Literatuur Zonder Leeftijd. Jaargang 3

[p. 51]

Signalementen

Charlotte Köhler Stipendium

Het stipendium 1989 van de Stichting Charlotte Köhler is toegekend aan de schrijver Ted van Lieshout voor zijn kinderboeken, en in het bijzonder voor zijn dichtbundels. Het bestuur van de stichting werd in deze keuze geadviseerd door een commissie bestaande uit Imme Dros, Veronica Hazelhoff en Toin Duijx. Het stipendium wordt jaarlijks uitgekeerd aan een, bij voorkeur, jonge auteur op het gebied van drama, proza of poëzie. Het stipendium, groot fl. 10.000.-, zal op 14 december in de Stadsschouwburg te Amsterdam worden uitgereikt. Bij dezelfde gelegenheid vindt de uitreiking plaats van de David Roëllprijs en de Charlotte Köhlerprijzen voor beeldende kunstenaars van het Prins Bernhard Fonds.

Ted van Lieshout werd op 21 december 1955 in Eindhoven geboren. Sinds 1975 woont hij in Amsterdam, waar hij in 1980 afstudeerde als illustrator aan de Gerrit Rietveld kunstacademie. Hij ontwierp en illustreerde dat jaar het boekje Als je ophoudt met dansen voor het Sociaal Instituut voor de Dans. In de daarop volgende jaren ontwierp hij boekomslagen (voor fondsen als De Arbeiderspers, Manteau en Villa) en maakte hij tekeningen (voor kranten en tijdschriften als NRC-Handelsblad, Avenue en Huisarts & Praktijk) in zeer detaillistische arceertechniek.

In 1982 begon hij tekeningen in een robuustere stijl te publiceren, onder meer in De Blauw Geruite Kiel, de kinderkrant van Vrij Nederland. Een jaar later werd hij ‘huistekenaar’ van het vijf-jarenproject ‘Lees je knetter’. Hij begon zich geheel toe te leggen op het werken voor de jeugd. In De Blauw Geruite Kiel, onder leiding van Karel Eykman en Aukje Holtrop, vond hij een ideaal podium om ook zijn geschreven werk te publiceren. In 1984 verscheen daarin het (ongebundelde) lange vers ‘De achterkant van Mijnheer van Vliet’, waarna vele gedichten en het (eveneens ongebundelde) verhaal ‘Een zesje’ volgden. In 1984 begon hij ook toneelstukjes te schrijven voor het NOS-televisieprogramma Sesamstraat.

In 1986 verschenen zijn jeugdroman Raafs reizend theater en zijn eerste

[p. 52]

dichtbundel Van verdriet kun je grappige hoedjes vouwen (in 1987 bekroond met een Vlag en Wimpel), een jaar later gevolgd door de ‘kindernovelle’ Zondag, het kinderboek Luitje en de limonademoeder, waarin hij een nieuwe tekenstijl demonstreerde, en de tweede dichtbundel Als ik geen naam had kwam ik in de Noordzee uit. In 1987 werd hij docent tekenen en illustreren aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.

In 1988 schreef hij ten behoeve van het leesonderwijs Kaatje Koe, dat hij in tegenstelling tot zijn andere werk niet zelf illustreerde. Tevens verschenen de ‘kindernovelle’ De allerliefste jongen van de hele wereld en de derde dichtbundel Och, ik elleboog me er wel doorheen, die hij verluchtigde met gewassen tekeningen.

De dichtbundels van Ted van Lieshout worden uitgegeven door Leopold, zijn andere boeken door Van Goor en Zwijsen (Kaatje Koe). (gebaseerd op de auteurs informatie van de Stichting Schrijvers School Samenleving).

Jeugdboekenweek in Vlaanderen

In 1990 wordt de Jeugdboekenweek voor de 19-de keer georganiseerd. Ze loopt van 16 tot 31 maart onder het thema: BLIJ, BANG EN BOOS. Focus op boeken over gevoelens dus.

De affiche en de bijbehorende logo's - drie in getal- werden ontworpen door Ann Geerinck (Dendermonde, 1964), een veelbelovende, jonge kunstenares. Zij illustreert ook het geschenkboek, dat in opdracht van de Vereniging ter

[p. 53]

Bevordering van het Vlaamse Boekwezen geschreven wordt door Gie Laenen en gerealiseerd wordt door uitgeverij Houtekiet.

Op 14 maart wordt de Jeugdboekenweek feestelijk geopend in Oudenaarde. Een ondernemende en veelzijdige werkgroep is daar maanden geleden al met de voorbereidingen begonnen. Jonge en oudere boekenvrienden zullen grootscheeps uitgenodigd worden. Een keur aan auteurs uit Vlaanderen en Nederland wordt verwacht, samen met kinderen uit het hele land.

De avond voordien, dinsdag 13 maart, wordt de Jeugdboekenweek al gelanceerd in het TV-l-kinderprogramma ‘Station’.

Door de recensiediensten van Lektuurgids, Jeugboekengids, Pluizer en De Vrijzinnige Lezer wordt in samenwerking met de Vereniging van Schrijvers voor de Jeugd en het Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur aan een Keuzelijst gewerkt.

Naast de programmabrochure en de lesbrief, komt dit jaar voor het eerst een leesprogramma voor de bibliotheken tot stand, een project dat uitgewerkt werd door de Werkgroep Kempische Jeugdbibliotheken, en nationaal wordt aangeboden. Het programma bestaat uit vier onderdelen voor vier leeftijdsgroepen: kleuters, 6 tot 9-jarigen, 10 tot 12-jarigen en tieners. Het wordt in de komende weken via de Centrale Openbare Bibliotheken aangeboden.

De Jeugdboekenweek komt tot stand in samenwerking met

het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap

de Nederlandse Taalunie

de Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen

de Spaarbank An-Hyp

de BRT

talrijke enthousiaste medewerkers in bibliotheken, scholen en culturele centra.

De coördinatie is in handen van het Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur.

Werkgroep kinderboekenweek Middelburg

De Werkgroep Kinderboekenweek Middelburg is een samenwerkingsverband tussen diverse onderwijsinstellingen, Stichting Sociaal Kultureel Werk Middelburg, boekhandel Fanoy en Zeeuwse Bibliotheek, dat zich ten doel stelt bij zoveel mogelijk kinderen het ‘betere’ jeugdboek onder de aandacht te brengen. Reeds tien jaar geeft deze werkgroep publikaties voor dit doel uit, de

[p. 54]

laatste zes jaar in de vorm van de literaire kranten Lurv en Lurvje. Deze periodieken, die jaarlijks dankzij provinciale subsidie in een oplage van 30.000 exemplaren gratis aan de Zeeuwse jeugd worden gegeven, krijgen in toenemende mate landelijke belangstelling, waaronder ook van uitgeverijen. De redaktie heeft besloten in 1989 geen kranten uit te geven om extra energie te kunnen steken in een uitgave voor 1990 en volgende jaren zo mogelijk zonder verder afhankelijk te zijn van overheidssteun.

Een adempauze dus om volgend jaar met een nog beter produkt te kunnen komen.

Continuïteit

Een gevaarlijke kant aan dit besluit is de doorbreking van de continuïteit van de uitgaven. Niet alleen in Zeeland, maar ook daarbuiten (landelijk worden zo'n 30.000 kranten verkocht), rekent men op het verschijnen van Lurv en Lurvje.

Veel scholen maken van de kranten gebruik bij de opbouw van hun lessen over jeugdliteratuur.

Vandaar dat de Werkgroep een alternatief heeft ontwikkeld dat redaktioneel aanzienlijk minder arbeidsintensief is, maar gezien de doelstelling zeer effektief moet zijn, namelijk de uitgave van een verjaardagskalender over jeugdillustratoren. Waarom dit thema en deze vorm?

Illustraties

Illustraties en omslag bepalen het persoonlijke, eigen gezicht van een jeugdboek. Het serieus nemen van de jeugdliteratuur heeft de laatste decennia geleid tot een bijna revolutionair te noemen kwaliteitsverbetering van de illustraties. Niet langer zien we plaatjes bij de tekst, maar wezenlijke aanvullingen op het werk van de schrijver. Illustratoren uit ons taalgebied kunnen zich meten met internationale topillustratoren.

Deze belangwekkende ontwikkeling wil de Werkgroep onder de aandacht van kinderen en hun ouders brengen in de vorm van een verjaardagskalender. Jarenlang wordt heel het gezin met twaalf mooie voorbeelden van illustraties geconfronteerd. Een nog duurzamer produkt dan de kranten Lurv en Lurvje, zo vond de redaktie.

Inhoudelijk

De redaktie van de jeugdkranten werd gevraagd voorstellen te doen voor de te

[p. 55]

benaderen twaalf illustratoren. Direkt haakte men in op de reeds eerder gevoerde discussie over de aandacht voor Vlaamse jeugdliteratuur. Een discussie die gelukkig net alleen binnen de Werkgroep leeft, maar ook onder andere betrokkenen bij leesbevordering voor de jeugd. Op de Internationale kinderboekenbeurs 1988 in Bologna bestond bijvoorbeeld ook de nodige aandacht voor de Zuid-Nederlandse literatuurproduktie. Bovendien vond in 1988 in Brugge een internationale Studie- en Ontmoetingsdag voor jeugd- en kinderliteratuur plaats.

De jeugdliteratuur van onze zuiderburen moet volgens de redaktie nadrukkelijk meer in de belangstelling komen, dan nu het geval is. De kwaliteit is er naar.

Worden in Nederland de literaire werken van bijvoorbeeld Claus, Boon en Walschap in toenemende mate gewaardeerd, voor jeugdliteratuur gaat dit niet op. Vlaams taaleigen is in literatuur voor volwassenen geliefd, maar wordt in jeugdliteratuur juist veroordeeld. Deze zeer inconsequente Noord-Nederlandse norm dient, volgens de werkgroep, bijgesteld te worden.

De Nederlandse boekenmarkt is gemakkelijker toegankelijk voor Surinaamse of IJslandse jeugdliteratuur, dan voor de Vlaamse. In boekhandels, maar ook in bibliotheken komen we ze nauwelijks tegen. Zelden wordt een Vlaams kinderboek in Nederland gerecenseerd, hetgeen weer leidt tot totale onbekendheid bij het publiek.

Deze ontwikkeling wil de redaktie helpen keren door in de toekomst in Lurv en Lurvje veel informatie over Vlaamse jeugdliteratuur op te nemen.

Vlaamse illustratoren

Dit voornemen kan reeds in de kalender gerealiseerd worden. Veel Vlaamse illustratoren hebben in het afgelopen decennium bewezen werk van zeer hoog gehalte te leveren. Ze hebben in belangrijke mate een bijdrage geleverd aan de algemene kwaliteitsverbetering van het Vlaamse jeugdboek. Illustratoren als Kristien Aertssen en Koen Fossey kunnen zich meten met de beste Nederlandse collega's. Alleen zijn zij in Nederland totaal onbekend.

Vandaar dat de redaktie van Lurv en Lurvje voorstelde voor de kalender zes Vlaamse en zes Nederlandse topillustratoren uit te nodigen een werkstuk te maken.

Enthousiasme

Ter toetsing is het idee van de verjaardagskalender voorgelegd aan diverse personen en organisaties, die aktief zijn op het gebied van de leesbevordering.

[p. 56]

Groot enthousiasme kenmerkte de reakties. Men vond het een zeer toegankelijk medium dat voor langere tijd onder de aandacht van een groot publiek kan komen. Vervolgens zijn een aantal interessante illustratoren in Vlaanderen en Nederland op mogelijke bereidheid tot medewerking gepolst. Unaniem verklaarden zij zeer graag aan dit initiatief te willen meewerken. Dit betekent dat in Vlaanderen Kristien Aertssen, Gerda Dendoven, Anne Westerduin, Linol Rabijns en André Sollie hebben toegezegd. Bovendien zullen de illustratoren Koen Fossey en Lieve Baeten samen een bijdrage leveren.

Voor de Nederlandse bijdragen staan Griffel- en Penseelwinnaars als Margriet Heymans (winnares Woutertje Pieterse-Prijs 1989), Ingrid en Dieter Schubert, Wim Hofman en Friso Henstra in ieder geval garant.

Informatief

De twaalf illustraties moeten op zich in staat geacht worden de interesse voor het illustreren te wekken. Op bescheiden wijze zal er tekstuele informatie aan toegevoegd worden. Zo heeft de deskundigen op het gebied van jeugdliteratuur, mevrouw Joke Linders (recensente Algemeen Dagblad en voormalig voorzitter van de Griffeljury), toegezegd een inleiding te schrijven. Van de illustratoren worden foto's en biografische informatie opgenomen en de populaire jeugdschrijver Jacques Vriens (Prijs van de Nederlandse Kinderjury 1988) zorgt voor een verjaardagskalender. Gestreefd wordt naar een kleurendruk-uitgave van zes pagina's (dubbelzijdig bedrukt) met een informatieve bladzijde in zwart-wit.

De totale kosten worden geraamd op bijna 50.000 gulden. De kosten zijn beperkt door inzet van vele vrijwilligers, die met name de distributie betaalbaar houden. De Werkgroep kan slechts een bescheiden deel van de kosten opbrengen. Vandaar dat een beroep gedaan wordt op subsidiëring door gemeenten, provincies (Zeeland en Vlaanderen) en rijksoverheden. Ook organisaties die boekpromotie als doel hebben en bedrijven zullen om financiële steun gevraagd worden.

Uitgangspunt is dat de kalender voor een zo laag mogelijke prijs verkoopbaar moet zijn, wil het doel van verspreiding over zoveel mogelijk kinderen gehaald kunnen worden.