Literatuur. Jaargang 20

[p. 4]

[Nieuws]

Wie literatuur graag in kleine kring geniet, kan op 27 april in 25 Amsterdamse woonhuizen, boten en ateliers ‘verhaal halen’. Verhaal halen is de tweede spin-off van het tweejaarlijkse poëziefestival Dichter aan huis. De gelijknamige stichting organiseerde in het najaar van 2002 ook al de internationale variant Literair paspoort, waarbij Haagse ambassadeurswoningen onderdak boden aan buitenlandse dichters en hun publiek. Bij Verhaal halen staan proza en column centraal.

‘We wilden onze festivalactiviteiten aanvullen met een andere literaire discipline,’ vertelt organisator Ferry Simonis. ‘En we vonden dat daar dan ook een andere stad bijhoorde. Vandaar Amsterdam.’ De locaties bieden elk plaats aan circa twintig mensen. Voor een toegangskaart à 20 euro kunnen bezoekers vier lezingen bijwonen. Deelnemende schrijvers zijn onder meer Kees van Beijnum, Robert Anker, Naima El Bezaz en Jan Wolkers. [sk]

Grote toelaop bij Literair Paspoort, Den Haag 2002

Onherroepelijke rouw

Op 25 november 2002 overleed Boudewijn Büch. Velen kenden hem als de gepassioneerde liefhebber van mooie, bijzondere en zeldzame boeken, die hij koesterde en alleen met handschoenen aan raadpleegde. Maar Büch was niet alleen kenner en verzamelaar, hij heeft ook zelf bibliofiele uitgaven gedrukt en uitgegeven. Als eerbetoon richtte de Leidse universiteitsbibliotheek een kleine expositie in over Büch als boekenliefhebber. En hoewel deze ten einde is, is ze virtueel nog aanwezig op internet (zie verwijzing op www.literatuuronline.nl). Een vroege door Büch gedrukte uitgave dateert uit 1979 en bestaat uit twee bladen van 22 bij 31 centimeter. Het bevat het kwatrijn Sombere Orfeus, opgedragen aan Boudewijn Maria Ignatius Büch en door hemzelf geschreven onder het pseudoniem Alfred Aubry. Het exemplaar, één uit een oplage van zes, verscheen in Amsterdam bij Sub Signo Libelli en behoort tot de Collectie Universiteitsbibliotheek Leiden. [jo (met dank aan Kasper van Ommen)]

Vorig najaar sprak NRC Handelsblad eindelijk het verlossende woord: Marek van der Jagt = Arnon Grunberg. Waarmee een einde kwam aan de discussie die Van der Jagts ‘debuutroman’ De geschiedenis van mijn kaalheid al sinds de verschijning aankleefde. Ongehinderd door dit journalistieke dispuut had regisseur en toneelschrijfster Elles Pleijter intussen voor een project met theatergroep Toetssteen gewerkt aan een toneelbewerking van de roman. Het stuk heeft op 27 maart zijn première in theater De Engelenbak in Amsterdam.

‘Dat vond ik zo jammer, dat het in de recensies eigenlijk alleen maar over die kwestie ging en niet over het boek zelf’, zegt Pleijter. ‘Terwijl ik het absoluut een van zijn beste romans vind. Dat spelletje met de identiteit van de auteur kan ik ook niet los zien van het boek - het gáát over identiteit.’ Grunbergs werk krijgt nogal eens het verwijt afstandelijk te zijn, waardoor zijn teksten op het toneel makkelijk doodslaan. In haar toneelbewerking



heeft Elles Pleijter ervoor gekozen de afstandelijke verteller daadwerkelijk los te koppelen van de handeling, zodat er steeds twee Mareks op het toneel staan: het publiek blikt via de auteur/verteller terug op enkele beslissende episoden uit zijn puberteit.

Een wereldpremière als dit is voor de amateurspelers van Toetssteen niets nieuws. De groep vormt al jaren een podium voor de ontwikkeling van nieuw Nederlands repertoire, een verdienste waarvoor ze in 2001 met een rijkssubsidie werd beloond. [sk]

Sombere Orfeus zonder Echo, hoor
ongehoord zwijgen, onherroepelijke rouw
binnen het donker van dit hemelsblauw
O ogenblik; geen beeld dringt hier meer door

[p. 5]

Reddingsactie voor broos papier

Het is alweer zes jaar geleden dat vanuit de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag het conserveringsproject Metamorfoze van start ging. Op dat moment dreigde een kleine ramp voor ons cultureel erfgoed. Papier uit de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw was er door verzuring zo slecht aan toe, dat hele collecties op den duur tot poeder dreigden te vervallen.

Inmiddels is de eerste fase van het project afgesloten. De conservering van honderd literaire collecties uit het Letterkundig Museum, de Koninklijke Bibliotheek en andere instellingen door het hele land werd eind vorig jaar gevierd met de publicatie En ik heb ze bewaard voor jou....

Collecties van Kloos, Greshoff, Du Perron, de archieven van De Gids, de collectie van uitgever, boekhandelaar en publicist A.C. Kruseman, Reves manuscript van De Avonden, het archief van criticus P.H. Ritter - het zijn maar een paar juweeltjes uit de collecties van de dertig betrokken instellingen. Maar ook een verzameling clandestiene belletrie uit de Tweede Wereldoorlog en een collectie liedblaadjes werden tot redding uitverkoren. Met een miljoenensubsidie van het rijk zijn ze door de medewerkers van de kb op microfilm gefotografeerd, waarna de originelen zuurvrij verpakt werden opgeborgen in een papiervriendelijk klimaat, om verder verval te vertragen. Sommige stukken werden via een chemisch proces ontzuurd.

Het behoud heeft voor de onderzoeker wel een prijs. Wie nu naar de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg afreist voor het raadplegen van de collectie Boutens, zal zich in eerste instantie tevreden moeten stellen met cd's en microfilms. De originelen blijven voortaan zoveel mogelijk achter slot en grendel. [sk]

Gieriksterren: keurmerk voor de literaire fijnproever

Als een Michelin-ster voor de boekhandel: een leidraad voor de fijnproever en een kwaliteitsmerk voor de branche. Zo droomde zich de redactie van het Vlaamse literaire tijdschrift Gierik hun zelf ontworpen en uitgevoerde kwaliteitstest. In 2000 werd het onderzoek voor het eerst uitgevoerd, en kwam de Brugse boekhandel De Reyghere met twee sterren als beste uit de bus. Bij de herhaling van het onderzoek, eind vorig jaar, behield de winkel haar twee sterren, maar moest hij de titel ‘Beste literaire boekhandel van Vlaanderen’ afstaan aan De Groene Waterman in Antwerpen.

De ‘boekentempel’ in de Antwerpse Wolstraat wordt geprezen om haar brede voorraad actuele en klassieke literatuur, de mooie verzameling poëzie, de klantvriendelijke en uitnodigende inrichting en de kundigheid van het personeel. De objectieve meetlat van het Gierikteam bestond uit een lijstje met in totaal dertig titels, die volgens de redactie thuishoren in een literaire boekhandel. Met de score van negentien voerde De Groene Waterman het klassement aan. Een drie-sterrennominatie, tot nog toe niet vertoond, komt pas met 21 titels in zicht.

De boekenbranche moet zich op kwaliteit gaan profileren, vindt Gierik, en met deze vergelijkende toets hoopt ze daaraan haar steentje bij te dragen. Een eervolle vermelding was er in dit kader voor De Boekuil in het stadje Mortsel bij Antwerpen, die zich met een grondige verbouwing en herinrichting in twee jaar tijd opwerkte van nul naar twee sterren. Van de circa honderd boekhandels kwamen er dit jaar negen in aanmerking voor een tweesterren-nominatie. Tien kregen van de jury één ster en nog eens tien een vermelding-metstip.

Een inspirerend voorbeeld, dat navolging verdient. Hoewel het aantal boekhandels er aanzienlijk groter is, kan ook in Nederland de kwaliteit van het aanbod wel eens zorgvuldig onder de loep worden genomen. Uitstaltafels met de jongste uitgaven - overal dezelfde - nemen een steeds prominentere plaats in ten koste van de wandkasten met klassieken en series. Maar: moet een boekhandel niet meer zijn dan de vitrinekast van de verschillende uitgevers? Kan de lezer behalve Lanoye's Boze



Tongen gelijk ook de andere twee delen van zijn monstertrilogie meenemen? Staat de Max Havelaar wel op de plank? En worden er behalve de signeersessie van een bestsellerauteur ook eigenzinniger literaire activiteiten georganiseerd?

Op zoek naar de eigen kwaliteitsnormen van de Nederlandse zelfstandige boekhandel zal Literatuur de komende afleveringen met regelmaat verslag uitbrengen van de toestand in de boekenwereld. In het dikke zomernummer een eerste voorproefje uit de regio. [sk]