Literatuur. Jaargang 20

[p. 38]

Om verder te lezen

Bij Rudi van der Paardt

Voor een overzicht en bespreking door een keur van critici van alle romans van Vestdijk kan men terecht bij: Rudi van der Paardt, Je kunt er toch bij blijven zitten? Amsterdam 1983. Een vergelijkbare bundel is Het gebergte. Amsterdam 1996, van H. Brandt Corstius en Maarten 't Hart; dit boek bevat alleen stukken van beide auteurs en geen inleiding of bibliografische annotatie.

Belangrijke beschouwingen van contemporaine critici vindt men in: F. Bordewijk, Kritisch proza. 's-Gravenhage 1982; H.A. Gomperts, Intenties 2. Amsterdam 1981; Th. de Vries, S. Vestdijk: grootheid en grenzen van een fenomeen. Leiden 1987. Studies over de roman (chronologisch): R.A. Cornets de Groot, De chaos en de volheid. Den Haag 1966; L.F. Abell, ‘Een interpretatie van De kellner en de levenden’. In: Vestdijkkroniek 1, 2 en 3 (1974), later ietwat gewijzigd herdrukt in hetzelfde tijdschrift en in boekvorm; H.A. Wage, ‘Tijd en werkelijkheid in De kellner en de levenden’. In: S. Dresden e.a., Tijd en werkelijkheid in de moderne literatuur. Wassenaar 1974; J. van de Sande, Simon Vestdijk: De kellner en de levenden. Apeldoorn 1984. Vestdijk heeft op de astrologische interpretatie van Cornets de Groot geantwoord in een niet gebundelde ‘antikritiek’, in Maatstaf 14 (1967), p. 1013 e.v.; Kenmerkend voor het gesputter der critici over Bericht is het negatieve stuk van Anne Wadman, Handdruk en handgemeen. Utrecht 1965.

Bij Vergilius, mijn reis met Dante

Het fragment is afkomstig uit Publius Vergilius Maro, Mijn reis met Dante door de Hel. Vert. Drs. P; Ill. S. Botticelli. Amsterdam: Athenaeum - Polak & Van Gennep, 2003. 88 blz.; € 19,95; isbn 90 253 0874 0. Dantes versie van het verhaal, De goddelijke komedie, is meer dan eens in het Nederlands vertaald (zie ook hierna) en is momenteel in vier verschillende vertalingen verkrijgbaar (zie hierover www.literatuuronline.nl).

Bij Lisa Kuitert

Gebaseerd op B. de Ligt in Historische Kring Loosdrecht 98 (1994) en 122 en 123 (1999); en Lisa Kuitert, ‘Negentiende-eeuwse verering voor een middeleeuws genie. De Dante-vertaling van J.C. Hacke van Mijnden’. In: K.D. Beekman e.a. (red.) De as van de Romantiek. Opstellen aangeboden aan prof. dr W. van den Berg [...] Amsterdam 1999, p. 129-143.

Bij Eric de Bruyn

Er is veel literatuur over de verwantschappen tussen de Bosch-iconografie en het Visioen van Tondalus. Nigel F. Palmer, ‘Visio Tnugdali’. The German and Dutch Translations and their Circulation in the Later Middle Ages. München etc. 1982, p. 218-220, geeft een goede stand van zaken. Meest recent hierover is Eric de Bruyn, ‘En het woord is beeld geworden...Middelnederlandse literatuur en laatmiddeleeuwse iconografie’. In: Ria Jansen-Sieben e.a. (red.), Medioneerlandistiek. Een inleiding tot de Middelnederlandse letterkunde. Hilversum 2000, p. 335-336, en Eric de Bruyn, De vergeten beeldentaal van Jheronimus Bosch. De symboliek van de Hooiwagen-triptiek en de Rotterdamse Marskramer-tondo verklaard vanuit Middelnederlandse teksten. proefschrifteditie, 's-Hertogenbosch 2001, p. 149-154.

De Middelnederlandse versies van het Visioen van Tondalus in R. Verdeyen en J. Endepols (eds.), Tondalus' Visioen en St. Patricius' Vagevuur. 2 dl., Gent etc. 1914-1917, en A.T.W Bellemans (ed.), Tondalus' Visioen. Naar het Gentsche handschrift [...]. Antwerpen 1945. De eerstgenoemde uitgave bevat tevens een leerzaam overzicht van de middeleeuwse visioenenliteratuur. Een interessante bloemlezing is Peter Dinzelbacher (ed.), Mittelalterliche Visionsliteratur. Eine Anthologie. Darmstadt 1989. Voor de traditionele helle-iconografie, zie onder meer H.J.E. Endepols, ‘Bijdrage tot de eschatologische voorstellingen in de middeleeuwen’. In: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 28 (1909), p. 49-111.

Over Jacomijne Costers, zie hierna. De Middelnederlandse versie van het Evangelium Nicodemi in J. Jacobs (ed.), ‘Een nieuw Mnl. handschrift van het Evangelie van Nicodemus’. In: Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal en Letterkunde 1926, p. 546-587. Het paneel met Christus in het Voorgeborchte van de Hel wordt nader geanalyseerd in Eric de Bruyn en Jan Op de Beeck, De Zotte Schilders. Moraalridders van het Penseel rond Bosch, Bruegel en Brouwer. catalogus. Gent 2003 (nr.3).

Bij Wybren Scheepsma en Maria van Daalen

De tekst van Jacomijne Costers is uitgegeven en van een inleiding voorzien door W. Scheepsma, ‘De helletocht van Jacomijne Costers († 1503)’. In: Ons geestelijk erf 70 (1996), p. 157-185. De gekozen fragmenten beslaan resp. de regels 677-694, 794-811, 473-481 en 587-600 en zijn resp. vertaald door Johan Oosterman, Wybren Scheepsma en Maria van Daalen (de laatste twee). Zie ook W.F. Scheepsma, Deemoed en devotie. De koorvrouwen van Windesheim en hun geschriften. Amsterdam 1997, p. 153-168 en 246-250. Het citaat waarmee de bijdrage van Maria van Daalen besluit is van Hans Faverey, Verzamelde gedichten. Amsterdam 1993. p. 537.

Bij André Hanou

De belangrijkste publicaties over het dodengesprek in de achttiende eeuw zijn André Hanou, ‘Weyermans Maandelyksche 'T Zamenspraaken (1726)’. In: Peter Altena (red.), Het verlokkend Ooft [...]. Amsterdam 1985, 160-194; Frank van Lamoen, ‘In de geest van Lucianus’. In: Mededelingen Weyerman 20 (1997), p. 75-82; en René Veerman, ‘Het dodengesprek in Nederland’. In: De achttiende eeuw 29 (1997) 1, p. 35-58.

Bij Jos Borré

De ‘monstertrilogie’ van Tom Lanoye omvat de romans Het goddelijke monster (1e druk 1997), Zwarte tranen (1e druk 1999) en Boze tongen (2002), uitgegeven bij Prometheus te Amsterdam. Over Tom Lanoye, zie www.lanoye.be