Literatuur. Jaargang 21

[p. 4]

[Nieuws]

Gezocht: nieuwe generatie letterkundigen

Van de zes Nederlandse universiteiten met een leerstoel Moderne Nederlandse letterkunde zijn er momenteel drie op zoek naar een hoogleraar. De universiteit van Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam zagen onlangs hun hoogleraar vertrekken, de hoogleraar in Leiden vertrekt binnenkort. De VU zal de vacature voor een jaar bevriezen. Drie lege plekken: een noodisituatie, of een welkome verversing? Wim van den Berg, gasthoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, herinnert aan de allereerste bijeenkomst over de nieuwe Nederlandse literatuur-geschiedenis in 1997. In de bankjes van de Eerste Kamer waren toen alle letterkundigen met een vaste aanstelling aan een Nederlandse of Vlaamse universiteit uitgenodigd, en in groten getale aanwezig. ‘Stel je voor dat iemand op dat moment op het idee was gekomen een bom op het Eerste Kamergebouw te gooien.’ Schertsend: ‘Voor de vernieuwing van het vak zou dat natuurlijk erg gelukkig zijn geweest.’ De drie openvallende plaatsen baren hem niet direct zorgen. ‘Het is natuurlijk voor de continuïteit van het vak niet zo plezierig, maar er is momenteel veel creatif talent. Onder de mensen die de afgelopen tien jaar gepromoveerd zijn, is genoeg kwaliteit te vinden.’

Met Van den Berg was ook Gillis Dorleijn, die halverwege de jaren tachtig in Groningen werd benoemd, indertijd zelf een van een reeks nieuwe hoogleraren. Ook Dorleijn heeft, zonder namen te willen noemen, wel vijf of zes mensen in gedachten die in aanmerking komen voor een van de vrijgekomen posities. Dat de VU de functie het eerstkomende jaar niet zal vervullen, is volgens hem niet uitzonderlijk. ‘Waar ik me wel zorgen over maak, is dat ze er een 8/10 functie van wil maken. In de praktijk werkt dat niet: het hoogleraarschap is een fulltime bezigheid. Daar moet je als universiteit dan ook gewoon de volle mep voor betalen.’ (sk)

Best verzorgde boeken 2003 deze zomer in twee musea te zien

De bundel Verhaal halen die de stichting Dichter aan huis samenstelde bij het gelijknamige evenement, de viertalige geïllustreerde editie van De das in het bos. Een sprookje zonder moraal van Gerard Reve, en het abecedarium Letterlust van Kees van Kooten en grafisch ontwerper Ewald Spieker. Drie zeer verschillende boeken, die één ding gemeen hebben: ze behoren tot de best verzorgde boeken van het afgelopen jaar. Samen met 43 andere boekuitgaven worden ze tot half augustus geëxposeerd in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Vanaf juli tot september is de selectie ook te zien in Museum Meermanno in Den Haag.

Jaarlijks selecteert een vijfkoppige jury op verzoek van Stichting De Best Vervzorgde Boeken maximaal vijftig boeken in zeven categorieën uiteenlopend van poëziebundels tot bedrijfspublicaties. De jury waagt zich niet aan het uitroepen van een hoofdprijswinnaar tussen zoveel ongelijksoortig materiaal. Eerder dit jaar gebeurde dat wel bij de verkiezing van Het Mooiste Boekomslag, waarbij boekverkopers het omslag van Schaduwkind van P.F. Thomése uitverkozen.

Bij het best verzorgde boek gaat het niet alleen om het omslagontwerp, maar om de hele vormgeving en uitvoering van het boek: typografie, beeldgebruik, bindwerk. Daarom zijn de boeken op de tentoonstelling niet alleen in de vitrine te zien, maar is van elk boek ook een blader-examplaar voorhanden. Op de tentoonstelling in het Stedelijk Museum (op dit moment tijdelijk gevestigd in het voormalige TPG-gebouw achter het Centraal Station) is de ontwerpers gevraagd in de vitrine ook een tweede boek tentoon te stellen. Dat kan een voorbeeld van hun eigen werk zijn of dat van een andere vormgeven die hen heeft geïnspireerd.

Dat het goed gaat met de Nederlandse boekvormgeving, werd bewezen toen de internationale boekenjury voor de ‘Schönste Bücher aller Welt’ eind maart een zilveren medaille toekende aan de tweetalige uitgave van de Verzamelde gedichten van Paul Celan, een ontwerp van Joost van de Woestijne en Office of CC, uitgegeven door Meulenhoff. Het boek Werktitel: Piet Gerards over het werk van de grafisch ontwerper Piet Gerards kreeg van de jury een eervolle vermelding. (sk)

het best verzorgde boek 2003/2004 van 4 juni tot 15 augustus in het stedelijk museum cs, oosterdokskade 3-5, amsterdam: van juli tot september in museum meermanno, prinsessegracht 30, den haag.

[p. 5]

Antwerpse luchten weer open
Lanoye spelt correct

Naar verwachting zal rond de verschijningsdatum van deze Literatuur het Paviljoen Antwerpse Luchten heropend worden. De poëzie-installatie van Tom Lanoye en beeldend kunstenaar Fred Eerdekens bestaat uit een gedicht tegen de achtergrond van de Antwerpse lucht, die via een constructie met spiegels het paviljoen wordt binnengehaald. Eén van de spiegels werd begin mei vernield, nog geen twee dagen na de onthulling tijdens het openingsweekend van ABC2004/Antwerpen Wereldboekenstad.

Antwerpse Luchten staat voor de A, de eerste van de Stad van Letters, en werd gepresenteerd tegelijk met de B (door Germaine Greer en Elke Boom) en de C (door Toon Tellegen en Stef Kamil Carlens). Gedurende het jaar dat loopt tot mei 2005 zullen nog eens 23 duo's bestaande uit een schrijver en een kunstenaar uit een andere discipline de rest van het alfabet vormgeven, zo is de bedoeling van de organisatie van ABC2004. Het paviljoen A aan het Mutsaertplein is na de vernieling hersteld en aangepast. Het heeft nu een poort, die 's nachts wordt gesloten.

Tom Lanoye maakte in de eerste weken van abc2004 ook op andere wijze kennis met het effect van zijn taal in de openbare ruimte. De slotstrofen van een bestaand gedicht van hem, waarin de ‘Boerentoren’ (volksnaam voor de kbc-toren) zijn liefde verklaart aan de tegenoverliggende kathedraal, werden gevelvullend aan de toren uitgehangen, in afwachting van het antwoord van de kathedraal. Nadat Lanoyes poëzie zo in het oog springend was geëtaleerd, ontstond op de lezerspagina's van enkele kranten een levendige spellings-discussie over zijn gebruik van de meer-vouds-imperatief (Aanvaardt mij neemt mij ziet mij staan). Was dat niet in strijd met de dt-regel? vroegen sommigen zich af. Jan

Boerentoren, Antwerpen

Nuyts, docent Taalkunde aan de Antwerpse universiteit, sprak uiteindelijk het verlossende woord: ‘Tom Lanoye beheerst het Nederlands perfect.’ (sk)

Registersonnet

Mijn eenzaam leven wandelt in de straten
Als vader slaapt gelijk een rustig beest.
Wees hier aanwezig, allereerste geest;
Geen plaats ter wereld is zo godverlaten.

Ik scheidde; onverstand was allerwegen
De wind ging als een zee tekeer vannacht.
Ik had niet vaak meer aan dat huis gedacht:
oh hoe benard en toch prachtig gelegen.

Dit was aan dag van heimelijk begeren.
Ik houd zo van die donkre burgerheren,
Soms zag ik ze op een verlaten heide.

Hoorde 'k die stem om weer te kunnen zwerven?
Ach laten wij geen ogenblik bederven:
‘Ic sech adieu, wi twee wi moeten scheiden.’

De Literatuur-zomerprijsvraag

Een van de liederen in het Antwerps liedboek staat vol met citaten uit bekende liederen. Het was een geliefd procédé in de zestiende de eeuw, het maken van zo'n lied. In de handboeken heet dit een registerlied: een lied dat, meestal met speelse bedoelingen, is samengesteld uit fragmenten van andere liederen. Ook in het toneel uit die tijd komen we dit tegen, waarbij het spel van de liedjeskoopman - Een Comen met liedekens - uit het einde van de zestiende eeuw wel het mooiste voorbeeld is. De koopman brengt tientallen liedjes aan de man, en van allemaal roept hij één regeltje. Aan het publiek de taak deze regels te herkennen. In dit nummer van Literatuur doen we iets vergelijkbaars. We hebben een sonnet gemaakt dat bestaat uit veertien beginregels van Nederlandse gedichten - een registersonnet - en we nodigen de lezer uit op zoek te gaan naar de gedichten en de schrijvers die daarbij horen. Sommige regels zijn bekend, het identificeren van andere vergt waarschijnlijk veel inventiviteit en doorzettingsvermogen. Wie daarin het beste slaagt, en ons voor 1 september de oplossing toestuurt, ontvangt drie delen naar keus uit de Alfa-reeks (literaire teksten uit de Nederlanden, zie voor een overzicht van de leverbare titels www.aup.nl). Oplossingen kunnen gestuurd worden naar aup, redactie Literatuur, Prinsengracht 747-751, 1017 jx Amsterdam, of per e-mail naar [e-mail], onder duidelijke vermelding van ‘zomerprijsvraag’. [jo]