Leesidee. Jaargang 8

Literatuur

Religieus

De koran is beschikbaar in een aantal vertalingen, de meest bekende is die van Fred Leemhuis (Het Wereldvenster, 1990). Uit de omvangrijke hadith-literatuur heeft Wim Raven Leidraad voor het leven: de tradities van de profeet Mohammed (Bulaaq, 1995) samengesteld. Raven vertaalde ook passages uit de grote Mohammed-biografie van Ibn Ishaq: Het leven van Mohammed: de vroegste Arabische verhalen (Bulaaq, 2000). Van beide vertalingen door Raven zijn fragmenten opgenomen in Vrolijks anthologie.

Poëzie

Twee jaar geleden verscheen de stevige bloemlezing Een Arabische tuin van Geert Jan Van Gelder (2000, Bulaaq). De gedichten, die variëren van mystiek tot erotisch, worden toegelicht en omkaderd met een inleiding, bibliografie en andere aanhangsels. In de inleiding worden de regels van de Arabische poëzie uitstekend toegelicht. Hafid Bouazza vertaalde twintig liefdes- en seksgedichten in Schoon in elk oog is wat het bemint (Bakker, 2000) - deze bundel bevat ook de Arabische originelen. Bij religieuze uitgeverijen is heel wat vertaalde mystieke sufi poëzie te vinden.

Reisliteratuur

Van de omvangrijke Arabische reisliteratuur is nog niet veel vertaald naar het Nederlands. Richard van Leeuwen vertaalde passages uit De reis van Ibn Battuta (Bulaaq, 1997). In Ik wist niet dat de wereld zo klein was (Epo, 2001) van Lucas Catherine zijn fragmenten uit het werk van Al-Idrissi, Ibn Battuta en Ibn Fadlan opgenomen. In het Engels, Frans en Duits zijn wel vele reisverhalen vertaald. Een massieve verzameling is Voyageurs arabes van Ch. Charles-Dominique (Pléiade, Gallimard, 1995).

Filosofie

Van Abu Ghazali werd De redder uit de dwaling (De Arbeiderspers, 1951) vertaald. Van de filosofische roman Hayy ibn Yaqzaan van Ibn Tufayl bestaan twee vertalingen: Wat geen oog heeft gezien, geen oor heeft gehoord en in geen mensenhart is opgekomen (Meulenhoff, 1985) en Zo was hij op de hoogte gekomen van het bestaan (Bulaaq, 2001). Binnenkort verschijnt bij Bulaaq een vertaling van Ibn Khalduns Muqaddimah, een socio-politieke studie over de geschiedenis. Ik wijs ook nog op het recente boek van Michiel Leezenberg, Islamitische filosofie: een geschiedenis (2001, Bulaaq) waarin legio referenties zijn opgenomen naar anderstalige vertalingen en studies.

Schone letteren

Bijzonder weinig van de Arabische verhalenbundels en andere schone letteren is vertaald in het Nederlands. De memoires van de Syriër Usama ibn Munqidh zijn vertaald: Wat anders dan vechten en jagen? (Meulenhoff, 1986). Van de filosoof Ibn Hazm is De ring van de duif (Meulenhoff, 1977), een traktaat over de hoofse liefde, vertaald. Van beide vertalingen zijn fragmenten opgenomen in Vrolijks anthologie.

Volksliteratuur

Bekend is natuurlijk de volledige vertaling door Richard van Leeuwen van Duizend-en-één-nacht (De vertellingen van duizend-en-één-nacht, Bulaaq, 1993-1999)- oudere vertalingen zijn niet op Arabische edities gebaseerd. Na de vertaling schreef Van Leeuwen een encyclopedisch werk (De wereld van Sjahrazaad, Bulaaq 1999) over de verhalencyclus waarin de invloed ervan op de Westerse literatuur uitgebreid geïllustreerd wordt, maar ook vele notities over de klassieke Arabische literatuur zijn opgenomen, met aanvullende vertalingen. Sprookjes uit de Arabische wereld vindt de lezer in Berber sprookjes uit Noord-Marokko van Abdelkader Bezzazi (Bulaaq, 1997) en Arabische sprookjes (Elmar, 1990)

Anderstalige anthologieën en studies

In het Engels zijn twee recente anthologieën beschikbaar. Roger Allens An Introduction to Arabic literature (Cambridge University Press, 2000) is interessant omdat de auteur voortdurend wijst op de esthetische criteria die heersen in de klassieke Arabische literatuur, en hoe die verschillen van de Westerse opvattingen. De Amerikaanse romancier Robert Irwin, die zich in zijn belletrie altijd heeft laten beïnvloeden door de klassieke Arabische literatuur, stelde de anthologie Night and Horses and the Desert (Anchor Books, nieuwe editie 2002) waarin de geselecteerde fragmenten uitstekend en boeiend toegelicht worden.

Twee nuttige referentiewerken zijn de Dictionnaire de littératures de langue arabe et maghrébine francophone van Jamel Eddine Bencheikh (PUF, 2000) en de tweedelige Encyclopedia of Arabic literature, geredigeerd door Julie Scott Meisami & Paul Starkey (Routledge, 1999). De massieve Encyclopaedia of Islam (E.J. Brill), waarvan tot nog toe 9 delen zijn verschenen, bevat een ware schat aan informatie over de Arabische literatuur, net als de Grundriss der Arabischen Philologie, II: Literaturwissenschaft, geredigeerd door H. Gätje (Reichert, 1987). The Cambridge History of Arabic Literature (Cambridge University Press) is een boekenreeks met diepgravende studies als Abbasid Belles-Lettres (1990), The Literature of Al-Andalus (2000), Arabic Literature to the End of the Umayyad Period (1983), maar ook Modern Arabic Literature (1993).