerpen
	Olivier³⁹⁰	Brussel
1876	Du Bus de Gisignies⁴⁸³	Brussel
1933	Z. n. van bezitter^606b	Parijs
1642
1873	Ruggieri⁴²⁰	Parijs
Z. opg. van j. in kolofoon
1781	Michiels¹⁶⁶	Antwerpen
1785	De Proli¹⁷⁵	Antwerpen
1793	De Wael²⁰¹	Antwerpen
1875	Z. n. van bezitter^432a	Antwerpen

3. In handelskatalogus:

1874

Olivier⁴²⁴

Brussel

f) Ontwerp van een zegeboog

De zegeboog is getiteld: Arcuus hic, destinatus ad quadrivim fori vulgo dicti livij non fuit erectus defectus temporis. De naam van de plaatsnijder ontbreekt. De afmetingen zijn 55 × 39 cm.

De oudste beschrijving vinden we bij Basan¹³⁷: ‘Projet d'un Arc-de-Triomphe qui n'a point été exécuté, faute de temps. Une moitié de cet Arc est ornée de colonnes torses d'un ordre composé, & l'autre est avec des colonnes droites, aussi d'un ordre composé, mais d'une proportion plus petite: la première devoit faire la

façade principale, & la seconde, la façade postérieure. Le tout est couronné d'un Dôme... Cette Pièce est sans nom de graveur & ne se trouve point ordinairement dans le Recueil: ce qui la rend assez rare.’ (Blz. 229-230).

Dutuit⁴⁶⁵ neemt deze aantekening over en besluit: ‘Ne faisant pas partie du livre, elle est devenue assez rare.’ (Blz. 243).

Mariette³⁷⁰ is niet erg ingenomen met de prent: ‘J'ai vu dans l'oeuvre qui est à la bibliothèque du roy l'épreuve de la représentation d'un arc de triomphe qui ne put être dressé pour l'entrée de l'archiduc dans Anvers,... Elle fut gravée depuis séparément, mais très-mal, en une grande pièce,... Cette pièce n'est que curieuse, car l'ordonnance même de l'arc n'est pas merveilleuse.’

Op volgende veilingen werd een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi met ontwerp van een zegeboog verkocht:

1642
1769	Mols¹⁴³	Antwerpen
1865	Bauclercq³⁹³	Antwerpen

Het exemplaar van Edmond Denis⁷⁰ bevat deze prent tussen de blz. ***v^o-A r^o; in het exemplaar van de heer Paul van den Bosch, te Antwerpen, komt de zegeboog voor tussen de blz. Hhhh v^o-Iiii r^o.

Het Cabinet des Estampes te Parijs bezit een faktische verzameling prenten uit de Pompa introitus Ferdinandi, waaronder genoemde ontwerp.

g) De onafgewerkte prent, voorstellend: De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen in 1635

Bij het tweede exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, dat vermeld wordt in de veilingskatalogus van E.F.D. Ruggieri⁴²⁰, vinden we de volgende aantekening: ‘il contient encore une épreuve de la planche représentant l'entrée du prince à Anvers, planche qui ne fut pas achevée et qui fut remplacée par celle qui se trouve dans tous les exemplaires.’

Komt deze proefprent, als bijlage, in meer dan één exemplaar voor?

h) De grafzerk van Johannes Gevartius

Het opschrift op het grafmonument luidt: XPΩ, DEO PACIS, SACR. || V Cl. Ioan Gevartivs, Ivris Consvltvs, || Vt Morvm Ita Historiarvm Vetervm, || Antiqvitatisque Patriae Stvdiosissimvs, H.S.E. || Qvi Variis Reipvb. Negotiis Exercitvs, || A Serenissimis Avstriae Archidvcibvs || Alberto Et Isabella Clara Evgenia, || Belgii Princibvs, Anno CIƆ.IƆ.VII. Inevnte || Ad Prima Indvciar. Dvedecennal. Fvndamenta || Cvm Foederatis Belgii Ordinibvs Iacienda || In Bataviam Delegatvs. || Post Contivos Annor. XL. Bellor. Civil. Motvs || Tranqvillitati Pvblicae Viam Stravit. || Mox, Elata Iampridem Vxore, D: Corn. Aertzia, || Matrona Moribvs Et Virtvte Svspicienda, || Iam Senior, Vitae Qvietioris Cupidvs, || In Canonicor. Cathedral. Eccles. Antverp. Collegivm || Adscitvs, Ivrisdictioni Sacrae Per Diaecesim || Svmma Integritatis Fama Praefvit. || Obiit, Prid. Cal. Maii. Anno Sal. CIƆ.C.XIII. Aetat. Svae L.XII Parenti Optimo Monvment. Hoc Cvm Lacrimis Posvervnt || Libb. Svperstites, || Carol. Gevartivs, I.C. Et Collegii Canonicor. Opp. Lyrae Decanvs, || Casperivs Gevartivs, L.C. Caesarevs Regivsq. Consiliarivs || Et Historiographvs, Archigrammatevs Antverpianvs, || Ioan. Annaevs, Casp. F. Vnicvs, Eximiae Spei Pver, || Dvodecennis Fato Fvnctvs, Parenti Lvctvm || Et Desiderivm Incomparabile Reliqvit. || De prent is onderaan links getekend: Pet. Paul Rubenius delin., onderaan rechts: Lommelin sculp. De afmetingen zijn: 26.5 × 17.2 cm.

Hecquet ¹¹⁴ geeft de volgende beschrijving van het monument: ‘Le Tombeau de Gevartius dans un portique, orné de quatres Têtes de Chérubins, & d'une Tête du mort. Au-dessus, il y a deux Vertus appuyées sur une espèce de cadre destiné à recevoir une Inscription. Il est surmonté de deux pigeons, d'une bordure ornée encore de deux Chérubins, de Guirlandes de fruits attachées à deux anneaux, & d'une espèce d'urne, au-devant de laquelle il y a deux falots allumés, & une lampe au-dessus.’ (Blz. 126).

De Reiffenberg ³³⁸ en Le Blanc ^{add. 364a} vermelden als formaat in-folio.

De prent van het grafmonument van Johannes Gevartius lag

in een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, dat verkocht werd door Olivier ⁴¹⁵ te Brussel in 1872.

Afzonderlijk werd de prent onder de hamer gebracht op volgende veilingen:

1787	Jossen van Steenbergen¹⁷⁸	Gent
1858	Borluut de Noortdonck³⁶⁹	Antwerpen
1916	Peyrot ⁵⁵⁹	Antwerpen

Een exemplaar er van is geplakt op fol. 145 van het ms.: Elogia imperatorum, regum, principium, ducum et marchiorum, praeterea virorum illustrium ac aliorum, auctore C. Gevartio ⁷¹.

8. - De prenten zonder tekst

a) In boekvorm

Er bestaan ook exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi... zonder tekst. Deze zijn van tweeërlei aard:

1. De prentenverzameling samengesteld door de uitgever. François Mols ¹⁷⁰, welke een dergelijk exemplaar in handen heeft gehad, geeft de inhoud er van op bl. 16 r^o van zijn manuskript: De titelprent, de beide portretten van de Prins Kardinaal Ferdinand, alle prenten, die in een gewoon exemplaar voorkomen, genummerd 3-43, de details van de Balustrade van de XII Oostenrijkse keizers, welke niet vaak in een exemplaar worden gevonden, het Theatrum honoris, en de Romeinse munten, bij elkaar gebracht op vier bladen.

Alle prenten en afbeeldingen, zowel grote als kleine zijn op bladen van dezelfde afmetingen overgedrukt, nl. op atlasformaat, en veel groter dan het formaat van de Pompa introitus Ferdinandi.

In dit overzicht rept François Mols geen woord over de portretten van Rubens en Gevartius, noch over de afbeelding, welke voorstelt de Zevenarmige kandelaar naar de zegeboog van Titus en op één der bladen met de Romeinse munten voorkomt.

Op bl. 16 r^o-v^o drukt hij zijn bewondering uit voor deze prentenverzameling: ‘Cet exemplaire avoit un mérite de plus, en ce qu'il étoit parfoit en épreuves, toutes d'une egale beauté, d'une encre moins bleuatre que celle de la première Edition, mais bien veloutée;

Voorplat van de band van het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, met in het midden het wapen van Filips IV.
(Bibliothèque nationale te Parijs).

Achterplat van de band van het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, met in het midden het wapen van Antwerpen.
(Bibliothèque nationale te Parijs).

C'est ce qu'on n'observe pas toujours dans les meilleurs exemplaires qu'on en trouve encore aujourd'hui. Car de fait, pour s'en procurer un, qui eut tout le merite recquis, il faudroit en detruire plusieurs, avant d'y parvenir. De plus il faut faire une grande distinction entre le Recueil qu'on vient d'écrire d'avec ceux que les Amateurs conservent dans leur OEuvre de Rubens, Dont les plus complets ne vont guere qu'aux 45' grandes planches -; et dont bien peu possedent les six des Balustrades; - les autres y manquent absolument, parcequ'on les rejette comme n'ayant pas été ordonnées par Rubens; mais surtout, parcequ'il est tres difficile de se les procurer separement sans decouper maint & maint exemplaire.’

Een mooi exemplaar, waarvan de prenten in eerste staat op zeer groot papier zijn gedrukt, maakt deel uit van de bibliotheek van E.F.D. Ruggieri ⁴²⁰, welke onder de hamer kwam te Parijs in 1873. Deze verzameling bevatte ook het Theatrum honoris en de onafgewerkte prent voorstellend de Blijde Intrede van de Prins Kardinaal te Antwerpen in 1635.

2. De prentenverzameling samengesteld door de bezitter, welke een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi heeft opgeofferd om de platen in een band of farde te verzamelen. De prenten hebben de grootte van het boek bewaard, of zijn uitgeknipt, afgesneden en op losse bladen geplakt.

François Mols houdt geen rekening met beide verzamelingen, welke overigens niet met elkaar te vergelijken zijn.

Een exemplaar ervan samengesteld door de bezitter berust in het Prentenkabinet te Brussel. Een eigenaardigheid dient dadelijk te worden aangestipt: De titelprent vermeldt onderaan rechts: Iac. Neeffs sculpsit. Alle prenten zijn genummerd; de prenten 37 en 38 dubbel genummerd. Beide dragen de nrs 37 en 38. Op de binnenzijde van het voorplat vindt men een exlibris in potlood: Von Herrn Raths-Herr Ustreir [?].

Een tweede exemplaar wordt bewaard in de Bibliothèque de l'Arsenal te Parijs. Het bevat het portret van de Prins Kardinaal te halver lijve en het Theatrum honoris. Vooraan exlibris in ms.: Bibl. Lovanien. 1781.

De stichting ‘Atlas van Stolk’ ⁵¹⁰ bezit een exemplaar met 43 prenten. Op de titelprent staat onderaan rechts in oud ms.: ∞ IƆC XLIII. Roelans.

De verzameling gravures wordt vermeld bij Füssli¹²⁹, Muller⁴⁰⁸, Van Stolk ⁵¹⁰, en Van den Wijngaert ⁶²⁴.

De prenten van de Pompa introitus Ferdinandi, in band of ongebonden, kwamen op volgende veilingen voor:

1764	Sireiacob ¹³¹	43 stuks	Brussel
1774	Van Schorel ¹⁵¹	?	Antwerpen
1791	Van den Meersche ¹⁹⁵	47 stuks	Gent
1804	Z. n. van bezitter ²²⁹	?	Antwerpen
1808	De Servais ²⁴⁰	?	Mechelen
1873	Ruggieri ⁴²⁰	45 stuks	Parijs
1888	Taeymans ⁴⁷⁰	42 stuks	Antwerpen
1891	Destailleur ⁴⁹⁰	44 stuks	Parijs
1919	Z. n. van bezitter ⁵⁶⁶	42 stuks	Antwerpen

Een verzameling prenten, op Hollands papier, biedt te koop aan:

1874

Olivier ⁴²⁴

Brussel

Gebonden exemplaren daarentegen vinden we in de handelskatalogi:

1923	Nijhoff ⁵⁸⁰	38 stuks	's-Gravenhage
1938	Nijhoff ⁶¹⁹	?	's-Gravenhage

b) Op losse bladen

Er bestaan prenten uit de Pompa introitus Ferdinandi afgetrokken op grote losse bladen met brede rand; en die vermoedelijk afzonderlijk werden verkocht.

In het Nationaal Hoger Instituut en Koninklijke Academie voor schone kunsten te Antwerpen is een onvolledig stel voorhanden, dat naar een aantekening in de inventaris een gift is vanwege het Stadsbestuur. Het frontispice is getekend Iac. Neeffs sculpsit. Alle prenten zijn genummerd, op nr 4 na. Prent 37 is genummerd 37 38; 38 is echter doorgehaald. In dezelfde farde liggen een 2^e exemplaar van het frontispice en de nrs 3, 13, 15, 27, 31 en 40. Aan de verzameling ontbreken de nrs 4, 17, 19, 23 en 38.

Het Stedelijk Prentenkabinet te Antwerpen telt drie prenten, met afgesneden randen: Het ruiterportret, het portret te halver lijve van Prins Kardinaal Ferdinand en de Rubensbeeltenis.

In de Bibliotheek van het Archief te Antwerpen vinden we drie prenten: nr 5 met brede rand, nr 16 afgesneden; de derde behoort eigenlijk niet tot de Pompa introitus Ferdinandi en verbeeldt de Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen; de namen van de tekenaar en de plaatsnijder zijn onbekend; de prent meet 30,2 × 54 cm.

Het Sint-Ignatius College te Antwerpen bezit een verzameling van 42 ingelijste prenten, waaronder het titelblad, het ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand en de zegeboog der XII Oostenrijkse keizers, genummerd 1-6. De nrs 10-11, 35-37 vermelden op een strookje papier: Don de Mr Gaston vande Werve, 1926; nr 6 daarentegen is een gift van Mlles Peeters de Louvain, 1926.

De heer Leo Truyens, te Antwerpen handelaar in kanten, bezit een druk van de gravures nrs 6, 14, 26 en 33, de heer Karel Bellemans, eveneens woonachtig te Antwerpen, een druk van de titelprent en de nrs 5 (2 ex.), 14, 26, 28, 35-37, 39, aangekocht te Parijs in 1949.

Het Teylers Museum te Haarlem is in het bezit van vier afgesneden prenten: Het ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand, de portretten van Rubens en Gevartius, en de prent voorstellend het Theatrum honoris.

Het Cabinet des estampes van de Bibliothèque nationale te Parijs bezit volgens de katalogus verschenen in 1895 één prent, nl. de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen in 1635; de faktische verzameling van deze instelling bevat de titelprent, de nrs 3, 7, 5-6, 8-7, 10, 14, 16, 11-13, 15, 11, 41, 23-27, 29, 28, 42-43, de ongenummerde prent, voorstellend het ontwerp van een zegeboog, en de nrs 17-22, genummerd 1-6.

In het Prentenkabinet van de Koninklijke Bibliotheek te Brussel vinden we daarentegen een zeer onvolledig stel: 2 exemplaren van het Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand, 1 exemplaar van de nrs 3 en 23.

Afzonderlijke prenten worden vermeld bij Huber en Martini ²²⁶, Brulliot ²⁵⁴, Nagler ^567a, Mariette ³⁷⁰, Spooner ³⁹⁶, Voorhelm Schneevoogt ⁴²², Dejardin ³⁸¹, ⁴⁷⁴, Ter Bruggen ⁴²⁷, Ris-Paquot ⁴⁹⁵, Bryan ⁵³⁶, Wilder ⁵⁷⁰, Delen ⁶⁰⁰.

Op volgende veilingen komen afzonderlijke prenten uit de Pompa introitus Ferdinandi voor:

1758	Z. n. van bezitter ¹²⁴	32 prenten	Antwerpen
1776	Beschey ¹⁵⁶	22 prenten	Antwerpen
1778	Z. n. van bezitter ¹⁵⁸	?	Gent
1852	Deloose ³⁵⁵	?	Antwerpen
1887	Z. n. van bezitter ⁴⁶⁹	8 prenten	Antwerpen
1888	De Keyser ⁴⁷¹	9 prenten	Antwerpen
1903	Le Roy ⁵²¹	1 prent	Brussel
1890	De Bruyne ⁴⁸⁷	27 prenten	Antwerpen
1933	Dursin ⁶⁰⁷	2 prenten	Antwerpen
1937	Un amateur ⁶¹⁶	1 prent	Antwerpen

Op de tentoonstelling, ingericht te Antwerpen naar aanleiding van de verschillende Rubensfeesten, lagen uitgestald:

1877	25 prenten	36 prenten
1890	35 prenten
1940	2 prenten

De ikonografische verzameling van de Stadsbibliotheek te Antwerpen bevat de prent nr 42, voorstellend het Gezicht op Antwerpen met aanduiding der zegebogen.

9. - De afbeeldingen in de tekst

De afbeeldingen, welke de tekst van de Pompa introitus Ferdinandi opluisteren, nl. de Romeinse munten, de medaillons en de Zevenarmige kandelaar van Titus, zijn op vier losse bladen afgedrukt, waarvan één stel bewaard wordt in het exemplaar van voornoemd werk, nu het eigendom van de Norbertijner abdij te Postel. De afmetingen der bladen zijn 43 × 54.5 cm.

10. - De tekst zonder prenten

Er zijn natuurlijk ook exemplaren bewaard gebleven, waaruit de prenten verdwenen zijn. Vóór het Stedelijk Prentenkabinet te Antwerpen tot stand kwam, bezat het Museum Plantin-Moretus twee exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi. Het beste van beide met in kolofoon 1641, ging naar het Stedelijk Prenten-

kabinet over; het andere, gedateerd 1642, bleef in het Museum Plantin-Moretus. Dit laatste is een exemplaar zonder frontispies en zonder prenten. De voordehandse titel luidt: Pompa triumphalis.. en telt 8 regels. Op het voor- en achterplat van de band prijkt het verguld wapen van Jan van Reygersbergh of Reigersbergh met de zinspreuk: Non Est Mortale Qvod Opto.

Uit het exemplaar, in het bezit van de Bibliotheek en leeszalen der gemeente Rotterdam, zijn ook alle prenten verdwenen.

11. - Het aantal exemplaren waarin de pompa introitus ferdinandi werd gedrukt

De Bundels Blijde Inkomsten van het Stedelijk Archief te Antwerpen bevatten het kontrakt, dat op 25 Mei 1635 betreffende het drukken van de Pompa introitus Ferdinandi tussen de Antwerpse Magistraat en Theodoor van Thulden werd afgesloten. Uit dit dokument, door Pieter Génard uitgegeven in het Antwerpsch Archievenblad, VII, 39-40, vernemen we dat voornoemd boek zal

‘gedruckt worden by Sr Balthasar Moretus... tot acht hondert oft ten minsten sesse hondert exemplaeren, op. goet ende loffelyck pampier. Dies sal de voors. stadt aenden selven van Thulden, voor twee hondert exemplarien vande ierste affdruxelen desselffs werckx, met de descriptie, opleggen ende betaelen de somme van twee duysent guldens eens, waervan de sesse hondert guldens op alnu selen getelt worden, de andere sesse hondert guldenen Bamisse naest comende;... de resterende acht honderd guldens selen aen hem getelt worden, soehaest als de voers. twee hondert exemplairen aende stadt gelevert selen syn.’

De ‘Rekeninge aende Heeren deser stadt van Theodoor van Tulden, aengaende het werck der arcken triumphael op ultima Februarii 1939’ eveneens behorend tot de Bundels Blijde Inkomsten, en uitgegeven in het Antwerpsch Archievenblad, XIII, 311, delen ons mede, dat buiten de 200 exemplaren:

‘daer syn noch gedruckt vyff perckemente drucken, soo geschriften als platen, ende 2 papiere drucken voor verlichters die sy moeten hebben om het werck te doen,...’

Het kontrakt tussen Theodoor van Thulden en Jan van Meurs op 21 Maart 1639 ondertekend, is bewaard in de Notarisboeken

van H. Duys, 1637-1640. Dit belangrijke dokument werd ontdekt door Jos. Velle en uitgegeven in het Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen, V, 1907, 174-175. Over de oplage van de Pompa introitus Ferdinandi licht ons dit stuk als volgt in:

‘...ende selen van ieder bladt worden gedruckt Seshondert exemplaren. Te weten tweehondert daeraff op Veneets pampier gelyck den voorschreven Sr van Meurs aende heere vande Stadt getoont heeft Ende vierhondert daeraff op Lions pampier gelyck mede aende voorschreven heere gethoont is geweest.’

Jos. Velle brengt in hetzelfde tijdschrift op blz. 173 onder onze ogen het Verzoekschrift van Jan Meurs aan de Heren en Burgemeester en Schepenen der stad Antwerpen, gedagtekend 7 April 1642, waarbij gevoegd is de rekening voor Theodoor van Thulden. Vollediger inlichtingen over de oplage van het monumentale boek geeft ons dit dokument: Het gaat nog steeds over een oplage van 600 exemplaren, waarvan 200 exemplaren gedrukt op Venetiaans papier. Dan volgt:

‘van t'lyons papier opgheleyt 408 ex. ende een boeck [1/19 van een riem] voor de proeven ende defecten’

Over de exemplaren, waarvan de prenten met de hand zijn gekleurd vinden we gene aanwijzing in de gekende rekeningen. De Collegiaele Actenboeken lichten ons hierover in en stellen het aantal op drie [Zie I. Inleiding, 13].

Uit voorafgaande dokumenten mogen we besluiten, dat van de Pompa introitus Ferdinandi werden gedrukt:

5 exemplaren op perkament,

3 exemplaren, waarvan de prenten met de hand zijn gekleurd,

200 exemplaren op Venetiaans papier,

400 [= 408?] exemplaren op papier vervaardigd te Lyon.

12. - De exemplaren op perkament

Een stuk uit het Collegiael Actenboek, gedagtekend 22 Juni 1639 licht ons in, dat Andries Janssen geordonneerd wordt aan Antoon van Dynen en Paesschier Collage 260 gulden 14 stuivers te betalen voor het

‘...int coopen van eenige parckementen tot het drucken vande boecken gemaeckt over de geluckighe incompste van Syne Conincklycke hoocheyt binnen dese stadt,...’

De rekeningen van Theodoor van Thulden voorgelegd aan de Antwerpse Magistraat op ultima Februarii 1939 delen ons verder mede:

‘daer syn noch gedruckt vyff perkamente drucken, soo geschriften als platen,...’

Tegen deze bescheiden in beproeft François Mols te bewijzen, dat er maar één exemplaar van de luxe-uitgave tot stand is gekomen. Guillaume Buré ¹⁶⁹ noemt het exemplaar op perkament: ‘Cet unique exemplaire d'un ouvrage magnifique.’ De Antwerpse bibliofiel beaamt deze vaststelling en betoogt:

‘Car de fait jusqu'aujourdhui, on n'en a point encore découvert un autre. Il avoit été destiné, par le Sénat de la Ville, pour être présenté au prince Ferdinand; mais étant venu à mourir, avant que l'impression en fût achevée, la Ville en fit présent à Gaspar Gevartius, son greffier, en reconoissance des soins & des peines qu'il s'étoit donné dans l'arrangement de toute cette fête, et a en faire une si belle description...

Nous avons une autre preuve que la Ville n'avoit fait qu'un seul exemplaire sur vélin, qu'elle s'en étoit désaisie de bonne heure; c'est que peu de temps après l'impression, Elle envoya deux exemplaires en Espagne, un pour le Roi, un pour l'Infant Balthasar Charles. Or nous savons par la lettre de remerciement de S.M.R. que cet exemplaire étoit sur papier; mais enluminé. Donc si le Magistrat en avoit possédé un autre sur vélin, ou 'qu'il eut encore été maître de celui donné à Gevartius, il l'eut certainement envoyé au Roi de préférence. De tout ceci il est aisé à conclure que celui du feu Duc de La Vallière, étant celui lequel fut donné par la Ville à Gevartius; mais destiné pour le prince Ferdinand, est & restera le seul exemplaire imprimé sur vélin si longtemp jusqu'à ce qu'on en produira un autre en public, d'un pareil mérite.’

Beide brieven, te vinden in: Elogia imperatorum, regum, principum, ducum et marchiorum, praeterea virorum illustrium ac aliorum, auctore C. Gevartio, reppen geen woord over de papiersoort,

waarop het exemplaar is gedrukt. De dankbrief van koning Filips IV noemt het ontvangen boek ‘le livre illuminé’.

In de Biblioteca nacional te Madrid berust een exemplaar op perkament, waarvan de prenten met de hand zijn gekleurd. Dit kostbare boek is afkomstig uit de Koninklijke bibliotheek. Het eigendomsmerk ontbreekt. Vermoedelijk is dit exemplaar ‘le livre illuminé’ door de Antwerpse Magistraat geschonken aan de koning van Spanje, Filips IV.

Het onderzoek door briefwisseling bracht drie exemplaren op perkament aan het licht. De bezitsters ervan zijn: De Bibliothèque nationale te Parijs, de Biblioteca nacional te Madrid en de Oesterreichische Nationalbibliothek te Wenen.

Wie legde de hand op het exemplaar, geschonken door de Stad Antwerpen aan Infant Balthasar Karel?

13. - De exemplaren gekleurd met de hand

Welke exemplaren werden door Antoon van Duyn en Peter Schut met de hand gekleurd en afgezet?

De bescheiden van het Collegiael Actenboek, in het Antwerpsch Archievenblad uitgegeven door Pieter Genard ⁴³⁴, vermelden volgende bijzonderheden over deze verluchting:

29 April 1637: ‘Geordonneert Jacques Breyel,... te betalenaen Anthoni van Dyn en Peeter Schut, de somme van elff hondert achtentsestich guldens eens, voor het affsetten ende schilderen van drye boucken van de Incompste...’ (XIII, 287, nr CCCXLIII).
25 Mei 1640: ‘Geordonneert Jacques de Letter, Tresorier... te betaelen aen Anthoni van Dyn ende Peeter Schut alnoch de somme van vyff hondert guldens, mits daeraen corttende tgene op rekeninge aen hunlieden is betaelt voor soovele aen hunlieden noch is toegevueght voor het verlichten, vermeerderen ende volmaecken vande dry printboecken vande incompste...’ (XIII, 303, nr CCCLXXIII).
21 Maart 1641: ‘Geordonneert Jacques de Letter... te betalen aen Anthoni van Dynen de somme van twee hondert sevenendertich guldens twelff stuyvers eens, voor het schryven met goude letters alle dinscriptien inde dry boecken van verlichtinge vande arcke triumphael...’ (XIII, 306, nr CCCLXXVII).
9 Oktober 1642: ‘Geordonneert Tresoriers ende Rentmeesters te betaelen aen Anthoni van Deynen de somme van 217 guldens vyfthien stuyvers eens, voor het verlichten van diversche bladeren inde boecken ter eeren vande incompste...’ (XXX, 336-337, nr CCCCV).

Alhoewel andere dokumenten betreffende dit werk onbekend zijn, schrijft Max Rooses ⁴⁸² in L'oeuvre de Rubens. III, 330:

‘Cinq exemplaires furent tirés sur parchemin et enluminés... Deux exemplaires sur papier furent enluminés. On paya au delà de 2000 florins pour ces travaux à Antoine van Deyn et à Pierre Schut.’

Een derde aantekening over de verluchte exemplaren vinden we nog bij J.B.B. van Praet ²⁶³: ‘On assure qu'il en existe dans la Bibliothèque impériale de Vienne deux autres exemplaires, dont un parfaitement enluminé.’

Ons onderzoek leverde de volgende uitslag op:

Drie exemplaren werden gevonden, waarvan alle prenten met de hand gekleurd. Het eerste op perkament berust in de Biblioteca nacional te Madrid. Het tweede op dik papier en het derde op dunner, worden bewaard in de Oesterreichische Nationalbibliothek te Wenen.

In de prentenverzameling van J.A.J. Sireiacob ¹³¹, geveild in 1764, vinden we: ‘Les Arcs de Triomphe de l'entrée de l'Infant Ferdinand, enluminées, en 43 pièces.’

J. Moris ¹⁵⁹, boekhandelaar en drukker, bezat een stel prenten ‘parfaitement bien enluminées’ van de Pompa introitus Ferdinandi, welke in 1778 werden verkocht.

In 1852 komt de bibliotheek van J.J. Comer ³⁵⁴, vrederechter te Nevele, te Gent onder de hamer. Zij bevat een exemplaar van het monumentale boek, waarvan verschillende prenten zijn gekleurd, en dat in de kolofoon het jaar 1642 vermeldt.

14. - De watermerken

In de door mij onderzochte exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi heb ik volgende watermerken aangetroffen: Een druiventros met wimpel, waarop de naam i. pouleur; een anker in cirkel met ster; een kroon met ster; een wapenschild met dubbele dwarsband, bovenaan een lelie, onderaan de letter M; een lelie in cirkel, druiventrossen van verschillende grootte; druiven tussen de letters A en R in een rechterhoek.

Eenzelfde exemplaar vertoont de watermerken met de naam I. Pouleur, de initialen A-R, en M.

C.M. Briquet geeft in Les filigranes..., IV, Paris, 1907, nr 13219 een afbeelding van het watermerk met de naam I. Pouleur en vermeldt op blz. 646 van hetzelfde deel, onder de Franse papierfabrikanten J. Pouleur.

Het kontrakt afgesloten tussen Jan van Meurs en Theodoor van Thulden op 21 Maar 1639 [Zie: Inleiding I, 11] leert ons, dat de Pompa introitus Ferdinandi moest worden gedrukt in 200 exemplaren op Venetiaans papier en 408 exemplaren op papier vervaardigd te Lyon.

Het watermerk voorstellend een anker in cirkel met ster is volgens C.M. Briquet van Venetiaanse oorsprong.

Was de papierfabrikant J. Pouleur woonachtig te Lyon?

Wijzen deze feiten er niet op, dat voor een aantal exemplaren van het glorieuse boek verschillende soorten papier werden gebruikt?

15. - De band

Welk is de oorspronkelijke band van de Pompa introitus Ferdinandi?

Het exemplaar op perkament van de Bibliothèque nationale te Parijs is in rood marokijn gebonden. Op het voorplat prijkt een wapen, dat door François Mols ¹⁷⁰ geïdentificeerd werd als het geslachtswapen van Prins Kardinaal Ferdinand. De Antwerpse bibliofiel vergist zich ongetwijfeld, want boven het schild ontbreekt de kardinaalshoed. Een afbeelding ervan vinden we in het Armorial belge du bibliophile, I, 47, nr III ⁵⁹⁹ als het geslachtswapen van Albrecht van Oostenrijk, landvoogd der Nederlanden, gestorven in 1621. Het achterplat daarentegen toont het wapen van de stad Antwerpen, dat door twee rechtstaande leeuwen wordt vastgehouden.

De exemplaren op perkament van de Oesterreichische Nationalbibliothek te Wenen en van de Biblioteca nacional te Madrid hebben geen eigendomsmerk.

Het exlibris van de eerste bezitter ontbreekt eveneens op beide exemplaren, waarvan de prenten met de hand zijn gekleurd.

De Bibliothèque publique te Besançon bezit een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, waarvan beide platten hetzelfde

wapen in hetzelfde ruitvormige ornament vertonen als het wapen en de versiering gedrukt op het voorplat van het exemplaar op perkament in de Bibliothèque nationale te Parijs. De afmetingen zijn 14,6 × 11 cm.

Het wapen van Filips IV, koning van Spanje, met bovenaan een grote kroon, vinden we, zoals het afgebeeld is in het Armorial belge du bibliophile, I, 54 ⁵⁹⁹, in kleiner formaat op de platten van het exemplaar dat het eigendom is van de heer Paul van de Bosch te Antwerpen. Het prijkt in een rechthoekig ornament, dat omsloten wordt door een versierde omlijsting. Op de hoeken van het grote dubbele kader een klein wapen van Antwerpen met bovenaan de gevleugelde arend en beide handen. Het wapen meet 9,8 × 6,7 cm.

De Koninklijke Bibliotheek te Brussel ¹⁰, de PP. Miniemen ³ en de heer Eugeen de Bock ⁵ te Antwerpen bezitten een exemplaar met op de platten het wapen van Filips IV, te midden van een weelderige versiering in ruitvorm met aan de bovenzijden een zeemeermin. Op het eerste en tweede vernoemde boek verfraait een eikelornament de hoeken aan de buitenkant, op het laatste exemplaar de hoeken aan de binnenkant. De afmetingen van het wapen zijn 3 × 2,5 cm.

Het exemplaar van het Groot Seminarie te Mechelen vertoont in de vakken 1, 3-9 op de bandrug, naar ik vermoed, het wapen van Filips IV, dat 1,5 × 1,1 cm meet. Een mooie brede omlijsting met in de hoeken een eikelornament versiert de platten.

Het wapen van Antwerpen, vastgehouden door twee rechtstaande leeuwen, komt voor op de platten van een exemplaar, dat toebehoort aan de Stadsbibliotheek te Antwerpen.

Het wapen van Prins Kardinaal Ferdinand, afgebeeld op verschillende prenten van de Pompa introitus Ferdinandi, vond ik niet op één band. In een exemplaar van de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, nr 10539, ligt een titelblad, dat het wapen van de Landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden voorstelt.

Wat een verscheidenheid in wapens en versiering voor enkele exemplaren met in de kolofoon het jaar 1641.

Hetzelfde wapen en dezelfde ornamentatie, welke exemplaren van 1641 opluisteren, zullen we terugvinden op de boeken, van het

jaar 1642. Zo bezitten de bibliotheken van de PP. Miniemen [1641] ³ en van het Antwerps Stadsarchief [1642] ⁴³ ieder een exemplaar met dezelfde band. Het wapen van de Spaanse vorst, in klein formaat, dat voorkomt op het exemplaar van de heer Paul van den Bosch, [1641] ⁶ staat insgelijks afgbeeeld op de band van het boek in het Rubenshuis [1642] ⁴⁵. Het wapen op laatst vernoemd exemplaar is omringd door een onregelmatig getrokken ruit. Een bloem verlucht de hoeken van de grote dubbele omlijsting. De afmetingen van het wapen zijn 9,8 × 6,7 cm.

Bijzonderheden, hoe luttel ook, geven de veilings- en handelskatalogie. Zo vinden we volgende aantekeningen:

1. Aux armes du Prince Ferdinand d'Autriche [Vermoedelijk het wapen van Filips IV].

1642
Zie: Delteil ⁵⁷³

2. Aux armes de Philippe IV, roi d'Espagne.

1641
1882	Didot ⁴⁵⁷	Parijs
1903	De Theux de Montjardin ⁵²⁶	Gent
	vél., fil.
1642
1899	Piat ⁵¹⁴	Parijs
	Vélin à recouvr. fil et comp. tr. d'or.

3. Aux armes d'Espagne [vermoedelijk het wapen van Filips IV].

1642
1883	Van Bellingen ⁴⁶⁰	Brussel
	Vélin blanc à compart.
1907	Nijhoff ⁵⁴¹	's-Gravenhage
	Un ornement doré... exemplaire dans la reliure originale.
1913	Nijhoff ⁵⁵¹	's-Gravenhage
	Un ornement doré... exemplaire dans la reliure originale.

In de 17^e en 18^e eeuw luidt de aantekening betreffende de band doorgaans: vél. ²²²; af en toe is de noot vollediger: vélin C. max. ¹⁴³, chârta maxima P. ¹⁵⁷, vélin doré sur trance et plat ²⁸⁴, vélin à comp. ³⁸⁶, en corne ¹⁴⁸.

In de 20^e eeuw gaat de beschrijving af en toe wat verder: v. jasp. à comp., de v. vert, rich. d., dent tr. d. et gauffr ³⁶⁹, perg. grav. cup. ⁵⁵⁹, vélin, double fil et milieux, tr. dor. (rel. ancienne) ⁵⁸³, reliée veau écaile, dos à nerfs richement décoré aux petits fers, titre sur pièce de maroquin vert... enz ⁶¹³, Belle rel. pl. veau, dos orné à

la Luseuil plats moraiques, tr. dor.⁵⁵⁸, Dem rel. large, dos et coins veau feauve, dos orné n.r. (rel. mod. copie ancienne) ⁶²⁸.

F. Mols ¹⁷⁰, fol 4, schrijft naar aanleiding van de 200 exemplaren, door Theodoor van Thulden aan de Antwerpse Magistraat geleverd: ‘La ville pour se défaire de ce grand nombre d'exemplaires, en fit présent à tous les membres du Corps du Magistrat... Tout ceci posé en fait, voilà d'ou il résulte, que divers exemplaires portent sur leur couverture le nom de ceux qui la reçurent en présent...’

Heeft F. Mols een dergelijk presentexemplaar in handen gehad?

16. - Wanneer is de Pompa introitus Ferdinandi verschenen?

De datum, waarop Theodoor van Thulden 5 exemplaren op perkament, en 200 exemplaren op gewoon papier aan de Antwerpse Magistraat afleverde is ons onbekend.

Op 13 December 1642 ‘intercideert en verbiedt’ volgens het Collegiael Actenboeck de Antwerpse Magistraat aan Theodoor van Thulden de Pompa introitus Ferdinandi ‘... te vercoopen... aleer denselven boeck... van... stadtweghen, aen Syne Conincklycke Majesteyt... sal wesen affgesonden, ende aen Syne Excellencie Don Francisco de Mello, Gouverneur vande Nederlanden,...’

In dezelfde brief wordt aan Theodoor van Thulden geordonneerd ‘promptelyck’ aan de Tresoriers en Rentmeesters van de stad af te leveren ‘alle figuren ende afdruckselen vande arcken triumphale, tonneelen ende andere wercken dienende totte volle leveringen vande 200 exemplaren vanden boeck...’

Is de Antwerpse Magistraat op 13 December 1642 reeds in het bezit van de exemplaren waarop het recht heeft?

Op 23 Januari 1643 wordt Caspar Gevartius gecommitteerd: ‘te reysen naer Brussel’, zoals het Collegiael Actenboeck ons inlicht, ‘ende neffens den Heere buyten Borgem[eeste]r aen Syne Ex^cie Don Francisco de Mello... ende aenden Heere President & andere Heeren van Stadswegen te presenteren den boeck gemaeckt by Geuaerts ter eren vande Incomste...’

Hieruit volgt dat Theodoor van Thulden er in slaagde tussen 13 December 1642 en 23 Januari 1643 de exemplaren op perkament

en 200 exemplaren op gewoon papier aan het Stadsbestuur te bezorgen.

Op 18 Februari 1643 keurt het College van Burgemeester en Schepenen het briefontwerp goed van Casper Gevartius ‘nopende het seynden vant boeck gemaeckt ter eeren vande Incomste van Syne Hoocheyt Cardinael Infant, aen Syne M^t alsoo ouer te senden door Michel de Salamanca’.

Theodoor van Thulden heeft nu de handen vrij en mag de exemplaren, die hij voor zich heeft gedrukt, ten zijnent profijte in de handel brengen.

De oudste bestelling, waarvan een spoor overgebleven is, komt voor in het Journaal van Balthasar Moretus, dat bewaard wordt in het Museum Plantin-Moretus, op 6 Maart 1643, fol. 38 r^o:

Mons. François de Marnez Seigneur de Balques à Ypres debet par Jacques Vande Cruyce 1 Ferdinandi Introitus Antverpiaem f^o f. 30.

Het monumentale boek is dus in de handel verschenen tussen 18 Februari en 6 Maart 1643, daar de bestelling aan François Marnez, vermoedelijk niet de oudste is.

17. - Eén of twee uitgaven

F. Mols ¹⁷⁰ breekt een lans voor het bestaan van twee uitgaven van de Pompa introitus Ferdinandi. Het verschil van jaar in de kolofoon, het gewijzigd bibliografisch adres, de papiersoort, de nummering en de kleur der prenten geven aanleiding tot zijn zwak betoog; over andere afwijkingen, die zijn stellingen kunnen onmogelijk maken, blijft hij stilzwijgend.

Bibliografisch adres:

1^euitg.:	Antverpiae, \|\| Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A. Tvlden, \|\| Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit. \|\|
2^e uitg.:	Antverpiae, \|\| Apvd Joannem Mevrsivm. \|\|

Kolofoon:

1^e uitg.:	1641.
2^e uitg.:	1642.

Prenten:

1^e uitg.:	Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand ongenummerd. Prenten ongenummerd en zwart van kleur.
2^e uitg.:	Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve genummerd. Prenten genummerd en gele tint.

Balustrade.
F. Mols schrijft: ‘Les six planches de la Balustrade jointes d'ordinaire aux exemplaires de la 2^e édition y sont constamment d'une autre impression que le reste des figures.’

Papier:

1^e uitg.:	Dik papier.
2^e uitg.:	Dunner papier.

Bij deze vaststellingen dient te worden opgemerkt:

1.	De tekst van de Pompa introitus Ferdinandi met de afbeeldingen van de Romeinse munten, de ordetekens en zinspreuken van de XII Oostenrijkse keizers, verder de prent van de Zevenarmige kandelaber naar de zegeboog van Titus blijft buiten beschouwing. Genoemde tekst met prenten bleef onveranderd en werd gebruikt voor de 600 gedrukte exemplaren. Alleen dit feit had François Mols en de latere bibliografen reeds op hun hoede moeten stellen.
2.	Geen woord wordt gerept over de voordehandse titel, welke drie verschillende vormen aanneemt.
3.	Een zelfde stilzwijgen wordt bewaard ten opzichte van de namen der latere uitgevers, welke voorkomen op de voordehandse titel en in het bibliografisch adres onder de titelprent, nl.: Henricus Aertssens en Guilielmus Lesteenius.
4.	Genummerde en ongenummerde prenten komen voor in exemplaren, waarvan de kolofoon 1641 of 1642 vermeldt.
5.	Dezelfde opmerking geldt voor de Balustrade, welke zowel het exemplaar van B. du Bus de Gisignies [1641] ⁴³³, als het exemplaar van Ruggieri [1642] ⁴²⁰ opluistert.

6.	Op de kleur der prenten en de papiersoort werd reeds de aandacht gevestigd.

Ferdinand Donnet ⁵⁰⁹, welke François Mols, zonder zelfstandig onderzoek naschrijft, vindt in twee kontrakten, afgesloten tussen de Antwerpse Magistraat en Theodoor van Thulden het bewijs voor het bestaan van twee uitgaven. Deze geleerde deelt ons mede: ‘C'est en 1635 que se signa le contrat relatif à la première édition, qui ne parut qu'en 1641. Celui de la seconde édition fut conclu en 1639, et le volume porte la date de 1642.’

Uit de Collegiaele Actenboeken vernemen we:

Op 25 Mei 1635 wordt het kontrakt ondertekend tussen Theodoor van Thulden en de Stad Antwerpen. Het boek zal gedrukt worden door Balthasar Moretus.

Op 5 December 1638 besluit het Stadskollege, dat Jan van Meurs ‘den voornoempten boeck sal drucken’.

Balthasar Moretus drukte de Pompa introitus Ferdinandi niet.

Op 21 Maart 1639 wordt het kontrakt tussen Jan van Meurs en Theodoor van Thulden ondertekend, waarin we lezen: ‘beyden syden tsamen overcommen, ende veraccordeert te syn aengaende het drucken van den boeck geintituleert Pompa triumphalis introitus Ferdinandi Anverpia.’

Met het drukken van de Pompa introitus Ferdinandi werd dus eerst aangevangen na 21 Maart 1639. Het eerste bewijs van voltooiing en aflevering van het monumentale boek vinden we eerst in de Collegiaele Actenboeken op 13 December 1642.

Hoe kon er dan een eerste uitgave verschenen zijn in 1641?

Theodoor van Thulden liet vooreerst afdrukken en binden de exemplaren bestemd voor de Antwerpse Magistraat. Na kwijting van zijn verplichtingen tegenover het Stadsbestuur had hij de handen vrij en mochten de 400 overblijvende exemplaren in de handel worden gebracht.

Wat gebeurde er nu met dit groot aantal boeken? Hoe en wanneer kwamen de namen van nieuwe uitgevers of verkopers op de voordehandse titel en in het bibliografisch adres? Met welk doel werden willekeurig verschillende varianten aangebracht. Bij gebrek aan archiefstukken kunnen deze vragen enkel met veronderstellingen worden beantwoord.

Titelprent van het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi op perkament.
(Bibliothèque nationale te Parijs).

Peter Paulus Rubens. Portret gesneden door Paul Pontius
(Uit het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi op perkament in het bezit van de OEsterreichische Nationalbibliothek te Wenen).

18. - De eerste bezitters van de Pompa introitus Ferdinandi

In de veronderstelling, dat het kontrakt, afgesloten tussen Theodoor van Thulden en de Antwerpse Magistraat, stipt werd uitgevoerd, leverde de eerstgenoemde vóór 23 Januari 1643 aan het Stadsbestuur 5 exemplaren op perkament, 3 exemplaren met de hand gekleurd en 200 exemplaren op gewoon papier.

Voor wie waren de exemplaren op perkament bestemd?

In het Collegiael Actenboeck vinden we:

Op 13 December 1642:

...interciderende ende verbiedene... aen... van Thulden den voors. boeck... te vercoopen... aleer denselven boeck... van deser stadsweghen, aen Syne Conincklycke Majesteyt mette eerste ghelegentheyt sal wesen affgesonden, ende aen Syne Excellencie Don Francisco de Mello, Gouverneur vande Nederlanden,...

Op 23 Januari 1643:

Gecommitteert mr [meester] Casper Geuaerts ...omne te reysen naer Brussel ende neffens [ook] den Heere buyten Borgemr aen Syne Excie Don Francisco de Mello... ende aenden Heere president & andere Heeren van stadswegen te presenteren den boeck gemaeckt... ter eeren vande Incomste van Syne Hoog^t don ferdinande Infante van Spaignien...

Op 18 Februari 1643:

Geresoluert de brief by de greffier Geuaerts nopende het seynden vant boeck gemaeckt ter eeren vande Incomste van Syne Hoocheyt Cardinael Infant, aen Syne m^t alsoo ouer te senden door Michel de Salamanca...

De exemplaren bestemd voor Filips IV, koning van Spanje, en Francisco de Mello, Landvoogd der Nederlanden, waren ongetwijfeld op perkament. Eén van beide exemplaren wordt bewaard in de Biblioteca nacional te Madrid. Het is op perkament en afkomstig uit de oude Koninklijke Bibliotheek. Een eigendomsmerk ontbreekt.

Over de exemplaren geschonken door de Antwerpse Magistraat aan de Heer President en aan andere Heren, licht voorlopig niet één archiefstuk ons in.

Mols vermoedt, dat er slechts één exemplaar op perkament heeft bestaan. Donnet ⁵⁰⁹ daarentegen vindt voor elke der vijf exemplaren op perkament een bezitter. Na de namen vermeld te hebben van de Koning van Spanje en de Gouverneur der Nederlanden gaat hij verder:

‘Si nous tenons compte qu'un des exemplaires spéciaux fut octroyé à Gevartius, nous pouvons présumer qu'un autre fut également donné à van Thulden, et si nous ajoutions, que suivant toute justice, la ville elle-même aurait du conserver un semblable exemplaire nous arriverions au moyen de ces suppositions fort bien réalisable, à expliquer l'emploi de ces cinq volumes imprimés sur parchemin, et ornés de peintures faites à la main.

De Antwerpse Magistraat schonk aan Gevartius, naar Mols mededeelt, het exemplaar dat bestemd was voor Prins Kardinaal Ferdinand. Dit boek kwam in het bezit van J.B. Verdussen ¹⁵⁷, ging later door verschillende handen en werd het eigendom van de Bibliothèque nationale te Parijs. Het is op perkament gedrukt, en niet met de hand gekleurd. Vooraan winden we het exlibris van J.B. Verdussen. Het eigendomsmerk van Gevartius ontbreekt.

Heeft Theodoor van Thulden een exemplaar op perkament voor zich mogen behouden?

Het drukken en uitgeven van de Pompa introitus Ferdinandi liep niet van een leien dakje. Allerlei moeilijkheden en geharrewar, besloten door een scheidsgerecht, waarop reeds in de inleiding even gewezen werd, verscherpten de betrekkingen tussen de Antwerpse Magistraat en de plaatsnijder uitgever. Zou het College van Burgemeester en Schepenen aan Theodoor van Thulden na dit bijna zevenjarig lange getwist, dat ten nadele van de Stad verliep, een exemplaar op perkament hebben geschonken?

Dacht de Stad Antwerpen er niet aan een luxe-exemplaar van dit glorierijke boek, dat door Peter Paulus Rubens opgeluisterd werd, aan het Archief of aan de Stadsbibliotheek te schenken?

Aanvang 1643 toen de Pompa introitus Ferdinandi in de handel kwam bezat de stad Antwerpen geen eigen gebouw voor haar boekenschat, welke wegens plaatsgebrek tijdelijk opgeborgen was in het Bisschoppelijk Seminarie. Een inventaris van het toenmalig bezit naar het blijkt opgemaakt door Casp. Gevartius, werd niet teruggevonden. Eerst in 1648 resolveerde de Antwerpse Magistraat, dat de Bibliotheca publica zou overgebracht worden ‘op de galerye van de Borsse.’ Men vraagt zich onvrijwillig af, of de Wethouders, welke in de jaren 1642-1643 de stad bestuurden, er wel aan gedacht

hebben een exemplaar op perkament in de Rubensstad voor het nageslacht te bewaren.

Eén feit staat vast: Een exemplaar op perkament en een exemplaar, waarvan de prenten met de hand zijn gekleurd is onvindbaar in de stad Antwerpen.

De Antwerpse Magistraat legde daarentegen een buitengewone mildheid aan de dag bij het wegschenken van de tweehonderd exemplaren. Mols ¹⁷⁰, fol. 4 r^o schrijft: ‘La ville pour se défaire de ce grand nombre d'exemplaires, en fit présent à tous les membres du Corps du Magistrat, à tous les chefs des Corps de métiers, les quartiers-maîtres, et enfin à tous ceux qui ont droit de séance dans le Grand Conseil de la ville.’

Welke waren de leden van de Magistraat, de opperdekens, de wijkmeesters en de leden van de Breede Raad, welke een presentexemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi ontvingen?

Gevartius vermeldt in de beschrijving van de Blijde Intrede van Prins Ferdinand op bladzijde 168 de samenstelling van de Magistraat in 1635. Het bestond uit: 1 praetor [schout], 1 ammannus [amman], 2 consules [burgemeesters], 18 senatores [schepenen], 3 praefecti aerarii [2 tresoriers en 1 rentmeester], 2 syndici [pensionarissen], 4 graphiarii [greffiers] en 4 secretarii [secretarissen].

De Wethoudersboecken voor de zittijden 1642-1643, 1643-1644 geven een vollediger overzicht: buiten de opgenoemde waardigheden volgen de namen van 52 opperdekens, 26 wijkmeesters, 2 procuratores mensae, 2 gildedekens, 4 hoofdmans van de poorterijen en minder belangrijke ambtenaren. De namen van de Schout, de Amman en de greffiers ontbreken.

In de archiefstukken gepubliceerd door Génard, wordt nergens een spoor gevonden, dat een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi werd aangeboden aan de opperdekens, de procuratores mensae, de hoofdmans van de poorterijen. Het Collegiael Actenboeck vermeldt nog op 22 Mei 1647, dat 36 boeken van de Incompste ‘syn gedistribueert soo aende tegenwoordige dienende Wyckmeesters, als degene die het verleden jaer syn affgegaen’.

De officiële lijsten met de namen van de ambtenaren, waaraan een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi werd geschonken blijven onvindbaar.

Ontvingen de nog levende hogere ambtenaren, welke de stad bestuurden in 1635-1642, dus in de periode, dat het boek gedrukt werd, in 1643 bij de verschijning ervan een exemplaar? Deze vraag bevestigend te beantwoorden is gewaagd. Met zekerheid daarentegen kan aanvaard worden dat de volgende leden van de Magistraat, welke de stadsadministratie in handen hadden in de jaren 1642-1643 en in de jaren 1643-1644 de eerste bezitters waren van de gewone exemplaren van het monumentale boek:

Anthonis Sivory, burgemeester van buiten (1642-1644)

Jacob van Bueren, burgemeester van binnen (1642-1644)

Robrecht Tucher, schepen (1642-1644)

Philips Schoyte, schepen (1642-1644)

Melchior Haecx, schepen (1642-1644)

Alexander Goubeau, schepen (1642-1644)

Gregorius del Plano, schepen (1642-1644)

Andries Janssens, schepen (1642-1644)

Eduart Zandelyn, schepen (1642-1644)

Gilles Fabri, schepen (1642-1644)

Willem Despomereaulx, schepen (1642-1643)

Jacques Breyel, schepen (1642-1643)

Adriaen Haeck, schepen (1642-1643)

Henrick vande Werve, schepen (1642-1643)

Phillippes Rubbens, schepen (1642-1643)

Jan Baptista Segers, schepen (1642-1643)

Louis Mesureur, schepen (1642-1643)

Guillaum Calvart, schepen (1643-1644)

Jan Maria Charles, schepen (1643-1644)

Justus Spangen, schepen (1643-1644)

Peeter Henricart, schepen (1643-1644)

Jan Baptista Broechoven, schepen (1643-1644)

Jan Deschamps, schepen (1643-1644)

Arnold Voochts, schepen (1643-1644)

Jan Snyders, schepen (1643-1644)

Jacques van Eyck, tresorier (1642-1644)

Jan van Weelden, tresorier (1642-1644)

Jan Jansen, tresorier (1643-1644)

Uit het Journaal van Balthasar Moretus duiken nog enkele namen van personen op, waaraan een exemplaar van de Pompa introitus door bemiddeling van Balthasar Moretus werd bezorgd:

Op 6 Maart 1643, fol. 38 r^o:
Mons. François de Marnez Seigneur de Balques à Ypres debet par Jacques Vande Cruyce 1 Ferdinandi Introitus... fl. 30.-
Op 3 April 1643, fol. 55 r^o:
Mons. Halmale fils de monseigneur le Thrésorier Crédit 1 Introitus Ferdinandi... fl. 22.-

Op 14 April 1643, fol. 59 v^o:
Au Collège des R^ds Pères de la Comp^ie de Jésus à Bruxelles debet... 1 Ferdinand lié. [Vermeld onder de rekening, zonder prijs].
Op 10 Juni 1643, fol. 100 r^o:
Van Eycke premier official des tolles Royales par la Campigne en Anvers debet 1 Introitus Ferdinandi... pv a fil fl. 32.-

Een manuskript: Elogia Imperatorum, Regum Principum, Ducum, & c... autore Casparo Gevartio ⁷¹, dat berust in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, bevat een afschrift van een brief, gedagtekend Wenen, 15 Januari 1644, waarin Ferdinand III, keizer van Duitsland, de Antwerpse Magistraat zijn dank betuigt voor de ontvangst van een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi.

In het Journaal van Balthasar Moretus komt in hetzelfde jaar nog volgende levering voor:

Op 25 Augustus 1644, fol. 117 v^o:
Mons^r Joan Marckiewicz Noble Gentilhomme polonais Etant present debet dans une Balle de la marque en marge consignée à Jean Joseph Coomans à Amsterdam par Jean Rubens 1 Introitus Ferdinandi in urbe Gand. et Antverp... lier fl. 58: 00

Het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi in het bezit van de Bibliothèque nationale et universitaire van Straatsburg ⁶¹, draagt op het titelblad in ms. de naam van de bezitter: Bernardus à Mallinckrodt, met onderaan: An. MDCXLIV.

Het Collegiael Actenboeck deelt ons mede:

Op 21 Juni 1645:
Geordonneert Trecoriers ende Rentmeesters van stadtweghen te vereeren Syne Excellencie den Heere Graeve van Penneranda met een exemplair oft boeck vande entrada van... Don Ferdinande d'Austria,... in dese stadt.’

Het Journaal van Balthasar Moretus vermeldt:

Op 17 Maart 1646, fol. 26 r^o:
Plus pro Dño Principe Zamosky 1 Introitus Ferdinandi... fl. 30.-

Een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, nu het eigendom van de Bibliothèque publique te Dijon ⁶⁴ heeft op het vooren achterplat het wapenschild van de maarschalk François de Bassompierre, welke stierf op 12 Oktober 1646.

Het Collegiael Actenboeck licht ons verder in:

Op 3 Mei 1647:
Geordonneert Jan Janssens, Tresorier ende Ontfanger vande Consumptien, te betaelen aenden Tresorier-generael Snyers... 34 guldens, voor... eenen boeck vande Incompste... opden 27 January lestleden vereert aenden Heere Ambassadeur ende Plenipotentiair de Brim.
Op 15 Mei 1647:
Geordonneert denselven Janssens te betaelen aen Jan ende Jacques van Meurs... 36 guldens, over eenen boeck vande Incompste... gelevert aenden Heere Borgemeester Halmale, die daermede van stadswegen vereert heeft den Heere Grave van Isenbourch den 18 Aprilis lestleden...
Op 27 April 1648:
Geordonneert Tresoriers ende Rentmeester te rembourseren aenden Tresoriergenerael Snyers 36 guldens, over soovele bedraeght eenen boeck in horen gebonden vande Incompste van... den Cardinael Infante, van stadtsweghen geschonken aen...... (sic) vander Burcht, Secretaris van wegen de Heeren Staten vande Geunieerde-Provincien inde ambassade tot Munster, alhier in dese maendt binnen dese stadt geweest synde.
Op 3 Juni 1648:
Geordonneert Jan Janssen, etc. te betaelen aen Jouffrouwe Magdalena Phalesia, boeckvercoopster, de somme van 108 guldens eens, over de leveringhe van drye boecken [Op de bladrand: Depost 144 guldens over vier geleverde boecken] vande Incompste... tegens 36 guldens elcken boeck, ende waermede dat vereert syn de Schepenen Deschamps, Voogts, Broeckhoven ende Nieupoort, vuyt redenen dat sy vergeten zyn geweest inde generaele lyste vande gene die van stadsweghen met diergelycke boecken syn vereert geweest.
Op 21 July 1650:
Geordonneert Tresoriers ende Rentmeester te betaelen aen Jacques van Meurs de somme van 546 guldens voor 13 boecken Introitus Principis Cardinalis gelevert aen de Heeren Staten van Brabandt voor diensten by hen gedaen int affdoen vande licenten.
Op 6 November 1651:
Aen Abraham Bacx 30 guldens voor eenen boeck van Pompa Introitus Ferdinandi... by hem gelevert aende Eerweerde Patres vande Augustynen, daermede sy van stadtswegen syn vereert den 4 Septembris lestleden.

Het is jammer, dat de dagboeken van Theodoor van Thulden, Jan van Meurs, Guilielmus Lesteenius en Hendrik Aertssens, waarin de leveringen van de Pompa introitus Ferdinandi opgetekend werden, niet zijn bewaard gebleven.

_* * _*

Aan de hand van negen en zeventig exemplaren zijn in deze inleiding de resultaten van het onderzoek naar de uitgave van de Pompa introitus Ferdinandi systematisch en zakelijk opgetekend.

Honderden exemplaren, in de loop der tijden zoek geraakt, door prentenverzamelaars uit elkaar gerukt of in oorlogen onder puin vernietigd, bleven ons onbekend. Het is niet uitgesloten, dat bij verdere nasporingen de vaststellingen in deze bijdrage bekend gemaakt, zullen kunnen worden aangevuld of verbeterd.

De geschiedenis van het glorierijke boek, waarvan oneerbiedige handen de gaafheid schonden, zal nog steeds nieuwe verrassingen opleveren, naar gelang het onderzoek in ons eigen land en over de grenzen kan worden voortgezet.

Onvrijwillig vragen we ons af:

Blijven er nog vele, ons onbekende exemplaren van de Pompa introitus Ferdinandi over? Welke openbare bibliotheek, welke bibliofiel bezit nog een exemplaar ervan?

II. Bibliografie

1. - Bibliographische beschrijving van de Pompa introitus Ferdinandi

a. Exemplaar geleverd door Th. van Thulden aan de Antwerpse Magistraat

1 Pompa || Introitvs || Honori || Serenissimi Principis || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis || S.R.E. Card. || Belgarvm Et Bvrgvndionvm || Gvbernatoris, etc. || A || S.P.Q. Antverp. || Decreta Et Adornata; || Cum mox à nobilissimâ ad Norlingam || partâ Victoriâ, Antverpiam Auspi- || catissimo Aduentu suo bearet, || xv. Kal. Maii, Ann. ciɔ. icɔ. xxxv. || Arcus, Pegmata, Iconesque, à Pet. Pavlo || Rvbenio, Equite, inuentas & delineatas || Inscriptionibus & Elogiis ornabat, Libroque Commentario illustrabat || Casperivs Gevartivs I.C. || & Archigrammataeus Antuerpianus. || Accessit Lavrea Calloana, eodem Auctore descripta. [Smal wit rechthoekig vlak. Op voetstuk:] Antverpiae, || Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetijpus Rubenianis delineauit et scalpsit. || [Z.j.] 55 × 38.5, in-fol., [12], 189, [13] blz., 2 bl. z. sign., *-****, A-Z, Aa-Zz, Aaa-Zzz, Aaaa-Zzzz, Aaaaa-Iiiii. Rom. letters; titels, inscripties en de geschiedenis der XII keizers in Rom. hoofdletters; custodes, marginalia, gesn. initialen, afbn. in de tekst, prenten buiten de tekst, waaronder verschillende in atlasformaat.

Links onderaan: Pet. Paull. Rubens Inuent. In het midden: Cum priuilegio. Voordeh. t.: Pompa \|\| Introitvs \|\| Ferdinandi \|\| Avstriaci \|\| Hispaniarvm Infantis, & c. \|\| In \|\| Vrbem Antverpiam. \|\|		[1]
Wit.		[2]
Titelprent		[3]
Wit.		[4]
[Epistola dedicatoria:] Serenissimo Principi Ferdinando Avstriaco, Hispaniarvm Infanti,...		r^o.v^o
	Ondert.: C. Gevartivs Io. F.I.C. et S.P.Q. Antverp. ab Actis.
	Gedagt.: xviii. Calend. Iulij. Ann. ciɔ. iɔc. xli. [14 Juni 1641].
Praefatio Ad Lectorem.		r^o-*v^o
Tabvlae Praeliminaris, Sive Frontispicii Brevis Explicatio.		****r^o-v^o
De Serenissimi Principis Ferdinandi Avstriaci, Hispaniarvm Infantis, etc. In Belgivm Profectione Svccincta Narratio		[1]-4
Progressvs Serenissimi Principis Ex Arce In Vrbem.		5-7
Porta Caesarea.		7-8

Lavrea Serinissimo Principi Oblata.		9-10
Adventvs Serenissimi Principis Gratvlatio.		11-18
Arcvs Lvsitanici Pars Prior.		19-21
Arcvs Lvsitanici Pars Posterior.		22-24
Arcvs Philippei Pars Anterior.		25-32
Arcvs Philippei Facies Posterior.		33-42
Porticvs Caesareo-Avstriaca.		43-50
[XII Caesarvm Avstriacorum brevia elogia.]		51-84
	In Romeinse hoofdletters gedrukt.
ΔΩΔΕКΑ ΘΕΩΝ, Sive XII. Deorvm Consentivm, Qvi Ordini XII. Caesarvm Avstriacorum Alternatim Stant Intersiti, Descriptio.		85-93
ΑΠΟΘΕΩΣΙΣ Ser^mae Principis Isabellae Clarae Avgeniae, Hispaniarvm Infantis, & c.		94-98
Arcvs Ferdinandini Pars Anterior, In Qva Victoria Norlingana.		99-107
Arcvs Ferdinandini Pars Posterior, In Qva Trivmphvs Victoriae Norlinganae.		108-116
Templvm Iani.		117-142
Arbor Genealogiae Avstriacae.		143-146
Mercvrivs Abitvriens.		147-150
Arcvs Monetalis Pars Prior.		151-154
Arcvs Monetalis Pars Posterior		155-158
Arcvs Ad D. Michaelis Pars Prior. Hercvles Prodicivs.		159-161
Arcvs Ad D. Michaelis Pars Posterior. Bellerophon.		162-164
Spectacvla Mobilia Passim Per Vrbem Disposita.		165-168
	Beschrijving van de Reus, de Olifant, de Walvis, het Schip en de Parnassus. Het boek geeft de prenten niet omdat deze voorkomen in: Descriptio publicae gratulationis, spectaculorum in adventu... principis Ernesti, archiducis Austriae,... omnia a Joanne Bochio... conscripta. Antverpiae, ex officina Plantiniana, 1595.
	De toespraak gehouden door Jacobus Edelheer in naam van de Magistraat. Blz. 167.
	Lijst van de leden van de Magistraat in 1635. Blz. 168.
Festorvm Ignivm Hilaria.		169-172
	Aan het einde: Descriptionis Pompae Introitus Ser^mi Principis Ferdinandi Avstriaci Hispaniarum Infantis, & c. in Vrbem Antuerpiam, Finis.
Lavrea Calloana: Ad Pompam Introitvs Serenissimi Principis Ferdinandi Avstriaci Hispaniarvm Infantis, etc. In Vrbem Antverpiam, Appendix.		173-176
	Beschrijving van de Zegewagen ter herinnering aan de overwinning van Prins Kardinaal Ferdinand bij Kalloo in 1638.
Lavreae Calloanae Diarivm Historicvm.		177-189
	Beschrijving van de slag en de overwinning.
Descriptionis Pompae Introitvs Ser^mi Principis Ferdinandi Avstriaci, Hispaniarvm Infantis, Etc. In Vrbem Antverpiam, Synopsis.		Ccccc v^o-Eeeee v^o
Index Rervm memorabilivm Et Observationvm, Quae In Hoc Opere Continentvr.		Fffff r^o-Ggggg v^o
Tabvlarvm Series.		Hhhhh r^o
Omissa Qvaedam Svis Locis Interserenda.		Hhhhh v^o
Epigramma Ad Cl. V. Gasperivm Gevartivm...		Iiiii r^o
	Ondert.: Nicolavs Bvrgvndivs,...

Epigramma Ad Lectorem.		Iiiii r^o
	Ondert.: Iacobvs Eyckivs,...
Censvra... Actum Antverpiae, pridie Idus Nouembr. ciɔ. iɔc. xxxviii. [12 Nov. 1638].		Iiiii v^o
	Ondert.: Gaspar Estrix...
Cvm Priuilegio Philippi IV... Brvxellis, ix. Decembr. Anno M.DC. XXXVIII.		Iiiii v^o
	Ondert.: Le Comte.
Et in Concilio Brabantiae, xxiii. Decembr. eodem Anno.		Iiiii v^o
	Ondert.: Steenhuyse.
Kolofoon: Anverpiae \|\| Excvdebat Ioannes Mevrsivs Typographvs Ivratvs, \|\| Anno Salvtis CIƆ. IƆC. XLI.		Iiiii v^o

Prenten buiten de tekst

Titels volgens de prenten, tussen haakjes aangevuld door volledigere opgave in de tafel. Opgave van de bladzijden volgens de tafel

1.	Tabvla Praeliminaris, seu Frontispicium: in quo Effigies Philippi IV.
	Hispaniarum Indiarumque Regis Catholici.
	O. l.: Pet. Paull. Rubens Inuent; in het midden: Cum priuilegio.
2.	Ser^mi Principis, Ferdinandi, Hispaniarum Infantis, & c. Effigies.	1
	Lat. onderschr., 4 vs., ondert.: C. Geuartius lud.
	L. o.: P. Paul Rubens pinxit. Paulus Pontius sculpsit et excudit.
	Ruiterportret.
3.	Progressvs Serenissimi Principis ex Arce in Vrbem.	5
	R. b.: pag. 5.
	L. o.: T. a. Thulden fec. cum priuilegio.
4.	Porta Caesarea.	7
	Lat. opschrift.
	L. b.: pag. 7.
	Lat. onderschr., 3 vs., niet ondert.
	Z. n.v. tekenaar en graveur.
5.	Lavrea Serenissimo Principi oblata.	9
	Lat. opschr.
	R. b.: pag. 9.
	L. o.: T. a. Thul. fe.
6.	Adventvs Seren^m Principis Gratvlatio [,Pegma triplex].	11
	Lat. opschriften.
	R. b.: pag. 11a.
	L. o.: Pet. Paul. Rubenius Inuentor; r.o.: Theod. a. Thulden delineauit et scalp. cum priuilegio.
8.	Adventus Seren^m Principis Gratvlatio: Media Pegmatis Tabula, maiori formâ.	11
	R. b.: pag. 11b.
	Onderschr., 10 vs., ondert.: G. Geuartius lud.
	L. o.: P.P. Rubens Inu. Th. a Thul. scalp.
	Prent foutief genummerd; in tafel genummerd VII.
7.	Navigatio Ser^m1 Principis, Barcinone Genuam: Tabula lateris dextri.	15
	Lat. onderschr., 5 vs.
	L. b.: pag. 15.
	L. o.: P.P. Rubens jnuent.; r.o.: C. Geuartius lud. Th. a Thulden del. et scalp.
	Prent foutief genummerd; in tafel genummerd VIII.
	Dit schilderij is algemeen gekend onder de benaming: Quos ego.

9.	Congressvs Seren^morum Ferdinandorvm ad Norlingam: Tabula lateris sinistri, eiusdem Pegmatis.	17
	L. b.: pag. 17.
	Onderschr., 6 vs.
	L. o.: P.P. Rubens Inuent; r.o.: C. Geuartius lud. Th. a Thulden delin.
	et scalps.
10.	Arcvs Lvsitanici Pars anterior.	19
	Lat. opschr.
	L. b.: pag. 19.
	Z. n.v. tekenaar en graveur.
	10-11. Triomfboog opgericht in de Gasthuisstraat, bij de ingang van de Arenbergstraat, op kosten van de Portugese kooplieden, gevestigd te Antwerpen. Ontwerp van Ludovicus Nonnius.
11.	Arcvs Lvsitanici Pars posterior.	22
	R. b.: pag. 22.
	Lat. opschriften.
	Z. n.v. tekenaar en graveur.
12.	Arcvs Philippei Pars anterior.	25
	Lat. opschriften.
	L. b.: pag. 25.
	L. o.: P.P. Rubens Inuent.; r.o.: C. Geuartius epigraphis illustrabat.
	Th. a Thulden delin. scalps, et excudit. com priuilegio.
13.	Conivgivm Maxaemiliani, Archiducis Austriae, cum Maria Belgarum ac Burgundionum Principe: Media Arcus Tabula, maiori formâ.	26
	R. b.: pag. 26.
	Lat. onderschr. 2 vs., ondert.: C. Geuartius.
	L. o.: P.P. Rubens Inuent.; r.o.: Th. a Thulden delin. scalps, et excud. cum priuilegio.
14.	Arcvs Philippei Pars posterior.	33
	Lat. opschriften.
	L. b.: pag. 33A.
	L. o.: P.P. Rubens Inuent.; r.o.: C. Geuartius epigraphis illustrabat.
	Th. a Thuld. delin. scalp. et excud. cum priuilegio.
15.	Conivgivm Philippi, Archiducis Austriae, cum Joanna, Hispaniarum Infante: Media Arcus Tab. maiori formâ.	33
	L.b.: pag. 33B.
	Lat. onderschr. 7 vs., ondert. C. Geuartius.
	L. o.: P.P. Rubens Inuent.; r.o.: Th. a Thulden delin. scalps, et excud. cum Priuilegio.
16.	Porticvs Caesareo Avstriaca. [XII. Caesarvm statuas complectens].	43
	Lat. opschriften.
	L. b.: pag. 43.
	L. o.: P.P. Rubens Inuent.; r.o.: C. Geuartius epigraphis Illustrab Theod. a Thulden delin. scalps. et excu. cum Priuilegio.
17-19.	Sex priorum Impp. Caess. Avstriacorvm; Rodolphi I. Alberti I.
	Frederici III. Alberti II. Frederici IV. Maxaemiliani I. Avgg. Statuae, cum Diis Consentibvs, maiori formâ.	51
	L. b.: pag. 51; l.o., naar het midden op: P.P. Rvb^s inv.
	Lat. opschriften.
	In tafel genummerd XVII.
20-22.	Sex sequentium Impp. Caess. Avstriacorvm; Caroli V. Ferdinandi I.
	Maxaemiliani II. Rodolphi II. Matthiae I. Ferdinandi II. Avgg. Statuae, cum Diis Consentibvs, maiori formâ.	65

	R. b.: pag. 65.
	O. in het midden: C. Geuartius Epigraphis Illustrab.; r.o.: Th. a Thul. delin. et scalps, et excud. cum priuilegio.
	Lat. opschriften.
	In tafel genummerd XVIII.
23.	Ichnographia Portichvs Caesareo-Austriacae.	93
	R. b.: pag. 93.
	L. o.: P.P. Rub. Inuent.; r.o.: Th. a Thul. delin. et scalps.
	In tafel genummerd XIX.
24.	Apotheosis D. Isabellae Clarae Evgeniae [, Hispaniarum Infantis, & c. Pegma secundum].	94
	Lat. opschriften.
	R. b.: pag. 94.
	Op het pui l.: P.P. Rub. Inuent.; r.: C. Geuar. epigr. illustrab.
	T. a Thul. scalp. et excu. cum priuil.
	In tafel genummerd XX.
25.	Apotheosis D. Isabellae Clarae Evgeniae... Media Pegmatis Tab. maiori formâ.	96
	Lat. opschriften; Lat. onderschr. 8 vs., ondert.: C. Ge.
	R. b.: pag. 96.
	L. o.: P.P. Rub. Inuent.; r.o.: T. a. Thul. delin et scalps.
	Lat. onderschr., 8 vs., ondert.: C. Ge.
	In tafel genummerd XXI.
26.	Arcvs Ferdinandini Pars anterior.	99
	Lat. opschriften.
	L. b.: pag. 99A.
	L. o.: P.P. Rubens Inuent.; r.o.: C. Gevartius epigraphis illustrab.
	Th. a Thul. delni. scalps. et excu. cum priuilegio.
	In tafel genummerd XXII.
27.	Praelivm Norlinganvm: Media Arcus Tabula, maiori formâ.	99
	R. b.: pag. 99B.
	Lat. onderschr. 6 vs., ondert.: C. Geuartius.
	L. o.: P.P. Rub. Inuent. T. a. Thul. delni scal. et excu. Cum priuilegio.
	In tafel genummerd XXIII.
28.	Arcvs Ferdinandini Pars posterior.	108
	Lat. opschriften.
	R. b.: pag. 108A.
	L. o.: P.P. Rubens Inuent.; r.o.: C. Geuartius epigraphis Illustrab.
	Th. a Thulden delin. scalps, et excu. cum priuile^o.
	In tafel genummerd XXIV.
29.	Trivmphvs Victoriae Norlinganae: Tabula media, maiori formâ.	108
	Lat. onderschr. 8 vs., ondert. C. Geuartius.
	R. b.: pag. 108B.
	L. o.: P.P. Rubens inuent. T. a. Th. delin. scal. et ex. cum priui.
	In tafel genummerd XXV.
30.	Templvm Iani.	117
	Lat. opschriften.
	L. b.: pag. 117A.
	L. o.: P.P. Rubens Inuent.; r.o.: C. Geuartius epigraphis illust. T. a.
	Thul. delin. scalps, et excud. Cum priuil.
	In tafel genummerd XXVI.
31.	Templvm Iani: Media Pegmatis Tab. maiori formâ.	117
	Lat. onderschr. 6 vs., ondert.: C. Geuart.

	L. b.: pag. 117B.
	L. o.: P.P. Rub. Inuent.; r.o.: T. a. Thul. delin. et scalps.
	In tafel genummerd XXVII.
32.	Arbor Genealogiae Avstriacae [, Pegma quartum].	143
	Lat. opschriften.
	L. b.: pag. 143.
	L. o.: T. a. Thul. fecit.
	In tafel genummerd XXVIII.
33.	Mercvrivs Abitvriens [, Pegma quintum].	147
	Lat. opschriften.
	R. b.: pag. 147A.
	L. o.: P.P. Rub. Inuent.; r.o.: C. Geuar. epigraphis illustrab. T. a. Thul. fe.
	In tafel genummerd XXIX.
34.	Mercvrivs Abitvriens: Media Pegmatis Tab. maiori formâ.	147
	Lat. opschr. op schilderij.
	Lat. onderschr. 3 vs., ondert.: C. Geuartius.
	L. b.: pag. 147B.
	L. o.: P.P. Rub. Inuent.; r.o.: T a Thul. del. et scalp.
	In tafel genummerd XXX.
35.	Arcvs Monetalis Pars anterior.	151
	Lat. opschriften.
	L. b.: pag. 151.
	L. o.: P.P. Rub., Inuent.; r.o.: C. Geu. epig. illustrab. T. a. Thul. fec.
	In tafel genummerd XXXI.
36.	Arcvs Monetalis Pars posterior.	155
	Lat. opschriften.
	L. b.: pag. 155.
	L. o.: P.P. Rub. Inuent.; r.o.: Geuar. epigrap. illustrab. T.a. Thul. fe.
	In tafel genummerd XXXII.
37.	Arcvs ad D. Michaelis Pars prior. Hercvles prodicivs.	159
	Lat. opschriften.
	L. b.: pag. 159A.
	L. o.: P.P. Rub. Inuent. C. Geu. epig. illustrabat. T.A. Thul. fe.
	In tafel genummerd XXXIII.
38.	Hercvles Prodicivs: Media Arcus Tabula, maiori formâ.	159
	Lat. onderschr. 6 vs., ondert.: C. Geuart.
	L. b.: pag. 159B.
	L. o.: P.P. Rub. Inu.; r.o.: T. a. Thul. delin. scal. et excud. cum priuil.
	In tafel genummerd XXXIV.
39.	Arcvs ad D. Michaelis Pars posterior. Bellerophon.	162
	Lat. opschr.
	L. b.: pag. 162A.
	L. o.: P.P. Rub. Ineunt.; r.o.: C. Geu. epig. illustrabat. T.A. Thul. fe.
	In tafel genummerd XXXV.
40.	Bellerophon: Media Arcus Tab. maiori formâ.	162
	R. b.: pag. 162B.
	Lat. onderschr. 5 vs., ondert.: C. Geuart.
	L. o.: P.P. Rub. Inu.; r.o.: T. a.t. fe.
	In tafel genummerd XXXVI.
41.	Tvrris Templi Mariani, è quâ exhibita Festorvm ignium hilaria.	169
	L. b.: pag. 169.

	Z. n.v. tekenaar en graveur.
	In tafel genummerd XXXVII.
42.	Locorvm Insignium Ac Viae Trivmphalis Qua Ser^mus Princeps, Ferdinandvs Avstriacvs, Hispaniar, Infans. etc. Antverpiam est ingressus, Designatio.	172
	L. b.: pag. 172.
	Z. n.v. tekenaar en graveur.
	In tafel genummerd XXXVIII.
43.	Lavrea Calloana: Appendix ad Pompam Introitvs Seren^mi Principis, Ferdinandi Avstriaci, &c.	174
	R. b.: pag. 174.
	L. o.: P.P. Rub. Inuent.; r.o.: T. a. Thul. fe.
	In tafel genummerd XXXIX.

Afbeeldingen in de tekst

Het aantal afbeeldingen in de tekst bedraagt 45: 43 stellen 96 Romeinse munten voor, 2 in de vorm van medaillons de ordetekens en zinspreuken van de XII Oostenrijkse keizers (blz. 93) en 1 beeldt af de Zevenarmige kandelaar naar de zegeboog van Titus (blz. 94).

b. Varianten met bibliografische aantekeningen

In kolofoon: 1641

1. Titelprent. Na descripta: Smal wit rechthoekig vlak: daaronder op voetstuk tussen klauwen:

Antverpiae, || Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit. ||

Voordeh. t.: Pompa || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, & c. || In || Vrbem Antverpiam. || 7 r.

AMSTERDAM

Rijksmuseum.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand ontbreken.
Prenten genummerd 3-7, 10-11, 13-17, 20, 23-25, 29, 31-36, 38-43; benedenboord met nr afgesneden van 12, 26-28, 30; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Gekocht in 1917 uit de hand.
Formaat: 51,2 × 39 cm.

ANTWERPEN

PP. Miniemen, Oever.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand ontbreken.
Prenten genummerd 3-4, 10-11, 17-25, 31, 34, 41-43; benedenboord met nr afgesneden van 12, 14, 16, 28, 30; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6. Perkamenten band; op vóór- en achterplat: wapen van Filips IV in ruitvormige versiering; twee dubbellijnige omlijstingen; op de hoeken van de binnenomlijsting bladornamentje; wapen en versieringen verguld.
Herkomst onbekend.
Formaat: 54,3 × 40 cm.

Stadsbibliotheek. K. 7617b.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-11, 13, 15-36, 38-42; benedenboord met nr afgesneden van 43; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Halfband in kalfsleder.
Gekocht op veiling Fréderic Mueller in 1899 ⁵¹⁵ voor fl. 38.
Formaat: 55 × 38,5 cm.

Eugeen de Bock.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-6, 10-11, 17-30, 32-33, 35-36, 39, 41-43; benedenboord met nr afgesneden van 12, 14, 16; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Ontbreken prenten nr 7-9, 13, 15, 31, 34, 38, 40.
Op blz. 1 exlibris in hs.: Jacques Jespers, Alost: 1858.
Perkamenten band. Het wapen van Filips IV en dezelfde versiering op vóóren achterplat.
Aangekocht voor 4.800 fr. bij Tavernier de 27^e Juli 1945.
Formaat: 55,2 × 39,8.

Paul van den Bosch.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-43; prent 37 vermeldt de nrs 37 en 38, nr 38 is doorgeschrapt; nr 38 is genummerd 39.
Op de binnenzijde van het voorplat in ms.: V. de We.
Perkamenten band; op vóór-en achterplat; twee omlijstingen in dubbele lijn; op de hoeken van de binnenomlijsting; wapen van de stad Antwerpen; boven het wapen: twee handen en arend met uitgespreide vleugels. In het midden wapen; wapen en versieringen verguld.
Formaat: 55.4 × 39.4 cm

Eugène van Herck, kunsthandelaar.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-13, 15, 17-36, 38-43; benedenboord met nr afgesneden van 14 en 16; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Op voordeh. t.: Inv. de Tavernier 1920, n^o 292, Cn. (Geschat door de Tavernier in 1920: 75 fr.)
Lederen band; vergulde ornamenten op de rug; op binnenzijde van het voorplat: exlibris van Eugène van Herck.
Formaat: 55,5 × 38 cm.

BAZEL

Dr H. Schneider.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-8, 10-11, 13-25, 27-36, 38-42; benedenboord van nrs 12 en 26 afgesneden; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Band: einde 19de eeuw; rug: nieuw.
Formaat: 54 × 39 cm.

BESANÇON

Bibliothèque publique.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Perkamenten band. Hetzelfde wapen op vóór- en achterplat.

Pierre-Adrien Paris, bouwmeester, geb. in 1747 en gest. in 1819 te Besançon, liet door testament in 1819 dit boek aan de Bibliothèque publique te Besançon na ²⁷.
Formaat: 56,8 × 41,5 cm.

BOSTON (Massachusetts)

Museum of fine arts.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-4, 11, 23-25, 31-32, 34, 41-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 4-6, 1-3.
Perkamenten band met vergulde versieringen. Op vóór- en achterplat geslachtswapen.
Legaat van de gravin d'Edla, Maart 1930.
Formaat: 54,5 × 31 cm.

BRUSSEL

Koninkl. Bibliotheek. II 36816.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-13, 15-36, 38-43; benedenboord met nr afgesneden van 14; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Lederen band, 19de eeuw; voorplat binnenzijde: opgeplakt perkamenten voorplat met wapen van Filips IV in ruitvormig ornament; om het wapen: ketting van het Gulden Vlies; dubbele omlijsting; op de hoeken van de binnenomlijsting eikelornament (3 eikels en 2 bladeren). Wapen en versieringen verguld.
Herkomst onbekend.
Formaat: 56 × 38,5 cm.

CAMBRIDGE (Massachusetts)

Library of Harvard University.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
In de verzameling van Francis Hofer.

ETTERBEEK

Museum Bollandianum.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-4, 10-11, 17-23, 25, 32, 34, 41-43; benedenboord met nr afgesneden voor 14, 16; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Binnenzijde voorplat: exlibris C Am: de Beaufort, met zinspr.: In Bello Fortis.
Formaat: 55,5 × 40.

GENT

Groot Seminarie.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 4, 10-11, 17-25, 31; benedenoord met nr afgesneden van 14, 16, 28; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Op titelprent r.b.: Collegij Societatis Iesv Gandauj 1643; r.o.: D[ominus] Gregorius del plano scabinus Antuerp d[onum] d[edit]; onderaan met andere hand: Societatis Jesu gand.

Perkamenten band: twee dubbellijnige omlijstingen; op de hoeken van de binnenomlijsting ornamentje: 3 eikels en 2 blaadjes; op vóór- en achterplat in ruitvormig ornament wapen van Filips IV; ornamenten en wapen verguld. Formaat: 56 × 39,8 cm.

Bibliotheek der Staatsuniversiteit. Acc 5809.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-25, 27-36, 38-43; benedenboord met nr afgesneden van 26; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Op de binnenzijde van het voorplat van de band gekleurde exlibris: Ex bibliotheca Anselmi van de Bogaerde ³⁹⁸; op de binnenzijde van het achterplat, in potlood: 1853 gand 40 fr.
Perkamenten band; in het midden ruitvormig ornament; dubbellijnige en éénlijnige omlijsting; ornamentje op de vier hoeken van de binnenomlijsting; ornamentjes op de rug van de band.
Formaat: 55,8 × 38,8.

'S-HERTOGENBOSCH

Provinciaal Genootschap van kunsten en wetenschappen in Noordbrabant.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand en portret van Gevartius ingeplakt.
Prenten genummerd 4-7, 9-11, 13-16, 18, 21, 23-25, 27-29, 31-36, 38-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Lederen band met verguld vignet.
In het boek toegevoegd het uitknipsel van een veilingskat., vermeldende de beschrijving van het exemplaar en de doorgestreepte prijs fl. 60.
Formaat: 55,5 × 38,5.

JETTE

A. Verbouwe.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Voordeh. t. ontbr.
Prenten genummerd 3-36, 38-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22. Prent gesneden door S. à Bolswert, met rechts bovenaan: pag. 145.
Formaat: 55 × 38 cm.

LONDEN

British Museum. 136 g q 9.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand; prent gesneden door S.a Bolswert.
Prenten genummerd 3-4, 10-11, 17-25, 31-32, 34, 41-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Op v^o van titelprent en op achterplat: Wapen van George III.
Geschenk van George IV in 1823.
Formaat: 54,5 × 38,2 cm.

British Museum. 747 g 8.

Voordeh. t. ontbreekt.
Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 3-4, 6, 10-11, 17-25, 31-32, 34, 41-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Herkomst onbekend.
Formaat: 54,7 × 39,9 cm.

MECHELEN

Groot Seminarie 89b.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-11, 13, 25, 27-36, 38-43; benedenboord met nr afgesneden van 12 en 26; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22; op prent 16 ontbreekt het vlammend hoofd.
Kalfslederen band; brede ornamentale omlijsting met in de vier hoeken eikel met twee blaadjes; versiering verguld; op de rug 9 vakken; in 2^e vak t.: Pompa || Introitus || Ferdinandi || In Antverp ||; in vakken 1, 3-9 wapen van Filips IV? Als bijl.:
a. Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve, op dik donkergrijs papier 37,9 × 26,5, met rand 45,5 × 31,2.
b. los blaadje met bibliografische aantekening, waarin enkele woorden over de bezitter: ‘il est à croire, que cet exemplaire est un présent, qui a été fait à quelque prince ou autre grand personnage.’
Formaat: 55 × 38,5.

NEW YORK

Naam van bezitter onbekend.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-4, 10-11, 23-25, 31-32, 34, 41-42; benedenrand afgesn. van 6, 12, 14-15, 26, 28, 30; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-3, 4-6. Perkamenten band. Op vóór- en achterplat versiering in het midden.
Op voorplat v^o: Exlibris van baron de Cartier de Marchienne ⁶⁵².
Formaat: 53,5 × 38 cm.

PARIJS

Bibliothèque Mazarine.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 3-4, 10-11, 23-25, 31-32, 34, 41-43; prent 8 ontbr.; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Perkamenten band; rug in kastanjebruin kalfsleder; op vóór- en achterplat geslachtswapen van Prins Kardinaal Ferdinand.
Herkomst onbekend.
Formaat: 55 × 40 cm.

POSTEL

Norbertijner Abdij.

Titelprent, r.o. get.: Iac. Neeffs sculpsit; is ingelast en opgeplakt.
Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Tweede ruiterportret met onderschrift: Ferdinandvs Austriacvs Philippi IV. Hispaniar. Regis Frater S.R.E. Card. Belgicae Gvbernator, Dvx Invictvs. L.o.: Joannes vincken Hoecke inuent; in het midden: Cum priuileg.; r.o.: Marinus fecit. 41 × 31.
Portret van Gevartius.
2 ex. van prent nr 3: a. proeve vóór opschrift, b. prent met opschrift; 3^o prent, voorstellend hetzelfde onderwerp: Intrede van Prins Ferdinand te Antwerpen, is toegevoegd.
Prent gesneden door S.a. Bolswert.
Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Détails van de Balustrade: 6 prenten afzonderlijk op bladen papier gekleefd,

ongenummerd; met de hand door de bezitter genummerd 17-22; ingelast tussen blz. 74-75.
Prenten genummerd: 3-4, 10-11, 23, 25, 34, 41-43.
Vier bladen, waarop afgedrukt de Romeinse munten en de Zevenarmige kandelaar, ingelast tussen blz. 186-187.
De prent 41 vermeld r.b. en l.b.: pag. 169.
De prenten komen uit méér dan één exemplaar, en hebben niet alle dezelfde tint.
Achteraan is op schutblad r^o gekleefd een portret van Prins Ferdinand geschilderd op zijde. Onderschrift: Serenissimus Princeps Ferdinandus Hispa || norum Infans Belgarum Guberantor. 11 × 7.
Op binnenzijde van het achterplat in potlood: Valeur 500 fr.; in de hoek b.r.: 35 fr.; met aant. in inkt over dit exemplaar.
Formaat: 54,8 × 38 cm.

ROME

Biblioteca Apostolica Vaticana. Chigi S 123.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-4, 7-13, 15-24, 26-27, 29-30, 32-44, 35-37. 39.
Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Perkamenten band.
Herkomst: Biblioteca Chigiana ^132b. (Geschenk van het Italiaans Gouvernement in 1922).
Formaat: 55 × 40 cm.

2. Titelprent. Na descripta volgt dadelijk: Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit || et scalpsit Theod. à Thulden. ||

Met onderaan op voetstuk, tussen klauwen: Antverpiae || Vendvntvr Apvd Theod. A Tvlden. ||

Voordeh. t.: Pompa || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c. || In || Vrbem Antverpiam. || 7 r.

ANTWERPEN

Stadsbibliotheek. K 7617a.

Portret te halver lijve van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-3, 5-9, 11-13, 15, 17-31, 34, 38, 40, 43; benedenboord met nr afgesneden van 14, 16; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Lederen band met op vóór- en achterplat: verguld stadswapen, vastgehouden
door twee rechtstaande leeuwen.
In ruil voor een ex. van de Pompa introitus Ferdinandi, in zeer slechte staat, bij Zazzarini, te Antwerpen, op 12 Okt. 1928.
Formaat: 57 × 38,6 cm.

In kolofoon: 1642

1. Titelblad. Na descripta: Smal wit rechthoekig vlak; daaronder op voetstuk, tussen klauwen: Antverpiae, || Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit. ||

a. Voordeh. t.: Pompa || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c. || In || Vrbem Antverpiam. || 7 r.

BRUSSEL

Robert Costermans.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-4, 10-11, 17-25, 27-32, 34, 41-43; benedenboord met nr afgesneden van 12, 14, 16; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Op titelprent b.r.: Conseiller De Weynelbroeck; op schutbl. achteraan r^o: 187 francs Vente Ipers.
Perkamenten band; voor beschrijving, zie nr 3.
Herkomst: Robert Joostens ⁶⁴⁹, handelaar te Antwerpen.
Formaat: 50,5 × 40,7 cm.

NAMEN

H. Moretus-Plantin.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummers 3-4, 10-11, 23-25, 31-32, 34, 41-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Formaat: 55 × 39 cm.

ROME

Biblioteca Apostolica Vaticana. Cicogn. X. 1442.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22 (sporen van nrs 1-6); prent gesneden door S. a. Bolswert.
Prenten, waarvan de boord afgesneden is: nrs 3, 12, 14, 16, 26, 28, 33.
Kartonnen band, perkamenten rug.
Exlibris van Udalric... de Neünthurm, in koper gesneden.
Herkomst uit: Biblioteca Cicognara ^262b.
Formaat: 53 × 37 cm.

b. Voordeh. t.: Pompa || Trivmphalis || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c. || In || Vrbem Antverpiam. || 7 r.

ANTWERPEN

Graaf Léon Le Grelle.

De titelprent is r.o. get.: Ian Neeffs sculpsit.
Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-43; prent 37 dubbel genummerd 37 38; 38 is doorgehaald, r.b. pag A. (het nr der pag. is uitgewist); de prenten 38 en 39 zijn foutief genummerd: de 1^e vermeldt nr 39, de 2^e de nrs 37, 38; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Prent gesneden door S. a Bolswert heeft r.b.: pag. 145.
Kolofoon ontbreekt.
Op binnenzijde van voorplaat exlibris in hs. van A.S.C. [?] Linden.
Lederen band met dezelfde lijnornamenten op vóór- en achterplat. Verguld op snee.
In 1830 werd dit exemplaar aangekocht door graaf Le Grelle, burgemeester te Antwerpen.
Formaat: 55 × 39,2 cm.

BAZEL

Kupferstichkabinett der Öffentlichen Kunstsammlung im Kunstmuseum.

Titelprent is get.: Iac. Neeffs.
Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-6, 8, 7, 9-11, 15-27, 30-31, 28-29, 32, 37, 39, 37-38, 40-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22; prent gesneden door S. a Bolswert, ongepag.
Gebonden in kalfsleder.
Herkomst onbekend.
Formaat: 56,5 × 43,5 cm.

PARIJS

Bibliothèque de l'Arsenal. 4de ex. Gr. Fol. 323.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-43; 37 dubbel genummerd: 37 38; 38 is doorgehaald en vervangen door 37; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22. Prent gesneden door S. a Bolswert heeft r.b.: pag. 145.
Laatste bl. met kolofoon ontbreekt.
Exlibris van Antoine René de Voyer d'Argenson, marquis de Paulmy. -1787. ‘Marc Antoine René [de Voyer d'Argenson] de Paulmy... s'était formé une des bibliothèques les plus riches et les plus précieuses qu'aucun particulier ait jamais possédée. Cette collection, qu'en 1785 il vendit au comte d'Artois, en s'en réservant la jouissance durant sa vie, existe encore sous le nom de bibliothèque de l'Arsenal... M. de Pauly mourut en 1787 à l'Arsenal, dont il avait le gouvernement.’ Nouvelle biographie générale... publiée par Firmin Didot frères... III. Paris, 1855, 123-124.
Formaat: 57,5 × 41,5 cm.

Bibliothèque Mazarine.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand ontbreken.
Prenten genummerd: 2-43; 37 dubbel genummerd 37 38; 38 is doorgehaald. Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Prent gesneden door S. a Bolswert is ongepag.
Op de titelprent in hs. uit de xviide eeuw: Oratorii Parisiensis Catalogo Inscriptus. Z 90.
Gebonden in kastanjebruin kalfsleder.
Formaat: 56,5 × 40 cm.

WENEN

Österreichische Nationalbibliothek Singn. Fid. 7341.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prent 23 ontbreekt; enkele bladen zijn gerogneerd, zodat de nummers ontbreken; Zegeboog genummerd 17-19, 20-22.
Kalfslederen band met vergulde versieringen en titel op de rug.
Herkomst: uit de Keizerlijke Fideikommissbibliothek; was in het bezit van Frans I. Op v^o van de voordeh. t. de ronde stempel met het monogram F.I. en bovenaan de kroon.
Formaat: 40 × 55 cm.

c. Voordeh. t.: Pompa || Trivmphalis || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c || In || Vrbem Antverpiam. || 8 r.

ANTWERPEN

Bibliotheek van het Archief. 2856.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand; prent gesneden door S. a Bolswert; prent nr 42 ontbreekt.
Prenten genummerd 2-29, 31-41, 43; benedenboord met nr afgesneden van 30; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Perkamenten band met op vóór- en achterplat ruitvormig ornament; versierde omlijstingen met op de hoeken een ornamentje; ornament en omlijstingen verguld.
Gekocht bij Schoepen, te Antwerpen, voor 175 fr., op 5 Maart 1902.
Formaat: 55 × 40,5 cm.

Juliaan de Barsée.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd: 3-6, 8, 10-11, 15, 16-25, 28-29, 31-34, 41-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6; benedenboord met nr afgesneden van 25. Perkamenten band; dubbele omlijsting en ruitvormig ornament; in de hoeken van de binnenste omlijsting ornamentje met eikel.
Vóór- en achterplat dezelfde versiering. Verguld op snee.
Op voorhangbl. r^o in ms.: Ex libris Petri Diehorst.
Aangekocht op de veiling van de bibliotheek van Maurice Mermans op 16 Maart 1936.
Formaat: 56 × 40 cm.

Paul van den Bosch.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-36, 38-43; de details van de Balustrade met de Balustrade vormen twee grote prenten, genummerd 17-19, 20-22.
Ontwerp van een zegeboog, welke niet werd opgericht.
Op de binnenzijde van het voorplat exlibris: Bibliothèque Van Havre.
Lederen band met vergulde ornamenten op de rug.
Formaat: 56 × 40,2 cm.

GOETTINGEN

Universitäts-Bibliothek.

Portret te halver lijve van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-36, 38-42? Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22. Band in varkensleer, met op vóór- en achterplat het familiewapen van Uffenbach.
Herkomst: in 1790 uit de bibliotheek van Uffenbach.
Formaat: 55 × 40,5 cm.

LUIK

Bibliothèque de l'Université.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 4, 10, 23, 43; Zegeboog der XII keizers ongenummerd? Perkamenten band.
Exlibris in ms.: C. van Uffels.
Herkomst: geschonken aan de Universiteit in 1873: Legaat Jean Umé.
Formaat: 56 × 40 cm.

PARIJS

Université de Paris. Bibliothèque Sainte-Geneviève.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-13, 15-32, 34-36, 38-41, 43; benedenboord met nr afgesneden van 14, 16-17, 33; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Prenten volgen elkaar op, voor de tekst.
Kalfslederen band, zonder wapen van bezitter op vóór- of achterplat.
In bezit vóór 1868.
Herkomst onbekend.
Formaat: 53,5 × 40,5 cm.

De voordeh. t. ontbreekt; te rangschikken onder 1, a, 1, b of 1, c.

ANTWERPEN

Mw Wwe Dejong-Van den Bossche.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Voor dit exemplaar werden de prenten uitgesneden, zodat op enkele uitzonderingen na de nummers ontbreken, en op dik papier geplakt. Uilenbrouck, de vroegere bezitter, heeft met eigen hand de prenten onderaan links of rechts genummerd; de afbeeldingen 23, 24, 32, 34, 41 en 43 behielden het oorspronkelijk nummer.
De prenten, die de Balustrade voorstellen, en in het algemeen twee afzonderlijke prenten vormen, genummerd 17-19, 20-22, of 1-3, 4-6, zijn in 6 prenten uitgeknipt, waarop de oorspronkelijke nummering voorkomt 1-6. Zij zijn door Uilenbrouck genummerd 17-22 en op zes plaatsen ingelast, nl. tussen blz. 50-51, 58-59, 62-63, 66-67, 72-73, 74-75.
Op de binnenzijde van het voorplat in hs.: 1. Een achttal hoofdletters, waarvan de krullen warrelig door elkaar slingeren. 2. Ex Bibliotheca Uilenbroukiana. Amstelodami 1741. Verder: 1. Vignet met onderschrift: Arts. 2. Exlibris van C. van Hulthem, waaronder in hs.: 1830.
Op schutbl. r^o in hs.: Toutes les estampes sont gravées par Théodore Van Thulden d'après les tableaux de Rubens, et doublées de papier royal, d'après la méthode de M. Uilenbrouck, à qui ce bel exemplaire a appartenu.
Achteraan op blad vastgekleefd, een éénbladig vlugschriftje, waarop het portret van de Prins Ferdinand en de beschrijving van zijn Intrede te Antwerpen.
Op de binnenzijde van het achterplat: Exlibris C. van Hulthem...
Los in het boek ligt een dagbladuitknipsel; de titel van het artikeltje luidt: Bibliothèque blindée. Het vangt aan: ‘On vient de construire à la Bibliothèque de Madrid une salle absolument incombustible... Protégée par une double armature d'acier et de béton, elle comprend un rez-de-chaussée et deux étages, avec des rayons et des casiers métalliques, ou seront conservés les volumes les plus rares et les plus précieux...’ en gaat verder ‘... Parmi eux... une Chronique des fêtes de l'entrée de Ferdinand d'Autriche à Anvers, éditée en 1641, avec 40 gravures de Rubens, etc.’ De naam en de datum van de krant zijn niet vermeld.
Lederen band; vergulde versieringen op de platten en de rug; de laatste vermeldt tussen de 4de en 5de ribbe in de lengte de titel: Pompa || & || Introitus || Ferdinandi || Austriaci || In Urbem || Antverp. ||
Formaat: 55 × 42,5 cm.

s'-GRAVENHAGE

Koninklijke Bibliotheek.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-3, 11; ontbreken: 12, 16, 26, 28, 32-33, 36, 39, 42-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-3; ontbreken: 4-6.
Herkomst onbekend.
Formaat: 55 × 40 cm.

INNSBRUCK

41a

Universitätsbibliothek.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-3, 10-11, 23-24, 32, 34, 42-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Perkamenten band.
Herkomst: Keizerlijk Hof te Wenen; rond 1745 in het bezit van de Universiteitsbibliotheek te Innsbruck (Bibl. des Wappennturms).
Formaat: 56 × 40 cm.

LONDEN

41b

British Museum. 747 g 7.

Voordeh. t. ontbreekt.
Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-43; prent 37 dubbel genummerd: 37 38; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Herkomst onbekend.
Formaat: 55,7 × 42 cm.

2. Titelprent. Na descripta: smal wit rechthoekig vlak; daaronder op voetstuk tussen klauwen: Antverpiae, || Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit. ||

Onderaan: Prostant apud Henricum Aertssens, & Guilielmum Lesteenium. a. Voordeh. t.: Pompa || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c. || In || Vrbem Anverpiam. || 7 r.

ANTWERPEN

Victor Thiriaux.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 3-36, 38-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22. Op binnenzijde van het voorplat exlibris van Mr. John Sell Cotman; later in het bezit van de graaf Le Grelle.
Kalfslederen band; ornamentale omlijsting, verguld; op de rug: negen vakken met vergulde versiering; op het tweede vak titel; Pompa Introitus Ferdinandi Austriaci ||.
Als bijl.: Geslachtswapen van Prins Kardinaal Ferdinand, get. en gekl. door Carolus Franciscus Paula Charlier, kanunnik van Sinte Gudula kerk te Brussel, gestorven in 1794.
In de vier hoeken kroon met onderaan de letter F.
Onderschrift: Absenti quod Opus Tibi, Ferdinane, sacrarum || Primati Patriae, purpureoque, Patri; || Id nunc Rectori Belgarum Amitaeque, Isabellae || Suffecto, praesens, si finis ipse, Dico || Ondert.: Andr. Hojus Brug. || a^o 1634. dec. ||
Formaat: 54,2 × 38 cm.

b. Voordeh. t.: Pompa || Trivmphalis || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c. || In || Vrbem Antverpiam. || 8 r.

ANTWERPEN

Bibliotheek van het Archief. 9033.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand; prent gesneden door S. a Bolswert.
Als bijl.: details van de Balustrade, ongenummerd; 6 prenten.
Op voordeh. t. en titelprent onderaan: Captn: Michiels.
Perkamenten band, met ruitvormig ornament op vóór- en achterplat; om het wapen van Filips IV ketting van het Gulden Vlies; dubbele omlijsting elk uit 2 lijnen; op de hoeken van de binnenomlijsting ornament: 3 eikels en 2 blaadjes.
Gekocht bij Olivier, te Brussel, voor 225 fr. op 26 Jan. 1875.
Formaat: 56 × 41.

Koninklijk Museum voor schone kunsten.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 3-4, 10, 17-25, 31-32, 34, 41, 43; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Op titelprent bovenaan en op het witte vlak onder de titel: exlibris in ms. van Le Comte.
Lederen band; op de rug vergulde ornamenten.
Formaat: 53,2 × 38,5 cm.

Rubenshuis.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand; portret van Gevartius; prent gesneden door S. a Bolswert.
Als bijl.: détails van de Balustrade, genummerd 17-20, 22; nr 21 ontbreekt;
Prenten genummerd 2-36, 38-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Perkamenten band; wapen van Filips IV op vóór- en achterplat; lijnomlijsting met op de hoeken een distel; wapen en versiering verguld.
Op voordeh. t., r.o.: Bonivert.
Verguld op snee.
Formaat: 56,2 × 39,5.

Paul van den Bosch.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-36, 38-43.
Perkamenten band; op vóór- en achterplat: dubbele omlijsting met in het midden het wapen van Filips IV; op de hoeken van de binnenomlijsting een distel; Wapen en ornamentatie verguld.
Formaat: 56,3 × 39,5.

BRUSSEL

Koninklijke Bibliotheek, V H 27841.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-4, 6-10, 17-25, 31-32, 41, 43; Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Met exlibris: a. Bibliotheca Meermanniana; b. Charles van Hulthem.
Formaat: 55 × 40,2.

ANTWERPEN

Charles vander Elst.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-36, 38-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22; vele prenten zijn willekeurig ingelast; zo volgen na elkaar 5, 8, 6, 7; de prenten, voorstellend de Zegeboog, zijn tegenover elkaar geplaatst.
Prent gesneden door S. a Bolswert, met r.b.: pag. 145.
Perkamenten band zonder versiering of wapen.
Cat. des beaux livres et autographes... provenant en grande partie des bibliothèques du poète Georges Marlowe, de Grégoire Le Roy et d'Eugène Demolder... Vente 21 octobre 1948... Bruxelles, 1948, nr 27; in aant. foutief vermeldt als j. van uitg. 1641.
Herkomst onbekend.
Formaat: 56 × 43 cm.

3. Na descripta volgt dadelijk op voetstuk tussen klauwen: Antverpiae, || Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit. ||

a. Onderaan het titelblad: Prostant exemplaria apud Guilielmum Lesteenium et Henricum Aertssens.

Voordeh. t.: Pompa || Trivmphalis || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c. || In || Vrbem Antverpiam. || 8 r.

BRUSSEL

Koninklijke Bibliotheek. 10539.

Voordeh. t. en titelprent opgeplakt.
Beide prenten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Vooraan toegevoegd twee titelprenten, gekleurd met de hand: de eerste titel in het Nederlands in versierde omlijsting; de tweede titel met kroon en wapens van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prent 42, het plan van de Stad Antwerpen is opgeplakt; onderaan tekst in rode en zwarte inkt; links gele leeuw tegen zwarte achtergrond; rechts gekleurde wapens van Antwerpen en Brabant met bovenaan dubbele arend.
Perkamenten band; op vóór- en achterplat: wapen vastgehouden door twee rechtstaande bokken; boven het wapen een kroon; om het wapen het Gulden Vlies.
Formaat: 55 × 39 cm.

PARIJS

Bibliothèque nationale. Gr. fol. Oc. 1627. 3de ex.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand; prent gesneden door S. a Bolswert.
Prenten genummerd: 2-3, 23.
Zegeboog der XII keizers genummerd 1-6.
Herkomst onbekend.
Formaat:

b. Onderaan de voordeh. t.: Prostant exemplaria apud Guilielmum Lesteenium et Henricum Aertssens.

PARIJS

Bibliothèque nationale. Gr. fol. Oc. 1627. A.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Herkomst onbekend.
Formaat:

4. Titelprent. Na descripta volgt dadelijk op voetstuk tussen klauwen: Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit || et scalpsit Theod. à Thulden. ||

Onderaan op voetstuk tussen klauwen: Antverpiae, || Vendvntvr Apvd Theod. A Tvlden. ||

Voordeh. t.: Pompa || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c. || In || Vrbem Antverpiam. || 7 r.

ANTWERPEN

Edward Laenens.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-3, 11, 17-24, 32, 34, 43; Zegeboog van de XII keizers genummerd 1-6.
Voordeh. t. en plan van de stad Antwerpen [nr 42] ontbreken.
Op voorhangbl. vooraan r^o in ms.: Ex bibliotheca F. Schaeffer antv. presb.
Lederen band; op vóór- en achterpl. dezelfde versiering: tweelijnige versierde omlijsting; in het midden groot ornament.
Formaat: 57 × 40 cm.

BRUSSEL

Bibliothèque artistique et littéraire de l'Académie royale des beaux-arts et École des arts décoratifs.

Beide prenten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-3, II, 17-24, 32, 34, 42-43; Zegeboog van de XII keizers genummerd 1-6.
Op titelprent onder A Tvlden: Exlibris P. Mariette 1680; onder titelprent stempels van: a. Bibliothèque du Roy [Louis-Philippe] (Neuilly); b. Ville de Bruxelles 1901 Contrôle.
Op de binnenzijde van het voorplat exlibris van Ch. Sauvageot de l'Acad. Roy. de musique.
Lederen band; twee dubbellijnige omlijstingen; op de hoeken een ornamentje.
Formaat: 55 × 41 cm.

5.Titelprent. Na descripta, volgt dadelijk op voetstuk tussen klauwen: Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit || et scalpsit Theod. à Tulden. ||

Onder voetstuk: Antverpiae, || Apvd Ioannem Mevrsivm. ||

a. Voordeh. t.: Pompa || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c. || In || Vrbem Antverpiam. || 7 r.

DUBLIN

The Library Trinity College.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-27, 29, 32-36, 38-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Vorige bezitter: Greffier Fagel, 's-Gravenhage; aangekocht in 1802.
Formaat: 55 × 39 cm.

GENT

Bibliotheek der Staatsuniversiteit, Hist. 7204.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-5, 8-25, 27, 29-36, 38-43; benedenboord met nr afgesneden voor 6, 26, 28; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Hierbij geb.: G. Becanus: Ser. Princ. Ferdinandi... Antverpiae, 1636.
Lederen band; op voorplat: bisschoppelijk wapen, met zinspr.: Agendo Et Patiendo; op achterplat in het midden groot ornament; op vóór- en achterplat twee dubbellijnige omlijstingen; in de hoeken van de binnenomlijsting ornament; wapen en versiering verguld.
Formaat: 55 × 40 cm.

's-GRAVENHAGE

Koninklijke Bibliotheek.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinandi te halver lijve.
Prenten genummerd 3-36, 38-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Lederen band; plat is glad; de rug bestaat uit acht ribben; in zesde rib verguld bisschoppelijk wapen.
Herkomst onbekend.
Formaat: 58 × 42 cm.

MECHELEN

Archief en Bibliotheek.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-5, 8-11, 13, 15-25, 27-36, 38-43; benedenboord met nr afgesneden van 12, 14, 16; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Op schutbl. r^o: Stempel van de Academie, daaronder in hs: donné à l'académie par Monsieur van Duerne de damas.
Op kaartje als bijl. in hs.: Vendu 35 fr. à la vente de livres de [Gaspar Joseph de] Servais ²⁴⁰ à Malines en 1808. V. le catal. n^o 4136.
Formaat: 55 × 39 cm.

PARIJS

Bibliothèque de l'Arsenal. 1^e ex. Gr. Fol. 321.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-5, 7-36, 38-43; ontbr. nr 38; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Op vóór- en achterplat wapen van Michel Le Masle, prieur des Roches.
Kalfslederen band.
Met stempel van Bibliothèque de Sorbonne.
Formaat: 56 × 40 cm.

Bibliothèque de l'Arsenal. 2de ex. Gr. Fol. 322.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-13, 15-36, 38-43; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Kalfslederen band.
Formaat: 57,5 × 42,5 cm.

Bibliothèque nationale, Oc. 1627, B.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22;
Herkomst onbekend.
Formaat:

STRAATSBURG

Bibliothèque nationale et universitaire, D 830.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-5, 7-9, 11-16, 23, 38-43; ontbreken nrs 17-22.
Op titelprent exlibris in ms.: Bernardus à Mallinckrodt. An. MDCXLIV.
Formaat: 55 × 36 cm.

TROYES

Bibliothèque et Archives anciennes, Etagère A, Est. 19.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-13, 15-33, 35-36, 38-43; prt nr 34 ontbreekt. Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Op vóór- en achterplat van de band: geslachtswapen van de Voorzitter van het Parlement van Bourgondiê Jean Bouhier, 1673-1746, beroemde bibliofiel; het zinnebeeld op zijn wapen stelt een os voor.
Kalfslederen band.
De bibliotheek van J. Bouhier en zonen kwam op het einde van de 18de eeuw in het bezit van het klooster te Clairvaux; tijdens de Franse omwenteling werd de abdij met haar goederen verbeurd verklaard; de boeken kwamen in het bezit van de Bibliotheek te Troyes.
Formaat: 57 × 42 cm.
De voordeh. t. ontbreekt; te rangschikken onder 5 a of 5 b.

b. Voordeh. t.: Pompa || Triumphalis || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c || In || Vrbem Antverpiam. || 8 r.

BRUSSEL

Koninklijke Bibliotheek, II 14262.

Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand; prent gesneden door S. a Bolswert.
Prenten genummerd 2-13, 15, 17-36, 38-43; benedenboord met nr afgesneden van 14, 16.
Op binnenzijde van vóór- en achterplat exlibris met zinspr.: Pieta Homini Tutissima Virtus [Martin Nutius].
Als bijl.: details der Balustrade, ongenummerd.
Perkamenten band; vergulde dubbele lijn als omlijsting; noch wapen, noch ornament.
Verguld op snee.
Aangekocht bij Van Trigt, te Brussel, op 16 Maart 1863.
Formaat: 57 × 40 cm.

DIJON

Bibliothèque publique.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Prenten genummerd 2-5, 7-36, 38-43; benedenboord met nr afgesneden van 6 en 37; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Op vóór- en achterplat wapenschild van de maarschalk van François de Bassompierre. [Stierf de 12 Oktober 1646].
Gebonden in kalfsleer.
Herkomst onbekend.
Formaat: 58 × 44 cm.

ZURICH

Zentralbibliothek.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Voordeh. t. en prent nr 22 ontbreken.
Het ex. hoorde vroeger toe aan de Benediktijner Abdij te Rheinau (Kanton Zurich).
Formaat: 51,6 × 36 cm.

c. Exemplaren op perkament

In kolofoon: 1641

Titelprent. Na descripta: smal wit rechthoekig vlak; daaronder op voetstuk tussen klauwen: Antverpiae, || Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit. ||

Voordeh. t.: Pompa || Introitvs || Ferdinandi || Avstriaci || Hispaniarvm Infantis, &c. || In || Vrbem Antverpiam. || 7 r.

PARIJS

Bibliothèque nationale. Vélins 28.

Titelprent rechts onderaan get.: Iac. Neeffs sculpsit.
Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Portret van C. Gevartius, gesneden door P. Pontius.
Portret van Rubens, gesneden door P. Pontius. [Nu zoek].
Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Prent gesneden door S. a Bolswert.
Band in rood marokijn.
Op vóórplat van de band: wapen van Filips IV, koning van Spanje; op achterplat: wapen van de stad Antwerpen, opgehouden door twee rechtstaande leeuwen.
Op vóórplat v^o; exlibris van Johannes Baptista Verdussen.
Achtereenvolgens in het bezit van: Casperius Gevartius ⁸⁸, Joannes Baptista
Verdussen ¹⁵⁷, de hertog de La Vallière ¹⁶⁹, Camus de Limars ¹⁷⁶.
Formaat: 58 × 42,5 cm.

MADRID

Biblioteca nacional.

Op de titelprent ontbreekt de signatuur van J. Neeff.
Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Zegeboog der XII keizers zijn genummerd: 1-3, 4-6.
De prenten zijn met de hand gekleurd.
Zonder eigendomsmerk op de band.
Formaat: 55,5 × 39 cm.

WENEN

Österreichische Nationalbibliothek.

Op de titelprent ontbreekt de signatuur van J. Neeffs.
Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten zijn niet ondertekend, zonder nummer en zonder pagina-aanduiding, op enkele uitzonderingen na: op prent tussen blz. 22-23 r.b.: Pag. 22; op prent tussen blz. 162-163 r.b.: Pag. 162A; op prent tussen blz. 174-175 r.b.: Pag. 174. Prent nr 32 is genummerd. De laatste drie prenten zijn ondertekend.
Zegeboog der XII keizers genummerd 17-19, 20-22.
De prenten zijn met de hand gekleurd.
Kalfslederen band met vergulde versieringen op titel en rug.
Herkomst: Uit het oud keizerlijk bezit.
Formaat: 56,5 × 39,5.

d. Exemplaren met de hand gekleurd

1641
Voor titelprent en voordehandse titel, zie: II. l.c. Exemplaren op perkament.

PARIJS
Bibliothèque nationale.
Zie nr 66.

MADRID
Biblioteca nacional.
Zie nr 67.

WENEN
Österreichische Nationalbibliothek.
Zie nr 68.

1642

WENEN

Österreichische Nationalbibliothek.

Voordeh. t. ontbreekt.
Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Portret van C. Gevartius, in voorwerk als blz. 3 ingelast.
Prent van S. a Bolswert tussen blz. 144-145. B. r.: pag. 145.
Ruiterportret van de Prins Kardinaal Ferdinand tussen blz. 174-175.
Portret van Rubens is aan het einde van het boek toegevoegd.
Details van de zegeboog der XII keizers: A. 6 prenten op 2 dubbelbladen, gen. 1-3, 4-6. B. Details in 6 bladen; enkel het bovenste gedeelte van de Balustrade zonder midden en zijdegedeelten. Ongenummerd, niet ondertekend. C. Verdere details: 12 borstbeelden van de Duitse keizers.
Prenten ongenummerd.
Tekst en prenten op dik papier.
Kalfslederen band. Vergulde versieringen op platten en rug.
Herkomst: uit het oud keizerlijk bezit. Exemplaar heeft toebehoord aan de Bibliotheca Palatina.
Formaat: 56 × 39 cm.

e. Exemplaar, dat toebehoord heeft aan Edmond Denis

Voordeh. t.: Pompa || Trivmphalis || Introitvs ||... 8 regels.

Voordeh. t.: Pompa || Introitvs ||... 7 regels. [Opgeplakt]

Portret van Rubens. [Opgeplakt]

Bovenaan: M DC XXX.
Titel: Petrvs Pavlvs Rvbens.
L. o.: Paulus Pontius sculpsit, || et excudit.
R. o.: Cum Priuilegio.
37 × 28.

Portret van Rubens.

Hetzelfde als a. [Opgeplakt]

Titelprent.

Na descripta: Smal wit rechthoekig vlak.
Op voetstuk tussen klauwen: Antverpiae, || Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetijpis Rubenianis delineauit et scalpsit. ||
L. o.: Pet. Paull. Rubens Inuent.
In het midden: Cum priuilegio.

Titelprent. [Opgeplakt]

Na descripta dadelijk: Iconum Tabulas ex Archetijpis Rubenianis delineauit || et scalpsit Theod. à Tulden. ||
Op voetstuk tussen klauwen: Antverpiae, || Apvd Ioannem Mevrsium. ||
L. o.: Pet. Paull. Rubens Inuent.
In het midden: Cum priuilegio.
In potlood onderaan het bl. 1641.

Titelprent.

Na descripta: witte rechthoekige vlek.
Op voetstuk tussen klauwen: Antverpiae, || Venevnt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetijpis Rubenianis delineauit et scalpsit. ||
L. o.: Pet. Paull. Rubens Inuent.
In het midden: Cum priuilegio.
R. o.: Iac. Neeffs sculpsit.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand. [Opgeplakt]

Borstbeeld rechts.
In omlijsting: Cardinalis Ferdinandvs Avstriacvs Sacrae Rom. Eccles.
Onderschrift: Catholicorvm Monarcharvm Philipp II.III.IIII. Nepos Filivs. Frater || Caroli V. Imperat. Pronepos. || Christianae Gentis Et Fidei Bono Gentvs || Prostratis Apvd Nortelingam S. Rom. Imperii Hostibvs || Avgvstis Avspiciis Belgii Habenas Brvxel. Svscepit OO.I.CXXXIV. IV. Novemb' || Gloriae Aeternitarique Tanti Principis Deuotus. Ant. van Dyck eq D.D.
L. o.: Cum Priuilegiis.
R. o.: P. Pontius sculpsit.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand. [Opgeplakt]

Onderschrift: Coeli progenies, Vindictae Fulmen Iberae, || Certa Salus Belgis, Deliciumque suis, || Fernandvs sic ora gerit: sic Martius ardor || Et Pax Augustâ spirat in effigie. ||
L. o.: P. Paul Rubens pinxit. Paulus Pontius sculpsit et excudit.
R. o.: C. Geuartius lud.
48.5 × 32,8.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.

Hetzelfde portret als a.

Portret van Gevartius. [Opgeplakt]

Onderschrift: Clarissimvs Vir Casp Gevartivs I C Antverpiae || Graphiarivs Etc.
L. o.: Ant. van Dijck pinxit || Paul du Pont sculps. ||
R. o.: Cum priuilegio.
24,2 × 16,2.
Op ommez. in potlood: Epr. rare Voy Weber état différent des 2 premiers par l'effacement de (par). Il n'y en a que 7 de cette espèce.

Portret van Gevartius. [Opgeplakt]

R. b.: Geslachtswapen met zinspr.: Εἰς αυιον συνειλου.
Onderschrift: Casperivs Gevartivs, Io. F. Ivrisconsvltvs, Imp. Caes. Ferdinandi III. Avg. et Philippi IV. Hispaniarvm || Indiarvmq[ue] Regis Consiliarivs et Historiographvs, Archigrammatevs Antverpianvs.
L. o.: Petr. Paullus Rubenius pinxit.
R. o.: Paull. Pontius sculpsit.
31.6 × 26.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.

Onderschrift: Coeli Progenies, Vindictae Fvlmen Iberae, || Certa Salvs Belgis, Delicivmq Svis: || Ferandvs Sic Ora Gerit, Sic Martivs Ardor || Et Pax Avgvsta Spirat In Effigie. ||
L. o.: T. van Thulden delit. [Ondert.:] C. Gevuartius lud.
R. o.: I. Neeffs sculps.
37,5 × 26,6.
Niet genummerd.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.

Hetzelfde portret als onder a.
Genummerd 2.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve, geel getint.

Hetzelfde portret als onder a en b.
Genummerd 2.

Ontwerp van zegeboog, welke niet werd opgericht.

Onderschrift: Arcus hic destinatus ad quadrivim fori vulgo dicti livij non fuit erectus defectus temporis.
L. o.: P.P. Rubens pinxit.
R. o.: G. Hendricx exc. Antverpiae.
Geplaatst tussen **** v^o en A 1 r^o.

3 R. b. pag. 5.	gen., afgesn. links.
3 R. b. pag. 5.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
4 L. b. pag. 7.	gen., voll. prt. - Met onderschrift.
4 L. b. pag. 7.	ongen., voll. prt., geel getint. - Zonder onderschrift.
5 R. b. pag. 9.	gen., afgesn. links.
5 R. b. pag. 9.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
6 R. b. pag. 11a.	afgesn. onderaan.
6 R. b. pag. 11a.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
8 R. b. pag. 11b	gen., voll. prt.
8 R. b. pag. 11b.	gen., voll. prt., geel getint.
7 L. b. pag. 15.	gen., voll. prt.
7 L. b. pag. 15.	gen., voll. prt., geel getint.
9 L. b. pag. 17.	gen., voll. prt.
9 L. b. pag. 17.	gen., voll. prt., geel getint.
10 L. b. pag. 19.	gen., voll. prt.
10 L. b. pag. 19.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
11 R. b. pag. 22.	gen., voll. prt.
11 R. b. pag. 22.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
12 L. b. pag. 25.	afgesn. onderaan.
12 L. b. pag. 25.	gen., afgesn. bovenaan.
12 L. b. pag. 25.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
13 R. b. pag. 26.	gen., voll. prt.
13 R. b. pag. 26.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
14 L. b. pag. 33A.	gen., onder 33 staat A (14: groter; pag. 33A kleiner).
14 L. b. pag. 33A.	gen., A staat nevens 33 (14: kleiner; pag. 33A groter).
14 L. b. pag. 33A.	gen., A staat nevens 33 (14: kleiner; Pag. 33A groter). Geel getint, brede rand.
15 L. b. pag. 33B.	gen., voll. prt.
15 L. b. pag. 33B.	gen., voll. prt., geel getint.
16 L. b. pag. 43.	gen., afgesn. bovenaan; op zuil ontbr. vlammend hoofd; een groter hoofd op strook papier bijgevoegd en ingevouwen.
16 L. b. pag. 43.	onderaan wat afgesn.
16 L. b. pag. 43.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
17-19 L. b. pag. 51.	gen. 1-3, voll. prt.
17-19 L. b. pag. 51.	gen. 17-19, voll. prt.
17-19 L. b. pag. 51.	gen. 17-19, voll. prt., geel getint, brede rand. 3 details ongen.)
20-22 R. b. pag. 65.	gen. 20-21, voll. prt.
20-22 R. b. pag. 65.	gen. 20-21, voll. prt., geel getint, brede rand. 3 details ongen.
23 R. b. pag. 93.	gen., voll. prt.
23 R. b. pag. 93.	gen., voll. prt., geel getint.
24 R. b. pag. 94.	gen., voll. prt.
24 R. b. pag. 94.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
25 R. b. pag. 96.	gen., voll. prt.
25 R. b. pag. 96.	gen., voll. prt., brede rand.
26 L. b. pag. 99A.	gen.
26 L. b. pag. 99A.	gen.
26 L. b. pag. 99A.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.; pag. 99A in grotere letters en cijfers.
27 R. b. pag. 99B.	gen., voll. prt.
27 R. b. pag. 99B.	gen., voll. prt., geel getint.

28 R. b. pag. 108A.	afgesn.
28 R. b. pag. 108A.	afgesn. (nr 28 half afgesn.); pag. 108A in grotere letters en cijfers.
28 R. b. pag. 108A.	gen., pag. 108 in grotere letters en cijfers als bij de vorige prt.; voll. prt., geel getint, brede rand.
29 R. b. pag. 108B.	gen., voll. prt., geel getint.
29 R. b. pag. 108B.	gen., voll. prt.
30 L. b. pag. 117A.	gen., voll. prt.
30 L. b. pag. 117A.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
31 L. b. pag. 117B.	gen., voll. prt.
31 L. b. pag. 117B.	gen., voll. prt., geel getint.
32 L. b. pag. 143.	gen., voll. prt.
32 L. b. pag. 143.	gen., voll. prt., geel getint.
-	Theatrum honoris 47,8 × 36,5, ongen., voll. prt.
-	Theatrum honoris 47,8 × 36,5, ongen., voll. prt., geel getint.
33 L. b. pag. 147A.	gen., voll. prt.
33 L. b. pag. 147A.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
34 L. b. pag. 147B.	gen., voll. prt.
34 L. b. pag. 147B.	gen., voll. prt., geel getint.
35 L. b. pag. 151.	gen., voll. prt.
35 L. b. pag. 151.	gen., voll. prt., geel getint.
36 L. b. pag. 155.	gen., voll. prt.
36 L. b. pag. 155.	gen., voll. prt., geel getint.
37 L. b. pag. 159A.	ongen., voll. prt.
37	R. b. pag. [159 is onleesbaar], dubbel gen. 37 38; 38 is geschrapt; in titel, sporen zichtbaar van geschrapte letters; voll. prt., geel getint.
38 L. b. pag. 159B.	gen., voll. prt.
38 L. b. pag. 159B.	gen. 39., voll. prt., geel getint.
39 R. b. pag. 162A.	gen.; voll. prt.; in titel sporen zichtbaar van geschrapte letters. Met als bijl. overdr. van het schilderij, op hetzelfde formaat.
39 R. b. pag. 162A.	[162 is onleesbaar], dubbel gen. 37 38; 38 is doorgehaald; Als titel: Arcvs. D. Michaelis \|\| [Op strook opgeplakt papier:] Pars Posterior \|\| Bellerophon. \|\| Voll. prt., geel getint.
40 R. b. pag. 162B.	gen., voll. prt.
40 R. b. pag. 162B.	gen., voll. prt., geel getint.
41 L. b. pag. 169.	gen., voll. prt.
41 L. b. pag. 169.	gen., voll. prt., geel getint.
42 L. b. pag. 172.	gen., voll. prt.
42 L. b. pag. 172.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
43 R. b. pag. 174.	gen., voll. prt.
43 R. b. pag. 174.	gen., voll. prt., geel getint, brede rand.
- Laatste blz.	Met in colophon: CIƆIƆCXLII.
- Laatste blz.	Met in colophon: CIƆIƆCXLI.

Aantekening op bijgevoegd blad achteraan in het boek:

Exemplaire de 1^er tirage quoique le faux-titre aît huit lignes et qu'il porte la date 1642; c'est le plus complet que j'ai vu il contient les Deux portraits à pied et à cheval la planche 145 comme l'exemplaire sur velin La Vallière et de plus que lui six planches représentant les détails du couronnement du grand cirque

qui doivent être bien rares puisque bargan [Basan?] ne les a pas connues pas plus que celle de la page 145.

[Onleesbare naam]

J'en ai vu un autre contenant les 6 Planches il vient de la collection Verdussen ¹⁵⁷ d'Anvers et est actuellement conservé à la Bibliothèque Royale de Bruxelles un autre est dans la collection de Monsieur le Vicomte du Bus de Ghisignies ⁴³³

novembre 1866

[ondert.:]

Ruggieri

Une chose explique la suppression de ces belles Planches du couronnement de l'édifice dit le grand cirque; c'est qu'au lieu d'emblêmes qui probablement devaient d'abord surmonter dans l'ornementation les figures des 12 Césars on avait mis des inscriptions élogieuses.

Les planches étaient dessinées et furent probablement gravées par les élèves de Rubens et quelques exemplaires en furent tirés et réunis à quelques volumes.

Lavallière ¹⁶⁹ (ex. sur vélin) ne fut pas orné de ces belles planches qui ne se rapportaient plus à la grande figure du cirque.

Ce fut du reste un livre soigné extraordinairement que celui ci; dans l'ex. de ma bibliothèque qui ne se compose que des planches tirées probablement pour l'un des grands artistes qui concourrurent à cette belle oeuvre on voit deux vues de l'entrée du prince dont une non terminée; probablement Rubens ne la trouva pas bien et fit refaire celle que l'on voit dans tous les ex.

J'ai du reste acheté ces deux curieux vol. celui-ci et l'autre chez Mr Paelinck curieux et très connaisseur amateur de gravures.

Quant à la planche page 145 elle a du être supprimée exprès car on lit dans le texte à la même page au sujet de cette planche:

Pegmatis istius Iconem hîc non adiunximus, quod Personae ac Symbola in eo repraesentata in aliis Pegmatibus ferè iam exhibita sint.

Lederen band; op vóór- en achterplat verguld wapen van Lodewijk XIV. Zie: J. Guigard, Armorial du bibliophile... I. Paris, 1870-1873, 16, 1^e kol., nr 2.

Op de rug van de band: Pompa Trivmphalis Introitvs Ferdinandi Avstriaci.

Als versiering vergulde leliën en kronen waaronder dubbele L.

2. - Bibliografie over de blijde intrede van prins kardinaal Ferdinand te Antwerpen in 1635 en de uitgave van de Pompa introtius Ferdinandi in 1635-1642

17de EEUW

1635

[Gevartius, Casparius]

71	Inscriptiones \|\| Pompae \|\| Triumphalis \|\| Introitûs \|\| Ferdinandi \|\| Avstriaci \|\| Hispaniarvm Jnfantis \|\| S.R.E. Card. \|\| Belgarum et Burgundionum Gubernatoris & c. \|\| A S.P.Q. Antverp. \|\| decretae & adornatae: \|\| Cum mox â nobilissimâ ad Nordlingam partâ Victoriâ Antverpiam auspi-

catissimo Adventu suo bearet, || XV. Kal. Maij. Ann. M.DC.XXXV. || 31 × 19,6, fol., bl. gen. 34-83, 71 blz. tekst, portrn.

[Inhoud:]

Serenissimo Principi Ferdinando Avstriaco Hisp. Infanti S.R.E.
Cardinali &c Belgarum & Burgundionum Gubernatori.	36 r^o-v^o
Progressvs Ser^mi Principis Ex Arce Antverpiensi in Urbem.	37 r^o-v^o
Porta Caesarae.	37 v^o
Adventvs Serenissimi Principis Gratvlatio.	38 r^o-39 r^o
Arcvs Lvsitanici Pars Anterior.	39 v^o-40 r^o
Arcvs Lvsitanici Pars Posterior.	40 v^o
Arcvs Philippei Pars Anterior.	41 r^o-42 r^o
Arcvs Philippei facies posterior.	42 v^o-44 r^o
Porticvs Caesareo-Avstriaca.	44 v^o-46 r^o
Deorvm XII. qvi ordini XII. Caesarum Avstriacorum erant intersiti Descriptio.	46 r^o-47 r^o
Elogia XII. Caesarvm Austriacorum.	47 v^o-73 v^o
Apotheosis Serenissima Principis Isabellae Cl. Evgeniae Hispaniarum Infantis &c.	73 v^o-74 r^o
Arcvs Ferdinandini Pars Anterior.	74 v^o
Arcvs Ferdinandi Pars Posterior.	76 r^o-77 r^o
Templvm Iani	77 r^o-78 r^o
Arbor Genealogiae Avstriacae.	78 v^o
Mercvrivs Abitvriens.	79 r^o-v^o
Arcvs Monetalis Pars anterior. Arcvs Monetalis Pars posterior.	80 v^o
Arcvs Ad Divi Michaelis pars anterior, sive Hercules Prodicius.	81 r^o
Arcvs ad Divi Michaelis pars posterior, sive Bellerophon.	81 v^o
Spectacula mobilia passim per Urbem desposita.	82 r^o

Ms., met als bijl.: portret van de Prins Kardinaal Ferdinand, get. door I. Meysens, gesneden door C. Galle, en 12 portretten van de Oostenrijkse keizers. Bladen en portretten zijn doorlopend genummerd.

Maakt deel uit van een bundel handschriften en druksels, gekatalogiseerd als volgt: Gevartius, Casparius: Elogia imperatorum, regum, principum, ducum et marchionum, praeterea virorum ac aliorum. Avec portraits. Nr 21363. Op de binnenzijde van het achterplat: Exlibris van J.B. Verdussen, met de zinspr.: Pietas homini tutissima virtus; op de binnenzijde van het voorplat: exlibris in hs. van F.H.D. Ram [?], en exlibris met de zinspr.: Aeternam Sub Sole Nihil [François Mols].

De tekst in hs. stemt niet overeen met de gedrukte tekst, welke bijgewerkt en aangevuld is.

Dit hs. was in het bezit van François Mols ¹⁹³ en J.F. de Bock [?]¹⁹³ 30:00 fl., op veiling F. Mols.

Brussel, Koninkl. Bibl.

[Gevartius, Casparius]

72	Inscriptiones \|\| Arcvvm \|\| Trivmphalis \|\| Et Pegmatvm \|\| Antverpiae \|\| Erectorvm \|\| Honori Sereniss. Principis \|\| Ferdinandi \|\| Avstrii \|\| Hispaniarvm Infantis \|\| S.R.E. Cardinalis \|\| Belgarvm Et Bvrgvndionvm \|\| Gvbernatoris, etc. \|\| Cum eam Vrbem optatissimo Aduentu suo bearet \|\|

XV. Kalendas Maij, anno M.DC.XXV. || [Lijnornament] || Ex Officinâ Plantinianâ Balthasaris Moreti. || 26,5 × 20,5, 4^o, 83 [= 38] bl.

Op blz. 2: Casp. Geuartius candido Lectori.
Voor de naam van de auteur, zie: Antwerps Archievenblad. VII. [1870], 20, nr CXXXVIII; 33, nr CXLIX.
Muller ⁴⁰⁸, nr 1728; Bibl. Belgica. G. 369; Cod. dipl. Rub. VI, 103-104; Hoc. 17, III, nr 2.
Een ex. was in het bezit van G.J. de Servais ²⁴⁰, Rymenans ³²⁴, J.B.Th. de Jonghe ³⁷⁵, Jean François Spas ⁴⁷⁷, Ed. van Cutsem ⁴⁹³.
Antwerpen, Mus. Plantin-Moretus. 1^e ex. gerogneerd 21,6 × 16,5, A 815; 2^e ex. met a. exlibris van Th. de Jonghe, b. exlibris van B [B. R?] 24,1 × 18,5, A 1974; Oxford, Bodleian Library.

[Gevartius, Casperius]

Corte wtlegginghen || Van alle de Triumph-wercken ghemaeckt || ende ghestelt || Ter eeren den Doorluchtichsten || Prince Cardinael || Ferdinandvs || Infante Van Hisp. || Op sijn blijde incomste || Binnen de Stadt van || Antwerpen || Den 17. April 1635. || Overgeset door H.M. Hub. Neeffs Priester. || [Streep] || t' Hantwerpen / by Lauwereys van Diest || Op S. Jans Brugh inde dry witte haesewinden. || [1635]. 18 × 13,5, 4^o, A⁴-E³, [20] bl., 2 laatste blz. wit.

Op bl. met sign. A² v^o, 9^e r.v.b.: Ter eeren van de goede Hope; 10^e r.: In 't midden; 11^e r.: Schilderije... Op bl. met sign. E³ r^o, 3^e r.v.o.: van S. Michiels. ‘Geinterdiceert Laureys van Diest, boeckvercooper, niet te drucken oft doen drucken, te vercoopen oft doen vercoopen de inscriptien gestelt opde arcken triumphael ende andere deser stadtswercken, inde Nederlandtsche taele overgeseth, het en sy deselve alvooren syn ghecommuniceert ende gevisiteert by Meester Caspar Gevarts, Greffier deser stadt, ende naer der ordre vande voors. myne Heeren, opde pene van hondert vyftich guldens ende confiscatie vande exemplairen. Actum in Collegio 21 Aprilis 1635. Collegiael Actenboeck 1635.’ Antwerpsch Archievenblad. VII. [1870], 25, nr CXXII.
M. Sabbe, De aanstelling van den Prins Kardinaal tot Landvoogd en onze volkspoëzie. Ledeberg-Gent, [1931], 4.
‘De intocht was oorspronkelijk voor den 17 April voorzien, vond echter eerst plaats op 16 Mei. De bouwstukken waren voor het grootste gedeelte op den vroegeren termijn klaar. De boeken... [Zie nrs 73-79] geven waarschijnlijk slechts de beschrijving der bouwstukken en zijn wellicht voor den werkelijken intocht geschreven.’ I. von Roeder-Baumbach, Versieringen bij blijde inkomsten... Antwerpen, 1943, 179, nr 23.
Antwerpen, Bibl. van het Archief; aangekocht bij P. Kockx voor 25 fr. Op het titelbl. van dit ex., onder het laatste woord; Nae de Copye; Stadsbibl. K 10473¹, 2 ex.; 2^e ex. met exlibris van G. van Havre.

Hetzelfde geschrift.

Hetzelfde titelbl. met vettere letters gedrukt. Op bl. met sign. A² v^o, 9^e r.v.b.: Ter eeren van de goede Hope; 10^e r.: Op de rechte sijde hebt een schilderije ... Sign. E r^o, 3^e r.v.o.: van S. Michils; sign. E³ v^o, onder laatste vs: Finis.

[Streep] Vidit Z. van Hontsum Canonicus Poenitentiarius Antuerp. Lib. Censor. Eén van beide uitgn. vermeld bij Tiele, nr 2535.
Eén ex. was in het bezit van Ch. de Proli ¹⁷⁵, Charles Michiels ¹⁶⁶, Anne Thérèse Ph. d'Yve ²⁵⁶, Ch. van Hulthem ³⁰², Rymenans ³²⁴, L. Deroovere de Roosemeersch³³⁶, M.C.F. Serrure ^418a, Velle ^542a, D. de Pret ⁵⁸⁸, Georges Moorthamers ⁵⁸⁸, E. van Delft.
Antwerpen, Stadsbibl. K 7620; Brussel, Koninkl. Bibl. V.H. 27839, onderaan op titelbl. exlibris in drukletters van Captne Michiels, op keerz. van voorplat exlibris van Anne Thérèse Ph. d'Yve en van Ch. van Hulthem. 17,8 × 13,5; 2^e ex. 27840, op keerz. van voorplat exlibris van Ch. van Hulthem. 19,5 × 13,8.

[Neeffs, Hubertus]

Corte wtlegginghen || Ofte || By-voeghsel vanden gheheelen Triumphwegh || ghemaeckt ende ghestelt || Ter eeren des Doorluchtichsten || Prince Cardinael || Ferdinandvs || Infante Van Hispanien. || Op sijn blijde incomste binnen de Stadt || van Antvverpen den 17. April 1635. || Mitsgaders van alle het gene schrijvens weerdich || ghepasseert is / ter wijlen den Prince Cardinael || t' Antwerpen heeft gheweest. || [Vignet] || t' Antwerpen, || By Lauwereys van Diest / op S. Jans Brugh / || inde dry witte Hasewinden. || [1635]. 18 × 13,5, 4^o, A⁴-B³, 14 bl.

Is ondert. met de zinspr.: Os cordi concordet [Hubertus Neeffs].
Zie: M. Sabbe, De aanstelling van den Prins Kardinaal tot Landvoogd en onze volkspoëzie. Ledeberg-Gent, [1931], 4-9.
Antwerpen, Stadsbibl. K 10473².

[Neeffs, Hubertus]

Trivmphael Incomst || vanden Doorluchtichsten || Prince Cardinael || Ferdinandvs || Infant Van Hisp. || Binnen Antvverpen den 17. April 1635. || Waer in verthoont woort || Hoe den Prince in 't aencomen is ontfanghen ghe- || weest: wie in 't voor-rijden hy ghevolght heeft, wat het || Casteel tot sijnder eeren heeft ghedaen. || Item hoe de Stadt hem verwacht heeft, wat booghe oft || poorte sy tot sijnder eeren heeft op-gerecht, met de wtleg- || ginghe wat die bedieden. || Waer by gevoeht is veel particuliere wercken op den || wegh vande Borgers op-gerecht: ende ten lesten wat den || Prince inde 8. daghen binnen Antwerpen heeft gedaen. || [Streep] || T'Antwerpen, || By Daniel Faes inde Cammerstraet || inde Carre / Anno 1635. || 18,8 × 13,5, 4^o, A⁴-F⁴, [24] bl.

Is ondert. met de zinspr.: Os cordi concordet. I. p. G.E.P. [Hubertus Neeffs]. Zie: M. Sabbe, De aanstelling van den Prins Kardinaal tot Landvoogd en onze volkspoëzie. Ledeberg-Gent, [1931], 15-16.
Dit ex. was in het bezit van Ch. Michiels ¹⁶⁶, J.F. Willems ^344b, van Dale ^344b en ridder Gust. van Havre ⁵³⁸.
Antwerpen, Stadsbibl. K 70093. Mus. Plantin-Moretus. A 3907.
Londen, British Mus.

[Dezelfde titel]. T'Antwerpen, || By Godtgaf Verhulst / inde Cammerstraet || inden witten Hasewint / Anno 1635. || 18,2 × 13,5, 4^o, A-F⁴.

Is ondert. met de zinspr.: Os cordi concordet, I. p. G.E.P. [Hubertus Neeffs]. Zie: M. Sabbe, De aanstelling van den Prins Kardinaal tot Landvoogd en onze volkspoëzie. Ledeberg-Gent, [1931], 9-15.
Vermeld in: M. Rooses, L'oeuvre de P.P. Rubens... III. Anvers, 1890, 334. Cat. d'une... collection de livres anciens & modernes... vente... 20 décembre. 1858... [Anvers,]. J E. Rysheuvels, [1858], nr 1135; met aant.: goth. d.r. Très bel ex. de ce livrre rare.
Antwerpen, Mus. Plantin-Moretus. A 3907.

Essen, Christophorus van

Roepende Faem || Ouer de Blijde, Langh-ghevvenschde || ende aenghenaemste || Incomste || Vanden Doorluchtighsten Prince ende Heere || Heere || Ferdinandvs || Infante Van Hispanien, || Prince Cardinael || ende Gouuerneur der Nederlanden. || Commende inde vermaerde Stadt || Antwerpen || den 17. April, inden Iaere || neerLanDen, zIIt VerbLIIt, oVer VVVen ferDInanDVs. || Door || Christophorum van Essen, Schermmeester. || [Drukkersm. met zinspr.: Concordia Et Pax]. || t' Antwerpen, || By de Weduwe Jacob Mesens / op de Lombaerde veste / inden gulden Bybel. || 18 × 13, kl. 4^o, 24 blz., titelbl., v^o bl., 5-24 blz.; blz. 3-4 ontbr.

Met front., dat eigenlijk niet tot het boekje behoort: het portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve, naar schets in rood krijt.
Op keerz. van voorplat exlibris van Anna Thérèse Ph. D'Yve ²⁵⁶, op titelbl. onderaan in drukletters: exlibris van Captne: Michiels; op voorz. van achterplat exlibris van Ch. van Hulthem.
Bibl. Belgica. E, 10.
Brussel, Koninkl. Bibl. V H 27838.

Incomste van den Cardinael Infant binnen Antwerpen, den 17 April 1635. t' Amsterdam by Pieter Walschaert in de Molstraet, [1635]. 29,8 × 15, 1 los bl., portr.

Portret met randschrift: Serenissimvs Princeps Ferdinandvs Avstriacvs Cardinalis Infans Hispaniarvm. 19,2 × 14. Onderaan de titel, gevolgd door de beschrijving van de Blijde Intrede, gedrukt in twee kolommen. De laatste regel is het bibliografisch adres.
Dit zeldzame vlugschrift vond ik in het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, in het bezit van Mevr. Wwe Dejong-Van den Bossche ³⁹, te Antwerpen.

Antithese, ofte tegenstellinge der Triumphante Inhalinge v.d. Doorl. Card. Inf. binnen Antwerpen. Gedicht in 30 zesregelige strophen, geteek.: In verdriet duldigh. [Z. pl. of j.], 1 bl. fol.

Opg. volgens: F. Muller, De Nederlandsche geschiedenis in platen. I. Amsterdam, 1863-1870, nr 1729.

81a

Een Heerelyke Triumph || Hoe sijne Koninglycke Hoogheyt den edelen Prince || Cardinael, D. Ferdinande d'Austria sijnen eersten || Intrede gedaen heeft binnen Antwerpen den 17. || April 1635. Op de Wyse: Onlangs zynde vol onlusten. [Z. pl., dr. en j., 1635?]. 29,5 × 13, 1 bl.

1^e vs: Onlanghs zijnde vol onlusten 8 vs × 16 str.
Op los bl. als 3^e lied. 1^e lied: Den Doolhof des Werelts op de Wyse: Van den Miserere. 2^e lied: Liedeken van Adam. (Antwerpen, Stadsbibl. E 92319).
Voor latere drukken, zie nrs 347 en 537.
Antwerpen, Stadsbibl.

Chiflet, Philippe

81b

Diaire des choses arrivées à la cour de Bruxelles, depuis la fin de l'an 1633, après la mort de l'infante Isabel, jusques à l'an 1636, escrit par messire Philippe Chiflet, prieur de Bellefontaine.

Opg. volgens: Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Départements. XXXIII. Besançon, par Auguste Castan. II, 1^e partie. Paris, 1900, 683, nr 179.
Uitvoerig verslag over de Blijde Intrede van de Prins Kardinaal te Antwerpen. Zie nr 585.

1639

Vredius, Olivarius [Olivier de Wree]

Sigilla Comitum Flandriae et inscriptiones diplomatum... Brugis Flandrorum, 1639, 307.

De Blij de Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen.

1640

Wree, Olivier de

83	De seghelen der graven van Vlaenderen ende voor-schriften van hunne brieven histori-wys uyt-gheleyt eerst in 't Latijn / ende nu in het Vlaemsch... Brugghe in Vlaenderen, 1640, 207.

1641

Wree, Olivier de

84	Les seaux des comtes de Flandre et inscriptions des Chartres par eux publiées avec un esclaircissement historique... Traduit du Latin, par L.V.R. Bruge en Flandre, 1641, 207.

1643

Andreas, Valerius

85a

Bibliotheca Belgica... Editio renovata,... Lovanii, 1643, 131.

De auteur vermeldt de Pompa introitus Fernandi als volgt: Triumphus Austriacus, id est Descriptio Arcuum Triumphalium & Pegnatum in Adventu Sereniss. Principis Ferdinandi Avstrii, Hispaniarum Infantis, Belgarum & Burgundionum

Gubernatoris &c. an. CIƆ.IƆC.XXXV.XV. Kal. Maii Antverpiae exhibitorum; cum Delineatione Picturarum Iconumq[ue]. Pleraque à manu atque inventione Petri Pauli Rubenii, Pictorum, dum vixit, principis, ac stilo ejusdem Gevartii: cujus etjam hîc inserta Elogia XII. Imp. Austriacorum, & pleraque alia Antiquitatis monumenta. Accessit Calloa recuperata. Antver. typis Ioan. Meursii, 1642. in fol.

1645

Gevartius, Casperius

85b

Imperatorvm Romano-Avstriacorvm Series, ab Alberto II. Aug. ad vsque Ferdinandvm III. Aug. per annos CC. continuos deducta Stylo et Opera Casperii Gevartii I.C. Archigrammataei Antuerpiani, & Historiographi Caesarei. 46 blz., 9 afb.

In: Icones Imperatorvm Romanorvm, Ex priscis Numismatibus ad viuum delineatae, & breui Narratione Historicâ illustratae per Hvbertvm Goltzivm... Antverpiae, Ex Officina Plantiniana Balthasaris Moreti. M.DC.XLV, 354-399. Overgen. uit: Pompa introitus Ferdinandi..., blz. 59-84.
Bevat de levens der Oostenrijkse keizers: Albertus II, blz. 354-357; Fredericus IV, blz. 358-361; Maxaemilianus I, blz. 362-365; Carolus V, blz. 366-371; Ferdinandus I, blz. 372-375; Maxaemilianus II, blz. 376-379; Rodolphus II, blz. 380-383; Matthias, I blz. 384-387; Ferdinandus II, blz. 388-399.

1658

Catalogus variorum & insignium in quavis facultate librorum bibliothecae clarissimi viri D. Alberti Rubens, secretioris in Belgio Concilii (dum viveret) secretarii, quorum publica auctio habebitur in aedibus defuncti, Bruxellis, die 4 mensis Directore Francisco Vivien. Bruxellis. Apud Franciscum Vivien,... M.DC,LVIII.

Onder: Libri in Folio Regali diversarum linguarum: Pompa Introitus Ferdinandi in Antverpiam. Fig. Op bl. met sign. B² r^o, 2^e kol.
Onder: Appendix. Misselanea in Folio: Pompa Introitus Ferdinandi Aust. Antw. Folio Regali. Op bl. met sign. [D³ v^o, 1^e kol.]

1662

Bie, Cornelius de

87a

Het gulden cabinet vande edel vry schilder const... t' Antwerpen, 1661-1662, 241.

Over de prenten in de Pompa introitus Fernandi, gesneden door Theodoor van Thulden, naar tekeningen van Rubens.

1664

Labbé, Philippus

87b	Bibliotheca bibliothecarum curis secundis auctior. Accedit Bibliotheca nummaria... Parisiis, 1664, 224.

Casperius Gevartius,... Plura exhibet ad veterem Nummariam supellectilem spectantia in celebri pompa introitus Serenissimi Principis Ferdinandi Austriaci Hispaniarum Infantis Belgarum & Sequano-Burgundionum Gubernatoris in vrbem Antuerpiensem. In maiori folio, 1642. Antuerpiae apud I. Meurs. 2^e uitg. 1672, nr 89b; 3^e uitg. 1678, nr 90b; latere uitg. 1686, nr 93c.

1666

Catalogvs Librorvm Bibliothecae Cl. Viri Gasp. Gevartii, Qvondam Caesarei Ac Regii Consiliarii Et Historiographi, Archigrammatei Antverpiani Pridem Emeriti Huius Bibliothecae Libri publicâ Auctione venales exponentur Antuerpiae, in aedibus Heredum eiusdem Defundi, die XIII. & sequentibus mensis Septembris, hoc anno M.DC.LXVI. [Z. n.v. pl. en dr.]

Onder: Libri Antiqvarii. Antiqvarij in folio, blz. 46:
1^e ex.: Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641.
2^e ex., als opg.: Item extat exemplar insigne huius pompae Introitus in pergameno nitidissimo.
Volgens een aantekening in het ms. van Mols ¹⁷⁰, bl. 10 v^o, slaat in pergameni nitidissimo op een exemplaar gedrukt op perkament, De auteur licht ons verder in over dit zeldzame boek:
‘Cet exemplaire n'a jamais sorti de la famille de Gevartius, jusuq'au tems ou feu Monsieur Verdussen en fit l'acquisition; le dernier propriétaire l'ayant fait exposer dans une vente postiche de livres; c'est ce qui occasionna un qui pro quo; car tout le monde crû que cet exemplaire n'étoit fourré la que pour la forme, & qu'il n'auroit point été laché au dessous du prix qu'on en avoit toujours demandé, qui étoit le triple de ce qu'il a été vendu; savoir pour deux cent florins de change de Brabant, faisant à peu près trois cent vint neuf livres de france. Il est vrai que peu de tems après la mort de Gevartius il fut placé dans son catalogue; mais il est probable qu'il ne fut pas vendu alors, ou bien: racheté par un des héritiers, lequel le conserva jusqu'à sa mort; et ce fut un de ses decendans qui le fit exposer en vente comme on vient de le dire.’

1672

Bellori, Gio[vanni] Pietro

89a

Le vite de' pittori, scultori et architetti moderni,... Roma, 1672, 235-244.

Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen en beschrijving van de zegebogen.
Voor de latere uitg., zie nrs 104, 262a, 603b.

Labbé, Philippus

89b

Bibliotheca bibliothecarum curis secundis auctior. Accedit Bibliotheca nummaria... Editio secunda auctior, & meliori ordine disposita. Rothomagi, 1672, 248.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1664, zie nr 87b.

1675

90a

Cathalogus... bibliothecae... Guilielmi de Halmale toparchae de l'Espiné, Tenrode, Bossesteyn... [auctio... 10. Aprilis 1675]... Mechliniae, [1675], 8, nr 116.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: apud Plantinum 1635; z. opg. van j. in kol.

1678

Labbé, Philippus

90b

Bibliotheca bibliothecarum curis secundis auctior. Accedit bibliotheca nummaria... Editio III. auctior... Rothomagi, 1678, 248.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1664, zie nr 87b.

1680

91a

Catalogus... librorum... Guilielmo de Blitterswyck In Magno Belgii Senatu Consilarii... auctione... 26. Junii... Mechliniae, 1680, 35, nr 18.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

1682

Bullart, Isaac

91b

Academie des sciences et des arts,... II. Amsterdam, 1682, 474.

‘Mais enfin lassé de la Cour, & accablé des Gouttes, il [Rubens] se retira en sa belle maison d'Anvers; où il ordonna encore quelques ouvrages dignes d'une mémoire immortelle: entre autres ces magnifiques Arcs triomphaux que le Magistrat d'Anvers fit eriger au Prince Cardinal Ferdinand Infant d'Espagne, à son entrée en cette Ville; qui passèrent pour un prodige, & qui eussent obscurcy tout ce que l'ancienne Rome a veu de plus éclatant dans la pompe de ces triomphes; comme rend témoignage le livre qu'on en a donné au Public. Cet ouvrage signalé fut la dernière production de ce grand esprit...’

1684

Catalogus librorum bibliothecae Laurentii vander Hem... Amstelaedami, 1684, nr 2.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
Deze katalogus is onvindbaar, ook in Nederland; 2 ex. vermeld in Bibliotheca Emtinckiana,... IV. Amstelaedami, [1753], 76, nrs 144-145.
Mols ¹⁷⁰ had in 1784 een exemplaar ervan in zijn bezit; in Remarques sur l'Introitus Ferdinandi tekent hij aan: ‘Dans le Catalogue des livres de feu Mr. Laurent van der Hem. 4^o. Amsterdam 1684 se trouve, entre autres parmis les ouvrages enluminés, celui-ci, N^o 2., Introitus Cardinalis Infantis - Urbem Antverpiensem - huic additae sunt Imagines Imperatorum Domus Austriacae & aliorum, cum exequiis Regis Hispaniae, nec non celeberrimâ navi: Bruxellis: Bruxellis fabri facta pro Rege Hispania; omnibus artificiosissime de pietis a Theodoro Janssenio van Santen, quibus addita exacta descriptio. D. Laurentii van der Ham, vendu F. 400: d'Hollande.’

1685

93a

Schoone raere boecken te coop ten huyse van Jacques van Hinsborch oudecleercooper in de Leeuwestraet by de Vrijdaghs merckt den 28 Augusti. [Antwerpen, z.n.v. dr., 1685], nr 32.

De opg. luidt: Introitus Ferdinandi. Fol.
Slaat de onvoll. opg. op: C. Gevartius, Pompa introitus Ferdinandi,... ofwel op: G. Becanus, Serenissimi Principis Ferdinandi, Hispaniarum Infantis, S.R.E. Cardinalis triumphalis introitus in Flandriae metropolim Gandavium... Antverpiae, J. Meursius, 1636?

[Félibien, André]

93b

Entretiens sur les vies et sur les ouvrages des plus excellens peintres anciens et modernes. IV. Paris, 1685, 128.

‘Il [Rubens] fit à l'instance du Magistrat d'Anvers, les desseins des arcs de triomphes, & des autres décorations que l'on prépara pour l'entrée du Cardinal Infant,... lesquels on a gravez, & dont il y a un livre.’
2^e [sic] uitg. 1696, nr 97b; nieuwe uitgn. 1705, nr 98a, 1706, nr 98b, 1725, nr 100b.

1686

93c

Catalogus auctorum... ab Antonio Teisserio,... cum Philippi Labbaei Bibliotheca nummaria... Genevae, 1686, 439.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1664; zie nr 87b.

1688

Catalogus variorum & insignium... librorum, bibliothecae... Constantini Hugenii... quorum auctio habebitur Hagae-Comitis... ad diem Lunae 15 Martius 1688. Hagae-Comitis, 1688, Libri miscellanei in folio, nr 313.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv. 1642.
Opnieuw uitgegeven in 1903; zie nr 527.

95a

Catalogus librorum... Hilarii van Werm J.U.D. Regii in Magno Senatu Mechliniensi supplicum Libellorum Magistri et Consiliarii... auctio... 17. Augusti 1688... Mechliniae, [1688], 7, nr 20.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

[Félibien, André]

95b

Entretiens sur les vies et sur les ouvrages des plus excellens peintres anciens et modernes. II. 2^e éd. Paris, 1688, 220-221.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1685; zie nr 93b.

1691?

95c

Specimina Magnificentiorvm In Civitate Antverpiensi Locorvm Et Opervm [Rechts onderaan get.:] Henricus Causé fecit. [Z. pl., dr. en j.] 34 × 41,5, 1 los bl.,

Deze prent geeft 10 afb., waaronder:
[5] Arcvs Philippi Pars anterior. 10,5 × 6,8.
[6] Porticvs Caesareo-Austriaco posita in latteri totius vrbis via, vulgo mera. 26,5 × 21.
[7] Arcvs Ferdinan. Pars posterior. 10,5 × 6,8.
Antwerpen, Stedelijk Prentenkabinet.

1695

Acta sanctorum Junii... Tomus I... Antverpiae, 1695, 958.

De Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen; met beschrijving en afb. van de voorzijde van de zegeboog Hercules prodicius, opgericht in de nabijheid van de Sint-Michielsabdij.

97a

[Catalogus librorum... Pauli Bartholomei Kersavons... Antverpiae, 1695], nr 3.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

1696

[Félibien, André]

97b

Entretiens sur les vies et sur les ouvrages des plus excellens peintres anciens et modernes. II. 2^e éd. Paris, 1696, 220-221.

Titelbl. ontbr.
Dezelfde tekst als in de uitg. van 1685; zie nr 93b.

18de eeuw

1705

Félibien, [André]

98a

Entretiens sur les vies et sur les ouvrages des plus excellens peintres anciens et modernes... Nouv. éd., rev. corr. et augm.... III. Londres, 1705, 340.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1685; zie nr 93b.

1706

Félibien, [André]

98b

Entretiens sur les vies et sur les ouvrages des plus excellens peintres anciens et modernes... Nouv. éd., rev., corr. et augm.... III. Amsterdam, 1706, 287.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1685; zie nr 93b.

1711

98c

Bibliotheca Josephi Renati Imperialis Sanctae Romanae Ecclesiae Diaconi Cardinalis Sancti Georgii Catalogus... Romae, 1711, 207, 2^e kol.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerpiae per Theodorum a Tulden, 1635; z. opg. van j. in kol.

1712

Bibliotheca Marckiana... publica fiet auctio... ad... Octobr. 1712... Hagae-Comitum, 1712, nr 1880.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; met aant.: vélin doré. Zie nr 103.

1725

Martin, Gabriel

100a

Bibliotheca Fayana, seu Catalogus librorum bibliothecae... Car. Hieronymi de Cisternay Du Fay,... Parisiis, 1725, nr 3589.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Meurs, 1642; met aant.: vél. 16:10.

Félibien, [André]

100b

Entretiens sur les vies et sur les ouvrages des plus excellens peintres anciens et modernes... Nouv. éd., rev., corr. & augm.... III. Trévoux, 1725, 437-438.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1685; zie nr 93b.

1726

101

Roelants, J.T.
Aldernieuwsten Antwerpsen Almanach... verciert met de Chronycke ofte Beschryvinge van Antwerpen... Antwerpen, Wwe van J.P. Robyns, [1726], E⁵ v^o.

De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen.

102

Catalogue de la bibliothèque de... Son Excellence Don Vincent Bacallar y Sanna marquis de S. Philippe, vicomte de Fuente Hermosa, du Conseil de S: M: Catholique... vente... 27 janvier 1727... [I]. La Haye, [1727], nr 2707.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: lig. gal. 12:12.

1727

103

Bibliotheca Marckiana, sive Catalogus librorum, quos... comparavit... Henricus Hadrianus vander Marck, Toparcha in Leur, & Ecclesiae Metropolitanae, quae Ultrajecti est, Canonicus... publica distractio... 14. Julii... 1727. Hagae-Comitum, 1727, nr 853.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; met aant.: vélin doré.

1728

Bellori, Gio[vanni] Pietro

104

Le vite de pittori, scultori ed architetti moderni,... Roma, 1728, 141-150.

Zie aant. en opg. van de verschillende uitg., onder nr 89a.

1729

105

N^o 1. Bibliotheca exquisitissima... collegit et magnam eorum partem propriis studiis designavit Petrus vander Aa... Typographus... Auctio... 20. Septembris... 1729... Lugduni Batavorum, 1729, 418, nr 1375.

Voll. titelopg. op enkele woorden na; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.

1735

106

Catalogus librorum bibliothecae... Guilielmi Francisci Gielis d'Hujoël... auctio... 8. Aug. 1735... [Mechliniae, 1735], 8, nr 161.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
13:00 met het boek van G. Becanus vermeld in aant. onder nr 93a.

1736

107

Bibliotheca... Joannis Francisci Verniel, dum viveret Juris utriusque Licentiati, ac in utroque Foro Advocati... Auctione... 11. Junii 1736... Antverpiae, [1736], 27, nr 33.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
16:00.

1737

Niceron, [Jean-Pierre]

108

Mémoires pour servir à l'histoire des hommes illustres dans la république des lettres... XXXVIII. Paris, 1737, 26-27, nr 10.

Dezelfde titel als bij V. Andreas ^85a; met bibliogr. adr.: Antuerpiae, 1642.

Casperius Gevartius. Portret naar P.P. Rubens gesneden door Paul Pontius
(Uit het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi in het bezit van het Stadsarchief te Antwerpen).

Het Concert, door Theodoor van Thulden, met vermoedelijk het portret van de schilder en zijn vrouw Marie van Balen.
(Musée des arts décoratifs te Parijs).

1738

109

Catalogus... librorum... Franc. Godefridi Ullens Toparchae de Halle... Scholastici & Officialis Episcopatus Antverpiensis... Auctione... 1. Septembris 1738... Antverpiae, [1738], 196, nr 63.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; aant.: lig. gal. 16:5.

1739

Foppens, Joannes Franciscus

110

Bibliotheca Belgica... Bruxelles, 1739, 167, 1^e kol.

Dezelfde titelopg. als bij V. Andreas ^85a en J.P. Niceron ¹⁰⁸.

1740

111

Catalogue des livres de la bibliothèque de... Monseigneur le maréchal duc d'Estrées... II. Paris, 1740, nr 17799.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerp., Joan. Meursius, 1642. 14:1.

1741

112a

Altera bibliotheca Uilenbroukiana, sive Catalogus librorum quos reliquit... Gosuinus Uilenbroek... auctio... 2. Octobris... 1741... I. Amstelaedami, [1741], nr 1094.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. ard.: Antverpiae, 1642; met aant.: cum 44 elegantiss. Tabulis aeneis maximis... Exempt, extraord. papier Royal in-plano, feuilles doublées. Relié en veau fauve, doré.
Dit ex. is nu in het bezit van Mevr. Wwe de Jong-Van den Bossche ³⁹, te Antwerpen. Het schutbl. vermeldt: ‘M. Gossuin Uilenbroek, déjà d'un âge avancé, avoit fait vendre en 1729, une partie de sa bibliothèque, dont cependant un grand nombre de livres ont été retenus et n'ont été vendus définitivement qu'en 1741’. Ondert.: C[harles] V[an] H[ulthem]. Gand, 24 janvier 1830.

1747

112b

Catalogus van een... cabinet... van... schilderyen... by een verzamelt, en nagelaten door... den... beroemden konst-schilder Jacques de Roore, welke... den 4 September 1747... verkogt zullen werden... 's-Gravenhage, 1747, nr 72.

Een Titel voor d'Ark van den Prins-Kardinaal, door P.P. Rubens, h. 20 1/2 d., b. 14 1/2 d.
De opg. slaat op een grauwe schets van de titelprent van de Pompa introitus Ferdinandi.
Verkocht voor fl, 21; nu in het Fitzwilliam Museum te Cambridge.
Vermeld bij Gerard Hoet. Cat. of Naamlyst van schilderyen... in Holland als op antere plaatzen... verkogt... II. 's-Gravenhage, 1752, 239, nr 72.

1748

113a

Librorum Catalogus bibliothecae ...Cornelii van Gestel dum viveret, Canonici Ecclesiae Collegiatae B. Virginis trans Diliam Mechliniae... [Mechliniae,] 1748, 6, nr 70.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1642.

1749

113b

Catalogus van schilderyen, van den kunsthandelaar David Ietswaart, verkogt den 22 April 1749. in Amtserdam, nr 20.

Een Titel van de Ark, van de Prins Cardinaal, door Petro Paulo Rubbens, h. 1 v. 9 d., br. 1 v. 3 en een half d. fl. 12:00.
Zie aantekening bij nr 112b.

1751

Hecquet, R[obert]

114

Catalogue des estampes gravées d'après Rubens... Paris, 1751, 78, nr 1; 81-82, nr 1; 84, nr 35; 113, nr 15; 126, ongen.

78, nr 1. Petrus Paulus Rubens. Paulus Pontius Sculp...
81-82, nr 21. Le Portrait de Ferdinand à cheval,... P. Pontius Sculp...
84, nr 35. Casparius Gevartius Jo. F... P. Pontius Sculp...
113, nr 15. L'entrée de l'Infant, grand infolio de 189 pages, non compris la Table. Il y a quarante-trois Estampes, y compris le Titre & le Portrait de l'Infant qui est gravé par J. Neeffs: Le reste est gravé par Théod. à Tulden.
126, ongen. Le Tombeau de Gevartius,... [gravé par A. Lommelin].

115

Catalogus librorum... bibliothecae, quam reliquit... Hieronymus Stevart S.Th.L. Eccles. Metrop. Mechl. Can. Grad. & Decanus... vendentur... 1751... 4. Octobris... Mechliniae, [1751], 610, nr 404.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol. 16:5.

1753

116

Catalogue des livres de... Giraud de Moucy, commandant des gardes de feu S.A.R., Madame la duchesse d'Orléans, & chevalier de S. Lazare... Vente... 12 mars 1753... Paris, 1753, nr 9386.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: m.

Descamps, J[ean] B[aptiste]

117

La vie des peintres flamands,... I. Paris, 1753, 309.

Over de Pompa introitus Ferdinandi; vermeldt de titel van het boek niet.

1754

Descamps, J[ean B[aptiste]

118

La vie des peintres flamands,... II. Paris, 1754, 114.

De prenten in de Pompa introitus Ferdinandi, gegraveerd door Th. van Thulden, S. a Bolswert en Jacques Neeffs; z. titelopg. van het werk.

1755

119

Catalogus librorum... quos reliquit... Henr. Jos. Rega in Alma Universitate Lovaniensi medicinae doctor ac professor... auctio... fiet... 22. Maii 1755... Lovanii, 1755, 263, nr 175.

Onvoll, titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.

1756

120a

Catalogue... des tableaux appartenant au duc de Tallard... vente... 22 mars 1756... Paris, 1756.

P.P. Rubens
Le cardinal infant à cheval, il a servi à la gravure.
154 fr. Zie nr 548d.

1757

120b

Catalogus librorum bibliothecae... Eugenii Josephi d'Olmen, baronis de Poederlé... auctio... 2 Maij 1757... Mechliniae, 1757, 49, nr 4.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z.j. van opg. in kol. 17:00.

1758

Remy, Pierre

121

Catalogue de desseins, et estampes des plus grands maistres des différentes écoles [de la collection de M. Coucicault]... Vente... 27 février [1758]... Paris, 1758, nr 401.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: relié en parchemin.

122

Catalogus librorum bibliothecae... Augustini de Steenhault, Equitis Aurati Toparchae de Felignies & Godimont... auctio... 28. Augusti 1758... Bruxelles, 1758, nr 4978.

Onvoll. titelopg.; t. vangt aan: Pompa Triumphalis introitus,...; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.

123

Catalogus librorum... bibliothecae D. Petri Nicolai de Vos... hujus civitatis scabini,... auctio... 27. septembris 1758... Antverpiae, [1758], 60, nr 1.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641.

124

Catalogue van... boeken,... de welke men zal verkoopen op... 28 September 1758... ten huyze van Sr. Hebrant,... Antwerpen, H. Bincken, [1758], nrs 54, 91.

Nr 54: Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.
23:0.
Nr. 91: Twee-en-dertig plaeten van den Introitus Ferdinandi.
Wordt bedoeld het boek van C. Gevartius of G. Becanus? Zie nr 93a.

1759

125

Catalogue van... boeken, dewelke men zal verkoopen op... 14. Augusti 1759,... ten sterf-huyse van wijlen Vrouwe Catharina Theresia Roose, douairière van wylen Jonkr. Franç. Ignace de Labistraete,... Antwerpen, [1759], nr 2.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.
19:0.

1760

126

Catalogus librorum bibliothecae... Pauli Francisci de Cordeys. Sacrae Caesareo-Regiae Majestatis Apostolicae a Consiliis Status Aerarii Regii Supremi Praefecti necnon ad Bruxellensis Conferentias Deputati Ministri perpetui... qui... vendentur... 27. Maii 1760... Bruxellis, [1760], nr 3032.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Ant., Vaeneunt exemplar, apud Th. à Thulden; z. opg. van j. in kol.
11:10.

1762

127

Advertentiën. III. Men sal publiec verkoopen ter Vrydaghs-merckt binnen Antwerpen, op... 6. Febr. 1762... door den gesworen Roeper Joansen van Immerseel, een groote party Teeckeningen en Printen van differente Meesters,... Pompa introitus Ferdinandi in urbe Antverpiae cum Figuris P.P. Rubbeni...

Opg. volgens: Gazette van Antwerpen. 2 Febr. 1762, [4], 1^e kol.

128a

Catalogue van... boeken [nagelaten door Roose]... de welke men zal verkoopen op... 25 February 1762... Antwerpen, H. Bincken, [1762], nr 39-40.

39. Onvoll. titelopg.; 2. opg. van j. in kol.; z. bibliogr. adr.; met aant.: in pergameno. Exemplar nitidiss. 200:0.; 40. Onvoll. titelopg.; 2. bibliogr. adr.; 2. opg. van j. in Kol., 15:00.

128b

Anecdotes of painting in England... collected by the late George Vertue; and now digested and published from his original mss. by Horace Walpole. II. Strawberry-Hill, 1762,

‘There are... in lord Orford's collection the sketches for the Cardinal Infant's entry into Antwerp.’

De zes schetsen oorspronkelijk in het bezit van Lord Walpole, graaf van Orford, zijn nu het eigendom van het Ermitage te Leningrad.
Voor de latere uitgn, zie nrs 281b, 380b, 413c, 418b.

1763

[Füssli, Johann Rudolph]

129

Allgemeines Künstler-Lexikon,... Zürich, 1763, 546, 1^e kol. - 547, 2^e kol.

Vermeldt onder Theodorus van Thulden de Pompa introitus Ferdinandi als volgt: Der Einzug des Erz-Herzogs Albert zu Antwerpen, nach Rubens in 42. Stücken.

1764

130

Catalogus librorum... vendentur... 21. Augusti... Antverpiae, J. Grangé, 1764, 121, nr 8.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642.
29:00.

131

Catalogue d'une... collection d'estampes de Rubens,... assemblées... & délaissées par... J.A.J. Sireiacob, Ecuyer & c. qui se vendront... le 27 août 1764... Bruxelles, [1764], 379-382, 404, 408.

379. Les Arcs de Triomphe de l'entrée de l'Infant Ferdinand, enluminés, en 43 pièces.
23:00; aangekocht door Delpierre.
380. Le Portrait de P.P. Rubens, [grav.] par [P.] Pontius.
5:15; aangekocht door J.L. Krafft ²⁰⁵.
381. Idem.
9:00; aangekocht door Bertels.
382. Idem.
4:15; aangekocht door Deroy.
404. Le Portrait de Ferdinand à Cheval, [grav.] par [P.] Pontius.
3:5; aangekocht door Vantassaert.
408. Gasperius Gevartius, [grav.] pat P. Pontius.
Le Prince [Cardinal Ferdinand] à Cheval, [grav. par P. Pontius].

132a

Catalogue d'une... collection des livres, tableaux, et estampes... délaissée par C.H. Francolet... vente... 10 septembre 1764... Bruxelles, [1764], passim.

111, nr 256. Petrus Paulus Rubens, [d'après lui-même, grav.] par [P.] Pontius.
111, nr 257. Casperius Gevartius, [d'après Rubens grav.] par [P.] Pontius.
112, nr 273. Le portrait de Ferdinand à cheval, [d'après Rubens grav.] par [P.] Pontius.
163, nr 39. Pompa introitus Ferdinandi...
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.
26:10.

Assemani, Stefano Evodio

132b

Catalogo della Bibliotheca Chigiana. Roma, 1764.

Vermeld een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi; zie nr 23.
Kardinaal Fabio Chigo, later paus onder de naam Alexander VII.

1765

[Riedel, Johann Anton, et Christian Friedrich Wenzel]

133

Catalogue des tableaux de la Galerie électorale à Dresde. Dresde, 1765, nr 446.

Pierre Paul Rubens
Tableau appelé communément le Quos ego, ou Neptune apaîsant la Tempête, lorsque le Cardinal Ferdinand d'Autriche fit le trajêt d'Espagne en Italie. Sur toile, de 13 pieds 8 pouces de large, pour 11 pieds 7 pouces de haut.
Voor verschillende uitgn. van deze katalogus, zie nrs 276, 299, 305, 364-365, 384, 397c, 416a-b, 492a, 548a.

134

Catalogus variorum... librorum qui auctione publica vendentur... 22. Julii [1765]... Antverpiae, J.P. de Cort, [1765], nr 121.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: Exempl. nitidiss.

135

Catalogue des livres de la bibliothèque de... l'abbé Favier, prêtre à Lille... vente... 19 septembre 1765... Lille, 1765, nr 5213.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: max v. 64:00.

136

Catalogue des estampes... du cabinet de... l'abbé Favier, prêtre à Lille. [Lille], 1765, nr 963.

Le portrait de Rubens [d'après lui-même], grav. par [P.] Pontius, rare.

1767

Basan, F[rançois]

137

Catalogue des estampes gravées d'après P.P. Rubens... Nouv. éd., corr... considérablement augm... III. Paris, 1767, passim.

112, nr 29. Un Arc de Triomphe... Sans nom de Peintre. S. a Bolswert sculp. G. Hendricx. ex. Antuerpiae.
Beschrijving van: Theatrum honoris.
139, nr 38. Ferdinand, Cardinal Infant d'Espagne... P. Pontius sculp.
143, nr 48. Le Portrait de Rubens dans une bordure cintrée. Paulus Pontius sculp. & ex.

148, nr 66. Gaspar Gevaert... P. Pontius sculp.
219, nr 5. L'Archiduc Ferdinand d'Autriche,... en habit Hongrois, une masse d'armes à la main.
219, nr 6. Ferdinand, Cardinal,... en habit de Guerre... Ses deux Sujets [n^o 5-6] ont été peints pour l'Entrée de l'Infant en la Ville d'Anvers.
222-230, nr 17. Pompa Introitus Ferdinandi...
Dezelfde opg. als bij R. Hecquet ¹¹⁴. Z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; beschrijving van 43 prenten.
Is Basan de auteur van deze katalogus? Mols ¹⁷⁰ beweert dat Basan enkel zijn naam heeft geleend. Bl. 11 v^o, noot 9.

138

Catalogue van... boeken, dewelke men zal verkoopen op... 16 Meert 1767, ten huyze van Sr Caudron,... Antwerpen, [1767], nr 1.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
21:5.

139

Bibliotheca ex omni facultate librorum quos reliquit... Carolus Major dum viveret Ecclesiae Metropolitanae Sancti Rumoldi Mechliniae Canonicus Zellariensis... auctio... 27. Aprilis 1767... Mechliniae, [1767], nr 6807.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: perg. d.

140

Catalogue des livres de feu Mr. Christian van Herck, qui se vendront,... 16 de juillet 1767... Anvers, [1767], nr 1.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.
22:10.

1768

141

Catalogue d'une... collection de livres... qui se vendront... le 8. février 1768... Anvers, J. Grange,... [1768],

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641.
30:10.

1769

142

Men zal verkoopen op... 4 July 1769, ten Huyse van Sr. Hebrant in den ouden Voetbogen Hof, een party... Boeken... waer onder eenen schoonen Introitus Ferdinandi in Antverpiam. Fol.... volgens de Catalogue daer van te bekomen by J. Grangé, stadsdrucker op d'Eyermerkt.

Opg. volgens: Gazette van Antwerpen. 30 Juni 1769, [3, 2^e kol.-4, 1^e kol.].

143

Catalogue... de livres... [de Mols]...vendus... le 28. août 1769... Anvers, [1769], nrs 779-781.

779. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641. apud Meursium; met aant.: velin. C. max. bonne Impression.
18:00.
780. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: C. max. velin.

Dans cet Exemplaire on trouve 6. Feuilles d'Estampes collées deux à deux, représentant la Balustrade du portique de la place de Meir, N^o 16, une autre planche repres. un Arc de Triomphe qu'on n'y voit jamais (voyez pag. 144) & les deux Portraits du Prince, tant en buste, qu'à cheval, dont il en manque souvent l'un ou l'autre.
34:10.
781. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: demirel. Toutes les planches y sont, tant les surnuméraires, que celles qui contiennent les vignettes & medailles, qui ne se trouvent dans aucun exemplaire; elles sont toutes de belle épreuve, & collées sur papier.
9:00.

1771

Michel, J.F.M.

144

Histoire de la vie de P.P. Rubens... Bruxelles, 1771, 207-247.

Explication des tableaux allégoriques, appliqués aux portiques triomphaux, inventés et peints par le chevalier P.P. Rubens.

Füssli, Joh[ann] Casp[ar]

145

Raisonirendes Verzeichniss der vornehmsten Kupferstecher und ihre Werke. Zurich, 1771, 154.

Onder Theodor van Thulden wordt de Pompa introitus Ferdinandi als volgt vermeld: Der Einzug des Erzherzogs von Oesterreich zu Antwerpen, nach Rubens; in 42 Blättern.

146

Advertientien; Men zal publiek verkoopen... 29 Mey 1771, by Sr. Hebrant in den ouden Voetbogen Hof aen de Gasthuys Bemden alhier... den Boek geintituleerd: Introitus Sereniss. Principis Ferdinandi Austriaci, met de Printen door P.P. Rubens,...

Opg. volgens: Gazette van Antwerpen. 17 Mei 1771, [4, 2^e kol.].

147

Advertentien: Als dat men op 3 Juny 1771 op Colveniers Camer binnen Antwerpen zal verkoopen... Gevartii Laetus Introitus Ferdinandi, met Fig. van Rubbens, waer onder de Kappen der Balustrade, die meest daer niet in gevonden worden... De Catalogus is te bekomen... by J.G. De Marcour, Boekdrucker en Verkooper... tot Antwerpen...

Opg. volgens: Gazette van Antwerpen. 28 Mei 1771, [4, 2^e kol.].

Ermens, Jos[eph]

148

Catalogue des livres... de feu S.E. le comte de Cobenzl... vente... 10 juin 1771... Bruxelles, [1771], nr 1860.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: grand in-fol. en corne. Magnifique ex. avec des belles épreuves.
30:10.

1772

149a

Catalogue d'un... cabinet de tableaux, d'estampes, de livres et d'autres curiosités colligées par Jean-Baptiste Joffroy en son vivant Echevin de la ville & province de Malines... vente... 26 juillet... Malines, [1772], Estampes, nr 156.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
16:15; gekocht door Lauwers.

1773

149b

Cat. d'une... collection d'estampes,... le tout recueilli... par Jacques de Hooghe,... vente... 14 de juin 1773... Anvers, [1773], passim.

Blz. 29, nr 327. Deux estampes, le portrait de P.P. Rubens avec le Chapeau, en oval, sans titre. Le Portrait de P.P. Rubens & celui d'Ant. van Dyck, en Cartelles, avec des Enfans.
2.15. - Aangekocht door Wellens.
Blz. 29, nr 328. Le Portrait de P.P. Rubens avec le Chapeau, en Cartel, sans titre.
6. - Aangekocht door J.P.F. Ruggenberg.
Blz. 29, nr 329. Idem, avec le titre, par Paul Pontius.
5. - Aangekocht door J.P.F. Ruggenberg.
Blz. 83, nr 4. Pompa introitus Ferdinandi...
Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.
18. - Gekocht door François Mols ¹⁹³.

Diercxsens, Joannes Carolus

149c

Antverpia Christo nascens et crescens, seu Acta Ecclesiam Antverpiensem ejusque apostolos ac viros pietate conspicuos concernentia usque ad seculum XVIII... VII. Antverpiae, 1773, 377-378.

Casperius Gevartius... dedit: descriptionem Arcuum triumphalium & pegmatum in Adventu Principis Ferdinandi Austriaci Belgii Gubernatoris an. 1635. Caloam recuperatam. Antv. 1642. & alia quae vide apud Foppens... ¹¹⁰.

1774

[Michel, J.F.M.]

150

Historische levensbeschrijving van Petrus Paulus Rubbens,... [Uit het Fransch vert.]. Amsterdam, 1774, 236-284.

Uitlegging der zinnebeeldige schilderyen betrekkelyk tot de eerepoorten, ontwerpen en geschilderd door den ridder P.P. Rubbens.
Nieuwe verm. en verb. uitg., zie nr 315.

151

Catalogue des tableaux,... estampes du cabinet de... Van Schorel, seigneur de Wilryck, ancien premier bourguemaître de la ville d'Anvers... vente... 7 juin 1774... Anvers, [1774], nrs 20, 27-28, 650-650bis.

Tableaux:
Blz. 6, nr 20:
L'Escaut appuyé sur son urne: Esquisse qui paroît avoir servi de modèle

au Sculpteur qui a exécuté la Figure, que l'on voit en cette Ville au fronton de la Porte qui donne sur le Maeygat. Cette figure se trouve répétée dans l'Estampe de la page 155 de l'Introitus Ferdinandi, où elle représente le Maragnon, fleuve du Perou, 7 po. de haut sur 9 de large B.
6:00.
Blz. 7, nrs 27-28:
Vulcain forgeant des Armes, Esquisse qui fut faite pour l'un des Arcs de Triomphe de l'Entrée de Ferdinand, Infant d'Espagne, à Anvers: elle se trouve gravée dans l'Estampe de la page 155 de la Description de cette Entrée. 9 1/4 po. de haut sur 7 de large. B.
22:00.
Deux Figures debout, représentant la Providence & la Libéralité, Esquisse qui fut faite pour la même Entrée, & qui se trouve gravée à la page 108 de la Description. 7 1/4 po. de haut sur autant de large. B.
10:00.
Estampes:
Blz. 332, nr 650:
La suite des Estampes de l'Entrée de Ferdinand en la Ville d'Anvers, gravées par [Th.] van Tulden. Elles sont ici séparées de l'imprimé.
Blz. 332, nr 650bis:
Un Arc de Triomphe dont l'ouverture laisse voir le Cardinal Infant, auquel les Etats des Pays-Bays [sic] représentent la misère & la désolation ou ces provinces sont plongées. Cette Estampe est gravée par [S. a] Bolswert, & ne paroît pas de la composition de Rubens.

152

Catalogue van boeken,... de welke men zal verkoopen,... ten huyze van Sr Herbrant,... op... 16. Augusti 1774... Antwerpen, [1774], 65, nr 1.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
16:5.

153

Catalogue van eene collectie van... printboeken... naergelaeten by... N[icolaus] vanden Bergh, konstschilder... dewelke... zullen verkocht worden... 12 October 1774... Antwerpen, [1774], 11, nr 1.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

154

Catalogue des livres... de... V[an] S[chorel], seigneur de Wilryck, ancien premier bourguemaître de la ville d'Anvers... vente... 18 octobre [1774]... Anvers, [1774], nr 1689bis.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: relié en veau, & doré sur tranche & sur plat. La plûpart des planches sont avec leurs Inscriptions manuscrites au bas.

1775

155

Chronyke van Antwerpen... Antwerpen, J.G.J. de Roveroy, [1775], 193.

De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen.

1776

156

Catalogue van... schilderyen... ende printen naergelaeten by... Balthazar Beschey, konst-schilder en Directeur der Koninglyke Academie der schilder ende beeldhouwkonst der stad Antwerpen... Verkooping... 1 July 1776... Antwerpen, [1776], 70, nr 21.

Twee-en-twintig printen uyt den Introitus Ferdinandi.
Vermoedelijk slaat de onvoll. opg. op het werk van Gevartius.

157

Catalogus librorum Joannis Baptistae Verdussen, dum viveret, civitatis Antverpiensis Senatoris,... Auctio... 15. Julii 1776... Antverpiae, [1776], 279, nrs 1-2.

1. Onvolledige titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol. met aant.: M.R.D. Exemplar praestantissimum & fortasse unicum in sua specie...⁶⁶.
920:00.
2. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: Chartâ Maxima. P.
29:10.
Aangekocht door Gaskiere te Gent voor 920 fr., zie: L. Le Clercq, Les catalogues de Verdussen, imprimeurs-libraires et bibliophiles. De gulden Passer. 1932, 165.
Ben Linnig vermeldt niet het exemplaar op perkament van de Pompa introitus Ferdinandi in zijn bijdrage: De bibliotheek van Jan-Baptist Verdussen te Antwerpen, verschenen in De gulden Passer. I. 1903, 198-200.

1777

157a

Catalogue van... boeken,... dewelke zullen verkogt worden... op... 7 Julii 1777 ten sterf-huyze van Jonkvrouw Joanna Ludovica Josepha du Bois, in haer leven vrouw van Vroylande, Roosenbergh &c... Antwerpen, [1777], nr 18.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv. 1642.
13:00.

1778

158

Catalogue des livres et d'estampes, délaissées par plusieurs défunts... vente... 21 janvier 1778... Gand, P.F. Cocquyt, [1778], 52, nr 72.

Pompa introitus Ferdinandi à P.P. Rubenio, anciennes Epreuves & bien conservées, & doré sur la tranche.
2:1:0.

Ermens, Jos[eph]

159

Catalogue d'une... collection de livres... de J. Moris, libraire & imprimeur... vente... 27 août 1778... II. Bruxelles, [1778], nrs 6601-6602.

6601. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: vélin cordé.
20:00.
6602. Les Figures séparément de P. Paul Rubbens, de l'Entrée de Ferdinand d'Autriche à Anvers, parfaitement bien enluminées... v.m.d.f. pl.
18:15.

160

Catalogues de livres des bibliothèques des collèges des ci-devant Jésuites de Bruxelles et de Malines... vente... 5 octobre 1778... Bruxelles, [1778], nr 4960.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z, opg. van j. in kol.

1779

161

Catalogue de livres des bibliothèques de la Maison Professe, du Collège et du Couvent des ci-devant Jésuites d'Anvers... vente... en la dite Ville le 26 mai 1779... II. Louvain, [1779], nr 1067.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.

1780

162

Libri ex omni facultate, quos reliquit... Guilielmus Josephus Meldert, Ecclesiae Metropolitanae S. Rumoldi Mechliniae... Auctio... 6 Aprilis... Mechliniae, 1780, nr 1483.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

163

Catalogue des livres choisis dans les différentes bibliothèques des cidevant Jésuites des Pays-Bas... vente... 4 septembre 1780... Bruxelles, [1780], nr 2708.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.
14:00.

164

Catalogue van... boeken,... de verkoopinge zal gehouden worden op... 21. November 1780... Antwerpen, J.F. de Bock,... [1780], blz. 53, nr 1.

Onvoll. opg.; bibliogr. adr.: Antv. 1635; met aant.: in dit exemplaar vindt men de twee portraitten van Ferdinandus..., waer van het een oft ander veél-tyds is mankérende.

1781

Ermens, Jos[eph]

165

Catalogue des livres... de la bibliothèque du Palais de... S.A.R. le duc Charles-Alexandre de Lorraine et de Bar,... vente... 20 août 1781... Bruxelles, [1781], nr 2345.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: v.f. Exemp. magnif.
26:00.

166

Bibliothecae selectae pars altera, ou Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par... Charles Michiels, prêtre... vente... 10 septembre 1781 ... Anvers, [1781], nrs 920, 923-925.

920. Pompa introitus Ferdinandi... Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: grand papier. Vél. D. Exemplaire très-complet. Les Balustrades, qui sont sujettes à manquer, s'y trouvent, comme aussi la Planche de l'Arc de Triumphe, & les deux Portraits du Prince, tant à cheval, qu'en buste.
923. [H. Neeffs]. Triumphael Incomst van den... Prince Cardinael binnen Antwerpen... Antw., 1635.
924. Christoph. van Essen / roepende Faem over de Blyde Incomste van den Prince Cardinael Ferdinandi binnen Antwerpen. Antw. 1635.
925. [C. Gevartius]. Uytlegginghen van alle Triumph-Wercken gestelt binnen de Stadt van Antwerpen door Hub. Neefs. Antw., 1635.

1782

167

Catalogue des livres du cabinet de... Pierre-François-Vincent, vicomte de Vooght... grand-bailli de la Ville et du Pays et Territoire du Franc de Bruges... Vente... 13 mai 1782... Bruges, [1782], nr 1018.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. 14:00.

168a

Catalogue d'une... collection de livres, délaissée par... J.F. van Ryswick... vente... 26. novembre 1782... Anvers, [1782], 31, nr 7.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.

168b

Anecdotes of painting in England,... collected by the late Mr. George Vertue; and now digested and published from his original mss. by Horace Walpole. 3th ed., with additions... II. London, 1782, 146.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1762; zie nr 128b.

1783

Buré, fils aîné, Guillaume de

169

Catalogue des livres de la bibliothèque de feu M. le duc de la Vallière. 1^e partie. III. Paris, 1783, nrs 5334-5335.

5334. In col. 1642. Met aant.: in-fol. vélin.
29 liv. 19 s.
5335. Bibliogr. adres: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Theod. a Tuiden, qui iconum tabulas ex Archetypis Rubenianis delineavit & Sculpsit, 1641. Met aant.: in-fol. m.r. Imprimé sur vélin. Exemplaire de la plus grande beauté, & d'une parfaite conservation, acheté 920 florins de change de Brabant, faisant environ 1994 liv. argent de France, à la vente des livres de M. Verdussen, Echevin & Libraire de la ville d'Anvers, faite en 1776. On trouve sur un feuillet

séparé le portrait de Rubens tiré sur vélin; il est gravé par Paull. Pontius. Cette édition est la même que la précédente; il s'y trouve un I de moins dans la date qui est à la fin.
1700 liv.

Supplément à la première partie du Catalogue des livres de la bibliothèque de feu M. le duc de La Vallière,... Vente... 12 janvier 1784, dans la grande salle de l'Hôtel de Bullion,... Paris, 1783, blz. 74-75, nr 5334 [= 5335].

Met aant.:
Cet unique exemplaire d'un ouvrage magnifique, dont toutes les figures sont dessinées par Rubens, est le même qui fut offert à Ferdinand, Infant d'Espagne, Gouverneur des Pays-Bas. Les armes de ce Prince sont dorées sur un côté de la couverture, & celles d'Anvers sur l'autre.
Description du volume:
On trouve en tête 8 feuillets contenant:
1. Le portrait de Gaspar Gevartius, gravé d'après Rubens, par Paul Pontius.
2. Un faux-titre.
3. Un beau frontispice gravé par Jacq. Neeffs, dans lequel est gravé le titre, qui porte l'adresse suivante: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Theod. à Tulden, Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et sculpsit. Dans l'exemplaire suivant qui est sur papier, on a substitué à cette adresse celle-ci: Antverpiae apud Ioannem Meursium.
4. Une dédicace de Gevartius à l'Infant Don Ferdinand, datée XVIII. Calend. Iulij Ann. CIƆ.IƆC.XLI.
5. Praefatio ad lectorum.
6. Tabulae praeliminaris siue frontispicii brevis explicatio.
7. Une superbe figure gravée par P. Pontius, représentant le Prince Ferdinand à cheval. Cette figure n'est pas dans l'exemplaire sur papier; mais on y trouve un autre portrait de ce Prince, représenté debout, & gravé par J. Neeffs. Le corps du volume commence à la page 1, finit à la page 189, au verso du dernier feuillet, commence: Descriptionis pompa introitus Serenissimi Principis Ferdinandi Austriaci, Hispaniarum Infantis &c in urbem Antverpiam Synopsis. On trouve ensuite & feuillets contenant:
1. La suite de la description précédente.
2. Index rerum memorabilium.
3. Tabularum series. Les figures indiquées dans cette table sont au nombre de 29, y compris le frontispice. La portrait de Gevartius, & une figure gravée par S. à Bolswert, & placée entre les pages 144 & 145, n'y sont pas nommés. On ne les trouve pas dans l'exemplaire sur papier.
4. Omissa quaedam suis locis interserende.
5. Deux Epigrammes latines adressées à Gevartius & au Lecteur l'une composée par Nicolas Bourgoigne, & l'autre par Jacq. Eyckius.
6. L'approbation & le privilège daté du 9 Décembre 1638. On lit au dernier feuillet: Antverpiae excudebat Ioannes Meursius Typographus iuratis, anno salutis CIƆ.IƆC.XLI. dans l'exemplaire sur papier on a ajouté un second I à la date. Il n'existe peut-être que l'exemplaire sur vélin, daté de l'an 1641.
Oudste bibliografische beschrijving van een ex. van de Pompa introitus Ferdinandi... op perkament; de bibliograaf streeft naar nauwkeurigheid en volledigheid. Voor de kritische bespreking van deze exx., zie nr 170.

1784

Mols, François

170

Remarques sur l'Introitus Ferdinandi 1641, exemplaire imprimé sur velin, lequel se trouvoit dans la Bibliothèque de feu le duc de La Vallière. [Met andere hand toegevoegd:] par M. françois Mols, d'Anvers. [In het midden van het titelbl. opgeplakt:] Ex-libris met zinspr.: Aeternum Sub Sole Nihil. [Onderaan de blz.:] Le 15. Decembre 1784. Ms., 32,2 × 19,8, fol., 17 bl., 2 bl. wit.

De aantekeningen zijn geschreven op het r^o van de bladen; nota's in verband met de tekst in de marge en op het v^o van de bladen.
Watermerk: een kroon, waaronder de initialen G.R.
De t. op bl. 1 r^o luidt: Remarques sur l'Introitus Ferdinandi - folio - a^o 1641 - Exemplaire imprimé sur vélin lequel se trouve annoncé au N^o 5335 - du Catalogue de la Bibliothèque du feu duc de La Vallière. 8^o. 3. vol. Paris 1783. Ainsi que sur la Description que M. [G.] Debure en fait tant dans ce volume, que dans le Supplement au dit Catalogue p. 74 - N^o 5354, faute d'Impression pour 5335.
F. Donnet, Histoire d'un livre... Anvers, 1896, 378-384 ⁵⁰⁹.
Dit ms. werd verkocht in 1791, zie nr 193; het was later in het bezit van Joseph Ermens ²³², de gravin Anne Thérèse Ph. d' Yve ²⁵⁶.
Brussel, Koninkl. Bibl. 17846.

Ermens, Jos[eph]

171

Catalogue des livres de la bibliothèque de... Gabriel-Charles-Joseph del Marmol,... vente... le 1 octobre 1784... Bruxelles, [1784], nr 2268.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641; met aant.: vél.
12:00.

1785

172

Catalogue des livres de... Monseigneur J[acques] T[homas] J[oseph] Wellens, évêque d'Anvers... vente... 9 mai... Anvers, [1785], nr 964.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: Bel Exemp.

173

Catalogue de la... bibliothèque de... Pierre André Joseph Knyff, chanoine noble gradué de la cathédrale d'Anvers... vente... 20 juin 1785... [Anvers, 1785], nrs 1180-1181.

1180. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642.
7:00.
1181. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641.
8:15.

174

Catalogue de la... collection de tableaux... qui formoient le cabinet de... Pierre André Joseph Knyff, chanoine noble gradué de la Cathédrale d'Anvers,... vente... 18 juillet 1785... [Anvers, 1785], nrs 242-243.

P.P. Rubens
242. Esquisse terminée & coloriée, qui fut faite pour l'Arc de triomphe élevé

par ceux de la Monnoie d'Anvers, à l'entrée solemnelle de Ferdinand d'Autriche. 243. Ce Morceau offre la partie postérieure du même Arc, & la même montagne. Les estampes de ces... Morceaux se trouvent dans l'Introitus Ferdinandi Austriaci in Urbem Antverpiam pag. 151 & 155...

175

Catalogue d'une... collection de livres... recueillis... par le comte Charles de Proli... vente... 14 novembre 1785... Anvers, [1785], nrs 2063-2064, 2067.

2063. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Meursius, 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: belles épreuves en vél. Les balustrades, qui sont sujettes à manquer, s'y trouvent comme aussi le Portrait Equestre du Prince.
18:10.
2064. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. Le Portrait du Prince en Buste s'y trouve.
8:5.
2067 [C. Gevartius]. Corte Uitleggenighen van alle de Triumphwerken gemaekt... ter eeren den... Prince Cardinael, op syn blyde Inkomste binnen Antwerpen, door H. Neefs. [sic] Antw., [1635].

1786

Bure fils aîné, Guillaume de

176

Catalogue de livres rares [de M. Camus de Limars]... vente... 13 mars 1786... Paris, 1786, nr 1568.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exemplaria... enz. 1641; met aant.: m.r. Imprimé sur vélin. Exemplaire de la plus grande beauté & d'une parfaite conservation... On trouve sur un feuillet séparé le portrait de Rubens imprimé sur vélin; il est gravé par Paul Pontius.

177

Catalogue van... boeken, met twee appendices, waer van den eenen naergelaeten by Sr. A. Foro, in syn leven meester chirurgyn, de welke men zal verkoopen... op... 24 October... Antwerpen, H. Bincken, [1786], appendix II, nr 100.

Inkomste van Ferdinandus binnen Antwerpen. Antw., 1635.

1787

178

Catalogue d'une... collection d'estampes... rassemblées... par... Jossen van Steenberghen, ecuier... vente... 16 juillet 1787... Gand, [1787], passim.

226. L'épitaphe de J. Gevartius. [A.] Lommelin sculp.
0:2:2.
509. Arc de Triomphe à l'entré[e] du Cardinal Infant d'Esp. S. à Bolswert sculps. 0:7:6.
600. Le portrait de Rubens dans une Bordure ceintrée... Paulus Pontius sculp. 3:0:0:.

Prins Kardinaal Ferdinand. Ruiterportret gesneden naar P.P. Rubens door Paul Pontius (Uit het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi in het bezit van de Stadsbibliotheek te Antwerpen).

Prins Kardinaal Ferdinand. Portret te halver lijve, naar Theodoor van Thulden gesneden door Jacques Neeffs (Uit het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi in het bezit van de Stadsbibliotheek te Antwerpen).

Ermens, Jos[eph]

179

Catalogue des livres de la bibliothèque de... Lancelot Ignace Joseph baron de Gottignies... Vente... 1 octobre 1787... Bruxelles, [1787], nr 1022.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642.

1788

180

Catalogue d'une... collection d'estampes... assemblées... par F.J. Gaucheret... avocat au Conseil souverain de Brabant... vente... 14 avril 1788... Bruxelles, [1788], passim.

15, nr 1. Le portrait de P.P. Rubens [d'après lui-même grav.], par [P.] Pontius. T.B.
8:15.
16, nr 30. Gasperius Gevartius, [d'après Rubens, grav.] par P. Pontius.
1:15; met 2 andere portretten.
17, nr 40. Le Portrait de Ferdinand à Cheval, [d'après Rubens, grav.] par P. Pontius.

181

Catalogue d'une... collection de tableaux... [et d'estampes]... le tout rassemblé... par Dominique Bernard Clemens... vente... 2 juin 1788... Gand, [1788], 129, nr 64.

Les Portraits de Rubens & Van Dyck, gravés par Paul Pontius, & un sujet de Thèse.
0:10:0.

1789

182

Catalogue van boeken... welke men zal verkoopen... 11 February 1789... Antwerpen, H. Bincken, [1789], 18, nr 19.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv. typis Meursii 1636 [sic]; z. opg. van j. in kol.
3:00.

Sas, N.J.T.

183

Catalogue raisonné de l'excellente... collection d'estampes... qui composent la cabinet de... James Hazard, gentilhomme anglais... vente... 15 avril 1789... I. Bruxelles, [1789], passim.

1319. Ferdinand, cardinal infant d'Espagne, &c, à cheval [d'après Rubens grav.,] par P. Pontius.
1324. Le portrait de Rubens dans une bordure cintrée, [d'après lui-même grav.] par P. Pontius.
1333. Gasper Gevart, [d'après Rubens grav.] par P. Pontius, avec la contreépreuve.
1334. La même estampe.

184

Catalogue d'une... collection de livres de la bibliothèque de... James Hazard, gentilhomme anglais... vente... 11 mai 1789... Bruxelles, [1789], nr 349.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641.
20:00.

185

Catalogue d'une... collection... de livres, délaissés par... Mme la douairière Peytier de Merchten... vente... 26. mai 1789... Anvers, [1789], nr 3.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

186

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 3 juin 1789... Anvers, J.J.G. de Marcour, [1789], nr 7.

Onvoll. titelopg.; t. vangt aan: Pompa Triumphalis Introitus Ferdinandi...; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: baz.

187

Catalogue d'une... collection de livres... et d'une... collection d'estampes... vente... 8 juin 1789... Gand, P.F. de Goesin, [1789], 67, nr 4.

Portrait du duc Ferdinand à cheval, gravé d'après Rubens par [P.] Pontius.
5:00 met Vénus et Adonus, gravé d'après Rubens par Tassaert.

188

Catalogue van eene... verzamelinge van printen... [van d'heer Spruyt] De welke verkogt zullen worden... den 7. November 1789... Gend, P.F. Cocquyt... [1789], nr 54.

Gaspar Gerartius [sic] naer Rubens, door P. Pontius. Druk en afdruk.

[Heinecken, Carl Heinrich von]

189

Dictionnaire des artistes dont nous avons des estampes, avec une notice détaillée de leurs ouvrages gravés. III. Leipzig, 1789, 124.

Grand sujet emblématique sur le Prince Ferdinand,... par S. à Bolswert. ... gr. p. en h.

1791

Basan, F[rançois]

190

Dictionnaire des graveurs anciens et modernes... Nouv. éd. Bruxelles, 1791, 345, 490.

Les Planches de la Description de l'Entrée de Ferdinand, Cardinal-Infant, en la ville d'Anvers, d'après Rubens, par Th. van Thulden.
Le Portrait du Cardinal Infant d'Espagne,... [d'après Rubens grav.] par J. Neef[fs].

[Duclos, R., et André-Charles Cailleau].

191

Dictionnaire bibliographique, historique, et critique, des livres rares, ... [I]. Paris 1791, 497-498.

1^e ex. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Joannes Meursius, 1642; met aant.: vend. 29 liv. 19 f. chez M. le Duc de la Vallière, mais ordinairement 12 à 15 liv.
2^e ex. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1641; met aant.: Exemplaire imprimé sur vélin... vendu 1825 liv. à l'Hôtel de Bullion, en 1786.
Voor nieuwe uitg. 1802, zie nr 214.

[La Serna Santander, Carlos de]

192

Catalogue des livres de la bibliothèque de... Théodore-Jean-Laurent Del Marmol en son vivant Conseiller au Conseil Souverain de Brabant... vente... 14 mars 1791... Bruxelles, 1791, nr 1728.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1641; met aant.: Bel exemplaire ou se trouvent le portrait de l'Archiduc à cheval, [d'après Rubens grav. par P. Pontius] celui de Gevartius [d'après] Rubens [grav. par P. Pontius]...
36:10.

193

Catalogue de livres délaissés par... François Mols, qui se vendront... le 2 de mai 1791... Anvers, [1791], nr 552, 565.

552. Elogia Imperatorum, Regum, Principum,... auctore C. Gevartio. Ms. ⁷¹. 30. - Gekocht door: [in de marge] bok [J.F. de Bock?]
565. Remarques sur l'Introitus Ferdinandi, qui se trouvoit à la bibliothèque du Duc de la Valiere [sic] [par F. Mols]. Ms. ¹⁷⁰.

194

Catalogue des livres de la bibliothèque de... G.J. Rooman, conseiller ordinaire au Conseil de S.M. l'Empereur & Roi ordonné en Flandre... Vente... 9 mai 1791... Gand, 1791, nr 2607.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641; met aant.: V. doré sur plat. très-bonnes épreuves complet, excepté la fig. du Char [de Calloo] qui n'a pas servi.

195

Catalogue d'une... collection d'estampes... délaissée par... Emanuel-Augustin-Joseph van den Meersche,... seigneur de Berlaere, Moerbeke, Voordenhove... vente... 11 juillet... Gand, [1791], nr 1.

Zeven-en-veertig stuks schoone Printen van Rubens, zynde de gene uyt het Werk getiteld: Pompa Introitus & c.

196

Catalogue d'une... collection de tableaux... estampes, provenant du cabinet de... F.A.E. Bruynincx, chanoine gradué de la cathédrale et archidiacre d'Anvers... vente... 1 août 1791... Anvers, [1791], 54, nrs 74-75.

74. C. Gevaerts, d'après Rubens, par [P.] Pontius.
75. Ferdinand, d'après Rubens, par [J.] Neef[f]s.

197

Catalogue des livres... de... F.A.E. Bruynincx... vente... 10 octobre 1791... Anvers, [1791], nr 1772.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
7:15.

1792

198

Catalogue... de livres... [délaissés par Godefroid Ignace François Laurent van Paffenrode]... vente... 10 septembre 1792... Anvers, [1792], nr 1.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642.
12:10,

199

Catalogue van boeken... de welke men zal verkoopen... op... 10. October 1792... Antwerpen, H. Bincken, [1792], nr 1.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.

La Serna y Santander, C[arlos] de

200

Catalogue des livres de la bibliothèque de... don Simon de Santander, secrétaire de Sa Majesté catholique... III. Bruxelles, 1792, nr 5005.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerpiae, à Tulden, 1641; met aant.: v. Exemplaire très beau, avec le portrait de l'Infant Ferdinand à cheval & en buste.

1793

201

Catalogus van... boeken... Naergelaeten by wylen... M.M.J. de Wael,... Roomsch Priester... Welke... zullen worden verkogt... op 2. January 1793 en de volgende dagen... Antwerpen,... [1793], nr 370.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: Een schoon Exemplaer, en extra Compleet, wordende in het zelve bevonden de bovenstukken der Balustrades ende de twee Portraitten van Philippus [sic], zoo in bust als te peerd, alle door P.P. Rubbens zeer wel geconserveert.

1794

Ermens, Jos[eph]

202

Catalogue des livres de la bibliothèque de... Pierre Wouters, prêtre, chanoine de l'église collégiale de S. Gomer à Lierre... Vente... 26 mai 1794... Bruxelles, [1794], nr 5466.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642 adr.; met aant. in de marge: vacat.

1796

203

Catalogus van... boeken... Naergelaeten door... Engelbertus Baets, ingenieur-architect. Welke men... zal verkoopen... 2 Augusty 1796... Antwerpen, [1796], nr 121.

Onvoll. titelopg.; t. vangt aan: Pompa triumph. Introitus Ferdinandi; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

1797

204

Catalogus van boeken, de welke men zal... verkoopen... op... 16. Mey 1797 ... Antwerpen, G.J. Bincken, [1797], 35, nr 7.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

205

Catalogue d'estampes... délaissées par J.L. Krafft... peintre et graveur ès-arts... vente 18 septembre [1797]... Bruxelles, 1797, 188, 200.

Petrus Paulus Rubens.
188. Le portrait de Rubens, dans une bordure cintrée, P. Pontius sculps. et exc. 200. Gaspar Gevaert, P. Pontius sculp.

1798

206

Catalogue d'une... collection... de livres... vente... 5. Thermidor, 6^e année [23 Juli 1798]... Anvers, G.J. Bincken, [1798], nr 14.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
9:15.

207

Catalogue d'une... collection d'estampes... délaissée par Libert de Beaumont, décédé... le 14 Prairial, An 6^e [2 Juni 1798]... vente le 8 Vendemiaire [29 September 1798?]... Lille, [1798?], nr 398.

Portrait de Pierre Paul Rubens, d'après Rubens, par P. Pontius; met aant.: Ce portrait est un chef-d'oeuvre de gravure, très rare, surtout pour l'avoir aussi belle épreuve que celui-ci.

208

Catalogue de livres et estampes délaissés par... Franç. Jacques d'Hooghe, prêtre séculier... vente... le 15 Brumaire an 7^e [5 novembre 1798]... [Gand, 1798], nr 728.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., J. Meursius, 1641; met aant.: exemplar optima impressionis... demie rel.

1799

209

Catalogue van... boeken... naergelaeten door J.F. Hoyman, lit[sic] van het Wiskundig Genootschap te Amsterdam, alsmede van het Gezelschap der Mathematische Wetenschappen te Hamburg: benevens eenen zeer welgeconditioneerden Appendix, alle welke men zal verkoopen... op 25. Fructidor 7ste jaer [12 September 1799]... Antwerpen, [1799], Appendix, nr 1.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Plant., 1635; z. opg. van j. in kol. 13:00, met het boek van G. Becanus vermeld in aant. onder nr 93 a.

19de EEUW

1800

210

Catalogue de livres... de portraits... délaissés par... Arnout Vosmaer, conseiller de S.A.S. Msgr. le Prince d'Orange & de Nassau... vente... 17 mars 1800... [1^e partie]. La Haye, [1800], nr 893.

Portrait de Casp. Gevartius [d'après Rubens grav. par P. Pontius].

1801

211

Catalogus van... boeken, de welke men zal verkoopen... op 17 Meêrt 1801... Antwerpen, G.J. Bincken, [1801], nr 1.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. 10:00.

212

Catalogue d'une... collection... de livres... délaissés par... De Man,... vente... 26 mai 1801... Anvers, [1801], nr 23.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Plant., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. 13:00.

213

Catalogue de livres... délaissés par... Van Heurck... vente... 14 décembre 1801... Anvers, [1801], nr 19.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. 7:10.

1802

[Duclos, R., et André-Charles Cailleau]

214

Dictionnaire bibliographique, historique, et critique, des livres rares, ... [I]. Paris, 1802, 500-501.

Dezelfde aant. als bij de 1^e uitg. 1791; zie nr 191.

215

Catalogue... de livres... vente... 5 avril 1802... à la maison de la veuve De Cuypers de Rymenam... les dits livres ayant composé la bibliothèque de ce dernier... Bruxelles, [1802], nr 1595.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: 1-12.

216

Catalogue d'une... collection de livres... vente 24 août 1802... Anvers, H. Bincken, [1802], nr 7.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: v.b.c.

217

Catalogue de... livres... délaissés par... J[oseph] F[rançois] E[nglebert] Werbrouck, docteur en théologie de l'Université de Louvain... vente... 21 septembre 1802... Anvers, [1802], nr 288.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. b.c.
13:5.

1803

218

Catalogue d'une... collection de livres... de... Philippe Meert, ancien médecin, pensionné de la ville d'Alost... la vente... à Alost... 10 janvier 1803... [Alost, 1802], 12, nr 128.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.

219

Catalogue d'une... collection d'estampes... vente... 7 février 1803... Gand, P.F. de Goesin-Verhaeghe, [1803], nr 274.

Ferdinand à cheval... d'après Rubens par P. Pontius.

220

Catalogue van... boeken, naergelaeten door... de eerw. Heeren L*** en P** P**** en andere... de welke men zal verkoopen... 7 Meêrt 1803... Antwerpen, H. Bincken, [1803], nrs 306, 314.

306. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: v.d.s. tr. & pl. b.c.
1:8.
314. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; met aant.: def.
1:2; met het boek van G. Becanus vermeld in aant. onder nr 93 a.

221

Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par... A.F. van Praet ... vente... 4 avril 1803... Anvers, [1803], nr 7.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. d.s. tr.
9:00.

222

Catalogue de livres... vente... 1 août 1803... Anvers, H. Bincken, [1803], nr 250.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Plant., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.

223

Catalogus van... boeken... de welke men zal verkoopen... op 12 September 1803... Antwerpen, H. Bincken, [1803], passim.

5, nr 19. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Plant., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: v.t.b.c.
0:15.
57, nr 10. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. doré, très bel exemplaire. Les Balustrades, qui sont sujettes

à manquer, s'y trouvent, comme aussi l'Arc de triomphe, & les deux Portraits du Prince, tant à cheval qu'en buste.
33:15 met nr 11.
86, nr 4. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Plant.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: v.b.c.

224

Catalogue de... livres... vente... 29 novembre 1803... Anvers, H. Bincken, [1803], nr 1.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.

La Serna Santander, C[arlos] de

225

Catalogus des livres de la bibliothèque de... C. de La Serna Santander, rédigé et mis en ordre par lui-même; avec des notes bibliographiques et littéraires; nouvellement corr. et augm. III. Bruxelles, an XI (1803), nr 5005.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerpiae, à Tulden, 1641; met aant.: Exemplaire très beau, avec le portrait de l'Infant Ferdinand à cheval & en buste. 12:00, met J. Balini de Bello belgico... Bruxellae, 1609.

Huber, M[ichael], et C.G. Martini

226

Manuel des curieux et des amateurs de l'art... V-VI. Zuric, 1803, passim.

V, 283. Portrait de Pierre-Paul Rubens, [d'après lui-même, grav. par P. Pontius] in-fol.
Portrait de Caspar Gevaerts, [d'après Rubens grav. par P. Pontius] in-fol.
V, 284, nr 7. Ferdinand, Cardinal, Infant... à cheval, [d'après Rubens gravé par P. Pontius] in-fol.
VI, 47, nrs 81-87. Les tableaux des arcs de triomphe de la fameuse entrée de Ferdinand d'Autriche à Anvers, par Rubens, grav. par [Th.] van Thulden, en 8 feuilles, in-fol.
VI, 217, nr 8. Le Cardinal Infant d'Espagne, qui se trouve à la tête de la description de l'entrée de ce Prince en la ville d'Anvers par Rubens pinxit, in-fol.

1804

227

Catalogus van boeken... de welke men zal verkoopen... 20 Meêrt 1804 ... Antwerpen, H. Bincken, [1804], nr 761.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z, opg. van j. in kol.; met aant.: vél.
2:10.

228

Catalogue des livres... composant la bibliothèque de M*** [le président de Cote]... 12 avril 1804... Paris, 1804, nr 1735.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Meursius, 1642; met aant.: m.r.

229

Catalogue de... livres,... vente... 24 Juillet 1804... Anvers, H. Bincken, [1804], nr 49.

Icones Introitus Ferdinandi Austriaci Hispaniarum Infantis in Urbem Antverpiam. Antv., 1635.
4:00.

Peignot, Gabriel

230

Essai de curiosités bibliographiques. Paris, XIII-1804, 51-52.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Theod. à Tulden... 1641 (pour 1642); aant. overgen. uit: G. de Buré fils aîné¹⁶⁹.

1805

231

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 27 mai 1805... Anvers, H. Bincken, [1805], 100, nr 19.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. b.c. Bel exemplaire.
34:00.

232

Vente d'une... collection de livres... délaissés par... Joseph Ermens,... imprimeur-libraire à Bruxelles... qui se fera... le 12 novembre 1805... Bruxelles, [1805], nrs 5388-5389.

5388. Pompa introitus... onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642.
25:00.
5389. Remarques sur l'Introitus Ferdinandi... par F. Mols. Ms. de 17 feuillets ¹⁷⁰. 2:6.
5391. [C. Gevartius] Corte uytlegginge van de triumph-wercken... door H. Neeffs, Hantw., [1635] ⁷³, ⁷⁴.

1806

233

Men zal publiek verkoopen op... 21 April 1806... ten sterf-huyze van... Franciscus van Ussel, in zyn leven meester beeldhouwer in de Raepstraet... eenige boeken, te weeten: den Introitus Ferdinandi...

In: Antwerpsche Gazette. 18 April 1806, 1, 2^e kol.
Wordt bedoeld het werk van G. Becanus of C. Gevartius? Zie nr 93 a.

234

Catalogue d'une... collection de livres [délaissée par Corneille François de Nelis, évêque d'Anvers]... vente... 21 avril 1806... Anvers, H. Bincken, [1806], nr 11.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: d.r.
12:00.

235

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 21 mai 1806... Anvers, H. Bincken, [1806], 1, nrs 7-8.

7. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv. 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: v.b.c.
7:00.
8. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. b.c. 6:00.

236

Catalogue d'une collection de livres... vente... 15 septembre 1806... Anvers, G.J. Bincken, [1806], 55, nr 559.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.

1807

237

Catalogue des livres... estampes du cabinet de M.L... [Lamy]... vente... 11 janvier 1808... Paris, 1807, nrs 5619-5620.

5619. Onvoll. titelopg.; bibliogr, adr.: Antverpiae, Hen. Aertssens et Guil. Lesteenius; z. opg. van j. in kol.; met aant.: v. jasp.
5620. Un autre exemplaire des figures seulement; met aant.: veau br.

[Baverel, Jean Pierre, en François Malpé]

238

Notices sur les graveurs, qui nous ont laissé des estampes marquées de monogrammes, chiffres, rébus, lettres initiales, etc., avec une description de leurs plus beaux ouvrages et des planches en taille-douce, contenant toutes les marques dont ils se sont servis... Besançon, 1807, 262.

Les planches de la description de la fameuse entrée de Ferdinand d'Autriche en la ville d'Anvers,... d'après Rubbens.

1808

239

Catalogue d'une... collection de... livres... vente... 8 mars 1808... Anvers, G.J. Bincken, [1808], 5, nr 14.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; met aant.: vél. b.c.

[Reymenans, pharmacien à Malines]

240

Catalogue des livres de la bibliothèque de... Gaspar-Joseph de Servais... vente... 3 octobre 1808... Malines, [1808], nrs 4135-4137.

4135. [C. Gevartius] Inscriptiones arcuum & pegmatum Antverpiae... 1635 ⁷²; met aant.: vél.
4136. Pompa introitus... Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.
35:00; aangekocht door Collart.
4137. Eadem Pompa figurata, sine textu & sine figura equestri principis.
9:00; aangekocht door Vaernewyck.

1809

241

Catalogue des livres de la bibliothèque de... Jean-Ignace-Aloyse vander Beke, ancien secrétaire de la ville de Gand,... et d'autres défunts... 23 août 1809... Gand, [1809], nr 1467.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: vél d.s. tr. Bonnes épreuves.

242

Catalogue... de livres... vente... 18 décembre 1809... Anvers, G.J. Bincken, [1809], 2, nr 14.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.
9:5.

1810

Brunet fils, J[acques] C[harles]

243

Manuel du libraire et de l'amateur de livres... I. Paris, 1810, 470-471.

Vermeldt de naam van de auteur foutief: Gevarsius. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerpiae, 1642. Met aant.: Volume orné de gravures, d'après Rubens, par Theod. van Tulden: 18 à 24 fr.; vend. 30 fr. la Vallière¹⁶⁹. Un exemplaire imprimé sur vélin, avec un portrait de Rubens, gravé par Paul Pontius, et également tiré sur vélin; vend. 1994 fr. Verdussen¹⁵⁷, à Anvers, en 1776; 1700 fr. la Vallière; 1825 fr. Camus de Limare¹⁷⁶.
2^e uitg. 1814, nr 247; 3^e uitg. 1820, nr 257; 3^e [sic] uitg. 1821, nr 261; 4^e uitg. 1839, nr 312; 4^e [sic] uitg. 1842, nr 326; uitg. van 1861, nr 374; anastatische druk 1922, nr 577.

244a

Vente d'une... collection de livres délaissée par... Guillaume-Joseph de Roovere, ancien Echevin de la ville de Bruxelles... qui se fera le 10 septembre 1810... Bruxelles, [1810], nr 654.

Met 2^e titelbl.: Description bibliographique de la bibliothèque de Guillaume-Joseph de Roovere...
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1642, apud Theod. à Tulden, met aant.: V.m. Magnifique exemplaire.
27:00.

[Reymenans, pharmacien à Malines]

244^b

Catalogue des livres de la bibliothèque de... Guilleaume-François Verhoeven... vente... 1 octobre 810... Malines, [1810], nr 2584.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Jo. Meursius; z. opg. van j. in kol.; met aant.: V.

1811

[Brasseur, l'abbé]

245	Notice succinte d'une collection unique de manuscrits inédits,... concernant l'histoire belgique; suivie d'une Description bibliographique

de livres imprimés [appartenant à Antoine Nuewens]... rédigée par un amateur. [Bruxelles, 1811], Catalogue de livres, nr 2379.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv. 1641; met aant.: magno vélin.

1813

246

Catalogue... de livres... délaissés par... J.A. Rombaut... vente... 22 mars 1813... Bruxelles, 1813, nr 183.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: antv., 1635; z. opg. van j. in kol.

1814

Brunet fils, J[acques] Ch[arles]

247

Manuel du libraire et de l'amateur de livres... 2^e éd... II. Paris, 1814, 27.

Bij de aant. van de 1^e uitg. ²⁴³ is toegevoegd: Vol. orné de 29 gravures,... Nous ferons observer que cet ouvrage porte la date 1642, parcequ'on a ajouté un I à la plume; dans l'exemplaire sur vélin, il y a seulement XLI. Il y a aussi des différences, entre les exemplaires, pour l'adresse, car dans les premiers le frontispice gravé porte: Antuerpiae, veneunt exemplaria apud Theod. a Tulden, qui iconum tabulas ex archetypis Rubenianis delineavit et sculpsit [sic], et dans les autres: Antuerpiae apud Joannem Meursium.
Voor de verschillende uitgn, zie 1^e uitg. 1810, nr 243.

248

Catalogue d'une... collection de livres délaissés par... J.F. de Vinck de Wesel... vente... 23 août 1814... [Anvers,] G.J. Bincken, [1814], nr 17.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. b.c. bel exempl.

1815

249

Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par... Laurent et Jean Solvyns... vente... 2 octobre 1815... [Anvers, 1815], nr 122.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: les figures, en feuilles.

1816

250

Vente d'une... collection des livres... de la bibliothèque de... Charles-Antoine de La Serna-Santander,... ancien conservateur de la Bibliothèque de Bruxelles... Vente... 18 mars 1816... Bruxelles, [1816], nr 642.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Meursius, 1642; met aant.: vél.
15:3.

251

Catalogue d'une collection de livres... vente... 5 août 1816... Anvers, G.J. Bincken, [1816], 4, nr 15; 29, nr 391.

15. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.
391. Onvoll. titelopg.; t. vangt aan: Pompa triumphalis...; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

252

Catalogue d'une... collection de... livres délaissés par... J.B.J. Geelhand, Suivi d'un Supplément: Livres délaissés par L.C.D.B., vente... 21 octobre 1816... Anvers, [1816], nrs 45; suppl. nr 1209.

45. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; met aant.: v.d.s. pl.
1209. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; met aant.: vél.

[Snyers, Jan Adriaan]

253

Notice des tableaux recouvrés par cette ville sur les objets d'art revenus de France, exposés au Musée... Anvers, 1816, nrs 43-47.

Cinq esquisses pour les arcs de triomphe, qui ont servi lors de l'entrée du prince Ferdinand, appartenant à l'hótel-de-ville... Hauteur 3 pieds 8 pouces; largeur 2 pieds 6 pouces.

1817

Brulliot, François

254

Dictionnaire de monogrammes, chiffres, lettres initiales et marques figurées... Munich, 1817, 299, nr 1199.

Les planches de la description de la fameuse entrée de Ferdinand d'Autriche, en la ville d'Anvers en 8 pièces, d'après Rubens.
Voor nieuwe uitg., 1834, zie nr 295.

255

Notice des tableaux exposés au Musée d'Anvers. 1817. [Anvers, 1817], nrs 64-68.

Pierre Paul Rubens.
64. Esquisse de l'arc de triomphe pour la Monnaie.
65. Esquisse pour l'Hótel-de-Ville.
66. Esquisse avec un Char.
67. Esquisse avec Quadridge.
68. Esquisse ayant en bas-relief une Bataille.
NB. Ces cinq Esquisses furent faites pour les arcs de triomphe érigés à l'entrée de l'Archiduc Ferdinand.
Zie aant. bij nr 352; voor latere uitgn, van de katalogus, zie nrs 258, 275, 279, 283, 321, 350, 366, 411, 414, 426, 428-429, 484, 496-499, 531b-533, 546a-b, 572, 574, 653.

1820

256

Description bibliographique d'une... collection de livres... provenant de la bibliothèque de Mlle la comtesse [Anne Thérèse Ph.] d'Yve, rédigée par feu M.D.L.S., rev. et achevée par L[ouis]-F[rançois] A. Gaudefroy... II. Bruxelles, 1820, nrs 5036-5040.

5036. [C. van Essen] Koepende [sic] faem over de blyse [sic] incomst van Ferdinandus infant... Antw., in-4^o, vel. ⁷⁸
0:006.
5037. [C. Gevartius] Corte wtlegginghe van alle de triumphwercken... door H. Neeffs, Hantw., [1635] vel. ⁷³-⁷⁴
1:4.

5038. Pompa introitus... Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antw., Theod. à Tulden, earumdem iconum sculptor; z. bibliogr. adr.; in kol. 1641; met aant., Vél. d.s.t.
7:5.
5039. Pompa introitus Ferdinandi... Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antw., 1641; met aant.: d. rel.
5:5.
5040. Remarques critiques et bibliographiques sur l'exemplaire imprimé sur vélin de l'ouvrage intitulé Introitus Ferdinandi... par F. Mols, Antuerp., 1641; met aant.: MSS. lisible, datée du 15 décembre 1784, avec des additions et corrections ¹⁷⁰.
3:2.

Brunet, Jacq[ues] Charles

257

Manuel du libraire et de l'amateur de livres... 3^e éd.,... II. Paris, 1820, 92.

Dezelfde opg. en aant. als in de uitg. van 1814, nr 247; voor de verschillende uitgn, zie 1^e uitg. 1810, nr 247.

258

Notice des tableaux dont se compose le Musée d'Anvers. [Anvers.] 1820, nrs 74-78.

Voor aant. en opg. der verschillende uitg., zie nr 255.

1821

259

Catalogue... de... livres, délaissés par... Dossche, curé de l'Hôpital de Notre-Dame,... Servranckx, ci-devant curé de Rymenam, et de Hase, clerc de l'Église métropolitaine à Malines... vente... 3 avril 1821... Malines, [1821], nrs 478-480.

478. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642.
479. Idem.; met aant.; vél.
480. Idem.; met aant.: dem. rel.

Ebert, Friedrich Adolf

260

Allgemeines bibliographisches Lexikon. I. Leipzig, 1821, 678.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antw., Thdr. a Tulden, (and. Exx. J. Meursius), 1641.
Neemt zonder onderzoek letterlijk de aantekeningen over van Brunet²⁴⁷.

Brunet, Jacq[ues] Ch[arles]

261

Manuel du libraire et de l'amateur de livres... 3^e éd... II. Bruxelles, 1821, 92.

Dezelfde opg. en aant. als in de uitg. van 1814, nr 247, en 1820, nr 257; voor de verschillende uitgn, zie 1^e uitg. 1810, nr 243.

Bellori, Gio[vanni] Pietro

262a

Vite dei pittori, scultori ed architetti moderni I. Pisa, 1821, 241-251.

Voor aant. en opg. der verschillende uitgn, zie nr 89a.

Cicognara, Leopoldo

262b

Catalogo ragionato dei libri d'arte e d'antichità posseduti del conte Cicognara. Pisa, 1821, nr 1442.

Onvoll. titelopg.; bibliogr, adr.: Antuerpiae 1635; zie nr 27.
De bibliotheek van Leopoldo Cicognara werd in 1824 volledig aangekocht door het Vatikaan.

1822

[Praet, Joseph Basile Bernard van]

263

Catalogue des livres imprimés sur vélin de la bibliothèque du roi. V. Paris, 1822, nr 156, blz. 139-141.

In kol.: 1641.
Ex., dat achtereenvolgens in het bezit was van J.B. Verdussen (1776)¹⁵⁷, de hertog de La Vallière (1783) ¹⁶⁹, en Camus de Limars (1786) ¹⁷⁶.
J.B.B. van Praet geeft volgende bijzonderheden over dit kostbare boek:
Il est relié en maroquin rouge, avec les armes du prince Ferdinand dorées sur un coté de la couverture, et celles de la ville d'Anvers sur l'autre. On assure qu'il en existe dans la Bibliothèque impériale de Vienne deux autres exemplaires, dont un parfaitement enluminé.
Celui de la Bibliothèque du Roi diffère de la plupart des exemplaires sur papier, en ce qu'on y trouve:
1. La date, à la fin, exprimée de cette manière CIƆDC.XLI, tandis qu'elle est toujours de 1642 et en chiffres arabes.
2. Un portrait de Gaspar Gevartius, gravé d'après Rubens par Paul Pontius, et placé à la tête du volume.
3. Une figure par [S. a] Bolswert, placée entre les pages 144 et 145, laquelle ainsi que le portrait ci-dessus, n'est point indiquée dans la table des figures. 4. Un portrait de Ferdinand à cheval, par [P.] Pontius d'après Rubens, lequel est presque toujours remplacé par un autre portrait de ce prince, vu debout, presque de trois quart, gravé d'après [Th.] van Thulden, par J. Neeffs.
Les exemplaires sur papier offrent entre eux d'autres différences qui proviennent sans doute de ce qu'ils ont passé successivement dans plusieurs magasins de libraires. Ces différences servent à distingeur les exemplaires de premier tirage. De ce nombre sont ceux qui, comme l'exemplaire sur vélin, ont le faux titre imprimé en sept lignes, et qui commence par ces mots: Pompa introitus... et dans lesquels, au bas du frontispice gravé, on lit: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Theod. a Thulden, avec le nom du graveur Jac. Neef[s]s sculpsit, qu'on n'a jusqu'ici trouvé dans aucun exemplaire sur papier.
Quelques-uns, qui paroissent être aussi de bonnes épreuves, portent pour adresse, dans le même frontispice gravé: Antverpiae, apud Joannem Meursium. Dans d'autres, qui ont un faux-titre en neuf lignes commençant par ces mots: Pompa triumphalis introitus..., on lit l'adresse suivante dans le frontispice gravé: Antverpiae veneunt exemplaria apud Theod. a Tulden...; et au bas, hors de la gravure: Prostant exemplaria apud Guilielmum Lesteenium, & Henricum Aertssens.

1823

[Gaudefroy, Louis-François-A.]

264

Catalogue de la bibliothèque d'un amateur [P.-J. de Mat], avec des notes... Bruxelles, 1823, nrs 5635-5636.

Het bericht is ondert.: L.-F.-A.G.
5635. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antwerpiae, Meursius, 1641; met aant.: v.m. fil.
24:00.
5636. Aluid exemplar; ex. eadem editione; vél.
15:00.

265

Catalogue van eene... verzaemelinge van... schoolboeken en andere, naergelaeten door... Joannes A.F. Pauwels, welke zullen verkogt worden... 9 Junii 1823... Antwerpen, [1823], nr 128.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.
8:10, met het boek van G. Becanus vermeld in aant. onder nr 93 a.

1824

P[seaume, Etienne]

266a

Dictionnaire bibliographique,... Par M. P*****,... I. Paris, 1824, 242, 1^e kol.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerpiae, 1642.

266b

Catalogue d'une... collection de... livres... vente... 15 mars 1824... Anvers, G.J. Bincken, [1824], 37, nr 28.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: bel ex., v.d.s. tr., b.c.
12:00.

267

Bibliotheca Meermanniana; sive Catalogus librorum impressorum... quos maximam pertens collegerunt... Gerardus et Joannes Meerman... III... auctio... VIII Junii MDCCCXXIV... Hagae Comitum, 1824, nr 492.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: p. 5:00.

268

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 31 août 1824... Anvers, G.J. Bincken, [1824], nr 7.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; met aant.: vél.

269

Catalogus van prenten, van... Moritz grave von Fries, te Weenen. [Amsterdam, 1824], 87, nr 186.

Een Triomfboog, met de wapens van Ferdinand van Spanje, door S. à Bolswert. (Basan, nr 29).

1825

270

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 16 mai 1825... Anvers, Ancelle, 1825, nr 725.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. 6:5.

271

Cataloog eener... verzaemeling van boeken... [nagelaten door Blom, architecte]... verkooping... 5 october 1825... Antwerpen, T.J. Janssens, [1825], nr 43.

Vermeldt als t. onvoll. voorh. t.: Pompa triumphalis introitus...; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. wel. gec.

1826

272

Catalogue van... boeken... die zullen verkogt worden... op... 9 Mey 1826 ... Antwerpen, T.J. Janssens, [1826], nr 25.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. b.c.

273

Catalogus eener... verzaemeling van... boeken... welke zullen verkogt worden ten sterfhuyze der... juffr. Francisca Hendrica Le Candele... 14 December 1826... Antwerpen, [1826], nr 15.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: statua equestri Principis. vélin. d.b.c.

274

Catalogue van... boeken... welke zullen verkogt worden... 19 December 1826. Antwerpen, T.J. Janssens, [1826], 18, nr 12.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: statua equestri Principis velin.
5:00.

275

Notice des tableaux dont se compose le Musée d'Anvers... [Anvers,] 1826, nrs 73-77.

Voor aant. en opg. van de verschillende uitgn, zie nr 255.

276

Neues Sach- und Ortsverzeichniss der königlich sächsischen Gemälde-Gallerie zu Dresden... Dresden, 1826, nr 551.

Peter Paul Rubens
Dieses Gemälde ist unter der Benennung: Quos ego... bekannt.
Zie aant. bij nr 548a; voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

1827

277

Naemlyst van... verzaemeling van... boeken... nagelaeten door... Jean François de Beunie... verkooping... 19 Meêrt 1827... Antwerpen, [1827], nr 61.

Vermeldt als t. de onvoll. voordeh. t.: Pompa triumphalis introitus Ferdinandi...; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: v.b.c.

278

A catalogue of... prints, the property of... Robert Grave. II... auction... 26th. April, 1827... [London, 1827], nr 836-837.

836. Sir Peter Paul Rubens, with a hat, cloak, and chain, by Paul Pontius beautiful proof, with the engraved border.
837. Sir Peter Rubens, by Ditto, with the engraved border, with his hand on his breast, by [P.] Pontius, (in three states).

279

Notice des tableaux exposés au Musée d'Anvers. [Anvers], 1827, nrs 87-89, 127-128.

Pierre Paul Rubens
87. Esquisse d'un Char triomphal, qui a servi pour l'Entrée solennelle de l'archiduc Ferdinand.
88. Esquisse d'un arc de Triomphe.
89. Esquisse d'un arc du Triomphe.
Ces deux dernières Esquisses ont également servi à l'occasion cité au N^o 87. Théodore van Thulden
127. Esquisse d'un arc de triomphe, qui a servi à l'occasion de l'entrée de l'archiduc Ferdinand.
128. Esquisse d'un autre arc de Triomphe, ayant servi à la même occasion. Voor de verschillende uitg., zie nr 255.

1828

280

Catalogus van... boeken, welke zullen verkogt worden ten sterfhuyze van Mevr. Van de Werve de Vorsselaer gebooren Dellafaille... 22 Meêrt 1828... Antwerpen, [1828], nr 13.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: cum statua equestri Principis... v.t.b.c. bel exempl.

281a

Catalogus van eene... verzameling... boeken... nagelaten door... C.J.M., baron Du Bois van Vroylande van Nevele. Welke zullen verkogt worden op... 17 November 1828... Antwerpen, [1828], nr 7.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. d.s.t. et sur plat. b.c.

281b

Anecdotes of painting in England... collected by the late Mr George Vertue; digested and published from the original mss. by Horace Walpole... II. London, 1828, 184.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1762; zie nr 128b.

1829

282

Catalogue d'une collection de livres... délaissés par... J.N. Diercxsens... vente... 10 août 1829... Anvers, [1829], nr 28.

De opg. luidt: Introïtus Ferdinandi. Zie nr 93 a.
3:75.

283

Notice des tableaux exposés au Musée d'Anvers... Anvers, 1829, nrs 87-89, 127-128.

Voor de aant., zie nr 279; voor de verschillenden uitg., zie nr 255.

1830

284

Catalogus van... verzaemeling... boeken... byeen vergaderd door eenen liefhebber [Mr. de Silbeke, bewoonende het kasteel van Kruibeke]... verkooping... 13 April 1830... Antwerpen, [1830], nr 365.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antw.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél doré sur tr. et sur plat.
13:00.

285

Catalogus van... verzameling... boeken... nagelaten door... J.B. Cogels... verkooping... 19 April 1830... Antwerpen, [1830], nr 24.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; opg. van j. in kol. 1642; met aant.: orné de 29 planches, vél. b.c.

286

Catalogue d'une... collection d'objets précieux... et livres, délaissés par J.F. van Geel, vente... à Anvers, 27 avril 1830... Bruxelles, 1830, 20, nr 6.

Vermeldt als t. de onvoll. voordeh. t.: Pompa triumphalis Ferdinandi...; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.

Berthot

287

Catalogue d'une... collection de livres... de... H.-J. van Campenhout... vente... 21 juin 1830... Bruxelles, 1830, nr 3226.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641; met aant.: Charta mag., vel. 3:60.

Smith, John

288

A catalogue raisonné of the works of the most emint Dutch, Flemish... painters... II. London, 1830, 26-30, nrs 88-104.

The... pictures formed the principal decorations of various triumphal arches erected at Antwerp, in honour of the entry of prince Ferdinand, in the year 1635... De auteur vermeldt de Pompa introitus Ferdinandi...; onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

1831

289

Catalogue van... verzameling van... boeken... [nagelaten door Le Candèle de Ghysegehem?]... welke zullen verkogt worden op... 18 October 1831... Antwerpen, J.B. Heirstraeten, [1831], nr 72-74.

72. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: d.r. 4:80.
73. Idem opus, cum statua equestri Principis. v.
2:25.
74. Idem opus, cum statua equestri. v.d.
3:25.

290

A catalogue of... engravings... and books of prints, the property of a Gentleman, many of which were collected about forty years since in Holland... Auction... 23^rd, 1831. [London, 1831], 24, nr 53.

One, the Portrait of Rubens, by [P.] Pontius, a brillant impression.

1832

291

Catalogue van eene... verzameling... boeken... [nagelaten door P. van Regemorter, schilder]... verkooping... 8 Meêrt 1832... Antwerpen, Ph. Ville, [1832], nr 303.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; wordt bedoeld het werk van G. Becanus of C. Gevartius? Zie nr 93 a.
6:75.

292

Catalogue des livres de... Gaspar-François-Joseph Du Trieu, ci-devant chanoine gradué noble de l'Ancien Chapitre métropolitain de Malines ... vente... 19 mars 1832... Malines, 1832, nr 2363.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1642; met aant: vél.

1834

293

Catalogue des livres... vendus... 9 avril 1834... Anvers, J.B. Heirstraeten, [1834], nr 345.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél

294

Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par... Max. Mac. de Meulenaere... vicaire-général de l'Evêché de Gand... e.a.... vente... 28 octobre 1834... Gand, [1834], nr 526.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1642; met aant.: orné de 43 gravures... Superbe exemplaire.

Brulliot, François

295

Dictionnaire des monogrammes, marques figurées, lettres initiales, noms abrégés, etc.. Nouv. éd., rev. corr. et augm.... III. Munich, 1834, nr 1182.

Volledige titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae venevnt exemplaria apud Theod. à Tulden qui Iconum Tabulas...; z. opg. van j. in kol.; met aant.: Cet ouvr. contient quarante trois estampes, avec le frontispice et le portrait de l'Infant, gravé par P. Neefs: le reste est gravé par Théodore van Tulden. Opg. van de verschillende afkortingen van de naam van Theodoor van Thulden.
1^e uitg. 1817, nr 254.

1835

296

Catalogue du... cabinet délaissé par le comte Clemens-Wenceslas de Renesse-Breidbach... vente... 1 octobre 1835... Anvers, [1835], 97, nrs 21 en 27. II. Tableaux, dessins... et gravures.

21. Portrait de Casperius Gevartius [d'après Rubens grav. par P. Pontius], in folio, belle épreuve.
1.-
27. Portrait de Petrus-Paulus Rubens [d'après lui-même, grav. par P. Pontius], in-folio, cintré en haut.
5. -; met: Portrait d'un vieillard avec barbe, probablement d'un Roelans.

297

Catalogue d'une... collection de livres... ayant fait partie de la bibliothèque de... Richard Heber... vente... à Gand, le 26 octobre 1835... Gand, 1835, nr 958.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: bas. 3. -

298

Catalogue d'une collection de livres... [provenant de B. de Quartenmont, peintre]... vente... 15 décembre 1835... [Anvers], Ph. Ville, [1835], nr 82.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Ant.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: avec grav. r.

Matthäi, Friedrich

299

Verzeichniss der königlich sächsischen Gemälde-Galerie zu Dresden. I. Dresden, 1835, nr 924.

Petrus Paulus Rubens
Dieses Gemälde ist under der Benennung: Quos ego!... bekannt.
Zie aant. bij nr 548a; voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

1836

299a

Catalogue de la Bibliothèque de la ville de Lille. Histoire. II. Lille, 1836, nr 2461.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr. Antverpiae, Tvlden,...

300

Catalogue d'une collection de livres, délaissée par... Mr. Groenedael, peintre d'histoire... vente... 9 août 1836... Anvers, [1836], nrs 1 en 4.

1. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.
4. De opg. luidt: Pompa Introitus Ferdinandi. fig. in-fol. Zie nr 93 a.

301

Catalogue d'une collection de livres délaissés par... J.J. van Hal... vente... 23 août 1836... Anvers, [1836], nr 10.

De opg. luidt: Introitus Ferdinandi. 1 vol. avec planches. Zie nr 93 a.

[Voisin, Auguste]

302

Bibliotheca Hulthemiana, ou Catalogue... de la... collection de livres... délaissés par Ch. van Hulthem, curateur de l'université de Gand... IV. Gand, 1836, nrs 27837-27841.

27837. Pompa introitus... Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Joan Meursius, 1642; met aant.: v.b. fil. Superbe ouvrage enrichi de 42 bonnes estampes...⁴⁹. 27839. [C. Gevartius] Triumph-wercken... ter eeren van den prins cardinael Ferdinandus... [Overgeset door H. Neeffs] Antw., Lauwereyns van Dienst [sic]. kl. in-4^o, vél. ⁷³-⁷⁴
27838. Roepende faem over de blyde incomste van den prins cardinael in Antwerpen, door Chr. Van Essen. Antw., 1635, kl. in-4^o, vél.
27840. [C. Gevartius] Blyde incomste van den prins cardinael Ferdinandus binnen Antwerpen... overgeset door... H. Neeffs. Antw., Lauwereys van Diest, kl. in-4^o, d. rel. ⁷³-⁷⁴
27841. Pompa triumphalis introitus Ferdinandi... Als titelopg. onvoll. voordeh. t.; bibliogr. adr.: Antv., Th. Van Tulden, (1642); met aant.: Bel exempl. Meerman. Toutes les estampes sont gravées d'après P.P. Rubens, par [Th.] van Thulden ⁴⁷.

1837

303

Catalogue of... engravings, the property of... William Young Ottley, author of the History of engraving... and other works... auction... 17th of May, 1837... London, [1837], nr 266.

Archduke Ferdinand of Austria on horseback, by [P.] Pontius.

Hoyois, H[enri]-J[oseph]

304

Musée bibliographique; collection d'ouvrages imprimés... dont le moindre prix est de 1000 francs. Mons, 1837, nr 195.

Titel en aant. overgen. uit Peignot ²³⁰.

Matthäi, Friedrich

305

Verzeichniss der könichlichen sächsischen Gemälde-Galerie zu Dresden. I. Dresden, 1837, nr 924.

Petrus Paulus Rubens.
Dies Gemälde ist unter der Benennung: Quos ego! - bekannt...
Zie aant. bij nr 548a; voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

1838

306

Catalogue de livres... de la bibliothèque de Mr le baron Le Candèle de Ghyseghem... vente... 15 mars 1838... à Bruxelles. Gand, 1838, nr 428.

Als t. wordt opgegeven de voordeh. t.: Pompa triomphalis introitus...; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Theod. a Tulden, 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: Parchemin, doré sur tranche, b.c.

307

Catalogue des livres de la bibliothèque de... P.A.J. Pierets de Croonenburgh... vente... 25 juin 1838... Malines, [1838], nr 1861.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: v.

308

Catalogue d'une... collection de livres... provenant de la bibliothèque de M. l'avocat van Ypersele... vente 19 novembre 1838... Bruxelles, [1838], nr 1444.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. v.j. in kol. met aant.: rel. d.s.t.

309

Catalog van Kunstsachen und Büchern welche in der Anstalt für Kunst und Literatur (R. Weigel) im Leipzig, vorrätig oder durch dieselbe besorgt werden. 6. Abth. Leipzig, 1838, nr 6821.

Als t. wordt opgegeven de voordeh. t.: Pompa trivmphalis introitus Ferdinandi...; bibliogr. adr.: Antverpiae, excudebat Joannes Mevrsivs Typographvs ivratvs Anno Salvtis MDCXLII; met aant.: Leider fehlen in diesem sonst schön erhaltenen Exemplar dieses sehr seltenen Prachtwerkes 5 Blätter nach Basan ¹³⁷ die N^o 1, 2, 5, 27, 43.
5 Thlr. 18 gr.

1839

[Meersch, Polydore Charles van der]

310

Première partie du Catalogue des livres... de Pierre-Philippe-Constant Lammens,... professeur à la Faculté des lettres et philosophie, bibliothécaire de l'université de Gand... vente... 15 avril 1839... [I] Gand, [1839], nr 4879.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; in kol.: 1641; met aant.: quelques légères tâches d'eau.
Geb. met het boek van G. Becanus; met aant.: m.d. et fil. d. Bel exemplaire; zie nr 93 a.

311

Catalogue d'une... collection de livres de la bibliothèque délaissée par... A.J. Steenecruys... vente... 16 décembre 1839... Anvers, [1839], nr 10.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641; met aant.: vél. très bel exemplaire. 29. -; gekocht door Bruynincx.

Brunet, J[acques] Charles

312

Manuel du libraire et de l'amateur de livres... 4^e éd... II. Bruxelles, 1839, 298.

Dezelfde opg. en aant. als in de uitg. van 1814, nr 247, 1820, nr 257 en 1821, nr 261; voor de verschillende uitgn, zie 1^e uitg. 1810, nr 243.

1840

313

Catalogue d'une... collection de livres... provenant de... F.D. Witdoeck, arpenteur-architecte, professeur à l'Académie royale d'Anvers... vente ... 10 mars 1840... Anvers, [1840], nr 104.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.

314

Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par... J.B. Delacroix père... vente... 28 avril 1840... Courtrai, [1840], 90, nr 112.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: parch.

[Michel, J.F.M.]

315

Historische levensbeschrijving van P.P. Rubens... [Uit het Fransch vert.] Nieuwe verm. en verb. uitg. [door Victor Charles van Grimbergen]. Antwerpen, 1840, 192-240, 455-456.

Uitlegging der zinnebeeldige schilderyen voor de eerepoorten ontworpen, geschilderd door P.P. Rubens.
Voor 1^e uitg. 1774, zie nr 150.

Hasselt, André van

316

Histoire de P.-P. Rubens, suivie du Catalogue général et raisonné de ses tableaux, esquisses,... avec l'indication des lieux où ils se trouvent et des artistes qui les ont gravés. Bruxelles, 1840,158-165, 286, nrs 604-609; 307, nr 832, 834; 308, nr 836, 841-842; 310, nrs 860-861; 316, nrs 912-913, 915; 317, nrs 921, 924; 318, nr 925; 328, nr 1015; 329, nr 1019; 330, nr 1026; 333, nr 1054; 346, nr 1167.

De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen.

1841

317

Rubens' allegories. 2 kol.

In: The Art-union. 1 Sept. 1841, 158, 2^e-3^e kol.
Beschrijving van het ex. van Mr. Hilton, Pentonville; heeft toebehoord aan Sir James Thornhill, wiens autograaf met het jaartal 1724 op het titelblad voorkomt. Voll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.

318

Catalogue d'une collection... d'estampes,... qu'à laissée... le baron d'Asbeck, ... vente... 18 octobre 1841... à Munich... Landshut, [1841], nr 130.

Portrait de Rubens [d'après lui-même grav. par P. Pontius]. Basan ¹³⁷, nr 48. Met aant.: Pièce capitale très rare, et magnifique d'épreuve.
13:30.

319

Guide de Windsor... avec une notice des tableaux... exposés dans le Château royal... 2^e éd., par E.A.R. Windsor, 1841, 18.

[Pierre Paul Rubens]
La bataille de Nordlingen: les deux personnages principaux sont Ferdinand, l'Infant d'Espagne, et l'Archiduc Ferdinand d'Autriche.
Voor de uitg. van de katalogus, verschenen in 1842, zie nr 328.

Nagler, G[eorg] K[asper]

320

Neues allgemeines Künstler-Lexikon... X. München, 1841, 165, nr 32.

Pompa introitus... vier Blätter nach Rubens, von Van Thulden gestochen.
Latere uitgn, zie nrs 330, 337, 345, 449, 567 a.

Le Poittevin de Lacroix, Edmund

321

The traveller's guide in Antwerp... 3th ed. Antwerp, 1841, nrs 87-89, 127-128.

Catalogue of the paintings composing the Museum of Antwerp.
Rubens:
87. Sketch for a triumphal char.
88. Architectural Sketch for a triumphal arch.
89. One dito dito.
Theodore van Thulden:
127. Sketch of a triumphal Arch, which was erected at the entrance into Antwerp of Archduke Ferdinand.
128. Sketch of another triumphal Arch, having served for the same purpose.
Voor de verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 255.

1842

322

Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par... Joseph-Jean van Crombrugghe, avocat, bourgmestre de la ville de Gand... vente... 10 mars 1842... Gand, [1842], nr 102.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Joan. Meursius, 1642; met aant.: v. superbe ouvrage, enrichi de 42 bonnes estampes...

323

Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par un amateur... vente... 6 avril 1842... [Anvers, J.B. Heirstraeten, [1842], nr 41.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: statua equestri Principis, comment. illustr. à G. Gevartio vél. t.b.c.

324

Catalogue de livres... ayant formé la bibliothèque de... M. Rymenans... vente... 6 juin 1842... Gand, 1842, nrs 6304-6305.

6304. [C. Gevartius] Corte wtlegginghen van alle de triumph-wercken... overgeset door J. Neefs. [Hantw., 1635] ⁷³-⁷⁴.
1 fr.; gekocht door C.Ph. Serrure ^418a.
6305. [C. Gevartius] Inscriptiones arcuum triumphalum. ⁷²
45 fr.; gekocht door C.Ph. Serrure ^418a.

325

Catalogue de la... collection de livres, délaissée par P.A., baron van Kessel... vente... 27 juin 1842... Anvers, 1842, nr 793.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.; Antv., 1685 [sic]; z. opg. van j. in kol.; met aant. v.

326

Brunet, J[acques] Charles
Manuel du libraire et de l'amateur de livres... 4^e éd., originale. II. Paris 1842, 397.

De tekst van de vorige uitgn: ‘Nous ferons observer que cet ouvrage porte pour date 1642, parce qu'on a ajouté un I à la plume: dans l'exemplaire à vélin, il y avait seulement XLI’ wordt vervangen door: ‘A la fin de ce même exemplaire, la date est exprimée en chiffres romains (CIƆ.DC.XLI), tandis que dans les autres elle porte toujours 1642 en chiffres arabes’. Voor de eerste maal vermeldt Brunet, dat een ex. op perkament bewaard wordt in de ‘Bibliothèque du Roi’ te Parijs.
Voor de verschillende uitgn, zie 1^e uitg. 1810, nr 243.

327

Catalogue des livres imprimés de la Bibliothèque de la ville de Besançon. [III]. Histoire. Besançon, 1842, nr 4811.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerp., 1635; met aant.: avec 29 estamp... vél., tr. dor. ⁸

328

The Royal Windsor guide,... A new ed., enlarged and rev. Windsor, 1842, 46.

[Peter Paul] Rubens
Battle of Nordlingen: principal figures on horseback in the foreground, Ferdinand, Infant of Spain, and Archduke Ferdinand of Austria.
Voor de uitg. van de katalogus, verschenen in 1841, zie nr 319.

1843

329

Catalogue... van... boeken,... nagelaeten door... P.A. Blinckvliet, pastor der kerke van den H. Apostel Andreas binnen Antwerpen, welke zullen verkogt worden... op... 23 Augustus 1843... [Antwerpen, 1843], nr 18a.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; met aant.:... les deux portraits du Prince... se trouvent à la tête de ce livre... la plance [de S. à Bolswert], qui se trouve à la page 144, manque presque à tous les exemplaires.

Nagler, G[eorg] C[aspar]

330

Neues allgemeines Künstler-Lexikon... XIII. München, 1843, 581.

Die Allianz des Königs Ferdinand von Ungarn,... mit Carl Ferdinand, Infanten von Spanien, bei Nordlingen... Diese Darstellung malte Rubens... Das Bild wird jetzt in der Gallerie zu Wien aufbewahrt. Die geistreiche Skizze zu diesen Allianzbild ist in der Sammlung zu Lutonhouse. Prent nr 9.
Das ‘Quos egos’ in Dresden. Prent nr 7.
Die Vermählung Philipps des Schönen mit der Prinzessin Johanna von Aragonien. Prent nr 15.
Ferdinands Sieg bei Calloo.
Stich von S. à Bolswert.
Vermeldt de Pompa introitus Ferdinandi met de voordeh. t.: Pompa triumphalis introitus...; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1642.
Voor de verschillende uitgn, zie nr 320.

1844

331

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 29 juillet 1844... Anvers, Ancelle, [1844], nr 409.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641; met aant.: vél. Bel exemplaire.

332

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 2 septembre 1844... Anvers, J.H. Conart, [1844], nr 33.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: veau; wordt het werk van G. Becanus of C. Gevartius bedoeld? Zie nr 93 a.

1845

333

Catalogue d'une.. collection de livres, qui seront vendus à la maison mortuaire de dame V^e Le Poittevin de La Croix,... [17 février 1845]. Anvers, 1845, nr 79.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, J. Meursius, 1641; met aant.: r. parch.
17.00 fr.

334

Catalogue d'une... collection de dessins... gravures... et livres, délaissés par J.B.J. Emmerechts, Van Bellingen, e.a.... vente... 13 octobre 1845... Anvers, [1845], 15.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: Bel exempl... vél. doré.

335

Catalogue des livres... de [Charles] de Bremmaecker, provenant en grande partie de... Ch. van Hulthem... vente... 27 octobre 1845... Gand, [1845], nr 1713.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: v. fauv. richement d.s. pl. Superbe exemplaire. V[an] H[ulthem]. Toutes les estampes sont... doublées de papier royal, d'après la méthode de Mr. [Gosuinus] Uilenbroek ^112a, à qui ce bel exemplaire a appartenu. V[an] H[ultem] ³⁰².

336

Catalogue des livres... de... L. Deroovere de Roosemeersch, ancien conseiller à la Cour d'appel de Bruxelles... vente... 15 décembre [1845]... Bruxelles, 1845, nrs 565, 567.

565. [C. Gevartius] Corte uitlegginghe van alle de triumph-wercken... 1635. d.r. 567. Pompa introitus... Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: bonnes épreuves.

Nagler, G[eorg] C[asper]

337

Neues allgemeines Künstler-Lexikon... X. München, 1845, 521, 581.

Zie nr 330.

1846

Mertens, F[rans] H[endrik]

337a

Bibliotheca Antverpiensis. Catalogue méthodique de la Bibliothèque publique d'Anvers,... II. Anvers, 1846, nr 7617.

Voll. bibliogr. opg., met afkortingen; bibliogr. adr.: Antverpiae veneunt exempl. apud Theod. a Tulden qui iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineavit et sculpsit [sic]. Antverpiae excudebat Ioannes Meursius. 1641.
Onder nr K 7617 zijn gekatalogiseerd: 1^e ex., tegen het hierboven vermeld ex., dat vermoedelijk in zeer slechte staat was, geruild bij Zazzarini te Antwerpen in 1928; 2^e ex. aangekocht bij F. Muller in 1899 ⁵¹⁵.

R]eiffenber]g, [Frédéric] de

338

Recueil d'opuscules de Gaspar Gevaerts, fait par lui-même.

In: Le Bibliophile belge. 1846, 168.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerp., 1641 (1642).
Bijdr, is ondert.: De Rg.
Bij Brunet ³²⁶ foutief vermeld: III. 1855, 168.

[Meersch, Polydore Charles van der]

339

Catalogue raisonné de la... collection de dessins et d'estampes... formant le cabinet de... Ch. van Hulthem... délaissée par Ch. de Bremmaecker... vente... 8 juin 1846... Gand, [1846], nrs 2134, 2256, 2355.

2134. Ferdinand d'Espagne, jusqu'aux genoux, d'après [Th.] Van Thulden, J. Neefs sculp.
2355. Portrait de Ferdinand, cardinal infant d'Espagne à cheval, d'après Rubens... P. Pontius sculps.
2256. Portrait de Casp. Gevastius, assis dans un fauteuil, d'après Rubens... P. Pontius sculps. - Le même en contre-partie, le titre à rebours.

340

Catalogue d'une... collection de livres... délaissée par... J. de Dryver... juge-de-paix à Malines... vente... 13 octobre 1846... Malines, [1846], nr 12.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: a.r.

341

Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par Henri Vanderhaert, directeur de l'Académie à Gand,... vente... 25 novembre 1846... Gand, [1846], nr 217.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: v.d.s. pl. 7.50 fr.

1847

342

Catalogue d'une... collection de livres... de... Albert-Philippe-Charles, vicomte de Vaernewyck,... avocat... vente... 13 juillet 1847... Malines, [1847], nr 3749.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; z. opg. van j. in kol.
125 fr.; aangekocht door De Bruyne.

Papebrochius, Daniel

343

Annales Antverpienses... Ad. Cod. ms. ex Bibl. Regia quae vulgo Burgundica vocatur ediderunt F.H. Mertens et Ern. Buschmann. IV. Antverpiae, 1847, 324-325, 438.

De auteur noemt de Pompa introitus Ferdinandi ‘ea elegantis splendoreque, ut nusquam sine admiratione visus sit libre, numquam videri possit.’

Britz, Jacques

344a

Mémoire en réponse à la question suivante: Les anciens Pays-Bas autrichiens ont produit des jurisconsultes distingués, qui ont publié des traités sur l'ancien droit belgique,... Bruxelles, 1847, 176.

Mém. couronnés et mém. des savants étrangers, publ. par l'Acad. des sciences, des lettres et des beaux-arts. Sér. in-4^o, t. XX.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anvers, 1642; met aant.: Le MS [de F. Mols ¹⁷⁰] 1, 376 de la Bibl. roy. donne la description de ce livre que nous n'avons pu nous procurer.

344b

Bibliotheca Willemsiana, ou Catalogue de la... collection de livres, délaissés par J[an] F[rans] Willems,... vente... 1 février 1847... I. Gand, [1847], nr 1847.

[H. Neeffs]. Triumphael incomst van den... prince cardinael Ferdinand... binnen Antwerpen... Antw., 1635 ⁷⁶.
5 fr., gekocht door Van Dale.

1848

Nagler, G[eorg] K[aspar]

345

Neues allgemeines Künstler-Lexikon... XVIII. München, 1848, 450, nr 8.

Onvoll. opg. van de titelbladen van een exemplaar op perkament en op gewoon papier; beide volgens [G.] de Buré ¹⁶⁹; met aant.: Dieses seltene Prachtwerke

kommt in Drucken auf Pergament und Papier vor. Die ersteren weichen in Etwas von den anderen ab und haben auch die Jahrzahl 1641. Diesem Werke ist manchmal ein Blatt beigelegt, welches ebenfalls eine Triumphpforte enthalt, die aber nicht ausgefürt wurde.
Voor de verschillende uitgn, zie nr 320.

Papebrochius, Daniel

346

Annales Antverpienses... Ad Cod. ms. ex Bibl. Regia quae vulgo Burgundica vocatur ediderunt F.H. Mertens... et Ern. Buschmann... V. Antverpiae, 1848, 40.

Deprecatur Magistratus ne Caesarum statuae, dono suo ad Palatium Bruxellense translate, venumdentur.

347

Oude Vlaemsche liederen ten deele met de melodieën, uitgeg. door J[an] F[rans] Willems. Gent, 1848, 100-101.

Een heerlijck triumphliet. (A^o 1635) Op de wyze: Onlangs sijnde vol onrusten. De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand wordt bezongen in de strofen 8-13. M. Sabbe, De aanstelling van den Prins Kardinaal tot Landvoogd en onze volkspoëzie. Ledeberg-Gent, [1931], 2-4. ^603a
Voor de verschillende drukken van het lied, zie nr 81.

1849

348

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 12 février 1849... Gand, [z.n. van dr.], janvier 1849, 6, nr 25.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1641; met aant.: rel. en veau éc. bel exempl.

Mertens, F[rans] H[endrik] en K[arel] L[odewijk] Torfs

349

Geschiedenis van Antwerpen... V. Antwerpen, 1849, 436-438, 441-442.

Volledige titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae veneunt exemplaria apud Theod. a Tulden,...; z. op. van j. in kol.

[Laet, Johan Alfried de]

350

Catalogue du Musée d'Anvers... [Anvers, impr. de J.E. Buschmann, 1849], nrs 223-227.

Pierre Paul Rubens.
223. Arc de triomphe, dit de Philippe I. Face antérieure... est le modèle de l'arc triomphal élevé entre la place de Meir et la rue des Tanneurs en faisant face à celle-ci. Il est peint par [Th.] Van Thulden, ainsi que le N^o 224. H. 1.03. L.O. 72. B.
Met onvoll. titelopg. van de Pompa introitus Ferdinandi...; bibliogr. adr.: Anvers, Joannes Meursius, 1641.
224. Arc de triomphe, dit de Philippe I. Face postérieur faisant face à la place de Meir. H. 1.04. L. 0.73. B.

225. Arc de triomphe, dit de la Monnaie. Face antérieure, Modèle composé et peint par Rubens, de l'arc de triomphe, érigé près de l'hótel des Monnaies, vu de la place dite le Rivage. H. 1.04. L. 0.71. B.
226. Arc de triomphe dit de la Monnaie. Face postérieure, vue de la rue du Couvent. H.L. 03. L. 0.71. B.
227. Char de triomphe... dit Laurea Calloana (les lauriers de Calloo).
Zie aant. bij nr 352; voor de verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 255.

1850

351

Catalogue d'une... collection de livres... provenant en grande partie de la bibliothèque de... Lens, docteur en médecine... vente... 28 mai 1850... Anvers, [1850], nr 272.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; vermeld als j. van uitg. 1641; aant.: v.

1851

Lerius, Théodore van

352

Notice sur le Catalogue du Musée d'Anvers, rédigé par... Jean-Alfred de Laet... Gand, 1851, 28.

Overdr. uit: Messager des sciences historiques, des arts et de la bibliographie de Belgique, 1851.
‘Nous serions charmés de voir dans la prochaine édition du catalogue, les deux compositions de Théodore Van Thulden (n^os 223 et 224), figurer auprès du portrait peint par ce maître, que possède le Musée. Rubens est assez riche de son fonds, pour qu'on puisse se dispenser de faire servir les tableaux d'autres artistes, à enfler son contingent aux yeux des lecteurs peu attentifs... Les n^os 223 et 224 peints par Van Thulden, et qui proviennent de notre hôtel-de-ville, ont... été enlevés en 1794 en n'ont revu Anvers qu'en 1815.
Bespr. van de katalogus, vermeld onder nr 350.

1852

353

Catalogue des livres provenant des bibliothèques du... roi Louis-Philippe... vente... 8 mars 1852... Bibliothèques du Palais-Royal et de Neuilly. I. Paris, 1852, nr 2439.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerpiae, 1642; met aant.: v.f. tr. d.

354

Catalogue de la... collection de livres... délaissés par J.J. Comer, jugede-paix à Nevele... vente... 25 mai 1852... [Gand, 1852], nr 1585.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverp., 1642. veneunt exemplaria apud Th. à Tulden; met aant.: veau, cet ouvrage renforme 42... planches... exempl. du 1^r tirage, avec plusieurs planches coloriées.

355

Catalogue d'une... collection de tableaux... gravures... de [Jan Jozef] Deloose... directeur de l'Académie de St Nicolas, e.a... vente... 8 novembre 1852... Anvers, [1852], 6, nr 20.

Gravures d'après Rubens: Pompa introitus Ferdinandi Austriaci hispaniarum infantis etc. in Urbem Antverpiam.

1853

356

Catalogue d'une... Collection de livres... délaissés par... A. van Camp... vente... 17 octobre 1853... Anvers, [1853], nr 119.

Vermeldt als t. de voordeh. t.: Pompa triumphalis Ferdinandi...; bibliogr. adr.: Anv., 1641; met aant.: rel. parch. B. c.
23 fr.

357

Catalogue d'une collection de livres... vente... 27 décembre 1853... [Anvers, L.-P. de La Croix,] 1853, nr 362.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antw., 1641; met aant.: r. parch. très belles [sic] exemplaires.
30 fr.

1854

358

Catalogue d'une... collection de livres, provenant de la bibliothèque de Monsieur le baron de W.... ...vente... 28 septembre 1854... [Anvers, P.J. van Aarsen, 1854], nr 700.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: v. tr. dor.

Michiels, Alfred

359

Rubens et l'école d'Anvers... Paris, 1854, 175-177.

Over de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Joannem Meursium; met aant.: Certains exemplaires sont datés de 1641; les autres de 1642.

Le Blanc, Ch[arles]

360

Manuel de l'amateur d'estampes... I. Paris, 1854, 435, 2^e kol., nr 218.

Prent gesneden door Schelte à Bolswert.

1855

361

Catalogue d'une... collection de livres... de... J.G. Smolderen... ancien professeur à l'Athénée royal d'Anvers... vente... 3 septembre 1855... Anvers, [1855], 131, nr 51.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635, z. opg. van j. in kol.

362

Catalogue d'une... collection de livres d'histoire... délaissée par... la demoiselle M.T.B. Verbeeck... vente... 24 octobre 1855... Anvers, 1855, nr 1.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1638 [sic]; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél. superb.
50 fr.

1856

363

Catalogue de tableaux... livres... délaissés par... J.J. Verellen, peintre d'histoire et ex-professeur à l'Académie royale des beaux-arts d'Anvers... vente... 15 septembre 1856... Anvers, [1856], nr 9.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae; z. opg. van j. in kol.

364

Catalogue des tableaux de la Galerie royale de Dresde... Dresde, [ca 1856], nr 375.

Pierre Paul Rubens
Quos ego!...
Zie aant. bij nr 548a; voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

1857

Hübner, Julius

365

Verzeichniss der königlichen Gemälde-Gallerie zu Dresden... Dresden, 1857, nr 788.

Peter Paul Rubens
Quos ego...
Zie aant. bij nr 548a; voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

366

Catalogue du Musée d'Anvers. 2^e éd.... [Anvers, impr. J.-E. Buschmann,] 1857, nrs 284-286, 367-368.

Pierre Paul Rubens
284. Arc de triomphe dit de la Monnaie. Face antérieure.
Met onvoll. titelopg. van de Pompa introitus Ferdinandi...; bibliogr. adr.: Anvers, Joannes Meursius, 1641.
285. Arc de triomphe, dit de la Monnaie. Face postérieure.
286. Char de triomphe... Cette composition provient de l'Hôtel-de-Ville d'Anvers.
Théodore van Thulden
367. Arc de triomphe, dit de Philippe I. Face antérieure.
368. Arc de triomphe, dit de Philippe I. Partie postérieure.
Les n^os 367-368 proviennent de l'Hôtel-de-Ville d'Anvers.
Voor de verschillende uitgn, zie nr 255.

367

Catalogue des livres... délaissés par... le Dr [Louis] Casterman, professeur à l'Athénée royal d'Anvers, et dont la vente... aura lieu le... 19 octobre 1857,... [Anvers, 1857], nr 281.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.

1858

368

Catalogue de... livres... délaissés par Henri Pierre Verdussen... vente... 21 juin 1858... Anvers, 1858, nr 4487.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1635; met aant.: vél.
27 fr.

369

Catalogue des livres... formant le cabinet de... Borluut de Noortdonck... vente... 19 juillet 1858... II. Gand, [1858], nr 3892.

3696, nr 5. Joannis Gevartii tumulus, PP. Rubens delin. [A.] Lommelin sculp. 3892. Vermeldt de voordeh. t. als t.: Pompa triumphalis introitus...; bibliogr. adr.: Antverpiae, Th. Van Tulden, (1642); met aant.: v. jasp. à comp. de v. vert., rich. d., dent. tr. d. et gauffr. Magnifique exemplaire de ce bel ouvrage.

1858-1859

Mariette, P[ierre] J[ean]

370	Abecedaria... ouvr. publ... par Ph. de Chennevières et A. de Montaiglon. V. Paris, 1858-1859, 122-123.

Archives de l'art français. X.
L'entrée du cardinal Ferdinand dans la ville d'Anvers.	122
Le portrait de Ferdinand en demi corps.	123
Neptune reprimant la violence des vents; l'entrevue du cardinal infant et de Ferdinand, roy de Bohème et de Hongrie.	123
L'épreuve de la représentation d'un arc de triomphe qui ne put être dressé pour l'entrée de l'archiduc dans Anvers, parce qu'on n'en eut pas le temps.	123

1859

371

Catalogue des livres... de... De Crane d'Heysselaer... vente... 14 novembre 1859... Malines, 1859, nr 1299.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.

1860

372

Catalogue d'une... collection de livres... délaissée par... Jean Baron de Pelichy-van Huerne... bourgmestre de la ville de Bruges... vente... 24 juillet 1860... Bruges, [1860], nr 1088.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Van Tulden; z. opg. van j. in kol.

373

Catalogue des livres... de... Joseph Paelinck, artiste-peintre... vente... 26 novembre 1860... II. Bruxelles, 1860, 476-477.

476. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Th. a Thulden (1642); met aant.: dem. rel. Exemplaire restauré en plusieurs endroits; le portrait

de C. Gevaerts, comme dans presque tous les exemplaires, manque dans celui-ci. 28 fr.; aangekocht door Kockx.
477. Onvoll. titelopg., z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vélin, exemplaire très fatigué.
11 fr.; aangekocht door Flanneau, Brussel.

1861

Brunet, Jacques-Charles

374

Manuel du libraire et de l'amateur de livres... II. Paris, 1861, kol. 1575.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1642 ³²⁶, met enkele wijzigingen; Brunet schrijft in alle uitgn sculpsit in plaats van scalpsit.
Voor de verschillende uitgn, zie 1^e uitg. 1810, nr 243.

[Ruelens, Charles]

375

Catalogue des livres... formant la bibliothèque de... J.B.Th. de Jonghe,... II. Bruxelles, 1861, nr 6334, 7041.

6334. [C. Gevartius] Inscriptiones arcuum triumphalium ⁷²... met aant.: vélin, tr. dor.
7241. [C. Gevartius] Corte wtlegginghen van alle de triumphwercken... overgeset door H. Neef[f]s, Hantwerpen, (1635) ^73_74, met aant.: veau fauve.

1862

Bürger, W. [Pseud. voor Théophile Thoré]

376

Musée d'Anvers. Bruxelles, 1862, 62-63.

De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand. De Pompa introitus, met onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anvers, Jan Meursius, 1641; 3 schetsen van Rubens. Voorzijde en achterzijde van de zegeboog der Munt, De zegenwagen van Kalloo.

Reynart, Ed[ouard]

377

Notice des tableaux... exposés dans les galeries du Musée des tableaux de Lille. 3^e éd. Lille, 1862, nrs 128-129.

Pierre-Paul Rubens
128. L'Abondance. H. 2,84.-L. 1.36.-T. - Fig. de 2.47.
129. La Providence.
Pendant du précédent.
Ces deux figures allégoriques faisaient partie de l'un des onze arcs de triomphe élévés par Rubens en 1635... Ces deux tableaux ont été achetés par la ville en 1860. Voor latere uitgn van de katalogus, zie nrs 405, 417.

Leclercq, Emile

377a

Rubens au Musée de Bruxelles.

In: Revue trimestrielle. 1862. II, 137.
Over de portretten van de aartshertig Albrecht en de infante Isabelle.
Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

378

Catalogue d'une collection de tableaux... de livres... provenant des successions de... K..., S..., Herckenrath, Montangie e.a.... vente 14 avril 1862... Anvers, [1862], 28, nr 2.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antw., 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: vél.

379

Catalogue de livres... de... Mr le baron Ch. du Trieu de Terdonck... vente... 30 juin 1862... Malines, 1862, nr 10.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; z. opg. van j. in kol.

Graesse, Jean George Théodore

380a

Trésor de livres rares et précieux... III. Dresde, 1862, 76, 1^e-2^e kol.

Neemt de bibliogr. aantn van Brunet ³⁷⁴ zonder onderzoek over.

380b

Anecdotes of painting in England... collected by the late George Vertue; digested and published from his original mss. by Horace Walpole... A new ed., rev. with additional notes by Ralph N. Wornum. I. London, 1862.

Dezelfde tekst als bij de uitg. van 1762. Zie nr 128b.

Dejardin, A[dolphe]

381

Description des cartes de la province d'Anvers et des plans de la ville. Anvers, 1862, 28-29, nr 28; 141-142, nr 118.

Beschrijving van de kaart op prent nr 43; met voll. titelopg.: Antverpiae veneant [sic] exemplaria apud Theod. a Tulden, qui iconum tabulas... Prostant apud Guilielmum Lesteenium et Henricum Aertssens. Anvers, Jean Meursius, 1641.

382

Catalogue de la... collection d'estampes... formant le cabinet de... L***, de Marseille... vente... 8 décembre 1862... [Paris], 1862, nrs 573 en 576.

573. Pierre Paul Rubens, d'après lui-même, par P. Pontius... Magnifique épreuve. 576. Ferdinand, cardinal... à cheval, d'après Rubens par P. Pontius. Superbe épreuve.

383

Catalogue d'une... collection de gravures... délaissées par Erin Corr... vente... 22 décembre 1862... Anvers, [1862], 12, nr 208.

Portrait de Rubens, par [P.] Pontius, d'après Rubens.

Hübner, Julius

384

Catalogue de la Galerie royale de Dresde... Trad. de J. Grangier, rev. par A. Maillard... 2^e éd. Dresde, 1862, nr 824.

Peter Paul Rubens
Quos ego! -
Zie aant. bij nr 548b; voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

1863

Kramm, Christian

385

De levens en werken der Hollandsche en Vlaamsche kunstschilders, beeldhouwers, graveurs en bouwmeesters... VI. Amsterdam, 1863, 1628.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Th. van Thulden, (1642); met aant.: 42 pl., en het Portret van Ferdinand, door J. Neeffs, ook met het adres van Joan. Mursius [sic]. Hiervan bestaan pracht-exemplaren, op perkament gedrukt, die, bij het adres van Van Thulden, het jaartal 1641 voeren.

1864

Fétis, Edouard

385a

Catalogue descriptif et historique du Musée royal de Belgique (Bruxelles)... Bruxelles, 1864, nrs 294-295.

Pierre Paul Rubens
Portrait de l'archiduc Albert. H. 1 m. 30 c. - L. 1 m. 5 c. - Tableau.
Portrait de l'infante Isabelle. H. 1 m. 30 c. - L. 1 m. 5 c. - Tableau.
Ces portraits furent peints pour l'arc de triomphe élevé à Anvers, place de Meir, à l'occasion de l'entrée de Ferdinand d'Autriche... Les deux portraits furent mis en vente publique à Londres, en 1829, dans la collection de Thomas Emerson: mais ils ne furent pas adjugés. Ils passèrent peu de temps après, dans les mains de M. Héris, de qui l'administration communale de Bruxelles les acquit pour le Musée... Gravés avec quelques changements par Van Thulden, dans la Pompa introitus Ferdinandi Austriaci.
Smith, nrs 1184-1185.
2^e uitg. 1865, nr 391a; 3^e uitg. 1869, nr 403a; 4^e uitg. 1877, nr 434a; 5^e uitg. 1882, nr 456c.

386

Catalogue de la bibliothèque de... A. van der Linde, docteur en philosophie... vente... 7 avril 1864... Bruxelles, 1864, nr 845.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Theod. a Tulden, (1641); met aant.: 40 pl.; vélin à comp., tr. dor. Bel exempl. du premier tirage, comme l'indiquent l'adresse de l'éditeur et la date de 1641 au dernier feuillet; l'exempl. possède la planche de Ferdinand à cheval, gravée par [P.] Pontius, ainsi que la planche rare [de S. à Bolswert] de la p. 146.

Torfs, Lodewijk

387

Feestalbum van Antwerpen; herinneringen uit de Blijde Inkomsten, landjuweelen, tornooispelen, ommegangen, jubelfeesten en andere openbare vieringen in de Scheldestad. Versierd met talrijke platen geteekend en gesneden door de befaemde teekenaren, en plaetsnyders, uitgeg. door Désiré van Spilbeeck,... Antwerpen, 1864, 32-36; met bibliografie, 80-81; 4 afb., 1 portr.

Overdr. uit: De Vlaamsche school, 1864, 152-154.
Over de Blijde Intrede van Prins Ferdinand te Antwerpen, de Pompa introitus

Ferdinandi en de vlugschriften naar aanleiding van deze plechtigheid verschenen. In de bibliografie wordt vermeld een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi: volledige titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae veneunt exemplaria apud Theod. a Thulden,...; in kol.: Antverpiae excudebat Ioannes Meursius, 1641. Onder de afbn: Wapen van Don Ferdinand, 4,5 × 6, blz. 32; Triumfwagen voor de victorie van Calloo, 1638, get. door V. De Doncker, 16 × 28, blz. 36.

Linnig, Jos[eph]

388

Catalogue de la... collection d'estampes, livres à figures... composant la cabinet de... A. Bruyninckx,... chef du secrétariat de la ville d'Anvers... vente... 2 novembre [1864]... Anvers, 1864, nr 1235.

Onvoll. titelopg.; titel vert. in het Fransch; z. bibliogr. adr.; met aant.: vélin doré sur tr., 43 pl., Bel exempl. du premier tirage avec la date 1641. Le portrait de l'Infant à demi-corps manque, mais il est remplacé par celui de l'Infant à cheval, gravé par [P.] Pontius; on trouve aussi dans le volume la gravure en grand de la balustrade, qui servit de couronnement pour les portiques 17, 18, 19, 20, 21, 22, et qui manque ordinairement, ainsi que la planche [de S. à Bolswert] de la p. 146 qui est rare.

389

Histoire des peintres de toutes les écoles. [VI]. Ecole flamande. Paris, 1864, passim.

Silvestre, Théophile.
Pierre Paul Rubens.
Bijdr. afzonderlijk gepag., zie blz. 26.
‘Rubens fit, de sa main, les esquisses légèrement coloriées, qui ornent les onze arcs de triomphe élévés sur le passage du prince.’
Mantz, Paul.
Théodore van Thulden.
Bijdr. afzonderlijk gepag., zie blz. 2.
De blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen. Pompa introitus Ferdinandi. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; als j. van uitg. 1642.

390

Catalogue des livres anciens de la Librairie de Fr.-J. Olivier [, à Bruxelles].

In: Annales du bibliophile belge et hollandais. December 1864, 48, nr 118.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, excudebat Joannes Meursius, 1641; met aant.: vélin, tr. dor. Très bel exemplaire du premier tirage, fort rare, ayant le faux-titre en 7 lignes et au dernier feuillet l'adresse de Van Meurs, avec la première date. Outre les 39 planches, d'après Rubens, que renseigne la table, l'exemplaire renferme: 1^o Le beau portrait de Ferdinand à cheval... (dans les exempl. ordinaires cette planche est remplacée par un portrait en buste,...). 2^o La planche suprimée [de S. à Bolswert] à la page 144, avec l'inscription: Bellorum jaceo infando... etc. Et enfin les six pièces, dites la Balustrade, qui forment le complément du dessin de l'arc de triomphe des Empereurs d'Autriche. Cette suite, extrêmement rare, est montée sur deux grandes feuilles et mise à sa place dans le texte.

Waagen, G[ustav] F[riedrich]

391	Die Gemäldesammlung in der kaiserlichen Ermitage zu St. Petersburg,... München, 1864, 145-146, nrs 561-566.

Peter Paul Rubens.
561. Abschied des Cardinal Infanten von seinem Bruder, dem König Philipp IV. von Spanien, h. 15 1/2, br. 15 3/4. V. Holz. [Prent nr 10].
562. Der triumphirende Einzug des Infanten in Antwerpen, h. 16 1/2, br. 17 1/2 V. Holz. [Prent nr 6].
563. Der Infant, zwischen Tugend und Laster, folgt der ersten, h. 23 1/2, br. 16 3/8 V. [Prent nr 37].
564. Der Infant auf dem Triumpfwagen, ohne Zweifel wohl in Bezug auf seinen Sieg bei Nördlingen, h. 23 1/2, br. 16 1/2 V. [Prent nr 28].
565. Allegorische Vorstellung der Stadt Antwerpen, h. 17 1/4, br. 17 3/4 V. [Prent nr 33].
566. Krieg und Frieden mit ihren Folgen, allegorisch dargestellt, h. 15 1/2, br. 15 1/2 V. Holz. [Prent nr 31].
Sämmtliche sechs Skizzen aus der Sammlung Walpole.

Fétis, Edouard

391a

Catalogue descriptif et historique du Musée royal de Belgique (Bruxelles)... 2^e éd. Bruxelles, 1864, nrs 294-295.

Voor de opg. en de verschillende uitgn, zie 1864, nr 385a

1865

392

Catalogue de la bibliothèque de... Louis Vercruysse, bibliophile... à Courtrai... vente... 6 février 1865... I. Bruxelles, 1865, nr 2287.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1642; met aant.: vél., fil. d.s. tr. Ce magnifique ouvrage contient, outre les belles pl. de Gevartius [sic], qui sont au nombre de 41, le port, équestre du prince Ferdinand; on a ajouté même à ces gravures un autre portr. du prince debout, dessiné par [Th.] Van Thulden et exécuté par [J.] Neeffs, ainsi qu'une pl. de [S. à] Bolswert qu'on ne trouve pas dans les autres exempl. Le faux-titre de l'ouvrage est imprimé en 7 lignes, et on lit ces mots gravés au bas du frontispice: ‘Antverpiae veneunt exemplaria apud Th. a Thulden’ ce qui selon Brunet ne se trouve que dans les exempl. du 1 tirage.
60 fr.

393

Catalogue d'une... collection d'estampes... & livres... provenant de... J.H. Bauclercq... vente... 6 novembre 1865... Anvers, 1865, 53, nr 171.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: Vélin. Le portrait de C. Gevaerts manque comme dans presque tous les exemplaires ainsi que le portrait de l'infant à demi-corps qui est remplacé par le même personnage à cheval et le projet d'un arc de triomphe qui n'a point été exécuté, faute de temps, cette planche manque très-souvent dans le recueil.
32 fr.

394

Bibliotheca Tydemania [H.-W. Tydeman]. Pars quarta. 's-Gravenhage, 1865, nr 577.

Planche allégorique [de S. a Bolswert] s. l'arrivée du Cardinal Infante à Anvers (1634). G. Hendricx sculps. et fec., fol.

395

Catalogue de l'intéressante collection d'estampes... composant le cabinet de... M. le chevalier [J.] Camberlyn... [Bruxelles, 1865], nr 3110.

Gaspard Gevaert; d'après Rubens, grav. par P. Pontius.... Superbe épreuve, avant les armes. Très-rare à rencontrer de cette beauté.

Spooner, S.

396

A biographical history of the fine arts... II. New York, 1865, 965, 2^e kol.

A set of eight plates of Triumphal Arces designed by Rubens, for Entry of Cardinal Infant Ferdinand into Antwerp [engraved by Th. Van Thulden].

1866

Siret, A[dolphe]

397a

La note à payer pour le livre intitulé: Pompa triumphalis introitus Ferdinandi Austriaci Hispaniarum, etc. publ. par la ville d'Anvers. Bruxelles, Hayez, 1866. 21.5 x 14 8^o, 14 blz.

Overdr. uit: Bulletin de l'Acad. roy. des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique. 35^e année, 2^e sér., t. XXII, 1866, 160-171.
Voll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae veneunt exemplaria apud Theod. a Tvlden... Prostant apud Guilielmum Lesteenivm... Opg. van titelprent en 39 prenten.

1867

Brunet, Gustave

397b

Curiosités bibliographiques et artistiques. Livres, manuscrits et gravures qui, en vente publique, ont dépassé le prix de mille francs... Genève, 1867, 42-43.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerpiae, 1541 [sic].
Beschrijving van ex. op perkament, nu in het bezit van de Bibliothèque nationale te Parijs; zie nr 66.

Hübner, Julius

397c

Verzeichniss der königlichen Gemälde-Gallerie zu Dresden... 3. wesentlich verm. Aufl. Dresden, 1867, nr 824.

Peter Paul Rubens
Quos ego...
Zie aant. bij nr 548b; voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

398

Catalogue des livres... formant le cabinet de... Anselme van den Bogaerde... vente... 18 mars 1867... II. Bruges, [1867], nr 6412.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: vélin, à filets... il manque à notre exempl. une seule planche, ‘le portrait de Gevaert’ qui devrait se trouver avant le titre.

399

Catalogue raisonné des livres de la bibliothèque de... Ambroise Firmin Didot. I. Paris, avril 1867, nr 940.

Volledige titelopg.; met aant.: rel. en vélin blanc fil. tr. dor. (aux armes). Les figures, au nombre de 39, ont été gravées d'après [Th.] Van Thulden. Le titre est imprimé au milieu d'un frontispice offrant en haut le portrait du roi Philippe IV, et en bas l'inscription suivante: Antverpiae veneunt exempl. apud Theod. A Tulden. Après les feuillets préliminaires on trouve un portrait du prince Ferdinand, représenté debout et gravé par J. Neef[f]s, d'après [Th.] Van Thulden. A la fin du volume on lit: Antverpiae excudebat Ioannes Meursius... 1641.

400

Catalogue de la collection de tableaux... livres... provenant de... J.P.A. Verschuylen, ciseleur-orfèvre... vente... 15 avril 1867... Anvers, 1867, nr 333.

Onvoll. titelopg.; z. opg. van bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: Ouvrage complet; le portrait en buste de Ferdinand, par [J.] Neef[f]s, et à cheval, par [P.] Pontius, ainsi que le portrait de Gevaert, par le même, s'y trouvent, ainsi que la planche, par [S. à] Bolswert, pag. 146; bel exemplaire.

Linnig, Jos[eph]

401

Catalogue d'une... collection d'estampes et livres à gravures, provenant du cabinet de... Mr. le chevalier J. Camberlyn... vente... le 23 avril 1867... Anvers, 1867, nr 1462.

Gaspar Gevartius d'après Rubens, grav. par P. Pontius: très-belle épr. de la collection Graaf et la contre-épreuve.

402

Notice des tableaux du Musée national de Stockholm. Stockholm, 1867, nr 597.

Pierre Paul Rubens
Mercure s'élevant dans les nues; le Dieu a un pied posé sur un ballot entouré de diverses marchandises, auprès desquelles on voit deux Amours. Un troisième Amour plane dans l'espace et jette des fleurs sur les attributs du commerce. T. Haut. 292; larg. 141.

1868-1869

Génard, P[ieter]

403

De boekdrukkunst in Antwerpen; verslag eener conferentie gegeven door P. Génard. [Achteraan:] Antwerpen, [1868], 15-16.

Overdr. uit: Noord en Zuid. VI. 1868-1869, 108-109.
Jan van Meurs en de uitgave van de Pompa introitus Ferdinandi.

1869

Fétis, Edouard

403a

Catalogue descriptif et historique du Musée royale de Belgique (Bruxelles)... 3^e éd. Bruxelles, 1869, nrs 294-295.

Voor de opg. en de verschillende uitgn, zie 1864, nr 385a.

404

Catalogue des livres de la bibliothèque de A. de Hemptinne, fabricant de produits chimiques à Molenbeeck-Saint-Jean lez-Bruxelles... Bruxelles, 1869, 766.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1635; z. opg. van j. in kol.

Reynart, Ed[ouard]

405

Catalogue des tableaux... exposés dans les galeries du Musée des tableaux de Lille... 4^e éd. Lille, 1869, nrs 313-314.

Voor aant. en opg. van de verschillende uitgn, zie nr 377.

1869-1870

[Génard, Pieter]

406

Intrede van den Prins-Kardinaal Ferdinand van Spanje te Antwerpen, op 17 April 1635. Entrée du Prince-Cardinal d'Espagne à Anvers le 17 avril 1635. 186 blz.

In: Antwerpsch Archievenblad, VI [1869], 400-472; VII [1870], 1-113.
Voor het vervolg, zie nr 434.

1870

407

Catalogue de la célèbre collection d'estampes de... Mme Antonia Brentano, née de Birckenstock... vente... 16 mai 1870... Francfort s. M., [1870], nr 3004.

Ferdinand, Cardinal Infant d'Espagne & cheval, d'après Rubens par P. Pontius. Belle ép.

Muller, F[rederik]

408

De Nederlandsche geschiedenis in platen... I. Amsterdam, 1863-1870, nrs 1727-1729.

1727. Pompa introitus... Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., T. a Tuiden, (1642); met aant.: Zeer fraaije afbeeldingen... op 47 bl. gen. 2-43, voorts gegrav. titelpl. en eene groote plaat (N^o 1?)... door S. a Bolswert... Sommige platen (3, 6, 16, 42, 43) zijn in 2 bladen; N^o 37 en 38 zijn op ééne plaat...
1728. [C. Gevartius] Inscript. arcuum triumph. et pegmatum Antv. erect. honori Princ. Ferdinandi Austr. cum eam urbem adventi suo bearet 15 Kal. Maij 1635. Antv., B. Moretus, 1635. 38 pp., 4^{o 72}.
1729. Antithesis, ofte tegenstellinge der Triumphante Inhalinge v.d. Doorl. Card. Inf. binnen Antwerpen ⁸⁰.

409

The first proofs of the universal catalogue of books on art compiled for the use of the national art library and the schools of art in the United Kingdom. I. London, 1870, 665.

1^e ex. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1641, 29 prt. (South Kensington Museum).
2^e ex. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1635, 45 prt. (Count Cicognara's collection).

Scheler, Aug[uste]

410

Catalogue de la bibliothèque de S.A.R., le comte de Flandre. Juin 1870, Étant bibliothécaire Aug. Scheler, Dr. Ph. Gand, 1870, nr 309.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr., Antverpiae, 1642.

411

Catalogue du Musée d'Anvers. (Edition provisoire abrégée,... [Anvers, 1870, nrs 299-302, 393-394.

Zie nr 366; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 255.

412a

Ermitage impérial. Catalogue de la galerie des tableaux. 2^e éd. II... Saint-Pétersbourg, 1870, nrs 558, 561-566.

558. Cinq statues d'empereurs et de rois de la maison de Habsbourg. [Frederik III, Albertus I, Rudolphus I, Karel V, Ferdinandus II]. Cinq tableaux, dans le même cadre... Grisaille... Esquisses. (B.) 0,39-1,13 m.
Ces figures ont été composées pour l'arc-de-triomphe de la Place de Meir.
561. Le Cardinal-Infant Ferdinand prenant congé de Philippe IV... Esquisse. (B.) 0,69-0,7 m. [Prent nr 10].
Arc-de-triomphe des Portugais dans la rue de l'Hôpital, en face de la rue d'Arenberg,...
Met onvoll. titelopg. van de Pompa introitus Ferdinandi...; bibliogr. adr.: Antwerpiae [Sic]; z. opg. van j. in kol.
562. Les victoires du Cardinal-Infant. Arc-de-triomphe, orné des statues de la Joie publique et du Génie de la ville d'Anvers... Esquisse. (B.) 0,73-0,78 m. [Prent nr 6].
563. Les victoires du Cardinal-Infant. Arc-de-triomphe... Esquisse. (B.) 1,5-0,73 m. [Prent nr 37].
Esquisse pour l'arc-de-triomphe qui fut dressé, auprès de l'abbaye de St. Michel.
564. Triomphe du Cardinal-Infant... Esquisse. (B.) 1,5-0,73 m. [Prent nr 28].
565. La ville d'Anvers ou le départ de Mercure... Esquisse. (B.) 0,77-0,79 m. Une esquisse semblable se trouve en Angleterre, dans la collection du comte d'Ossory. [Prent nr 33].
566. Le Temple de Janus... Esquisse. (B.) 0.69-0.69 m. [Prent nr 31].
Un tableau semblable, aujourd'hui dans la galerie Pitti à Florence, n^o 86, fut commandé à Rubens, par Mr. Sustermans...
Voor de uitg. van de katalogus, verschenen in 1895, zie nr 507.

Siret, Adolf

412b

Het Land van Waas. Sint Nikolaas, 1870, 79-99.

De slag van Kalloo. Met 1 uitsl. prent.
Prent: De triomf-wagen van Rubens en de slag van Kalloo... uit: Pompa triumphalis introitus Ferdinandi in Antverpia 1642. 30 × 33,5.

1871

413a

Ephémérides anversoises et nationales. 24 avril 1643.

In: Courrier de la semaine [?]. 24 April 1871.
24 avril 1643. Acte du collège échevinal d'Anvers, portant qu'il est ordonné aux trésoriers et maîtres des rentes de payer à Gaspard Gevaert, greffier de cette ville, la somme de 3000 trois mille florins, et cela pour le salaire de son travail pendant plusieurs années, pour la composition du livre de l'entrée de Sa Royale Majesté Ferdinand,...
Over de Pompa introitus Ferdinandi... Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Th. Van Thulden; z. opg. van j. in kol.

413b

Anecdotes of painting in England... [collected by the late Mr George Vertue; and now digested and published from his original mss.] by Horace Walpole. Reprint of the ed. of 1786. London, 1871.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1762. Zie nr 128b.

414

Catalogue du Musée d'Anvers. (2^e édition provisoire abrégée.)... Anvers, 1871, nrs 316-318, 472-473.

Zie nr 366; voor de opg. van de verschillende uitg., zie nr 255.

1872

415

Catalogue d'une... vente de livres... vente... 8 avril 1872... au domicile et sous la direction du libraire Fr.-J. Olivier... Bruxelles, [1872], nr 422.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Th. a Tulden, 1641; met aant.: en vélin, aux armes d'Espagne. Précieux exemplaire, dans lequel se trouvent deux dessins originaux, avant-projets d'arcs de triomphe, par Rubens, portant chacun quelques lignes d'écriture de la main du grand artiste. En tête, un beau portrait du peintre, par Nattier, d'après Van Dyck, ainsi que le second portrait du prince Ferdinand (en buste) ajoutés: vis-à-vis du premier feuillet du texte, est placée une troisième planche, monument funéraire de Gevartius, gravée par [A.] Lommelin. L'exemplaire laisse quelque peu à désirer sous le rapport de la conservation et il lui manque la planche vue de la ville, p. 172.

Hübner, Julius

416a

Verzeichniss der königlichen Gemälde-Gallerie zu Dresden... 4. Aufl. Dresden, 1872, nr 824.

Peter Paul Rubens
Quos ego...
Zie aant. bij nr 548a; voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

Hübner, Julius

416b

Catalogue de la Galerie royale de Dresde... Trad. de J. Grangier. Rev. par A. Maillard et Ch. Sevin... 4^e éd... Dresde, 1872, nr 824.

Peter Paul Rubens
Quos ego...
Voor aant., zie nr 416a.

Reynart, Ed[ouard]

417

Catalogue des tableaux... exposés dans les galeries du Musée des tableaux de Lille... Lille, 1872, nrs 313-314.

Voor aant. en opg. van de verschillende uitgn, zie nr 377.

418a

Catalogue de la bibliothèque de... C.P. Serrure... vente... 23 octobre 1873... I. Bruxelles, 1872, nr 1586-1587.

1586. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverp., apud Theod. à Tulden (excudebat Joan. Meursius, CIƆ.IƆC.XLI (1641); met aant.: veau marbré. Bel exemplaire de la première édition... avec... un grand portrait équestre du Prince Ferdinand.
1587. [C. Gevartius]. Corte wtlegginghen van alle de triumph-wercken... overgeset door H. Neeffs. T'Hantw., [1635]. ^{73 of 74}

418b

Anecdotes of painting in England... [collected by the late Mr. George Vertue; and now digested and published from his original mss.] by Horace Walpole. Reprint of the ed. of 1788. London, 1872, 164.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1762; zie nr 128b.

419

Catalogus de la bibliothèque de... Gérard Le Grelle, ancien bourgemestre de la ville d'Anvers... vente... 9 décembre 1872... Anvers, 1872, nr 2039.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641.

1873

420

Catalogue des livres... composant la bibliothèque de... E.-F.-D. Ruggieri... [vente... 3 mars 1873...] Paris, 1873, nrs 1076-1077.

1076. Voll. titelopg. op enkele woorden na; bibliogr. adr.: Antuerpiae, veneunt exemplaria apud Theod. à Tulden...; in kol. j. 1642; met aant.: v.m. Bel ouvrage, orné de 29 planches et de deux beaux portraits à pied et à cheval, d'après Rubens. Exemplaire de premier tirage, contenant la figure très-rare [de S. à Bolswert] qui se trouve entre les pages 144 et 145, et les six planches représentant les détails du couronnement du grand cirque, qui sont aussi d'une excessive rareté. On y a joint aussi un portrait de Gevartius, gravé par Paul Pontius d'après Rubens. On ne connaît que deux exemplaires de cet ouvrage qui soient aussi complets que celui-ci, qui a appartenu à M. [J.] Paelinck ³⁷³. Une longue note ms. de M. R***, sur le feuillet de garde, donne un historique complet de ce beau livre.
1077. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antuerpiae, veneunt exemplaria apud Theod. à Tulden, 1642; met aant.: v.m. Ce volume est un recueil des planches de l'ouvrage précédent, sur très-grand papier et en premières épreuves. Indépendamment de la planche 145, qui est superbe, il contient encore une épreuve de la planche représentant l'entrée du prince à Anvers, planche qui ne fut pas achevée et qui fut remplacée par celle qui se trouve dans tous les exemplaires.

On n'y trouve pas le portrait équestre de l'archiduc ni les six planches représentant les détails d'ornements qui surmontaient la galerie du grand cirque, planches qui ne se trouvent que dans quelques exemplaires.

421

Catalogue d'une... collection de livres... délaissée par... Henri Giebens... vente... 27 septembre 1873... Anvers, 1873, nr 790.

Onvoll. titelopg., bibliogr. adr.: Antv., 1642; met aant.: r.v... avec les 40 superbes pll... le portrait équestre [de P. Pontius], et le portrait de l'auteur [du même graveur] ajouté.

Voorhelm Schneevoogt, C.G.

422

Catalogue des estampes gravées d'après P.P. Rubens, avec l'indication des collections ou se trouvent les tableaux et les gravures. Harlem, 1873, passim.

123, nr 35. Neptune debout sur son char, accompagné de Tritons et de Naïades, commande aux vents de faire cesser la tempête, qui agite une mer chargée de vaisseaux. Theod. a Thulden del. et sculps.
143, nr 65. Rencontre entre Ferdinand II, Roi de Hongrie, et Ferdinand, Infant d'Espagne et Gouverneur des Pays-Bas, probablement à la bataille de Nördlingen, en 1634. T. von Thulden sculpsit.
144, nr 66. Un Arc de triomphe... S. à Bolswert sculpsit. G. Hendricx excudit...
156, nr 1. Rubens à l'âge de 30 ans... Paulus Pontius sculpsit et excudit.
179, nr 218. Ferdinand, Cardinal... à cheval... Paulus Pontius sculpsit.
183, nr 249. Gaspard Gevaert... Paull. Pontius sculpsit.
224, nr 27. Pompa Introitus Ferdinandi... Onvoll. titelopg. in het Frans, met vermelding der 42 prenten; z. opg. van j. in kol.

1874

423

Catalogue des collections... historiques et artistiques de... J.T. Bodel Nijenhuis. 2^e division. 4^e... partie. Amsterdam-Leiden, 1874, 87, nr 2213*.

C. Gevartius [portrait d'après Rubens gravé par P. Pontius]... épr. non terminée, avant toute lett...

424

Catalogue des livres anciens et modernes en vente chez le libraire Fr.-J. Olivier à Bruxelles. Bruxelles, 1874, nrs 538-539.

538. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Th. a Tulden...; kol. met j. 1642; met aant.: en vélin, à compart. dorés, dor. s. tr. Bel ouvr. orné de 39 planches (y compris le frontispice et le portrait de Ferdinand à mi-corps). On y a ajouté anciennement le beau portrait équestre du Prince [de P. Pontius]... Exemplaire bien conservé du Capitaine Michiels, contenant la figure très rare [de S. à Bolswert] qui se place entre les pages 144-145, et les six planches représentant le couronnement du grand arc-de-triomphe circulaire, que sont d'une excessive rareté. On ne cite que peu d'exemplaires de cet ouvrage qui soient aussi complets que celui-ci. Exempl. bien conservé; une légère tâche d'eau à un des coins de quelques feuillets.
225 fr.
539. Idem. Les Estampes seules de cet ouvrage, en belles épreuves anciennes

montées sur papier de Hollande, dans un portefeuille. Deux numéros (n^o 17, fragment de la Galerie circulaire, et n^o 42, Plan de la ville) manquent; mais on y trouve la rare planche allégorique (pp. 144-415) [de S. à Bolswert], supprimée dans tous les exemplaires.
65 fr.

Vinet, Ernest

425

Bibliographie méthodique et raisonné des beaux-arts... Paris, 1874, nr 625.

Voll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Theod. a Thulden [sic] qui iconum tabulas...; opg. van het kol. met het j. 1642; aant.: avec 39 pl., y compris le front, et un portr. (60 fr.)
Vinet geeft enkele geschiedkundige bijzonderheden over de Prins Kardinaal Ferdinand en een korte nota over het ontstaan van het boek; verder vermeldt hij: ‘un portrait (ajouté) de l'auteur, Gasp. Gevaert... un frontispice... un portrait equestre de l'infant... et qui est généralement remplacé par un autre portrait à mi corps... la représentation de l'entrée du prince, à Anvers... quatre sujets de chars ou cortèges... plusieurs compositions d'architecture, toutes l'oeuvre de Rubens...’ Ten slotte rept hij enkele woorden over het exemplaar van Ruggiere⁴²⁰: ‘on y trouve représentée deux fois, et d'une manière différente. l'entrée du cordinal-infant à Anvers. Or, l'une de ces planches, dont la compossition est moins heureuse, ne paraît point terminée, tandis que l'autre est complète et d'un effet excellent. Que faut-il en conclure? Que Rubens mécontent de sa première planche en fit faire une seconde qui fut mieux réussie. On trouve aussi, dans le même exemplaire, une planche, que selon Brunet, on ne pourrait découvrit que dans les exemplaires sur vélin... gravée par [S. à] Bolswert...’

426

Catalogue du Musée d'Anvers. 3^e éd. complète... [Anvers,] 1874, nrs 316-317-318, 472-473.

Zie nr 366. Voor de opg. van de verschillende uitg., zie nr 255.

1875

427

II. Histoire de la gravure d'Anvers. Catalogue de la collection [Edouard] Ter Bruggen. Eaux-fortes & gravures de maîtres anversois et des peintres & graveurs, qui ont été membres de la Gilde de Saint Luc. [Catalogue dressé d'après les indications précieuses du savant Fréd. Verachter]. 1874-1875. [Anvers, 1875], passim.

Paul du Pont, dit Pontius
503. Gaspar Gevartius d'après Rubens, 2^e état.
617. Portrait de Rubens. 2^e état.
635. Gaspar Gevartius, d'après Rubens, armoiries variées. 2^e état.
1977. Ferdinand, cardinal-infant d'Espagne, à cheval, d'après Rubens.
Theodore van Thulden
679. Entrée à Anvers, par la porte Saint-Georges, de l'Infant cardinal d'Espagne. Met onvoll. titelopg. van de Pompa introitus; bibliogr. adr.: Antv., Meursius, 1635; z. opg. van j. in kol.

428

Catalogue of the works of art in the Museum of Antwerp. 3s ed., abridged... Antwerp, 1875, nrs 316-318; 472-473.

Peter Paul Rubens
316. A triumphal arch, called after the square of the Mint. Front view.
317. A triumphal arch, called after the square of the Mint. Back view.
318. A triumphal car.
Theodore van Tulden
472. Triumphal arch, called after Philip I. Front view.
473. Triumphal arch, called after Philip I. Back view.
Voor de opg. van de verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 255.

429

Catalogue du Musée d'Anvers. 3^e éd. abrégée... [Anvers,] 1875, nrs 316-318, 472-473.

Zie nr 366; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 255.

430

Cabinet de... H.F. de La Motte-Fouquet. Estampes... vente... 24 mai 1875... Cologne, [1875], nr 407.

Pierre Paul Rubens... dans une bordure cintrée [d'après lui-même par P. Pontius] ... superbe épreuve du premier état, avec l'adresse du graveur. Très rare. Collection Lousberg.

431

Catalogue d'une... collection de livres... délaissée par... l'abbé Félix Joseph Bonaventure de Baillet... vente... 7 juin 1875... II. Anvers, [1875], nr 5868.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiam, 1642; met aant.: vél.; ex. avec les deux portraits, la planche (in te spes inclinata), gravée par [S. à] Bolswert et le portrait de Gevartius... fort rare.

432a

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 20 décembre 1875... Anvers, P. Kockx, 1875, nr 792.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverp., Th. à Thulden, 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: veau doré sur tranche. Superbe ouvrage entièrement d'après les dessins de P.P. Rubens... On lit sur le feuillet de garde: Cet exemplaire est le plus complet, les 2 portraits du Prince... s'y trouvent, les 6 feuilles de la balustrade du portique... se trouvent à leur place et la planche de [S. à] Bolswert (qui est infiniment rare) est à la page 144.
Hierbij is geb. het boek van G. Becanus, vermeld in aant. onder nr 93 a.

Delaborde, Henri

432b

Le département des estampes à la Bibliothèque nationale. Notice historique suivie d'un Catalogue des estampes exposées dans les salles de ce département. Paris, 1875, 308-309.

Paulus Pontius
Pierre Paul Rubens, d'après une peinture du maître dans la collection de la reine d'Angleterre.
‘Épreuve... avant la bordure d'architecture... provenant de la collection Bégon... [elle] est... à proprement parler, une épreuve d'essai et peut-être, dans l'état ou elle se trouve, une épreuve unique. C'est ce qu'on pourrait dire aussi d'une épreuve appartenant aujourd'hui à M. Ambroise-Firmin Didot et qui, tout en ayant l'encadrement d'architecture comme les épreuves avec la lettre, diffère de celles-ci en ce que le nom du personnage ne figurent pas au bas de la planche.’

1876

Génard, P[ieter]

432c

Catalogue du Musée d'antiquités d'Anvers. Anvers, 1876, nr 12.

Entrée de l'archiduc Ferdinand à Anvers, le 15 avril 1635. Ce tableau, peint par Théodore van Thulden, a été reproduit en gravure dans le célèbre ouvrage intitulé: Introitus Ferdinandi.
2^e uitg. 1881, nr 451a c; 3^e uitg. 1885, nr 464 a; 4^e uitg. 1894, nr 495 c.

433

Catalogue des livres composant la bibliothèque de... M. le V^te B. du Bus de Gisignies. [Vente... 28 mars 1876]. Bruxelles, 1876, nr 1742.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; opg. van kol. met j. 1641; aant.: Superbe exemplaire... On a joint à cet exemplaire les très-rares planches, dites des Balustrades, et la grande planche allégorique, en l'honneur de l'Infant-Cardinal [de S. à Bolswert], à la page 144; ni l'une ni l'autre de ces compositions n'ont figuré dans les exemplaires livrés au public et enfin on y a inséré le beau portrait de Gevartius... et le grand portrait équestre du Cardinal, à côté de celui de l'éditeur.
370 fr.

[Génard, Pieter]

434

Intrede van den Prins-Kardinaal Ferdinand van Spanje te Antwerpen, op 17 April 1635. Entrée du Prince-Cardinal d'Espagne à Anvers le 17 avril 1635. 31 blz.

In: Antwerpsch Archievenblad. XIII. [1876], 213-345.
Voor eerste gedeelte, zie nr 406.

1877

Fétis, Edouard

434a

Catalogue descriptif et historique du Musée royal de Belgique (Bruxelles)... 4^e éd. Bruxelles, 1877, nrs 294-295.

Voor de opg. en de verschillende uitgn, zie 1864, nr 385 a.

[Brunet, Gustave]

435a

Livres payés en vente publique 1,000 fr. et au dessus depuis 1866 jusqu'à ce jour. Aperçu sur la vente Perkins à Londres. Étude bibliographique, par Philomneste Junior. Bordeaux, 1877.

Een exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi wordt in deze uitg. niet vermeld.
Zie 1867, nr 397b.

435b

Catalogue de dessins... et de gravures... provenant de la succession de... Ed. ter Bruggen, d'Anvers... et d'un autre amateur distingué... vente... 16 mai 1877... Amsterdam, 1877, 48, nr 436.

Casp. Gevartius. [Portrait d'après Rubens, grav. par P. Pontius].

Michiels, Alfred

436

Rubens et l'école d'Anvers. 4^e éd. rev. et augm. Paris, 1877, 349-350.

Zie aant. bij 1^e uitg., 1854, nr 359.

Lagye, Gustave

437

La 300 anniversaire de Pierre Paul Rubens... Anvers, 1877, 77-96.

Les arcs de triomphe et le cortège historique.

438

L'oeuvre de P.P. Rubens; catalogue de l'exposition organisée sous les auspices de l'Administration communale d'Anvers par l'Académie d'archéologie de Belgique... Anvers, 1877, nrs 126-150.

Tentoongesteld 25 prenten uit de Pompa introitus Ferdinandi; opg. is ondert.: M.P. [Museum Plantin-Moretus].

439

Idem. 2^e éd. Anvers, 1877, nrs 951-986.

Tentoongesteld 36 prenten uit de Pompa introitus Ferdinandi; opg. is ondert.: M.R. [Max Rooses].

440

Catalogue des dessins et estampes composant la collection de... Ambroise Firmin-Didot, de l'Académie des inscriptions et belles-lettres... vente... 16 avril 1877... Paris, 1877, passim.

Paul Pontius
3289. Ferdinand, archiduc, à cheval d'après P.P. Rubens. Très belle épreuve.
3300. C. Gevarts, jurisconsulte, [d'après P.P. Rubens].
3315. Portrait de Pierre-Paul Rubens, d'après lui-même. Superbe épreuve.

1878

441

Catalogue des livres de la bibliothèque délaissée par... Jean Schaeffer, chanoine titulaire du chapitre métropolitain et archiviste de l'archevêché... vente... 1 juillet 1878... Malines, [1878], nr 1005.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Theod. a Tulden; z. opg. van j. in kol.; met aant.: veau tr. dor.

442a

Verzeichniss der Kupferstich-Sammlung in der Kunsthalle zu Hamburg. Hamburg, [1878], 169.

Theodor von Thulden: Allegorischer Titel: Pompa introitus etc. nach Rubens.

442b

Catalogue de gravures anciennes des écoles hollandaise et flamande... formant le cabinet d'estampes réuni par... J. Ph. van der Kellen, auteur du ‘Peintre-graveur hollandais et flamand’, Directeur du Cabinet national d'estampes à Amsterdam,... vente... 7 janvier 1878... Amsterdam, 1878, nr 1642.

Théod. van Thulden
Neptune chassant Boréas P.P. Rubens p.
Prent nr 7.

1879

Schoy, Auguste

443

Histoire de l'influence italienne sur l'architecture dans les Pays-Bas. Bruxelles, 1879, 348-264.

Mém. couronnés et mém. des savants étrangers, publ. par l'Acad. roy. des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique. XXXIX.
Over de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand en de Pompa introitus Ferdinandi.
Voll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Theod. a Tuiden... Prostant apud Gulielmum [sic] Lesteenium et Henricum Aertssens.

Hymans, Henri

444

Histoire de la gravure dans l'école de Rubens... Bruxelles, 1879, 438-442.

Over de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand en de Pompa introitus Ferdinandi. Titel van boek niet vermeld.

Hymans, Henri

445

La gravure dans l'école de Rubens... Bruxelles, 1879, 237-239.

Mém. couronnés et mém. des savants étrangers, publ. par l'Acad. roy. des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique. XLII, nr 8.
Zie aant. bij nr 444.

Busken Huet, C[onrad]

446

Het land van Rubens. Amsterdam. 1879, 54-55.

De Voorzorg en de Overvloed; twee vrouwenfiguren, welke gediend hebben voor éen der zegebogen ³⁷⁷. Twee schetsen van Rubens' hand ³⁶⁶.
Voor de latere uitgn, zie: nrs 454, 476b, 519b, 535 en 548b.

Rooses, Max

447

Geschiedenis der Antwerpsche schilderschool... Gent-Antwerpen-'s Gravenhage, 1879, 362-372; 1 afb.

Over de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen en de Pompa introitus Ferdinandi.
Twee vrouwenbeelden van Rubens gediend hebbende voor de Antwerpse zegebogen van 1635. Rubens als dekorateur voor de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen.

448

Catalogue d'une... collection de livres... de... Dirk A. Lamme, de Rotterdam et d'autres successions... vente... 20 décembre [1879]... Amsterdam, 1879, nr 610.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverp., Th. a Thulden, 1636 [sic]; z. opg. van j. in kol.; met aant: Frontisp. et 42 portr. et pl. grav. p. P. de Jode, v.d. Does et [J.] Neeffs. veau. Quelques pl. restaurées à la marge.

449

Die Monogrammisten... Bearb. von G[eorg] K[aspar] Nagler, fortgesetzt von A[ndreas] Andresen & C. Clauss. V. München & Leipzig, [1879], nr 524.

Das seltene Werk kommt in Drucken auf Pergament und Papier vor. Die ersteren weichen in Etwas von den anderen ab und sind betitelt: Pompa introitus honori Serenissimi Principis Ferdinandi Austriaci Hispaniarum Infantis etc. Antverpiae veneunt exemplaria apud Theod. a Tulden, qui Iconum tabulas ex Archetypis Rubenianis delineavit et sculpsit. - Anno Salutis CIƆ.IƆC.XLI. Exemplare auf Papier haben den Titel: Pompa Introitus honori Ferdinandi Austriaci Hispan. Infant. S.R.E. Cardinalis a S.P.Q. Antverp. decrata et adornata XV Kal. Maj. ann. CIƆ.IƆC.XXXV. Arcus, Pegmata Iconesq. a Pet. Paulo Rubenio inventas et delineatas, Inscriptionibus ornabat et comment. illustrabat Casperius Gevartius. Iconum tabulas ex Archetypis Rubenianis delineavit et sculpsit Theod. a Tulden. Antverpiae apud Joannem Meursium. Am Ende: Antverpiae... CIƆ.IƆC.XLII. Voor latere druk, zie nr 567.

1880

Guilmard, D[ésiré]

450

Les maîtres ornemanistes, dessinateurs, peintres, architectes, sculpteurs et graveurs... Paris, 1880, 501.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Chez Jean Meursius, à Anvers; z. opg. van j. in kol.; met aant.:... Toutes les planches, au nombre de quarante-trois, composées par Rubens.

451

Catalogue d'une... collection de livres... provenant d'une mortuaire dont la vente... aura lieu... le... 7 décembre 1880... Anvers, impr. J.F. Engels, [1880], nr 40.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud J. Meursium, 1642.

1881

Génard, P[ieter]

451a

Catalogue du Musée d'antiquités d'Anvers. 2^e éd. Anvers, 1881, 75, nr 12.

Voor de opg. en de verschillende uitgn, zie 1876, nr 432 c.

452

Catalogue de livres rares et curieux... vente... 12 mars 1881, à la Librairie ancienne de Fr. J. Olivier... Bruxelles, 1881, nr 264.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Joannem Meursium, 1642; met aant.: vélin à comp... Le papier de l'exemplaire a bruni en quelques endroits, et une des planches a une légère déchirure. Petite tâche d'eau à la marge extérieure.

Schoy, Auguste

453

Rubens architecte et décorateur. 7 blz., 1 afb.

In: L'Art. 1881. I, 218-224.
Over de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen.

Vermeldt als t. de voordeh. t.: Pompa triumphalis introitus Ferdinandi... bibliogr.
adr.: Anvers; z. opg. van j. in kol.
Afb.: Arcvs Ad. D. Michaelis Pars Posterior Bellerophon. 29,6 × 18,4.
Voor overdr., zie nr 478.

Busken Huet, C[onrad]

454

Het land van Rubens. 2^e dr. Amsterdam, 1881.

Voor de aant. en de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 446.

Rooses, Max

455

Geschichte der Malerschule Antwerpens... Aus dem Vlämischen übers. von Franz Reber... München, 1881, 236-242, 1 afb.

Duitse uitg. nr van 447.

Hermans, V[ictor]

456a

Catalogue méthodique de la Bibliothèque de Malines. Malines, 1881, nr 52.

Voll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exempl. apud Theod. a Tulden...; kol.: Antverpiae, 1642.

Eudel, Paul

456b

L'Hôtel Drouot en 1881... 2^e mille. Paris, 1882, 86.

2 avril 1881. ‘Une esquisse de Rubens - la perle de la vente! - portrait équestre de Ferdinand,... peint à l'occasion de l'entrée à Anvers,... en 1635.’

1882

Fétis, Edouard

456c

Catalogue descriptif et historique du Musée royal de Belgique (Bruxelles)... 5^e éd. Bruxelles, 1882, nrs 415-416.

Voor de opg. en de verschillende uitgn, zie 1864, nr 385 a.

457

Catalogue des livres... de... Ambroise Firmin-Didot de l'Académie des inscriptions et belles-lettres... Vente... 12 juin 1882... [IV]. Paris, 1882, nr 490.

Volledige titel op enkel woorden na; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Theod. a Tvlden...; opg. van kol. met j. 1641; aant.: Exemplaire en grand papier, du premier tirage, avec le faux-titre en sept lignes... Il est avec témoins et aux armes de Philippe IV, roi d'Espagne.

1883

Branden, F[rans] J[oseph] van den

458

Geschiedenis der Antwerpsche schilderschool. Antwerpen, 1883, 554-570.

Over de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen en de Pompa introitus Ferdinandi.

459

Exhibition of works by the old masters. Winter exhibition. London, 1881, nr 217.

Rubens, Peter Paulus
Schets voor het schilderij: Neptunus bedwingt de golven, algemeen bekend onder de titel: Quos ego in het bezit van de hertog van Grafton.

460

Catalogue de la bibliothèque de... Antoine van Bellingen d'Anvers... [Vente... 12 févr. 1883] Bruxelles, 1883, nr 1972.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Theod. a Tulden; opg. van kol. met j. 1642; aant.: vélin blanc à compart... aux armes d'Espagne. Fort bel exemplaire, bien qu'ayant de légères tâches d'eau à la marge... Le portrait du prince est ici à cheval... On y ajouté un second, et à la page 144, la planche suprimée [de S. à Bolswert]. Cette dernière figure est plus courte de marges.

Roersch, L[ouis]

461

Jean Gaspard Gevaerts.

In: Biographie nationale. VII. Bruxelles, 1880-1883, 699.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anvers, Plantin, 1642.

Cumont, Georges

462a

Bibliographie générale et raisonnée de la numismatique belge. Bruxelles, F. Gobbaerts, 1883, nr 1007.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anvers, Théod. van Tulden, 1614 [sic] met; aant.: Voy. p. 151: Arcus monetalis et hôtel des monnaies, à Anvers.

1884

462b

Catalogue des livres... délaissés par... André Jacques Jacobs... vente... 5 février 1884... [Anvers, 1884], nr 176.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., apud Theod. à Tulden, 1635; z. opg. van j. in kol.; met aant.: veau pl. tranche dorée. Exemplaire bien conservé sauf une tâche d'eau au commencement.

463

Catalogue de la bibliothèque de Fr. Vergauwen, membre du Sénat, président de la Société des bibliophiles flamands. [Vente... 11 mars 1884...] I. Bruxelles, 1884, nr 814.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverp,. apud Joan. Meursium; opg. van kol. met j. 1642; in aant.: en vélin blanc à comp., tr. dor. Le portrait,... est celui de [J.] Neef[f]s, représentant l'archiduc, jusqu'aux genoux, L'exemplaire est de très belle conversation; quelques feuillets, seulement, ont une légère mouillure, de fort peu d'importance. Les planches, ordinairement déchirées sur les plis ou trop rognées, sont ici intactes.
70 fr.

464

Synopsis Annalium Antverpiensium, ex publicis privatisque ac ferme manuscriptis monumentis collectorum a Daniele Papebrochio, S.J. Ad Cod. ms. ex. Bibl. Abb. Tong. edidit I.V.S., O.P. [I. von Spilbeeck]. Anverpiae, 1884, 40.

Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen.

1885

Génard, P[ieter]

464a

Catalogue du Musée d'antiquités. 3^e éd. Anvers, 1885, 104, nr 12.

Voor de opg. en de verschillende uitgn, zie 1876, nr 432 c.

Dutuit, Eugène

465

Manuel de l'amateur d'estampes. VI. Écoles flamande et hollandaise. III. Paris-Londres, 1885, 241-243, nr 17.

Voll. opg. op enkele woorden na; bibliogr., adr.: Antverpiae, venevnt exemplaria apud Theod. a Tvlden qui Iconum...; met aant.: Notre exemplaire, en grand papier de premier tirage, avec le faux titre en sept lignes et la date de 1641, porte les armes de Philippe IV, roi d'Espagne. Il vient de la vente [Ambroise Firmin] Didot ³⁹⁹. On joint à cette suite un projet d'arc de triomphe qui n'a point été exécuté faute de temps. Une moitié de cet arc est ornée de colonnes torses, et l'autre de colonnes droites, mais plus petites. La première devait faire la façade principale et l'autre la façade postérieure; le tout est couronné d'un dôme. Cette pièce est sans nom de graveur. Ne faisant pas partie du livre, elle est devenue rare.
163, nr 29. Un Arc de Triomphe... S. à Bolswert sculpsit...
185-186, nr. 38. Ferdinand, cardinal-infant d'Espagne... à cheval... Paulus Pontius sculpsit.
188-189, nr 48. Rubens à l'âge de trente ans... Paulus Pontius sculpsit...
196, nr 66. Gaspar Gevaert... Paull. Pontius sculpsit.

1886

Beetemé, G[uillaume]

466

Anvers, métropole du commerce et des arts... Anvers, 1886, 199-200.

Over de Pompa introitus Ferdinandi; z. opg. van t.

Génard, P[ieter]

467	Anvers à travers les âges. [I]. Bruxelles, [1886-1892], 154; 22 afb., 2 uitsl. prtn., 1 plan.

Afbeeldingen:
L'union des maisons de Bourgongne et d'Autriche... (communiqué par Gustave Wappers, juge de paix à Lennick-Saint-Quentin).
24,5 × 16	64
Prent nr 12.

Le mariage de Marie de Bourgogne et de Maximilien d'Autriche... (communiqué par Gustave Wappers,...) 13,7 × 15,5.	65
Prent nr 13. L'union des maisons de Bourgogne et d'Autriche... (communiqué par Gustave Wappers,...) 24,8 × 16.	68
Prent nr 14. L'union des maisons d'Autriche et de Bourgogne, consacrée par le Temps... (communiqué par Gustave Wappers,...) 13,7 × 15,5.	69
Prent nr 15. L'archiduc Albert et l'infante Isabelle... d'après les portraits de Rubens, conservés au Musée royal de peinture, et peints pour l'ornementation de l'arc de triomphe élevé... à la place de Meir,... 10,4 × 7,9.	124
L'infant Ferdinand se rendant de la Citadelle à la Porte impériale de Berchem... 13 × 24.	136
Prent nr 3. La Pucelle d'Anvers complimentant l'infant Ferdinand à son entrée à Anvers. 13,7 × 24.	137
Prent nr 5. La Porte impériale de Berchem en 1635. 22,4 × 15.	139
Prent nr 4. Le temple de Janus... 19 × 15,5.	140
Prent nr 30. L'infante Isabelle s'efforçant de fermer le temple de Janus ouvert par les Furies... 14 × 15,5.	141
Prent nr 31. Le commerce d'Anvers... 19,5 × 24.	144
Prent nr 33. Le Commerce quittant Anvers... 19,5 × 15,5.	145
Prent nr 34. Neptune favorisant le voyage de l'infant Ferdinand de Barcelone à Gênes... 12,2 × 15,3.	146
Prent nr 7. La Belgique congratulant l'infant Ferdinand... 14 × 15,4.	147
Prent nr 8. La rencontre de Ferdinand, roi de Hongrie, et de Ferdinand, infant d'Espagne... 13 × 15,4.	148
Prent nr 9. Ferdinand, archiduc d'Autriche... 23,5 × 16.	149
Ruiterportret, ongenummerd.
Le décor de la bien-venue... 30,8 × 34,8	150-151
Prent nr 6. L'arc de la Monnaie... 26 × 16.	152
Prent nr 35. L'arc de la Monnaie... 24,5 × 16.	153
Prent nr 36. Les souverains de la maison d'Autriche, arc de triomphe... à la place de Meir... 25 × 39,5. tussen blz.	154-155
L'apothéose de l'infante Isabelle... 22 × 16.	156
Prent nr 24. L'infante Isabelle désignant l'infant Ferdinand comme son successeur... 12,5 × 15,5.	157
Prent nr 25.

Le Char de la victoire de Calloo... 14,5 × 16.	159
Prent nr 43. Le feu d'artifice à la tour de Notre-Dame en 1635. 24 × 16.	160
Prent nr 41.
Plan d'Anvers indiquant l'emplacement des arcs de triomphe... 23,5 × 39,5. tussen blz.	160-161
Prent nr 42.

1887

Beetemé, G[uillaume]

468

Anvers, métropole du commerce et des arts... 2^e éd. I. Anvers, 1887, 180.

Zie aant. bij nr 466.

469

Catalogue d'une collection d'estampes, dessins,... vente... 8 novembre [1887]... Anvers, J. Plasky, 1887, nrs 833, 838.

833. Ferdinand d'Autriche à cheval, d'après Rubens par [P.] Pontius.
838. Huit pièces du Pompa introitus Ferdinandi, et un arc de triomphe, par [S. à] Bolswert, pièce assez rare, manquant ordinairement dans l'ouvrage.
8 fr.

1888

470

Catalogue de la bibliothèque de... [J.] Taeymans... vente... 20 mars 1888... Anvers, [1888], nr 913; [II], nr 46.

Nr 913. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Ant., Theod. à Tulden; kol.: Antv., 1642 met aant.: 42 belles planches de [Th.] Van Tulden collées sur papier sans texte.
22 fr.
[II], nr 46. Gaspard Gevartius, par P. Pontius d'après Rubens.

471

Catalogue de la bibliothèque de... N[icolas] de Keyser, artiste peintre... vente... 16 avril 1888... Anvers, 1888, 30, nr 83.

Pompa introitus, par [Th.] Van Tulden, 9 pièces.

472

Catalogue des gravures,... livres... provenant de la collection de... Désiré van Spilbeeck,... vente... 14 mai 1888... Anvers, 1888, 73, nr 6.

Voll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae; z. opg. van j. in kol.; met aant.: rel. Vente Borluut[de Noortdonck] ³⁶⁹ fr. 86.00.

Michel, Emile

473

Rubens au Musée de l'Ermitage, 4 blz., 2 afb.

In: L'Art, 1888, II, 110-114.
De versiering van de stad voor de Blijde Intrede van Prins Kardinaal

Ferdinand. De Pompa introitus Ferdinandi. De schilderijen en schetsen voor de zegebogen. Zeven schetsen van Rubens in de Ermitage.
Afbeeldingen:
Le temple de Janus. 26,2 × 22. [Prent nr 30].
111
L'arc de triomphe de Ferdinand d'Autriche. 30,5 × 21,2. [Prent nr 28]. 113

Dejardin, A[dolphe]

474

Deuxième supplément à la Description des cartes de la province d'Anvers et des plans de la ville. Anvers, 1888, 132-133, nrs 118², 118³, 118⁴, 119².

Overdr. uit: Annales de l'Acad. d'archéologie de Belgique, 4^e sér., t. II, 1886. De nrs 118-119 komen niet in het tijdschrift voor.
118². L'infant Ferdinand se rendant de la citadelle à la porte impériale de Berchem. [Prent nr 3].
118³. Vue sans titre de la porte de Berchem. [Prent nr 4].
118⁴. La pucelle d'Anvers complimentant l'infant Ferdinand à son entrée à Anvers. [Prent nr 5].
119². Plan d'Anvers indiquant l'emplacement des arcs de triomphe érigés en 1635 sur les dessins de P.-P. Rubens. [Prent nr 42].

Rosenberg, Adolf

475

Der Kupferstich in der Schule und unter dem Einflusse des Rubens (Die Rubensstecher). Wien, 1888, 94-95, 154-156.

Op omsl.: Geschichte der vervielfältigenden Künste, 1893.
Das Reiterbildniss des Cardinal-Infanten Ferdinand von Osterreich, und das Porträt des Gaspard Gevartius, unter Rubens' Leitung ausgeführt von P. Pontius. 95-95.
Pompa introitus Ferdinandi... Antverpiae, J. Meurs, 1642, 154-156.

476a

Catalogue of the printed books in the Library of the British Museum. Vol.: Gentle-Gnyedich. London, 1888, kol. 107.

Gevartius, Joannes Casparius
Pompa introitus honore... Ferdinandi Austriaci... Antverpiae, 1641. 551. h.l.
This copy wants the plate a, p. 117 and contains three engravings which are not found in the copy (551. h. 2.) The half-length engraving of the Prince in this copy in a profe before letters.
[Another copy] 136. g. 9.
This copy has 47 plates.
[Another copy]. Antverpiae, 1642. 551. h. 2.
A duplicate of the preceding, with a new titlepage, 48 plates having the plate a.p. 117, which is wanting in the first copy, but without the three engravings described in the note.

Busken Huet, Conrad

476b

The land of Rubens... Translated from the Dutch and edited by Albert D. Vandam. London, Sampson Low, Marston, Searle & Rivington... 1888.

Voor de aant., zie nr 446.

Redford, George

476c

Art sales. A history of sales of pictures and other works of art... II. London, 1888, 319, 1^e kol.

1761. - Sketch for the Quos ego. In King of Poland's collection.
25 o N.N. (Prestage, Auc.).

1889

477

Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par... Jean François Spas... vente... 18 mars 1889... Anvers, 1889, nrs 2053-2054.

2053. (Gevartius). Inscriptiones arcuum triumphalum... Antv., ex offic. Plantiniana, 4^o, vel. dor. sur tr.
9 fr.; aangekocht door J.J. Th. van den Bemden⁵⁵⁸.
2054. Pompa introitus. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., apud Th. a Thulden, excudebat J. Meursius, 1642; met aant.: vél. Exemplaire complet avec le faux-titre... les deux portraits de Ferdinand, la gravure de [S. à] Bolswert, à la p. 146, et le portrait de Gevartius, [par P. Pontius]... ajouté, rare dans cet état. 46 fr.; aangekocht door Max Rooses.

Schoy, Auguste

478

Rubens, architecte et décorateur; son influence sur l'art aux Pays-Bas (1622-1735). 8 blz., 1 afb.

In: Pierre-Paul Rubels, sa vie et ses oeuvres. Paris, [1889], 197-204.
Overdr. uit: L'Art, 1881, I, 218-224; zie aant. bij nr 453.

Michel, Emile

479

Rubens au musée de l'Ermitage. 5 blz., 2 afb.

In: Pierre-Paul Rubens, sa vie et ses oeuvres. Paris, [1889], 267-271.
Overdr. uit: L'Art, 1888, II, 110-114; voor aant., zie nr 473.

Knackfuss, H[ermann]

480

Peter Paul Rubens.

In: Velhagen & Klasings neue Monatshefte, 1889.
De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen.

Hymans, Henri

481

Le char de Rubens. 2 blz.

In: Gazette des beaux-arts, Dec. 1889, 625-626.

1890

Rooses, Max

482	L'oeuvre de P.P. Rubens. Histoire et description de ses tableaux et dessins. Phototypies par Jos. Maes. III-IV. Anvers, 1890.

III. L'entrée solennelle du Cardinal-Infant à Anvers en 1635.
Voll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae. Veneunt exemplaira apud
Theod. a Tulden, Qui Iconum Tabulas...; opg, van kol. met j. 1641.	292-236
Afbeeldingen:
La rencontre du Cardinal-Infant et de Ferdinand, roi de Hongrie à Nordlingen. Tegenover blz.	297
Prent nr 9.
La façade antérieure de l'Arc de triomphe de Philippe.	300
Prent nr 12.
Le portique des empereurs.	305
Prent nr 16.
La façade antérieure de l'Arc de Ferdinand.	310
Prent nr 26.
Le Temple de Janus.	314
Prent nr 30.
La scène du Commerce, désertant Anvers.	318
Prent nr 33.
La façade antérieure de l'Arc de triomphe de la Monnaie.	320
Prent nr 35.
Le Char de victoire de Calloo.	328
Prent nr 43.
IV. Nr 930. Ferdinand, le Cardinal-infant d'Espagne (Gouverneur des Pays-Bas, 1609-1641).	156-158
Met tegenover blz. 156 het ruiterportret, gesneden door P. Pontius.
Prent nr [2].
Nr 958. Gaspar Gevartius, secrétaire de la ville d'Anvers, ami de Rubens, 1593-1666.	186-187
Met tegenover blz. 186 het portret gesneden door P. Pontius.
Nr 1043. Pierre-Paul Rubens. 1577-1640.	249-251

Donnet, F[ernand]

483

L'impression du recueil ‘Pompa introitus Ferdinandi’.

In: Bulletin de l'Acad. d'archéologie de Belgique, 1890, 913.

484

Catalogue du Musée d'Anvers. 3^e éd. complète. Réimpr. de la 2^e éd. de 1857... [Anvers, 1890] nrs 316-318, 472-473, 747.

Zie nr 366; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 255.

Rooses, Max

485

Catalogus van Rubens' werken in gravuur en fotografie, tentoongesteld in het Museum van Schoone Kunsten te Antwerpen... Antwerpen, 1890, nrs 720-654.

De plechtige Intrede van den Cardinaal-infant Ferdinandus te Antwerpen in 1635.

Rooses, Max

486

Catalogue de l'oeuvre de Rubens en gravure et en photographie, exposé au Musée des beaux-arts à Anvers, Anvers 1890, nrs 720-754.

L'Entrée solennelle du Cardinal-infant Ferdinand à Anvers en 1635.

487

Catalogue de la... collection de livres... gravures... délaissés par... Auguste de Bruyne... bibliophile... vente... 12 mai 1890... Malines, 1890, nrs 2602, 2816.

2602. Ferdinand, gouverneur des Pays-Bas, par Gevartius [sic], d'après Rubens.
2816. Arcs de Triomphe, par [Th.] Van Thulden, d'après Rubens. 27 pièces.

488

Catalogue des livres... composant la bibliothèque de... Renier Chalon... [Vente... 20 octobre 1890]. Bruxelles, 1890, nr 359.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anvers, 1642; met aant.: mar. rouge, large dent, sur les plats, compart., dos orné... riche reliure ancienne.

489a

Catalogue des... bibliothèques délaissées par Son Eminence le Cardinal Sterckx, archevêque de Malines et par son neveu M. Nerinckx, curé de Ste-Cathérine à Bruxelles... vente... 25 novembre 1890... Louvain, [1890], nr 605.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv. 1635; met aant.: vélin.

Someren, J[an] F[rederik] van

489b

Beschrijvend catalogus van gegraveerde portretten van Nederlanders... II. Amsterdam, 1890, nrs 1785, 1791, 1892.

Ferdinand, aartshert. van Oostenrijk, broeder van koning Filips IV, kardinaal, Infant van Spanje, gouverneur der Sp. Nederlanden (geb. 1609, gest. 1641).
1785. Te paard,... Naar P.P. Rubens door P. Pontius, gr. fol.
1791. Te halver lijve,... Naar T. v. Thulden door J. Neefs.
Met de foutieve aant.: Gen. 2. In het werk over zijn intocht te Gent: Ser. Ferdinandi Card. Inf. triumph. introitus in Flandriae metrop. Gand, etc. Antv. 1636, fol.
Gevartius, Csp., Secretaris te Antw., philoloog enz. (geb. 1593, gest. 1666).
1892. Portret naar P.P. Rubens, door P. Pontius.

1891

490

Catalogue de livres... composant la bibliothèque de... Hippolyte Destailleur, architecte du Gouvernement... [Vente... 13 avril 1891...] Paris, 1891, nr 317.

Voll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Theod. a Tulden, qui iconum tabulas... s.d. (1642); met aant.: veau. (Rel. anc.) Cette suite [d'estampes] se compose d'un frontispice, d'un portrait de Ferdinand... et de 42 planches... Cette suite est ici en très-belles épreuves.

491a

Catalogue des livres... délaissés par... le Rév. M. Kuyl... curé du Beguinage et par... Monsieur D***.... vente... 24 novembre 1891... Malines, 1891, nr 396.

Ferdinand, gouverneur des Pays-Bas. Portrait équestre par [C.] Gevartius [sic].

Someren, J[an] F[rederik] van

491b

Beschrijvende catalogus van gegraveerde portretten van Nederlanders... III. Amsterdam, 1891, nr 4656.

Peter Paulus Rubens.
a. 1630. Te halver lijve... Met 1 regel naamsonderschrift. [Naar hemzelven] door en met adres van P. Pontius, gr. fol.
b. Dezelfde plaat, vroegere druk, zonder lijstw... In ovaal zonder enigen naam.

1892

Woermann, Karl

492a

Katalog der königlichen Gemäldegalerie zu Dresden... Kleine Ausg. 2., verm. und verb. Aufl. Dresden, 1892, nr 966.

Peter Paul Rubens
Qouos ego!
Zie aant. bij nr 548b; voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

492b

Catalogue d'une... collection de livres, délaissée par... Alex Cogels... vente... 25 octobre 1892... Anvers, [1892], nr 343.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, typ. J. Meursius, 1641; met aant.: vél., bel exemplaire sauf quelques tâches d'humidité.

Génard, P[ieter]

492c

Catalogue of the Museum of antiquities at Antwerp. Translation from the French of the 3ed ed. Antwerp, 1892, 108, nr 12.

Engelse uitg. van nr 432 c.

493

Catalogue de la bibliothèque... de Ed. van Cutsem... Vente... 14 novembre 1892... Anvers, 1892, nrs 894-895.

894. [C. Gevartius] Inscriptiones arcuum triumphalium et pegmatum Antverpiae erectorum... Ferdinandi Austrii... [Antverpiae, 1635] ⁷².
895. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exempl. apud Th. a Tulden, (1642).
60 fr.; aangekocht door C. Vyt.

494

Catalogue de la bibliothèque de... Auguste de Portemont, bibliophile... à Gramont... vente... 21 novembre 1892... Gand, [1892], nr 2170.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., J. Meursius, 1642; met aant.: veau fauve à dent. Manifique ouvrage dont toutes les estampes sont gravées par [Th.] Van Thulden... Bon exemplaire sauf quelques planches qui sont émargées.

1893

Ris-Paquot, [Oscar Edmond]

495

Dictionnaire encyclopédique des marques & monogrammes, chiffres, lettres, initiales, signes figuratifs... II. Paris, [1893], nr 9827.

L'Entrée de Ferdinand d'Autriche en la ville d'Anvers, série de 8 pièces d'après Rubens.

1894

Génard, P[ieter]

495a

Catalogue du Musée d'antquités. 4^e éd. Anvers, 1894, 106, nr 12.

Voor de opg. en de verschillende uitgn, zie: 1876, nr 432 c.

Brauwere, Jules de

496

Anvers. Musée royal illustré. Reproduction de 151 des principaux tableaux anciens... Ixelles-Bruxelles, [1894], nrs 316-318, 472-473.

P.-P. Rubens.
318. Char de triomphe. Phot. Braun, Clement et Cie. 11,8 × 8.
316. Arc de triomphe de Ferdinand (face). Phot. Braun, Clement et Cie. 12 × 8,2.
317. Arc de triomphe de Philippe (revers). Phot. Braun, Clément et Cie. 21,1 × 8.
706. Gaspard Gevartius, Phot. Braun, Clément & Cie. 12 × 9,8.
T. van Tulden
472. Arc de triomphe; face. Phot. Braun, Clement et Cie. 12 × 8,2.
473. Arc de triomphe; revers. Phot. Braun, Clement et Cie. 12 × 8.

497

Catalogus der schilder- en beeldhouwwerken van het Koninklijk Museum van Antwerpen... 5^e beknopte uitg.: herdr. 1894. Antwerpen, [1894], nrs 316-318, 472-473, 747, 757.

Pieter-Pauwel Rubens
316. Zegeboog gezegd der Munt. Voorzijde. (Schets).
317. Zegeboog gezegd der Munt. Achterzijde. (Schets).
318. Zegewagen. (Schets).
Theodoor van Tulden
472. Zegeboog, gezegd van Philips I. Voorzijde.
706. Kaspar Gevartius. Erfgift van Gillès van 's Gravenwezel. 1874.
473. Zegeboog, gezegd van Philips I. Achterzijde.
747. Intrede van aartshertog Ferdinand in Antwerpen, den 15 April 1635. (Behoort toe aan het Museum van oudheden het ‘Steen’.)
Snyers, Pieter
757. Inkomst te Antwerpen, in 1635, van prins-kardinaal Ferdinand van Oostenrijk... (Ten onrechte toegekend aan P. Snyers. Geschilderd door Peter Snaeyers). Op omsl. 3^e uitg.: herdr. in 1894; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 255.

498

Catalogue des peintures... du Musée royal d'Anvers... 6^e éd. abrégée: réimpression 1894. Anvers, [1894], nrs 316-318, 472-473, 747.

Op omsl,: 6^e éd. 1894.
Zie nr 366.

499

Catalogue of the pictures... in the Royal Museum of Antwerp... 3th abridged ed.: reprinted 1894. Antwerp, [1894], nrs 316-318, 472-473, 747.

Op omsl.: 3th ed.: reprinted 1894.
Engelse uitg. van nr. 498.

Michel, Emile

500

Une lettre inédite de Rubens. 5 blz., 2 prt.

In: L'Art. 1894, II, 12-16.
De stadsversiering bij de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anvers, 1641.
Beide prenten stellen voor:
Bellérophon; collection de Léon Bonnat. P.P. Rubens pinx., Héliograv. Dujardin. Impr. A. Clément. 18,2 × 14,8, 23,3 × 19.
Façade postérieure de l'arc de triomphe dit Saint Michel, élevé à l'occasion de l'entrée de l'archiduc Ferdinand à Anvers. Réduction de la gravure de [Th.] Van Thulden... 20,8 × 13, 31 × 21,7.

501

Königliche Museen zu Berlin. Katalog der Ornamentstich-Sammlung des Kunstgewerbe-Museums... Leipzig, 1894, nr 206.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Apvd Theod. A. Tvlden, Qui Iconum Tabulas...; opg. van kol. met j. 1641.
Met afb.: Arcvs Philippi Pars Postérieur.

502

Kataloog der verzameling boeken... nagelaten door... Lambert van Rijswijck ...verkooping... te Antwerpen... 6 November [1894]... Borgerhout, [1894], nr 171.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1842 [sic]; met aant.: portr. manque; verkocht met het werk van G. Becanus; tweede aant.: Deux ouvrages recherchés pour les belles planches, qui sont un peu restaurées dans le premier. Zie nr 93 a.

1895

503

Catalogue des livres d'art... de... Henri Beyaert, architecte... [vente 4 mars 1895]... Bruxelles, 1895, nr 32.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Th. Van Tulden, s.d., 1642; met aant.: dem. rel. v., tr. jasp. Suite complète du titre gravé et des 43 planches (sans le texte de Gevartius) exécutés d'après Rubens par [J.] Neeffs, [Th.] Van Thulden, [G.] Hendricx. Outre le portrait de Ferdinand, debout, par [J.] Neeffs, l'exemplaire renferme le rare portrait équestre de ce prince,... En tout 45 planches.

Theatrum honoris. Prent gesneden door Schelte à Bolswert (Uit het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi in het bezit van het Stadsarchief te Antwerpen).

Romeinse munten en de Zevenarmige kandelaar naar de triomfboog van Titus uit de Pompa introitus Ferdinandi op een los blad gedrukt (Uit het exemplaar van voornoemd boek in het bezit van de Norbertijner Abdij te Postel).

504

Bibliothek Lobris. Münchener Bücher-Auktion 22. April 1895. Katalog der... Bibliothek des gräflichen Schlosses Lobris bei Jauer i/Schlesien und anderer Sammlungen... München, 1895, nr 694.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., apud Theod. a Thulden, 1635; met aant.: Vélin, dorures sur plats, tr. d. Qq. tâches... Ouvrage splendide. Les deux portraits manquent malheureusement.

Bouchot, Henri

505

Le cabinet des estampes de la Bibliothèque nationale... Paris, [1895], 269, nr 38.

Entrée du cardinal infant à Anvers en 1635.

Knackfuss, H[ermann]

506

Rubens... Bielefeld und Leipzig, 1895.

Künstler-Monographien, 2.
Idem. 2. Aufl. Bielefeld und Leipzig, 1895.
Voor aant. zie nr. 480; voor latere uitgn, zie nrs 508 b, 512, 520, 543 a, 544 a, 569, 578, 587 a.

Somof, A.

507

Ermitage impérial. Catalogue de la galerie des tableaux. II. 3^e éd. rev., complétée et entièrement remaniée. St.-Petersbourg, 1895, nrs 558, 561-366.

Petrus Paulus Rubens.
558. Cinq statues de souverains de la maison de Habsbourg.
Dans le catalogue manuscrit de la galerie de l'Ermitage, rédigé en 1773-1785, était inscrit, outre les cinq figures citées plus haut, encore celle de l'empereur Maximilien. Actuellement elle ne se trouve plus à l'Ermitage.
561. Le cardinal-infant Ferdinand prenant congé de Philippe IV, roi d'Espagne.
Esquisse de l'arc-de-triomphe ‘des Portugais’. [Prent nr 10].
562. Les victoires du cardinal-infant Ferdinand. [Prent nr 6].
563. Les victoires du cardinal-infant Ferdinand. [Prent nr 37].
564. L'apothéose du Cardinal-infant Ferdinand. [Prent nr 28].
565. Le départ de Mercure. [Prent nr 33].
566. Le temple de Janus. [Prent nr 31].
Met uitgebreide aantekening over de schilderijen en de oorspronkelijke schetsen van Rubens; dezelfde opg. van de Pompa introitus Ferdinandi als in de 2^e uitg. Voor de uitg. van de katalogus, verschenen in 1870, zie nr 412.

1896

[Crombez, Gustaaf]

508a	Frankrijks zucht om Vlaanderen en ook gansch België in te palmen,... gevolgd van eene bewijsvoering over Frankrijks zucht en een Verhaal van den veldslag van Calloo. St. Nikolaas, Boekdrukkerij van G. Crombez, 1896, III, 15-27.

Hoofdzaak dezer oplage is get.: G.C.
Beschrijving van de prent voorstellend de slag bij Kalloo, blz. III. Met vermelding van de Pompa triumphalis introitus Ferdinandi in Antwerpiâ 1642.
De slag van Calloo (1638), blz. 15-27.

Knackfuss, H[ermann]

508b

Rubens... 3. Aufl. Bielefeld und Leipzig, 1896, 120, 2^e kol.-122, 1^e kol.; 1 afb. op blz. 119.

Künstler-Monographie, 2.
Voor de aant., zie nr 480; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 506.

Donnet, Fernand

509

Histoire d'un livre (Pompa introitus Ferdinandi). Anvers, De Backer, 1896. 22.5 × 15, 8^o, 50 blz.

Overdr. uit: Annales de l'Acad. d'archéologie de Belgique, 1896, 355-402.
Met biografische bijdragen over Theodoor van Thulden (blz. 388-392), Jan van Meurs (blz. 392-396) en Caspard Gevaerts (blz. 397-399).
Bijdr. in tijdschrift anoniem; voor de naam van de auteur, zie: Inhoudstafel.

1897

510

Atlas van Stolk. Katalogus der historie-, spot- en zinneprenten betrekkelijk de geschiedenis van Nederland, verzameld door A. van Stolk Cz., gerangschikt en beschreven door G. van Rijn. II. Amsterdam, 1897, nr 1764.

Voll. titelopg., op enkele woorden na; bibliogr. adr.: Antverpiae, venevnt exemplaria apvd Theod. a Tvlden, enz.; z. opg. van j. in col.; opg. van 43 prenten; vermeldt ook de prent, gesneden door S. à Bolswert.
Verzameling losse prenten. Onderaan rechts op het titelbl. in ms.: Roelans ∞ IƆC.XLIII.

1898

511

Catalogue d'une... collection de livres délaissée par... Egide vanden Eynden... vente... 24 février 1898... Anvers, 1898, 112, nr 93.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Theod. a Tulden excud. J. Meursius, 1641; met aant.: vél. avec portrait à cheval et 33 belles grav.; il y manq. 5 planches.

Knackfuss, H[ermann]

512

Rubens... 5. Aufl. Bielefeld und Leipzig, 1898, 118, 2^e kol.-120, 1^e kol.; 1 afb. op blz. 122.

Künstler-Monographien, 2.
Voor de aant., zie nr 480; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 506.

513

Catalogue n^o 285 de Martinus Nijhoff. Bibliotheca historica-Neerlandica. Histoire des Pays-Bas. Catalogue systématique de livres anciens... en vente... chez M. Nijhoff. La Haye, 1898, nr 3720.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., J. Meursius, (1642).
fl. 28.

1899

514

Catalogue de la bibliothèque de... Alfred Piat, ancien notaire à Paris. [Vente... 16 janvier 1899]. IV. Paris, 1899, nr 7645.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exemplaria apud Theod. a Thulden, (1642); met aant.: vélin à recouvr. fil et comp. tr. dor. Relation... ornée d'un front, et de 41 pl... (numérotées de 3 à 43)... Ex. aux armes de Philippe IV, roi d'Espagne. Manque le portrait de Ferdinand.

515

Catalogue d'une... collection de livres... délaissés par... Frédéric Mueller, en son vivant Directeur au Gouvernement Provincial d'Anvers,... vente... 26 septembre 1899... Anvers, [1899], nr 599.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1641; met aant.: d. rel. Bel exemplaire. 38 fr.; aangekocht door de Stadsbibl. te Antwerpen.

Michel, Emile

516

Rubens, his life, his work, and his time. Transl. by Elizabeth Lee. II. London, [Oktober] 1899, 221-233; 5 afb., 1 prt.

Voor aant., zie nr 518.

20ste EEUW

1899-1900

Fish, Arthur

517

Triumphal arches. 3 blz., 4 afb.

In: The Magazine of art. 1899-1900, 446, 2^e kol.-448, 2^e kol.
Afbn: Sketch for the ark of the Mint, by Rubens, 6,3 × 4,5, blz. 446; sketch for the ark of the Mint, by Rubens, 6,3 × 4,5, blz. 446; sketch for an ark by [Th.] van Thulden, in the Antwerp Museum, 10 × 7, blz. 446; Arch designed by Rubens: Porticus Caesareo-Austriaca, 7 × 10, blz. 447.

1900

Michel, Emile

Rubens, sa vie, son oeuvre et son temps... Paris, 1900, 513-525; 5 afb., 1 prt.

De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen.
Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; vermeldt als j. van uitg. 1642.

Afbeeldingen:
L'arc de triomphe de Ferdinand... 10,6 × 7,5.	516
Prent nr 28.
L'arc de triomphe de l'abbaye de Saint Michel. 12,5 × 7,5.	517
Prent nr 37.
Esquisse du Bellérophon. (Coll. Léon Bonnat). 14,8 × 12. Prent nr 40.	521
Portrait de l'Archiduc Albert. (Musée de Bruxelles). 10 × 7,5.	524
Le Char de Calloo. (Musée d'Anvers). Cliché Braun Clément et Cie. 17,4 × 12. Prent nr 43. tegenover blz.	524
Portrait de l'Archiduchesse Isabelle. (Musée de Bruxelles). 10 × 7,5.	525

Wauters, A[lphonse] J[ules]

518a

Le Musée de Bruxelles. Tableaux anciens... Catalogue. Bruxelles, 1900, nrs 383-385.

Pierre Paul Rubens.
383. Portrait de l'archiduc Albert, souverain des Pays-Bas.
Acquis de M. Héris, vers 1830. - Phot. Alexandre, Hanfstaengl, Soc. Ed. d'art. 384. Portrait de l'archiduc Isabelle, souveraine des Pays-Bas.
Phot. Alexandre, Hanfstaengl, Soc. Ed. d'art.
385. Portrait de l'archiduc Ernest, gouverneur général des Pays-Bas.
Acquis de M. Noterman, 1855. - Phot. Alexandre.
Zie aant. bij nr 540c. 2^e uitg. 1906.

519a

Auction LX. Sammlung von Pommer-Esche. Abth. II. Versteigerung... 28. Mai 1900. [Berlin, 1900], nrs 1612, 1635.

1612. Peter Paul Rubens; Hüftbild des Meisters im Mantel und mit grossen Hut. [P.] Pontius sc., fol.; met aant.: Geschätztes Hauptblatt in schönen Abdruck, mit Rändchen.
1635. Prinz Ferdinand, Infant von Spanien. Halbfig. Im Hintergrund die Schlacht von Nördlingen, [sc. J. Neeffs] fol.; met aant.: Guter Abdruck.

Busken Huet, Conrad

519b

Het land van Rubens. Haarlem, H.D. Tjeenk Willink & zoon, 1900.

Historische en romantische werken en reisherinneringen.
Voor aant. en opgave van verschillende uitgn, zie nr 446.

519c

Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Départements. XXXII-XXXIII. Besançon par Auguste Castan. II, 1^e part. Paris, 1900, 683, nr 179.

Zie nr 81b.

1901

Knackfuss, H[ermann]

520

Rubens... 6. Aufl. Bielefeld und Leipzig, 1901.

Künstler-Monographien, 2.
Voor de aant., zie nr 480; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 506.

1903

521

Catalogue de la collection de tableaux anciens... dépendant de la succession de... Etienne Le Roy, commissaire-expert des Musées royaux de peinture et de sculpture de Belgique... vente... 27 avril 1903... [Bruxelles, 1903], nr 80, 1 afb.

Pierre-Paul Rubens
Arc de triomphe, [Arc Philippei. Pars anterior] Haut, 1,04. Large., 0,73. B.
Met plt. 18,2 × 12,9, 28,8 × 22,7.

Bryan, [Michael]

522

Dictionary of painters and engravers. New ed. rev. and enlarged under the suprevision of George C. Williamson... I. London, 1903, 159, 2^e kol.

An emblematical subject of Prince Ferdinand; inscribed In the spes reclinata recumbit, excudit by Schelte a Bolswert.
Latere uitgn, zie nrs 529, 536.

Lagye, Gustave

523

Catalogue annoté de la bibliothèque artistique et littéraire [de l'] Académie royale des beaux-arts et École des arts décoratifs [de la] ville de Bruxelles. Bruxelles, 1903, nr 1757.

Voll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antwerpix [sic], venduntur apud Theod. A. Tulden; z. opg. van j. in kol.

Rooses, Max

524	Rubens' leven en werken... Amsterdam, 1903, 555-571; 11 afb.

De Intrede van den Kardinaal-Infant. Pompa introitus; onvoll. titelopg. z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol ⁵³.
Afbeeldingen:
De Zuilengaanderij der Keizers gebouwd op de Meir... 9,3 × 15,7.	554
Prent nr 16.
De Kardinaal-Infant wordt begroet bij de St-Jorispoort door de Maagd van Antwerpen. 18,5 × 14,6.	555
Prent nr 5.
Het tooneel der verwelkoming. Schets. (Ermitage, St-Petersburg). 7,5 × 7.	555
Prent nr 6.
De Kardinaal-Infant Ferdinandus. (Verzameling Pierpont-Morgan). 11,3 × 9.	557
De Kardinaal-Infant. (Museum, Madrid). Naar de gravuur van P. Pontius. 10 × 7.	560
Ruiterportret, ongenummerd.
De voorzijde van den Filippusboog. 10,3 × 7.	561
Prent nr 12.
De voorzijde van den Ferdinandusboog... 10,3 × 7.	563
Prent nr 26.
De Janus-tempel... 8,5 × 7.	564
Prent nr 30.

Het tooneel van den Koophandel, die Antwerpen verlaat. Schets. (Ermitage, St-Petersburg). 9,2 × 10.	565
Prent nr 34.
De triomfboog der Munt. Achterzijde. Schets. (Museum, Antwerpen). 10 × 7.	568
Prent nr 36.
De zegewagen van Calloo... 13 × 14,7.	566
Prent nr 43.

Rooses, Max

525

Rubens; sa vie et ses oeuvres. Trad. du néerlandais par Louis van Keymeulen... Paris, [1903], 554-570; 11 afb.

Franse uitg. van nr 524.

526

Catalogue de la bibliothèque de... M. le chevalier Xavier de Theux de Montjardin... [Vente... 24 novembre 1903...] Gand, 1903, nr 1198.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Th. a Tulden, (1641). Met aant.: portr. équestre, 38 grandes planches... vél., fil., aux armes d'Espagne... un beau portrait de P.P. Rubens... la planche rare de S. à Bolswert.

527

Catalogus der bibliotheek van Constantijn Huygens verkocht op de groote zaal van het Hof te 's-Gravenhage 1688. Opnieuw uitgeg. naar het eenige overgebleven exemplaar. 's-Gravenhage, W.P. van Stockum & Zoon, 1903, 27, nr 313.

Voor oorspr. uitg., zie nr 94.

1904

528

Catalogue de manuscrits et de livres. Collection René della Faille de Waerloos d'Anvers, M.H. Insiger, d'Amsterdam, B.v.H... etc.... 25 janvier 1904... Amsterdam, [1904], nr 320.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1642.

Bryan, [Michael]

529

Dictionary of painters and engravers. New ed. rev. and enlarged under the supervision of George C. Williamson... IV. London, 1904, 294, 1^e kol.

‘In the winter of the same year [1635] he [Rubens] was engaged to arrange for the triumphal entry into Antwerp of Archduke Ferdinand, the new Spanish Governor of the Catholic provinces, and his designs for the pageant were afterwards engraved and published with a written description by [C.] Gevaerts in 1642.’
Geen woord over Th. van Thulden, de eigenlijke uitgever van het boek.
Voor de verschillende uitgn, zie nr 522.

Rooses, Max

530

Rubens. Transl. by Harold Child. II. London, [Oktober] 1904, 550-570; 11 afb.

Engelse uitg. van nr 524.

531a

P.P. Rubens. Des Meisters Gemälde in 551 Abbn. Mit einer biographischen Einleitung von Adolf Rosenberg. Stuttgart und Leipzig, 1905 [1904], XXXIX, 345-359; 19 afb.

Klassiker der Kunst in Gesamtausgaben, 5.
Afbeeldingen:
[1]. Die Siege des Kardinal-Infanten Ferdinand. 1634-1635. (Petersburg, Eremitage). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	345
[2]. Quos ego! 1634-1635. (Dresden, Kgl. Galerie). Nach einer Aufnahme von F.O. Brockmann's Nachf., R. Tamme, Dresden.	446
[3]. König Ferdinand von Ungarn trifft mit dem Kardinal-Infanten Ferdinand bei Nördlingen zusammen. 1634-1635. (Wien, Hofmuseum). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	347
[4]. Erzherzog Albert von Oesterreich. (Brüssel, Kgl. Museum). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	348
[5]. Infantin Isabella von Spanien. 1634-1635. (Brüssel, Kgl. Museum). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	348
[6]. Fünf Statuen von Herrschern aus dem Hause Habsburg. 1634-1635. (Petersburg, Eremitage). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	349
[7]. Albert II. und Ferdinand I. 1634-1635. (Aachen, Suermondt-Museum).	350
[8]. Der Bogen des Herkules. 1634-1635. (Petersburg, Eremitage). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	350
[9]. Kaiser Maximilian I. (Wien, Akademie). Nach einer Aufnahme von J. Löwy, Wien.	351
[10]. Kaiser Karl V. (Wien, Akademie). Nach einer Aufnahme von J. Löwy, Wien.	351
[11]. Apotheose der Erzherzogin Isabella. (Petersburg, Eremitage). Nach einer Aufnahme von Franz Haenfstaengl, München.
[12]. Ferdinand, König von Hungarn. Um 1634-1635. (Wien, Hofmuseum). Nach einer Aufnahme von J. Löwy, Wien.	353
[13]. Der Kardinal-Infant von Spanien. 1634-1635. (Wien, Hofmuseum). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaeng, München.	353
[14]. Der Triumph des Kardinal-Infanten Ferdinand. (Petersburg, Eremitage). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	354
[15]. Der Janustempel. 1634-1635. (Petersburg, Eremitage). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	355
[16]. Merkurs Abschied von Antwerpen. 1634-1635. (Petersburg, Eremitage). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	356
[17]. Der Triumphbogen der Münze. Vorderseite. (Antwerpen, Museum). Nach einer Aufnahme von Braun, Clément & Cie, Dornach (Elsass).	357
[18]. Der Triumphbogen der Münze. Rückseite. 1634-1635. (Antwerpen, Museum). Nach einer Aufnahme von Braun, Clément & Cie, Dornach (Elsass).	358
[19]. Erzherzog Ferdinand, Kardinal-Infant von Spanien. 1635. Paris, Charles Sedelmeyer).	359

[20]. Karl der Kühne. (Wien, Hofmuseum). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl, München.	360
[21]. Kaiser Maximilian I. (Wien, Hofmuseum). Nach einer Aufnahme von Franz Hanfstaengl (München).	360
2^e uitg. 1906, nr 531a; 3^e uitg. 1911, nr 545a; 4^e uitg. 1921, nr 575b.

1905

[Mont, Pol de]

531b

Koninklijk Muzeum van Schoone Kunsten te Antwerpen. Beschrijvend catalogus. I. Oude meesters... Antwerpen, 1905, nrs 316-318, 472-473, 747, 757, 823.

Woord vooraf ondert.: Pol de Mont.
Peeter Pauwel Rubens
316-317. Twee schetsen [Oorspronkelijke] schetsen van de voor- en achterzijde van twee zegebogen, opgericht bij de Antwerpsche Munt, Arcus Monetalis... H. 1,04. B. 0,71 Ht. Vroeger in verzameling van Kanunnik P.A.J. Knyff. In aant. onvoll. titelopg. van de Pompa introitus Ferdinandi; z. bibliogr. adr.; vermeldt als j. van uitg. 1641.
318. De zegewagen van Kalloo... H. 1,03, B. 0,71. Ht.
706. Kasper Gevartius... Eigendom van de familie Roose tot 1830. Alsdan in het bezit van Filips Gillès de 's Gravenwezel, die, bij leven, het stuk aan het Muzeum vermaakte. Erfgift F. Gillès de 's Gravenwezel, 1874. H. 1.195, B. 0.990. Ht. Peter Snayers
747. Plechtige Intrede van den Prins-kardinaal Ferdinand van Oostenrijk te Antwerpen, 17. April 1635. H. 0,479, B. 0,629. Ht.
Een variante van nr 757 door Th. van Thulden. Vroeger ten onrechte aan P. Snijers toegeschreven.
In aant. onvoll. titelopg. van de Pompa introitus Ferdinandi; bibliogr. adres: Joan. Meursius, 1641.
(Verzamelingen van het Stadhuis.)
805. De slag bij Kalloo. 21 Juni 1638. H. 1.968, B. 2.706. D.
Theodoor van Thulden
472. Voorzijde van den Zegeboog van den Kardinaal-Infant, Ferdinand van Oostenrijk. H. 1,035, B. 0,720. Ht.
Prent nr 26.
Betwist. Te Parijs van 1794 tot 1815. Uit het Antw. stadhuis.
473. Achterzijde van den Zegeboog, gezeid van Filips II. H. 1,08, B. 0,72. Ht. Te Parijs van 1794 tot 1815. Uit het Antw. Stadhuis.
Prent nr 14.
757. Plechtige Intrede te Antwerpen van den Kardinaal-Infant Ferdinand van Oostenrijk, algemeen Landvoogd over de Spaansche Nederlanden (1635).
Muzeum van Oudheden (Steen).
823. Voorzijde van den Zegeboog, gezeid van Filips II. H. 1,035, B. 0,720. Ht. Gekocht in veiling Et. Leroy, Brussel, 1903.
Prent nr 12.
Cornelis [= Lukas] de Wael
664. Aankomst van den prins kardinaal Ferdinand... [te] Antwerpen... H. 0.785, B. 1.145. D.
Voor de opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 255.

[Mont, Pol de]

532

Musée royal des beaux-arts d'Anvers. Catalogue descriptif. I... Anvers, 1905, nrs 316-318, 472-473, 747, 757, 823.

Franse uitg. van nr 531 b.

[Mont, Pol de]

533

Royal Museum of fine arts. Antwerp. Descriptive catalogue. I. Ancient masters... Antwerp, 1905, nrs 316-318, 472-473, 747, 757, 823.

Engelse uitg. van nr 531 b.

Verswyvel, D[omien]

534

Oorsprong, beschrijving en geschiedenis der oude en vermaarde stad Antwerpen volgens eene oude gedrukte kronijk tot het jaar 1775... Antwerpen, 1905, 20, 51.

In de schatkamer van het stadhuis: Portret van Prins Kardinaal Ferdinand door A. van Dyck, schilderij voorstellend de slag bij Kalloo, door Millet en Gillis Peeters, blz. 20; Intrede van de Landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden te Antwerpen, blz. 51.

Busken Huet, C[onrad]

535

Het land van Rubens... 3^e dr.... Haarlem, 1905, 53-54.

Voor aant. en opg. van de verschillende uitgn, zie nr 446; met aant. van de uitgever over de overblijvende schetsen voor de intrede van de Kardinaal Infant te Antwerpen, in de musea van Europa.

Bryan, [Michael]

536

Dictionary of painters and engravers. New ed. rev. and enlarged under the supervision of George C. Williamson... V. London, 1905, 176, 2^e kol.

Eight plates from the Triumphal Arches designed by Rubens for the entry of the Cardinal Infant Ferdinand into Antwerp.
Voor de verschillende uitgn, zie nr 522.

Rooses, Max

537

Rubens' Leben und Werke... Stuttgart-Berlin-Leipzig, [1905], 555-571; 11 afb.

Duitse uitg. van nr 524.

537a

Het oude Nederlandsche lied... Teksten en melodieën verzameld en toegelicht door Fl[orimond] van Duyse. II. 's-Gravenhage-Antwerpen, 1905, 1798-1799.

Onlangs sijnde vol onrusten. (1635). [Lied].
De Blijde Intrede van den Prins Ferdinand wordt bezongen in de strophen 8-13; met aant.; onvoll. titelopg. van de Pompa introitus Ferdinandi; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
Voor de verschillende drukken van het lied, zie nr 81 a.

538

Bibliothèque chev. Gust. van Havre d'Anvers. I... Vente... 11 décembre 1905... Amsterdam, [1905], nrs 269, 1350.

269. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1642; met aant.: veau à rubans verts,... On y trouve le portrait équestre de Ferdinand... Bel exemplaire. 50 fr.; aangekocht door Max Rooses voor het Museum Plantin-Moretus?
1350. [H. Neeffs]. Triumphael incomst vanden... Prince cardinael Ferdinandus... binnen Antwerpen... Antw., 1635⁷⁶.
16 fr. met 19 andere vlugschriften, gekocht door de Stadsbibl. te Antwerpen.

1906

539

Manuscrits provenant des collections: Chev. M.P. Smissaert, Chev. van Havre, Chev. P.H. de La Court, Baron v.d. Bogaerde au château de Heeswijk. Autographes... vente... 3 avril 1906... Amsterdam, [1906], nr 599.

Entrée de Ferdinand infant d'Espagne. - ‘Ordonnances, résolutions et arrêtés du Magistrat d'Anvers, concernant l'exécution à donner, et les dépenses des travaux d'art exécutés par les peintres, graveurs, etc.’ Dossier d'extraits des archives d'Anvers formé par Fréd. Verachter. Dans un portefeuille in-Fol.

Hénard, Robert

540a

L'art flamand à la collection Dutuit.

In: Les Arts anciens de Flandre. I. [1906], 167.
Over het ex. aangekocht op veiling Ambroise Firmin-Didot ³⁹⁹.

540b

P.P. Rubens. Des Meisters Gemälde in 551 Abbn. Hrsg. von Adolf Rosenberg. 2. Aufl. Stuttgart und Leipzig, 1906, xxxix, 345-359; 19 afb.

Klassiker der Kunst in Gesamtausgaben. 5.
Voor de inhoudsopg. en de verschillende uitgaven, zie 1^e uitg. 1905, nr 531a.

Wauters, A[lphonse] J[ules]

540c

Catalogue historique et descriptif des tableaux anciens du Musée de Bruxelles. 2^e éd. Bruxelles, 1906, nrs 383-385.

Pierre Paul Rubens
383. Portrait de l'archiduc Albert, souverain des Pays-Bas.
Peint pour l'arc de triomphe philippinien [Prent nr 14].
384. Portrait de l'archiduchesse Isabelle, souveraine des Pays-Bas.
385. Portrait de l'archiduc Ernest, gouverneur général des Pays-Bas.
Ces trois portraits sont découpés de l'arc de triomphe philippien, élevé place de Meir, à l'entrée de la rue des Tanneurs.

Un ouvrage publié par Van Thulden, ainsi qu'un certain nombre d'esquisses et de peintures permettent de se rendre compte de la magnificence et de l'importance de cette décoration [des rues].’
De Pompa introitus Ferdinandi wordt niet vermeld.
Voor 1^e uitg. 1900, zie nr 518 a.

1907

541

Catalogue n^o 337 de M. Nijhoff: Manuscrits, livres précieux et rares... La Haye, 1907, nrs 195-196.

195. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Th.A. Tulden, 1642; met aant.: avec portr. et 37 planches... vél. Sur les plats un ornement doré avec les armes d'Espagne...
Portrait équestre... Très bel exemplaire dans la reliure originale.
Fl. 60. -
196. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; J. Meursius, [1642]; met aant.: 38... planches.

Velle, Jos

542a

Van Thulden's ‘Pompa introitus’. 5 blz.

In: Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen, 1907, 171-175.
Voll. titelopg. van: a. Pompa introitus Ferdinandi...; bibliogr. adr.: Antverpiae Venevnt exemplaria apvd Theod. a Tvlden, Qui Iconum Tabulas...; opg. van kol. met j. 1641. b. [C. Gevartius] Corte wtlegginghen van alle Triumph-wercken... Overgeset door H. Neeffs, Hantw., [1635]⁷³ of ⁷⁴. c. [H. Neeffs] Corte wtlegginghen Ofte By-voeghsel... Antw., [1635]⁷⁵.

542b

Catalogue des collections de gravures... dépendant de la succession de Auguste Coster... vente... 17 mai... [Bruxelles, 1907], nr 222.

Portrait équestre de Ferdinand... gravé par P. Pontius, d'après Rubens.

Knackfuss, H[ermann]

543a

Rubens. 8. Aufl... Bielefeld und Leipzig, 1907.

Künstler-Monographien. 2.
Voor de aant., zie nr 480; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 506.

Hymans, Henri

543b

Catalogue des estampes d'ornement faisant partie des collections de la Bibliothèque royale de Belgique,... Bruxelles, H. Lamartin,... 1907, passim, classé par nature d'objets.

Temple à l'antique:
Templum Jani.
Prent nr 26.
Het boek van C. Gevartius wordt vermeld onder de voordeh. t.: Pompa triumphalis Introitus...; onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., apud Theod. à Thulden; z.j. in kol.
Portique décoratif:

Porticus Caesareo-Austriaca, d'après les dessins de P.P. Rubens, Henri Causé sc. Gr. in-fol.	7-8
Adventum Serenissimi Principis gratulatio.	8
Prent nr 6.
Porticus Caesareo - Austriaca.	8
Prenten 16, 18, 19, 21-22.
Apotheosis D. Isabellae Clarae Eugeniae.	8
Prent nr 24.
Mercurius Abituriens.	8
Prent nr 33.
Arcs de triomphe (Style flamand):
Entrée de Cardinal-Infant à Anvers.
Arcus Lusitanici.	11
Prenten nr 10-11.
Arcus Philippei.	11
Prenten nrs 12-13.
Arcus Ferdinandi.	11
Prenten nrs 26 en 28.
Arcus ad D. Michaelis.	11
Prenten nrs 38-39.
Decors de théâtre et avant-scène:
S. à Bolswert sc., G. Hendryckx exc.	19
Ongenummerde prent.
Estrade surmontée d'un tróne:
Réception à Anvers du Cardinal-Infant Ferdinand d'Autriche. Gr. in-fol.	23
Porticus Caesareo-Austriaca d'après les dessins de P.P. Rubens, Henri Causé sc. Gr. in-fol.	23
Voor de prenten wordt verwezen naar de verschillende exemplaren van de Pompa introitus Fernandi, waarvan de bibliogr. adressen en het kol. niet dezelfde zijn, voorhanden in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel.

1909

Knackfuss, H[ermann]

544a

Rubens, 9. Aufl.... Bielefeld und Leipzig, 1909.

Künstler-Monographien. 2.
Voor de aant., zie nr 480; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 506.

544b

Codex diplomaticus Rubenianus... Correspondance de Rubens... publ. par Max Rooses et feu Ch. Ruelens... VI. Anvers, 1909, 103-104.

C. Gevartius. Inscriptiones Arcuum Triumphalium... [1635]⁷².
Met portr. van Prins Kardinaal Ferdinand, gesneden door J. Neeffs naar Th. van Thulden.

1911

Linnig, Benjamin

545a

La gravure en Belgique... Anvers, 1911, 176.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: 49 planches.

545b

P.P. Rubens. Des Meisters Gemälde in 551 Abb. Hrsg. von Adolf Rosenberg, 3. Aufl. Stuttgart und Leipzig, 1911, xxxix, 345-359; 19 afl.

Klassiker der Kunst in Gesamtausgaben, 5.
Voor de inhoudsopg. en de verschillende uitgn, zie 1^e uitg. 1905, nr 531a.

Mont, Pol de

546a

Musée royal des beaux-arts d'Anvers. Catalogue descriptif. I. Maîtres anciens... 2^e éd., rev. et complétée. Anvers, 1911, nrs 316-318, 747, 757, 472-473. 823.

Peeter Pauwel Rubens
316-317. Deux esquisses.
Zie nr 531.
Aant. vermeldt: Autrefois Coll. du chanoine [P.A.J.] Knijff ¹⁷³.
318. Char de triomphe.
Zie nr 531.
Peter Snayers
747. Entrée solennelle du Prince-Cardinal Ferdinand d'Autriche à Anvers. le 17 avril 1635.
Zie nr 531.
Theodoor van Thulden
757. Entrée à Anvers, en 1635, du Prince-Cardinal Ferdinand d'Autriche...
Zie nr 531.
472. Arc-de-Triomphe du Prince-Cardinal, Ferdinand d'Autriche. Face antérieure. Esquisse originale.
Attribué à Van Thulden; attribution sans fondement. Plutôt de Kasper et Jan van den Hoecke. Voir Van den Branden ⁴⁵⁸, p. 564 et p. 795.
Zie nr 531.
473. Arc-de-Triomphe, dit de Philippe II. Face postérieure. Esquisse originale. Attribué à Van Thulden; attribution insoutenable. Selon M. Rooses oeuvre de Corn. de Vos qui exécuta l'arc en... collaboration avec Jordaens.
Zie nr 531.
828. Arc-de-Triomphe, dit de Philippe II. Face antérieure.
Attribué à Van Thulden; attribution sans fondement. Copie de main inconnue de l'esquisse originale.
Zie nr 531.
Voor de opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 255.

Mont, Pol de

546b

Royal Museum of fine arts at Antwerp. Descriptive catalogue. I. Ancient mastres... Translated from the Dutch by A.W. Sanders van Loo. Antwerp, 1911, nrs 316-318, 747, 757, 472-473, 828.

Engelse uitg. van de katalogus vermeld onder nr 546a.

1912

547

Catalogue de la bibliothèque de... Paul Cogels, président de la Société des bibliophiles anversois... vente 7 octobre 1912 au Château ‘Starrenhof’ à Capellen, chez Anvers... Malines, 1912, nr 399.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, veneunt exempl. apud Th. a Tulden, (1642); met aant.: vél., avec 41 belles planches.

548a

Katalog der königlichen Gemäldegalerie zu Dresden... Kleine Ausg. 8. Aufl. Dresden, 1912, nr 964 B.

Petrus Paulus Rubrns
Quos Ego! Neptun, die Wogen beschwichtigend (Virgil, Aeneis. I). Von dem Triumphbogen, der 1635 unter Rubens' Leitung zum Empfange des Kardinal-Infanten Ferdinand bei der Georgsbrücke in Antwerpen errichtet wurde. Im Hintergrund ist die Ueberfahrt der Flotte des Fürsten von Barcelona nach Genua dargestellt. Eigenhändig übergangen. Leinwand, h. 3,26, br. 3,845. - 1742 durch den Grafen Brühl erworben, vorher Sammlung de la Fage, Paris (1731), noch früher in der Sammlung Richelieu.
Voor opg. van verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 133.

Busken Huet, C[onrad]

548b

Het land van Rubens... 4^e dr... Haarlem, 1912.

Voor de aant., zie nrs 446 en 535; voor de opg. van de verschillende uitg., zie nr 446.

548c

Katalog der farbigen Kunstblätter. Leipzig, Verl. von E.A. Seemann, [Sept. 1912], nr 1414.

P.P. Rubens
Triumph des Kardinal Infanten Ferdinand. (St. Petersburg, Eremitage).
Achterzijde van de zegeboog ter ere van de Prins Kardinaal Ferdinand. Vermeld op blz. XI en XXXIII, 1^e kol.; afb. op blz. 130. 5,5 × 4 cm.

Mireur, H[ippolyte].

548d

Dictionnaire des ventes d'art faites en France et à l'étranger pendant les XVIII^e et XIX^e siècles... VI. Paris, 1912, passim.

[Pierre] Paul Rubens
1756. - Duc de Tallard. - Le cardinal infant à cheval, il a servi à la gravure. 154 fr.
1816. - Vente X..., 11 janvier. - Ce tableau représente Une vue d'une portion d'arc de triomphe, dont le milieu est occupé par une statue drapée; sur le devant plusieurs amours tiennent des guirlandes de fleurs (32 p.-25). 351 fr.
1881. - De Beurnonville. - Portrait de Gévartius. Bois (52-41), 3.000 fr.
1882. - Duc d'Hamilton, Londres. - Bellerophon tuant la chimère. 9.445 fr. 1898. - Vente 22 mars. - Deux tableaux attribués à Rubens représentant: l'Archiduc Maximilien et Marguerite de Bourgogne; Philippe le Beau et Jeanne d'Espagne, son épouse. Tableaux ayant du faire partie d'une grande composition historique commandée à Rubens par la Ville d'Anvers: ont été adjugés ensemble: 8.010 fr.

548e

P.P. Rubens. L'oeuvre du maître. Ouvrage illustré de 551 grav. Paris, Librairie Hachette & Cie, 1912.

Nouvelle Collection des classiques de l'art.
Franse uitg. van nr 531 a.

1913

549

Catalogue d'une collection de livres... délaissés par... Edw. Ipers... vente... 31 mars 1913... à... Anvers... Malines, 1913, nr 1053.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1642.
170 fr.; aangekocht door Jan van Overloop.

550

Catalogue de la... collection d'estampes délaissée par... Paul Cogels... vente... 8 avril 1913 à Anvers... Malines, [1913], nrs 1069, 1085.

1069. Portrait de Casp. Gevartius, d'après Rubens, grav. par P. Pontius. (3 diff. épreuves).
1085. Portrait de Rubens, d'après lui-même, grav. par P. Pontius. (4 diff. épreuves).

551

Livres rares et curieux. Catalogue n^o 396 de livres anciens en vente aux prix marqués chez Martinus Nijhoff. 4^e partie. La Haye, [1913], nrs 1054-1055.

1054. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Th. A. Tulden, 1642; met aant.: Superbe portrait équestre et 37 planches... vél. Sur les plats un ornement doré avec les armes d'Espagnes. Très bel ex., dans la reliure originale, [fl. 60.]
1055. Même ouvrage. Les planches montées sans le texte; au lieu du portrait équestre, un portrait jusqu'aux genoux... d. veau.
fl. 25.

552

Catalogue des bibliothèques de... P.A. Tichelaar... L.A. Langeraad... L. Punt... Vente du 26 novembre 1913... Leyde, 1913, nr 1862.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., 1642.

1914

553

Bibliothek Alfred Ritter von Pfeiffer, Wien... 4. Mai 1914... Leipzig, 1914, nr 629.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antwerpen, Joh. Meursius, 1642; met aant.: Mit gest. Tit., 2 Portr. u. 39 Kupfern. Prgtbd.
M. 62, -

554

Catalogue de la... collection de livres... délaissée par... le Dr. H. Labouchère à Lausanne... Amsterdam, 1914, nr 663. [Vente 8 Juin 1914].

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Th. Theden [sic], 1641; met aant.: d.e.v... manquent pag. 146/7, pl. 30, portr. et faux-titre... portrait par J. Neeffs...

Rupp, F.

555

Jahrbuch der Bücherpreise... VIII: 1913. Leipzig, 1914, 223.

Gevarts, C. Pompa introitus Ferdinandi... Antwerpen 1642... Tavernier 31,3: 1053. Frs 170, -.

1915

556

Histoire, géographie, jurisprudence, théologie... Bibliothèque de... Dr. C.H. Th. Bussemaker, P.W. van Doorn, S.P. Perdijk, J. van Wensen... 8 Déc. 1915. Leiden, 1915, nr 4526. (Cat. Burgerdijk & Niermans).

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antwerpen, Joh. Meursius, 1642; met aant.: Mit Kupferst., 2 Portr. u. 37 Kupfern.
Fl. 50.

1916

557

Catalogue d'une... collection de livres... gravures... vente... 14 février 1916... [Anvers, Impr. Vve Brouwers fils, 1916], nr 310.

Portrait de P.P. Rubens, gr. par P. Pontius.

558

Catalogue d'une... collection de livres... provenant de la mortuaire d'un amateur distingué [J.J. Th. van den Bemden]... vente... 8 mars 1916... Anvers, 1916, nr 689.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Ant., Th. a Thulden, 1642; met aant.: Belle rel. pl. veau, dos orné à la Luseuil plats mosaiqués, tr. dor. Avec 41 planches. Très bel exemplaire.
270 fr.; gekocht door baron [C] de Caroly⁶¹³.

559

Collections P. Peyrot... Vente... 8 mai 1916... Anvers, [1916], passim.

19. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1635, Th. a Tulden; z. opg. van j. in kol.; met aant.: perg. grav. cup.
90 fr.; gekocht door Jan van Overloop.
485. Princeps Ferdinandus,... quatre portraits différents d'après Rubens, Vandyck, van Tulden,... 12 fr. Mej. Peyrot.
539. Casp. Gevartius, d'après Rubens... grav. par Pontius.
2 fr. met 2 ander portretten gekocht door J. van Overloop.
542. Mausolée de Gevartius, grav. par [A.] Lommelin...
4 fr. met een ander prent gekocht door het Mus. Plantin-Moretus.

Rupp, F.

560

Jahrbuch der Bücherpreise... IX. u. X: 1914 u. 1915. Leipzig, 1916, 159.

Gevarts, Caspar. Pompa introitus... Ferdinandi... Antwerpen, Joh. Meursius, 1642... Mit gest. Tit., 2 Portr. u. 39 Kupfern. Prgtbd. (Berlin, Lipperheide 2664. Vinet 625.) Boerner 4.5.14:629. M. 62.-.

1917

561

The Frederic R. Halsay collection of prints. VII. Old masters and many famous portrait engravers of the XVIIth century. To be sold... March 14,... 1917. New York, [1917], nrs 389-390, 395.

389. Pieter Paul Rubens; line-engraving after the painter's own portrait by Paul Pontius. Third state; with the words ‘et execudit’ added after ‘sculpsit’.

Eerste blad van het manuskript: Remarques sur l'Introitus Ferdinandi ... par M. François Mois, d'Anvers
(In het bezit van de Koninklijke Bibliotheek te Brussel).

Eénbladdrukje over de ‘Incomste van den Cardinael Infant binnen Antwerpen, den 17. April 1635. Amsterdam, Pieter Walschaert’ (Ligt als bijlage in het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi, toebehorend aan Mevr. Wed. Dejong-Van den Bossche, te Antwerpen).

Very fine impression with the inscription. With margin showing the plate-mark. 390. Ferdinand of Austria; line-engraving after P.P. Rubens. Superb impression with the inscription. With large margin showing the plate-mark.
395. Gaspard Gevaerts; line-engraving after P.P. Rubens [by P. Pontius]. Very-fine impression with the inscription. With margin trimmed to the platemark.

562

Catalogus der openbare veiling der verzameling, nagelaten door den kunstschilder C. Cap... welke zal plaats hebben... te Antwerpen op 13 April 1917... Antwerpen, [1917], nr 821.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Théod. a Thulden (in fine excud. Jo. Meursius 1641); met aant.: Superbe exemplaire... Le tout, y compris la reliure, est d'une conservation parfaite.
200 fr.

563

Catalogus der... verkooping van eene... verzameling oude en moderne boeken voortkomende van... N. Dujardin-Van der Avoort, welke zal plaats hebben... 5 Maart 1917... Antwerpen, [1917], nr 1335.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antw., 1642; met aant.: rel. vél.

1918

564

Openbare verkooping der... boeken nagelaten door den Eerw. Heer C.F. Cotteleer... 10 Juni 1918... Antwerpen, 1918, nr 1847.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Casp. Gevartius, 1674 [sic]; met aant.: kalfsl. band.

Rupp, F.

565

Jahrbuch der Bücherpreise... XI. u. XII: 1916 u. 1917. Leipzig, 1918, 132.

Gevarts, Caspar. Pompa introitus Ferdinandi... Antwerpen, Joh. Meursius, 1642... Mit Kupfert., 2 Portr. u. 37 Kupfern. Burgersdijk 8.12.15:4526.
fl. 50.-.

1919

566

Catalogue d'une... collection de livres... et une... collection d'images... vente... 17 mars 1919... à Anvers... Bruxelles, Imp. Financ. et Comm., [1919], nr 1076.

Th. van Thulden. Entrée à Anvers, en 1635, du Prince-Cardinal Ferdinand d'Autriche... Suite complète des planches, gravées par Van Thulden d'après Rubens, pour illustrer la relation des fêtes écrites par... Casp. Gevartius. Rare. 24 fr.; aangekocht door Jan van Overloop.

567a

Die Monogrammisten... Bearb. von G.K. Nagler, A. Andresen und C. Clauss. V. München, 1919, nr 524.

Dezelfde opg. als in de uitg. van 1879; zie nr 449.

567b

Herdenking van den 250^en sterfdag van Theodorus van T[h]ulden.

In: Provinciale Noordbrabantsche en s'-Hertogenbossche Courant. 14 Juli 1919, nr 160, 2^e blad.
Met de samenvatting van de rede uitgesproken door Henri J.M. Ebeling. De redenaar wijdt even uit over de Intrede van de prins kardinaal te Antwerpen in 1635 en over de uitgave van de Pompa introitus Ferdinandi.

1920

568

Catalogue d'une... collection de livres... provenant de... Monsieur le baron de L... C... et d'un autre bibliophile... vente... 12 avril 1920... à Anvers ... Ninove, [1920], nr 494.

Z.n.v. auteur; onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv.; met aant.: vél. Titre et pl. hors texte manquent.

Knackfuss, H[ermann]

569

Rubens. 10. Aufl... Bielefeld und Leipzig, 1920.

Künstler-Monographien, 2.
Voor de aant., zie nr 480; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 506.

Wilder, F.L., and E.L. Wilder

570

Prints prices current... II. London, 1920, 197.

Portraits and incidents in the life of Ferdinand, archduke of Austria by J. Neeffs, P. Pontius and T.A. Thulden. (47).
L 2 12 s. (Fairfax Murray Collection). Sotheby, Wilkinson & Hodge, 14-4-20.

Jessen, Peter

571

Der Ornamentstich... Berlin, 1920, 187; afb; afb. 186.

Das Barock in den Niederlanden: Der Einzug des Statthalters Erzherzogs Ferdinand in Antwerpen. Pompa introitus Ferdinandi.
Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.: vermeldt als j. van uitg. 1641.
Afb.: Arcvs Ad. D. Michaelis Pars Posterior Bellerophon. 17 × 10,7, 23,3 × 15,6.

[Mont, Pol de]

572

Musée royal des beaux-arts d'Anvers. Catalogue descriptif. I. Maîtres anciens. [Anvers,] 1920, nrs 316-318, 747, 757, 472-473, 823.

Dezelfde tekst als in de uitg. van 1911; zie nr 546 a.

1921

Delteil, Léo

573

Annuaire des ventes de livres... I. (Octobre 1918-juillet 1920). Paris, [1921], 169, 2^e kol., 351, 2^e kol.

169, 2 kol. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anvers, 1642; met aant.: 30 pl., y compris le titre-front. et le portr. équestre de l'infant Ferdinand. Ex. 1 tirage,

avec le faux titre en 7 lignes. (Brunet ³⁷⁴ mentionne 1 portr. de l'auteur qui ne se trouve pas dans cet ex.; rel. anc. vélin.
Eigendom van Chopin, wiens bibliotheek werd verkocht te Parijs op 10-14 Februari 1920.
100 fr.
351, 2^e kol. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Th. a Tulden, qui iconum... (1642); met aant.: 2 portr. et 42 pl. Ex. rel. anc. vélin, aux armes du Prince Ferdinand d'Autriche.
Vermeldt als datum van de Intrede: 14 November 1634.

[Mont, Pol de]

574

Koninklijk Museum voor Schoone kunsten te Antwerpen. Beschrijvende catalogus. I. Oude meesters. 2^e uitg. [Antwerpen,] 1921, nrs 316-318, 472-473, 747, 757, 823.

Zie 1^e uitg. 1905, nr 531 b.

575a

Catalogue des livres... provenant des collections de... Mons. le baron de B... et de Mons. B... d'Anvers... vente... 22 déc. 1921... Anvers, 1921, nr 218.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antw., ap. Th. à Thulden, 1641; met aant.: Rel. vél... ex. défraîchi.
Ex. uit de bibliotheek van de baron de B...
24 fr.

575b

P.P. Rubens. Des Meisters Gemälde. In 538 Abbn hrsg. von Rudolf Oldenbourg. Mit einer Einl. von Adolf Rosenberg. 4. neu bearb. Aufl. Stuttgart, Berlin und Leipzig, [1921].

Klassiker der Kunst in Gesamtausgaben, 5.
Voor de inhoudsopg. en de verschillende uitgn, zie 1^e uitg. 1905 [= 1904], nr 531a.
Met nieuwe afb. vermeerderd: Die Schlacht bei Nördlingen, 1635. (Windsor, Kgl. Schloss). Nach einer Aufnahme von. Ad. Braun & Cie, Dornach.

1922

Hoc, Marcel

576

Le déclin de l'humanisme belge; étude sur Jean-Gaspard Gevaerts. Bruxelles, 1922, 51-54.

L'entrée du Cardinal-Infant.
Blz. 17-18 opg. van de Pompa introitus Ferdinandi...; z. bibliogr. adr.; vermeldt kol. met j. 1642.

Brunet, Jacques-Charles

577

Manuel du libraire... II. Berlin, 1922, 1575.

Anastatische druk van de uitg. van 1861, nr 374; voor de verschillende uitgn, zie 1^e uitg. 1810, nr 243.

Knackfuss, H[ermann]

578

Rubens. 11. Aufl.... Bielefeld und Leipzig, 1922,138-143; 1 afb. op blz 136.

Künstler-Monographien, 2.
Voor de aant. zie nr 480; voor de verschillende uitgn, zie nr 506.

[Hoc, Marcel]

579

[Bibliographie du Pompa Introitus Ferdinandi... de Casperius Gevartius]. 9 bl.

In: Bibliotheca Belgica. 2^e sér. XV. Gand-La Haye, [Dec. 1922], G 370.
Voll. bibliogr. beschrijving met bibliogr. aantn en opg. van de bibliotheken, waarin een ex. van de Pompa introitus Ferdinandi voorhanden is.

1923

Fierens-Gevaert, [Hippolyte]

579a

La peinture au Musée ancien de Bruxelles... 2^e éd., rev. et augm. Bruxelles et Paris, 1923, 61.

Petrus Paulus Rubens en de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen.
Afbeeldingen op blz. LXXX:
Portret van de aartshertog Albert. 14 × 10,6.
Portret van de infante Isabelle. 14 × 11.

580

Catalogue n^o 489 de livres anciens en vente aux prix marqués chez Martinus Nijhoff. La Haye, [1923], nrs 978-979!

978. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., Th. A. Tulden, 1642; met aant... superbe portrait équestre... et 37 planches... vél., aux armes. Bel. ex. dans sa reliure originale.
fl. 150.
979. Même ouvrage. Les planches montées, sans le texte; au lieu du portrait équestre, un portrait jusqu'aux genoux... d. veau.
fl. 25.

581

Catalogue d'une... collection de livres... et gravures... vente... 7 juin 1923... à Anvers... [Anvers, s. impr., 1923], nr 526.

P. Pontius, Portrait équestre de Ferdinand Infant d'Espagne, Grav. s. cuivre [d'après Rubens], tirage original.

582a

Cat. d'une très importante collection de livres... provenant de la bibliothèque du Château de W. et d'un bibliophile estimé qui désire garder l'anonymat.... Vente... 22 décembre 1923... Bruxelles, J. de Winter... 1923, nr 26.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverp. Apud Th. A. Tulden, 1642; met aant.: vélin doré anc. encadrement et médaillon d'or, sur plats tr. dor... le grand portrait équestre... en tout 39 pll. grav. par Van Tulden, d'après Rubens. Quelques restaurations.

1924

582b

Catalogue d'une... collection de... livres... vente... Salle J. de Winter... 27 mars... 1924... Bruxelles, 1924, nr 7.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Apud Theod. A. Tulden; z. opg. van j. in kol.; met aant.: veau anc., dos cuir de Russie au chiffre du duc d'Essex. (Rel. anc.) Recueil... se composant d'un frontispice, portrait à mi-corps et 40 planches dont 4 doubles, avec la planche rarissime du Théâtre et la planche embrasement de la tour de la Cathédrale d'Anvers, grav. par [J.] Neef[f]s d'après [Th.] Van Thulden, Gevartius d'après Rubens, ainsi que le grand plan à vol d'oiseau de la ville d'Anvers...
950 fr.; aangekocht door Kempenaer.

583

Bibliothèque de Mme Poulier-Ketels. Vente... 15 mai 1924... Bruxelles, 1924, nr 231.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Theod. a Tulden, (1635), z. opg. van j. in kol.; met aant.: vélin, double fil et milieux, tr. dor. (Rel. ancienne). Titre, portrait et 37 belles planches (sur 42)... Sur le premier plat de la reliure le nom doré de Francisco Comperis.

584

Catalogue d'une... collection de livres... provenant de... St. Belloy... vente... 30 juin 1924... Anvers, [1924], nr 976.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., ap. Theod. Thulden, 1635; met aant.: vél.
170 fr.

Sabbe, Maurits

585

Uit het Plantijnsche huis... Antwerpen, 1924, 176-181; 1 afb.

Afb.: Prins Kardinaal Ferdinand; houtsn., l.o. Eras. Quellinius delin., r.o.: Christoffel Jegher sc. & excudit. 13 × 10.
De Chifflet's met den Prins-Cardinaal en Prins Thomas in de Plantijnsche drukkerij, 1635.
De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen. De verschillende geschriften, verschenen naar aanleiding van deze plechtigheid; bijzondere belangstelling werd gewijd aan het verslag: Diaire des choses arrivées à la Cour de Bruxelles depuis la fin de l'an 1633 après la mort de l'infante Isabel, jusqu'à l'an 1636, escrit par Philippe Chifflet, waarvan het hs. berust in de Bibliothèque de la ville te Besançon ^81b.

1925

Funck, M[aurice]

586

Le livre belge à gravures... Paris et Bruxelles, 1925, 317-318.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1641. (Veneunt exemplaria apud Theod. a Tulden qui iconum tubulas [sic]... Bibliogr. beschrijving van het boek; opg. der prenten.
1914: 300 fr.
‘On reconnaît les exemplaires de premier tirage à ce qu'ils ont le faux-titre imprimé en 7 lignes et au bas du frontispice l'inscription suivante: Antverpiae

veneunt exemplaria apud Theod. a Tulden. J. Neef[f]s, sculps. D'autres tirages portent l'adresse de Meursius au bas du frontispice; d'autres, enfin, portent l'adresse de van Thulden, à laquelle on a ajouté: prostant exemplaria apud Guilielmum Lestemium et H. Aertssens... Il existe des exemplaires portant la date de 1642, entièrement conformes à ceux de 1641.’

Knackfuss, H[ermann]

587a

Rubens. 12. Aufl.... Bielefeld und Leipzig, 1925.

Künstler-Monographien, 2.
Voor de aant., zie nr 480; voor de opg. van de verschillende uitgn, zie nr 506.

Monod, Lucien

587b

Le prix des estampes anciennes et modernes. Prix atteints dans les ventes. Suites et états. Biographies et bibliographies. VI. Paris, 1925, 78, 79.

Paul Pontius, dit Du Pont
Planches gravées d'après P.P. Rubens.
Rubens âgé de trente ans.
1^e état: avant l.l. et la bordure. 2^e: avec la bord. 3^e: avec l.l. - Non spécif.: Liphart, 507 fr.; Didot, 210 fr.; Lobanoff, 418 fr.; A. Hubert, 1909, 290 fr.; Amsl. et R., 1911, 80 fr.; Seydlitz, 1912, 438 fr.; Stuttg., 75 fr.; L.L., juin 1919 (piq.), 90 fr.
Ferdinand, Cardinal-Infant d'Espagne, ‘Coeli progenies’ [Ruiterportret].
Gaspard Gevaert.
1^e avant l.l., 2^e avant les armes.
Voor dl VIII, zie: 1928.

1926

588

Catalogue d'une... bibliothèque... [de Daniel de Pret]... vente... 6. décembre 1926... Anvers, [1926], nr 366.

[C. Gevartius] Corte wtlegginghen... Van alle de Triumph-wercken... Overgeset door H. Neeffs. Hantw., [1635] ⁷³ of ⁷⁴.
30 fr.; gekocht door Moorthamers.

1927

589

Peter Paul Rubens' Entwurf zu einem Triumphbogen der Stadt Antwerpen. (Versteigerung Glückselig, Wien IV, vom 16.-18. März). 1 afb.

In: Der Cicerone. [15] Febr. 1927, xiv.

590

Wien. Zwischen dem 16.-18. März... bei Glückselig... Antiquitätenauktion...

Zwei allegorische Skizzen, die Rubens für eine Triumphpforte entwarf... zu Ehren... des Kardinalinfanten Ferdinand...
Zie: Der Cicerone. [15] Februari 1927, 138, 2^e kol.

[Michel, J.F.M.]

591

Uitlegging der zinnebeeldige schilderijen voor de eerepoorten ontwerpen, geschilderd door P.P. Rubens.

In: Antwerpen vooruit, 30 Juli 1927, 1-4, 20; 20 Aug. 1927, 2, 12-13, 18-19; 27 Aug. 1927, 15-17.
Zie 1774.

Laar, Albert van

592a

Bibliographie van de geschiedenis van de stad Antwerpen. Brussel, 1927, nr 1304.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antwerpen, J. Meursius, 1641; met bibliografie.

Saintenoy, Paul

592b

Les peintres de la Cour de Bruxelles au XVII^e siècle.

In: Annales de la Soc. roy. d'archéologie de Bruxelles. XXXIII. 1927, 266.
‘Antoine van Deynem... qui coloria un exemplaire sur parchemin de la pompa introitus triomphalis [sic] Ferdinandi de concert avec Peter Schut, le frère de Corneille, exemplaire qui fut offert à la Cour de Bruxelles, le 26 janvier 1543 [sic] par le Magistrat d'Anvers.’

1928

Monod, Lucien

593a

Le prix des estampes anciennes et modernes. Prix atteints dans les ventes. Suite et états. Biographies et bibliographies. VIII. Paris, 1928, 43.

Bibliogr. opg. onvoll.; bibliogr. adres: Antverpiae, J. Meursius, 1642, 1 front., 2 portr. de l'archiduc et 36 gr. pl.; met aant.: Chez Besombes, 1921, rel. vélin anc. (qq. raccommodages), 250 fr.; Fairfaix-Murray, 14 avril 1920, 47 pl., par T.-A. Thulden, J. Neef[f]s et P. Pontius, 65 fr.; chez Ducrot, 1924, une planche de la suite, l'Entrée de l'Archiduc à Anvers, 80 fr.
Voor dl VI, zie: 1925, ^587b.

593b

Ludwig Rosenthal's Antiquariat. Katalog 17. Die Niederlande. I. Münich, [April 1928], nr 631.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverp,. Joa. Meursius, 1642; met aant.: Verg. Pgtbd. Herrl. Werk.
350 RM.

Ebeling, H[enri] J.H.

594a

Bij een schilderij van Theodoor van Thulden. Een portret van zijn vrouw [Marie van Balen]. Een portret van hem zelf?

In: Provinciale Noordbrabantsche en 's-Hertogenbossche Courant. 11 Aug. 1928, nr 186, 1^e blad.
Naar aanleiding van een portret, dat de vrouw van Theodoor van Thulden moet voorstellen, vestigt H.J.H. Ebeling de aandacht op een doek van Van Thulden in het Musée des arts décoratifs te Parijs en genaamd ‘Een concert’.

Op dit schilderij zijn afgebeeld vermoedelijk Theodoor van Thulden ‘die rijk gekleede man, met dat zwarte haar en het kleine kneveltje’ en zijn vrouw.

594b

Catalogue d'une... collection de livres... provenant de... Fernand Donnet, Administrateur hon. de l'Académie royale des beaux-arts d'Anvers... 2^e et 3^e partie... vente publique... pour la 3^e partie... 1 octobre 1928... Anvers, [1928], nr 3265, 3270.

3265. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., V. Thulden, 1635; met aant,: v. anc. aux armes d'Anvers.
3270. [C. Gevartius]. Corte wtlegginghen van alle Triomph-Wercken... Hantw., z.j. ^{73 of 74}.

594c

P.P. Rubens. L'oeuvre du maître. Ouvrage illustré de 538 grav. Paris, Libr. Hachette... [1928], xxxix-xxxv, plt. 361-377.

Classiques de l'art. [2].
Franse uitg. van nr 575b.

Fels, Florent

594d

Das Museum in Bayonne. 1 blz., 1 afb.

In: Der Cicerone. Nov. 1928, 719.
Afb.: Bellerophon und die Chimère, 15 × 12, blz. 718. [Prent nr 39].

595

Veiling in de Zaal de Winter, Brussel, 1 December 1928.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1636 [sic]; 2 portr. en 24 prenten. 240 fr.; gekocht door Houet.

1929

596

Ville d'Anvers. Salle van Herck,... 13 mars 1929... vente... beaux livres... Borgerhout, impr. J. Leemans-Oyen, [1929], nr 75.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anv., Van Tulden, 1635; met aant.: rel. vél. 900 fr.

597

Catalogue général des livres imprimés de la Bibliothèque nationale. Auteurs. LIX. Paris, 1929, 993.

1. Pompa introitus honori... Ferdinandi... Antverpiae, apud T. a. Tulden, (s.d.)
2. (Un autre ex. sur vélin.)
3. (Un autre ex. portant sur le titre la mention: Prostant apud G. Lesteenium et H. Aertssens.)
4. (Un autre ex. portant sur le faux-titre la mention: Prostant exemplaria apud G. Lesteenium et H. Aertssens.)

1930

Seyn, Eug[ène] de

598

Dictionnaire des écrivains belges... I. Bruges, 1930, 877.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: a. Antverpiae, veneunt apud Theod. a Thulden, 1641. b. Idem., Apud Joannem Meursium, 1642.

599

Exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi... voorhanden in de Universiteitsbibliotheek te Leuven.

Vermeld in: Armorial belge du bibliophile, par de Jonghe d'Ardoye, Joseph Havenith, Georges Dansaert. I. Bruxelles, 1930, 54.

Delen, A[ry] J.J.

600

Iconographie van Antwerpen. Brussel, 1930, 48; nrs 255-265.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae venevnt exemplaria apud Theod. a Tvlden... Antw. J. Meursius, 1641.
Pieter Snaeyers
255. Gezicht op de stad langs de Oostzijde (St Jorispoort), achtergrond voor de aankomst van den Prins-Kardinaal Ferdinand van Oostenrijk, op 17 April 1635. Schilderij op paneel. (Mus. voor oudheden, Steen).
256. Gezicht op de stad langs de Oostzijde (St Jorispoort), achtergrond voor de intrede van Prins-Kardinaal Ferdinand,... Schilderij op doek. (Verzameling Frans Claes, Antwerpen).
Cornelis [= Lukas] de Wael
257. Gezicht op de stad langs de St Jorispoort, achtergrond voor de aankomst van den Prins-Kardinaal Ferdinand,... Schilderij op doek. (Mus. voor oudheden, Steen.)
Onbekende meester
258. Gezicht op het stadsgedeelte binnen de St Jorispoort, achtergrond voor de intrede van den Prins-Kardinaal Ferdinand van Oostenrijk,... Schilderij op paneel. (Koninkl. Mus. voor schoone kunsten.)
Theodoor van Thulden, naar P.P. Rubens:
259. Gezicht op de stad langs de Oostzijde (St Jorispoort), achtergrond voor de aankomst van den Prins-Kardinaal Ferdinand van Oostenrijk,... Schilderij op paneel. (Mus. voor oudheidkunde, Steen.)
260. Gezicht op de stad langs de Oostzijde (St Jorispoort), achtergrond voor de aankomst van den Prins-Kardinaal van Oostenrijk,... Prent nr 3.
261. De St Jorispoort of Keizerspoort. Prent nr 4.
262. Gezicht op het stadsgedeelte binnen de St Jorispoort, achtergrond voor de voorstelling: de Maagd van Antwerpen begroet den Prins-Kardinaal Ferdinand van Oostenrijk bij zijne intrede... Prent nr 5.
263. De O.L. Vrouwekerk, met het vuurwerk op den toren, ter gelegenheid van de intrede van den Prins-Kardinaal van Oostenrijk... Prent nr 41.
264. Gezicht op de stad in vogelvlucht ‘Antverpia’ met de aanduiding der triomfbogen... Prent 42.
265. Klein gezicht op de stad op den horizont van het gezicht in vogelvlucht op de streek tusschen Antwerpen en Verrebroek, tooneel van den slag van Calloo. Prent nr 43.

Bautier, Pierre

601

Théodore van Thulden.

In: Biographie nationale, XXV. Bruxelles, 1930-1932, 150.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: édité par Van Thulden chez Jean Meursius, en 1641; met aant.: d'après Rubens; 43 feuilles avec titre et portrait de l'archiduc gravé par [J.] Neeffs; les autres feuilles sont de [Th.] Van Thulden.

1931

602a

Catalogue no. 570 de livres anciens et modernes en vente aux prix marqués. Histoire des Pays-Bas. III. 1500-1648. La Haye, M. Nijhoff, [1931], nr 608.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., J. Meursius, [1642]; met aant.: portrait par J. Neeffs et 37 pl.... Au lieu du portrait équestre un portrait jusqu'aux genoux. fl. 60.

602b

Catalogue... Gothier... Jan. 1931, Liège, 1931.

Volgens aant.: 27 pl. d.r. 1500 fr.

Sabbe, M[aurits]

603a

De aanstelling van den Prins Kardinaal tot Landvoogd en onze volkspoëzie. Ledeberg-Gent, [1931], 2-16.

Overdr. uit: Versl. en meded. [van de] Koninkl. Vlaamsche Acad. voor taal- en letterkunde, Jan. 1931, 36-50.
Liederen en gedichten verschenen naar aanleiding van de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen.

Bellori, Gio[vanni] Pietro

603b

Le vite de pittori, sculteri et architetti moderni... I. Fac-simile dell edizione di Roma del MDCLXXII. Roma, 1931, 235-244. (R. Instituto d'archeologia e storia dell'arte. II, 1).

Voor aant. en opg. van de verschillende uitgn, zie nr 89.

1932

604a

Catalogue... de Tavernier... 12 jan. 1932.

400 fr. + 15%.

Sabbe, Maurits

604b	Brabant in 't verweer. Bijdrage tot de studie der Zuid-Nederlandsche strijdliteratuur in de eerste helft der 17^e eeuw. Antwerpen, 1933 [=1932], 199-217; 4 prenten.

De Blijde Inkomst van de Prins Kardinaal als Landvoogd (1635).
Afbeeldingen:
Titelblad van de Pompa introitus Ferdinandi, z.n. van plaatsnijder. 19,8 × 13,2.	198
Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand. 19,5 × 13.	201
Ongenummerd.
De Maagd van Antwerpen biedt Prins Ferdinand een lauwerkrans bij zijn aankomst in die stad. 12 × 20,3.	204
Prent nr 5.
[Vier] Gedenkpenningen geslagen ter eere van den Kardinaal Infant; op de 2^e gedenkpenning r.b.: geslachtswapen van de Landvoogd.	210
Is dezelfde bijdr., vermeld onder nr 603a.

Herck, Ch[arles] van

604c

Schilderijen [in de verzameling Frans Claes. 1] Aankomst te Antwerpen langs de Schelde van den Prins Kardinaal, 1635. [2]. Plechtige Intrede van den Prins Kardinaal langs de St-Jorispoort. 1 blz., 1 afb.

In: Gedenkboek Frans Claes Museum ‘De Gulden Spoor’ te Antwerpen. Antwerpen, 1932, 161, afb. 165.
Afb. nr 60: Aankomst te Antwerpen van den Prins Kardinaal, door Pieter Snyers 1635. 11,5 × 21,2. Zie 606a.

605a

Bibliotheca historico-Neerlandica. III. Catalogue van oude en nieuwe boeken over Nederlandsche geschiedenis voorhanden bij Martinus Nijhoff. II. 's Gravenhage, 1932, nr 608.

Hetzelfde ex. en dezelfde aantekeningen als bij nr 602a.
Fl. 60.

605b

Städtisches Suermondt-Museum, Aachen. Gemälde-Katalog. Amtliche Ausgabe... Aachen, [1932], nrs 439-440.

P.P. Rubens
Statue des deutschen Königs Albrecht II... in einer Nische auf einem Postament. Statue des Kaisers Ferdinand I...
Beide Habsburger-Statuen wurden von B. Suermondt auf seiner letzten Reise nach Warschau dort gekauft und 1882 dem Museum geschenkt. Die Ermitage in Leningrad besitzt fünf weitere Skizzen zu Habsburger-Statuen. Eine achte (Kaiser Friedrich IV) soll sich in der Galerie Dubus de Gisignies befunden haben. Sie alle sind um 1634/35 entstanden Entwürfe für Bildhauer, die danach Statuen in weissem Sandstein für einen Triumfbogen auf der Place de Meir zu Antwerpen ausführten anlässlich des Einzug des Kardinal-Erzherzogs Ferdinand von Osterreich in Antwerpen...

1933

606a

Musée Frans Claes [à la] Ville d'Anvers... vente... 27 nov... 1933... Anvers, [1933], nrs 565-566, 1 afb.

565. Arrivée à Anvers du Prince Cardinal Ferdinand d'Autriche, le 16 avril 1635. Vue intéressante sur la rade. Attribué à Bonaventure Peeters. Toile. H. 1.10; L. 2.00. [Gedenkboek 604c, blz. 161].
566. Entrée à Anvers du Prince Cardinal Ferdinand d'Autriche, le 17 avril 1635. Panorama de la Citadelle et de la ville. Par P. Snaeyers. Toile. H. 0,86; L. 1,55. [Gedenkboek 604c, blz. 161, Veiling Hendrik Schaefels].
Afb. van nr 565. 11,5 × 21,2.

606b

Catalogue d'une... bibliothèque composée de livres... Vente... 26 juillet 1933... II... Paris, 1933, nr 2308.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Theod. a Tulden, [in fine:] excvdebat Joannes Meursius... (1641); met aant.: bas marb., dos orné (Rel. anc.)... Celui-ci contient les 39 planches indiquées à la table, savoir le frontispice ... le portrait à mi-corps... et 37 estampes... Le volume a en outre un superbe

portrait équestre de Ferdinand d'Autriche... et la planche très rare... par S. à Bolswert. Toutes ces planches sont en très belles épreuves, et le volume est bien conservé, dans sa première reliure. Cet ouvrage est parfois décrit avec quelques planches de plus: cela tient à ce que certaines estampes doubles ou triples sont comptées pour plusieurs planches; d'autre par 6 pl. représentant les statues du grand portique, et mal désignées dans le catalogue Ruggieri ⁴²⁰... sont indiquées à la table et se trouvent normalement dans tous les exemplaires. 490 fr.; aangekocht door Raoust, te Rijsel; was vermoedelijk in het bezit van de familie de Croy.

1934

607

Catalogue de la collection Lucien Dursin. Iconographie d'Anvers,... Anvers, [1934], nr 93-94.

Catalogues... Eug. van Herck & fils... 78.
93. Th. van Thulden: Panorama de la ville vu du midi. Eau forte, très décorative. (Pompa introitus). 1635.
100 fr.; gekocht door de Jonghe.
Dejardin II, nr 118.
Delen, nr 260.
94. La ville à vol d'oiseau avec les arcs de triomphe. Gravure sur cuivre. 1635. (Pompa introitus).
100 fr.; gekocht door Jamagne.
Dejardin II, nr 119.
Delen, nr 264.

608

Esquisse par Rubens pour un arc de triomphe dressé à Anvers lors de la Joyeuse Entrée du Cardinal Infant [Ermitage]. 12,1 × 12.

In: Cassandre, 22 Dec. 1934, 3.
Als afb. bij: Climat d'Anvers, par Hubert Colleye. Prent nr 33.

1935

Lambin, M[arcel]

609

1635-1639. De blijde Intrede van den Prins-Kardinaal. 4 kol., 2 afb.

In: De Morgenpost, 14 April 1935, 1, 3^e-4^e kol., 1 afb.; 5 Mei 1935, 1, 5^e-6^e kol., 1 afb.
De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand en de Pompa introitus Ferdinandi.
Afbn: De verheerlijking van Aartshertogin Isabella, [prent nr 24], 17,3 × 12,6. - Praalboog voor de Intrede van den Prins Kardinaal, [prent nr 6], 11 × 12.

Pons [Pseud. voor Joseph Lenaerts]

610

Nos fastes anversois: Joyeuse entrée de prince (17 avril 1635). 3 kol., 1 afb.

In: La Métropole, 12 Mei 1935, 1, 1^e-2^e kol - 2, 2^e kol.
Afb.: Vue du Théâtre allégorique édifié contre le chevet de l'ancienne église St-George, [prent nr 6], 9,8 × 11.

Seyn, Eug[ène] de

611a

Dictionnaire biographique des sciences, des lettres et des arts en Belgique. I. Bruxelles, 1935, 494, 2^e kol.

Beknoptere bespreking van De Pompa introitus dan in de 1^e uitg. van 1930; vermeldt nog steeds twee uitgaven: a. Antverpiae, veneunt apud Theod. a Tulden, 1641; b. Antv., 1642.

611b

Veiling Herzberger... April 1935.

Fl. 18 + 15% [Ca 440 fr.]

1936

612

Bibliothèque Maurice Mermans... vente... 16 mars 1936... [Anvers, 1936], nr 169.

Catalogues... Eug. van Herck & fils. 91.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anvers, Th. Van Thulden. Excud. J. Meursius, 1636 [sic]; met aant.: rel. vél. à ornements dorés. Bel exempl. 600 fr.; aangekocht door J. de Barsée³⁴.

613

Catalogue des livres provenant des bibliothèques de feu le baron C... [aroly]⁵⁵⁸ et d'un amateur anversois... [Leo Herbiet] vente... 30 mars 1936... Anvers, 1936, nr 1199.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Anvers, Th. van Thulden, Excud. J. Meursius, 1641; met aant.: relié veau écaille, dos à nerfs richement décoré aux petits fers, titre sur pièce de maroquin vert, encadrement des plats composé de deux guirlandes dorées avec motifs dorés aux angles avec au centre une large plaque de veau écaille clair, ornée à chaque angle et au centre d'un important ornement de maroquin vert bordé d'un large filet noir encadré de filets dorés; ces mosaiques de maroquin vert sont richement décorées aux petits fers; tranches ciselées et dorées (rel. anc.)... Magnifique spécimen de reliure ancienne mosaïquée (qq. éraillures, coiffe inf. cassée, mors et coins un peu déter.).

Lehmann, Friedrich R.

614

Peter Paul Rubens; Menschen und Mächte des Barock; ein Zeitbild. Stuttgart-Berlin-Leipzig, [1936], 296-298.

De Blijde Intrede van de Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen.
Latere uitg., zie nr 634.

1937

Louis, Andrée

615

Rubens, décorateur de la ville d'Anvers. 4 blz., 5 afb.

In: Les Beaux-arts, 5 Februari 1937, 16-19.
Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; als j. van verschijning 1641.

616

Ville d'Anvers. Vente... d'une... collection de tableaux anciens... provenant d'un amateur... 24 mai 1937... [Anvers, 1937], nr 28.

Catalogue... Eug. van Herck & fils... 100.
Gravure d'après Th. van Thulden. L'entrée du Cardinal Infant à Anvers. 1635.

617

Catalogue of valuable printed books... a selected portion of the library at Wimpole Hall, Royston, the property of the Rt. Honble. Viscount Clifden... which will be sold... by Messrs Sotheby & Co... on... the 22nd of July, 1937... London, 1937, nr 165.

Onder de naam van Rubens; naam van Gervartius niet vermeld; onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antwerp, [1741] (sic); met aant.: engraved title (laid down), portrait, bird's-eye view and 36 plates (one defective at foot), half morocco gilt, badly worn; sold not subject to return.

618a

Die Bibliothek des Malers Professor Wilhelm Trübner... Versteigerung: 17. November 1937. Luzern, 1937, nr 252.

H. Gilhofer & H. Rauschburg. Auktion XXII.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antwerp., veneunt exempl. ap. Theod. a Tulden (am Ende: Antw., excud. Joa. Meursius, 1641; met aant.: Schönes Reiterporträt des Infanten... Alter Pergtbd. Zwei Tfln; am interen Rand etwas brüchig; die Tafl. mit d. Reiterbilden: unten etwas beschnitten u. ergänzt. An einigen Stellen stark wasserfleckig.

618b

Veiling Sotheby Londen, 22 September 1937, nr 165.

Onvoll. bibliogr. opg.; bibliogr. adr.: Antwerp, 1741 [sic].
1.10
Portr., plan van Antwerpen, 36 prenten.

1938

619

Important and rare books... from the stock of M. Nijhoff... The Hague, [1938], nr 210.

Catalogue. N^o 617.
Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., J. Meursius, (1642); met aant.: Fine suite of plates, without the text... In stead of the equestrian portrait a knee-lenght portrait.
fl. 60.

620

Catalogue of old and modern books on European history. The Hague, M. Nijhoff, [1938], nr 1793.

Catalogue. N^o 622.
Dezelfde opg. en dezelfde aant. als bij nr 619.
fl. 60.

Verbeeck, Alois

621	Een driehonderdste verjaring. De slag bij Kalloo. 5 blz., 4 afb.

In: Toerisme, 16 Dec. 1938, 683-687.
Met afb.: de triomfwagen van Rubens en de slag bij Kalloo. 14 × 16.

1939

Hoof, Fons van

622a

Het leven van Peter-Pauwel Rubens. Antwerpen, 1939, 130-132; 2 afb.

De Blijde Intrede van de Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen.
Afbn. 32. Quos ego! Dresden, Gemäldegalerie 12,2 × 14,5. - 33. Triomfwagen. Antwerpen, Kon. Mus. voor schone kunsten. 16,4 × 11.

622b

Katalog der Ornamentstich-Sammlung der Staatlichen Kunstbibliothek. Berlin. 2. Aufl. Berlin, 1939, nr 2947.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae... Apvd Theod. A. Tvlden, Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit...; j. in kol.: 1641.
Dit exemplaar werd vernietigd tijdens de wereldoorlog 1939-1945.

1940

Frauendorfer, Alfred

623	Rubens als Buchillustrator. 11 blz., 6 afb.

In: Philobiblon 1940, 123-133.
Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.
Afbeeldingen:
Pompa introitus Ferdinandi... Titelblatt. 17,2 × 11,5.	125
Naam van J. Neeffs niet op de titelprent vermeld.
Begrüssungszene bei der Porte de l'Empereur... 7,2 × 13.	126
Prent nr 5.
Der Bogen des Willekommens... 11,2 × 13.	127
Prent nr 3.
Der Janus-Tempel... 14,3 × 12.	129
Prent nr 30.
Der scheidende Merkur... 10,5 × 12,8.	131
Prent nr 33.
Triumphwagen mit der Schlacht bei Calloo... 11,4 × 13.	133
Prent nr 43.

Wijngaert, Frank van den

624

Inventaris der Rubeniaansche prentkunst. Antwerpen, 1940, nrs 466, 668.

466. Titelprent: C. Gevartius, Pompa Introitus... Ferdinandi, etc. Jan van Meurs, Antwerpen, 1641. Met aant.: Zonder naam graveur, doch aan Neeffs toe te schrijven, daar hij in de gewone uitgave van dit boek, naar Theodoor van Thulden, eveneens een portret sneed in halffiguur van den Kardinaal-Infant Ferdinand.
668. Illustraties: C. Gevartius, Pompa Introitus... Ferdinandi etc., Jan Meurs, Antwerpen, 1641. Met aant.: Alhoewel voorzien met het jaartal 1641, werd het werk pas in 1642 uitgebracht. Nota over de prenten. Opg. van: 1. De nog bewaarde Rubensschetsen. 2. De nog bewaarde schilderijen. 3. De nog bewaarde tekeningen.

Arents, Prosper

625

Geschriften van en over Rubens... Antwerpen, 1940, 385-386.

Rubens als ontwerper van straatversiering; bibliografie over de Blijde Intrede van de Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen en over de Pompa introitus Ferdinandi; bibliogr. opg. van exemplaar met jaar 1641 in kol., met titelprent van het boek tegenover blz 496.

Evers, Hans Gerhard

625a

Schlachtenbilder von Rubens. Zur 300. Wiederkehr des Todestages. 1 blz., 1 afb.

In: Pantheon. Mei 1940, 108; afb. 110.
Afb. Begegnung König Ferdinands von Ungarn und des Infanten Ferdinand bei Nördlingen. Wien, Gemäldegalerie, 16,5 × 20. Prent nr 9.

Puyvelde, Léo van

625b

Les esquisses de Rubens. Bâle, Les Éditions Holbein, 1940.

Voor inhoudsopg., zie 2^e verm. uitg. 1948, nr 658c.

625c

Triomfwagen van Calloo. (Cliché De Sikkel). 16,2 × 10,8.

In: De Vlag. Dec. 1940, tegenover blz. 216.
Als afb. bij: R. van Roosbroeck. Rubens in Antwerpen.

1941

Roeder-Baumbach, Irmengard von

626

Niederländische Einzugsdekorationen des 16. und 17. Jahrhunderts. Inauguration-Dissertation... München, 1941.

Ex. in machineschrift.

627

Catalog 26. Illustrated books from the XV to the XIX century... Zurich, L'Art Ancien, [1941], nr 420.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antwerp., Theod. van Thulden, (1641); met aanhalingen uit: Funck ⁵⁸⁶, Dutuit ⁴⁶⁵, Hymans ⁴⁴⁴; verwijzingen naar Rooses ⁴⁸² en Frauendorfer ⁶²³; de aant. luidt: First issue of the first edition, with the half-title in 7 lines, and the address of van Thulden on frontispice (but this is not followed in the present copy by the words ‘J. Neefs sc.’, as stated by Funck). Excellent copy with magnificent early impressions. The 41 historical subjects are etched on 37 plates, partly very large and folding. Our copy is complete; Brunet mentions a portrait of Gevaert which, however, does not form an integral part of the work and is not mentioned in Funck's or Dutuit's lists, but was only added to a single special vellum copy for Gevaert.
Zwit. fr. 475; aangekocht door dokter H. Schneider-Christ ^7b, Bazel.

627a

Praalwagen der victorie van Calloo. 10,8 × 7,4.

In: De Stad. 7 Nov. 1941, 723.
Als afb. bij: R. de Wiek. Antwerpen, stad der kunststoeten.

1942

628

Catalogue de la bibliothèque ayant appartenu à M.M. et Mlle Bellemans ... vente... 18 mai 1942... Anvers, 1942, nr 486.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antv., G. Lesteenius et H. Aertssens; z. opg. van j. in kol.; met aant.: Dem. rel. large, dos et coins veau fauve, dos orné n.r. (Rel. mod. cop. d'anc.)... 2 oprtr.
1800 fr.

Evers, Hans Gerhard

629	Peter Paul Rubens. München, [1942], 369-383; bibliogr., 502, nr 383; 6 afb.

De titel van het XIII^e hoofdst.: Pompa introitus Ferdinandi.
Afbeeldingen:
201. Begegnung von Nördlingen. (Wien, Kunsthist. Museum). 11,5 × 14.	367
Prent nr 9.
203. Plan von Antwerpen mit dem Einzug des Kardinal-Infanten Ferdinand. 15 × 21,8.	373
Prent nr 42.
206. Neptun besänfigt die Wogen (‘Quos ego’). (Dresden).
Prent nr 7.
207. Philippsbogen. 12 × 8,2.	378
Pent nr 12.
210. Schauwand der Kaiser auf dem Meir. 9 × 14.	381
Prent nr 16.
213. Merkur will Antwerpen verlassen. Schauwand an den Johannis brücke. 11 × 14.	382
Prent nr 33.

630

L'Amateur. N^o 230. Octobre 1942. Catalogue mensuel de livres anciens et modernes en vente aux prix marqués à la Librairie Léopold Gotheir, à Liège... Liège, 1942, nr 129.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, Meursius, s.d. (1642); met aant.: d. rel. anc. front. portr. par [C.] Gevaert et 13 pll. d'après Rubens, 46 gravv. de monnaies romaines. Cet ouvrage... peut être considéré comme le seul livre entièrement illustré par Rubens.
1500 fr.

630a

Peter Paul Rubens. Loan exhibition for the benefit of the United Hospital Fund of New York... November 23-December 19, 1942. New York, 1942, nrs 13 en 24.

13. Cardinal Infant Ferdinand of Spain at the battle of Nordlingen. 51 × 44 3/4 inches. Coll. Howard Galton, Hazdor House.
24. The meeting of King Ferdinand of Hungary with the Cardinal-Infant Ferdinand at Nortlingen. Panel 19 × 24 3/4 inches. Collections: Sir Abraham Hume, Bart; Lord Brownlow; Martin Sternberg. Lent by Mr and Mrs S. Kramarsky. Afb. nr 24. 8,4 × 10,5 cm.

Rosenberg, Jakob

630b

Rubens' sketch for the wrath of Neptune.

In: Bulletin of the Fogg art museum. Nov. 1942, 5-14.
Prent nr 7.

1943

Crick, Jef

631

Petrus Paulus Rubens; de roman van zijn leven. Kapellen-Antwerpen, [1943], 236-239.

Intrede van Kardinaal Infant Ferdinand.
Voor 2^e uitg., zie nr 651.

Harsanyi, Zsolt

632

Dit was leven; roman van Peter Paul Rubens. Uit het Hongaarsch door Paul van Deurningen. III. Kortrijk, [1943], 301-317.

De grootsche Intocht.

633

Versieringen bij Blijde Inkomsten gebruikt in de Zuidelijke Nederlanden gedurende de 16^e en 17 eeuw, door Dr. Irmengard von Roeder-Baumbach, met een hoofdstuk van Prof. Dr. H.G. Evers. Antwerpen, De Sikkel, 1943, passim 115.

I. von Roeder-Baumbach
Antwerpen 1635. 4 blz., 1 afb.	21-24
Bibliografie van de geschriften verschenen naar aanleiding van de Blijde Intrede van de Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen.
Geschiedenis van de Pompa introitus Ferdinandi. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antwerpen, 1641, Meursius.
De triomfbogen van 1635 (Rubens).	64-74
De tooneelbouw te Antwerpen in 1635.	83-88
Voorstellingen uit de geschiedenis.	103-108
Afb. op blz. 97, 99, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107.
De afb., welke de titelprent voorstelt, is rechts onderaan get.: Iac. Neeffs, sculpsit.
De kunstenaars. Antwerpen in 1635.	115
Afb. op blz. 111, 113, 114, 115.
Hans Gerhard Evers
De weg gevolgd door de Blijde inkomsten langs de straten te Antwerpen.	135-137, 162, 174-175
Afb., blz. 149.
Aantekeningen.	179
Afbeeldingen:
Gezicht op Antwerpen met de Blijde Inkomst van Kardinaal-Infant Ferdinand... 8,2 × 14,5.	9
Prent nr 3.
Titelblad van de ‘Pompa introitus Ferdinandi’. 11,5 × 7,7.	97

R. o. get.: Iac. Neeffs sculpsit.
Wagen van Antwerpen achter de Keizerspoort. 8,5 × 14,5.	99
Prent nr 5.
Eerepoort der Portugeezen. 11 × 7,7.	101
Prent nr 10.
Voorzijde van den Ferdinandus-boog. 11 × 8.	102
Prent nr 26.
Apotheose van Aartshertogin Isabella. 11 × 8.	103
Prent nr 24.
Philippus-eereboog. 11 × 7.	104
Prent nr 12.
Bellerophoon-eereboog. Achterzijde. 11,2 × 7.	105
Prent nr 39.
Munt-eereboog. Voorzijde. 11 × 7,7.	106
Prent nr 35.
Galerij van den keizer van Oostenrijk. 6,8 × 10.	107
Prent nr 16.
Welkom-paneel bij St-Joriskerk. 8,5 × 9,5.	111
Prent nr 6.
Stellage bij St-Joris. Schets van Rubens.	113
Janusstempel.	114
Prent nr 30.
Janusstempel. Ontwerp van Rubens. 11 × 10,2.	115
Tooneel der Rederijkers op de Groote Markt. 11 × 7,5.	149
Prent nr 32.

1944

Lehmann, Friedrich R.

634

Peter Paul Rubens; Menschen und Mächte des Barock; ein Zeitbild. [21.-30. Tsd.] Stuttgart, Union Deutsche Verlagsgesellschaft, [1944?], 296-298.

De Blijde Intrede van den Prins Ferdinand in Antwerpen.
Voor 1^e uitg., zie nr 614.

1945

635

Catalogue d'une... collection de livres, [de Leo de Roover?]... vente... 27 juillet 1945... en la Salle de Tavernier... Anvers, [1945], nr 506.

Met aant.: Traces de mouillures.
4000 fr.; gekocht door Eugeen de Bock. [4800 fr. met %].⁵

636

Vente de beaux livres anciens et modernes, éditions originales, livres illustrés... Vente 8 sept. 1945... F. Miette, libraire-expert... Bruxelles, 1945, nr 128.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1641; met aant.: demie-reliure veau vert, XVIII^e siècle... Bel exemplaire de premier de premier tirage. Planches remarquablement belles.
Uit de bibliotheek van Max Gevers, Antwerpen.
3400 fr.

637

Bibliothèque de feu le général Lambotte... Vente 29 septembre 1945... Bruxelles, 1945, nr 112.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, 1641; met aant.: Reliure veau jaspé, dentelle et fleurons dorés, dos orné (reliure ancienne)... Ouvrage entièrement illustré par Rubens. Exemplaire de premier tirage. Une planche ajoutée. 4600 fr.; gekocht door De Mulder.

Lehmann, F[riedrich] R.

638

Het bonte leven van Peter Paul Rubens. [Vertaling van Jan Gerhard Toonder.] Amsterdam, [1945], 208-209.

Blijde Intrede van Ferdinand te Antwerpen.

1946

Verheyden, Prosper

639

In memoriam Edmond Denis. 14n December 1944.

In: De gulden Passer, 1945, 238.
Het nr verscheen in 1946.
‘... een Pompa Introitus⁷⁰ of een Flandria illustrata - daarvan bezat hij glorierijke exemplaren...’.

Prims, Floris

640

Geschiedenis van Antwerpen. VIII. 4^e boek. [22^e dl. der reeks]. Antwerpen, 1946, 33.

Het humanisme rond Schottius en Gevartius.
Vermeldt als j. van uitg. van de Pompa introitus Ferdinandi 1635.

Avermaete, Roger

641

L'art des fêtes. 2 kol.

In: Le Matin, 21 Aug. 1946, 5, 2^e-3^e kol.
Over de Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand in Antwerpen.

Joostens, R.

642

P.P. Rubens, ambassadeur et collectionneur.

In: Revue des amateurs, 15 sept. 1946, 423.
Onvoll. titelopg.; als j. van uitg. 1642; vermeldt beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand en het portret van Gevartius.

643

Bibliotheken wijlen G. van Herwaarden, Amsterdam, leeraar Engelsche taal en letterkunde, Dr. J.H. Ronhaar, Amersfoort, leeraar in de staatshuishoudkunde, J.R. Tutein Nolthenius, Amersfoort, e.a. Verkooping 7 Oktober 1946... Amsterdam, Internationaal Antiquariaat... [1946], nr 1265.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverp., Th. a Tulden (1642); met aant.: D. veau rouge doré, dos doré. On peut considérer cet ouvrage comme le seul livre entièrement illustré par Rubens. Seul le portrait de Philippe IV et celui de Ferdinand sont gravés par [J.] Neefs d'après [Th.] van Thulden.

Evers, Hans Gerhard

644

Peter Paul Rubens. Uit het Duitsch vert. door K. Ruyssinck... Antwerpen, Uitgeverij De Sikkel, 1946, 379-387; bibliogr., 507, nr 383; afb.; afb. 206, 12,2 × 14,5.

Nederl. uitg. van nr 629.

645

Stad Antwerpen. Tentoonstelling. De Antwerpsche gilden en ambachten in Rubens' tijd. Catalogus. Museum Vleeschhuis. 20 Juli-31 Augustus 1946. [Antwerpen, J.-E. Buschmann, 1946], B 8, G 72.

Theodoor van Thulden, Plechtige intrede te Antwerpen van den Kardinaal-Infant Ferdinand van Oostenrijk, landvoogd over de Spaansche Nederlanden.
Met aant.: Als voorstelling komt dit schilderij getrouw overeen met een plaat uit het door Gevartius geschreven werk: ‘Pompa introitus Ferdinandi... etc.’ (dat geëxposeerd is onder nr G 72). Dit werk werd door Van Thulden uitgegeven bij Meursius te Antwerpen in 1641.
C. Gevartius-Th. van Thulden, Pompa introitus...
Ex. van de Stadsbibl. te Antwerpen K 7617.

Jansen, Ad[olf], en C[harles] van Herck

646

De Van den Eynde's, Antwerpsche bouwmeesters en beeldhouwers uit de XVII^e eeuw.

In: Jaarboek XX en XXI [van de] Oudheidkundig[e] Kring van Antwerpen, 1944-1945. [Antwerpen, 1946], 47, nr 15.
‘Medewerking aan de Pompa introitus Ferdinandi. Huibrecht van den Eynde's aandeel beperkt zich voor zoover we weten, tot het maken van drie der twaalf Keizers van den Arcus Caesarum..., Deze beelden waren van steen.’
In de bibliografie wordt vermeld onvoll. titel van de Pompa introitus Ferdinandi, met als bibliogr. adres: Antwerpen, 1636.

647

Cat. 677. Catalogus van boeken over Nederlandsche en Vlaamsche letterkunde van de Middeleeuwen tot 1800. 's-Gravenhage, M. Nijhoff, [1946], nr 899.

[C. Gevartius]. Corte uutlegginghen van alle de triumphwerken... Overgeset d. H.M.H. Neeffs.
H. Neeffs. Corte uutlegginghe, ofte byvoegsel... Antwerpen, L. van Doest, ab. 1635. fl. 15. -.

1947

Crick, Jef

648

Les vies multiples de Rubens. Trad. par J. Schoups, adapté par A. Bailly. [Paris et Courtrai, 1947], 260-263.

L'entrée du cardinal-infant Ferdinand.

649

Catalogue d'une... collection de livres... vente... 17 juin 1947... par le ministère de l'huissier R. Verhaegen, assisté de Alb. de Tavernier... Anvers, Impr. ‘Anvers-Bourse’, 1947, nr 92.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae; met aant.: pl. rel. vel., armoirie au milieu des plats, portr. équestre... légères traces de mouillures.
Ex., het eigendom van Robert Joostens²⁵, werd ingehouden.

650

Bibliothèque d'un amateur... [Vente] 15 novembre 1947... Bruxelles, F. Miette... 1947, nr 158.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adres: Antverpiae, 1641; met aant.: reliure vélin ivoire, filets, fleurons et motif central doré, armes (reliure époque)... On peut considérer cet ouvrage comme le seul livre entièrement illustré par Rubens. Premier tirage.
Ex., vermeld onder nr 649, werd gekocht door Robert Costermans²⁵, Brussel. [3000 fr. + 21 %.]

Crick, Jef

651

Petrus Paulus Rubens, de roman van zijn leven. Antwerpen, Boek uit en Karveel-uitgaven; Tilburg, Nederland's Boekhuis, [1947], 255-259.

Intrede van Kardinaal-Infant Ferdinand.
Voor 1^e uitg., zie nr 631.

Goris, Jan-Albert, and Julius S. Held

651a

Rubens in America. Antwerp, Standaard-Boekhandel, [1947], passim.

Blz. 26, nr 3. Portrait of the Archduke Ferdinand, Cardinal-Infante of Spain (1609-1641). Canvas, 46 1/2 × 37 1/5 inches. New York Art Market (Knoedler's). From the coll. of J. Pierpont Morgan, New York.
Blz. 26, nr 4. Portrait of the Archduke Ferdinand on horse-back. Panel, 48 × 36 1/2 inches. New York Art Marquet (David M. Koetser). From the coll. of the Marquis of Bristol.
Blz. 40, nr 87. The happy voyage of Cardinal-Infante Ferdinand of Spain. Panel 19 1/4 × 25 1/8 inches. Fogg Museum of art, Harvard University, Cambridge (Massachusetts). From the coll. of S. Kramarsky, New York.
Met 3 afb.: Nr 93. [Prent nr 7], 17,8 × 23,4 cm. Nr 94. Detail uit vorig doek. 23,2 × 18,5. Nr 95. Detail uit voornoemd doek. 22,7 × 18,5 cm.
Blz. 40, nr 88. The meeting of Cardinal-Infante Ferdinand of Spain and King Ferdinand of Hungary at Nördlingen. Panel, 19 × 14 3/4 inches. Coll. of S. Kramarsky, New York. From the coll. of the Earl of Brownlow, London, 1923. Met 1 afb.: Nr 92. [Prent nr 9]. 17,8 × 22,6 cm.
Blz. 45, nr 4. Portrait of the Archduke Ferdinand, Cardinal-Infante of Spain. Canvas, 28 1/2 × 21 inches. The California Palace of the Legion of Honor, San Francisco, California.
Blz. 45, nr 5. Portrait of Archduke Ferdinand of Spain as Cardinal. Panel, 24 3/4 × 19 inches (oval). Coll. of Frederick W. Schumacher, Columbus, Ohio. From the coll. of Gustave Oberlaender, Reading, Pa.

1948

652	Catalogue de la bibliothèque du baron de Cartier de Marchienne²⁰, ancien ambassadeur à Washington et à Londres. Première partie... vente... 16 janvier... 1948. Bruxelles, V. Hankard, [1948], nr 332.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Theod. A Thulden, 1641 met aant.: rel. de l'ép. vélin à compart. de filets et fleuron dorés sur les plats, le dos refait en chagr. brun à fil. et dent, dor., tr. jasp... ouvrage... contenant outre 46 petit grav. dans le texte, 43 estampes en y comptant le frontispice, le portrait de Philippe IV et celui du Prince Ferdinand [à cheval]... Exemplaire de premier tirage, comportant le faux-titre imprimé en 7 lignes. Petit marque restauré, à un coin du faux-titre et du frontispice.
Gekocht door?, New York, 5000 fr.

Delen, A[ry] J.J.

653	Koninklijk Museum voor schone kunsten. Antwerpen. Beschrijvend catalogus. I. Oude meester. Antwerpen, [Drukk. ‘Excelsior’,] 1948, 231-233.

Peter Pauwel Rubens
Gaspar Gevartius.	blz. 231, nr 706
Voorzijde van de Zegeboog der Munt.	blz. 232, nr 316
Achterzijde van de Zegeboog der Munt.	blz. 232-233, nr 317
De Zegewagen van Calloo.	blz. 233, nr 318
Pieter Snaeyers
De slag van Calloo.	blz. 241, nr 805.
Theodoor van Thulden
Voorzijde van de Zegeboog, gezeid van Philips II.	blz. 251, nr 823
Lucas de Wael
Aankomst van de prins-kardinaal, Antwerpen, 1635.	blz. 274, nr 664.
Voor de opg. van de verschillende uitgn van de katalogus, zie nr 255.

654

Programma en wegwijzer [van de] Ommegang, 22, 29 Augustus en 5 September 1948. Bijzondere uitg. van Filter. Antwerpen, Drukk. ‘de Vlijt’, [1948], 12-13.

28. Groep: Intrede van Prins-Kardinaal Ferdinand (1635). Kon. Mij. ‘De Burgerkring’. Muziek: St. Jacobsharmonie. Costumes van het huis Gebr. Ducheyne.

29. Wagen: De Zegewagen van Kalloo (1638). Kon. Mij. ‘De Burgerkring’. Ontwerp en uitvoering: A. Marstboom. Costumes van het huis Gebr. Ducheyne. Met afb.

655

De Anwerpse ommegang van het jaar 1948. Met een voorwoord van L. Somers,... en een inleiding door Dr. K.C. Peeters. Antwerpen, Helicon, [1948], [8, 1^e-2^e kol.], nrs 28-29; met 2 afb.

Prims, Floris

656

Rond de tentoonstelling van kerkelijke kunst. De laurierschotel van de Prins-Kardinaal (1635).

In: Gazet van Antwerpen, 9-10 Okt. 1948, 5, 1^e-2^e kol.
De gulden schotel voor de laurierkrans en de stadssleutels uit de Pompa introitus van 1635.

657

Catalogue de beaux livres... provenant en grande partie des bibliothèques du poète Georges Marlow, de Grégoire Le Roy, et d'Eugène Demolder...

Vente publique au Palais des beaux-arts de Bruxelles... 21 ... octobre 1948... Bruxelles, Paul van der Perre, libraires-expert, Impr. A Hessens, 1948, nr 27.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae, apud Theod. van Thulden... Prostant apud H. Aertsens, et G. Lesteenium, 1641.; met aant.: rel. anc. pl. vélin ivoire, tr. jasp. Magnifique livre d'entrée illustré par Rubens de 43 planches, y compris le frontispice et le portrait équestre de Ferdinand d'Autriche. Légères mouillures; traces de plis à plusieurs feuillets ou planches. Défauts à la reliure. Jaar van uitg. onjuist; het exemplaar, dat voor 1600 fr. [onkosten inbegrepen] gekocht werd door Charles vander Elst ⁴⁸, vermeldt in de kolofoon: 1642.

658a

Stad Antwerpen. Tentoonstelling Kerkelijke kunst. Catalogus. Stedelijke Feestzaal Meir 16 October-15 November. [Antwerpen, Drukkerij ‘Excelsior’,...] 1948, nr 473.

Schotel met gedreven versiering: Prins Ferdinand van Oostenrijk te paard; in de boord fruittrossen en de wapens van Spanje. Koper. 1655 [= 1635]. Diam. 0,95. Uit de St.-Michielsabdij te Antwerpen.
Averbode, Norbertijner abdij.
Afb. nr 9: Koperen schotel met gedreven versiering gebruikt bij de inhaling van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen in 1635.

658b

Jaarboek van het Koninklijk Museum voor schone kunsten Antwerpen 1942-1947, uitgeg. onder de leiding van A.J.J. Delen. Antwerpen, Drukkerij Excelsior, [1948], 50.

Aanwinsten:
P.P. Rubens, Twee pentekeningen, voorontwerpen voor de triomfbogen van de ‘Pompa Introitus’. ‘Zij stellen voor de voor- en de achterzijde van den Ars Germanicus. De geschreven nota's zijn wel, menen we, van Rubens' hand.’ Pl. 33-34. Voorbereidende tekeningen voor de ‘Ars Germanicus’ der ‘Pompa Introitus’. Tegenover blz. 60.

Puyvelde, Léo van

658c

Les esquisses de Rubens. [2^e éd., augm.]. Bâle, 1948, 89-90, nrs 87-90; blz. 93, nr 104.

87. Le théâtre du Commerce désertant la ville d'Anvers. (Leningrad, Ermitage). Afb. 16,5 × 17,8.
Prent nr 33.
88. Charles-Quint. (Leningrad, Ermitage).
Model van éen der standbeelden voor de galerij der XII Oostenrijkse keizers. Afb. 21 × 11,8.
Prent nr 20 of nr 4.
90. La colère de Neptune. (Cambridge Massachusetts), Fogg Art Museum. Afb. 16,4 × 21,1.
Prent nr 7.
89. Bellérophon tuant la Chimère. (Bayonne, Musée Bonnat).
Afb. 21 × 16,7.
Prent nr 40.

104. Le char de triomphe de la victoire de Calloo. (Anvers, Musée royal des beaux-arts).
Afb. 21 × 14,5.
Prent nr 43.
Voor elk nr in aantekening de opg.: Th. van Thulden, Pompa introitus Ferdinandi... Anvers, 1642.
De 2^e verm. uitg. verschijnt gelijktijdig in het Frans en in het Engels.

1949

Harsanyi, Zsolt

659

Dit was leven. Roman van Peter Paul Rubens. [Vertaald uit het Hongaars door Paul van Deurningen.] III. Antwerpen, 1949, 225-245.

De Feniks-reeks, XV, 3.
Een grootse intocht.

Buschmann, G. Jos

660

Antwerpse gelegenheidskunst drukken van voorheen. Suivi d'Un prince du metier. Antwerpen-Anvers, 1949, [15], 2 koperplaten.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverpiae... Joannes Meursius, 1641; met aant. over de tekst en de prenten.
Afbn: Koperplaat uit ‘Pompa Introitus Ferdinandi Austriaci...’ [Prent nr 3], 13,2 × 24, blz. [14]. - Triomfboog der ‘Munt’... [Prent nr 35], 28 × 17,3, blz. [16].

Bock, Eugeen de

661

De Nederlanden... Antwerpen, De Sikkel, 1949, 320-321.

De Blijde Intrede van prins kardinaal Ferdinand te Antwerpen.

Richardson, E.P.

662

A rediscovered sketch by Rubens of the Cardinal-Infante Ferdinand. 4 blz., 3 afb.

In: Miscellanea Leo van Puyvelde... Bruxelles, Editions de la Connaissance,... 1949, 135-138.
Afbeeldingen:
P.P. Rubens.
1. Equestrian portrait of the Cardinal-Infante Ferdinand. Sketch. Detroit, Institute of arts. 19,4 × 14,5.
2. Equestrian portrait of the Cardinal-Infante Ferdinand. Détail. 10,4 × 9,3. 3. Equestrian portrait of the Cardinal-Infante Ferdinand. Détail. 7 × 14,5.

1950

663

Catalogue 20. A selection of five hundred rare books... Oxfond, A. Rosenthal... 1950, nr 409.

De Pompa introitus Ferdinandi... wordt vermeld onder de naam van Peter Paul Rubens. Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antw., Theo A. Tulden, 1641; met de aant.: Half calf. ‘Première édition. Suite fort belle’. Set of the engraved title and 43 magnificent plates... The Gevarts text is not included. £ 18/18-.

664

Cat. nr 695. Catalogue of a very important collection of books on Belgium also containing a number of fine early printed books. 1483-1650. The Hague, M. Nijhoff, [1950], nr 541.

[C. Gevartius]. Corte uutlegginghen van alle de triumphwercken... Overgeset d... H. Neeffs ⁷³ of ⁷⁴.
[H. Neeffs]. Corte uutlegginghen, ofte byvoegsel vanden gheheelen triumphwegh... Antwerpen, L. van Diest, 1635 ⁷⁵. fl. 15.-

III. Addenda

I. Inleiding

Blz. 36, tussen 13^e-14^e r.v.o. in te lassen: De heer Paul van den Bosch te Antwerpen kocht enkele jaren geleden van de kunsthandelaar Jan van Overloop een tekening van de Bellerophon op perkament. Prent nr 39 uit de Pompa introitus Ferdinandi is de getrouwe weergave van deze tekening.

Blz. 110 na 21^e r.v.b.: De prent, welke ingelast is in het exemplaar van de Pompa introitus Ferdinandi van F. Denis [Zie blz. 161, 1^e-6^e r. onderaan] is getekend links onderaan: P.P. Rubens pinxit, rechts onderaan: G. Hendricx exc. Antverpia.

Blz. 116: De afbeeldingen in de tekst. Onderaan bij te voegen: 1^e los bl.: Romeinse munten, welke in de Pompa introitus Ferdinandi voorkomen op blz. 8, 12-13, 17-18, 23, 34-36. 2^e los bl.: Romeinse munten op blz. 92, 91, 90, 80, 87, 37-38, 44; medaillons en de Zevenarmige kandelaar van Titus, op blz. 93. 3^e los bl.: Romeinse munten op blz. 105, 94, 111, 106, 112, 105, 120, 122, 125, 129, 127, 134. 4^e los bl.: Romeinse munten op blz. 135, 138, 141, 147, 153, 154, 156, 157,164, 175, op ongenummerde blz. met sign. Hhhhh v^o.

Blz. 123, na 9^e r. van o.: Het geslachtswapen van Prins Kardinaal Ferdinand is in kleine afmetingen afgebeeld op de prenten 4, 26, 35, 36 en 39 van de Pompa introitus Ferdinandi. Een reproduktie ervan komt voor op een exemplaar van de Opera omnia van Justus Lipsius. Zie: H. Pirenne, Histoire de Belgique. [II]. Bruxelles, [1949], 410. Een zeer duidelijke afbeelding van het geslachtswapen van de Landvoogd der Zuidelijke Nederlanden vinden we in: Armorial belge du bibliophile, par Jonghe d'Ardoye, J. Havenith et G. Dansaert. II. [Bruxelles, [1949], 410.

Blz. 128, aantekening bij de laatste paragraaf:

In het Journaal van Balthasar Moretus komen leveringen voor van de Pompa introitus Ferdinandi aan Henricus Aertssens en Guilielmus Leestens:

Op 17 April 1643, fol. 62 v^o:

Guill. Leestens Credit 6 Introitus Ferdinandi in Antverpiam Gaspar Forstende Librair a Dantsich 3 Introitus Ferdinandi in Antverpiam fl. 30.

Op 3 Juni 1643, fol. 93 v^o:

Guillaume Lestenius credit 1 Introitus Ferdinandi Antverpiam fl.

Op 20 Oktober 1644, fol. 150 r^o:

Henrij Aertssens Credit 2 Ferdinandi Introitus in urbem Antuerp. f^o F. 25. -.

Op 9 Februari 1645, fol. 7 r^o:

Henrij Aertssens credit 1 Introitus Ferdinandi.

Aan de Tresoriers ende Rentmeesters geordoneerd te betalen ‘aen Guilliam Lesteens boeckverkooper, de somme van 26 guldens cenns voor eenen boeck vande Incomste... vereert aen... Grave de Penaranda in Julio lestleden.

Op 17 November 1648, fol. 108 v^o:

Guillaume Lestenus Credit 2 Geuartij Introitus Ferdinandi f^o netto f. 60: -.

Mogen we hieruit besluiten, dat de namen van Henricus Aertssen en Guilielmus Leestens niet in het bibliografisch adres van de titelprent en op de voordehandse titel voorkomen vóór 1649?

Blz. 133, na 6^e r. van b.: Onder de eerste bezitters van de Pompa introitus Ferdinandi dient te worden vermeld het Collegium Societatis Jesu Gandavi, dat een exemplaar van dit werk in 1643 van de Antwerpse schepen Gregorius del Plano ten geschenke kreeg.

II. Bibliografie

ANTWERPEN

Stedelijk Prentenkabinet.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-4, 6, 10, 16-25, 31-32, 34, 41-43; benedenboord met nr afgesneden van 14-15, 30; Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22. Perkamenten band: op voor- en achterplat twee vergulde dubbellijnige omlijstingen; op de hoeken van de binnenomlijsting ornamentjes: drie eikels en twee blaadjes. Wapen van Filips IV in ruitvormig ornament.
Verguld op snee.
Geschenk van het Museum Plantin-Moretus.
55 × 39,5 cm.

Samuel Isaac de Vries.

Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-4, 10-11, 23-25, 31-32, 34, 41-43; benedenboord van nrs 6, 12, 14 en 16 afgesneden; Zegeboog der XII Oostenrijkse keizers genummerd 1-6.
Perkamenten band; op voor- en achterplat: wapen van Filips IV. Tweelijnige omlijstingen met aan de hoeken buitenwaarts: eikelornament. Onversierde tweelijnige omlijsting tegen de rand van het plat aan. Wapens en omlijstingen verguld. Verguld op snee.
Op binnenzijde van het voorplat: exlibris van Rob. Franç. Xav. Le Candel. Formaat: 55,2 × 41 cm.

LAKEN

16b

Filips, graaf van Vlaanderen.

Dit exemplaar, dat onvindbaar blijkt, wordt vermeld door A. Scheler in de Catalogue de la bibliothèque de S.A.R. le comte de Flandre. Gand, 1870, nr 309.

ROTTERDAM

23a

Bibliotheek en Leeszalen der Gemeente.

Titelprent en alle prenten ontbreken.
In bezit vóór 1890; herkomst onbekend.
Formaat: 54.6 × 38.7 cm.

SOUTH KENSINGTON-LONDON

23b

Victoria & Albert Museum.

Op de titelprent ontbreekt de signatuur van J. Neeffs.
Ruiterportret van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 2-43.
Zegeboog der XII keizers genummerd 17-22.
Herkomst: onbekend.
In het bezit van het Museum sedert 25 Maart 1865.

BERLIJN

24a

Staatliche Museen Kunstbibliothek. Ehem.

Dit exemplaar werd vernietigd tijdens de wereldoorlog 1939-1945; bevatte het portret nr 2 van Prins Kardinaal Ferdinand.

Legaat Umé. Jean Umé, architekt, geb. te Luik in 1818 en aldaar overleden in 1873.

DOWAAIS

48a

Bibliothèque municipale.

Portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve.
Dit exemplaar werd tijdens de wereldoorlog 1939-1945 vernietigd.

Agendo Et Patiendo. Zinspr. van Theodoor Verbraken, 39^e abt van Tongerloo (1629-1644).

ANTWERPEN

65a

Museum Plantin-Moretus.

Titelprent en alle prenten ontbreken.
Lederen band. Op de hoeken van de binnenomlijsting APL door elkaar verwerkt. In het midden verguld wapen met zinspr.: Non Est Mortale Cvod Opto [Jan van Reygersbergh of Reigersbergh].
Formaat 57 × 40 cm.
Te rangschikken onder 1642, 1c, 2b, 3a of 5b.

RIJSEL

66a

Bibliothèque municipale.

Onvoll. ex.; voordeh. t. en bl. met kolofoon ontbr.
Titelprent. Na descripta: Smal rechthoekig vlak; daaronder op voetstuk tussen klauwen: Antverpiae, || Veneunt Exemplaria Apvd Theod. A Tvlden, || Qui Iconum Tabulas ex Archetypis Rubenianis delineauit et scalpsit. ||
Beide portretten van Prins Kardinaal Ferdinand.
Prenten genummerd 3-4, 10, 23-25, 31-32, 34, 41, 43. Zegeboog der XII Oostenrijkse keizers genummerd 1-6 in 2 uitslaande prenten.
Op titelprent exlibris: Collegii Societatis Jesus Insulis 1746.
Kalfslederen band. Op voor- en achterplat: ruitvormig ornament; in de hoeken grote ornamentale versieringen; tweelijnige omlijsting.

1729

105a

Bibliotheca Uilenbroukiana, sive Catalogus librorum quos collegit... Gosuinus Uilenbroek... auctio die 3 Octobris, ... 1729. Amstelaedami, 1729, nr 1232.

Onvoll. titelopg.; bibliogr. adr.: Antverp. Typis Joan. Meursii. 1642. Accessit: Laurea Calloana, ibid. Joan. Meursii. 1642. cum 44. elegantiss. Tabulis aeneis maximis: Et omnium Descriptione. Exempl. nitidiss. optimo pergameno comp. Chartâ Regiâ.
Op het schutbl. van het ex. van deze kat., in het bezit van de Koninkl. Bibl. te Brussel, noot in ms.: ‘Les notes Mss. qu'on trouve dans les marges sont de la main de M. François Mols... La plupart des beaux livres ont été retenus par le propriétaire, ou retirés de la vente, et n'ont été vendus définitivement qu'en 1741, après la mort de M. Gosuin Uilenbroek...’ ¹¹²a.
F. Mols tekent in de marge aan, dat het ex. een 2^e uitg. is; de 1^e verscheen in 1641.

1756

120a

Remy, [Pierre] et [Jean Baptiste] Glomy
Catalogue raisonné des tableaux,... desseins et estampes... qui composent le cabinet de... Monsieur le duc de Tallard. Paris, 1756, nr 408.

Le portrait du Cardinal Infant, à cheval; dessein très fini, qui à servi à la gravure.

1762

128a

Deze katalogus vermeldt 2 exemplaren:

nr 39. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.; met aant.: in pergameno. Exemplar nitidiss. 200: 00.
nr 40. Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol. 15:00.

1767

Walpole, Horatio

140a

Aedes Walpolianae: or, a description of the collection of pictures at Houghton-Hall in Norfolk, the seat of the Right Honourable Sir Robert Walpole, earl of Orford. 3th ed. London, 1767, 70.

Six Sketches of Rubens for triumphal Arches, & c. on the Entry of the Infant Ferdinand of Austria into Antwerp; they are printed with a Description of that Festival. They are about two Feet and a half square.
2^e druk. 1752.

1783

168c

Catalogue d'une... collection de livres... le tout délaissé par... Charles Frédéric van de Werve, ancien premier bourguemaître de la ville d'Anvers,... vente... 4 février 1783... Anvers, [1783], nr 784.

Onvoll. titelopg.; z. bibliogr. adr.; z. opg. van j. in kol.

1830

288

Peter Paul Rubens.

88. A Portrait of Prince Ferdinand (seen in a three quarter view),... [Prent nr 2]. 89. The frontispice... Engraved by [J.] Neef[f]s.
90. Ferdinand on horseback,... receiving the Homage of Belgium. [Ongenummerde prent].
91. An allegorical composition... Neptune... commanding his ministers of storms and tempests to depart... Now in the Dresden Gallery. [Prent nr 7].
92. The meeting of the Three Ferdinands,... This picture is now in the Vienna Gallery. The original sketch is in the collection of Sir Abraham Hume,... [Prent nr 9].
93. Philip IV. of Spain,... investing his brother Ferdinand with the command of the army destined against Sweden and Germany. [Prent nr 10].
94. The Alliance of the Archduke Maximilian with the Princess Maria of Burgundy,... This picture is now in the possession of Mr Noé... [Prent nr 13]. 95. The Archduke Ferdinand on horseback,... and received by a female,... [Prent nr 8].
96. The Union of the Houses of Austria and Spain, by the Marriage of the Archduke Philip, with Jean, Infante of Austria... This picture is now in the possession of Mr Noé, and the original Sketch is in the Academy at Antwerp. [Prent nr 15].
97. The Apotheosis of the Infanta Isabella... [Prent nr 25].
98. The Archduke Ferdinand,... accompanied by the King of Hungary,... This picture is now in His Majesty's Collection at Windsor, and was exhibited in the British Gallery in 1822. The original Sketch is in the Academy of Antwerp. [Prent nr 27].
100. The Temple of Janus. [Prent nr 30].
101. The Combat of Bellerophon. with the Chimaera. The original Sketch of this is in the Collection of William Beckford, Esq. [Prent nr 40].
102. A magnificent Car with figures. [Prent 43].
103. Hercules slaying the Hydra. [Prent nr 38].

104. Jason stealing the golden fleece. [Prent nr 36]. The preveding three sketches were designs... and are in the Academy at Antwerp.
309. A Portrait of Ferdinand, King of Hungary,... These portrait formed part of the decorations of the triumphal arches... Vienna Gallery.
430. Two studies for Triumphal Arches. Sketches in chalks... Louvre.
431. A Design for a mangnificent Car... Louvre. [Prent nr 43].
789. An equestrian Portrait of Ferdinand of Austria. A finished study, on paper, for the large picture. Engraved by P. Pontius. Collection of W.Y. Otley, Esq. 1811. [Prent nr 2].
801. An Allegorical Subject, allusive to the Commerce Antwerp... Probably a study for part of one of the triumphal Arches... Coll. of the Earl of Ossory. [Prent nr 34].
892. Portrait of Gevartius,... Engraved by P. Pontius. Now in possession of Baron Roose, at Brussels.
1141. A three-quarter Portrait of Ferdinand... Engraved by [J.] Neef[f]s. [Prent nr 2].
1137. Portrait of Ferdinand on horseback. Engraved by P. Pontius. [Ongenummerde prent].
1184. Portrait of the Archiduc Albert. Collection of Thomas Emmerson, Esq. 1829. [Prent nr 14].
1185. Portrait of the Archduchess Isabella. Engraved, in one of the triumphal arches, by Van Thulden. Collection of Thomas Emmerson, Esq. 1829. [Prent nr 14].

1853

355a

Catalogue de la... collection de tableaux... recueillie par... Van Camp, amateur... vente... 12 septembre... 1853 Anvers, [1853] nr 187.

Théodore van Thulden
Portrait de l'Archiduc Ferdinand d'Espagne... à cheval... gravé d'après Rubens par Paul Pontius. H. 74 cm. L. 56 cm. B.

1856

Le Blanc, Ch[arles]

364a

Manuel de l'amateur d'estampes... II. Paris, 1856, 565, 1^e kol., nr 37.

Adrien Lommelin
Monument élevé à la mémoire de Cl. Jean Gevart, jurisconsulte: P.P. Rubens. In-fol.

1862

381

De aantekening te vervangen door:

Over

[Nummer 2-3-4]

Pompa introitus ferdinandi Bijdrage tot de Rubensbibliografie door Prosper Arents

I. Inleiding

1. - Toelichting

2. - De voordehandse titel

3. - De titelprent

4. - Het bibliografisch adres

5. - De kolofoon

6. - De prenten vermeld in de Tafel

a) De titelprent

b) Het portret van Prins Kardinaal Ferdinand

1. In openbare en partikuliere bibliotheken:

2. In veilingskatalogi:

3. In handelskatalogi:

c) De prenten buiten de tekst

7. - Prenten niet vermeld in de tafel

a) Het portret van Prins Kardinaal Ferdinand te halver lijve

1. In openbare en partikuliere bibliotheken:

2. In veilingskatalogi:

3. In handelskatalogi:

1. In volgende openbare en partikuliere bibliotheken:

2. Exemplaren verkocht op de veilingen:

3. In handelskatalogi:

b) Het portret van Casperius Gevartius

1. In openbare en partikuliere bibliotheken.

2. In veilingskatalogi:

3. In de handelskatalogus:

c. - Het portret van Peter Paulus Rubens

1. In openbare bibliotheken:

2. Vermeld in veilingskatalogi:

d) De prent gesneden door Schelte a Bolswert

1. In openbare en partikuliere bibliotheken:

2. In veilingskatalogi:

e) Details van de Balustrade van de Zegeboog der XII Oostenrijkse keizers

1. In openbare en partikuliere bibliotheken:

2. In veilingskatalogi:

3. In handelskatalogus:

f) Ontwerp van een zegeboog

g) De onafgewerkte prent, voorstellend: De Blijde Intrede van Prins Kardinaal Ferdinand te Antwerpen in 1635

h) De grafzerk van Johannes Gevartius

8. - De prenten zonder tekst

a) In boekvorm

b) Op losse bladen

9. - De afbeeldingen in de tekst

10. - De tekst zonder prenten

11. - Het aantal exemplaren waarin de pompa introitus ferdinandi werd gedrukt

12. - De exemplaren op perkament

13. - De exemplaren gekleurd met de hand

14. - De watermerken

15. - De band

1. Aux armes du Prince Ferdinand d'Autriche [Vermoedelijk het wapen van Filips IV].

2. Aux armes de Philippe IV, roi d'Espagne.

3. Aux armes d'Espagne [vermoedelijk het wapen van Filips IV].

16. - Wanneer is de Pompa introitus Ferdinandi verschenen?

17. - Eén of twee uitgaven

18. - De eerste bezitters van de Pompa introitus Ferdinandi

II. Bibliografie

1. - Bibliographische beschrijving van de Pompa introitus Ferdinandi

a. Exemplaar geleverd door Th. van Thulden aan de Antwerpse Magistraat

Prenten buiten de tekst

Afbeeldingen in de tekst

b. Varianten met bibliografische aantekeningen

c. Exemplaren op perkament

d. Exemplaren met de hand gekleurd

e. Exemplaar, dat toebehoord heeft aan Edmond Denis

2. - Bibliografie over de blijde intrede van prins kardinaal Ferdinand te Antwerpen in 1635 en de uitgave van de Pompa introtius Ferdinandi in 1635-1642

III. Addenda

I. Inleiding

II. Bibliografie

Pompa introitus ferdinandi
Bijdrage tot de Rubensbibliografie
door Prosper Arents