Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2011-2012

[p. 168]

Kruyskamp-prijs 2012
Advies van de Commissie van Voordracht

De Commissie van voordracht voor de Kruyskamp-prijs 2012, bestaande uit dr. K.J. Bostoen, dr. P.G. de Bruijn, dr. J.A.W. Gielkens en dr. J.M.C. Verbij-Schillings, heeft het genoegen voor de Kruyskamp-prijs 2012 ter bekroning voor te dragen de editie van Hadewijchs Liederen, uitgegeven, ingeleid, vertaald en toegelicht door Veerle Fraeters en Frank Willaert, met een reconstructie van de melodieën door Louis Peter Grijp, verschenen in 2009 bij de Historische Uitgeverij te Groningen.

Uitgangspunt was dat het te bekronen werk een wetenschappelijk verantwoorde editie en annotatie van oude Nederlandse teksten moest zijn, verschenen in de jaren 2006-2011. Een eerste selectie van werken die ter bekroning in aanmerking konden komen, werd gemaakt in samenwerking met dr. Nicoline van der Sijs. Zij trok zich evenwel terug om mogelijke verstrengeling van belangen te voorkomen. Het reglement werd op een paar punten aangescherpt. Zo werd het criterium ‘oude teksten’ door de Commissie opgevat als ‘teksten vóór 1900’, en rekende zij tot ‘in druk verschenen werk’ vanzelfsprekend ook digitale publicaties. Hertalingen kwamen naar het oordeel van de Commissie alleen voor bekroning in aanmerking als ook de oorspronkelijke tekst beschikbaar was gesteld, zodat de hertaling controleerbaar is.

De Commissie maakte haar keuze uit een veelzijdig aanbod van edities, zo'n dertig in getal, van enerzijds teksten aangeboden in digitale vorm en anderzijds de traditionele uitgaven in boekvorm. In het wegen van de verschillende edities was de Commissie van mening dat het de intentie van Kruyskamp is geweest om jong talent of een nieuwe en oor-spronkelijke aanpak te stimuleren, en dat - bij het toekennen van de prijs - edities die daaraan voldoen eerder in aanmerking komen dan edities die binnen de geijkte kaders tot stand zijn gekomen.

In dit verband is de voorgeschiedenis van de uitgave van Hadewijchs Liederen veelzeggend. De editie zou aanvankelijk verschijnen in de Deltareeks. Toen de kopij in 2007 zo goed als gereed was, werd bekend dat de Deltareeks zou ophouden te bestaan. De Historische Uitgeverij maakte van de nood een deugd en besloot om de Liederen uit te brengen als het eerste deel van Hadewijchs complete oeuvre. Een wens die binnen het vaste Delta-concept niet mogelijk was, kon buiten de gebaande

[p. 169]

paden alsnog worden gerealiseerd.

Ook de editie zelf is het toonbeeld van een verfrissende onconventionaliteit. De uitgave kenmerkt zich aan alle kanten door opperste toegankelijkheid. Wie het boek openslaat krijgt niet alleen de oorspronkelijke tekst onder ogen, maar ook een vertaling in hedendaags Nederlands die de zogeheten ‘moeilijke’ mystieke gedichten meteen ontsluit. Van elk lied is per bladopening de oorspronkelijke tekst links en de hedendaagse vertaling rechts geplaatst. In een andere drukkleur worden deze teksten letterlijk omlijst door een bespreking van de inhoud en de vorm van elk gedicht, aangevuld met ter zake doende toelichtingen per zinvolle eenheid of per strofe. Door de rustige maar uiterst frisse typografe zijn tekst, vertaling en commentaar duidelijk te onderscheiden en wordt het leesplezier en -gemak geen moment verstoord.

De editie wordt voorafgegaan door een heldere en enthousiasmerende inleiding van ‘Hadewijch en haar wereld’ door Veerle Fraeters en Frank Willaert, die onder meer de overlevering van Hadewijchs mystieke lyriek en de vorm- en structuuraspecten van de bundel behandelt. Al even helder is de verantwoording van de editie, met aandacht voor de wijze van uitgeven, vertalen en toelichten. Het ‘Nawerk’ bevat een overzicht van ‘Verbeteringen en twijfelgevallen’, een beredeneerde bibliografe plus alfabetisch overzicht, een register en een verantwoording van de bijgevoegde cd's.

Aan de editie toegevoegd is een ‘Reconstructie van de melodieën’ door Louis Grijp. Per gevonden melodie wordt de muzieknotatie gepresenteerd in samenhang met de tekst. Dit onderdeel wordt besloten met een bespreking van vorm en melodie. Alle teksten zijn te beluisteren op vier bijgesloten audio cd's, gezongen voor zover er een melodie gevonden is, voor het overige voorgedragen. Een verdienste van het onderzoek naar de melodieën is dat het heeft geleid tot de nieuwe aanduiding Liederen voor deze teksten van Hadewijch, die tot nu toe ‘strofsche gedichten’ werden genoemd. Voor maar liefst negentien van de vijfenveertig teksten konden melodieën worden gepresenteerd (tot op heden waren er zes melodieën bekend). Daarmee onderbouwde Grijp de vaker geopperde veronderstelling dat Hadewijchs gedichten gezongen werden.

De Commissie meent dat de ter bekroning voorgedragen uitgave door de combinatie van grote wetenschappelijkheid en even grote toegankelijkheid alles in zich heeft om uit te groeien tot de nieuwe standaardeditie van Hadewijchs oeuvre. Ze heeft de weg geopend voor een brede kennis-

[p. 170]

making met en studie van Hadewijchs liederen, niet alleen voor wetenschappers van allerlei disciplines of voor hen die dat willen worden, maar ook voor een groot algemeen lezerspubliek.

dr. K.J. Bostoen, voorzitter

dr. P.G. de Bruijn

dr. J.A.W. Gielkens

dr. J.M.C. Verbij-Schillings

Het bestuur van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft besloten, overeenkomstig het advies van de Commissie van voordracht, de Kruyskamp-prijs 2012 toe te kennen aan Veerle Fraeters, Frank Willaert, en Louis Peter Grijp voor de editie van Hadewijchs Liederen.