Hollands Weekblad. Jaargang 1

[p. 1]

Hollands weekblad tijdschrift voor litteratuur en politiek eerste jaargang · nummer 31 · 16 december 1959

Windstilte

Het is geen goed teken wanneer in het litteraire leven van een klein land veel aandacht wordt besteed aan het vertalen van de eigen boeken in andermans talen en aan het niet-krijgen van de Nobelprijs. Het schouwspel, zoals dat hier de laatste tijd te zien is, van tientallen letterkundigen die stuk voor stuk hun woordje laten horen over deze weinig belangwekkende onderwerpen heeft iets steriels en provinciaals.

Verlangen naar erkenning is een begrijpelijk verschijnsel wanneer men het aantreft bij één schrijver die gespannen de verkoopcijfers van zijn laatste boek volgt. Bij hem is de behoefte aan waardering gebonden aan zijn eigen werk, en dat werk heeft een duidelijk omlijnbare inhoud. Hij wil graag dat zijn produkt mooi gevonden wordt, of intelligent of revolutionnair; hij wil zijn vrienden behagen en zijn vijanden hinderen, of hij wil hen beiden bekeren tot volgelingen. Hij wil in ieder geval gelezen worden, hoe sceptisch hij ook staat tegenover de waarde van succes en de kans op begrip. Hij denkt daarbij in de eerste plaats aan mensen die zijn taal verstaan. Zo nu en dan

vindt hij het jammer dat die groep niet groter is dan vijftien miljoen. Hij piekert wat over de taalbarrières, over litteraire onsterfelijkheid die hem de kans geeft ook de lezers van de komende paar honderd jaar in zijn rekensommen te betrekken, en over vertalingen die aan zijn boeken een grotere verspreiding kunnen geven. Hij is daarmee toegekomen aan de litteratuur als organisatorisch probleem, als uitzichtloos, oninspirerend onderwerp van gesprek voor ambtenaren en bestuursleden, en hij hoeft maar even om zich heen te kijken om te weten dat zijn verlekkerd denken aan potentiële afnemers hem in verkeerd gezelschap heeft gebracht.

Op het ogenblik ziet het er naar uit of de grote meerderheid der nederlandse schrijvers tot dit verkeerde gezelschap behoort. Oud en jong houden zich meer bezig met de organisatie van de litteratuur dan met de inhoud, meer met de beloning van de schrijver dan met zijn ideeën, meer met het beprijzen en over de grenzen bekend maken van oude gevestigde reputaties dan met het vestigen van nieuwe. Het lijkt er op of de

[p. 2]

tijd van de zestigers zich niet, zoals die van de tachtigers, twintigers, dertigers en vijftigers, zal kenmerken door stijl- en andere inhoudsvernieuwingen, door experimenten en reacties op het voorgeslacht, maar door windstilte en lusteloosheid. Later zal men misschien zeggen: ‘Het was het bloeitijdperk van prijsuitreikers, administrateurs, vertalers en Nobelsmachters. Boeken van belang werden niet geschreven. De duidelijke verschillen in mentaliteit, in talent en in opvatting over de schrijversfunctie die de dertiger jaren beheersten, waren verdwenen, en hadden plaats gemaakt voor parochiale ruzies en bewonderingen. De belangstelling van overheid en publiek voor litteraire activiteiten nam langzaam toe; de kwaliteit van het gebodene nam af. Het accent bij de behoefte aan erkenning lag niet meer op de ene schrijver of op de groep van gelijkgezinde schrijvers en de relatie tot hun eigentalige lezers, maar op de nederlandse litteratuur in haar algemeenheid en de waardering die zij diende te ondervinden in andere taalgebieden’.

Windstilte verdwijnt niet wanneer men haar signaleert. Ook niet wanneer men een zorgvuldige speurtocht onderneemt naar de factoren die haar hebben veroorzaakt. Maar het erkennen van het gebrek aan animerende figuren en denkbeelden en het analyseren van de oorzaken van dit gebrek vormen twee voorwaarden voor het ontstaan van een andere toestand. Onbehagen alleen is niet voldoende voor het scheppen van meesterwerken, maar het is wel een onmisbaar ingrediënt. Dat geldt ook voor de tien halve meesterwerken en voor de duizend romans, gedichten, toneelstukken en essays waar maar een paar vonken afslaan.

De lezer zal gemerkt hebben dat de hoofdartikelen sinds enige tijd niet meer gesigneerd zijn. Dit betekent niet dat de redacteur ze steeds schrijft. Het bezwaar van de anonimiteit wordt naar onze mening opgeheven door het voordeel dat op deze manier, temidden van alle ondertekende bijdragen waarin uiteenlopende standpunten verdedigd kunnen worden, ook het blad zelf met zoiets als een stem wordt uitgerust. Het spreekt vanzelf dat niet alle medewerkers, maar wel de redacteur, voor deze stem verantwoordelijk gesteld mogen worden.