Den Bybel met groter neersticheyt ghecorrigeert (Liesveltbijbel 1542)

¶ Die Coninck laet een mandement wt gaen, dat een yeghelijc dat steenen beelt eeren soude, dat hi opgerecht hadde, Ende als drie iongers dat niet doen en wouden, so werden si in eenen gloeyenden ouen gheworpen, ende van God beschermt ende verlost.

Dat .iij. Capittel.

1

⁺DIe coninc NebucadNesar dede een gulden beelt maken, tsestich ellen hooch, ende ses ellen dic, ende hi lietet setten int dal Dura, inden lande van Babilonien,

+ A vers 1

2

Ende die coninc NebucadNezar seynde wt om die Hertogen, Heren, Grauen, Richteren, Officieren, Voochden, Raedtsheeren, ende alle die ghewaldige inden lande te vergaderen, op datmen dat beelt mochte wijen,

3

Dwelcke die coninc NebucadNezar hadde doen oprichten. Doen quamen tsamen die Hertogen, Heeren, Grauen, dye Richters, Officieren, Voochden, Raetsheeren, ende alle die gheweldighe des landts, om dat beelt te wijen, dwelcke die coninc NebucadNezar hadde laten oprichten, Ende si moesten teghen dat beelt ouer gaen staen dat NebucadNezar hadde doen oprichten.

4

Ende die Wtroeper riep met luyder stemmen, O ghi volcken, geslachten ende tongen, ghi sult weten,

5

Wanneer ghi hoort dat geluyt der basuynen, trompetten, harpen, vedelen, psalter, luyten, ende alderley musijcspel, so sult ghi neder vallen, ende dat gulden beelt aenbeden, dwelcke die coninc NebucadNezar heeft doen oprichten,

6

mer so wie als dan niet neder en valt, ende aenbiddet, Die sal van stonden aen inden gloeyenden ouen gheworpen worden

7

Doen si nv hoorden dat geluyt der basuynen, trompetten, harpen, vedelen, psalters, ende alderley musijcspel, doen vielen alle die volcken, geslachten ende tonghen, ter neder, ende aenbaden dat gulden beelt, dat die coninck NebucadNezar hadde doen oprichten.

8

⁺Terstont gingen henen toesommige Chaldeeusche mannen, ende beclaechden die Ioden,

+ B vers 8

9

Si begonden ende spraken totten coninc NebucadNezar, O Heer coninc, God verleen v een lanc leuen,

10

Du hebst een gebot laten wtgaen dat alle menschen, als si hooren sullen dat geluyt der basuynen, trompetten, harpen, vedelen, psalters, luyten, ende alderley musijcspel, dat si dan souden neder vallen, ende dat gulden beelt aenbeden,

11

So wie niet neder en viele, ende aenbedet, die soude in eenen gloeyenden ouen geworpen worden,

12

Nv sijn hier Iootsche mannen, welcke ghi ouer die Voochdijen inden lande tot Babel geset hebt Sadrach, Mesach, ende Abdenago, dye selue versmaden

[p. *]

dijn gebot, ende si en eeren dijne goden niet, noch en bidden dat gulden beelt niet aen, dat ghy opgerecht hebt.

13

Doen beual NebucadNezar wt een toornighe verbolgentheit, datmen hem Sadrach, Mesach, ende AbedNego brengen soude. Ende die mannen werden voor den coninc gebracht.

14

⁺Doen beghan NebucadNezar, ende sprac tot haer, Hoe? Wilt ghi Sadrach, Mesach, AbedNego mijnen God niet eeren? ende dat gulden beelt niet aenbeden? dat ic hebbe doen oprichten?

+ C vers 14

15

Wel aen, stelt v daer toe, so haest als ghi hooren sult dat geluyt der basuynen, trompetten, harpen, vedelen, psalters, luyten, ende alderley musijcspel, soo valt nedere, ende bidt dat beelt aen, dat ic hebbe laten maken, In dien ghijt nyet aen en bidt So sult ghi van stonden aen inden gloeyenden ouen gheworpen worden, Laet sien wie die God si, die v lieden wt mijnder hant verlossen sal.

16

Doen antwoorden Sadrach, Mesach, AbedNego ende spraken totten coninc NebucadNezar, Ten is geen noot, dat wi daer op antwoorden,

17

Siet, Onse God dien wi dienen, die can ons wel verlossen wt den gloeyenden ouen, Daer toe O coninc, ooc ons voor dijn hant bescermen,

18

Ende in dien hijt niet doen en wilde, So sult ghi nochtans weten, dat wi dijn Goden niet en dienen, noch dat gulden beelt, dat ghy hebt laten oprechten, niet aenbidden en willen.

19

Doen wert NebucadNezar vol gramschappen, ende stelde zijn aensicht seer fellijcken op Sadrach, Mesach, AbedNego, Ende beual datmen den ouen seuenmael heeter soude maken, danmen te doen plach,

20

Ende hi sprac totten stercken crijschlieden die in zijn heyr waren dat si Sadrach, Mesach, AbedNego binden souden, ende inden gloeyenden ouen worpen,

21

Also werden dese mannen in hare mantelen, hosen ende scoenen, ende ander cleederen gebonden ende inden bernenden ouen geworpen,

22

Want men most des conincx ghebot sonder vertoeuen vobrenghen, Ende men stoocte dat vier inden ouen, so seer, dat die mannen, dye Sadrach, Mesach, ende AbedNego, verbernen souden, vergingen van die vlamme des viers,

23

Mer dye drie mannen Sadrach, Mesach, ende AbedNego, vielen af inden gloeyenden ouen, ghelijc als si ghebonden waren.

¶ Dat hier na volcht, dat sijn sinte Ieronimus woorden, ende men en vintet in die Hebreeusche boecken niet.

[afbeelding]

Ende si wandelden in dat middel vander vlamme, Gode louende, ende den HERE gebenediende,

24

Ende Azarias stont, ende heeft aldus ghebeden, segghende, int midden des viers,

25

Gebenedijt sijt ghi God, dye HERE onser vaderen, ende looflick ende heerlick is uwen name inder eewicheyt,

26

want ghi sijt rechtuaerdich in allen dinghen, die ghy ons ghedaen hebt, ende alle uwe wercken sijn warachtich, ende uwe weghen sijn recht, ende uwe oordeelen sijn waer,

27

Wandt warachtighe oordeelen hebt ghi gedaen, na alle dat ghy ouer ons ghebracht hebt, ende ouer dye heylighe stadt Hierusalem, want inder waerheyt ende inden oordeele, hebt ghi dit op ons ghebracht om onse sonden, ⁺

+ ij.Regum. xviij.d.

28

wandt wi hebben ghesondicht ende booslick ghedaen, wechgaende van v,

29

ende uwe gheboden niet horende, also ghi ons geboot, op dat ons wel soude zijn.

30

Hierom al dat ghi ouer ons ghesonden, ende ghedaen hebt, dat hebt ghi in warachtighen oordeel ghedaen, ons leuerende inden handen onser vyanden,

31

ende alder boosten ouertreders, ende den onrechtuaerdichsten, ende alder quaetsten Coninghen, ouer alle aertrijck.

33

Hierom bidden wy HEERE, en leuert ons nyedt eewelijcken, ⁺ om dijns heylichs naems wille, En verstroydt v testament niet gheheelick, ende en neemt v barmherticheyt altemael niet van ons,

+ D vers 33

34

om Abrahams ws beminden knechts wille, ende Isaac uwen knecht, ende Israel uwen gheheylichden, dien ghi ghesproken hebt,

35

belouende, dat ghi haer saet vermenichfuldighen soudt, ghelijck dye sterren des hemels, ende dat zandt der zee,

36

Want HEERE wi sijn vermindert meer dan alle die Heydenen, ende dat om onser sonden wille.

37

Ende in deser tijt en is noch Prince noch leytsman, noch propheet, noch brantoffer, noch spijsoffer, noch heoffer, noch ruecwerck, noch plaetse der eerster vruchten voor v, op dat wy v barmherticheyt souden mogen vinden,

38

Mer nochtans HERE wilt ons ontfanghen in een bedroeft herte, ende in eenen vernederden gheest.

Ghelijc een brantoffer van rammen, ende van stieren, ende ghelijc duysent vette lammeren,

39

alsoo moet heden onse offerhande in uwen aenschijn worden, Want die in v betrouwen en worden nyet beschaemt,

40

ende siet nv volghen wi v wt heelder herten, ende wy vreesen ende wi soecken v aensichte,

41

En beschaemt ons niet, mer doet met ons na uwer goedertierenheyt, ende na dye menichte uwer ontfermherticheyt,

42

Ende verlost ons na dijne wonderlicheden, O HEERE gheeft uwen name die heerlicheyt, ende bescaemtse alle, die uwen knechten quaet thoonen.

43

Laetse beschaemt worden voor uwe almachticheydt, ende haer cloecheyt in stucken ghewreuen worden,

44

op dat si weten, dat ghi alleene God die HEERE sijt, ende heerlick op die rontheyt der aerden,

45

Ende des Conincx dienaers, die daer dye kinderen inden viere gheworpen hadden, en lieten niedt af dat Forneys te heeten met Naphta stoppelen ende peck, ⁺ ende met olijftacken,

+ Naphta is een vetitcheydt als ghesmolten lijm.

46

ende die vlamme sloech wt bouen den forneyse, neghen ende veertich cubitus hooch,

47

ende verbrande die Chaldeeusche, die ontrent den forneyse waren.

48

Ende die Engel des HEEREN is neder ghecomen met Azariam, ende sinen ghesellen inden forneyse, ende heeft die vlamme des diers wten forneyse gheslaghen,

49

ende heeft dat midden des forneys ghemaect als eenen windt waeyende van Dauwe, ende dat vier en heeftse niet gheraect, ⁺ noch eenich letsel ghedaen.

Doen hebben dese drie ghelijck wt eenen monde God ghebenedijt inden forneyse, segghende.

+ E vers 49

50

Ghebenedijt sijt ghi God die HERE onser vaderen, ende louelic ende heerlic, ende hooch verheuen inder eewicheit Ende ghebenedijt is die heerlicheyt ws heyligen naems, ende looflic ende seer verheuen inder eewicheyt,

51

Ghebenedijt sijt ghi inden heyligen tempel uwer heerlicheit, ende seer looflic, ende ouer glorioos inder eewicheyt.

52

Ghebenedijt sijt ghi inden throon ws rijcx, ende ouer looflic, ende seer hooch verheuen inder eewicheyt.

53

Ghebenedijt sijt ghi die daer besiet dye diepten

[p. *]

ende sidt op die Cherubim, ende looflick, ende alder hoochste verheuen inder eewicheydt,

54

Ghebenedijt sijt ghy int firmament des hemels, ende looflick ende glorioos inder eewicheyt.

55

Alle die wercken des HEEREN ghebenedijt den HERE, louet hem ende verheft hem den alder hoochsten inder eewicheyt.

56

Ghebenedijt ghi Engelen des HEEREN den HERE, looft hem ende verheft hem inder eewicheyt,

57

Ghebenedijt den HERE ghi hemelen,

58

Ghebenedijt den HEERE alle ghi wateren, die daer sijt bouen die hemelen, looft den HEERE,

59

Gebenedijt alle crachten des HEEREN den HERE, looft ende verheft hem inder eewicheyt.

60

Ghebenedijt den HERE sonne ende mane,

61

Ghebenedijt den HERE ghi sterren des hemels, looft,

62

Ghebenedijt den HEERE stofreghen ende dauwe, looft,

63

Ghebenedijt den HEERE alle die gheesten des HEREN, looft.

64

Ghebenedijt vier ende hitte den HERE, looft.

65

Ghebenedijt den HERE winter ende somer, looft.

66

Gebenedijt den HERE dauwen ende hijsel, looft.

67

Ghebenedijt den HERE ijs ende sneeu, looft.

69

Gebenedijt den HERE nachten ende dagen, looft.

70

Ghebenedijt den HERE licht ende duysternisse, looft.

71

Gebenedijt den HERE blixem ende wolcken, looft.

72

Gebenedijt aerde den HERE, looft ende verheft hem inder eewicheit.

73

Gebenedijt den HERE berghen ende hueuelen, looft.

74

Gebenedijt den HERE, al dat daer spruyt opter aerden, looft.

75

Gebenedijt ghi fonteynen den HERE, looft

76

Gebenedijt den HERE zeen ende loopende wateren, looft.

77

Ghebenedijt den HERE waluisschen, ende alle dat daer int water leeft, looft.

78

Ghebenedijdt den HERE alle vogelen des hemels, looft.

79

Ghebenedijt den HERE, alle dieren ende beesten, looft.

80

Ghebenedijt den HERE sonen der menschen looft.

81

Ghebenedijt Israel den HERE, looft ende verheft hem inder eewicheyt,

82

Ghebenedijt den HEERE priesteren des HEREN, looft.

83

Ghebenedijt den HERE knechten des HEREN, looft.

84

Ghebenedijt den HERE gheesten ende sielen der rechtueerdigher, looft.

85

Ghebenedijt den HERE ghi heyligen ende ootmoedighen van herten, looft.

86

Ghebenedijt den HERE Azaria, Hanania, Misael, looft ende verheft hem inder eewicheyt.

87

Die ons verlost heeft wter hellen, ende heuet ons salich ghemaect wt die handt des doots, ende heeft ons verlost wt dat midden der bernender vlammen, wten midden vanden viere, heeft hi ons verlost, Belijt den HERE, want hi is goet, want sine ontfermherticheyt duert inder eewicheyt.

88

Ghebenedijt alle ghi Goduruchtige God den HERE der goden, looft ende belijdt hem, want inder eewicheyt duert sine ontfermherticheyt.

¶ Hier beghint wederom dat Hebreeusche, ende dat voorgaende is wt Theodosius translatie oft ouersettinghe ghenomen.

89

Doen verwonderde hem die coninck NebucadNezar ende stont terstont op, ende sprac tot sinen Raetsheeren, En hebben wy niet drie mannen gebonden int vier laten worpen? Si antwoorden, ende spraken totten coninc Ia heer coninc.

90

Hi antwoorde ende sprac, Ic sie nochtans vier mannen los inden vier gaen wandelen, ende si sijn ongequetst, Ende die vierde is gelijc oft een soon der Goden ware.

91

Ende NebucadNezar tradt toe voor dat ghat des gloeyenden ouens ende sprac, Sadrach, Mesach, AbedNego, ghi knechten des alderhoochsten Goods, gaet wt ende comt herwaerts. Doen ginghen Sadrach, Mesach ende AbedNego wt den viere.

92

Doen versaemden haer die Herto-ghen, Heeren, Grauen ende des conincx raet, ende sagen dat dat vier geen macht aen die lichamen deser mannen bewesen en hadde, dat oock dat hayr op haer hoofden niet gesengt, ende haer mantelen niet gequetst en waren, Ia men conde gheenen brant aen haer gheriecken.

93

Doen began NebucadNezar ende sprac, Gelooft moet zijn die God Sadrachs, Mesachs ende AbedNegoos die sinen Engel gesonden, ende sine dienaers verlost heeft, die haer op hem verlaten hebben, Ende des conincx ghebodt niet gehouden, Mer hare lichamen daer voor gegeuen hebben, dat si geenen God eeren noch aenbidden en willen dan haren God alleen.

94

Daeromme si nv dit mijn ghebot, So wie onder alle volcken, geslachten ende tongen den God Sadrachs, Mesachs, ende Abednegoos lastert, die sal steruen, ende sijn huys schandelijcken verdoruen worden, Want daer en is geen ander God, die also bescermen can, als dese.

95

Ende die coninc gaf Sadrach, Mesach AbedNego groot gewelt inden lande van Babilonien.