Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Handschrift Hattem C 5 (2017)

Informatie terzijde

Titelpagina van Handschrift Hattem C 5
Afbeelding van Handschrift Hattem C 5Toon afbeelding van titelpagina van Handschrift Hattem C 5

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.93 MB)

ebook (3.31 MB)

XML (1.91 MB)

tekstbestand






Editeur

E.M. Versélewel de Witt Hamer



Genre

proza

Subgenre

artesliteratuur


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Handschrift Hattem C 5

(2017)–Anoniem Hattemse handschrift–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
Regelnummers proza verbergen

8. Kunstboek

[pagina 134]
[p. 134]

1WGa naar voetnoot463ildij enich dinck versuluerenGa naar voetnoot464 2Nemet eerde ende bloet van enen 3verkine ende verbernt tot asschen 4ende quicseluer ende minghet ouer een 5ende latet drooghen Ende maecter dan af 6ghestubbe / ende dan wrijfter mede dat 7ghij wilt het sal schijnen al zuluerijn 8maer het en sal niet lange dueren 9HGa naar voetnoot465Oemen sal maken guldine letteren 10ofte zeluerineGa naar voetnoot466 / ofte gheliken wat 11metale datmen wille Neemt cris- 12tal ende maecter of puluer ende werp- 13ter jn glarien van eyeren ghemaect 14ende dan scriuet dair mede / ende alst 15drooge es dan setter op zeluer ofte 16gout ofte alsulc metal als ghij wilt 17de letter hebben sij sal asoGa naar voetnoot467 alsoe ghe- 18daen werden ende dies en twiuelt niet 19DGa naar voetnoot468E potestate argenti viuiGa naar voetnoot469 Facit pisas 20de olla salire seu saltare cum eius 21porcio fuerit olle imposita ¶ Facit 22ouum corisare ¶ Facit mortuum gallum 23cantare ¶ Facit vnum allec seipsum vertere 24¶ Facit homines in aquis manere ¶ Facit 25lentes et pediculos necari ¶ Facit 26cultellum de olla salire 27HGa naar voetnoot470Oemen doen sal dat die honden niet 28bassen en sullenGa naar voetnoot471 Neemt een cruyt 29datmen heet agherrapina Of die tonghe 30van enen hont hij en sal niet bassen Dit 31is gheproeft bij narmelse van baiuier 32HGa naar voetnoot472Oemen ghemint sal sijn van allen 33liedenGa naar voetnoot473 Neemt balseme ende veruainsGa naar voetnoot474 34ende draechtse met v ter messen / ende 35segt int secreet vander messen pater 36noster iij werf ende iij aue marien jnden 37name des vaders des soens ende des heiligen 38gheests inder eere der drieuoldicheit 39wair ghij coemt men doet v vrienscap 40ende wairmen droeue men soude blijde sijn 41Dit is gheproeft bij waluweinen den 42milden ridderGa naar voetnoot475 43Ga naar voetnoot476 HGa naar voetnoot477Oemen sal maken vrienscappen dieGa naar voetnoot478

[pagina 135]
[p. 135]

1nemmermeer vergaen en sellen eerse die 2doot scheidetGa naar voetnoot479 Neemt een cruyt datmen 3heet salaterie datmen jnden bosschen vijnt 4met gheluwen bloemkenne / neemt agri- 5monie / neemt roode dobbele roosen / ne- 6met coelne / ende doet dat ghij van elken 7crude dat sap hebt ende menghet te gadere 8van elken euen vele / ende nemet rooden 9wijn alsoe vele als het sap ghedraget 10vanden cruden ende menghet al te gadere / 11ende doet den raet dattet ghewijt sij 12alsmen dat wijnwater wijt / ende gheuet 13drincken wien dat ghij wilt ende drin- 14kes mede / nemmermeer en mach die 15minne scheiden tusschen die twee dies drin- 16ken dit en is gheen twiuel Want het 17gheschiede tusschen triestamme ende 18ysauden van jrlantGa naar voetnoot480 19HGa naar voetnoot481Oe een man sal sijnen wille hebben 20met enen wiueGa naar voetnoot482 Neemt veruainne 21ende plastirrele dorret / ende minghet 22te gadere ende gheuet haer nutten sij wert 23stahans soe luxurieus / sij volghet den 24man waer dat hijse hebben wille ende 25doet sinen wille 26HGa naar voetnoot483Oe een man sal sijn ghemint van 27eenre vrouwen ofte van eenre jonc- 28frouwenGa naar voetnoot484 Neemt die tonghe van 29Ga naar voetnoot485 eenre musschen ende laetse weder vlieghen 30ende doetse in nuwe was onghepijnt ende 31doetter op lezen ix messen / ende als ghijse 32spreken wilt soe neem die tonghe in 33uwen mont sij sal v minnen / het is ghe- 34proeft 35DGa naar voetnoot486Ie waent dat hij betouert is dat 36hij sijn wijf niet minnen en machGa naar voetnoot487 37die sal een seilsteen bij hem dragen 38soe vergatet hem ¶ Of hij dragheGa naar voetnoot488 bij 39hem yperitonGa naar voetnoot489 ghenet in water jn 40wat huyse dair dat cruyt is dair soe 41Ga naar voetnoot490 vliet die quade gheest ende alle sijn macht 42¶ Of hij draghe altoes root coel bij 43hem of brionia 44HGa naar voetnoot491Oemen alsoe veel visschen soude vaen 45alsmen wildeGa naar voetnoot492 / doet veruainne

[pagina 136]
[p. 136]

1wieden ende bestrijctse met hoenich alle 2die visschen vanden watere souden dair 3toe comen ende dan mochtmense vanghen 4metter hant 5HGa naar voetnoot493Oemen voghelen soude vaen metter 6hantGa naar voetnoot494 Nemet tarwee ende siedetse 7in stercken wine / ende in puluer van 8doleke / ende werptse dair die voghelen 9comen alsoe gheringhe als sijt gegeten 10hebben men vaetse metter hant Ghe- 11proeft bij goberte den voghelairGa naar voetnoot495 12HGa naar voetnoot496Oemen weten sal off een wijf ma- 13ghet esGa naar voetnoot497 Neemt chinchon ende doet 14haer nutten / es se maghet soe salse ouer 15gheuen datse in heeft 16HGa naar voetnoot498Oemen een hasel boem sal maken 17dat hij voer sinte johans nachte 18lof noch bloeseme draghen en salGa naar voetnoot499 Neemt 19op sinte johans auont een nywe can- 20nekijn dat noyt gheorbert en was 21ende lecter jn iij noten tusschen middach 22ende noene / ende legghet in die eerde / dair 23sullen hasellairen wt comen die in sint 24johans nachte sullen louer draghen 25ende bloyen ende niet eer 26HGa naar voetnoot500Oemen soude maken licht dat alle 27diet saghen souden schijnen alsoe 28zwert als moerrenGa naar voetnoot501 Neemt ene lam- 29pe ende doetse vol van olyen van caneps 30sade / ende dan werpter jnne puluer van 31coperroot ende gallen / ende maket een wie- 32ken van nywen cathoene ende doetse dair 33Ga naar voetnoot502 jnne zij zullen alsoe zwert schijnen 34als moerren 35HGa naar voetnoot503Oe dat die lieden sullen schijnen sonder 36hooftGa naar voetnoot504 Neemt een lampe ende doetse 37vol van smoute van heericx sade ghe- 38minghet met poedere van glasen / ende 39dan doetter jnne puluer van bernagen 40sade / ende maket een wieke van spina- 41gen ende doetse bernen elc diet aensiet 42sal schijnen sonder hooft

[pagina 137]
[p. 137]

1HGa naar voetnoot505Oe een mensche sal verstaen dat die 2Ga naar voetnoot506 voghelen singhen / ende die hanen 3crayen / ende die honden bassenGa naar voetnoot507 Ne- 4met een cruyt datmen heet golloizai- 5ne / ende doet dat in uwen mont ghij 6sult verstaen dat die voghelen singhen 7het es gheproeft bij basine ende ga- 8rine 9HGa naar voetnoot508Oemen sal maken letteren diemen 10niet en sal kunnen lezen het en 11ware bij nachteGa naar voetnoot509 Neemt die galle 12van enen hont / ende wormen die lichten 13bij nachte ende nettetse in watere / ende 14dan tempertse met het witte van enen 15eye ende scrijft dair mede men salt niet 16moghen lezen dan bij nachte 17HGa naar voetnoot510Oemen sal maken licht dat altoes 18dueren salGa naar voetnoot511 Neemt een plateel met 19wormen die lichten bij nachte ende doet 20dair jnne een lettel rijn waters / ende 21Ga naar voetnoot512 dan nemet een wieke ende leggetse dair 22jnne een maent / ende dan soe nemet 23alsoe vele quicseluers daer mede ende 24legget dit te samen in ene lampe het 25sal altoos bernen ende alzoe claer als 26oft dach waer / ende dat licht en sal 27niet vergaen 28HGa naar voetnoot513Oemen een scaepherde met sinen 29scapen soude doen volghen alsoe ver- 30re alsmen wilde ter tijt toe datmen 31hem oerlof gaueGa naar voetnoot514 Nemet confilie ende 32titelosen ende ysauden cruut ende doet dit 33in maechden was daer neghen weruen 34misse ouer ghelezen zij / ende segt dezen 35salme drieweruen Dominus regnauit de- 36corem indutus estGa naar voetnoot515 etcetera ende dan toghet 37hem dat was / hij sal v volghen ofte 38hij wille of niet en wille 39HGa naar voetnoot516Oemen een mensche sijn tale bene- 40men sal dat hij nemmermeer en 41spreke men wille dat hebbenGa naar voetnoot517

[pagina 138]
[p. 138]

1Neemt saet van cenien ende sauelboem 2ende minghet te gadere ende maect puluer 3dair aff ende doetse den ghenen nutten dien 4ghij wilt hij sal verliesen sijn sprake 5soe wanneer dat hij dair op geslapen 6heeft Ende hij en heeftse nemmermeer 7weder hij en nutte vervaine negen 8morghen stonden nuchteren want het es 9daer mede dat die aluen benemen dat 10die lieden niet en spreken 11HGa naar voetnoot518Oemen een mensche soude benemen 12die macht die hij hadde ende dat 13hij al yechtich soude werden in sinen 14leden / ende al ghelueGa naar voetnoot519 Neemt een cruyt 15datmen heet serpentine / ende doettet hem 16nutten nuchteren hij verliest alle sijn 17macht ende sine ghedaente / tot dier 18tijt dat hij nutte consouden cruyt 19neghen morghen stonden nuchteren 20HGa naar voetnoot520Oe een mensche sal verstaen alle 21gokelie ofte weten diemen doet 22ende alle nighelmanchieGa naar voetnoot521 Nemet een 23cruyt datmen heet benedictie dat 24wast van wijnwaterGa naar voetnoot522 water datmen 25sait in sinte iohans auont tusschen 26middach ende noene / ende houdet dat 27cruyt in uwen mont daermen speelt 28ghij sult al sien hoemen doet Ende 29alsoe leerde madelghijs sine const 30HGa naar voetnoot523Oemen op dat zweert gaetGa naar voetnoot524 Ne- 31met dat bloet vanden hert ende 32bestrijcter uwe voeten mede nemmermeer 33soe en snijt v zweert Off smeert 34v voeten met sape van vervainne / of- 35te met cauineGa naar voetnoot525 Ofte hadde hij benedic- 36tie ouer hem gheen zweert en mochte 37hem deeren noch sniden 38HGa naar voetnoot526Oemen soude doen dat een mensche 39soude duncken of schijnen dat alleGa naar voetnoot527

[pagina 139]
[p. 139]

1die werlt ware beuaen met watere 2ende dat hij sijn clederen soude op rapen 3ende roepen ick verdrenckeGa naar voetnoot528 Neemt een 4cruyt dat heet benedictie ende wasset 5van wijnwatere / ende doet dat in een 6been van enen doden mensche ende doet al 7vol wijnwaters ende stoppet weder Soe 8wien ghijt toghet hem sal dincken 9dat hij staphans verdrencken sal / ende 10sal sijn clederen op heffen roepende ick 11verdrencke met groten vare 12HGa naar voetnoot529Oemen soude weeten wair enich 13dinck verloren wie dattet haddeGa naar voetnoot530 14Neemt een becken met claren watere ende 15doetter in drie droepel wijnwaters jn 16nomine patris et filij et spiritus sancti amen Ende 17dan soe nemet alsoe menighen brief 18als ghijdt menighen mensche op tijdet 19ende scrijft in elken brief een name / dan 20werpt se int becken ende dan segt een 21paer seuen psalmen / ende tot elken salme 22segget desen psallem Memento domine dauidGa naar voetnoot531 23etcetera ende dan soe neemt een seilsteen ende 24hout hem bouen elken brieff Ende alsoe ghe- 25ringhe als hij coemt bouen den brieff dair 26die name jn staet vanden ghenen die 27dat dinck ghestolen heeft die brief sal 28sincken sonder letten bijder natueren 29vanden steene die gherecht es 30WGa naar voetnoot532Iltu een zwert peert witte makenGa naar voetnoot533 31Neemt enen mol ende sietene / ende 32Ga naar voetnoot534 laetten staen twee daghen jnt sop / ende 33dan soe ghiet dat sop wt op dat peert 34daert zwert is het sal wit werden 35WGa naar voetnoot535iltu enen mensche hebben slapendeGa naar voetnoot536 Ne- 36met agrimonie ende legghetse enen 37mensche die slaept onder sijn hooft hij 38sal bliuen slapende 39WGa naar voetnoot537iltu xx of xxx ofte alsoe veel stic- 40ken vleesch alsmen wille gheheel 41doen vergaderen aen een stucGa naar voetnoot538 Nemet 42betonie ende legtse in enen ketel of in

[pagina 140]
[p. 140]

1enen pot Nemet consouden ende breectse 2ontwee tusschen uwe handen ende doet dat 3op dat vleesch inden pot of inden ketel 4al vallende het sal al verhelen 5HGa naar voetnoot539Oemen sal maken een roode roose ofte 6ene witte al blauweeGa naar voetnoot540 / Nemet 7colen van lijnden houte ende werpter jn 8Ga naar voetnoot541 puluer van gaietten ende houter die roo- 9se ouer sij sal werden alsoe blauwe als 10enich laken al wt ToriteGa naar voetnoot542 11EGa naar voetnoot543en cruut js datmen heet toriteGa naar voetnoot544 12Dit cruut ontsluut alle sloten ende 13breket alle banden Ende dit cruut 14wast op bomen ende oec op merssen Die 15vroede man seit datmen dit cruut wel 16soudeGa naar voetnoot545 hebben mit enen voghel diemen 17heet specht die voor sijn nest hinghe 18een plGa naar voetnoot546 yseren plaet als hij jonghen hadde 19hij soude een cruut halen dair mede dat 20hij off doen soude die plate van sijn nest 21ende als die plaet valt dan soe laet die 22voghel dat cruut vallen som blijft in 23dat nest ende som valt buyten als hij mit 24haesten gaet tot sinen jonghen ¶ Ende 25dit cruut heeft sulke macht soe wie 26dattet ouer hem draghet men mach 27hem niet ghesien alsoe langhe als hijt 28ouer hem heeft ¶ Ende hebdi enen vrient 29in vreemden lande hout dit cruut in 30uwen mont ghij sult wel weten off hi le- 31uende off doot js Ende of hij weder sal 32keeren te lande ¶ Ende leitmen dan 33dit cruut op enen man die slapede hij 34en soude niet moghen ontwaken voer dat 35cruut ware van hem gedaen ¶ Ende 36noemt ghij enen man mit dese cruude 37inden slaep vanden hoofde hij soude v geuen 38al dat ghij van hem hebben wilt maer enen 39man moet wel verwarenGa naar voetnoot547

voetnoot463
W Lombarde, 3 regels hoog (1-3).
voetnoot464
Wildij enich dinck versulueren Rood onderstreept.
voetnoot465
H Lombarde, 3 regels hoog (9-11).
voetnoot466
HOemen sal maken guldine letteren ofte zeluerine Rood onderstreept.
voetnoot467
aso Contemporaine doorhaling.
voetnoot468
D Lombarde, 3 regels hoog (19-21).
voetnoot469
DE potestate argenti viui Rood onderstreept.
voetnoot470
H Lombarde, 2 regels hoog (27-28).
voetnoot471
HOemen doen sal dat die honden niet bassen en sullen Rood onderstreept.
voetnoot472
H Lombarde, 3 regels hoog (32-34).
voetnoot473
HOemen ghemint sal sijn van allen lieden Rood onderstreept.
voetnoot474
veruains Boven de a staat een overbodige tilde.
voetnoot475
Dit is gheproeft bij waluweinen den milden ridder Rood onderstreept.
voetnoot476
43 Wijzend handje in ondermarge.
voetnoot477
H Lombarde, 2 regels hoog (43 en in ondermarge).
voetnoot478
HOemen sal maken vrienscappen die Rood onderstreept.
voetnoot479
nemmermeer vergaen en sellen eerse die doot scheidet Rood onderstreept.
voetnoot480
Want het gheschiede tusschen triestamme ende ysauden van jrlant Rood onderstreept.
voetnoot481
H Lombarde, 3 regels hoog (19-21).
voetnoot482
HOe een man sal sijnen wille hebben met enen wiue Rood onderstreept.
voetnoot483
H Lombarde, 3 regels hoog (26-28).
voetnoot484
HOe een man sal sijn ghemint van eenre vrouwen ofte van eenre joncfrouwen Rood onderstreept. Boven de o van 'frouwen' lijkt een overbodige tilde te staan.
voetnoot485
29 Tekstfragment in linkermarge (gebruiksspoor): 'm'.
voetnoot486
D Lombarde, 3 regels hoog (35-37).
voetnoot487
DIe waent dat hij betouert is dat hij sijn wijf niet minnen en mach Rood onderstreept.
voetnoot488
draghe Boven de e staat een doorgehaalde tilde.
voetnoot489
yperiton Lees: ypericon.
voetnoot490
41 Tekstfragment in linkermarge (gebruiksspoor): 'merckt'.
voetnoot491
H Lombarde, 2 regels hoog (44-45).
voetnoot492
HOemen alsoe veel visschen soude vaen alsmen wilde Rood onderstreept.
voetnoot493
H Lombarde, 3 regels hoog (5-7).
voetnoot494
HOemen voghelen soude vaen metter hant Rood onderstreept.
voetnoot495
Gheproeft bij goberte den voghelair Rood onderstreept.
voetnoot496
H Lombarde, 2 regels hoog (12-13).
voetnoot497
HOemen weten sal off een wijf maghet es Rood onderstreept.
voetnoot498
H Lombarde, 2 regels hoog (16-17).
voetnoot499
HOemen een hasel boem sal maken dat hij voer sinte johans nachte lof noch bloeseme draghen en sal Rood onderstreept.
voetnoot500
H Lombarde, 2 regels hoog (26-27).
voetnoot501
HOemen soude maken licht dat alle diet saghen souden schijnen alsoe zwert als moerren Rood onderstreept.
voetnoot502
33 Wijzend handje in linkermarge.
voetnoot503
H Lombarde, 2 regels hoog (35-36).
voetnoot504
HOe dat die lieden sullen schijnen sonder hooft Rood onderstreept.
voetnoot505
H Lombarde, 3 regels hoog (1-3).
voetnoot506
2 Wijzend handje in rechtermarge.
voetnoot507
HOe een mensche sal verstaen dat die voghelen singhen / ende die hanen crayen / ende die honden bassen Rood onderstreept.
voetnoot508
H Lombarde, 2 regels hoog (9-10).
voetnoot509
HOemen sal maken letteren diemen niet en sal kunnen lezen het en ware bij nachte Rood onderstreept.
voetnoot510
H Lombarde, 2 regels hoog (17-18).
voetnoot511
HOemen sal maken licht dat altoes dueren sal Rood onderstreept.
voetnoot512
21 Wijzend handje in rechtermarge.
voetnoot513
H Lombarde, 2 regels hoog (28-29).
voetnoot514
HOemen een scaepherde met sinen scapen soude doen volghen alsoe verre alsmen wilde ter tijt toe datmen hem oerlof gaue Rood onderstreept.
voetnoot515
Dominus regnauit decorem indutus est Rood onderstreept.
voetnoot516
H Lombarde, 3 regels hoog (39-41).
voetnoot517
HOemen een mensche sijn tale benemen sal dat hij nemmermeer en spreke men wille dat hebben Rood onderstreept.
voetnoot518
H Lombarde, 2 regels hoog (11-12).
voetnoot519
HOemen een mensche soude benemen die macht die hij hadde ende dat hij al yechtich soude werden in sinen leden / ende al ghelue Rood onderstreept.
voetnoot520
H Lombarde, 2 regels hoog (20-21).
voetnoot521
HOe een mensche sal verstaen alle gokelie ofte weten diemen doet ende alle nighelmanchie Rood onderstreept.
voetnoot522
wijnwater Contemporaine doorhaling; 'water' is over andere letters (g[...]) heen geschreven.
voetnoot523
H Lombarde, 2 regels hoog (30-31).
voetnoot524
HOemen op dat zweert gaet Rood onderstreept.
voetnoot525
cauine Spreek uit: savine?
voetnoot526
H Lombarde, 2 regels hoog (38-39).
voetnoot527
HOemen soude doen dat een mensche soude duncken of schijnen dat alle Rood onderstreept.
voetnoot528
die werlt ware beuaen met watere ende dat hij sijn clederen soude op rapen ende roepen ick verdrencke Rood onderstreept.
voetnoot529
H Lombarde, 2 regels hoog (12-13).
voetnoot530
HOemen soude weeten wair enich dinck verloren wie dattet hadde Rood onderstreept.
voetnoot531
Memento domine dauid Rood onderstreept.
voetnoot532
W Lombarde, 2 regels hoog (30-31).
voetnoot533
WIltu een zwert peert witte maken Rood onderstreept.
voetnoot534
32 Wijzend handje in linkermarge.
voetnoot535
W Lombarde, 2 regels hoog (35-36).
voetnoot536
Wiltu enen mensche hebben slapende Rood onderstreept.
voetnoot537
W Lombarde, 2 regels hoog (39-40).
voetnoot538
Wiltu xx of xxx ofte alsoe veel sticken vleesch alsmen wille gheheel doen vergaderen aen een stuc Rood onderstreept.
voetnoot539
H Lombarde, 2 regels hoog (5-6).
voetnoot540
HOemen sal maken een roode roose ofte ene witte al blauwee Rood onderstreept.
voetnoot541
8 Wijzend handje in linkermarge.
voetnoot542
Torite Met rode inkt geschreven.
voetnoot543
E Lombarde, 3 regels hoog (11-13).
voetnoot544
torite Rood onderstreept.
voetnoot545
soude Boven de e staat een doorgehaalde tilde.
voetnoot546
pl Contemporaine doorhaling.
voetnoot547
verwaren Gevolgd door regeluitvulling van andere hand (gebruiksspoor): 'verwaren'.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken