Hollands Maandblad. Jaargang 5

[Vervolg van: Een reis door de winter]

tercomplex en in de muren en torens daarvan wonen in de warme maanden hele families. Er zijn er ook bij die hun kamers in het dorp hebben ontruimd om plaats te maken voor de toeristen.

's Nachts, als de maan over de zee en onze heuvel schijnt, lijken wij wel in een witte dodenstad te wonen. Speciaal het grote zwembad beneden is een onbetrouwbaar verschijnsel, zo van een schilderij van Salvador Dali gehaald, die trouwens twee baaien verderop woont. Op de ene hoek van het zwembad staat als een dreigende wijsvinger de witte toren van een minaret, op de andere hoek een windloze windmolen. In het midden glanst een enorme radarkoepel, die overdag rose is en de vorm heeft van een zeeschelp; in de zomer schijnt het ding uit te kunnen klappen, waarna een hübsche bar met een dansorkest tevoorschijn komt. De zwembak staat vol met maanlicht en oude kranten en boven de bak verrijzen krullerige constructies om vanaf te springen. In het maanlicht is de baai voor de honden, hele kudden uitgemergelde dieren die in een chronisch gevecht gewikkeld zijn voor iedere minuut overleven totaan het moment dat de eerste vuilnisbak van de eerste toerist open zal gaan.

Op eerste Kerstdag is het zo mooi als op een mooie junidag bij ons. In het dorp lopen de vrouwen achter open kinderwagens. Er zitten soms al vrij oude babies in, die uit de wagen hangen alsof het hun sportcabriolet was. Anderen hebben hun stoel tegen de voordeur van hun huis gezet en van de balcons schetteren de zwarte grootmoeders als spreeuwen naar elkaar en naar de kinderen in de straat. De vissersboten schommelen licht en leeg op een zee van puurblauw geluk en daarachter staan de sneeuwtoppen van de Pyreneeën voor het grijpen. Het is bijna te mooi om waar te zijn en het is haast een geruststelling wanneer prompt daarop de bevestiging van mijn wantrouwen komt aangedeind: de legercommandant en de havencommandant, arm in arm, nadat zij bij de kerk afscheid hebben genomen van een priester met een scooter. Zij maken voorzichtige pasjes, de legercommandant een soort goudfazant met een sabel bij wijze van krulstaart, de marinecommandant een zeldzame donkerblauwe doffer. Het is niet te geloven dat dit ernst is en nog minder dat er niet mee te spotten zou zijn, dat bij voorbeeld een simpele tik op hun vergulde pet tot het ergste zou kunnen leiden, verdwijning, verminking of de dood op een vroege morgen. Van de marinecommandant had ik al eerder gehoord toen ik bij een visser informeerde naar de mogelijkheid om een dag mee naar zee te gaan. Hij zei dat hij het best vond maar ik zou eerst naar de havencommandant moeten om een stempel te halen; de kosten van dat stempel variëerden. Toen ik hem vroeg waarvoor dat nu weer goed was, haalde hij zijn schouders op. Dacht ik dan soms dat de havencommandant zijn vriendinnetjes alleen van zijn salaris kon onderhouden? Het leek haast te bekend om waar te zijn.

Een nederlandse familie was zo vriendelijk geweest hun spaanse vriend G., een door de lokale geestelijkheid uit zijn school gepeste leraar, samen met mij uit te nodigen. G. loopt tegen de zestig en is slecht ter been. Zij hadden hem met moeite hun bungalow in en naar boven gehesen, waar hij nu met zijn zwarte oogjes zat te knipperen tegen de zon en de sneeuwwitte muren van de nieuwe bungalow. Om hem uit zijn donkere oude huis te lokken, had de familie mij aangekondigd als een bekend journalist. Misschien had ik hem in de waan moeten laten zodat hij had kunnen denken dat zijn stem voor één keer zou doordringen in de wereldpers, maar ik bracht het niet op. Ik mompelde dat ik zo maar iets over zijn land wilde weten. Nu, dat kon, hij knikte, stampte drie maal met zijn zwarte stok en begon bij het begin, de werken van Don Quichotte, waar hij zijn eigen theorie over had. Na vijf minuten kon ik zijn rasperige Frans niet meer volgen

[p. 32]

en ik probeerde er voorzichtig tussen in te komen. Hij hoorde mij wel, maar schudde ongeduldig zijn hoofd, blijkbaar kon men slechts via Don Quichotte tot het heden komen. Het was of ik de mandarijnentaal van Ortega Y Gasset hoorde en ik moest denken aan een gesprek dat ik eens in Toulouse had gehad met de balling Pasqual M., die ook zo met zijn stok had zitten stampen. Misschien heb ik het slecht getroffen maar ik kan niet meer vrij komen van de indruk dat zij de slechtste luisteraars van de wereld zijn. Niet dat er verder enig verband bestaat tussen de oude G. en Pasqual M., integendeel. Aan het slot van de avond verzekerde G. mij met tintelende ogen dat hij bij de bevrijding graag op alle foute lui van het dorp zou willen schieten maar dadelijk daarna op de leiders van de emigranten als ze het hart zouden hebben om terug te keren. Arme boze G. en Pasqual M., zij zouden elkaar nog te lijf kunnen met hun harde zwarte stokken.

Waar G. nog meer de pest aan had, dat was de kerk. Ik zei hem dat ik had gelezen dat de Baskische en Catalaanse priesters zich toch achter de grote stakingen van vorig jaar hadden gesteld, maar daar wilde hij niet van horen, dat was allemaal tactiek en boerenbedrog. Net zo boerenbedrog als de pastoor van het dorp, die er 's nachts handlangers op uit had gestuurd om, gehuld in witte lakens, te gaan spoken bij de boerderijen van ongelovigen. Volgens G. kwamen er op normale zondagen bijna geen mannen meer in de kerk en zou de pastoor na de dienst zitting houden in Bar Nautilus om daar nog te proberen het morrige vissersvolk te onderwerpen aan zijn gezag.

Voor het spaanse dienstmeisje van de hollandse familie waar ik G. had ontmoet waren het sombere kerstdagen. Haar man was als dwangarbeider naar een plaats ergens in de Pyreneeën verbannen. Ze hadden eerst gezegd dat hij met kerstmis verlof zou krijgen, maar toen was het weer ingetrokken onder het motto dat hij er nog maar een half jaar op had zitten. Hij was opgepakt op verdenking van smokkelarij en zonder vorm van proces weggestuurd. Volgens zijn vrouw had hij het overleefd tot dusver, dank zij de pakketten die ze hem stuurde. De laatste keer, een jaar geleden, had ze hem teruggevonden als een uitgeteerd wrak.

Op Oudejaarsavond schittert de zee als gesmolten zilver in het maanlicht en de Angelchimes van de kinderen maken bijbehorende geluidjes in de Zuidenwind. De enige wanklank komt uit de radio, ik ben al zo aan mijn verleden vastgeroest dat het nieuwe jaar niet geheel geldig is begonnen als ik het niet van onze eigen klokken heb gehoord. Wie had dat gedacht, Hilversum, het hart van de wereld. Maar de wereld schijnt een kwart slag gekanteld en tien nieuwe stemmen praten opgewonden door elkaar over hun eigen, volstrekt exclusieve hier en nu. Arabische stemmen die ik weet niet wat najagen onder de volle maan die ook bij ons is, een koele franse propagandastem vertelt vlak daarnaast hoe in het afgelopen jaar de ogen van de hele wereld op hun aller leider Ben Bella gevestigd zijn geweest. Tenslotte vangen wij een keurige engelse Oxfordstem, kennelijk de B.B.C. en dat is net zo goed als thuis. Maar waar heeft hij het in godsnaam over. ‘When Dr Salazar set foot at Madeira, the whole population gathered and offered him an unforgettable welcome’. Even later deelt hij met zijn meest vertrouwenwekkende stem mee dat de nieuwjaarstelegrammen binnen beginnen te stromen, van ‘the grateful people of Angola’. Ik doe nog een laatste poging om op tijd weg te komen, maar te laat, wij zijn 1964 onder een vals gesternte begonnen.