Leesidee. Jaargang 4

[p. 164]

Cd-rom's voor (openbare) bibliotheken

Beeldwoordenboek Nederlands, Engels, Frans
831 / Nederlandse, Engelse, Franse Taal; Beeldwoordenboek

Een beeldwoordenboek op cd-rom, je kan je de voordelen daarvan licht voorstellen. Dat een afbeelding vaak veel sneller en eenduidiger de betekenis van een woord duidelijk kan maken dan een omschrijving, blijkt al overduidelijk uit de gedrukte beeldwoordenboeken, hoewel die vaak met kleine, soms rudimentaire tekeningen werken. Zet daar tegenover gedetailleerde, schermgrote illustraties in kleur, die je ook vanuit een ander perspectief kan bekijken, waarvan je indien nodig details kan uitvergroten of een eenvoudige animatie laten lopen. De voorkeur zal snel blijken, temeer je de Engelse en Franse uitspraak van de termen met een druk op de spatiebalk kan laten horen én je de beelden kan uitprinten. Je kan op twee manieren starten met deze cd-rom. Het openingsscherm gaat uit van de beelden en biedt een overzicht van 28 thema's, waaronder verschillende onderwerpen kunnen worden geselecteerd. Afgaande op de beelden kan je steeds dieper ingaan op een onderwerp, soms met zevenmijlslaarzen, soms behoorlijk gedetailleerd. De inhoud en de afbakening van de thema's lijkt soms nogal arbitrair; onder ‘Persoonlijke voorwerpen’ bv. vind je ‘mondverzorging’, ‘scheergerei’, ‘paraplu en wandelstok’, ‘bril’, ‘lederwaren’, ‘reistassen’, ‘rookgerei’. Het trefwoord ‘fotografie’ staat onder het thema ‘communicatie’. Misschien wel te verantwoorden, maar toch niet voor de hand liggend. In dit opzicht is de tweede mogelijkheid, zoeken via de index op trefwoorden, eerder aan te bevelen. Het intikken van een aantal lukraak gekozen voorwerpen gaf regelmatig geen of soms een onverwacht resultaat: het trefwoord ‘kind’ bv. is opgenomen bij de gezelschapspelen: ‘three of a kind’.

De boomstructuur van dit woordenboek heeft als grote voordeel dat de beelden met uitleg overzichtelijk blijven; bij een complexe afbeelding wordt die gewoon in een aantal detailopnamen verdeeld. Het nadeel is dat de opeenvolging van schermen soms relatief veel tijd in beslag neemt. Wie met de minimumconfiguratie werkt (486, 8 Mb), verdoet veel tijd. De mogelijkheid om (zeer) gedetailleerd op de items in te gaan, is vind ik ook te weinig benut. Of misschien schept een schitterend medium als dit te hoge verwachtingen? Maar de meerwaarde én de meerprijs van de cd-rom t.o.v. het boek mag toch niet uitsluitend in de presentatie zitten?

[Jen de Groeve]

sdu, cd-rom + handleiding, 2495 F

ISBN 90-75-56646-8

Microbiologie, van microscopie tot biotechnologie
579 / Microbiologie

In 1994 verscheen als nummer 37 in de reeks ‘Wetenschappelijke bibliotheek’ van Natuur & Techniek een opmerkelijk boeiend boek: Microbiologie: van microscopie tot biotechnologie. Intussen werd het bewerkt tot een cd-rom. Waaruit bestaat deze bewerking en is ze geslaagd? Qua inhoud is het grootste deel van de teksten uit het boek overgenomen. De auteur, prof. dr. W. Hoekstra van de Universiteit Utrecht, actualiseerde waar nodig. Verder zijn er aanvullingen met relevante videofragmenten, exposés over bijzondere thema's, werkbladen met experimenten voor het onderwijs en bovendien nog hyperlinks die rechtstreeks verbinden met interessante websites. De informatie is, voor een optimale toegankelijkheid, gestructureerd als een verzameling zelfstandig leesbare onderwerpen, die gebundeld zijn tot verschillende hoofdgroepen. Deze thema's, telkens voorzien van een inleidende tekst, kunnen op verschillende manieren ontsloten worden: via een in- en uitklapbare inhoudsopgave, een index, een zoekfunctie en kruisverwijzingen.

De gebruiksvriendelijke interface draagt bij tot de toegankelijkheid. Hij leunt qua menu- en knoppenbalk nauw aan bij wat we in een Windows 95-omgeving gewoon zijn. De ‘werkruimte’ is verdeeld in twee kolommen waarvan de breedte aangepast kan worden. De linkerkolom dient als navigatievenster en bevat tabbladen voor inhoudsoverzicht, index, zoeken, markeren en afdrukken. De rechterkolom is het tekstvenster. Daarin staat de titel van het onderwerp bovenaan en met de schuifbalk rechts kan de lezer door de hele tekst scrollen. De teksten kunnen vlot gekopieerd worden naar bv. een tekstverwerker en direct of via een afdruklijst worden afgedrukt. Bij de cd-rom steekt een folder met aanwijzingen voor minimale en optimale systeemeisen, instructies voor de installatie en een e-mailadres voor vragen en problemen. Door de degelijke inhoud, de overzichtelijke structuur, de vlotte toegankelijkheid en het ten volle aanwenden van multimedia-mogelijkheden is dit een model-cd-rom. Hij is bijzonder nuttig voor docenten en studenten in afdelingen met biologie c.q. microbiologie op het programma.

[Martin Rupus]

Natuur & Techniek, cd-rom + handleiding

Natuur & Techniek het digitale archief II
502 / Techniek / Natuurwetenschappen / Wetenschappen En Maatschappij

Deze cd-rom bevat alle nog relevante artikels uit de jaargangen 1990 tot en met 1995 van het maandblad ‘Natuur & Techniek’ plus een vrijwel volledige weergave van de jaargangen 1996 en 1997. De artikels zijn bewerkt voor het medium cd-rom. Om het lezen te vereenvoudigen wordt elk artikel voorafgegaan door een samenvatting en kan je in een frame naast het artikel een inhoudsoverzicht oproepen, zodat je rechtstreeks naar het gewenste onderdeel kan gaan. Foto's en tabellen van de oorspronkelijke uitgave kunnen op wens afgebeeld worden. Deze scheiding van tekst en afbeeldingen komt de snelheid ten goede. 11 artikels bevatten één of meer links naar internetsites die verband houden met het artikel in kwestie. Andere extra's zijn een kennistest en een museumgids. De kennistest bevat 300 wetenschappelijke vragen en antwoorden, die meestal gelinkt zijn met een of ander artikel. Dit principe laat toe om, via een op de

[p. 165]

nieuwsgierigheid inspelend weetje, een onderwerp in de diepte uit te spitten. Met de museumgids haal je een summiere beschrijving plus coördinaten van meer dan 500 wetenschappelijke musea in Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk in huis.

Om de hierboven beschreven informatie optimaal te ontsluiten zijn er een aantal invalshoeken voorzien. De artikels op zich zijn toegankelijk via een rubrieksindeling volgens vakgebied of een index op trefwoord (de oorspronkelijke titels zijn vaak vervangen door doorzichtigere onderwerpsomschrijvingen). Jammer dat bij de index voor elke letter die je intikt of wist, de zoekmachine automatisch in werking treedt, wat de snelheid hypothekeert. Dit euvel kan voorlopig omzeild worden door enkel de beginletter in te tikken en dan verder te scrollen naar het gewenste trefwoord. Tenslotte kunnen artikels, kennistest (uitgesplitst in vragen en antwoorden) en museumgids samen of afzonderlijk deel uit maken van een full text search. Zo kan gezocht worden op woorden en woordcombinaties die in de teksten voorkomen. Wil je met een basiswoord de verschillende samenstellingen vinden, dan moet je een asterisk plaatsen voor en/of na het basiswoord. Voor een volledige uitleg over de zoek- en andere gebruiksfuncties kan je terecht in de bevattelijke ‘Gebruiksaanwijzing’ in het menu ‘Informatie’. Markeren, kopiëren van tekst en afbeeldingen, afdrukken... alles is voorzien om van deze cd-rom een handig naslagwerk te maken. Met de informatie van zo'n acht jaargangen gestructureerd en geïndexeerd aan je vingertoppen, groeit ‘Het digitale archief II’ uit tot een belangrijk (natuur)wetenschappelijk referentiewerk met technische inslag. Onderwerpen als wildlife (fauna en flora) en antropologie komen hierbij (voorlopig) slechts sporadisch aan bod.

[Kris van Zeghbroeck]

Natuur & Techniek, cd-rom + handleiding

Online bijbel deluxe
221 / Bijbel

In feite is deze cd-rom ontstaan als een software product, ontwikkeld door de Canadese uitgever Larry Pierce met als doel een bijbelsoftwareprogramma beschikbaar te maken, waarvan het merendeel van de modules vrij verspreid mogen worden op diskettes. Na 10 jaar waren zoveel modules ontwikkeld dat ze op cd-rom werden gezet. Inmiddels is de Online bijbel in Europa uitgegroeid tot het meest gebruikte bijbelsoftwareprogramma. Met deze cd-rom beschik je over meer dan 30 bijbelvertalingen, gaande van de Authorised King James Version (= de Standaardinstelling), over de Statenvertaling tot de Hebreeuwse tekst. Zelfs een Arabische versie staat je ter beschikking. Bovendien werden heel wat commentaren opgenomen. De meeste zijn uiteraard in het Engels, maar je kan bv. ook kiezen voor ‘Commentaren en verwijzingen J. Bunyan’ en voor ‘Matthew Henry Commentaar Nederlands’.

Na een zeer eenvoudige installatieprocedure kom je standaard op een overzicht met een taakbalk, waarbij je uit een aantal functies kan kiezen: Snel aan de slag; Bekijk passage; Bekijk commentaar; Bekijk Artikel; Frase zoeken; Kies bijbelversie enz. De cd-rom bevat eveneens een atlas met geografische informatie (bv. foto's van bepaalde plaatsen) en pentekeningen illustreren een bijbelverhaal. Er is minimaal 16 Mb vereist om dit alles onder Windows 95 te kunnen bekijken.

De grote troef van deze cd-rom zijn natuurlijk de zeer snelle zoekmogelijkheden. Binnen de kortste tijd heb je één of meerdere passages uit de bijbel ter beschikking. Je kan eveneens verschillende vertalingen vergelijken. Daarom is het in de eerste plaats een zeer handig werkinstrument voor wie de bijbel wil bestuderen.

Deze cd-rom is internationaal gericht. Voor de Nederlandstalige lezers werd speciaal een aangepaste versie uitgebracht: het Handboek bij de bijbel cd-rom, waarop de Statenvertaling staat evenals een aantal Nederlandstalige encyclopedische naslagwerken. Regelmatig komt een nieuwe versie van dit product uit. Wie over een internetaansluiting beschikt, kan de updates downloaden.

(http://www.omroep.nl/eo/bible)

Importantia, cd-rom

[Jan Geeraerts]

Vogels in Europa
EU 598.33 / Vogels

Van alle vogels die regelmatig in Europa voorkomen, werden er 310 weerhouden voor de multimediagids Vogels in Europa. Na de introductie kan je met de muiscursor bovenaan het scherm een knoppenbalk zichtbaar maken. Kies je voor ‘Informatie en kenmerken’ dan krijg je voor elke geselecteerde vogel een afbeelding plus een beschrijving van het formaat, de groep, het biotoop, de zang, de verspreiding en de soortbeschrijving van de vogel in kwestie. Met behulp van kleine knoppen binnen het venster kan je de overzichtslijst van vogels in het Nederlands of het Latijn afbeelden en rangschikken volgens naam (alfabetisch), formaat of groep. Ook kan je kiezen voor het ‘Selectieschcrm’ waar je een compacte afbeelding krijgt van de verschillende biotopen en formaten van vogels. Door op een bepaald biotoop of formaat te klikken, kan je het selecteren of uitsluiten om zo het aantal vogels die je kan bekijken, te beperken. Een andere keuze is de ‘Verspreidingkaart’ waar je het geografische voorkomen van de vogel en zijn tijdsgebonden aanwezigheid (i.v.m. trekvogels e.a. sporadische bezoekers) visueel kan aflezen. Voor de meeste vogels kan het zanggeluid of een videosequentie met zanggeluid afgespeeld worden. Tevens kunnen de afbeeldingen schermvullend getoond worden. Indien gewenst kan je een automatische video- of diashow starten. Ook een quiz is voorzien voor wie na studie zijn/haar kennis wil testen. Beperkte afdrukmogelijkheden zijn voorzien. Zowel beginnende als gevorderde omitologen zullen zich door de multimediale aanpak aangesproken voelen.

[Kris van Zeghbroeck]

Elmar Multimedia, cd-rom, 90-389-0649-8