Mekka. Jaarboek voor lezers. Jaargang 1993

[p. 197]

5.4 Mekka's Honderd

1	Harry Mulisch, De ontdekking van de hemel (De Bezige Bij) 212
2	Paul de Wispelaere, Het verkoolde alfabet (De Arbeiderspers) 135
3	Marcel Möring, Het grote verlangen (Meulenhoff) 66,5
4	Wolfgang Koeppen, Jakob Littners aantekeningen uit een aardhol (Thoth) 57,5
5	Frans Kellendonk, Het complete werk (Meulenhoff) 51,5
6	Tomas Tranströmer, Het wilde plein. Gedichten 1948-1990 (De Bezige Bij) 50,5
7	Monika van Paemel, De eerste steen (Meulenhoff) 49
8	Willem Jan Otten, De wijde blik (Van Oorschot) 46,5
9	Jan Potocki, Manuscript gevonden te Zaragoza (Wereldbibliotheek) 44,5
10	Ismail Kadare, Het dromenpaleis (Van Gennep) 35
11	Patricia de Martelaere, De staart (Meulenhoff/Kritak) 34
12	Thomas Pynchon, Regenboog van zwaartekracht (Bert Bakker) 34
13	Isaac Bashevis Singer, Het hof van mijn vader. Herinneringen aan een joodse jeugd (De Arbeiderspers) 34
14	Walter van den Broeck, Het leven na beklag (De Bezige Bij) 32
15	Leonard Nolens, Tweedracht (Querido) 31
16	Jung Chang, Wilde Zwanen. Drie dochters van China (Amber) 29
17	Lars Gustafsson, De tennisspelers (De Bezige Bij) 28
18	Friedrich Nietzsche, Herwaardering van alle waarden (Boom) 28
19	Rudy Kousbroek, Het Oostindisch kampsyndroom (Meulenhoff) 27,5
20	Jean Pierre Rawie, Onmogelijk geluk (Bert Bakker) 27,5
21	Renate Dorrestein, Ontaarde moeders (Contact) 27
22	J. Bernlef, Niemand wint (Querido) 2-6,5
23	Ronald Giphart, Ik ook van jou (Nijgh & Van Ditmar) 26,5
24	Doeschka Meijsing, Vuur en zijde (Querido) 26,5
25	Toni Morrison, Jazz (Amber) 26
26	Cees Nooteboom, De omweg naar Santiago (Atlas) 25
27	Juan José Saer, De ooggetuige (Prometheus) 24
28	György Konrád, Melinda en Dragomán (Van Gennep) 23,5
29	Carlos Fuentes, De campagne (Meulenhoff) 23
30	Judith Herzberg, Zoals (De Harmonie) 22
31	Piet Meeuse, De jacht op Proteus (De Bezige Bij) 21,5
32	Geerten Meijsing, De grachtengordel (De Arbeiderspers) 21,5
33	Geertrui Daem, Boniface (Dedalus) 21
34	Gustave Flaubert/George Sand, Wij moeten lachen en huilen (De Arbeiderspers) 21
35	Hans Jakob Christoph von Grimmelshausen, De avonturen van Simplicissimus (Ambo) 21
36	Kristien Hemmerechts, Kerst en andere liefdesverhalen (Atlas) 20,5
37	K. Schippers, Eb (Querido) 20,5
38	David Vogei, Huwelijksleven (Meulenhoff) 20,5
39	Michael Ondaatje, De Engelse patiënt (Bert Bakker) 19
40	Martin Reints, Lichaam en ziel (De Bezige Bij) 18,5
41	Nina Bouraoui, De gluurster (De Geus/epo) 18
42	Midas Dekkers, Lief dier. Over bestialiteit (Contact) 18

[p. 198]

43	Camille Paglia, Het seksuele masker (Prometheus) 17,5
44	Herman de Coninck, De flaptekstlezer (De Arbeiderspers) 17
45	Bodo Kirchhoff, Infanta (Meulenhoff) 17
46	Patrick Süskind, Het verhaal van mijnheer Sommer (Bert Bakker) 17
47	Kees Verheul, Villa Bermond (Querido) 17
48	Robert Anker, De thuiskomst van kapitein Rob (Querido) 16,5
49	Vincent Mahieu, Verzameld werk (Querido) 16,5
50	Hella S. Haasse, Heren van de thee (Querido) 16
51	Søren Kierkegaard, Dagboeken (De Arbeiderspers) 16
52	Chaim Potok, De troopleraar (bzztôh) 16
53	H.H. ter Balkt, Ode aan de Grote Kiezelwal (De Bezige Bij) 15,5
54	Barth David Schwartz, Pasolini Requiem. Een biografie (Meulenhoff) 15,5
55	Bernardo Atxaga, Obabakoak of Het ganzenbord (Nijgh & Van Ditmar) 15
56	Raymond Queneau, De blauwe bloemen (De Bezige Bij) 15
57	Paul Theroux, De gelukkige eilanden (Atlas) 15
58	Anna Enquist, Jachtscènes (De Arbeiderspers) 14,5
59	Eric de Kuyper, Als een dief in de nacht (sun) 14,5
60	Mario Praz, Huis van het leven (Agon) 14,5
61	Marguerite Duras, De minnaar uit Noord-China (De Arbeiderspers) 14
62	Hervé Guibert, Voor de vriend die naliet mij het leven te redden (sun) 14
63	Atte Jongstra, Cicerone (Contact) 14
64	Gabriel García Márquez, De zee van mijn verloren verhalen (Meulenhoff) 14
65	Joseph Brodsky, Kade der ongeneeslijken (De Bezige Bij) 13,5
66	Carlos Drummond de Andrade, De liefde, natuurlijk (De Arbeiderspers) 13,5
67	Stefan Hertmans, Kopnaad (Meulenhoff/Kritak) 13,5
68	Leon de Winter, De ruimte van Sokolov (De Bezige Bij) 13,5
69	J. Bernlef, De witte stad (Querido) 13
70	Jan Brokken, Goedenavond, mrs. Rhys (Atlas) 13
71	Homerus, Odyssee. De terugkeer van Odysseus (De Arbeiderspers) 13
72	Tom Lanoye, Doen! (Prometheus) 13
73	Ian McEwan, Zwarte honden (De Harmonie) 13
74	Margriet de Moor, Eerst grijs dan wit dan blauw (Contact) 13
75	Adelaída García Morales, Het zwijgen der sirenen (De Geus/epo) 13
76	J.J. Peereboom, Links en rechts (De Arbeiderspers) 13
77	Susan Sontag, The Volcano Lover (Jonathan Cape) 13
78	Theodor Holman, Familiefeest (Nijgh & Van Ditmar) 12,5
79	Anton Korteweg (red.), Een engel zingend achter een pilaar. Gedichten over schilderijen (Sdu) 12,5
80	Tilman Spengler, De hersens van Lenin (Van Gennep) 12,5
81	Jeanette Winterson, Op het lichaam geschreven (Contact) 12,5
82	Philippe Blasband, As (De Arbeiderspers) 12
83	Machado de Assis, Dagboek van Aires (De Arbeiderspers) 12
84	Hayden Herrera, Frida. Een biografie van Frida Kahlo (Contact) 11,5
85	Claudio Magris, Een andere zee (Bert Bakker) 11,5
86	Robert Vernooy, De tedere tirannie (Contact) 11,5
87	Louis Althusser, L'avenir dure longtemps (Stock) 11

[p. 199]

88	Willem Brakman, Een vreemde stam heeft mij geroofd (Querido) 11
89	Frans Denissen, De thuisreis (Prometheus) 11
90	Mon Detrez, De Balkan. Van burenruzie tot burgeroorlog (Hadewijch) 11
91	Hedda Martens, Een naald op het water (Querido) 11
92	Fernão Mendes Pinto, Pelgrimsreis (De Prom) 11
93	Paul Rodenko, Verzamelde essays en kritieken (Meulenhoff) 11
94	Willy Spillebeen, De anonieme jezuiet (Manteau) 11
95	Marieke Jonkman, Plejaden (Van Oorschot) 10,5
96	Patrick Marnham, De man die Maigret niet was (De Arbeiderspers) 10,5
97	Cyrille Offermans e.a. (red.), Het Vergeetwoordenboek (Raster 58, De Bezige Bij) 10,5
98	Johan Anthierens, Willem Elsschot. Het Ridderspoor (Meulenhoff/Kritak) 10
99	Michel Onfray, Cynismen (Ambo) 10
100	Francisco de Quevedo, Dromen (Ambo) 10

Mekka's Honderd heeft een weinig verrassende nummer één gekregen. Het kon niet anders. De ontdekking van de hemel moest door de recensenten uitverkozen worden tot het meest bewonderenswaardige boek van 1992. De Goethe van het Leidseplein zetelt ongenaakbaar op de bovenste sport van Mekka's boekenladder. ‘Hoed af,’ eindigde Tom van Deel zijn in termen van lof gestelde bespreking van Harry Mulisch' grote roman. De redactie van Mekka volgt hem in dat respectvolle gebaar.

De ontdekking van de hemel is namelijk met afstand verkozen tot het beste boek. Het heeft alles wat daarna komt minstens 77 punten achter zich gelaten. Om een indicatie te geven hoeveel dat niet is: bijna zestig punten had een boek nodig om in Mekka's Honderd een vierde plaats te halen. De tweede plaats voor Paul de Wispelaere mag overigens wél verrassend genoemd worden. Hij heeft met Het verkoolde alfabet zijn meest succesvolle boek tot nog toe geschreven. Een boek, bovendien, dat op zijn beurt in waardering weer ver boven alle volgende boeken uittorent. Een kleine zeventig punten scheiden Marcel Möring, die met Het grote verlangen een buitengewoon eervolle derde plaats verdiende, van Paul de Wispelaere.

Een aardige bijkomstigheid van Mekka's Honderd is dat sommige vertalingen die nog geen groot publiek bereikt hebben, zo hoog eindigen. De boeken van Wolfgang Koeppen, Tomas Tranströmer, Ismail Kadare, Jan Potocki, Isaac Bashevis Singer en Thomas Pynchon zullen in de verschillende markttoptienen tevergeefs gezocht worden.

Opvallend is verder de hoge positie van Willem Jan Ottens De wijde blik. Wie zou op voorhand hebben durven voorspellen dat deze roman een plaats bij de eerste tien ging krijgen? Opmerkelijk is het ook dat twee debuten - Ik ook van jou van Ronald Giphart en Boniface van Geertrui

[p. 200]

Daem - zulke hoge ogen gegooid hebben. En beleven we een renaissance van de Vlaamse literatuur? Naast De Wispelaere en Daem hebben ook Monika van Paemel (De eerste steen), Patricia de Martelaere (De staart), Walter van den Broeck (Het leven na beklag), Kristien Hemmerechts (Kerst en andere liefdesverhalen) en Leonard Nolens (Tweedracht) een plaats gevonden in de hoogste regionen van dit klassement - en dan hoeven Tom Lanoye en Eric de Kuyper niet eens te worden genoemd.

Mekka's Honderd is samengesteld door 71 Nederlandse en Vlaamse recensenten. Dat die niet allemaal hetzelfde lazen valt op te maken uit het feit dat ze in totaal maar liefst 382 verschillende boeken noemden, terwijl bij maximale verschillen ten hoogste 710 verschillende boeken genoemd hadden kunnen worden. Een aardige bij komstigheid van de hoge respons is dat alleen boeken die minstens twee vermeldingen kregen de tophonderd haalden. Dat geldt ook voor de titels die op plaats 98 tot en met 100 terecht zijn gekomen en voor Eric Vlaminck (Quatertemperdagen) die op de 101ste plaats terecht zou zijn gekomen. Ze haalden, evenals een elftal andere boeken, tien punten, maar de in Mekka's Honderd terechtgekomen boeken haalden dat puntenaantal door twee vermeldingen. Met andere woorden: één vermelding, zelfs als het om een eerste plaats ging, was niet genoeg voor een plaats in de tophonderd.

De boeken uit Mekka's Honderd zijn uitgebracht door dertig verschillende uitgevers. Berekend naar het aantal vermeldingen is De Arbeiderspers (14x) de meest succesvolle uitgever. Meulenhoff (13x) volgt op korte afstand, al moet gezegd worden dat drie van de dertien boeken in samenwerking met Kritak zijn verschenen. De derde plaats is voor De Bezige Bij en Querido (11x). Contact (7x), Bert Bakker (5x), Atlas en Prometheus (4x) en Nijgh & Van Ditmar, Van Gennep en Kritak (ieder 3x) maken de uitgeverstoptien vol.

Tot de honderd uitverkoren boeken horen niet minder dan twaalf dichtbundels. Dat zijn, in de volgorde waarin ze in Mekka's Honderd staan: Tomas Tranströmer (Het wilde plein), Leonard Nolens (Tweedracht), Jean Pierre Rawie (Onmogelijk geluk), J. Bernlef (Niemand wint), Judith Herzberg (Zoals), Martin Reints (Lichaam en ziel), H.H. ter Balkt (Ode aan de Grote Kiezelwal), Anna Enquist (Jachtscènes), Stefan Hertmans (Kopnaad), Carlos Drummond (De liefde, natuurlijk), Anton Kortewegs bloemlezing Een engel zingend achter een pilaar en Marieke Jonkman (Plejaden). Twaalf dichtbundels, het is een teken dat critici meer poëzie lezen dan bespreken, want zoveel aandacht krijgen dichters naar verhouding niet in de pers.

[p. 201]

Van de 88 andere titels behoren er 58 tot het genre van de literaire fictie. Maar dat is een puur boekhoudkundige statistiek, want in de praktijk is de grens tussen fictie en non-fictie vaag. Waar hoort bij voorbeeld een roman als die van Wolfgang Koeppen thuis? Een roman die zo overduidelijk gebaseerd is op, nee de neerslag ís van de oorlogservaringen van Jakob Littner? En Het verkoolde alfabet van Paul de Wispelaere, is dat fictie of non-fictie? De Wispelaere zelf zou bezwaar maken tegen elk soort indeling, wat begrijpelijk is voor een schrijver bij wie literatuur en leven, verbeelding en feit zo onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Maar goed, als indicatie houden we aan dat er dus dertig non-fictieboeken in Mekka's Honderd staan, en daar is - om er geen misverstand over te laten bestaan - ook het dagboek van De Wispelaere toe gerekend, terwijl dat van Koeppen, omdat het een roman genoemd wordt, bij die andere 58 is geteld. Tussen de dertig non-fictieboeken bevinden zich vier biografieën - die van Schwartz over Pasolini, van Marnham over Maigret, van Herrera over Frida Kahlo en van Anthierens over Elsschot. En negen titels behoren tot het genre van de ego-documenten en dagboeken.

Oorspronkelijk Nederlandstalig werk en vertaalde literatuur houden elkaar keurig in evenwicht in Mekka's Honderd. 52 titels behoren tot de eerste categorie, 48 tot de tweede. Minder evenwichtig is de verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke auteurs. Tegenover tachtig schrijvers staan maar twintig schrijfsters (of 21, wanneer je Raster en de correspondentie tussen Flaubert en Sand vanwege het vrouwelijk aandeel van die boeken voor één laat tellen). Op grond hiervan zou je kunnen concluderen dat literatuur van vrouwen bij het grote lezerspubliek meer in trek is dan bij critici. Misschien ligt het eraan dat binnen het domein van de literaire kritiek mannen ook nog altijd de overhand hebben. Eens zien of daar de komende jaren verandering in komt.