De Huisvriend. Jaargang 1892

De zwarte atellen of spin-apen.

Na de Chimpanzés en Orangoutangs, die men nauwelijks bestudeeren kan, omdat zij telkens aan borstziekten

onder vrienden. Naar Chocarne Moreau. (Zie blz. 211).

sterven, na de Macaquen, de Cercoptieken en de Cynophalen, die beter tegen de gevangenschap en de bedorven lucht der hokken kunnen, is de schat van apen in het natuur-historisch museum van Parijs verrijkt met zeer vele merkwaardige soorten.

De Atellen, ook wel eenvoudiger de spin-apen genoemd om hun behaarde huid, zijn donker van kleur en hebben spichtige hooge pooten, eveneens begroeid met ruige haren. Zij zijn afkomstig van dat gedeelte van Amerika dat zich uitstrekt van Mexico ten Noorden van Peru langs Guatemala, Costa-Rica, Panama, Columbia. Zij leven in troepen van dozijnen in de onmetelijke bosschen, die de vlakten en kusten bedekken, en brengen een groot gedeelte of beter gezegd hun geheele leven door op de boomen; daar slapen zij, daar gebruiken zij hun maaltijden en voeden hun kleintjes. Overdag ziet men ze soms uitgestrekt op de takken hun slaapje doen of wezenloos zich koesteren in de zon, dan eens als spoken van tak tot tak dwalen, hangende aan hun kronkelende staart.

De staart is langer dan de kop en het lijf te zamen en men kan die goed als vijfde arm rekenen. De achterste handen schijnen minder handig dan bij andere soorten van apen, de duim ontbreekt of is slechts aangeduid door een stompje, maar dit gebrek, waar hun naam van Atellen op doelt, dat onvolmaakt beteekent, wordt ruimschoots vergoed door de ontwikkeling der andere vingers.

Het hoofd is klein, rond van achteren en bedekt met een soort van pruik, terwijl het gezicht nagenoeg onbehaard en van stoppels ontbloot is; de wangen alleen omlijst door een wit baardje, dat zich scherp afteekent tegen het overige haar.

Het behaarde lichaam is roodachtig bruin of grijs, hier en daar lichter rood, maar meestal is het gelijkmatig zwart met blauwachtigen weerschijn.

Deze donkere livrei, gevoegd bij het ruige haar, geven den Atellen een somber, duivelachtig voorkomen, dat niet beter wordt door de uitdrukking van hun gelaat.

Het gezicht is steeds grijnzende en vertoont, met zijne rimpels en grijze tint, geen aangename gelaatsuitdrukking. Het wordt echter verlevendigd door schrandere oogen, die niets slechts hebben, en die eerder nieuwsgierig en verwonderd zouden rondkijken, waren zij niet ten halve bedekt door de lange oogharen.

De Atellen, evenals de andere Amerikaansche apen, hebben geen afkeer van insecten, spinnen en eieren van vogels, maar hun voedsel bestaat boofdzakelijk uit vruchten en bladknoppen. Zij zijn bloode van

[p. 213]

aard en ontvluchten den mensch, die trouwens hun wreedste vijand is en hen onophoudelijk vervolgt. Sommige Indische volksstammen zijn verzot op het vleesch dezer apen, dat zij versch eten en waarvan zij in dezen vorm een belangrijk handels-artikel onder elkander maken.

Andere volksstammen, de Botocudos b.v. gebruiken

de zwarte atellen of spin-apen. (Zie blz. 212).

de huid der Atellen om er kleederen en sieraden van te maken. Eindelijk vangt men ze sedert eenige jaren levend in groot aantal om ze naar Europa te zenden, waar men hun in de dierentuinen een plaats inruimt.

Onder de soorten, welke men het meest in gevangenschap vindt, noemen wij de Ateles paniscus, die afkomstig is van Guyana en die 60 à 70 cM. lang is, de Atele Belzebuth, ook Marimondo genoemd, die kleiner is en minder effen van kleur, daar het bovengedeelte van zijn lichaam alleen glanzend zwart is, terwijl de onderste lichaamsdeelen en de binnenkant der ledematen geelachtig wit zijn. Nog moeten wij vermelden den Atele met de zwarte handen, uit Midden-Amerika, van grooter gestalte en met rood en zwarte huid, de zwarte Atele of Cayou, waarvan Oostelijk Peru het eigenlijke vaderland is, maar die toch ook in Venezuela, en zelfs in het noorden van de landengte van Panama gevonden wordt.

De laatste soort, de Cayou wordt sedert vijf of zes jaar in den Jardin des Plantes vertoond, en 't is naar een van deze zwarte Atellen dat bovenstaande

[p. 214]

schetsen gemaakt zijn. Deze aap, die geheel volwassen is, meet ongeveer 135 cM. van den snuit tot het eind der staart, die alleen 75 cM. lang is. Wanneer hij in rust is blijft hij gehurkt in een hoek der kooi, de staart rondom het lijf gerold, maar zoodra iets zijn aandacht trekt of als hij zijn wachter ziet aankomen, aan wien hij zeer gehecht is, richt hij zich op, hangt zich aan de tralies, en kijkt nieuwsgierig; de voorarmen zijn opgelicht en vormen twee rechte hoeken met de armen in den vorm van een U, de staart in de hoogte, een reusachtig vraagteeken vormend. Somtijds opent de wachter de deur der kooi, verzoekt hem er uit te gaan, neemt hem bij de hand of liever bij de vuist en laat hem eenige stappen in het rond doen. Zoo ondersteund wandelde de Atelle zeer links, als een klein kind, geleid door zijn kindermeisje, maar alleen kon hij onmogelijk den gang volhouden van een tweevoetig dier, en na met zijn twee armen in de lucht gezwaaid te hebben, viel hij bijna dadelijk op zijn vier pooten. Zelfs al kruipende ging hij langzaam voort en men kon goed zien dat hij niet gewend was over den grond te loopen. Daarentegen hing hij zich met de vlugheid van een gymnast, aan den dwarsbalk van zijn kooi nu eens met twee, dan met een arm en dan weer met zijn staart.

Somtijds liet hij zijn beenen slingeren, ondersteunde het lichaam door den staart en door een arm, en verlengde den anderen arm tot den grond, om een vrucht op te rapen en die naar zijn bek te brengen. 't Is overigens altijd met hun handen en nooit met het uiteinde van hun staart dat de A tellen hun voedsel tot zich nemen; maar hoewel zij nooit met hun staart iets grijpen, zoo kunnen zij toch daarmede het een of ander vasthouden, en zoo kan men hen dikwijls zien met een wortel of een andere vrucht in deze vijfde hand. Somtijds rollen zij hun staart om een anderen kameraad, die zich in dezelfde kooi bevind en waarmede zij eindeloos stoeien en spelen.

Alle Atellen hebben overigens een gezelligen aard en toonen zich vriendschappelijk niet alleen jegens de dieren hunner familie, maar ook jegens andere dieren.

Zoo had een vrouwelijke Atelle, in 't bezit van een kapitein der engelsche marine, een groote genegenheid opgevat voor twee kleine honden van New-Foundland en toonde er zich zeer jaloersch op. Zij rolde zich tegen hen aan en koesterde hen zoo teeder mogelijk. 't Is waar dat deze handelwijze niet vrij was van egoïsme, want het schip bevond zich toen in de straat van New-Foundland en het arme dier, afkomstig van Engelsch Guyana, dus van een tropisch land, zocht zich door alle middelen te beschermen tegen de koude van een noordelijk klimaat. Sally, dit was de naam van dezen aap, vergezelde haar meester gedurende drie jaren en genoot volledige vrijheid. Zij klom in het touwwerk en vermaakte de equipage door haar oefeningen van hooge gymnastiek. Aan tafel gedroeg zij zich als een welopgevoed persoon, maar eens toen de officieren een groot diner gaven, at zij allerlei lekkernijen, als geconfijte olijven, amandelen, rozijnen en gebak. Dit gaf haar grooten dorst en toen zij een karaf vond vol cognac dronk zij die in een teug ledig en werd stomdronken. Deze buitensporigheid kwam haar bijna duur te staan, maar na dien tijd kreeg zij een afschuw van alcoholische dranken en wilde zelfs geen kersen op brandewijn meer aanraken, waarop zij vroeger dol was.

Het Museum van Natuurlijke Historie bezit nog een levend exemplaar van vrouwelijke Atelle, dat even zachtzinnig van aard is als Sally en als het mannetje, waarvan wij zooeven spraken. Dit vrouwtje, dat eveneens tot model gediend heeft aan den teekenaar, kent zijn wachter ook zeer goed en kon het zeer goed vinden met een Macaque, die door den prins van Orleans van zijn reis naar Thibet is medegebracht.

Wij kunnen deze apen dus wel aanbevèlen als huisdieren, daar zij vermakelijker zijn dan hun overige soortgenooten, welke bij ons burgerrecht hebben verkregen; jammer dat hun kouwelijkheid hen niet méer geschikt maakt om in onze streken te worden opgebracht.