Literatuur. Jaargang 17

[p. 252]

literatuur-nieuws

Kunst & LetterKunst

Op 31 maart j.l. nam dr. G.J. Vis afscheid als medewerker van het Instituut voor Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Vis heeft zich gedurende zijn lange carrière op het instituut ingezet voor onderwijs en onderzoek, met name op het terrein van de negentiende-eeuwse letterkunde en de tekstinterpretatie. Daarnaast heeft hij steeds belangstelling getoond voor de relatie letterkunde en de andere kunsten, zoals onder meer blijkt uit zijn inzet voor het interdisciplinair historisch onderzoek van het Huizinga Instituut.

De leerstoelgroep Moderne Nederlandse Letterkunde van de Faculteit der Geesteswetenschappen heeft het initiatief genomen om een bundel van veertien artikelen samen te stellen onder de titel Kunst & LetterKunst, bestaande uit bijdragen over literatuur en de zusterkunsten.

Sinds de Renaissance is het gebruikelijk de verschillende kunsten te beschouwen als leden van één familie. Maar wat zijn dan de overeenkomsten? En hoeveel variatie is er? Op die vragen kan alleen een historisch antwoord gegeven worden. In deze bundel zijn artikelen verzameld over de verhouding tussen de literatuur en de andere kunsten in de achttiende, de negentiende en de twintigste eeuw. Besproken worden de muziek, de beeldende kunst, de typografie respectievelijk de boekverzorging.

Tot de kunstenaars die aan bod komen behoren onder meer Jozef Alberdingk Thijm, F. Bordewijk, John Cage, Jenny Dalenoord, Carl Einstein, M. Februari, Raymond van het Groenewoud, Jan Hanlo, Kees 't Hart, J.G. Jordens, Jan Kinker, Jef Koons, Joke van Leeuwen, Giacomo Meyerbeer, Charles Nypels, Paul van Ostaijen, Herman Poort, Jan van Riemsdijk, Rob Scholte, Héléne Swarth, Tröckener Kecks, M. Uitenbosch, Simon Vestdijk, H.N. Werkman en Charlotte Zolotow.

Aan dit boek werkten mee: K. Beekman, W. van den Berg, G.J. van Bork, M. Cornelissen, Y. van Dijk, A.J. Hanou, G.J. Johannes, L. Kuitert, N. Laan, J. Oosterholt, B. Paasman, G.F.H. Raat, P. Verkruijsse en G. de Vriend. U kunt deze bundel (geïllustreerd, 160 blz.) bestellen door ƒ45,- over te maken op postrekening 5184730 t.n.v. Stichting BOL, M. Ponsstraat 24, 1814 HK Alkmaar, onder vermelding van Bundel Vis.

gvb

Negende Bert van Selmlezing

Op dinsdag 5 september 2000 zal de negende Bert van Selm-lezing plaatsvinden met een voordracht van dr. Peter A.W. van Zonneveld onder de titel De tuin van de Indische Romantiek. Fraai verzorgde en elegant geïllustreerde boekjes vol verhalen en gedichten, vooral bestemd voor vrouwen. Dat waren de literaire almanakken, die in de negentiende eeuw hun bloeiperiode beleefden. Omstreeks 1840 kreeg ook Nederlands-Indië eigen almanakken, waarvan de inhoud was aangepast aan de bovenlaag van de koloniale samenleving. Heimwee naar Holland, historische Romantiek en interesse voor de natuur en de inheemse cultuur bepaalden de thema's en motieven. Dieper verscholen liggen opvattingen over het concubinaat, de slavernij en de westerse superioriteit. Zo weerspiegelen deze Indische juweeltjes een koloniaal wereldbeeld, met soms verrassende nuances.

Peter van Zonneveld is verbonden aan de Opleiding Nederlands van de Universiteit Leiden. Hij promoveerde in 1993 op De Romantische Club. Leidse studentauteurs 1830-1840. Hij publiceert met name op het gebied van de negentiende-eeuwse en twintigste-eeuwse Nederlandse en Indisch-Nederlandse letterkunde. Recente publicaties van zijn hand zijn Album van Insulinde. Beknopte geschiedenis van de Indisch-Nederlandse literatuur (1995) en Indisch landschap. Dichters en schrijvers over Indonesië (1999). Hij was een van de editeuren van de in 1998 verschenen studie-uitgave van de Camera Obscura. Samen met Annemarie Felzer bezorgde hij in 1996-1999 de Werken van Godfried Bomans.

Alumni van de Opleiding Nederlands, studenten, docenten, vakgenoten en alle andere belangstellenden worden van harte uitgenodigd deze lezing bij te wonen.

∙ Toegangskaarten voor de lezing De lezing vindt plaats in zaal 011 van het Centraal Faciliteitengebouw (gebouw 1175) van het Witte Singel/Doelencomplex te Leiden en begint klokke 16.15 uur. Aansluitend wordt in het restaurant een drankje geschonken. Toegangskaarten voor de lezing kunnen

[p. 253]

vanaf heden tot 15 augustus worden aangevraagd bij de Universiteit Leiden, Opleiding Nederlands, Commissie Bert van Selm-lezing, P.N. van Eyckhof 1, Postbus 9515, 2300 RA Leiden. Men kan ook gelijktijdig met de bestelling van de uitgave van de lezing op de giro-overschrijving een toegangskaart aanvragen. De toegangskaarten worden kort na medio augustus toegestuurd. Voor nadere informatie: secretariaat van de Opleiding Nederlands, tel. [phone].

∙ Uitgave van de lezing De uitgave van de Bert van Selmlezingen wordt verzorgd door uitgeverij De Buitenkant te Amsterdam. De negende Bert van Selmlezing zal verschijnen op 5 seprember 2000. U kunt in het bezit komen van een of meer exemplaren door ƒ22,50 (of een veelvoud daarvan) over te maken naar gironummer 5855625 t.n.v. Universiteit Leiden cs Opleiding Nederlandse Taal- en Letterkunde, geb. nr. 1167, Postbus 9515, 2300 RA Leiden; o.v.v. ‘Negende Bert van Selm-lezing’ of, bij bestelling vanuit het buitenland, door toezending van een Eurocheque. De bestelling is op 5 september na afloop van de lezing af te halen of zal na die datum wotden toegezonden.

∙ Abonnement Met ingang van dit jaar kunt u zich ook abonneren op de Bert van Selmlezing. Indien u abonnee wilt worden, kunt u dit kenbaar maken door op uw overschrijvingskaart of uw aanvraag voor een toegangskaart het woord ‘abonnee’ te vermelden. U krijgt dan vanaf dit jaar automatisch elk jaar een uitnodiging

Een bendel beschouwingen van Bert van Selm.

voor de lezing toegestuurd en u verzekert zich van een exemplaar van de gedrukte tekst. Deze ligt op de dag van de lezing voor u klaar of hij wordt u toegezonden (vergezeld van een rekening).

berry dongelmans

Wandelen met Eline

Het Louis Couperusgenootschap organiseert twee wandelingen door het Den Haag van Couperus.

De eerste wandeling, ‘zoo ik iets ben, ben ik een Hagenaar’, voert langs Couperus' geboortehuis aan de Mauritskade, zijn woonhuizen en lokaties uit de Haagse romans als Van oude menschen...in de Archipelbuurt.

Bijna vanzelfsprekend is de tweede wandeling uitgestippeld rond de belevenissen van de bij uitstek Haagse Eline Vere. Tijdens deze rondgang door het Mesdag-kwartier kunnen dramatische hoogtepunten als Eline's vlucht uit het huis van haar zuster Betsy na de verbreking van haar verloving, worden herbeleefd.

Beide wandelingen worden begeleid door gidsen die niet alleen over leven en werk van Couperus informeren, maar ook over historische en architectonische achtergronden van de bezochte plaatsen.

De wandelingen beginnen bij het borstbeeld van Couperus in de Surinamestraat en duren ieder anderhalf uur. Een vast onderdeel van iedere wandeling is een bezoek aan het Couperusgenootschap.

De kosten voor een groep van 15 personen bedragen respectievelijk ƒ250,- en ƒ200,-. Voor verdere inlichtingen kunt u contact opnemen met de heer P.J. Verhaar (tel: [phone]).

eg

Studiedag Egodocumenten, identiteit en geschiedenis

Op 27 oktober 2000 vindt te Rotterdam in de Pelgrimvaders Kerk een studiedag plaats over ‘Egodocumenten, identiteit en geschiedenis’, georganiseerd door het Huizinga Instituut en de Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Verschillende historici en literatuurwetenschappers zullen over hun lopend onderzoek praten. Wanneer en hoe ontwikkelde zich het moderne individualiteitsbesef? Hoe werd dat tot uitdrukking gebracht in onder meer dagboeken, autobiografieën en reisverslagen? De och-

[p. 254]

tendsessie is gewijd aan vroegmodern Europa met lezingen door Peter Burke (Cambridge) over de individuele identiteit in de Renaissance, Avriel Bar-Levav (Haifa) over het ethisch testament in de joodse traditie, Gadi Algazi (Tel Aviv) over het zelfbeeld van de geleerde, en Judith Pollmann (Oxford) over het autobiografische genre rond 1600. 's Middags worden ontwikkelingen vanaf 1800 besproken door Arianne Baggerman (Rotterdam) over geheugen en autobiografie, Michael Mascuch (Berkeley) over de confrontatie van autobiografische teksten en Philippe Lejeune (Parijs) over internet als autobiografisch medium. Commentaar wordt gegeven door Hans Medick (Erfurt/Goettingen) en Kaspar von Greyerz (Basel).

∙	Inschrijving: Paul Koopman, Huizinga Instituut, Spuistraat 134, 1012 VB Amsterdam, [e-mail].
∙	Inlichtingen: Rudolf Dekker, Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Erasmus Universiteit, Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam, [e-mail].

Bloemlezingen nader bekeken

In de reeks Cahiers voor Nederlandse Letterkunde verschijnt binnenkort een studie van Geert Nijland, getiteld ‘Met tien maten. Anderhalve eeuw Nederlandse poëzie in een halve eeuw bloemlezingen’. Doordat de auteur zich niet heeft beperkt tot de vraag welke dichters en gedichten het vaakst in bloemlezingen zijn opgenomen, maar bijvoorbeeld ook laat zien welke samenhangen er in voorkeuren vallen waar te nemen en welke schommelingen zich in de tijd hebben voorgedaan, levert hij een interessante bijdrage aan het onderzoek naar de receptie van poëzie vanaf Gezelle tot heden. Mooi gekozen citaten verlevendigen de rekenkundige analyses. Men kan dit nummer bestellen door ƒ25,- over te maken op postbanknummer 3808367 ten name van uitgeverij Passage te Groningen, onder vermelding van ‘nr. 2000/1’.

j.m.j. sicking

Enquête naar de meest geliefde boeken van de negentiende eeuw.

Aan het eind van de negentiende eeuw vroeg de redactie van het weekblad De Nederlandsche Spectator haar lezers om een lijstje te maken van de meest geliefde boeken van de negentiende eeuw. Nu de twintigste eeuw inmiddels verstreken is, lijkt het de redactie van De Boekenwereld een goed idee om eens na te gaan hoe de opinies over deze vraag een eeuw later luiden.

In de enquête van De Nederlandsche Spectator werden de eerste drie plaatsen verworven door de Camera obscura van Hildebrand, de Max Havelaar van Multatuli en de Gedichten van P.A. de Genestet. Daar moet overigens bij bedacht worden dat de Spectator zijn peiling reeds hield in 1891-1892, zodat boeken als Veertien jaar literatuurgeschiedenis van Willem Kloos, Een nagelaten bekentenis van Marcellus Emants en Hilda van Suylenburg van Cecile Goekoop-de Jong van Beek en Donk niet mee konden doen.

Evenals de redactie van De Nederlandsche Spectator vraagt de redactie van De Boekenwereld u om een lijstje van ten hoogste tien boeken samen te stellen van Nederlandse schrijvers en schrijfsters uit de negentiende eeuw die u ‘het meest en het blijvendst geboeid hebben’. Werken van historici, essayisten en geleerden mogen ook meedoen. Werken van negentiende-eeuwers die pas in de twintigste eeuw verschenen zijn (brievenedities bijvoorbeeld) zijn evenmin uitgesloten. U kunt de boeken opgeven in willekeurige volgorde: iedere vermelding van een titel telt even zwaar.

Over de uitslag zal aan het eind van dit jaar een bijdrage verschijnen in De Boekenwereld. U wordt verzocht uw lijstje vóór 1 september 2000 te sturen naar: Redactie De Boekenwereld, in zake enquête, Postbus 11214, 2301 EE Leiden.

Agenda

Zie voor de literaire agenda van het NBLC de Internet-site: http://data.nblc.nl/vandaag.html. Andere interessante sites zijn te vinden via: http://data2.nblc.nl.

Voor inlichtingen betreffende de agenda kan men contact opnemen met Biblion: Frank Hockx (070-3090192) of Dick Welsink (070-3090448), postbus 43026, 2504 AH Den Haag.

[p. 255]

Nieuwtjes

·	De Dr. Wijnaendts Franckenprijs voor literaire kritiek is toegekend aan remieg aerts voor zijn studie over het tijdschrift De Gids, De Letterheren - Liberate cultuur in de negentiende eeuw.
∙	Remco campert heeft een onderscheiding als ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw geweigerd. Campert verklaarde zijn weigering als volgt: ‘de gedachten die ik koester aangaande de functie van de monarchie staan mij niet toe een koninklijke onderscheiding te aanvaarden’.
∙	Cees fasseur ontving voor zijn biografie van koningin Wilhelmina de tweejaarlijkse Dordtprijs. Het was de laatste keer dat de Dordtprijs werd uitgereikt. De prijs, die tien jaar geleden door de Dordtse Academie werd ingesteld om de belangstelling voor de biografie in Nederland te vergroten, is volgens de oprichters overbodig nu dit doel bereikt is.
∙	Judith herzberg zal ter gelegenheid van de tweede landelijke gedichtendag op 25 januari 2001 de gedichtendagbundel schrijven. ∙Bij Dolf Pereboom/uitgeverij Scepter verschijnt vanaf mei een tijdschrift over misdaad en literatuur, Kaliber genaamd. Aan het eerste nummer werkten onder anderen Adriaan van Dis en Jean-Pierre Rawie mee.
∙	Hans luijten kreeg voor zijn editie van Jacob Cats' Sinne- en Minnebeelden de driejaarlijkse Kruyskampprijs.
∙	De jaarlijkse aanmoedigingsprijs van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs, is dit jaar toegekend aan de Vlaamse auteur Erwin mortier voor zijn debuutroman Marcel. Aan de prijs is een geldbedrag van ƒ5000,- verbonden. Mortier ontving voor Marcel eveneens Het Gouden Ezelsoor (ƒ10.000) van het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen voor het best verkochte literaire debuut.
∙	Stephan sanders zal in oktober en november aanstaande gastschrijver zijn aan de Rijksuniversiteit Groningen. Sanders vervangt Anil Ramdas die correspondent wordt voor NRC Handelsblad in India.
∙	Gerard Reve krijgt zijn eigen biografie als Tom rooduijn, journalist van NRC Handelsblad, de subsidie rond krijgt. Rooduijn heeft aangekondigd een jaar verlof te nemen om zich voor te bereiden. Reve werd al enkele keren geinterviewd door Rooduijn en laatstgenoemde verzorgde tevens de herdruk van Reve's jeugdwerk De avonden, Gerard Reve. Terugkeer. De biografie zal in 2006 verschijnen.
∙	De Indiaas-Engelse auteur sal-man rushdie zal het boekenweekgeschenk 2001 schrijven. Het thema van de boekenweek is ‘Het land van herkomst’. Het is de eerste keer dat het boekenweekgeschenk door een buitelandse auteur wordt geschreven.
∙	De driejarige oeuvreprijs voor beeldende kunst en poëzie, de A. Roland Holst Penning, wordt dit jaar toegekend aan de dichter Willem van toorn en de beeldend kunstenaar Sigurdur gudmundsson. Behalve de penning, ontvangen de winnaars ieder een stipendium van ƒ10.000. Het is de eerste keer dat de Roland Holst Penning ook aan een beeldend kunstenaar wordt uitgereikt.
∙	De Gouden Uil, de belangrijkste literatuurprijs in Vlaanderen, is dit jaar gewonnen door dichterschrijver Peter verhelst voor zijn roman Tongkat - Een verhalenbordeel. Commentaar van de winnaar bij het in ontvangst nemen van de ƒ55.000: ‘Dit is een verbijsterende ervaring voor een marginaal auteur als ik.’ De Gouden Uil Jeugdliteraruurprijs (ook ƒ55.000) ging dit jaar naar Toon Tellegen voor De genezing van de Krekel. De Gouden Uil Publieksprijs, waar geen geldprijs aan verbonden is, ging naar Tom Lanoye voor Zwarte tranen.
∙	Erik verpale is genomineerd voor de ECI-prijs 2001. Zijn roman Katse nachten dingt mee naar de prijs van ƒ35.000 die in februari 2000 zal worden uitgereikt.

[p. 256]

+++++

∙	Op 21 maart overleed op 62-jarige leeftijd de Belgische journalist Johan anthierens die vooral bekendheid genoot vanwege zijn columns en optredens in tv- en radioprogramma's. Anthierens schreef veel over Vlaamse auteurs als Louis Paul Boon en over taalgebruik. Ook publiceerde hij een monografie over Willem Elsschot (1992) en Aspecten van de literaire biogafie (1990).
∙	Op 4 april 2000 overleed te Zeist dr. Redbad ludger klazes fokkema (* 2 januari 1938 te Alphen aan den Rijn), universitair hoofddocent Moderne Letterkunde aan de Universiteit Utrecht. Fokkema promoveerde in 1973 op Varianten bij Achterberg. In 1979 verscheen Het komplot der Vijtigers en in 1999 een groot overzichtswerk van de naoorlogse poëzie Aan de mond van al die rivieren. Van zijn hand verschenen tal van poëzieanalyses en -recensies in De Revisor en Trouw. Een bundel eigen poëzie is Elke dag is de eerste (1980).
∙	Op 15 april overleed Floris bakels (*1915), uitgever en auteur. Bakels was onder meer directeur van de CPNB, directeur van Scheltema en Holkema en directielid van Elsevier. Ook was hij betrokken bij de oprichting van de Frederik Muller Academie. Als auteur kreeg Bakels grote bekendheid met zijn autobiografische roman over zijn verblijf in Duitse gevangenissen en concentratiekampen Nacht und Nebel (1977). Verder schreef hij onder meer Verbeelding als wapen (1947), Uitzicht (1983) en vertaalde hij de memoires van Churchill.
∙	Op 22 april 2000 overleed te Amsterdam Helene wagenaarnolthenius (* 9 april 1920 te Amsterdam), van 1958 tot 1976 hoogleraar muziekgeschiedenis van de Oudheid en de Middeleeuwen aan de Universiteit Utrecht en auteur van boeken die meestal iets met Italië te maken hadden, vanaf haar eerste boek uit 1951 Duecento tot en met haar laatste roman uit 1999 Voortgeschopt als een steen. Behalve cultuurhistorische studies schreef ze (historische) romans en detectives. Hélène Nolthenius kreeg de essayprijs van de stad Amsterdam voor Muziek in de kentering (1958) en de Anna Bijns-prijs 1999 voor Een man uit het dal van Spoleto (1989).
∙	Op 24 april 2000 overleed in Deurne (gemeente Antwerpen) Ivo van orshoven (*1 januari 1946 te Leuven). Hij studeerde rechten, werd advocaat en was sinds 1991 rechter in eerste aanleg in Antwerpen. Voor zijn debuut, de roman Het lied van Iram (1987), kreeg hij de Emiel Vlieberghprijs. Behalve een tweede roman en een verhalenbundel voor volwassenen schreef hij enkele kinderboeken, waarvan er twee in het Duits vertaald werden en een in het Pools. Zijn laatste boek is De dertiende Zwarte Piet (1999).[DW]
∙	Op 7 mei 2000 overleed te Zeist dr. Cornelis reedijk (* 1 april 1921 te Rotterdam). De classicus Reedijk was van 1962 tot 1986 directeur van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag en heeft in die functie bijgedragen aan het totstandkomen van het Depot van Nederlandse Publicaties en van PICA. Behalve werk over bibliotheekorganisatorische zaken heeft Reedijk veel publicaties over Erasmus op zijn naam staan: in 1956 promoveerde hij te Leiden cum laude op The poems of Desiderius Erasmus. Reedijk was Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en Commandeur in de Orde van Leopold II.
∙	Op 15 mei 2000 overleed de letterkundige Arnoldus huibertus (NOL) Gregoor (* 10 augustus 1912 te Den Haag). Hij publiceerde gedichten en proza, veelal in bibliofiele uitgaven, en voerde vele gesprekken met o.a. Bordewijk, Mulisch, Brakman en Vestdijk. Zijn Simon Vestdijk en Lahringen (1958) over de biografische achtergronden van de Anton Wachter-romans is één van zijn bekendste werken.