De natuurkunde van het geheelal

Een 13de-eeuws middelnederlands leerdicht

[p. 433]

Deel III
Varianten

[p. 435]

vv. 1-4, aangehaald uit S:

Van hier vortwaert
So is ons gheopenb't
Vele dinghē indē kalendier
Nv wil ic v vort seggē hier

Varianten uit H en L:

1	L.	vorwaert;
	H.	-
2	L.	= so - Es - gheopenbaert;
	H.	gheopenbaert;
3	L.	dinghes in dien;
	H.	dingen;
4	L.	voort al hier;
	H.	Nu - = v;
5	L.^o	In verse ende in frayen rime;
	H.^o	In versen e in warē rime;
	S.^o	In versen e in warē rime;
6	L.	+ E - line;
	H.	vp sinen lime;
	S.	vp sinen lime;
7	L.	= om - zult;
	H.	zult;
	S.	ghiit - zult;
8	L.	= en - sijn;
	H.	= en - sijn;
	S.	= en - siin;

W begint met 2 oorspronkelijke verzen:

Ic wil v seggē mit mijnre macht
Van compoten die meeste cracht

9	L.	= v;
	H.	-
	S.	-
	W.	= segghen;
10	L.	al;
	H.	-
	S.	-
	W.	+ seggen - = allen;
11	L.	Eertrike;
	H.	Eertrike;
	S.	Eertrike;
	W.	Aerdrike;
12	L.	-
	H.	-
	S.	Siin;
	W.	gescepen;
13	L.	zonne - = oec;
	H.	= oec - entie mane;
	S.	= oec - entie mane;
	W.	Ende hoe - = oec;
14	L.	= dat;
	H.	plegen;
	S.	-
	W.^o	Bi naturen plegen te gane;
15	L.	vijf;
	H.	vij;
	S.	.vij.;
	W.	andre;
16	L.	mensch - zijn;
	H.	= mensche - heuet sine;
	S.	D' - = mensche - heuet sine;
	W.^o	Waer af elc mensche heuet sede;
17	L.	complexie ende zijn;
	H.	complexie;
	S.	complexie;
	W.	Sijn complexie e sijn;
18	L.	zeghet - de;
	H.	-
	S.	-
	W.	Want ons seget;
19	L.	elc creature - leuet;
	H.	creature - leuet;
	S.	creature - leuet;
	W.	creature - leuet;
20	L.	nature - heuet;
	H.	Sine nature - heuet;
	S.	Sine nature - heuet;
	W.	Hoer nature - heuet;
21	L.	seluen;

[p. 436]

	H.	-
	S.	-
	W.	Algader - seuē;
22	L.	zelt weten;
	H.	sultse;
	S.	sultse;
	W.	+ noch - hoerē - sij;
23	L.	ict;
	H.	Maerct - ic v - = dit;
	S.	Maerct - ic v - = dit;
	W.	Mercket - = dit;
24	L.	Verstaet - so moghedi winnen;
	H.	Verstaet - so mogedi winnen;
	S.	V'staet - so mogedi winnen;
	W.	Verstaet - soe muechdi wīnē;
25	L.	= emmer;
	H.	suldi - = emmer - vort;
	S.	suldi - = emmer - vort;
	W.	= emmer - + altoes;
26	L.	= wel - woerd;
	H.	= wel - een wort;
	S.	= wel - v'staet - een wort;
	W.	= ghi;
27	L.	= dat;
	H.	= dien;
	S.	= dien;
	W.	sult hier hoerē;
28	L.	dan[ne]^1;
	H.	V - + al;
	S.	V - + al - v'loren;
	W.	+ al;
29	L.	woerden neit;
	H.	ne - andren boerdē;
	S.	ne - andren boerdē;
	W.	andren;
30	L.	woerd - seit;
	H.	wort;
	S.	wort;
	W.	-
31	L.	kauwen;
	H.	Moetmen kennen;
	S.	Moetmen kennē - v'staen;
	W.	seker sijn;
32	L.	-
	H.	Eermen vort;
	S.	Eermen vort;
	W.	-
33	L.	-
	H.	-
	S.	aestronomiē;
	W.	astromien;
34	L.	naturen;
	H.	naturen - seggen;
	S.	naturē;
	W.	naturē - seggē;
Rubriek	W.	Hier muecht ghii m'kē e v'staē
		Hoe die planetē omme gaen
279	M.	-
	L.	es;
	U.	= so;
	H.	es;
	S.	es;
	B.	soe es;
	M'.	-
	O.	= so;
	W.	= so;
280	M.	Ghescapen - + al - ertrike;
	L.	+ al - eertrike;
	U.	-
	H.	+ al - erdrike;
	S.	+ al - erdrike;
	B.	Ghescapē - + al - erterike;
	M'.	Ghecepen - eertrike;
	O.	Gescapen - + al - eertrike;
	W.	Gescepen;
281	M.^o	E daer toe aldat firmament;
	L.	-

[p. 437]

	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	tfiermament
	M'.	allegad';
	O.	allegad';
	W.	-
282	M.^o	Als ic v hier doe bekent;
	L.^o	Alse ic v hier doe bekent;
	U.^o	Als ic v hier doe bekent;
	H.^o	Als ic v hier doe bekent;
	S.^o	Als ic v hier doe bekent;
	B.^o	Als ic v hier doe bekent;
	M'.^o	Als ic v hier doe bekent;
	O.^o	Als ic v doe bekent;
	W.^o	Als ic v sal doen bekent;
283	M.	= E;
	L.	= E - zeuen;
	U.	= E - seuen;
	H.	= E - dien;
	S.	= E - dien;
	B.	= E - seuen;
	M'.	= E - zeuen;
	O.	= E - souen;
	W.	= E - seuē;
284	M.^o	Wil ic v nv doen weten;
	L.^o	Wil ic v nv doen te weten;
	U.^o	Wil ic v nu doen weten;
	H.^o	Wil ic v nv doen weten;
	S.^o	Wil ic v nv doen weten;
	B.	v oec latē weten;
	M'.^o	Wil ic v nv doen weten;
	O.^o	Wil ic v nů doen wetē;
	W.^o	Wil ic nv laten weten;
285	M.	Hoer;
	L.	loop;
	U.	-
	H.	loop es;
	S.	loop es;
	B.	es - tfiermament;
	M'.	Hair - ond';
	O.	Harē loep loept;
	W.	Hoer;
286	M.	-
	L.	isser wel bekant;
	U.	+ en - soe;
	H.^o	Als ic v hier doe bekent;
	S.^o	Alsic v hier doe bekent;
	B.	negheen nesser;
	M'.^o	Alse ic v hier doe bekent;
	O.	en geen - soe wael;
	W.	Mer ghen - = en - soe;
287	M.	entie;
	L.	Alse de zonne;
	U.	-
	H.	Also - entie;
	S.	Also - entie;
	B.	Alse de - de;
	M'.	Alse - sonnen - of;
	O.	-
	W.	-
288	M.	ellic na minē wane;
	L.	Deze - in minen wane;
	U.	in minē wane;
	H.	betekenen elc na minē wane;
	S.	betekenen elc na minen wane;
	B.	ī minē wane;
	M'.	na sine wane;
	O.	wael na mynē waen;
	W.	na minē wane;
289	M.^o	Dand' viue als ic wane;
	L.	-
	U.	Dander - altemael;
	H.	Dander v;
	S.	Dander .v.;
	B.	Dand';
	M'.	Dande xvj;
	O.	Dander vijve;
	W.	Dandre;
290	M.^o	Kōnen luttel lude hen op v'staen;
	L.^o	Diene kē[n]nen niet so wale;
	U.	soe wael;
	H.	bekent - also;
	S.	bekent - also;
	B.	ne;
	M'.	Diene;
	O.	= Die - alsoe wael;
	W.	soe;
291	M.	+ hem - astronomiē;
	L.	En si;
	U.	En sij;
	H.	-
	S.	-

[p. 438]

	B.	-
	M'.	-
	O.	-
	W.	Het en sij - astromie;
292	M.	kēnen se wel die d' - siin;
	L.	kennense - die daer af zijn;
	U.	Sijn kennisse hier af;
	H.	kennesse - af;
	S.	kennesse - af siin;
	B.	kennēse die d' af siin;
	M'.	dier af;
	O.	Die kennēse die d' aff;
	W.	Sij kennense wel dier;
293	M.^o	E wil se v nv a[^b]lle no[^a]men;
	L.^o	E salse noemen alle;
	U.	= v - al;
	H.	= v - nomen;
	S.	= v - nomen;
	B.	-
	M'.	= v - nomē;
	O.	hi sal se nomē;
	W.	wil v;
294	M.	ellic - ghevalle;
	L.	sine - gheualle;
	U.	-
	H.	sine stade;
	S.	sine stade;
	B.	elkē sine;
	M'.	-
	O.	Nae - dat die stede gevallen;
	W.	Nae;
295	M.	vij siin nv twe;
	L.	dezen seuen - twe;
	U.^o	Vanden seuen sijnder twe;
	H.	vij;
	S.	.vij. siinre;
	B.	esser;
	M'.	zeuen sinre twie;
	O.	souē isser twe;
	W.^o	Vanden isser twee;
296	M.	d' - no meer;
	L.	no me;
	U.	+ no - no;
	H.	no;
	S.	no;
	B.	de mane - no;
	M'.	Tusschē sōne e mane - me;
	O.	die maen noch - meer;
	W.	no;
297	M.^o	E elc boue and' gheset;
	L.	De - den anderen;
	U.	Deen - dander;
	H.	Deen - den anderē geset;
	S.	Deen - den anderē;
	B.	Deen - + es - dand' geset;
	M'.	Deen - denan d'n gheseit;
	O.	Deen is - dander geset;
	W.	Deen - den andre;
298	M.^o	Elc heeft sond'linghe cracht dit wet;
	L.	gheeft - proper - ende wet;
	U.	= E - gheeft - craft;
	H.	gheuet proper craft twet;
	S.	gheuet proper craft twet;
	B.	heeft pper - e;
	M'.	= elc - gheuē proper - e;
	O.	geeft - weet;
	W.	= E - heeft proper;
299	M.	die erste is marcuri
	L.	aerdrike;
	U.	aertriken;
	H.	eerdrike - saturnus;
	S.	eerdrike - saturnus;
	B.	erterike;
	M'.	eertrike;
	O.^o	In eertrike dat een is mercuri;
	W.^o	Der mane naest marcurius;
300	M.	ven;
	L.	loop;
	U.	-
	H.	loopt;
	S.	loopt;
	B.	-
	M'.	= E - Dair;
	O.	-
	W.	dair - + soe;
301	M.	auont - dietsche;
	L.	auond - dietsce woord;
	U.	Dat auonsterre - duutsche;

[p. 439]

	H.	auont - duutsche wort;
	S.	auont - duutsche wort;
	B.	auont - dietsch wort;
	M'.	dietsche;
	O.	die auontst're - dietsche [of dietscche?];
	W.	dietsche;
302	M.	-
	L.	comet voor de zonne voord;
	U.	comet - der sonnē;
	H.	na der sonnen vort;
	S.	na der sonnē vort;
	B.	vor de - vort;
	M'.	comē na d' sōnen;
	O.	-
	W.	coemt voir;
303	M.^o	Somtijt so heit si soe;
	L.^o	Somwile so heet si;
	U.^o	Som wile dat heet soe;
	H.^o	Somwile heet si soe;
	S.^o	Somwile heet si soe;
	B.	Somme - dan heet soe;
	M'.	wile heit si soe;
	O.^o	Somwilen dan heitse lucifer^1;
	W.	dan heet;
304	M.	-
	L.	segget di - = hoe;
	U.	segghe;
	H.	-
	S.	-
	B.	segge;
	M'.	segghe;
	O.	-
	W.	-
305	M.	liecht - manē;
	L.	deze;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	lichtdrag'e;
	M'.	liecht - name;
	O.	lichtdragere - twe;
	W.	drager dees;
306	M.	En - ghen;
	L.	En heuet - tezamen;
	U.	En - sij en gheen;
	H.	heuet - gheenē;
	S.	heuet - gheenē tiit;
	B.	En - genē;
	M'.	En - ghene;
	O.	En heeftse genē - tsamen;
	W.	= Ne - ghene;
307	M.	sauonts;
	L.	alsi auonds;
	U.	sij sauonts;
	H.	alsi sauons;
	S.	alsi sauons;
	B.	alsi sauonts;
	M'.	sauonts;
	O.	des auonts;
	W.	sij auonts west wert staet;
308	M.	Eer;
	L.	voor de zonne;
	U.	-
	H.	vor;
	S.	vor;
	B.	vor de;
	M'.	voere;
	O.	se;
	W.^o	E na der sonnen ghaet;
309	M.	heitsi;
	L.	hiet - latine;
	U.	sij;
	H.	int latijn;
	S.	int latiin;
	B.	latiin;
	M'.	heyt;
	O.	heitse;
	W.	sij - int;
310	M.	-
	L.	+ de - auond - sine;
	U.	wille auonsterre;
	H.	+ die;
	S.	+ die - siin;
	B.	wilt - siin;
	M'.	+ die - auonts;
	O.	die auontsterre;
	W.	die auontsterre;

[p. 440]

311	M.	desen drie;
	L.	dezen;
	U.	desen;
	H.	desen iij;
	S.	desen .iij.;
	B.	planeeten;
	M'.	desen iij;
	O.	drie;
	W.	desen tween;
312	M.	Heb ic gheseit - heiten;
	L.	ghenoemt;
	U.	gheseghet - sij;
	H.	hebbe - geseit;
	S.	hebbe - gheseit;
	B.	hebbe - gesegt - heetē;
	M'.	gheseit - = si;
	O.	geseet - heitē;
	W.^o	Die bouē der manē sijn gesetē;
313	M.	is;
	L.	loopt de zonne si is;
	U.	Soe - is - = so;
	H.	loopt - clare;
	S.	loopt - clare;
	B.	de - clare;
	M'.	Soe - is - clair;
	O.	Soe - is claer;
	W.^o	Loept die sonne sekerlike;
314	M.	= al - v'claert haer entaer;
	L.	= al - v'claret haer ende daer;
	U.	sij - = al - haer e daer;
	H.	Datsi - = al - harentare;
	S.^o	Datsi v'claert harentare;
	B.	si - = al - v'claerd hare entare;
	M'.	al - v'claert entaer;
	O.^o	Datse verclert hare entare;
	W.^o	Si verlicht al aertrike;
315	M.	E - drien;
	L.	E - dezen drien hoech;
	U.	E - drien soe;
	H.	E - hoge;
	S.	Ende;
	B.	E - dese - hoge;
	M'.	E - drien;
	O.	E - dese drie soe hoge is;
	W.	= Die - den drien soe hoge sij [eerst volgde dan: is, veranderd in es];
316	M.	-
	L.	des sijt ghewes;
	U.	-
	H.	ghelooft;
	S.	ghelooft;
	B.	geloeft;
	M'.	hair;
	O.	geloeft;
	W.	geloeft;
317	M.	= Wel - Twelfw'f al so groet;
	L.	= Wel - Twaelf werf so;
	U.	= Wel - xij^c warf alsoe groet;
	H.	= Wel - xij warf;
	S.	= Wel - .xij. warf;
	B.	= Wel - xij - groet;
	M'.^o	Xij ∧ also groot is ∧ veruen si;
	O.	= Wel - Twelff warff alsoe groet;
	W.^o	Twaelf werf alsoe groet is sond' waen;
318	M.	d' - seit men mi;
	L.	Alse;
	U.	maen - segghe;
	H.	Alse;
	S.	Alse;
	B.	Alse - = dat - seggic;
	M'.	Alse;
	O.	Alse die mane - seg ic;
	W.^o	Als die cirkel vander maen;
319	M.	ī - dagφ;
	L.	loop;
	U.	haer;
	H.	loop in;
	S.	loop in;
	B.	= harē loep - dagē;
	M'.	horen - in .iij.;
	O.	oerē - bijnnē - dagē;
	W.^o	Die in xxx dage haerē loep doet;
320	M.	Dies wil ic v;
	L.	= allen - zal;

[p. 441]

	U.	= allen;
	H.	= v allen sal;
	S.	= v allen sal;
	B.^o	Harē loep des wordi vroet;
	M'.	= allen;
	O.	= allen;
	W.	= allen;
Rubriek	W.	Hier muechdi weten sonder waen
		Hoe aen die sonne ontfanct die maen
321	M.	an d' mane;
	L.	+ E - de - zonne;
	U.	maen aen;
	H.	-
	S.	-
	B.	de - de;
	M'.	Alse - van d';
	O.	[ontbreekt]
	W.	-
322	M.	-
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	d';
	B.	dertich dage - d';
	M'.	dair;
	O.	[ontbreekt]
	W.	dage sij dair na;
323	M.	e sulc tijt;
	L.	me;
	U.	mee;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	M'.	-
	O.	Somwilen - somwilē;
	W.	somwijl mijn;
324	M.^o	Onthout dit wel in uwe sin;
	L.	Dat;
	U.	= wel;
	H.	mercke;
	S.	merke - sinē;
	B.	m'ke;
	O.	merke - wael - sine sijnne;
	M'.	Dat merke - = wel;
	W.	= wel - sinē sijn;
325	M.	= weder;
	L.	zonnen;
	U.	kan;
	H.	-
	S.	co;
	B.	-
	M.	-
	O.	= weder - kan;
	W.	sij - = weder;
326	M.	And'w'f ontfangφ dan;
	L.	ander werf - dan;
	U.	anderwarf - dan;
	H.	anderwerf - dan;
	S.	ander w'f - dan;
	B.	dan;
	M'.	and'w'f - dan;
	O.	= E - Een and' warff - dan;
	W.	dair;
327	M.^o	Voerwaer si loept dat firmament;
	L.^o	Daer si loopt tfirmament;
	U.^o	Mar soe loept tfirmament;
	H.	Waer si loopt int;
	S.	Waer si loopt int;
	B.	loept de mane om tfiermament;
	M'.^o	M' si loept tfirmamēt;
	O.^o	Mer si loept om tfirmament;
	W.^o	Hets waer sij loept tfirmament;
Rubriek	O.	Bijnnē xxvij dagē loept die mane om tfirmament
328	M.	In seuen e twintich - = al;
	L.	= al - + daghen;
	U.	-
	H.	+ daghē;

[p. 442]

	S.	+ daghen;
	B.	xxviij;
	M.'	+ daghē;
	O.	Bijnnē - dagē^1;
	W.	+ dage - = al;
Rubriek	L.	In hoe langhe de mane omme gaet tfirmament
329	M.^o	E in .viij. daer toe mede;
	L.	Daghe;
	U.	Daghe;
	H.	= Daghen;
	S.	= Daghen;
	B.	Dagen;
	M'.	= Daghen;
	O.	Dagen - vi;
	W.	= Daghen - + dair toe;
Rubriek	O.	In hoe langhe die sonne om geet
330	M.^o	M' die sōne die in so hogher stede;
	L.^o	Waer die sonne in so hoghe stede;
	U.^o	Mar die son die in soe hoghe stede;
	H.^o	Waer die sonne in so hogh' stede;
	S.^o	Waer die sonne in so hogh' stede;
	B.^o	Maer de sōne die ī so hoge stede;
	M'.^o	Wair die sonne in so hoghe stede;
	O.^o	Mar die sonne in die hoge stede;
	B.^o	Die sonne die loept dat waerhede;
331	M.^o	Loept bouē ons e ertrike;
	L.^o	Loopt bouen ardrike;
	U.^o	Lopet bouen aertriken;
	H.^o	Loopt bouen al erdrike;
	S.	= Daer si - Loopt - erdrike;
	B.	= Daer si - = al - erterike;
	M'.^o	Loept bouen al eertrike;
	O.^o	Loept bouē eertrike;
	W.	[ontbreekt]
332	M.	-
	L.	looptet;
	U.	om;
	H.	loopt;
	S.	loopt;
	B.	-
	M'.	zekerlike;
	O.	[ontbreekt]
	W.	[ontbreekt]
Rubriek	L.	In hoe langhe de sonne omme gaet
333	M.	drie hond't daghe;
	L.	-
	U.	cc[^c]c;
	H.	-
	S.	-
	B.	dagen tfiermament;
	O.	dagen;
	W.	dage;
334	M.	ī vijf e xl. omtrent;
	L.	+ daghe - = al [xlv doorgehaald, en in margine vervangen door lxv];
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	O.	-
	W.	-

4, alleen maar in W voorkomende verzen:

334'	E van eenē dage tfierdendeel
334''	Dat houdewij stille tes wij geheel

[p. 443]

334'''	Een dach cōnen gemakē dair naer
334''''	Dit is altoes int vierde iaer

335	M.	betughet;
	L.	de kalendier;
	U.	die calendiere;
	H.	-
	S.	-
	B.	Alse - toent die kalēgier;
	O.	toent die kalendier;
	W.	[ontbreekt]
336	M.	Zes - ou';
	L.	Sesh - + al;
	U.	Ses;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	-
	W.	[ontbreekt]
337	M.	dat iaer - heeft;
	L.	omme dat iaer - = en - neit;
	U.	dat - heeft;
	H.	= om - dat claerne - = en;
	S.	dat tIaer ne;
	B.	dat diaer;
	O.	dat tjaer;
	W.	[ontbreekt]
338	M.	Als eens - dit besiet;
	L.	Al eens - ment seit;
	U.	Al eens - seyt;
	H.	Al eens beginsel;
	S.	Al eens;
	B.	Al eens beghinsele;
	O.	Al eens begijnsel;
	W.	[ontbreekt]
339	M.	Watt ten iaer;
	L.	een iaer;
	U.	een iaer - beghinnet;
	H.	een iaer - begint;
	S.	een iaer - begint;
	B.	.l. iaer;
	O.	een - dagen begijnt;
	W.	[ontbreekt]
340	M.	= E - nacht - = wel - vint;
	L.	= E - Dat;
	U.	= E - bij nacht dat mē - kent;
	H.	= E;
	S.	= E;
	B.	= E - Dand' - dat - = mē;
	O.^o	Dander bi nacht dat wael kent;
	W.	[ontbreekt]
341	M.	-
	L.	zijn - sesh;
	U.	Soe - ses - ghenoemen;
	H.	comen;
	S.	siin - comen;
	B.	siin - genomen;
	O.	Soe - genomē;
	W.	[ontbreekt]
342	M.	vier iaer te gad';
	L.	iaer;
	U.	vier iaren;
	H.	Tusschen - iaer tsamē;
	S.	Tusschen - iaer tsamē co;
	B.	Tote - iaer;
	O.	Teyns dat die vier jairē [?];
	W.	[ontbreekt]
343	M.	sijn dan daer;
	L.	heuet me;
	U.	men;
	H.	heuet men;
	S.	heuet men;
	B.	mē;
	O.	mē;
	W.	[ontbreekt]
344	M.	-
	L.	-
	U.	segghe;
	H.	-
	S.	-
	B.	segge;
	O.	-
	W.	[ontbreekt]
345	M.	iaer een;
	L.	heuet - iaer;
	U.	heuet iaer een;
	H.	heuet - iaer;
	S.	heuet - iaer;
	B.	iaer .i.;
	O.	Ald;
	W.	[ontbreekt]

[p. 444]

346	M.	seiden ten eersten eer;
	L.	zeide voort;
	U.	tiersten eer;
	H.	seide vort;
	S.	seide vort;
	B.	seide tierstē eer;
	O.	seide tirsten eer;
	W.	[ontbreekt]
347	M.	-
	L.	daen;
	U.	dane;
	H.	after;
	S.	after;
	B.	-
	O.	[ontbreekt]
	W.	doetmē achter staen;
348	M.^o	Dade mens niet als ic merken kan;
	L.	Deed - zaen;
	U.	Dade - et;
	H.	Dademens - san;
	S.	Dademens - san;
	B.	En dademens;
	O.	-
	W.	En daet - noch gaen;
349	M.^o	Kersdach soude comen sinte johās daghe;
	L.^o	Kersauant tsente ians misse gheuallē;
	U.^o	Korsauont tot sente ians misse uallen;
	H.^o	Karsauont tsint ians misse vallen;
	S.^o	Karsauont tsint ians misse vallē;
	O.	+ te - sunte - mis geuallē;
	B.^o	K'sauont tsente ians misse vallen;
	W.^o	Kersdach in die meeste dage;
350	M.^o	Also vele sout ou' lanc v'draghe;
	L.	-
	U.	-
	H.	wondrē;
	S.	wondren;
	B.	wondrē;
	O.	-
	W.^o	Dat weet ic wel sonder sage;
351	M.^o	Ia ten eende van vijfhond't iaren;
	L.	iaren;
	U.	.vi[^c]j. iaren;
	H.	Al - iii jaren;
	S.	Al - iij jaren;
	B.	Alse - iaren;
	O.^o	Alse in dcc jaren;
	W.	[ontbreekt]
352	M.	+ int - xviij - = daer toe;
	L.	achtentwintich toe in;
	U.	xviij - = daer;
	H.	xviij - = daer - te waren;
	S.	xviij - = daer - te waren;
	B.	xxxiiij te waren;
	O.	+ in - xxxiij toe te waren;
	W.	[ontbreekt]
353	M.	Hier - heit men - virde iaer;
	L.	hiet - iaer;
	U.	heit - iaer;
	H.	ōme;
	S.	D'ōme;
	B.	ōme - iaer;
	O.	heit;
	W.	Dair - iaer;
354	M.	segt voer waer;
	L.	-
	U.	-
	H.	Lopeliaer;
	S.	Lopeliaer;
	B.	segge;
	O.	Scrickel jaer;
	W.	Scrickel iair;
355	M.	comt tot elkē iiij iaren;
	L.	het is telken vier iaren;
	U.	telken vier jaren;
	H.	es telken iiij jaren;
	S.	es telken .iiij. jaren;
	B.	es telkē vier iaren;
	O.	et is telken vierdē jaren;
	W.	[ontbreekt]
356	M.^o	E sulc heiten lopel iaer twaren;
	L.	ghevaren;

[p. 445]

	U.	van dien;
	H.	Lopeliaer - gevaren;
	S.	Lopeliaer - gheuaren [verbeterd uit: ghebaren];
	B.	geuarē;
	O.	Scrickel jaer - = dan - geuaren;
	W.	[ontbreekt]
357	M.	So comt die sōone;
	L.	zonne coomt - steden;
	U.	son coemt - yerster;
	H.	-
	S.	-
	B.	t' ierst';
	O.	taldφ irst';
	W.	Coempt die sonne;
358	M.^o	Dus ist al gheeffent hier mede;
	L.	= het;
	U.	et;
	H.	-
	S.	-
	B.	al daer;
	O.	et;
	W.	= dan - al dair;
Rubriek	L.	In hoe langhe venus ende mercurius omme gaen
	U.	In hoe langhe tijt venus e marcurius om gaen
	O.	In hoe lang' tijt ven e mercuri om gaen tfirmament
359	M.	marcurius;
	L.	marcurius;
	U.	marcurius;
	H.	marcurius;
	S.	marcurius;
	B.	-
	O.	-
	W.	marcurius;
360	M.	Loepen oec om;
	L.	ooc;
	U.	om;
	H.	-
	S.	-
	B.	Loepen - beide;
	O.	Loepē om beide - = oec;
	W.	Loepen;
361	M.	Mitt';
	L.	Mitter - zeluen;
	U.	Mitter;
	H.	Mitter - dien;
	S.	Mitter - dien;
	B.	M der;
	O.	Mitter - ganck;
	W.	Mitter;
362	M.	Effen - effen;
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	lanck;
	W.	-
Rubriek	L.	In hoe langhe mars omme gaet
	U.	In hoe langhe tijt mars omgaet
	O.	In hoe lange mars om geet
363	M.	d'
	L.	zonnē - loopt;
	U.	soe;
	H.	sonne loopt;
	S.	sonne loopt;
	B.	de - mars;
	O.	die sonne soe - mars;
	W.	sonne soe;
364	M.	Voert;
	L.	-
	U.	Cont;
	H.	Cont;
	S.	Cont;
	B.	Cont willic;
	O.	Cont;
	W.	Cont;
365	M.	al;
	L.	loopt - dat firmament;
	U.	om;

[p. 446]

	H.	loopt;
	S.	loopt;
	B.	Hi - tfiermament;
	O.	om;
	W.	Sij;
366	M.	twen jaren;
	L.	iaren - [in margine: ix];
	U.	twe iaren;
	H.	iaren;
	S.	iaren;
	B.	tween iarē;
	O.	twe jaerē;
	W.	vier iarē;
Rubriek	L.	In hoe langhe iupit' omme gaet
	U.	In hoe langhe tijt jupiter omgaet
	O.	In hoelange Jupit' om geet
367	M.	+ E - Jupit';
	L.	-
	U.	[ontbreekt]
	H.	-
	S.	-
	B.	mars - iupit';
	O.	mars - Jupit';
	W.	-
368	M.^o	Jupit' ōme loept dat v' staet;
	L.	= omme;
	U.	[ontbreekt]
	H.	-
	S.	ōme - v'staet;
	B.	Tfiermament - + al - v'staet;
	O.	al om - v'staet;
	W.	[v'staen, verbeterd in:] v'staet;
369	M.	twelf iaren;
	L.	iaren;
	U.	[ontbreekt]
	H.	iaren;
	S.	iaren;
	B.	iarē;
	O.	jaerē;
	W.	twaelf iarē - dair;
370	M.	sat^2n;
	L.	loopt;
	U.	[ontbreekt]
	H.	loopt;
	S.	loopt;
	B.	-
	O.	-
	W.	-
Rubriek	O.	In hoe lange saturn om geet
371	M.	dertich iare dat firmament;
	L.	iaren;
	U.	[ontbreekt]
	H.	iaren;
	S.	iaren;
	B.	iarē - tfiermament;
	O.	jaerē;
	W.	iarē;
372	M.^o	Gaet sat'n al omtrent;
	L.^o	Saturnus al omtrent;
	U.	[ontbreekt]
	H.^o	Saturnus al omtrent;
	S.^o	Saturnus al omtrent;
	B.^o	Saturnus al omtrent;
	W.^o	Soe loept hijt al omtrent;
	O.^o	Loept saturn al omtrent;
Rubriek	L.	Werwaert die planeten gaen
	O.	Werwart die planetē gaen
373	H.	V'staet - ganseliken;
	L.	ganseliken;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	redelike;
	O.	redeliken ēn wael;
	W.	[ontbreekt]
374	M.	Wat - miēne;
	L.	Wat;
	U.	Wat;

[p. 447]

	H.	Wat - meene;
	S.	Wat - meene;
	B.	Wat - meine;
	O.	Want ict meyne e niet el;
	W.	[ontbreekt]
375	M.	Ellic van desen;
	L.	Elker;
	U.	Elcker deerre;
	H.	Elken d';
	S.	Elken d';
	B.	Elker derre;
	O.	dierrē;
	W.	Elker deser;
376	M.	Is - coert - is si;
	L.	-
	U.	is;
	H.	-
	S.	Is;
	B.	-
	O.	Is - ofte lanc;
	W.	Is hij - is hij;
377	M.	den west ten oesten waert;
	L.	westen oost waerd;
	U.	westen oestwaert;
	H.^o	Ist van westen oestwaert;
	S.^o	Ist van westen oestwaert;
	B.	westē tē oestē waert;
	O.	Eest - westē ten oestēwart;
	W.	weste ten oestē waert;
378	M.	ons - name - openbaer;
	L.	-
	U.	aen - maen;
	H.	-
	S.	openb't;
	B.	oppēbaert;
	O.	aen - maen wael apenbaert;
	W.	= wel;
379	M.^o	Want als wy sin die nywe mane;
	L.	alsi heuet;
	U.	als sij;
	H.	alsi heuet;
	S.	als si heuet;
	B.	alsi;
	O.^o	Want alse heeft ontfaen;
	W.^o	Want als sij is oest ontfaen;
380	M.^o	Ten ersten auonts bet oestw't an;
	L.	Des auonds;
	U.	Sauonts siet mense;
	H.	Sauons sien;
	S.	Sauons sien;
	B.	Sauonts - = dan;
	O.^o	Soe si wise west tsauonds staen;
	W.	Auonts sien - west wert staen;
381	M.	[ontbreekt]
	L.	auonds - oost;
	U.	Sanders;
	H.	Sanders;
	S.	Sanders;
	B.	Sanders auons - w't;
	O.	anderē - aen;
	W.	aen^1;
382	M.	[ontbreekt]
	L.	derden auonds - oost;
	U.	Sderden - noch oest bet dan;
	H.	Sanders;
	S.	Sanders;
	B.	Des derts auons noch;
	O.	Sanders;
	W.^o	Dit mach merkē wijf of man;
383	M.^o	So lanc so meer dus moghē wi v'staen;
	L.	= wel;
	U.	bij - = wel;
	H.	= wel;
	S.	= wel - v'staen;
	B.	-
	O.	= wel;
	W.	machmē;
384	M.	ten oesten wel;
	L.	+ dan - oost waerts willen;

[p. 448]

	U.	+ ten - willen;
	H.	willen;
	S.	Datsi - w't willen;
	B.	ten oestē w't willē;
	O.	ten oestē w't wilt;
	W.	sij ten oestē willen;
385	M.	anderen - + alle;
	L.	de;
	U.	Alsoe;
	H.	-
	S.	-
	B.	Al soe - andre;
	O.	Alsoe - ande';
	W.	Alsoe - andre;
386	M.	-
	L.	segge deze;
	U.	af;
	H.	D' - segge;
	S.	D';
	B.	af segge;
	O.	[ontbreekt]
	W.	Dair ic af segge;
387	M.	M';
	L.	Waer;
	U.	Mar;
	H.	Mer;
	S.	M';
	B.	Maer - fiermament;
	O.^o	Waer dat wil tfirmament;
	W.	En waer;
388	M.	+ den - ten;
	L.	oostwaert ten;
	U.	oestwaert ten;
	H.	oestw't ten westē;
	S.	oestwaert ten;
	B.	= den - west w't;
	O.	ten;
	W.	ten;
389	M.	Trectse mit hem tot eenre;
	L.	hem ter zonnen;
	U.	mit hem tere sommen;
	H.	hem ter sonne;
	S.	hem ter sonne;
	B.	mit hem tere;
	O.^o	Treckense mit hem teenre sōmen;
	W.	Het trectse mit hem;
390	H.	w'f;
	L.	ene warf;
	U.	Elcs - warf;
	H.	Elker dages ene warf;
	S.	Elker - ene warf;
	B.	dages;
	O.	Elcx dagφ een warff;
	W.	Elcs daechs;
391	M.	Nochtan;
	L.	Nochtan;
	U.	Nochtan;
	H.	Nochtan;
	S.	Nochtan;
	B.	Nochtan;
	O.	Nochtant hoerē;
	W.	Nochtan haerē - sij;
392	M.	wille - v'staen;
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	v'staen;
	B.	-
	O.	-
	W.	-
393	M.^o	Ghelijc als hy een wieghel rent;
	L.	wel;
	U.	Micket daer - wile;
	H.	Micket;
	S.	Micket;
	B.	-
	O.	wile;
	W.	-
394	M.	zeuē vlighen;
	L.	Dat^1;
	U.	-
	H.	D' vij vliegen;
	S.	D' .vij.;
	B.	vij vliegē;
	O.	vij vliegen crůpē;
	W.	Dair - vliegē;

[p. 449]

395	M.	-
	L.	vlighe crupet - = alle - oostwaert;
	U.	= alle;
	H.	vliegen - = alle;
	S.	= alle;
	B.	vliegē - = alle;
	O.	vliegē - = alle - oestwart;
	W.	Die vij vliegen - = alle - oestwert;
396	M.	Dat rat dat - mit;
	L.	mit;
	U.	twiele ga mit;
	H.	-
	S.	-
	B.	dat wiel;
	O.	dat rat geet mit;
	W.	mit;
397	M.^o	Ten westen w't het trectse ōme;
	L.	Ten westen - trecse;
	U.	+ Ten - treckese om;
	H.^o	Ten westē waert e trec so ōme;
	S.	Ten westen waert - trecso;
	B.^o	Tē westē w't het treck ōme;
	O.^o	Ten oestē wart het trecse ōme;
	W.^o	Ten westen waert het trecket ōme;
398	M.	zeuē vlighen - sūme;
	L.	tot ere somme;
	U.	Dese - tere som;
	H.	vij vliegen - tere;
	S.	.vij. - tere;
	B.	vliegen tere;
	O.	souē vliegē - sōmen;
	W.	vij vliegē tot eenre;
399	M.	Nochtien sullen - = d';
	L.	Nochtan sullen - hier;
	U.	Nochtan suldi;
	H.	Nochtan sulsi daer jegen;
	S.	Nochtan sulsi - iegen;
	B.	Nochtā selē sire iegē;
	O.	Nochtant soelen - daer tegen;
	W.	Nochtan sullen sij dair iegē;
400	M.	v'staen;
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	ict;
	O.	-
	W.	-
401	M.	-
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	tfiermament;
	O.	-
	W.	elc planete int;
402	M.^o	Die een and' ieghen rent;
	L.	een ieghen den anderen;
	U.	Deen ieghen;
	H.	Deen ieghen;
	S.	Deen ieghen;
	B.	Deen iegē;
	O.	een tegen;
	W.	Deen iegen der ander;
403	M.	hadt - ald;
	L.	Ne hadde;
	U.	had niet god alsoe;
	H.^o	En hadt niet god gheuoucht;
	S.^o	En hadt god niet gheuoucht;
	B.	En hadt - geset;
	O.	En hadt got - alsoe geset;
	W.	En had alsoe god - geset
404	M.	wil niet wel bet;
	L.	= in - Een hand wille - + wel;
	U.	= in - Een - + wel;
	H.^o	Ene hantwille dat vermoet;
	S.^o	Ene hantwille dat vermoet;
	B.	= in - Ene hantwille;
	O.^o	Een hant wile dat wael weet;

[p. 450]

	W.^o	Een hant wile dat wel weet;
405	M.	+ En - w'elt;
	L.	-
	U.	-
	H.	geduren;
	S.	geduren;
	B.	+ En - gedurē;
	O.	+ En - werlt - gedurē;
	W.	geduerē;
406	M.	-
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	tfiermament;
	O.	-
	W.	-
407	M.	dick;
	L.	Souds;
	U.	dic - zeer;
	H.	-
	S.	dicken;
	B.	-
	O.	ducke - ze';
	W.	veel te seere;
408	M.	Ten waer - alle;
	L.	En;
	U.	En waer - wel;
	H.	Ten - alle;
	S.	Ten - siit - alle;
	B.	M' dat;
	O.	En wart;
	W.	En;
409	M.	Nochtien - = en - sij;
	L.	Nochtan - + niet;
	U.	Nochtan - konnen;
	H.	Nochtan - = en - consi;
	S.^o	Nochtan consi tfiermament;
	B.	Nochtā - tfiermament;
	O.	Nochtant - sij niet tfirmament;
	W.	Nocthan canse;
410	M.	= niet - vent;
	L.^o	Also ghehouden en nerent;
	U.	Soe - behouden et te nietent;
	H.	= So - Ghehouden niet ten;
	S.	= So - Ghehouden niet ten;
	B.	gehoudē - en;
	O.^o	Soe gehouden en rent;
	W.	Niet soe houdē - en;
411	M.	Ou' and' sins eenē;
	L.	sins;
	U.	ander sins;
	H.	andersins;
	S.	andersins;
	B.	andersins;
	O.	andersens ēnigen;
	W.	sins;
412	M.	Binnē hond't;
	L.	-
	U.	.c.;
	H.	C;
	S.	.C. jaren;
	B.	.c.;
	O.	C jaerē;
	W.	-
413	M.	brinct eenē;
	L.	brenghet - graet;
	U.	brengt;
	H.	brinct;
	S.	brinct;
	B.	brinct;
	O.	brengt;
	W.	Soe brenct die graet;
414	M.	+ Een - jof;
	L.	-
	U.	-
	H.	Lettel;
	S.	Lettel;
	B.	Lettel - lettel;
	O.	mijnne;
	W.	-
Rubriek	L.	Hoe hooch het is van eertrike tote elker planete
	U.	Hoe hoeghet es van artrike tot elcker planeten

[p. 451]

	W.	Hoert der planetē hoecheit als aristotiles die meyster seit
	O.	Dits hoe hoge van eertrike tot elker planetē is
415	M.	-
	L.	-
	U.	-
	H.	Aldien ghanc;
	S.	Aldien ghanc - dien;
	B.	-
	O.	ganck vandē;
	W.	ghanc der;
416	M.	-
	L.	-
	U.	nu doen;
	H.	= nv - gedaen;
	S.	= nv - ghedaen;
	B.	Hebbic;
	O.	nů laetē;
	W.	-
417	M.	Nv - + v - haerre alre hoechede;
	L.	Nv;
	U.	+ v - hoeghede;
	H.	-
	S.	Nv;
	B.	Nv willic - + v;
	O.	Nv - hoecheide;
	W.	Nv - + v - hoer hoecheden;
418	M.^o	Bewisen e doen wetē mede;
	L.	Hier nv al leren;
	U.	= oec;
	H.	Hier nv leeren;
	S.	Hier nv leeren;
	B.	Hier nv al leeren;
	O.	Hier nů al leren;
	W.	Vallen hier nv lerē;
419	M.	+ elc - ertrike;
	L.	hooch - in ardrike;
	U.	sij;
	H.	hoghe - ertrike;
	S.	hoghe - siin - ertrike;
	B.	hoge - siin - erterike;
	O.	hoge - eertrike
	W.	hoege sij;
420	M.	-
	L.	zegghen zekerlike;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	seggē;
	O.	seggen;
	W.	seggē;
421	M.	groet;
	L.	-
	U.	groet - is;
	H.	d';
	S.	d';
	B.	g^ot;
	O.	nae - g^ot elke is;
	W.	dair nae - groet;
422	M.	waerheit zuldi;
	L.	waerheit;
	U.	zuldij;
	H.	waerheit - weten;
	S.	waerheit - weten;
	B.	De wareit seldi;
	O.	hoerē ds [důs?];
	W.	waerheit sult ghij hoerē;
423	M.	ptholomeus - alfragaen [verbeterd uit: alfragraen];
	L.	Alse parthome' - affragaen;
	U.	ptholomeus - affraen;
	H.	Alse prolomeus - affragaen;
	S.	Alse prolomeus - affragaen;
	B.	Alse - affragaen;
	O.	Alse - effragaen;
	W.	ptholomeüs - alphagaen;
424	M.	-
	L.	haren - doet;
	U.	hoeren;
	H.	haren;
	S.	haren;
	B.	harē;
	O.	hoerē;
	W.	haerē;
425	M.	biredinen e beprouē;
	L.	Die ic bi reden - wil;
	U.	bij;

[p. 452]

	H.	redenen;
	S.	redenen;
	B.	siet - redenē proeft mē;
	O.	siet - redenē proeftmē;
	W.	Die - redenen - [wil, veranderd in:] wel;
426	M.	pure waerheit;
	L.	pure waerheit;
	U.	[ontbreekt]
	H.	waerheit;
	S.	waerheit;
	B.	pure wareit;
	O.	puer waerheit;
	W.	puer waerheit;
427	M.	d' dicke;
	L.	Bider dicke - eerdrike;
	U.	Bij - dicte;
	H.	dicke - erdrike;
	S.	dicke - erdrike;
	B.	erterike;
	O.	Bider dicten - eertrike;
	W.	Bider dicheit;
428	M.	Prouen - zekerlike;
	L.	zekerlike;
	U.	-
	H.	-
	S.	siit;
	B.	-
	O.	Prŭůē - wael;
	W.	wel sekerlicke;
429	M.	ane;
	L.	+ E - ane leggen;
	U.	Pinē - aen;
	H.	ic daer ane leggen;
	S.	ic d' ane leggen;
	B.	salic er ane leggen;
	O.	Pijn - aen leggen;
	W.	leggē;
430	M.	ic - + v - segghen;
	L.	zal seggen;
	U.	-
	H.	can gesegghen;
	S.	can gesegghen;
	B.^o	Salict v in rime seggen;
	O.^o	Sal ict v in rine seggē;
	W.	wel sal seggē;
Rubriek	L.	Hoe hoghe die mane ten naestē is van eerdrike
	U.	Die hoghet vander manen ten naesten van artrike
	O.	Hoe hoge die mane is tē naestē eertrijc
431	M.	an die;
	L.	an die;
	U.	aender maen;
	H.	+ v - die;
	S.	+ v - die;
	B.	wille begīnē an die;
	O.	begijnnē aen die;
	W.	aen die;
432	M.	plach;
	L.	Alsi;
	U.	tegaen;
	H.	Ast - pleget;
	S.	Alst - ghane;
	B.	Alsi - plegt;
	O.	pleget - gaen;
	W.	sij - pleecht;
433	M.	isser;
	L.	Aerdrike soe ist;
	U.	Aertrike - = so - is - tuschen;
	H.	Eerdrike - is;
	S.	Eerdrike - is;
	B.	Erterike - = so - esser;
	O.	Eertrijc soe isser;
	W.	Aertrike soe isser;
434	M.^o	Hond't dusent e ix dusent milen d' van;
	L.	-
	U.	Hondert dusent;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	dan;
	W.	.C. dusent - = e;
435	M.	d';
	L.	-
	U.	-
	H.	der;
	S.	der;

[p. 453]

	B.	-
	O.	-
	W.	xxx - = daer;
436	M.	eyn half so;
	L.	[ontbreekt]
	U.	haue - loepet;
	H.	E ς dus lopet - + daer;
	S.	E ς dus lopet - + daer;
	B.	.i. half dusentech - = dus;
	O.	ς deusentich loep;
	W.	-
437	M.	Dat twisken d' mane;
	L.	Dan tusscen - aerdrike;
	U.	tuschen;
	H.	hore - erdrike;
	S.	hore - erdrike;
	B.	Dats - hare - erterike;
	O.	Dats - eertrijc;
	W.	-
438	M.	vele is;
	L.	ist zekerlike;
	U.	vele is;
	H.	vele is;
	S.	vele is;
	B.	vele eist;
	O.	ald - ist;
	W.	is;
Rubriek	L.	Hoe hoech mercurius es van es^1 van eerdrike
	U.	Hoe hoghe marcurius is van artrike
	O.	Hoe hoge mercuri tē naestē is
439	M.	Dus - die lagheste;
	L.	de - vorsten;
	U.	maen - vorsten is;
	H.	Waer - vorsten;
	S.	Waer - vorstē;
	B.	de - v'stē;
	O.	versten is;
	W.	Dair - hoechsten;
440	M.	Marcůrius is d' naesten;
	L.	ten naesten es;
	U.^o	Marcurius is ten naesten dijs;
	H.	Marcurius - naesten;
	S.	Marcurius - naesten;
	B.	naestē;
	O.	is - naesten;
	W.	Marcuri - naestē;
441	M.^o	Twehond't e viij^m tech;
	L.	duzentich;
	U.	T[w?]ehondert dusent - = e;
	H.	= viij;
	S.	= viij;
	B.	dusentech;
	O.	= milen;
	W.	= milen - achte;
442	M.	= vijf - sech;
	L.	vijf duzent;
	U.	viue - = hond't;
	H.	.D.;
	S.	.d.;
	B.	.v.c. - lech;
	O.	v c - sech;
	W.	.v^c. dair - lech;
443	M.	twie e xl;
	L.	twe ende viertich mede;
	U.	twe eveertich;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	-
	W.	-
444	M.	Marcuri is;
	L.	is;
	U.	Marcurius is;
	H.	Marcurius is d';
	S.	Marcurius is d';
	B.	M'curi;
	O.	-
	W.	Marcuri - dair;
Rubriek	U.	Hoe hoghe venus is

[p. 454]

445	M.	bouē die mane gaet;
	L.	-
	U.	hij - hogheste;
	H.	hoghester;
	S.	D' - hoghester;
	B.	+ M' - d' - = stede;
	O.	steden;
	W.	hij;
Rubriek	O.	Hoe hoghe venus ten naesten is
446	M.	na laechste staet;
	L.	-
	U.	= ten - nederste;
	H.	ter nederster;
	S.	ter nederster;
	B.	naesten;
	O.	+ si - naestē;
	W.	dair ter nederstegaet [na ter: nder^1];
Rubriek	L.	Hoe hoech venus es
447	M.	hoghe is soe;
	L.	-
	U.	-
	H.	esser;
	S.	esser;
	B.	esser;
	O.	Aldus veel;
	W.	aldus;
448	M.	+ nv;
	L.	zal;
	U.	-
	H.	-
	S.	seggen;
	B.	seggen;
	O.	seggen;
	W.	toghen;
449	M.	dusent - t' stede;
	L.	tot eenre;
	U.	dusent - ter;
	H.	.V.Cm. - ter;
	S.	.V.C.m. - ter;
	B.	v.m. - te dire;
	O.	v^m - ter;
	W.	.v[^c].m. - tot eenre;
450	M.	twie e xl.m. milen mede;
	L.	twe ende viertich milen mede;
	U.	twe e veertich dusent;
	H.	-
	S.	-
	B.	dusent - + milē;
	O.	xlij milen;
	W.	xlvij.m.;
451	M.^o	E .ccc. milen e .l.;
	L.	+ E - zeuen - = milen;
	U.	+ E - lv;
	H.	+ E - dcc - ende;
	S.	+ E - .dcc. - ende viiftich;
	B.	+ E - viftech;
	O.	E dcc [er stond eerst: vcc] - = milen;
	W.	D.cc;
452	M.	nv besich;
	L.	-
	U.	isset nu;
	H.	-
	S.	-
	B.	eist;
	O.	veel - nů sech [cf. 442];
	W.	-
453	M.	Twisschen eertric;
	L.	Tuschen aerdrike;
	U.	Tuschen;
	H.	erdrike;
	S.	erdrike;
	B.	eerterike;
	O.	eertrike;
	W.	-

[p. 455]

Rubriek	L.	Hoe hooch de zonne ten naesten es
454	M.	comt ald
	L.	[ontbreekt]
	U.	sij;
	H.	D' - te - comt;
	S.	D' - comt;
	B.	hi - comt - + al;
	O.	comt ald
	W.	Dair sij - hoechsten coemt ald
455	M.	Sond' daer si ten hoghesten;
	L.	Waer si daer - hoochsten gaet;
	U.	Mer - naesten gaet;
	H.	Waer datsi - gaet;
	S.	Waer datsi - gaet;
	B.	M' - hi - naestē;
	O.	Waer dat - naestē gaet;
	W.^o	Waer venus ten hoechsten gaet;
Rubriek	O.	Hoe hoge die sonne tē naestē is
456	M.	hier na lageste staet;
	L.	zonne;
	U.	nederste;
	H.	naesten staet;
	S.	d' - naesten staet;
	B.	De - d' - naestē;
	O.	daer si ten naestē staet;
	W.	dair ten leechsten staet;
Rubriek	U.	Hoe hoghe die sonne is ten naesten
457	L.	coomt;
	U.	coemt;
	H.	uele comt - getal;
	S.	uele comt - getal;
	B.	in tghetal;
	O.	comt - getal;
	W.	coemtet - getal;
458	L.	[mach] sal;
	U.	nu;
	H.	-
	S.	seggen;
	B.	+ hier - seggē;
	O.	nů seggen sall;
	W.	seggen;
459	L.	Sesh ende dertich - dusent;
	U.	-
	H.	C;
	S.	.C.;
	B.	dusentech;
	O.	c;
	W.	[niet duidelijk of het dusentich, dan wel dusentech is];
460	L.	= toe - lich;
	U.	lich;
	H.	d';
	S.	lich;
	B.	lech;
	O.	= e - lech;
	W.	dair - lech;
461	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	dusentich;
	W.	-
462	L.	Daer heefstu - zonnen hoochede;
	U.^o	Der sonnen heefstu dan hoechede;
	H.	Der sonnen heefstu dan die;
	S.	Der sonnen heefstu dan die;
	B.	D' sonnē heefstu dan;
	O.	Soe hebdi - hoecheide;
	W.	soe;
463	L.	tusken - + haer ende - aerdrike;
	U.	tuschen;

[p. 456]

	H.	ertrike;
	S.	ertrike;
	B.	eerterike;
	O.	eertrike;
	W.^o	Dat si van aertrike staet;
464	L.	+ E - de zonne;
	U.	+ E;
	H.	+ E - d';
	S.	+ Ende - d';
	B.	+ E - d' - de;
	O.	+ E - d';
	W.^o	Als si ons ten naesten gaet;
Rubriek	L.	Hoe hooch mars es ten naesten
	O.	Hoe hoge mars ten naesten is
465	L.	zonne - vorstē is waer;
	U.	ten vorsten is waer;
	H.	ten vorsten - = dats;
	S.	D' - ten vorstē - = dats;
	B.	de - v'stē - = dats waer;
	O.	naesten is - = dats waer;
	W.^o	Mars coemt ons ten naesten daer;
Rubriek	U.	Hoe hoghe mars is ten naesten
466	L.	Mars si is;
	U.	Mars hij is;
	H.	Maer - is;
	S.	Maer - is - d';
	B.^o	Daer es maers tē naestē des;
	O.^o	Daer is mars ten naestē des;
	W.^o	Der aerden coemt hij niet bet naer;
467	L.	= Nu;
	U.	= Nu - leere;
	H.	= Nu - leere;
	S.	= Nu - leere;
	B.	= Nu - wat ic v leere;
	O.	= Nu - wael dat ic v lere;
	W.^o	Daer en es toe alle wile;
468	L.	= noch - no;
	U.	eest no - no meer;
	H.	= noch - no meere;
	S.	= noch - no meere;
	B.	v're eist no - no meere;
	O.	Aldus - eest mīne - meer;
	W.^o	.c. warf .c. dusent mile;
469	L.^o	xxxix ende dertich duzent;
	U.	dusentich;
	H.^o	xxxix .c.m. daer e toe lech;
	S.^o	xxxix .c.m. milē e d' toe lech;
	B.	-
	O.^o	xxxix c m milen daer tœ lech;
	W.^o	Ende xx[^c]x dusentech;
470	L.	lich;
	U.	lich;
	H.	[ontbreekt]} cf. v. 469
	S.	[ontbreekt]} cf. v. 469
	B.	Mede - lech;
	O.	[cf. v. 469: in één vers opgenomen]
	W.	dair - lech;
471	L.	duzent;
	U.	milen^1 dusent;
	H.	= dusent;
	S.	= dusent;
	B.	-
	O.	m - ane sec;
	W.	lxvij m. - mede;
472	L.	Haer hoochhede;
	U.	Mars;
	H.	hebstu;
	S.	hebstu;
	B.	Mars hoecheit;
	O.	[ontbreekt]

[p. 457]

	W.^o	Dus hebstu die hoechste stede;
473	L.	Alsi;
	U.	sij - der;
	H.	Alsi - der andren;
	S.	Alsi - der andren;
	B.	d' eerden;
	O.	Alse hij - eerden;
	W.	[staat op de plaats van 483] sij - der;
474	L.	Waer si - hoochste;
	U.	[ontbreekt]
	H.	alsi - hoghest;
	S.	alsi - hoghest;
	B.	M' - hogest;
	O.	alse hij hogest;
	W.	[staat op de plaats van v. 484] Mer - sij ten hoechsten;
Rubriek	L.	Hoe hooch dat iupiter es ten naesten
	O.	Hoe hoge jupiter geet
475	L.	coomt ten naesten - = stede;
	U.	coemt;
	H.	ten naesten - = stede;
	S.	ten naesten - = stede;
	B.	cont tē naestē - = stede;
	O.	ten naestē d';
	W.^o	Dair si ons ten versten is ouerwaer;
Rubriek	U.	Hoe hoghe iupiter is ten naesten
476	L.	en coomt;
	U.	en coemt si;
	H.	eerde ne comt;
	S.	eerde ne comt;
	B.^o	Nochtā en comt hire n[^t] so naer;
	O.	eerdē e comt niet bat;
	W.^o	Iupiter coemt ons ten naesten dair;
477	L.	isser;
	U.	isser - wile;
	H.	isser;
	S.	isser;
	B.	Daer en siin tusschē;
	O.	isser;
	W.^o	Wel soe verstaet min'e lere;
478	L.	Twe - warf - duzent;
	U.	Tvehondert warf;
	H.	warf .m.;
	S.	warf .m.;
	B.	-
	O.	Twe .c. warff .c.m;
	W.^o	Dus verre ist no min no mere;
479	L.	acht e tachtich - duzentich;
	U.	-
	H.	C dusentech;
	S.	C. dusentech;
	B.	dusentech;
	O.	.C.^m dusentich;
	W.^o	xxxviij .c. dusentech;
480	L.	= ende - lich;
	U.	sich;
	H.	lech;
	S.	lech;
	B.	lech;
	O.	= ende - lech;
	W.	dair - lech;
481	L.	Zeuen e viertich duzent;
	U.	-
	H.	xlij;
	S.	.m.;
	B.	-
	O.	m;
	W.	lxv.m.;
482	L.	heuestu de hoocheit;
	U.	Soe;
	H.	heuestu - hoecheit;
	S.	heuestu - hoecheit;
	B.	de hoecheit;
	O.	Soe hebdi - hoecheit;
	W.^o	Iupiter hoecheden hebstu dan;

[p. 458]

483	L.	eerde;
	U.	Tuschen - iupiter;
	H.	erden - iupit'e;
	S.	erden - iupit'e;
	B.	eerdē - iupit're;
	O.	eerdē - jupit're;
	W.^o	Tusschen der aerden e mars; [: op de plaats van v. 473]
484	L.^o	Waer dat hi nie noch verre;
	U.	Mar - hij - ver;
	H.	W' - is noch niet verre;
	S.	W' - is noch niet verre;
	B.	es;
	O.	mē - v're;
	W.^o	Mer dair hij meest es verre; [: op de plaats van [v. 474]
Rubriek	L.	Hoe hooch saturnus ten naesten es
	U.	Hoe hoghe saturnus ten naesten es
	O.	Hoe hoge saturn ten naestē eertrijc is
485	L.	coemt;
	U.	coemt - nasten;
	H.	D';
	S.	D';
	B.	-
	O.	-
	W.	coemt;
486	L.	= Der - Wilker hoocheit;
	U.	welcker hoechede;
	H.	D';
	S.	D';
	B.	Des welx - es;
	O.	Den welken;
	W.	wilker;
487	L.	warf - dusentich;
	U.	Cccc warf - dusentich;
	H.^o	CCCC waerf C dusentich;
	S.^o	.CCCC. waerf .C. dusentich;
	B.	.CCCC. - .c.;
	O.	Cccc warff - dusentich;
	W.	cc. [?] warf .c.;
488	L.	lich;
	U.	sich;
	H.	lech;
	S.	d' - lech;
	B.	lech;
	O.	lech;
	W.	dair - lech;
489	L.	duzent;
	U.	Lxix - = hondert;
	H.	= hondert - m.;
	S.	= hondert - .m.;
	B.	c;
	C.	Lxvij C dusentich;
	W.	.c. - = dusent;
490	L.	[ontbreekt]
	U.	-
	H.	m.;
	S.	.m.;
	B.	-
	O.	m;
	W.	.m.;
491	L.	twe;
	U.	cc.;
	H.	CC;
	S.	.CC. - viiftich;
	B.	.cc. - viftech;
	O.	[ontbreekt]
	W.	.cc.;
492	L.	Is - hoocheit - + ende;
	U.	Dit is - hoechede;
	H.	hoecheit;
	S.	hoecheit;
	B.	hoecheit;
	O.	hoecheit sech;
	W.	hoecheit;
493	L.	Alsi - ardrike;
	U.	hi;
	H.	Alsi - erdrike;
	S.	Alsi - erdrike;
	B.	hi tē naestē eerterike;
	O.	Alsi ten naestē eertrike;
	W.	Als sij;
494	L.	Waer alsi;
	U.	Mer - hij - hogheste;
	H.	alsi;

[p. 459]

	S.	alsi;
	B.	M'
	O.	alsi;
	W.	Mer - sij;
495	L.	coomt - ant firmament;
	U.	Soe coemt - aen;
	H.^o	Si comt hi ant firmament;
	S.	ant firmament;
	B.	tfiermament;
	O.	Soe - hij aen;
	W.^o	Soe coemt hij aent firmamēt;
496	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	D';
	B.	D' - st'rē;
	O.	-
	W.	Dair;
Rubriek	L.	Dit es die hoocheit toten firmamente
	U.	Dits de hoghede totten firmament
	O.	Dits hoe hoge dat is tottē firmamēt
497	L.	hoocheit;
	U.	hoechede;
	H.	hoecheit;
	S.	Wiltu - hoecheit;
	B.	de hoecheit;
	O.	Wiltu - hoecheit;
	W.^o	Wilt ghi die waerheit wetē des [i.p.v. de initiaal alleen de representante];
498	L.	-
	U.	tot den firmament;
	H.	Dat;
	S.	Dat;
	B.	firmamente;
	O.	tottē tfirmamēt [met later (?) bijgeschreven proclitische t] is;
	W.	Hoe hoege ten;
499	L.	de - al;
499	L.	de - al;
	H.	al - gaen;
	S.	D' - al;
	B.	= alle;
	O.	al;
	W.	Dair - al;
500	L.	Nv hoor - segget di zaen;
	U.	hoer - segt di;
	H.	Nv hort - = hier - seg v;
	S.	Nv hort - = hier - seg v;
	B.	Nv hort ic saelt v seggē;
	O.	Nv - = hier - ic salt v seggen zaen;
	W.	Nv - = hier - ic salt v seggē;
501	L.	Seshondert warf - duzentich;
	U.	Seshondertich warf - dusētich;
	H.	Dc - m.;
	S.	.Dc. - .m.;
	B.	.Dc.;
	O.^o	Dc dusentich;
	W.	D.c. warf .c.;
502	L.	lich;
	U.	lich;
	H.	lech;
	S.	lech;
	B.	lech;
	O.	lech;
	W.	dair - lech;
503	L.	Drie en vijftich - = dusent;
	U.	-
	H.	C - = dusent;
	S.	.C. - = dusent;
	B.	.c.;
	O.	Liiij m;
	W.	.c. milen^1 mede an;

[p. 460]

504	L.	zeuen ende vijftich;
	U.	-
	H.	.m.;
	S.	.m.;
	B.	+ milē;
	O.	+ milē;
	W.	.m.;
505	L.	-
	U.	der - = toe - vijftich hondert;
	H.	d' - .v.;
	S.	d' - .v.;
	B.	d';
	O.	D.;
	W.	dair toe sultu doen v;
506	L.	wane;
	U.	al seer;
	H.	wane v - al gadert;
	S.	wane v;
	B.	wane v des sere;
	O.	weent [weert?] v ze';
	W.	v;
507	L.	is de hoghe - ardrike;
	U.	hoeghede is;
	H.	is hoe hoghe is van erdrike;
	S.	is hoe hoghe is van erdrike;
	B.^o	Dus hoghe es vā eerterike;
	O.^o	Aldus hoge is van eertrike;
	W.^o	Ende aldus hoege [een alleenstaande letter doorgeschrapt] ist sekerlike;
508	L.	zekerlike;
	U.	Totter - sekerliken;
	H.	Tot den;
	S.	Tot den;
	B.	-
	O.	Totten;
	W.^o	Tottē sterrē van aertrike;
509	L.	No me no - dan trecht;
	U.	No - no min dat rechte tal;
	H.^o	Meer noch dan recht tgetal;
	S.^o	Meer noch dan recht tghetal;
	B.	No - no - = na - tgerechte getal;
	O.	= [eerste] noch - dan recht getal;
	W.	noch min dan - getal;
510	L.^o	Heb ic v nv ghezeghet al;
	U.^o	Heb ic v gheseghet hier al;
	H.^o	Heb ic v gheseit hier al;
	S.^o	Heb ic v gheseit hier al;
	B.^o	Hebbic v geseget al;
	O.^o	Heb ic v geseet all;
	W.^o	Heb ic v geseit hier al;
Rubriek	L.	Hoe veel ene mile heuet
	U.	Hoe vele een mile heeft an
	O.	Hoe veel een mile heeft an
	W.	Nv hoert hier dan is gheen ghile Hoe groet dat wesē mach een mile
511	L.	-
	U.	-
	H.	vort cont;
	S.	vort cont;
	B.	willic;
	O.	Nů;
	W.	-
512	L.	ene;
	U.	vele - heeft;
	H.	vele ene;
	S.	uele ene;
	B.	vele ene;
	O.	heeft aen;
	W.	vele - heeft;
513	L.	Ene;
	U.	dats voeten;
	H.	dats;
	S.	dats;
	B.	dats;
	O.	dats - vijůe;
	W.	stappe;

[p. 461]

514	L.	Beide;
	U.	mannen;
	H.	Bede;
	S.	Bede;
	B.	Beide;
	O.	Beide - wijue;
	W.	Beide;
515	L.	Tve - ene;
	U.	Tue - screde dats die;
	H.	die mile;
	S.	die mile;
	B.	Twe - .i.;
	O.	Twe - dat is;
	W.	Twe - stappe;
516	L.	alle wile;
	U.	groeten - alle wile;
	H.	alle wile;
	S.	alle wile;
	B.	alle wile;
	O.	g^oten - alle wile;
	W.	groete - alle wile;
517	L.	voete zijnt;
	U.	Groet voet eest - meen;
	H.	Grote voete ist - meene;
	S.	Grote voete ist - meene;
	B.	G^ote voete eist;
	O.	Groete - ist - ict meyne;
	W.	Groete voete;
518	L.	nu ne vint ghene;
	U.	Diemen nu - gheen;
	H.	= en;
	S.	= en - gheene;
	B.	Dier - = en;
	O.	vijnt nu en geen;
	W.^o	Van dien en vintmē nv en ghene;
519	L.	Mar - van;
	U.	Mar;
	H.	wile naest;
	S.	wile na[est];
	B.	M' de;
	O.	M' - nae ast^onomiē;
	W.	Mer - milen nae astromyen;
520	L.	ghelouets;
	U.	ghelouets mi;
	H.	ghelouets;
	S.	ghelouets;
	B.	Nes - gelouets;
	O.	En is - geloues my;
	W.^o	En sijn aldus niet des wil ic lyen;
521	L.	duzent;
	U.	vierhondert;
	H.	iiij .m.;
	S.	.iiij .m.;
	B.	heu .iiij .m.;
	O.	iiij m;
	W.	Lanc sijn sij iiij .m.;
522	L.	iaers;
	U.	iaers;
	H.	iaers;
	S.	iaers;
	B.	iears;
	O.	maect mēt;
	W.^o	Hier voermaels matmē dus;
523	L.	Van den ellen boghe;
	U.	+ Want - totter;
	H.	Vandien elleboghe
	S.	Vandien elleboghe;
	B.	+ Wāt - ellēboge;
	O.	+ Want - ellemboge tott';
	W.	ellēboge terhant;
524	L.	Soe - = een;
	U.	Soe - = een;
	H.	ist - = een;
	S.	ist - = een;
	B.	es - = een - genant;
	O.	Soe - = een;
	W.^o	Also ist cubitus genant;
525	L.	ander half;
	U.	hij;
	H.	houdet een alf;
	S.	houdet een alf;
	B.	ond'halue;
	O.	hoůt and'haluē;
	W.	e [: vooraan in de marge bijgeschreven door zelfde hand] Hij - iς;
526	L.	de letter;
	U.	-
	H.	lettre;
	S.	lettre;
	B.	de lett'e;
	O.	Alse - lett';
	W.	= mi - lettre;

[p. 462]

527	L.	Mar - physoph hiet rabunus [rabimus?];
	U.	Mar - philosophe;
	H.	M' - philosoph hiet;
	S.	M' - philosoph hiet;
	B.	= Maer - philosophe hiet;
	O.^o	Het was een philosoph hiet raban;
	W.^o	Was een philosooph hiet raban;
528	L.	+ Hi - voete hout;
	U.	Hi seghet - heuet;
	H.	+ Hi - voete hout;
	S.	+ Hi - voete hout;
	B.	Segt - voete hout;
	O.	Hi seet - hadde;
	W.	voete hout;
529	L.	Noe de die - also;
	U.	arcke alsoe;
	H.	archa alsoe;
	S.	also; -
	B.	alsoe;
	O.	alsoe;
	W.	alsoe;
530	L.	Driehondert - = vat;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	cubisse;
	W.	+ E - .cccc.;
531	L.	-
	U.	.l.;
	H.	.l.;
	S.	.l. - wiit;
	B.	.l.;
	O.	v. cupit;
	W.	-
532	L.	.xx. cubitus hooch - zeker zijt;
	U.	-
	H.	hoghe;
	S.	hoghe - siit;
	B.	hoge;
	O.	hoge;
	W.	-
533	L.	Hondert - vijf ende twintich;
	U.	viuee twintich;
	H.	xxv;
	S.	xxv.;
	B.	viue e twintech;
	O.	xxv;
	W.	stappen - vijf e twintich;
534	L.	-
	U.	ghemeten;
	H.	nv;
	S.	nv;
	B.	gemet - + oec - sech;
	O.	ghemet ccc dat sech;
	W.	gemet - lech;
535	L.	zetten - clerke;
	U.	groet klerc;
	H.	clerken;
	S.	clerken;
	B.	settent - clerke;
	O.	settent - clercken;
	W.	settent groete clerckē;
536	L.	haeren;
	U.	[ontbreekt]
	H.	wercken;
	S.	werkē;
	B.	haer gewerke;
	O.	gewercken;
	W.	hoerē werkē;
537	L.	lantscaps wet;
	U.^o	Mar elc lanscap wet;
	H.	elc lantscaps wet;
	S.	elc lantscaps wet;
	B.^o	M' elx lantscaps wet;
	O.	Mer - lantscaps wet;
	W.	Mer - lantsceps wet;
538	L.	-
	U.	ghemeet nu;
	H.	ghemet - geset;
	S.	ghemet - geset;
	B.^o	Heuet andre gemate geset;
	O.^o	Heuet ande' gemete nů geset;
	W.^o	Heeft nv andre milen geset;
539	L.	En diē;
	U.	E;
	H.	Ende - hare;

[p. 463]

	S.	Ende - hare;
	B.	E - na haren sai sede;
	O.	E - nae - seden;
	W.	[ontbreekt]
540	L.^o	Maer aleens die screde;
	U.	Mar al eens is;
	H.	Maer al eens is;
	S.	Maer al eens is;
	B.	M' aleens;
	O.^o	M' al eens is die screden;
	W.	[ontbreekt]
Rubriek	L.	Dit es van den vijf planeten Hoe groot dat si zijn
	U.	Hoe groet die sonne is tieghen artrike
	O.	Hoe g^ot die sonne is tegē eertrike
541	L.	ooc;
	U.	-
	H.	= oec;
	S.	= oec;
	B.	willic - = oec;
	O.	Nů - = oec;
	W.	[als rubriek] = oec - + voert;
542	L.	zijn de .v.;
	U.	groet - seuen;
	H.	-
	S.	siin;
	B.	siin;
	O.	gt^o - souē;
	W.	[als rubriek] groet;
543	L.^o	Elc ieghens aerdrike;
	U.	Elc - = al - aertrike;
	H.^o	Elc ieghe ertrike;
	S.^o	Elc ieghe ertrike;
	B.	= al - eerterike;
	O.	tegen eertrike;
	W.	= al;
544	L.	zonne - is;
	U.	is;
	H.	= si;
	S.	= si - is;
	B.	-
	O.	is;
	W.	des es;
545	L.	sesh e sestich;
	U.	C warf - sesendetsestich;
	H.	C;
	S.	.C.;
	B.	w'f - tsestech;
	O.^o	C warff e lx;
	W.^o	.C. warf ses e vijftich;
546	L.	Mere - eerdrike es;
	U.	Meer - sich;
	H.	Meere - ertrike es;
	S.	ertrike es;
	B.	= al - eerterike - sech;
	O.	eertrijc sech;
	W.	Meere - sich;
Rubriek	L.	Die groot heit der mane
	U.	Hoe groet die maen is
	O.	Hoe groet die maen is tegē al eertrike
547	L.	micke - eerdrike;
	U.	micke al aertrike gheheel;
	H.	micke - ertrike;
	S.	micke - ertrike;
	B.	eerterike - geheel;
	O.	mict dan eertrike - geheel;
	W.	merct van al aertrike geheel;
548	L.	neghē e dertichste;
	U.	Tneghende dertichste;
	H.	Tneghen ende xxx;
	S.	Tneghen en .xxx.;
	B.	negenendertechste;
	O.	negē e dartichste;
	W.	lxxxix;
549	L.	de;
	U.	Alsoe groet - maen is;
	H.	-
	S.	-
	B.	groet de;
	O.	Alsoe groet - maen is;
	W.	Alsoe groet;

[p. 464]

550	L.	Oorconde tholomeus;
	U.^o	Orcůnde ptholomeus dies;
	H.	prolomense;
	S.	prolomense;
	B.	ptholomeus;
	O.	tholome
	W.	ptholomeus;
Rubriek	L.	Hoe groot mercurius es
	U.	Hoe groet marcurius is [in margine]
551	L.	ardrike;
	U.	-
	H.	ertrike;
	S.	ertrike;
	B.	deilt eerterike;
	O.	Nů deilt eertrike;
	W.	Nu - aerdrike;
552	L.	tue. e twintich duzent;
	U.	twe etwintich - = dusent;
	H.	.m.;
	S.	m.;
	B.	I tween e .m.;
	O.	= dusent;
	W.	xij.m.;
553	L.	Mercurius is mere;
	U.	is meer;
	H.	Mercurius is meere;
	S.	Mercurius is meere;
	B.	Mercurius nes;
	O.	Mercuri en is;
	W.	meere;
554	L.	daer zijt;
	U.	ghij daer;
	H.	daer;
	S.	daer;
	B.	-
	O.	ēnich - gi;
	W.	ghij hier;
Rubriek	L.	Hoe groot venus is
	U.	Hoe groet venus is [in margine]
	O.	Hoe g^ot venus is
555	L.	seuen ende dertich;
	U.	Seuenedertich warf;
	H.	xxxvij;
	B.	.xxxvij.;
	B.	Seuēentwintech w'f;
	O.	xxxvij warff;
	W.	E xxxvij warf;
556	L.	venus mere - aerdrike;
	U.	mere dan venus artrike;
	H.	meere - ertrike;
	S.	ertrike;
	B.	eerterike;
	O.	meerrφ - al eertrijc;
	W.	venus meere - aerdrike;
Rubriek	L.	Hoe groot [venus[^mars]] es
	U.	Hoe groet mars is [in margine]
	O.	Hoe groet mars is
557	L.	eerdrike;
	U.	aertrike;
	H.	ertrike - + al;
	S.	ertrike - + al;
	B.^o	Ond'half eerterike al geheel;
	O.^o	Anderhalff eertrike al geheel;
	W.	aerdrike geheel;
558	L.	mars - tachtendeel;
	U.	mars - = groot - tachtende;
	H.	tachendeel;
	S.	tachtendeel;
	B.	Is mars g^ot - dachtēde;
	O.	Is mars g^ot' - dachtende;
	W.	mars groet - tachten;
Rubriek	L.	Hoe groot iupiter es
	U.	Hoe groet iupiter is [in margine]
	O.	Hoe groet Iupiter is
559	L.^o	Iupiter vijf ende tuintich werf;
	U.^o	Iupiter vijfhondert warf;

[p. 465]

	H.	es xcv. werf;
	S.	es .xcv. werf;
	B.	es viue en twintech w'f;
	O.^o	Iupiter is xv werff;
	W.^o	Iupiter xvj warf es;
560	L.^o	Es mere dan eerdrike kerf;
	U.^o	Mere dan aertrike kerf;
	H.^o	Meerre dan al erdrike kerf;
	S.^o	Meerre dan al erdrike kerf;
	B.^o	Meerre dan eerterike kerf;
	O.^o	Meerre dan al eertrike kerff;
	W.^o	Meere dan aerdrike geloeft des;
Rubriek	L.	Hoe groot saturnus es
	U.	Hoe groet saturnus is [in margine]
	O.	Hoe g^ot sat^2nus is
561	L.	neghentich;
	U.	Elfhondert warf;
	B.	Xci werf;
	S.	.Xci. werf;
	B.	negētich w'f al dus;
	O.	Xcj werff;
	W.^o	Meere dan aerdrike dit verstaet;
562	M.	= oec;
	L.	is ooc mere;
	U.	Soe is - mere;
	H.	-
	S.	-
	B.	= So - = oec;
	O.^o	Soe is meerre sat^2nus;
	W.^o	Xij warf es saturn die opperst gaet;
Rubriek	L.	Hoe groot elke sterre es
	U.	Hoe groet elc groet sterre is [in margine]
	O.	Hoe g^ote elke grote st're is
563	M.	-
	L.	-
	U.	elc groet - is;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	g^ote - is;
	W.	groete - + die;
564	M.	fri^1 firmament si;
	L.	zeker es;
	U.	-
	H.	-
	S.	siit [t]seker;
	B.	In tfiermament siit;
	O.	-
	W.	-
565	M.	w'f meere;
	L.	werue mere;
	U.	warf mere;
	H.	c werf;
	S.	.C. werf;
	B.	w'f merre;
	O.	C warff;
	W.	.C. warf meere;
566	M.^o	Dan die we'lt heuet an;
	L.	Als al eerdrike;
	U.	-
	H.	eertrike;
	S.	ertrike;
	B.	eerterike;
	O.	eertrike;
	W.	aerdrike heeft;
Rubriek	L.	Hoe groot elke clene sterre es
	U.	Hoe groet elc sterre is [in margine]
	O.	Hoe g^ot vandē mīsten st'ren is tegen al eertrike
567	M.	Van dien minsten sterren;
	L.	Van den minsten;
	U.^o	Vanden minsten sterren elc;

[p. 466]

	H.	Van dien minsten sterrē;
	S.	Van dien minsten sterren;
	B.	Van dē minstē sterrē;
	O.	Vandē mīsten sterrē;
	W.	Vanden minsten sterrē is;
568	M.	bekinnē mach wilke;
	L.	mach de;
	U.	kan - welc;
	H.	-
	S.	-
	B.	bekīnē can de;
	O.	can die welke;
	W.	mach;
569	M.	Achtien w'f;
	L.	Achtien warue mere;
	U.	warf - is;
	H.	-
	S.	-
	B.	Achtien w'f;
	O.	Xiij warff - is;
	W.	Achtien weruē - meere;
570	M.	die w'elt des sijt ghewes;
	L.	eerdrike zijt zeker;
	U.	-
	H.	erdrike;
	S.	ertrike siit;
	B.	eerterike siit;
	O.	eertrike;
	W.	aerdrike;
571	M.	ne gheen;
	L.	ne is;
	U.	= en - en gheen;
	H.	= daer - is - gheene;
	S.	= daer - is - gheene;
	B.	= en - nes st're;
	O.	is - en gheen;
	W.	het en is - = ne;
572	M.^o	Die men siet also cleyne;
	L.	nemmer;
	U.	nemmer is soe cleen;
	H.	Datsi nemmer is - cleene;
	S.	Datsi nemmer is;
	B.	nember nes;
	C.^o	Datse nūmermeer is soe cleyne;
	W.	Die hier bouē schijnt soe;
573	M.	Dat si viel - = en;
	L.	Velle - zoude;
	U.	+ al;
	H.	sine - + al;
	S.	sine - + al;
	B.	-
	O.	Vielse;
	W.	si su - = en;
574	M.^o	Al die w'elt e betrecken;
	L.	Ardrike;
	U.	e oec om strecken;
	H.	Erdrike;
	S.	Erdrike;
	B.	Al erterike;
	O.	Al eertrike;
	W.	Al aerdrike;
575	M.	Alfragaen - ptholomeus;
	L.	Affragaen;
	U.	Alfragaen - ptholomeus:
	H.	Affragaen - prolomeus;
	S.	Affragaen - prolomeus;
	B.	Alfragaen - ptholomeus;
	O.	Affraen;
	W.	Alphagaen - ptholomeus;
576	M.	haren latine aldus;
	L.	haren;
	U.	+ Si - haren;
	H.	-
	S.	-
	B.	Seggē - harē;
	O.	Seggen - harē - aldus;
	W.	Seggen - hoerē boeckē;
577	M.	prouen;
	L.	is - + ooc;
	U.	is;
	H.	-
	S.	-
	B.	proeuene;
	O.	et is - proůene guet;
	W.	proeuene;
578	M.	-
	L.	is;
	U.	is;
	H.	-
	S.	-
	B.	siin;
	O.	Astronomiē sijn;
	W.	astromyen;

[p. 467]

579	M.	Nv mochdi - daer en is ghien;
	L.	Hoe mooch di seghen daer;
	U.	moghen wij - daer en gheen;
	H.^o	Nv moegdi seggen d's ne gheene;
	S.	Nv - d's ne gheene;
	B.	Nv moegdi seggē d' nes;
	O.	mochti seggē dat en is en gheen;
	W.	Nv moeghdi seggē dair en is;
580	M.	sine scijnt herde cleyn;
	L.	sine scijnt harde;
	U.	= en - scijnt harde cleen;
	H.^o	Sterren sine sijn clene;
	S.^o	Sterren sine siin clene;
	B.	St're. siin scijnt h'de;
	O.	schijnt - cleyne;
	W.	sij - scijnt soe cleene;
581	M.	soudsi - groet;
	L.	mocht - wezen;
	U.	mocht - soe groet;
	H.	mocht;
	S.	mocht;
	B.	mocht - g^ot siin;
	O.	machse soe groet sijn;
	W.	sij groet;
582	M.	men si niet ghesien;
	L.	mere;
	U.	= sien - kan;
	H.	meere ghesiē - kan;
	S.	meere ghesiē - kā;
	B.	n[^t] - gesiē - = en;
	O.	meerrφ gesien;
	W.	meere - kan;
583	M.	= toe - antwoerde;
	L.	seggic andwoorde;
	U.	antwoerde;
	H.	andworde;
	S.	andworde;
	B.	seggic redene;
	O.	antwoerde guet;
	W.	antworde;
584	M.	dit - = al;
	L.	grootheit - = al;
	U.	Hoer groet hoecheyt - = al;
	H.	[ontbreekt]
	S.	[ontbreekt]
	B.	dit;
	O.	dat - allet;
	W.	Hoer - dit - = al;
585	M.	= dat;
	L.	-
	U.	= dat;
	H.	+ men - = dat seker;
	S.	+ men - = dat seker;
	B.	wet - = dat;
	O.	= dat;
	W.	ic dit weet wel - = seker;
586	M.	Henghe - an tfirmament al daer;
	L.	Henghe ene - = e - ladaer;
	U.	aen tfirmament - = e;
	H.	= e;
	S.	= e - d';
	B.	Hinge .i. an tfiermament - = e;
	O.	Hijnge - aent - = e;
	W.	Hinge - = e;
587	M.	Liet hi - sincken;
	L.	= E - zijn - zinken;
	U.	Liet hi - sincken;
	H.	Liet hi - oghe;
	S.	Liet hi siin oghe;
	B.	Liete hi siin ogē;
	O.	Liet hi sine ogē - sincken;
	W.	Liet hij - = neder;
588	M.	= al - aertriken dincken;
	L.	zoude - = al - eerdrike dan dinken;
	U.	= al - dincken;
	H.	= al - erdrike dincken;
	S.	= al - erdrike dinken;
	B.	= al - erterike dinken;
	O.	= al - eertrike důncken;
	W.^o	Hem en soude aerdrike niet dinkē;
589	M.	groet alst scarp is;
	L.	alset scarp;
	U.	alsoe groet alst scerpe is;

[p. 468]

	H.	tscarpe;
	S.	tscarpe;
	B.	g^ot - tsarpe;
	O.	alsoe groet - Scarpe is;
	W.^o	Alsoe groet alst tscarpe es;
590	M.	naelden;
	L.	zeker;
	U.	naelden;
	H.	ere naelden;
	S.	ere naelden siit;
	B.	ere naeldē siit;
	O.	naeldē;
	W.	naelden;
Rubriek	L.	Van sterren de sterte hebben
	U.	Van sterren die stert hebben e heten cometen [in margine]
	O.	Vandē sterrē die sterten hebbē e heitē cometen
591	M.^o	Nv voert wil ic v doen v' staen;
	L.	Voort - zuldi ooc;
	U.	= so;
	H.	Vort wilt;
	S.	Vort wilt;
	B.	Vort doe ic v;
	O.	doe ic v;
	W.	Hoert gij sult - = dat;
592	M.	sulc;
	L.	ziet;
	U.	sulc;
	H.	sulc - vp;
	S.	sulc tiit - vp;
	B.	selc;
	O.	-
	W.	= Dat - Men siet op sulke;
593	M.	Smorghens;
	L.^o	Smorghens inde dagheraet root;
	U.	Smorghens in die;
	H.	Tsmorghens in die;
	S.	Tsmorghens indie;
	B.^o	Smorgens in die dageraet;
	O.^o	Smergens in die dageraet;
	W.^o	Tsmorgens in die dagharaet;
594	M.	Sterren [verbeterd uit: Sterrem] mit sterten dit;
	L.	sterte cleen ende groot;
	U.	mit sterten;
	H.	mit;
	S.	mit;
	B.	m steertē;
	O.	mit st' ten;
	W.	[ontbreekt]
595	M.	en is ghien;
	L.	[ontbreekt]
	U.	en is en gheen;
	H.	vandien - is ne gheene;
	S.	vandien - is ne gheene;
	B.	nes ghene;
	O.	is - gheen;
	W.	en is;
596	M.	groet - clien;
	L.	[ontbreekt]
	U.^o	No van sterren groet no cleen;
	H.	= vanden - groot no;
	S.	= vanden - groot no;
	B.	No - no;
	O.	st'ren groet - cleyn;
	W.	groet - cleene;
597	M.	-
	L.	int firmament;
	U.	int firmament;
	H.	int firmament;
	S.	int firmament;
	B.	-
	O.	int firmament;
	W.	ant firmament;
598	M.	alle;
	L.	+ E - alle;
	U.	-
	H.	die mane - alle;
	S.	d' mane - alle;
	B.	mane;
	O.	alle;
	W.	sij alle;
599	M.	dattet is - hoirt - = al;
	L.	is - hoort - = al;

[p. 469]

	U.	Want daer is nu - = al;
	H.	is - hort - = al;
	S.	is - hort - = al;
	B.	hort - = al;
	O.	is nů - = al;
	W.	het es moechdi hoerē - = al;
600	M.	Ten is - + een;
	L.	= Het - is - + een;
	U.	= Het - is - = el;
	H.	Ten is - + een;
	S.	Ten is - + een;
	B.	Ten es els - + een;
	O.	Ten is niet - een vůer;
	W.	+ een;
601	M.	Een luch is - dair;
	L.	Een - is onsteken;
	U.	Een licht is onsteken;
	H.	Een - is - d';
	S.	Een - is - d';
	B.	locht;
	O.	Een locht is;
	W.^o	Een luch^t is onstekē claer;
602	M.	hangt - h'de;
	L.	hanghet - = herde;
	U.	bernt harde;
	H.	hanghet - b'net - = herde;
	S.	hanghet - bnet - = herde;
	B.	hangt - b'n;
	O.	hangt - barnt - = herde;
	W.	Die hanghet - bernet dair;
603	M.	van dier naturen;
	L.	valt van de naturen;
	U.	naturen;
	H.	Somtijt - = ist - naturen;
	S.	Somtiit - = ist - naturen;
	B.	Selc - eist vā dier naturē;
	O.	Somtijt - naturen;
	W.	van dier naturē;
604	M.	-
	L.	duren;
	U.	-
	H.	Dat het - gedurē;
	S.	Dat het - gedurē;
	B.	Dat h lange - geduren;
	O.	lange - geduren;
	Wl	Dat het - mach gedurē;
605	M.	M' - stert diet strecket;
	L.	Mar de stert de - = of;
	U.	Mar - stert - = of - strect;
	H.	M' - stert - neder w't;
	S.	M' - stert - der ned' w't;
	B.	M' - steert die hē d' -; = of;
	O.	stertē - daer strecken;
	W.	die soe strect [met zeer verbleekte st];
606	M.	= die - waecheit diere;
	L.	Dat is - de wacheit - = d';
	U.	vuchticheyt - trect;
	H.	wacheit diere;
	S.	wacheit diere;
	.B	dier toe leck;
	O.	wacheit - d' lecket;
	W.	wachede diere - trect;
607	M.	aristotiles;
	L.	zeghet aristotiles;
	U.	seghet aristotiles;
	H.	seghet aristotiles;
	S.	seghet aristotiles;
	B.	segt aristotiles;
	O.	seet Aristotiles;
	W.	aristotiles;
608	M.	Dat viif maniren - is;
	L.	Die manieren - dezen;
	U.	-
	H.	.V.;
	S.	.V.;
	B.	manirē - es;
	O.	V - is;
	W.	-
609	M.	Hare namē heiten;
	L.	+ E - name sijn comethen;
	U.	Hare name - = gheheten;
	H.	Hare namē - = gheheten;
	S.	Harenamen siin - = gheheten;
	B.	name es - = gheheten;
	O.	name is - = gheheten;
	W.	namē - = gheheten;

[p. 470]

610	M.	te weten;
	L.	-
	U.	-
	H.	= E;
	S.	= E;
	B.	= E - + dat;
	O.	= E - boeck - + dat;
	W.	ons;
611	M.	Als een - schijnt;
	L.	Alsi - = ene;
	U.	Als een;
	H.	Alse - schijnt;
	S.	Alse - schiint;
	B.	Als eneghe - sci;
	O.	Alse enige - een lant schijnt;
	W.^o	Als een in een lant haer v' taghet;
612	M.	= Dat - lant sal w'den;
	L.	wart;
	U.	wert;
	H.	= Dat - lant;
	S.	= Dat - lant - ghepiint;
	B.	w't - gepiint;
	O.	= Dat - gepijnt;
	W.	geplaghet;
613	M.	-
	L.	Van ere plaphe;
	U.	een;
	H.	Van ere plaghen;
	S.	Van ere plaghen;
	B.	plage;
	O.	Van ēniger plagen;
	W.	een plage - + desen;
614	M.	mer daer na;
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.^o	Moet dan emm' daer gescien;
	O.^o	Moet ōmer daer geschien;
	W.^o	Moet ōmer in dat lant gheschien;
615	M.	Dat ierste is - ghemien;
	L.	is;
	U.	Tierste is;
	H.	Deerste - ghemeene;
	S.	Deerste - ghemeene;
	B.	Dierste - gemeine;
	O.	irste is - gemeyne;
	W.	is;
616	M.^o	Van ouden ionghen groet en cleyn;
	L.	Van ouden ionghen. groot;
	U.^o	Van ouden ionghen groet e cleen;
	H.	Van ouden ionc groot of;
	S.	Van ouden ionc groot of;
	B.^o	Van dē iongē g^ot e cleine;
	O.^o	Van oudē grotē jongē e cleyn;
	W.	Van ouden ionc groet;
617	M.	Tand' - = Iaer - E dat deerde;
	L.	Dat ander - iaer ende;
	U.	iaer e terde;
	H.	= Iaer - e tarde mede;
	S.	= Iaer - e tarde mede;
	B.	hong' - = Iaer - e dat;
	O.	hongerich iaer e;
	W.	iaer die derde;
618	M.	Is slachtinghe;
	L.	Is gheslachte - houerde;
	U.	Is slachtinghe - onweerde;
	H.	Manslacht van;
	S.	Manslacht van;
	B.	Es slachtinge - onurede;
	O.	Is vechtinge;
	W.	+ Es - onwerde;
619	M.	lans[^t]heren ond'linghē;;
	L.	lantsheren;
	U.	lants he'n;
	H.	lantsheren;
	S.	lantsheren;
	B.	lantsherē ond' linge;
	O.	landsherē onderlingē;
	W.	lantsheren onderlinge;
620	M.	= Nu - Siet - dinghē;
	L.	= Nu besiet - zijn - + die;
	U.	= Nu - Siet - + die;
	H.	= Nu - Siet - + die - iij;
	S.	= Nu - Siet dit siin die .iij.;

[p. 471]

	B.^o	Siet dit siin die drie dinge;
	O.	= Nu - Siet dat - die drie dingē;
	W.	= Nu - Siet - die drie dinge;
621	M.	Daerw'ts - sterte staet;
	L.	Daer wart de sterren;
	U.	Warwaert - sterre;
	H.	D'waert dese sterre;
	S.	D'waert dese sterren;
	B.	Daerw't - st'ren;
	C.	Darwart die stertē dat si;
	W.	Daerwert dandre sterrē;
622	M.	Zo - desen^1 plaghē;
	L.	Soe zullen deze plaghen;
	U.	Soe;
	H.	Sal dese plaghe seker;
	S.	Sal dese plaghe sek';
	B.	Selen dese plagen;
	O.	Soelen die plagen;
	W.	= So - dees iij cometē;
623	M.	Want meist' - = die - seit;
	L.	Mar - = die - seit;
	U.	Waer - = die;
	H.	Maer - = die - seit;
	S.	Maer - = die - seit;
	B.	Want - = die - seit;
	O.	Want - = die - seet;
	W.^o	Al dat aristotiles seit;
624	M.	E ic houdet ou';
	L.	= oec - ouer;
	U.	waerheyt;
	H.	= oec - ouer;
	S.	= oec - ouer;
	B.	= oec - ou';
	O.	ict hoůde;
	W.	= Dat - Hout ic ouer;
625	M.	dese;
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	dageraet;
	O.	dageraet;
	W.	somerse;
626	M.	cometē nord'w'ts;
	L.	comethe noord waerds;
	U.	vorwaert;
	H.	noortwaert;
	S.	noortwaert;
	B.	nortw't;
	O.	Een comete - wart [verbeterd uit: want];
	W.	die noertwart;
627	M.	is - lucht;
	L.	is ene lucht;
	U.	is - lucht;
	H.	ene lucht;
	S.	ene lucht;
	B.	ene locht;
	O.	is ene locht;
	W.	lucht;
628	M.	Die;
	L.	Die;
	U.	Die;
	H.	Die - d';
	S.	Die - d';
	B.	Die hang;
	O.	Die hangt - vlamt;
	W.^o	Die hanct e bernt dair;
629	M.	si beduden gherne tempeest;
	L.	= ons - tempeest;
	U.	tekent tempeest;
	H.	= ons - tempeest;
	S.	= ons - tempeest;
	B.	= ons - tempeest;
	O.	beteykent tempeest;
	W.	= ons - tempeest;
630	M.^o	Reghen e wint alre meest;
	L.	somer meest;
	U.^o	E wijnt e reghen meest;
	H.	somer meest;
	S.	somer meest;
	B.^o	E wint e regē meest;
	O.^o	E wijnt e regen meest;
	W.^o	Wijnt e reghen meest;

[p. 472]

Rubriek	L.	Van den sterren die v dinken scieten
	U.	Van sterren die v duncken scieten[in margine]
	O.	Vandē sterren die schieten
631	M.^o	Voert van sterren die v dinck scietē;
	L.	Voort - + die;
	U.	důncket;
	H.	Cort - dinct;
	S.	Cort - dinct;
	B.	Hort - dunct - st'rē scichte;
	O.	dunct - st'ren schieten;
	W.	= Voert - V dŭnct dat;
632	M.^o	E waendi dat si sciet vallē lietē;
	L.	Die - ghescut;
	U.	sterren scotte;
	H.	sterrē ghescut;
	S.	sterren ghescut;
	B.	st'rē gescutte - lichte;
	O.	st'ren gescutte;
	W.	sterrē scot;
633	M.	Neen te sijn die rechte;
	L.	sijn;
	U.	sijn en gheen recht;
	H.	Ten sijn;
	S.	Ten siin gerechte;
	B.	Hen siin gerechte st'rē;
	O.	Et en sijn gerechte st'ren;
	W.	Her en sijn rechte;
634	M.	-
	L.	Dat;
	U.	alsoe;
	H.	-
	S.	-
	B.	aldus;
	O.	aldus schieten;
	W.	alsoe;
635	M.	is;
	L.	Her is de - onsteken;
	U.	Ets - lůcht e - = die;
	H.	Het es;
	S.	Het es;
	B.	= die - locht;
	O.	Het is locht - is;
	W.	Het es - onstekē;
636	M.	wils - wijs;
	L.	zal - uroet;
	U.	sal;
	H.	sal;
	S.	sal;
	B.	sal;
	O.	sal;
	W.	sal;
Rubriek	L.	Van kersen die v dinken scieten
	U.	Van keersen die bernen in die lucht [in margine]
	O.	Van keersē die v dunckē bernē in die locht
637	M.^o	Want men siet oec dicwile;
	L.	ziet - ooc dicke wile;
	U.	Keersen;
	H.	Kersen;
	S.	Kersen;
	B.	Kerssen - = oec - dic wile;
	O.	Keersē - = oec - ducwile;
	W.	Kaerssen - dic wile;
638	M.	Ind';
	L.	ene;
	U.	-
	H.	ene;
	S.	ene;
	B.	de locht - ene;
	O.	locht;
	W.	-
639	M.	blixen;
	L.	blissem comet ooc;
	U.	blixeme coemt -wt der;
	H.	= oec;
	S.	= oec;
	B.	blixeme - wt' locht;
	O.^o	Die blixeme comt d' oec vyt;
	W.	blexeme coempt;

[p. 473]

640	M.	mensche - = g^ote;
	L.	menighen mensce - = g^ote;
	U.	menighen mensche - = g^ote;
	H.	Den menighen mēsche - = g^ote - + si;
	S.	Den menighen mensche - = g^ote - + si;
	B.	Dierē sche - menege vrocht;
	O.^o	Die die mīsche seer ontsiet;
	W.	Die den ludē - groetē ducht;
641	M.	wil ic - al;
	L.	Nv wil ic ooc - = v allen;
	U.	wil ic - al;
	H.	Nv wil ic - = allen;
	S.	Nv wil ic - = allen;
	B.	Nv - = allen;
	O.	Nv wil ic - alle gad';
	W.	Nv soe wil ic - = allen;
642	M.	dese;
	L.	dezen zaken;
	U.	dese;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	alle gad';
	W.	-
Rubriek	L.	Exempel hoe die lucht wort vier
	U.	Exempel hoe die lucht wert vier [in margine]
	O.	Exempel hoe die locht wort vuer
643	M.	is haeste;
	L.	is voor voets;
	U.	is vorvoets;
	H.	is vorvoets;
	S.	is vorvoets;
	E.	locht es haestelike;
	O.^o	Die locht is haesteliken vuer;
	W.	is al vier;
644	M.	v wil bewisen hier;
	L.	v toghen zal hier;
	U.	v nu toghe hier;
	H.	v toghe hier;
	S.	v toghe hier;
	B.^o	Alsic v nv toghe hier;
	O.^o	Als ic v nů tone hier;
	W.^o	Als ic v sal toghen hier;
645	M.	Boordi zeer - nauegars;
	L.	Boort zere - nauegaers;
	U.	= wel - nauegars;
	H.	Bort seere - naueghers;
	S.	Bort se'e - naueghers;
	B.	Boort sere - eggers gat;
	O.	Baert zeer een effers;
	W.	= wel - zeer in een auegers;
646	M.	Steecti uwen;
	L.	steket dan int gat;
	U.	-
	H.	Jouwen - steict;
	S.	Jouwen - steict;
	B.	Wen ving' stect;
	O.	vinger;
	W.	-
647	M.	-
	L.	zult - inne;
	J.	vijnden heette;
	H.	sullet d';
	S.	sullet d';
	B.	sel d';
	O.	Gij - der - vijndē vuer heet;
	W.	Ghij - dair - viinden;
648	M.	te ontsteken sijn;
	L.	onsteken ghereet;
	U.	te ontstekene ghereet;
	H.	ghereet;
	S.	ghereet;
	B.	gereet;
	O.	gereet;
	W.	te onstekene ghereet;
649	M.	= en - = ne - dinct;
	L.	= ne;
	U.	en gheen;

[p. 474]

	H.	Dan - = en - gheene;
	S.	Dan - = en - gheene;
	B.	Dan duet - negene;
	O.	doet and's geen dinck;
	W.	el gheen;
650	M.	-
	L.	ginc;
	U.	luchte dier;
	H.	wint die d';
	S.	wint die d';
	B.	locht die d' - ginc;
	O.	locht die daer - ginc;
	W.	-
651	M.	bedruct waert mettien;
	L.	[ontbreekt]
	U.	= Die - Bedruct wart mit;
	B.	bedruct wort mettien;
	S.	bedruct wort mettien;
	B.	bedruct - mettien;
	O.	bedruct wort mit;
	W.	bedromt wort mit;
652	M.	= wt - mocht wed';
	L.	[ontbreekt]
	U.	weder mocht ontulien;
	H.	ne - vte;
	S.	ne - vte;
	B.	niene mochte wed';
	O.	= wt - wed';
	W.^o	E en mach niet weder zien;
653	M.	+ mit arbeide;
	L.	wart zelue;
	U.	verheet;
	H.	End v'hit wort selue;
	S.	E v'hit wort selue;
	B.	-
	O.	-
	W.	-
654	M.	laestē - = so - d' een vier;
	L.^o	Tachterste coomt hier vier an;
	U.	= so - coemter vier;
	H.	Taftert comter vier;
	S.	Taftert comt' vier;
	B.	Tachterst - = so - cōt hare;
	O.	Techterst - = so - vuer;
	W.	Tachtarst coemter vier;
Rubriek	L.	Wane tfier coomt in den steen
	O.	Wan vuer in stenē e in stael comt
655	M.^o	In stale e in stien;
	L.	An - an dien;
	U.	Aent stale - aenden;
	H.	An - an dien;
	S.	An - an dien;
	B.	-
	O.	In - inden;
	W.	An;
656	M.	dit dicke sien - = allē een;
	L.	al in;
	U.	al in;
	H.	al in;
	S.	al in;
	B.	al in;
	O.	duck sien al in;
	W.	zien dit al in;
657	M.	tstael aen den sten;
	L.	-
	U.	aen den;
	H.	an dien;
	S.	andien;
	B.	-
	O.	aendē;
	W.	-
658	M.	= So sietmen - + dan;
	L.	= So sietmen - + danne;
	U.	= So sietmen - Dat vier daer dan;
	H.	= So sietmen - tfier dan vte;
	S.	= So sietmen - tfier dan vte;
	B.	= So sietmen - Dat daer - wte;
	O.	= So sietmen - tfuer;
	W.	= So sietmen - + dan;
659	M.	= en;
	L.	coemt;
	U.	= en - comte - vanden stael;

[p. 475]

	H.	= en;
	S.	= en;
	B.	ne cōt - wtē;
	O.	vuer - wt dē stael;
	W.	cooemt - utē staele;
660	M.	vten steen wet dit wale;
	L.	vten - = mē;
	U.	wael;
	H.	vtēe steene dat mict wale;
	S.	vten steene dat mict wale;
	B.	wtē - wet - = men;
	O.	wten - = men - wael;
	W.	utē - weet ic;
661	M.	M' - twisken twien;
	L.	= die - de;
	U.	Daer - so is al in een;
	H.	hē tweē;
	S.	hē tweē;
	B.	M' - locht - hē tween;
	O.	Mer - locht - hem tweē;
	W.^o	Waer die lucht utē tween;
662	M.^o	Bedruct is al in een;
	L.^o	Also is si allen een;
	U.	[ontbreekt]
	H.	= starc - is al in een;
	S.	= starc - is al in een;
	B.^o	Es. si eist al in een;
	O.^o	Is soe eest al in een;
	W.^o	Als sij is al in een;
663	M.^o	E die twie harde dinghen;
	L.	Ende die twe harde;
	U.	E die twe harde;
	H.	Ende - h'de;
	S.	Ende - h'de;
	B.	E die .ij. - dinge;
	O.^o	E die twe haerde dingē;
	W.	E - harde;
664	M.	hurten ond'linghen;
	L.	-
	U.	-
	H.	horen sonderlinghe;
	S.	horen [s]onderlinghe;
	B.	hurtē onderlinge;
	O.^o	Alsoe hůrtē onderlingen;
	W.^o	Alsoe hurten onderlinge;
665	M.	-
	L.	onsteken;
	U.	onsteken;
	H.	-
	S.	-
	B.	locht;
	O.	locht - onsteken;
	W.	onsteken;
666	M.	ontwiken;
	L.	-
	U.	gheulien - kan;
	H.	gevlien;
	S.	ghevlien;
	B.	geuliē;
	O.	gevlien - kan;
	W.	sij - wel vlien - kan;
667	M.	Nūmermeer;
	L.	onstake de;
	U.	onstaec;
	H.	Nemmermee;
	S.	Nemmermee;
	B.	Nemb'meer - de locht;
	O.	Nūmermeer - locht;
	W.	onstake;
668	M.	Mocht;
	L.	v'crighen de;
	U.	Mocht - crighen;
	H.	-
	S.	-
	B.^o	Mochtse gec'gē enige vlocht;
	O.	Mocht - gecrigen;
	W.	Mocht sij ghecrigen die;
Rubriek	L.	Wane kersen ende walme comen in de lucht
	U.	Wanen keersen comen e brande e vlāmen in die lucht
	O.	Wan keersen e walme ende brande in die locht comen
669	M.	-
	L.	-
	U.	-
	H.	-

[p. 476]

	S.	-
	B.	de locht;
	O.	locht;
	W.	inder;
670	M.	Kerssen - het - is;
	L.	is;
	U.	Keersen - is;
	H.	Kersen - = dat;
	S.	Kersen - = dat;
	B.	Kerssen - hens el;
	O.	Keersē en is anders;
	W.	Kaerssen - = dat - is;
671	M.	+ die - die bernt;
	L.	die;
	U.	die daer bernt;
	H.	die bornt;
	S.	die bornt;
	B.	die locht die b'ret clare;
	O.	locht die bernt;
	W.	+ die - die bornet;
672	M.	ofter kerssen henghen;
	L.	Alof keersen henghen;
	U.	Alsoe of keersen;
	H.	kersen;
	S.	kersen - d';
	B.^o	Alse ocht k'sen hingē dare;
	O.	Alse off keersē hingen;
	W.	kaerssen hingē dair;
673	M.	-
	L.	-
	U.	alsoe;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	alsoe;
	W.	sij soe;
674	M.	Zulke harw'ts e;
	L.	Some harwaert some;
	U.	Som harwaert som;
	H.	Some daer some;
	S.	Some daer some;
	B.	Some herwaert some;
	O.	Som harwart som;
	W.^o	Som wijl harwert som wijl weder^1;
675	M.	parden - g^auen si dicke;
	L.	hebbē si vallē;
	U.	peerde - hebben si gheuallen;
	H.	vp graue hebi si geuallē;
	S.	vp graue heb si geuallē;
	B.	parde - g^aue hebbē si geualē;
	O.	peerde - hebbē si gevallē;
	W.	[ontbreekt]
676	M.	lede d';
	L.	liede;
	U.	liede die daer wonder af;
	H.	der of;
	S.	der of;
	B.	liede d' af;
	O.	aff - kallen;
	W.	[ontbreekt;]
677	M.	Vlāme - groet;
	L.	Walm;
	U.	groet;
	H.	-
	S.	-
	B.	Vlammē - brande groet;
	O.	Vlāme - brande groet;
	W^o	[677 en 678 volgen na v. 680:] Walmen e wonder groet;
678	M.^o	Entie lůcht harde roet;
	L.	harde;
	U.	= die - harde roet;
	H.	h'de;
	S.	h'de;
	B.	locht h'de groet;
	O.	locht - roet;
	W.	harde roet;
679	M.	-
	L.	ghezien;
	U.	-
	H.	gesien;
	S.	gesien;
	B.	de locht gesiē;
	O.	Die - locht gesien;
	W.	gesien;

[p. 477]

680	M.	-
	L.	ooc;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	gescien;
	O.	geschien;
	W.^o	Als dese saken ald gescien;
Rubriek	L.	Dits reden waer of vier comet in de lucht
	U.	Waer of coemt vier in die lucht
	O.	Waer om die locht geeft vuer
681	M.	mach comē;
	L.	= dat;
	U.	af dit coemt;
	H.	= dat - comt;
	S.	= dat - comt;
	B.	af dat comt;
	O.	aff dit comt;
	W.	= dat - cooemt;
682	M.^o	Waen ic die v segghen sal;
	L.	Ict - nu - zegghen [verbeterd uit: zeghen];
	V.	+ Als - = v - nu;
	H.	-
	S.	seggē;
	B.	seggē;
	O.	Ict - nů seggen sall
	W.	seggē;
683	M.	comt;
	L.	Alset;
	U.	coemt een droeghe;
	H.	Alse;
	S.	Alse;
	B.	Alse comt - droge locht;
	O.^o	Alse comt een droge locht;
	W.	cooemt een droege;
684	M.	E - = se - mit grot' vlucht;
	L.	E - = se - groter;
	U.	E si - andere mit groeter ducht;
	H.	E si ene - mit grot',
	S.	E si ene - mit grot';
	B.	E .i. andre - drocht;
	O.	E - = se - mit grot' vrucht;
	W.	E - = se - mit groet';
685	M.	bedruct;
	L.	-
	U.	-
	H.	bedruct;
	S.	bedruct;
	B.	Iag - bedruct;
	O.	Iages - bedruct;
	W.	Iaget - bedromt;
686	M.	ontflien;
	L.	onbliuen;
	U.	kan;
	H.	ne;
	S.	ne;
	B.	ontfliē;
	O.	kan;
	W.	sij - kan;
687	M.	barnt claer;
	L.	onsteke[n[^t]] - barnet claer;
	U.	Soe onsteket - claer;
	H.	ontsteket - = si - bornet;
	S.	ontsteket - = si - bornet;
	B.	ontstecse - b'n;
	O.	Soe ontsteket se - claer;
	W.^o	Sij onsteect e bernt claer;
687'	U.^o	Alse of keersen hinghen daer
688	M.	+ dair - d' formē hair;
	L.	de - haer;
	U.	haer;
	H.	-
	S.	-
	B.	Gescepē nad';
	O.	Gescepen nae;
	W.	vā haer;
689	M.	Is - oft;
	L.	de;
	U.	-
	H.	-
	S.	-

[p. 478]

	B.	de locht;
	O.	Is - locht;
	W.	-
690	M.	kersse - dier;
	L.	keerse - tot dier;
	U.	Een keerse - tot dierre;
	H.	kerse schinet tot dier;
	S.	kerse schinet tot dier;
	B.	k'se sciint - dier;
	O.^o	Ene kerse schijnt si ter stont;
	W.	Een kaersse schijnt t' selve';
691	M.	Es si - = also;
	L.	Alse;
	U.	Esse - = also;
	H.	-
	S.	-
	B.	M' essi - = also;
	C.	Alsoe - alsoe;
	W.^o	E is sij dicke e breet;
692	M.^o	So is die vlāme ghelijc ghereet;
	L.	-
	U.^o	Vlamme ghelijcket godweet;
	H.	Vlamme gelike;
	S.^o	Vlamme gelike godweet;
	B.^o	Vlāmē geliicse godeweet;
	O.^o	Walme gelike got weet;
	W.	Walme gelike;
693	M.	-
	L.	si;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	vuer;
	W.	wij - ons;
694	M.	Nempt ghescepen [esse];
	L.	ghescepnesse;
	U.	Nemet;
	H.	ghesceppenesse;
	S.	ghesceppenesse - hir;
	B.	Nemt gesceppenisse;
	O.	gescepenisse;
	W.	Neempt gesceppenisse;
695	M.	sijn;
	L.	sijn de zaken;
	U.	Na die - sijn;
	H.	sijn;
	S.	siin;
	B.	siin;
	O.	Nae - sijn;
	W.	Nae - sijn;
696	M.	wy dit;
	L.	-
	U.	af;
	H.	-
	S.	D';
	B.	af;
	O.	vuer aff;
	W.	Dair wij sijn materie;
Rubriek	L.	Van sterren de scieten
	U.	Redene vādē sterrē die v dunckē scieten
	O.	Van sterren die v dunckē schieten
697	M.	-
	L.	de;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	de locht;
	O.	Is - locht - small;
	W.	Als die lucht is;
698	M.	-
	L.	ieghen;
	U.	ieghen een;
	H.	ieghen - st're;
	S.	ieghen - st're;
	B.	iegē - st're;
	O.	tegen;
	W.^o	En een sterre dair ieghen sal;
699	M.	Comt;
	L.	Coomt;
	U.	soe;
	H.	Comt - schinet;
	S.	Comt - schinet;
	B.	Comt - st're;

[p. 479]

	O.	Comt soe schijnt - st're;
	W.	Comē. soe;
700	M.	Haer vier - harde v're;
	L.	herde;
	U.	harde;
	H.	scoot herde varre;
	S.	scoot h'de varre;
	B.	sciet h'de v're;
	O.	vuer schiet herde;
	W.	Haer vier sciet harde;
701	M.^o	Nochtien isser telker wilen;
	L.	Nochtan;
	U.	Nochtan;
	H.	Nochtan isser - wilen;
	S.	Nochtan isser - wilē;
	B.	Nochtan;
	O.	Nochtan;
	W.	Nochtan sijnt;
702	M.	Twisken menighe;
	L.	Tusscen - duzent mile;
	U.	Tuschen menighe - mile;
	H.	.m.;
	S.	.m.;
	B.	menech .m. mile;
	O.	mēnige - mile;
	W.	-
703	M.	Wanttet - manē is;
	L.	manen;
	U.	Wanttet - manen;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	et - manē is;
	W.	Wantet - manē;
704	M.	= v - make;
	L.	make;
	U.	make;
	H.	make;
	S.	make;
	B.	make;
	O.	make;
	W.	make;
705	M.	dit ghesciet alst is dach;
	L.	ghevalt;
	U.	-
	H.	iet geualt - diē;
	S.	iet gheualt vp diē;
	B.	dit geualt;
	O.	Alse - geualt;
	W.	dit - dien;
706	M.	en mach;
	L.	zonne - = men;
	U.	en mach;
	H.	ne mach;
	S.	ne sach;
	B.	de;
	O.	en mach;
	W.	dat niet en mach;
707	M.	-
	L.	Deze dinghe - ghescien;
	U.	dinghe;
	H.	-
	S.	-
	B.	dinge - gesien;
	O.	dingē - gesien;
	W.	dinc wesē gesien;
708	M.	ind';
	L.	zien;
	U.	-
	H.	-
	S.	gesciē;
	B.^o	Die ons in de locht gescien;
	O.	aldus - locht geschien;
	W.	sij - gescien;
Rubriek	L.	Van nacht ridders e van duuelen Die in die lucht maken vier
	U.	Van nachtridders e van ande'n duuelen die snachts vier make[n] in die lucht [in margine]
	O.	Vandē nacht ridders e vandē anderē duuelē die in die locht maken vuer
709	M.	Důůelen - = die - ind';
	L.	Duuele - zijn;
	U.	Duuelen - = die;
	H.	Duuele;
	S.	Duuele - siin;
	B.^o	Duuele siin oec in de locht;
	O.	Důuele - = die - locht;
	W.	Duuele sijn oec inder;

[p. 480]

710	M.	-
	L.	mensce;
	U.	Die den menschen;
	H.	dicken;
	S.	dickē;
	B.	Die dē - menege vrocht;
	O.	mīschen doen g^ote;
	W.^o	E doen den menigē ducht;
711	M.	Si - vel m^1 dus;
	L.	Si - + dus;
	U.	Si - + dus;
	H.	Si cōmen;
	S.	Si;
	B.	Si cūnē - dus;
	O.	Si - wael - + ald - vuer;
	W.	Si;
712	M.	[ontbreekt]
	L.	walm scinet al hier;
	U.	onse vlamme scinen;
	H.	vlāme dinct schinē;
	S.	vlāme dinct schinē;
	B.	vlammē dunkē;
	O.	walmē duncken;
	W.^o	Dat vreselic is e onghier;
713	M.	-
	L.	-
	U.	-
	H.	schieten;
	S.	schieten;
	B.	-
	O.	schieten onderlingen;
	W.	sij - onderlinge;
714	M.	Sulke wilre af segghen;
	L.^o	Daer of so zeghet men vele dinghe;
	U.	seyder af - dinghe;
	H.	D' seghet men;
	S.	D' seghet men - dinghe;
	B.	Wilē seide m' af - dinge;
	O.^o	Oec sietmenre aff voel dingē;
	W.^o	Dair men of seecht vele dinge;
715	M.	= so - heiten;
	L.	+ E - hieten;
	U.	= so;
	H.	= so;
	S.	= so;
	B.	Nacht riddrē hietē;
	O.	= so - heitē;
	W.	= so - sij;
716	M.	Het - důůelen seit men mi;
	L.	Dat - duuelen - seg;
	U.	sine - seg;
	H.	= dat - ic seg di;
	S.	siin - = dat - ic seg di;
	B.	H siin - = dat - seggic;
	O.	Het - seg;
	W.	Het - seg;
717	M.	-
	L.	-
	U.	Haghetessen;
	H.	v^owē;
	S.	v^owē;
	B.	Hagetissē;
	O.	Hertissen;
	W.	-
718	M.^o	Naecte [Maecte?] kind' e onghetrouwe;
	L.	Godelingher ooc;
	U.	Goede kijnder;
	H.^o	Goede kinder in goedē trouwē;
	S.^o	Goede kinder in goedē trouwē;
	B.	Goede kindrē;
	O.	Guede kijnd' - in;
	W.	Voeden kijnder - bi truwen;
719	M.	Cobbouts;
	L.	eluen;
	U.	necker;
	H.	Couboutē;
	S.	Couboutē;
	B.	Ruboute alue neckerē;
	O.	Roubouts alue neckers;
	W.	Cobbouts eluē - + e;

[p. 481]

720	M.	snachs;
	L.	smorghens;
	U.	smorghens;
	H.	smorghens;
	S.	-
	B.	hē smorgens oppenbaren;
	O.	smergens apenbaerē;
	W.	tsomorgēs;
721	M.	Si comen e halen dat;
	L.	comen ende halen;
	U.	comen - = wel;
	H.	comen - = wel;
	S.	comē - = wel;
	B.	comē - = wel;
	O.	comē e - = wel - vuer;
	W.	comē - = wel;
722	M.	heitment;
	L.^o	Maren hieten wi dat hier;
	U.	Maren - wij dat;
	H.	Maren;
	S.	Maren;
	B.^o	Marē heetē wi dat hier;
	O.	Marē heitē wij dat hier;
	W.	Marē hietē wij dat hier;
723	M.	Ic seg v dit sijn;
	L.	dit hieten e zijn;
	U.	dat si duuele;
	H.	het sijn duule;
	S.	het siin duule;
	B.	siin duuele;
	O.	Mijnne het sijn - all;
	W.	Zeker het sijn;
724	M.	bedrochten;
	L.	-
	U.	gheerne - ualle;
	H.	gh'ne - ualle;
	S.	gh'ne - ualle;
	B.	g'ne - brachtē;
	O.	brachtē - g'ne;
	W.	ghaerne bruchtē;
725	M.	pijnt;
	L.	penset;
	U.	penset;
	H.	penset;
	S.	penset;
	B.	piint;
	O.	duuele;
	W.	duuell pijnt;
726	M.	v'leiden;
	L.	-
	U.	hij - verraden;
	H.	+ ouer;
	S.	+ ouer;
	B.	v'leiden;
	O.	verlistigen;
	W.	hij - verlistigē;
727	M.	wt onse;
	L.	brenghen;
	U.	gheloeue brenghen;
	H.	vut dien;
	S.	vut dien;
	B.	wtē geloue bringen;
	O.	wten geloue brengē;
	W.	utē geloeue brenghen;
728	M.	Hi - voele;
	L.	misseliken;
	U.	proeuet - mit;
	H.	proeuet - mit misselikē dingē;
	S.	proeuet - mit misselikē dingē;
	B.	u - m menegē dingē;
	O.	mit misselikē dingē;
	W.	proeuet - mit warē dingē;
729	M.	= so;
	L.	God ghi moeten voor ons;
	U.	= die - moet - = so;
	H.	hi moetse - = so;
	S.	hi moetse - = so;
	B.	hi - = so;
	O.	Got hi motene - = so;
	W.	= die - moetene - = so;
730	M.	-
	L.	moghe;
	U.	moet;
	H.	= en;
	S.	-
	B.	-
	O.	moet;
	W.	hij;
730'	M.	E moet ons ieghens hem v'dinghē;
730''	M.	E te sinē rike bringhen;
731	M.	Te - materien;
	L.	miere materi - + nu;

[p. 482]

	U.	Te - materien;
	H.	Tote;
	S.	Tote;
	B.	Te - materiē willic;
	O.	Te mijnre materiē;
	W.	Te mijnre;
732	M.	+ wil - blixen;
	L.	blessene;
	U.	= vanden - kennen le ren;
	H.	van dien blixme leeren;
	S.	van dien blixme leeren;
	B.	+ willu - blixemē;
	O.	vand' blixemē;
	W.	+ wil - vand' blexeme;
Rubriek	L.	Waer af donre ende blissem comet
	U.	Waen blixom coemt
	O.	Wan donre e blixeme comt
733	M.	wair of het compt;
	L.	waer af comet;
	U.	waer af coemt;
	H.	Wiltu - w' of comet;
	S.	w' of comet;
	B.	waer af comt;
	O.	waer aff comt;
	W.	waer of cooemt;
734	M.	dorne of - noempt;
	L.	of blessene nomet;
	U.	blixom;
	H.	of - nom;
	S.	of blexme nom;
	B.	dond' - nomt;
	O.	blixeme;
	W.	blexeme nooemt;
735	M.	= mede;
	L.	Hi is ooc - = mede;
	U.	Et - = mede - een;
	H.	Et - = mede;
	S.	Et - = mede;
	B.	= mede - locht;
	O.	is - = mede - een locht;
	W.	= mede - een;
736	M.	ontstect mit - ducht;
	L.	onsteket;
	U.	ducht;
	H.	onsteket mit - vrucht;
	S.	mit - vrucht;
	B.	ontstect m - drocht;
	O.	onsteect van - droecht;
	W.	onsteect mit groeter;
737	M.	Waessem die - aerder;
	L.	-
	U.	Wasom wt der eerden;
	H.	erde;
	S.	erde;
	B.	wter erdē;
	O.	wter eerden;
	W.	uter;
738	M.	-
	L.	E altoes climmet;
	U.	climmet;
	H.	climmet;
	S.	climmet;
	B.	clemt;
	O.	opw't gaet;
	W.	up clīmet - = op;
739	M.	wassem - iaghet;
	L.	= ene - iaghet;
	U.	Deen wasom - iaghet;
	H.	Deen - andrē iaghet;
	S.	Deen - andrē iaghet;
	B.	Deen - andrē iaget;
	O.	Deen - jaget;
	W.	een mjst - andrē;
740	M.	tott' lucht draghet;
	L.	totten anderen draghet;
	U.	tot tere luchte draghet;
	H.^o	Die op dien andren draghet;
	S.^o	Die op dien andren draghet;
	B.	locht draget;
	O.	tott' locht draget;
	W.	lucht;
741	M.	lucht - doer breken;
	L.	lucht - dien doere breken;
	U.	lucht - doer breken;
	H.	lucht - danne dor;
	S.	lucht - danne dor;

[p. 483]

	B.	locht - dorbreken;
	O.	locht - doer brect;
	W.	lucht sij - doen breken;
742	M.	mit - ontwe steken;
	L.	= E - fortse ende ontwe steken;
	H.	mit crafte;
	S.	mit crafte;
	B.	+ dā - stekē;
	O.	mit fortzen dan ontwe stict;
	W.	mit crachte ontween stekē;
743	M.	= dan - mer;
	L.	Alse de - = dan;
	U.	Alse - = die - = dan - vmmer;
	H.	Alse - = dan;
	S.	Alse - = dan;
	B.	Alse - locht - = dan;
	O.	Alse - locht ōmer;
	W.	mer;
744	M.	Scoren - wassen;
	L.	di;
	U.	wasom;
	H.	Sceiden;
	S.	Sceiden;
	B.	wasē;
	O.	-
	W.	-
745	M.	sceiden - lwt;
	L.	sceiden si de lucht gheuet;
	U.	luut gheuet;
	H.	sceiden - luůt gheuet;
	S.	sceiden - luut gheuet;
	B.	luut geeft;
	O.	sceden dat die locht geeft;
	W.	= si - een luut dan;
746	M.	Donre slach dat die;
	L.	hi die name heuet;
	U.	die name heuet;
	H.	hi - heuet;
	S.	hi - heuet;
	B.	Dond' slach hi;
	O.	hij;
	W.	+ Dat - die name heft;
747	M.	doer dat;
	L.	-
	U.	-
	H.	omme dat;
	S.	omme dat;
	B.	locht;
	O.	ōme - locht;
	W.	-
748	M.	crachte - maken vlůcht;
	L.	cracht;
	U.	craft;
	H.	-
	S.	-
	B.	crachte - vlocht;
	O.	crachtē - vrucht;
	W.	crachte - crige;
749	M.	+ So - = thant - waert;
	L.	So onsteket ende wart;
	U.	Ontsteket - = thant - wart;
	H.	Ontsteket - = thant;
	S.	Ontsteket - = thant;
	B.	Ontstecse - = si thant - word;
	O.	Onsteect se - = thant - vuer;
	W.	Onsteect sij e weert;
750	M.	heiten;
	L.	blissem hieten;
	U.	blixom;
	H.	blexem heeten;
	S.	blexem heeten;
	B.	blixeme;
	O.	wij blixeme heitē;
	W.	Datmē blexeme heit;
751	M.	Důs is - eer dan - = daer;
	L.	Aldus;
	U.	is - = die - eer vier daer;
	H.	is - = al;
	S.	is - = al;
	B.	= al;
	O.	Aldus is - = al;
	W.	= al;
752	M.	= daer;
	L.	onsteket;
	U.	Ent - ontsteket;
	H.	ontsteket - = daer;
	S.	ontsteket - = daer;
	B.	locht ontstek - = daer;
	O.	locht onsteect - = daer;
	W.	onsteect';

[p. 484]

Rubriek	L.	Wilc men voren siet
753	M.	Nochtien - = so - tfir;
	L.	Nochtan - = so;
	U.	Nochtan sie wi - tevoren;
	H.	Nochtan - = so - + te;
	S.	Nochtan - = so - + te;
	B.	Nochtā sietmē;
	O.	Nochtant - = so - tvuer voeren;
	W.	Nochtan zien wi;
754	M.	sclach connē;
	L.	-
	U.	-
	H.	die;
	S.	dien;
	B.	mogē;
	O.	mogē hoeren;
	W.	mogē;
755	M.	-
	L.	= dat - comet;
	U.	coemt bij;
	H.	= dat;
	S.	= dat;
	B.	= dat - bi die;
	O.	hoerē - = dat - bedien;
	W.	= dat - is bi dien;
756	M.	Is - scarp als dat;
	L.	scarp so dat;
	U.	soe - als;
	H.	+ En - scarp - dat sien;
	S.	+ En - scarp - dat sien;
	B.	Nes - scarp alse - sie;
	O.	En sijn - also - alse dat;
	W.	En is niet soe scarp - ons zien;
757	M.	voerd';
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	[ontbreekt]
	W.	zien;
758	M.	Beide;
	L.	Beide;
	U.	-
	H.	Bede after;
	S.	Bede after;
	B.	Beide;
	O.	Beide - voerē;
	W.	Bede;
759	M.	lucht;
	L.	Soe;
	U.	Soe - lucht droegher es;
	H.	lucht;
	S.	lucht;
	B.	locht roder es;
	O.	Soe - locht droger is;
	W.	Soe dat die lucht droger;
760	M.	blixen is te;
	L.	is - roeder;
	U.	blixome - te roeder des;
	H.	blexem - te;
	S.	blexem - te;
	B.	De blixeme - te roder des;
	O.	blixeme is te - des;
	W.	Soe die blexeme roder was;
761	M.	= dat - blixen valt also;
	L.^o	Daer die blissem valt alsoe;
	U.	Daer - = dat - blixeme - soe;
	H.	Daer - = dat - soe;
	S.	D' - = dat - soe;
	B.^o	Daer die blixeme valt soe;
	O.^o	Daer die blixeme valt soe;
	W.	Daer die blexeme - zoe;
762	M.	Daer valt si toeten;
	L.	Si uallet;
	U.	= Hi - totten;
	H.	Het - tot den;
	S.	Het - tot den;
	B.	Valt si;
	O.	= Hi - Valt totten;
	W.	= Hi - tottē;
763	M.	Dair en can - dinck;
	L.	-
	U.	-

[p. 485]

	H.	D';
	S.	-
	B.	D' - = en;
	O.	Dat - geen;
	W.	-
764	M.	So starc ten moet ontwe;
	L.	Al ist starc het moet ontwe;
	U.	Eest starc et moet ontwe;
	H.	Ist starc het moet;
	S.	Ist starc het moet;
	B.	Eist starc h moet;
	O.	Eest starck et moet ontwe;
	W.^o	Het moet al ter neder gaen;
765	M.	latten - ontwe;
	L.	ontwe;
	U.	ontwe;
	H.	het;
	S.	het;
	B.	kepre;
	O.	kopers [?] - ontwe;
	W.	soe ontween;
766	M.^o	Dat gheine deere en had dat;
	L.^o	E een berch die heuettac;
	U.	en gheen - die stat;
	H.	arch an tac;
	S.	arch an tac;
	B.	negheen - dat - = tac;
	O.	geen - = en;
	W.	dat vat;
767	M.^o	So doet si tzwert in die scoe;
	L.^o	Sweert ooc in sinen scoen;
	U.^o	Sweert ende scoene;
	H.	Tswert oec indien;
	S.	Tswert oec indien;
	B.^o	Swerde oec in den scoe;
	O.^o	Suert oec inden schouwe;
	W.^o	Tswaert oec inden scoe;
768	M.^o	Entie scoe had ghien dere doe;
	L.	E heuet die herte;
	U.	= oec - wt keren;
	H.	hi - = oec - ontsteken;
	S.	hi - = oec - ontstekē;
	B.^o	Ontwee geslegē heeft soe;
	O.^o	Heeft soe ontkeert joue;
	W.^o	Heeftet soe te brokē toe;
769	M.^o	Dus subtijllic can sijt sceden;
	L.	Nochtan gheen arch en hadde de;
	U.	Nochtan;
	H.	Nochtan - te stede;
	S.	Nochtan - de stede;
	B.	Nochtā gheē arch ne hadde de;
	O.	Nochtant geen arch;
	W.	Nochtan gheen arch en hadde de;
770	M.	+ E [twijfelachtige restauratie];
	L.	mensce ooc;
	U.	-
	H.	Hi - + oec - dickē;
	S.	Hi - + oec - dickē;
	B.	duet dē menegē;
	O.	dē mīschen oec ducke;
	W.	mēssche dicwijl;
771	M.	+ menighe;
	L.^o	E met v'vaernesse groot;
	U.	verwaernesse;
	H.	verwaernisse groot;
	S.	v'vaernisse groot;
	B.^o	E slaettene dicke te doot;
	O.	swaernisse;
	W.	vervaernisse;
772	M.	heeft meni[ghe] gheslagen doet;
	L.	+ ooc - toter;
	U.	= ter - doet;
	H.	= ter;
	S.	dicken - = ter;
	B.^o	E doet hē pilijchede groet;
	O.	slatene ducke - doet;
	W.	slatene dicwijl - doet;
Rubriek	L.	Welc die liede slaet die blissem so die donreslach

[p. 486]

773	M.	ghie[n];
	L.	+ en;
	U.	+ en;
	H.	+ en;
	S.	+ en - ongeual;
	B.	De dond' slach - ōgeual;
	O.	+ en - geen ongeual;
	W.	[d van donreslach over s heengeschreven] - en doe - ongeual;
774	M.	blixen;
	L.	Mer de blissem si;
	U.	Mar - blixome doet dat;
	H.	blixen si doet;
	S.	M' - blixen si doet;
	B.	de blixeme si duet;
	O.	Mer - blixeme si doet all;
	W.	Mar - blexeme;
775	M.	Want lijcteyken - brinct;
	L.	Want - = scoen - brenghet;
	U.	Want - = scoen - brengt;
	H.	Want tliteken - bringet;
	S.	Want tliteken - bring;
	B.	= scoen - bringet;
	O.	= scoen - Lijtteyken;
	W.	= scoen - Lyteken sij - bringet;
776	M.	E - bezenght;
	L.	et is altoos bezenghet;
	U.	is al;
	H.	et is altoos besinget;
	S.	et is - besingh et;
	B.	hets - besinget;
	O.	is - besinct;
	W.	hets - besinghet;
777	M.	důsdanich;
	L.	dus dane;
	U.	-
	H.	dus dane - gesciet;
	S.	D' dus dane - gesciet;
	B.^o	D' dus gedane dīc gesciet;
	O.	sulc - geschiet;
	W.	Dair dusdanich - geschiet;
778	M.	[ontbreekt]
	L.^o	Dicke wile men ooc ziet;
	U.	= E;
	H.	= E - ment;
	S.	= E - ment;
	B.	= E - ment;
	O.	= E - Ducwile;
	W.^o	Dicwijl oecmen ziet;
779	M.	Dat te hants dair - wayt;
	L.	v'voets - wayet;
	U.	Dat vorvoets;
	H.	Dat thans daer - waiet;
	S.	Dat thans d' - waiet;
	B.^o	Dat voruoets d' na waeit;
	O.	Dat vorvoits - wait;
	W.^o	Dat voeruoets een wijnt waeyet^1;
780	M.	= oec - ze' drayt;
	L.	[ontbreekt]
	U.	wijnt - = oec - seer drayt;
	H.	= oec - drayet;
	S.	= oec - drayet;
	B.	= oec - draeit;
	O.	wijnt - = oec - drait;
	W.^o	Dair mede hi zeer draeyt;
781	M.^o	E dat di wint waerpt ontwie;
	L.	wijnt warpet ontwe;
	U.	E dat - wijnt warpt;
	H.	Ende dat hi worpt;
	S.	E dat hi worpt;
	B.	E dat - wīt w'pt;
	O.^o	E dat die wijnt worpt ontwe;
	W.	E dat - = wel - warpt;
782	M.	Sterke - = hem;
	L.	we;
	U.	Starc - doen;
	H.	bome;
	S.	bome - hē;
	B.	molene - hē;
	O.	Stercke moelne - we;
	W.	Sterke moelen - doe;
783	M.	bliximt;
	L.	Alset - blessemt;

[p. 487]

	U.	Alset - blixomet;
	H.	blexemt;
	S.	blexemt;
	B.	dus blixemt;
	O.	= Alst - blixemt;
	W.	= Alst - blexemet;
784	M.	Soe - noch;
	L.	en is - noch;
	U.	en is - no;
	H.	Sone is noch - no;
	S.	Sone is noch wiif no;
	B.	en - + no - no;
	O.	Soe en is wijff noch;
	W.	Soe en - nochman;
785	M.^o	Sine sijn dan ze' v'uaert;
	L.	wert - = herde;
	U.	wart dan - = herde;
	H.	Hine - dan sere veruaert;
	S.	Hine - dan se'e veruaert;
	B.	Hine worde sere;
	O.	Hij - = herde - se' verveert;
	W.	Hii - = herde - zeer veruaert;
786	M.	dorr[en] - opw't;
	L.	zien;
	U.	-
	H.	ne - vp waert;
	S.	ne - vp w't;
	B.	-
	O.	opwart;
	W.	zien opwart;
787	M.	Twisken - besiet;
	L.	Tusscen;
	U.	Tuschen;
	H.	enter mane mē;
	S.	enter mane mē;
	B.	-
	O.	-
	W.	nv ziet;
788	M.	altoes;
	L.^o	Alle deze dinghe ghesciet;
	U.	alle;
	H.	+ Dat - al;
	S.	+ Dat - al;
	B.	al gesciet;
	O.	dinge al geschiet;
	W.	al is geschiet;
Rubriek	L.	Van den duuelen die in die lucht sijn
	U.	Van duuelen die sijn in die lucht [in margine]
789	M.	Daer sijn twisken - d' manē;
	L.	Nu sijn;
	U.	sijn tuschen - der;
	H.	sijn - ent';
	S.	siin - ent';
	B.	siin tussē - de;
	O.	sijn;
	W.	sijn - d';
790	M.	duuelen - = als;
	L.	E die lucht duuelen;
	U.	duuel dat;
	H.	dat ic;
	S.	dat ic;
	B.	locht - = duuele - dat ic;
	O.	locht - = duuele - dat ic;
	W.	Inder - = als;
791	M.	alle;
	L.	alle;
	U.	= die - natuure;
	H.	alle;
	S.	alle;
	B.^o	Duuele die wetē al nature;
	O.^o	Duuelē die wetē alle nature;
	W.	= wel - alle naturen;
792	M.	scrifturē;
	L.	alle die;
	U.	= si - konnen al;
	H.	= si;
	S.	= si;
	B.	conē al;
	O.	-
	W.	sij - scrifturē;
793	M.	luch v'stormet sien;
	L.	de lucht v'stoort zien;
	U.	verstormt - = dus;
	H.	Alsi - v'stormt - = dus;
	S.	Alsi - v'stormt - = dus;
	B.	Alsi de locht v'stormt - = dus;

[p. 488]

	O.	Alsi - locht verstormē; = dus;
	W.	sij - versturmet zien;
794	M.	dan ghescien;
	L.	dan;
	U.^o	Ent die lude seer ontsien;
	H.	dan gescien;
	S.	dan gescien;
	B.	sal gescien;
	O.	dan geschien;
	W.	dat;
795	M.	E die - dat ze';
	L.	E die - zeer;
	U.ē	E dit wonder al ghescien;
	H.	Die de lude seere;
	S.	Die die lude seere;
	B.	Dat die - = hem - sere;
	O.	E - die lude ze';
	W.	Dat die ludē zeer;
796	M.^o	So pijndsi hem te mere ī dien;
	L.	-
	U.	mit dien;
	H.	minghen - mittien;
	S.	minghē - mittien;
	B.	mingē - hē met dien;
	O.	Soe mengē - mittien;
	W.^o	Si menghen hē mede in dien;
797	M.^o	qu[..] dam moghen doen b[..];
	L.	in de blessem dan;
	U.^o	Om dat si quaet moghen doen tebat;
	H.	= in - der blexeme;
	S.	= in - der blexeme;
	B.^o	Ō datsi qe[^a]t mogē doē tebet;
	O.^o	Om dat si quaet mogē doen te bet;
	W.^o	E coomt' blexeme met;
798	M.^o	waren si d' bl[...] m[.]t;
	L.^o	Hoe si quaet doen moghen den man;
	U.^o	E varen der blixeme met;
	H.	te;
	S.	te;
	B.^o	E warē [eerste haal van w met verbleekte inkt, of weggeradeerd?] der blixemē met;
	O.^o	E varē in die blixeme mit;
	W.	mogē;
799	M.	is ghereet;
	L.	is altoos ghereet;
	U.	is ghereet;
	H.	bekent reet;
	S.	be[kent] reet; [d.i. bereet]
	B.	de - gereet;
	O.	is gereet;
	W.	is ghereet [met inktvlek gedeeltelijk over eerste e];
800	M.	-
	L.	Daert die mensce;
	U.	Als;
	H.	Als;
	S.	Als;
	B.	ne;
	O.	mīsche;
	W.	Als - menssche mjnst weet;
801	M.	toeten valle;
	L.	Dien;
	U.	uallen;
	H.	uallen;
	S.	uallen;
	B.	Dat hine brīgē moge te;
	O.	brengē;
	W.	brengē;
802	M.	behoede;
	L.	Des - + amen;
	U.	Des;
	H.	Des bescherme;
	S.	Des bescherme;
	B.	D'af;
	O.	beschirme got;
	W.	Des;
Rubriek	L.	Wane donre comet na[^in] der boeke

[p. 489]

	U.	Waen donre coemt na ander boeke [in margine]
	O.	Wan donre comt nae aldē boecken
803	M.	ons gheseit;
	L.	blissem - = v - gheseit;
	U.	Vander blixome - gheseghet;
	H.	Van dien blexem - = v - gheseit;
	S.	Van dien blexem - = v - gheseit;
	B.	d' blixemē hebbic - geseit;
	O.	Vand' blixeme - = v - geseet;
	W.	Vander blexeme - = v - geseit;
804	M.	myn verstaen - waerheit;
	L.	mine macht - waerheit;
	U.	macht;
	H.	mine macht de waerheit;
	S.	mine macht de waerheit;
	B.	mine macht - waerheit;
	O.	Nae mynre macht - waerh[^t];
	W.	Nae - macht - waerheit;
805	M.	M' - wi vinden;
	L.^o	In boeken ooc mede vinde;
	U.	= Maer - oec ic et vinde;
	H.	= Maer - oec;
	S.	= Maer - oec;
	B.	= Maer - + andrē - mach mē vindē;
	O.	= Maer - oec ic vijnde;
	W.^o	Dat icker of in boeke vinde;
806	M.	[ontbreekt]
	L.	coomt;
	J.	wijnde;
	H.	comt - iiij;
	B.	comt - iiij;
	B.	dond' - iiij. winden;
	O.	comt - iiij dingē;
	W.	Dat die donre makē vier;
807	M.	te samen;
	L.	Dat;
	U.	-
	H.	D';
	S.	D';
	B.	-
	O.	gade' - all;
	W.	Dair - gadre;
808	M.	Dats;
	L.	loghene alsic .v.;
	U.	= v;
	H.	Dats - tellen;
	S.	Dats - tellen;
	B.	logene - tonē;
	O.	geen logē - = v - tonē;
	W.	Dats logene - togē;
809	M.	+ Want - blixen - drayt;
	L.	blissem - draien;
	U.	blixome;
	H.	blexem dicken drait;
	S.	blexem dicken drait;
	B.	Dondre - blixeme - drait;
	O.	ducke drait;
	W.	blexeme dicwijl draeyt;
810	M.	Als - = an bomen - wayt;
	L.	de loue der bome niene waghen;
	U.	= an bomen;
	H.	Daert - loof - = an bomen - wayt;
	S.	Daert - loof - = an bomen - wayt;
	B.	= an bomen - wayt;
	O.	= an bomen - wait;
	W.^o	Dattet niet een vese waeyt;
811	M.	Wair wint machtich;
	L.	de;
	U.	wijnt;
	H.	Ende de - + is;
	S.	E de - + is;
	B.	Ware;
	O.	wijnt;
	W.	-
812	M.	soud;
	L.	zoudet - wijnter wezen;
	U.	wijnter;
	H.	-
	S.	-

[p. 490]

	B.	-
	O.	Soe soudt - ind' wijnt';
	W.	Soe;
813	M.	E cont ri wy;
	L.^o	Daer bi wi contrarie dicke zien;
	U.	Ende contrari - al;
	H.	Ende contraie;
	S.	Ende contraie;
	B.	E contrarie - al;
	O.	E contrarie wijt;
	W.	E contrie - zien;
814	M.^o	In dien somer dicke ghescien;
	L.	somer - = dit;
	U.	zoemer - = meest;
	H.	somer - = dit - gescien;
	S.	somer - = dit - gescien;
	B.	somer - = meest - gescien;
	O.	somer - = meest - geschien;
	W.	somer dicke gescien;
815	M.	Wanttet is wel;
	L.	et is - = dan;
	U.	is - = dan;
	H.	is sacht;
	S.	is sacht;
	B.	es somer weder;
	O.	et is smoůt;
	W.	Als het was een;
816	M.	d' lucht beide;
	L.	+ Dan - hooch;
	U.	lůcht;
	H.	+ Dan - hoghe;
	S.	+ Dan - hoghe;
	B.	locht hoge;
	O.	locht hoge;
	W.	hoghe;
817	M.	M' - weyt - + daer;
	L.	et waiter;
	U.	Mar et wayt daer gheerne;
	H.	M' - wait ghaerne daer naer;
	S.	M' - wait gh'ne daer naer;
	B.	Want - wayt d' g'ne;
	O.	Want et wait g'ne;
	W.	Mar - wayter;
818	M.	= hi;
	L.	wijnt;
	U.	wijnt;
	H.	= hi;
	S.	= hi - d';
	B.	E de;
	O.	E - wijnt - wast;
	W.	= hi - dair;
Rubriek	L.	Wane wijnt coomt ende wasset
	U.	Waer of die wijnt coempt e waer af hi wayt
	O.	Wan wijnt comt e waer aff hi wast
819	M.	[I]nden boec van;
	L.	-
	U.	boeke;
	H.	-
	S.	-
	B.	boeke;
	O.	Aristotiles;
	W.	sine boeke;
820	M.	dat wie wint;
	L.	wijnt;
	U.	Seyt - wijnt;
	H.	-
	S.	-
	B.	Segt - ne;
	O.	Seet - wijnt - anders - is;
	W.	Seget - die wint;
821	M.	wasem;
	L.	wasem;
	U.	droeghe;
	H.	wasem - vp;
	S.	wasem - vp;
	B.	droge wasem;
	O.	droge wasem;
	W.	droge wasem;
822	M.	bouē in d' - = dan;
	L.	+ die;
	U.	= dan;

[p. 491]

	H.	= dan;
	S.	= dan;
	B.	bouē in die locht - = dan;
	O.	locht - = dan;
	W.	+ upwaert - = dan;
823	M.	wasem;
	L.	Alse - wasem;
	U.	droeghe;
	H.	wasem;
	S.	Alse - wasem;
	B.	Alse .i. droge wasem;
	O.	droge wasem;
	W.	droge wasem;
824	M.	[onleesbaar]
	L.	wasem - comen[^t];
	U.	een - coemt;
	H.	andren wasem;
	S.	andren wasen;
	B.	andrē comt;
	O.	= wasem - comt;
	W.	andren cooemt;
825	M.	Die ene iaghet;
	L.	iaghet - steket;
	U.	Deen iaghet - steket;
	H.	Deen iaghet - andrē - soeket;
	S.	Deen iaghet - andrē - soeket;
	B.	Deen iag - andrē - stect;
	O.	Deen jaget - stect;
	W.	Deen - andren - steket;
826	M.	e si^1 Dats diere wint is die;
	L.	wijnt dier - breket;
	U.	wijnt dier at breket;
	H.	die breket;
	S.	die breket;
	B.	dier af brect;
	O.	wijnt dierre aff brect;
	W.	breket;
827	M.	= wint;
	L.	= dat - is;
	U.	wijnt - = dat - is;
	H.	= dat - is;
	S.	= dat - is;
	B.	= dat;
	O.	wijnt - = dat - is anders;
	W.	die wint - = dat;
828	M.	die ene iaghet - wliet;
	L.	de ene iaghet entie ander;
	U.	die een iaghet;
	H.	deen iaghet;
	S.	deen iaghet;
	B.	iag;
	O.	deen jaget;
	W.	deen;
Rubriek	L.	Hoe de reghen stillet den wijnt;
	U.	Hoe die reghen vellet die wayt
	O.	Hoe die regen stilt die wijnt
829	M.	Daer - mochdi - = dan;
	L.	moghedi - = dan;
	U.	moeghe di - = dan - mercken;
	H.	moghedi - = dan - m'ken;
	S.	moghedi - = dan - m'kē;
	B.	mogdi - = dan - m'ken;
	O.	= dan - wael;
	W.	muechdi - = dan;
830	M.	sere weyt - = tweder - is;
	L.	zere waiet - dweder is;
	U.	zeer wayt - = tweder es;
	H.	sere waiet - = tweder es;
	S.	se'e waiet - = tweder es;
	B.	sere wayt e h es fel;
	O.	ze' wait - = tweder - is;
	W.	zeer waeyt - = tweder - is;
831	M.	droghe wasen - + doet;
	L.	wasems;
	U.	droechs;
	H.	droghe wasems es;
	S.	uele droghe wasems es d';
	B.	droges wasems;

[p. 492]

	O.	veel droge wasems;
	W.	droge wasems dair;
832	M.	Is - wlghet;
	L.	-
	U.	wijnt;
	H.	= Es - die wint - = of;
	S.	= Es - d' die wint - = of;
	B.	af volg;
	O.	wijnt aff volge;
	W.	dair die wint volget;
833	M.	Comt' dan op;
	L.	Coomt' dan op;
	U.	Coempt daer dan op;
	H.	Comet dan daer vp;
	S.	Comet dan d' vp;
	B.	Comt d' - regen;
	O.^o	Comt daer op ēnich regen;
	W.	E alser up coemt;
834	M.	So is - haest;
	L.^o	Dat gh'ne also pleghet te wezen;
	U.	wijnt;
	H.	thans al gesleghen;
	S.	thans af gesleghē;
	B.	+ hi - saen gelegen;
	O.	wijnt is zaen gelegen;
	W.	wort varinge gelegē;
835	M.	waesem w't;
	L.	wasem w't;
	U.	droeghe - wart;
	H.	wasem wert;
	S.	wasem w't;
	B.	droge wasem w't;
	O.	droge wasem;
	W.	droge mist;
836	M.	= die wint;
	L.	Entie wijnt - stillen;
	U.	= die wint;
	H.	= die wint - uallen omme;
	S.	= die wint - uallen omme;
	B.	= die wint - omme;
	O.	= die wint - ōme;
	W.	= die wint;
Rubriek	L.	Waen haghel sne e reghen comet
	U.	Waer af haghel e reghen coemt
	O.	Wan hagel sne e regen comt [later werd aan deze zin nog iets onleesbaars toegevoegd]
837	M.	Dit seit;
	L.	zeghet ooc;
	U.	-
	H.	seit;
	S.	seit;
	B.	segt - = oec;
	O.	seet Aristotiles;
	W.	seit = oec;
837'	M.	Seit dat die wint niet en es [het hele vers werd doorgeschrapt]
838	M.	-
	L.	sne - = e;
	U.	+ en - sne;
	H.	-
	S.	-
	B.	hagel - regē;
	O.	hagel sne - regen is;
	W.	hagel regē el niet en es;
839	M.	Dat die wasen die wt;
	L.^o	Wasem ende wt ardrike;
	U.	Wasom - wt;
	H.	vut erdrike;
	S.	vut eerdrike;
	B.	wt erterike;
	O.	wt eertrike;
	W.	Mist - wt aerdrike;
840	M.	Slaet op elkel;
	L.	Slaet op;
	U.	Slaet op elcker;
	H.	Slaet vp;
	S.	Slaet vp;
	B.	Slaet op - dagelike;
	O.	Slaet op - dagelike;
	W.	Slaet up - dagelike;
841	M.	Selc es - + e - selc es;
	L.	Som - + ende - som;
	U.	Som droeghe som;
	H.	Some - som;
	S.	Some - som;
	B.	Some droge some;

[p. 493]

	O.	Som droge som;
	W.	Som droge som;
842	M.	Sulc heet sulc kout;
	L.	= e;
	U.	-
	H.	Some - = e - ōme;
	S.	Some - = e - ōme;
	B.	ōme dat;
	O.	-
	W.	= e
843	M.	Da si sijn van v'sceidenre;
	L.	Si zijn van dezer;
	U.	Sijn si van diuerser;
	H.	Si sijn van diuersen;
	S.	Si siin van diuersen;
	B.	Siin si van diu'ser;
	O.	Sijn si - mēnig'hand;
	W.	Sijn sij - menigerhāde;
844	M.^o	So wasset daer af ī elker naturē;
	L.	Datter - in allen;
	U.	Datter om - alle;
	H.	Datter;
	S.	Datter;
	B.^o	Datt' af wast al wren;
	O.	aff wast allē [met een abnormaal kleine streep boven de e];
	W.	Datter of wassen telker;
845	M.^o	Sōme lichte e selke swaer;
	L.	Some - some swaer;
	U.	+ e - swaer;
	H.	Some - sware;
	S.	Some - sware;
	B.	Some - + e - some swaer;
	O.	+ e - swaer;
	W.	sware;
846	M.	Natuer hebben si d' - naer;
	L.	Nature hebsi;
	U.	Natuure hebben si - af naer;
	H.	Nature hebsi - mare;
	S.	Nature hebsi d' - mare;
	B.	hebbē si d' naer;
	O.^o	Nature hebben si daer naer;
	W.^o	Nature hebbē sii dair of ware;
847	M.	tott';
	L.	coomt ooc - zonnen;
	U.	-
	H.	D';
	S.	D';
	B.	D';
	O.	geet;
	W.	Dair;
848	M.	w'ct aen dicte;
	L.	dicte;
	U.	wercket aen;
	H.	dit w'ket;
	S.	dit w'ket;
	B.	datse;
	O.	Nae - aen;
	W.	= dat si - soe market;
849	M.	segghen;
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	willic - geuē;
	O.	-
	W.	geuē;
850	M.	een - ou' tfir;
	L.	E zet - op een vier;
	U.	ouer tfier;
	H.	ouer tfier;
	S.	ouer tfier;
	B.^o	Stect een pot ouer tfier;
	O.	Steet een - ou' tfuer;
	W.	een - ouer een;
851	M.	die daer;
	L.	die daer;
	U.	wasom dier op;
	H.	vte;
	S.	vte;
	B.	die d' wte;
	O.	die d';
	W.	gaet;
852	M.	Aen sijn - dat beuaet;
	L.	deckels dat gaet;
	U.	sinen - hij;
	H.	sijn - hi der;

[p. 494]

	S.	siin - hi der;
	B.	hi;
	O.	Aen sine - hi;
	W.	sijn - dat hii slaet;
853	M.	aen;
	L.	-
	U.	wasom - aen;
	H.	-
	S.	-
	B.	= Die wasem - + E - ane;
	O.	aen;
	W.	v'gadert;
854	M.	= dan - is swaer;
	L.	Alse hi is swaer;
	U.	= dan - is swaer;
	H.	= dan - is swaer;
	S.	= dan - is swaer;
	B.	+ M' - als hi swaer es;
	O.	Alse - = dan - is swaer;
	W.	hij swaer es;
855	M.	hi dan vallen;
	L.	hi dan vallen;
	U.	Soe - hij dan vallen;
	H.	Si moet hi dan uallen;
	S.	hi dan uallē;
	B.	hi d' vallē;
	O.	Soe - hi daer vallen;
	W.	Soe - hij dan vallen;
856	M.	Nochtien;
	L.	-
	U.	climt daer;
	H.	climmet;
	S.	climmet;
	B.	clemt d';
	O.	Nochtant;
	W.	-
857	M.	oec - roeck;
	L.	gheuet ooc - rooc;
	U.	gheuet - wasom;
	H.	gheuet - rooc;
	S.	gheuet - rooc;
	B.	geeft - wasē;
	O.	Tfuer geeft - roeck;
	W.	brenct wasem;
858	M.	altoes climt opw't;
	L.	ooc;
	U.	vmmer;
	H.	clemmet op w't;
	S.	clemmet vp w't;
	B.	clemt opwert;
	O.	ōmer climt opwart;
	W.	mer - upwart;
859	M.	Daer ghien - clemmē;
	L.	= hogher - + en [in de plaats van hogher staat nog zéér verbleekt opw [..]];
	U.	hoegher;
	H.	D' - clemmen;
	S.	D' - clemmē;
	B.^o	Dat af wast bitt' e zoet;
	O.^o	Daer hij oec is geclommē;
	W.	Dat hij niet hoger;
860	M.	wel soet;
	L.	-
	H.	wast - rooc;
	S.	D' wast - rooc;
	B.^o	E and' dinc hi wassen doet;
	O.	suet;
	W.	Dair wast - zoet;
860'	O.	En and' dinc hij d' wassen doet;
861	M.	Elc daer na die wam^1;
	L.	-
	U.	wasom;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	Nae - is;
	W.	Nae;
862	M.	wast dair of;
	L.	= So - of dinc zijt;
	U.	Wasset daer af dinc;
	H.	Wast daer of dinc;
	S.	Wast d' of dinc siit;
	B.^o	Wast d' af dinc des sijt gewes;

[p. 495]

	O.^o	Wast' aff dinc des sijt gewes;
	W.	= So - zijt;
863	M.	= noch [: eerste noch];
	L.	= so - = noch - no me;
	U.	= so - wasset no - no mee;
	H.	= so - wasset min - mee;
	S.	= so - wasset min - mee;
	B.	= so - no min no mee;
	O.	= so - wasset mijn;
	W.	= so - no - no mee;
864	M.	Ind' - = reghen;
	L.	sne;
	U.	= reghen;
	H.	hagel regen;
	S.	hagel regen;
	B.^o	In de locht hagel regen snee;
	O.	locht hagel - = reghen;
	W.	hagel - = reghen;
865	M.	eerden - slaet;
	L.	slaet;
	U.	wt der - slaet;
	H.	vter - slaet;
	S.	vter - [ga] slaet
	B.	wt' erdē - slaet;
	O.	wt' eerden - slaet;
	W.	uter - ald slaet;
866	M.	Wasem - ymmer opw't gaet;
	L.	Wasem - = vast - gaet;
	U.	= vast - gaet;
	H.^o	Wasem die vp waert gaet;
	S.^o	Wasem die vp w't gaet;
	B.^o	Wasem die opweert gaet;
	O.^o	Wasem die opwart gaet;
	W.^o	Wasem die der upwart gaet;
867	M.	wasem;
	L.	zonne - ooc wasem;
	U.	trecket;
	H.	wasem;
	S.	wasem;
	B.	wasem;
	O.	wasem aen;
	W.	zonne trect altoes;
868	M.	Dien;
	L.	-
	U.	kan;
	H.	v' teeren;
	S.	v' teeren;
	B.	= si;
	O.	Dien - kan;
	W.	sij - kan;
869	M.	In d' - hanghen;
	L.	In;
	U.	In - hij hanghede bliuet;
	H.	In - die hangende bliuet;
	S.	Indie - die hangende bliuet;
	B.	In die locht - hangēde;
	O.	In die locht hij hangēde;
	W.	In - hangende hij;
870	M.	+ Also - scrijft;
	L.	+ Also;
	U.	Alst;
	H.	ons bescriuet;
	S.	ons bescriuet;
	B.	Alse;
	O.	Alse Aristotiles;
	W.	-
871	M.	Hier oft wast - = reghen;
	L.	sne;
	U.	-
	H.	hagel regen;
	S.	D' - hagel;
	B.	af hagel - = reghen;
	O.	aff hagel regē;
	W.	Dair - hagel regen - = e;
872	M.	+ Reghen - = wast - mede;
	L.	Wast . comet ende - ooc me[de];
	U.	Wasset - mee;
	H.	mee;
	S.	mee;
	B.	mee;
	O.	-
	W.	Coomt - dingē mee;
Rubriek	L.	Waer bi die zonne me sciint Oost jof west dan zuut

[p. 496]

	U.	Waer af die sonne meer scijnt oest of west dan zuut
	O.	Waer bi die sonne meer schijnt Oest e west dan sůyt
873	M.	sond' waen;
	L.	zegghen zaen;
	U.	-
	H.	seggen;
	S.	seggen;
	B.	willic - seggē;
	O.	willic - seggen;
	W.	Nu - seggē;
874	M.	siet oest op [gae]n;
	L.^o	Alse ghi twe zonnen ziet g[^st]aen;
	U.	= int;
	H.	= int;
	S.	= int;
	B.	= int;
	O.	gij - siet oest w't;
	W.	ghij - sonne ziet up gaē;
875	M.	dan schijnt ter;
	L.^o	Opt west alse si scijnt daer ter stede;
	U.	= int - si scijnt tere;
	H.	= int - datsi schijnt ter;
	S.	= int - datsi schiint ter;
	B.	= int - dā sciinse te diere;
	O.	Off te - dan schijnt si ter;
	W.	Of westw't si bescinet ter;
876	M.	[M]eer - zuden;
	L.	Meere - zuden;
	U.	zuden;
	H.	suden;
	S.	suden;
	B.	sudē;
	O.	Meer - sůyden;
	W.	zudē;
877	M.	wolken wasem al dit;
	L.	wasem - es al daer nat [:samentrekking van vv. 877 en 879];
	U.	wacke;
	H.	wacke wasem;
	S.	wacke wasem;
	B.	v'sche wase;
	O.	wacke wasem - = dat;
	W.	wacke wasem dit;
878	M.	door;
	L.	[ontbreekt]
	U.	-
	H.	D' - dor;
	S.	D' - dor;
	B.	dor;
	O.	-
	W.	Dairmen - duer ziē;
879	M.	wasem;
	L.	[cf. 877]
	U.	es;
	H.	wasem es;
	S.	wasem es d';
	B.	de wasem es dan;
	O.	wasem;
	W.	wasem es dair;
880	M.	= an;
	L.	zonne - = an - omme;
	U.	trecketen - = an;
	H.	= an - ōme;
	S.	= an - ōme;
	B.	Die de sonne trect - = an;
	O.	trectene ōme;
	W.	trectene - = an - omme;
881	M.	een dinc - mach;
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	-
	W.^o	Dan scijnt die sōne duer die wachede;
882	M.	In natheit schijnt het mere;
	L.	Door tweke so - meere;
	U.	Doer wasom - meer;
	H.	D twasem scinet meere;
	S.	Dor twasem scinet meere;
	B.^o	Dor v'scheide sciint merre dien;
	O.	Doer wacheit schijnt - = in;

[p. 497]

	W.^o	Meerre dan si te voerē dede;
883	M.	Dan heet van hem - is;
	L.	altoos - zeluen;
	U.	-
	H.	= haer;
	S.	= haer;
	B.	= haer;
	O.	se - = haer - is;
	W.	^o Jof dan van naturē es;
884	M.	waerheit mochdi uen;
	L.	waerheit moghedi;
	U.	waerheyde moghe di;
	H.	wacheit mogedi;
	S.	wacheit mogedi;
	B.	De waerheit mogdi uē;
	O.	waerh^t - průuē;
	W.	wairheit - prouē;
885	M.	di leghet op ten;
	L.	leit ī een water gront;
	U.	leghet - den;
	H.	leghet - indē;
	S.	leghet - indē;
	B.	Enē - = die - legt op dē;
	O.	= die - ligge in enē;
	W.	licht indē;
886	M.	schijnt merre ī aller;
	L.	[m]eere daer ter stont;
	U.	alle stont;
	H.	scinet meere;
	S.	scinet meere;
	B.	sciint merre alle;
	O.	Hij schijnt - alle;
	W.	Hij - alle;
887	M.^o	Dan hi is als hi bouē leit;
	L.	alse - buten twater leit;
	U.	Dan hi es als;
	H.	d' - leit;
	S.	d' - leit;
	B.	d' - leit;
	O.^o	Dan hi is als hi butē leet;
	W.^o	Dan hi es als hij es al^1 butē leit;
888	M.	= so - proeft - waerheit;
	L.^o	Hier bi moghe di zien de waerheit;
	U.	Hier bi seyde ic di;
	H.^o	Hier bi siedi die waerheit;
	S.^o	Hier bi siedi die waerheit;
	B.^o	Hier bi siedi de waerheit;
	O.^o	Hier bi seg ic die waerheit;
	W.^o	Hier bi [de laatste letters van hier zijn kleiner, als ingelast] toech ic die wairheit;
Rubriek	L.	Waer bi dat men uele sonnen siet
	U.	Hoe men op enē dach vele sonnen euens sach
889	M.	viel - + ens;
	L.	+ ooc;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	geuiel;
	O.	geuiel;
	W.	-
890	M.	teffens vele sōne;
	L.	vele;
	U.	vele;
	H.	uele - zach;
	S.	uele - zach;
	B.	gadre vele;
	O.	gade';
	W.	gadre;
891	M.	= al - weit;
	L.	= al - weit;
	U.	= al - godweyt;
	H.	= al - godweit;
	S.	= al - bidien godweit;
	B.^o	Dat wat' dede dat god weit;
	O.^o	Dat water deedt got weet;
	W.	= al - bedi got weit;

[p. 498]

892	M.	heb gheseit;
	L.	ghezeit;
	U.	= nv - heb;
	H.	= v - gheseit;
	S.	= v - gheseit;
	B.	geseit;
	O.	nů heb geseet;
	W.	geseit;
893	M.	Doedi - in een vat of menich vat;
	L.	Doe - een;
	U.	een;
	H.	-
	S.	-
	B.	een
	O.	een;
	W.	veel vatkine;
894	M.^o	E settet ellic ī die sōne van dat;
	L.	zonne - sette;
	U.	= so - settet;
	H.	= so - settet;
	S.	= so - settet;
	B.	= E - de - = so - settet;
	O.	= so;
	W.^o	E setse ind' sonnē scine;
895	M.	-
	L.	zonne zuldi - = vat - zien;
	U.	saltu - = vat;
	H.	= vat;
	S.	= vat;
	B.	De - seldi - = vat;
	O.	= vat;
	W.	= vat;
896	M.	moch dat - ghescien;
	L.	mocht - ghescien;
	U.	Alsoe mocht - ghescien;
	H.	mocht - ghescien;
	S.	mocht - gescien;
	B.	Aldus so mocht - gescien;
	O.^o	Alsoe mocht wael geschien;
	W.	Alsoe - geschien;
897	M.	natheit bouē hinghe;
	L.	wechede;
	U.	wasom;
	H.	uele;
	S.	uele;
	B.	natheidē gingen;
	O.	veel wacheiden hijngen;
	W.	hingen;
898	M.	ghinghe;
	L.	Voor - zonne;
	U.	-
	H.	Vor - ghingen;
	S.	Vor - ghingen;
	B.	Vore de - hingen;
	O.	gingen;
	W.	Omtrent - ghingē;
899	M.	natheit;
	L.	wecheit - daer;
	U.	wasom - daer;
	H.	wacheit;
	S.	menighe wacheit;
	B.	menege natheit;
	O.	Alsoe mēnige wacheit;
	W.	Alsoe veel wacheiden - dair;
900	M.	-
	L.	+ E - scijn - zonnē;
	U.	-
	H.	scheen;
	S.	scheen;
	B.	-
	O.	Alsoe mēnich scheen - rinck;
	W.	Alsoe [aan menich werd geknoeid; ter verduidelijking staat er een e bovengeschreven] - dair d' - [tussen sonnē en rinc: twee doorgeschrapte letters];
Rubriek	L.	Waer of de reghen boghe comet
	U.	Waer af coemt die reghenboghe
	O.	Waer aff die regēboge comt
901	M.	Die;
	L.	Die - demen dicke ziet;
	U.	Die;

[p. 499]

	H.	Die reghenboghen;
	S.	Die reghen boghen;
	B.	Die regēbode;
	O.	Die regenboge;
	W.	Die regēboge - ziet;
	W'	[D]ie [initiaal niet ingevuld] regēboge - ziet;

De verzen 901-915 werden in W tweemaal na elkaar gecopieerd. Het eerste afschrift (W') werd door de copiist doorgeschrapt. W en W' vertonen onderling varianten en het is wel interessant te zien welke wijzigingen een klerk aanbrengt bij het overschrijven van de legger, op éénzelfde bladzijde.

902	M.	[de]r - and's;
	L.	is;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	locht nes el niet;
	O.	locht - en is anders;
	W.	= en;
	W'	is;
903	M.	wolke van sond'lingher;
	L.	van wonderlik' maniere;
	U.	= Dan - Wolkene van alrehande;
	H.	van diuerser maniere;
	S.	van diuerser maniere;
	B.	vā diu'sen;
	O.	van diuers';
	W.	walkinge vā meniger - hāde maniere;
	W'	walkinge vā menicher - hāde;
904	M.	Dair - + dan - schijnt schiren;
	L.	zonne - + wel;
	U.	-
	H.	schinet schiere;
	S.	D' - schinet schiere;
	B.	sciint;
	O.	schijnt schier;
	W.	Dair;
	W'	Dair;
905	M.	reghenboech;
	L.	+ gh'ne;
	U.	-
	H.	reghen boghen;
	S.	reghen boghen;
	B.	regēbode;
	O.	regēboge;
	W.	regēboge;
	W'	regēboge;
906	M.	reghens;
	L.	zonne;
	U.	tieghen der sonnen staet;
	H.	d';
	S.	d';
	B.	iegē d';
	O.	Rechte tegen - = daer;
	W.	iegē dair;
	W'	iegē dair;
907	M.	so is hi;
	L.	Essi oost - hi;
	U.	Es - hi;
	H.	-
	S.	-
	B.	Es - so es hi;
	O.^o	Als hi is oest soe is hi west;
	W.	Es sij - soe es hij;
	W'	Es sij - soe es hij weest;
908	M.	es altoes dat - mist;
	L.	dat - mist;
	U.	Dese dinc;
	H.	Dits - datmen;
	S.	Dits - datmen;
	B.^o	Dies dat nemb' en gemest;
	O.^o	Dits dat niet en gemest;
	W.	-
	W'	es;
909	M.	scade;
	L.	raye - zonnen;
	U.	raye;
	H.	raye;
	S.	raye;
	B.	de raye;
	O.	raye;
	W.	ray;
	W'	= die - ray;
910	M.	-
	L.	-

[p. 500]

	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	iegē - geronnē;
	O.	tegē - geronnē;
	W.^o	Coomter ghaerne toe gerōnē;
	W'^o	Coomter gherne toe gerōnē;
911	M.	+ Want - waerven sien wi dit;
	L.	varuen gheuet;
	U.	varwe gheuet;
	H.	weruen heuet;
	S.	waeruē heuet;
	B.	Viere varwē geeft;
	O.	varwen geeft;
	W.	= so;
	W'	= so - geeft;
912	M.	-
	L.	Root - gelu;
	U.	gheel;
	H.	Root groene;
	S.	Root groene;
	B.	Root gruene. gelu.;
	O.	gelu;
	W.	gheel [met ter verduidelijking een e superscriptum];
	W'	Rooet - gheel;
913	M.	-
	L.^o	Na dat wolkijn dan s[c]ijn[t];
	U.	-
	H.	-
	S.	siin;
	B.	siin;
	O.	Nae;
	W.	Nae dien dair;
	W'	Na dier dair;
914	M.	varwe aent sōne schijn;
	L.	si verwe;
	U.	Ontfaen si varwe aen der;
	H.	Ontfaen si varwe - sonneschijn;
	S.	Ontfaen si varwe sonneschiin;
	B.	si varwe - sōnesciin;
	O.	Ontfaē si oec varwē aent - schijn;
	W.	Ontfaen sij verwe;
	W'	Ontfaen sij verwe;
915	M^o	Te samen reghenboech twie;
	L.	twe;
	U.	-
	H.	reghenboghen;
	S.	reghenboghen;
	B.	Tegadre regēbodē;
	O.	regēbogen twe;
	W.	gadre regēboge;
	W'	gadre regēboge;
916	M.	mere;
	L.	zien noch min no me;
	U.	mee;
	H.	nemmee;
	S.	nemmee;
	B.	nemmee;
	O.	-
	W.	ziē - oec nemmee;
917	M.	Arestotiles seit' meer:
	L.	seiter mi vele toe;
	U.	seit ter meer;
	H.	seit d';
	S.	seit d';
	B.	segt d' meer;
	O.	Aristototiles seet d' meer;
	W.	zeechter meer;
918	M.	dietschen e mach v segghē;
	L.	dietsce - seggē;
	U.	duutsche - = en;
	H.	dietsche machment - seggē soe;
	S.	dietsche machment - seggē soe;
	B.	dietsche - = en - n[^t] seggē;
	O.	duytsche - mēt - seggē;
	W.	dietsche - = en - seggē;
Rubriek	L.	Wane comet de ommerinc de om de mane gaet
	U.	Waen de rinc coemt die om die maen gaet

[p. 501]

	O.	Wan dōmerinc comt die geet om trent die mane sulken tijt
919	M.	= oec - + nv;
	L.	ooc - een dinc;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	= oec - dese;
	O.	= oec - desen;
	W.	-
920	M.	Waen oec comt;
	L.	Wane comet de;
	U.	Wane - = dat;
	H.	Wane comt;
	S.	Wane comt;
	B.	= dat - comt;
	O.	Wan comt;
	W.	Waen coomt;
921	M.	schijnt - maen;
	L.	omme de;
	U.	om maen;
	H.	schijnt;
	S.	schiint;
	B.	ochti;
	O.	schijnt off;
	W.	hij;
922	M.	Te sulker - plach - gaen;
	L.	Sulc - plaech;
	U.	Sulc - gaen;
	H.	Som wile - ghane;
	S.	Somwile - ghane;
	B.	Selkē - plage;
	O.	Sulken - plagen te stane;
	W^o	Zulckē tidē plage te stane;
923	M.	schijnt groet;
	L.	= herde;
	U.	= herde - groet;
	H.	schinet - = herde;
	S.	schinet - = herde - wiit;
	B.	sciint groet;
	O.	Hij schijnt groet;
	W.	Hij - = herde - groet;
924	M.	M' - zeker;
	L.	Maer - zeker zijt;
	U.	-
	H.	M';
	S.	M' - siit;
	B.	M' - dies - siit;
	O.	Want;
	W.	Maer;
925	M.	-
	L.	mane;
	U.	-
	H.	tenden - mane;
	S.	tenden - mane;
	B.	mane;
	O.	is;
	W.	= hi - mane;
926	M.	zake dat v^1;
	L^o	Al ist dat v dunket des;
	U^o	Als dat v důncket des;
	H^o	Al ist dat v dinket des;
	S^o	Al ist dat v dinket des;
	B^o	Al es dat v dunct des;
	O^o	Alsi dat v dunct des;
	W.	Als hij es al dinct u;
927	M.	luch harde;
	L.	is harde;
	U.	harde;
	H.	is;
	S.	is h'de;
	B.	de locht - h'de;
	O.	locht is;
	W.	harde;
928	M.	-
	L.	aldaer;
	U.	-
	H.	mane;
	S.	mane;
	B.	-
	O.	-
	W.	mane dair;
929	M.	is - renc;
	L.	Witti - is de;
	U.	di watt [?] - is;

[p. 502]

	H.	Weet een dan wat;
	S.	Weet een dan wat;
	B.	Wetti;
	O.	Witti wat dat is - rinck;
	W.	ghij wattet - = dan;
930	M.	di d' op ginc;
	L^o	Dat is wasem die daer op ginc;
	U.	Nat wasom - = al - om;
	H.	= al - vp;
	S.	= al - d' vp;
	B.	Versch - = al - ginc;
	O.	dat - = al - ginc;
	W.	Hets wasem dier op;
931	M.	+ so - cleuen;
	L.	cleuen;
	U.	Die - soe cleuen;
	H.	Die - samen so cleuen;
	S^o	Die d' te samen so cleuen;
	B.	Die d' - + so - cleuen;
	O^o	Die daer te gade soe cleuē;
	W.	dair - + alse;
932	M.	gheuen;
	L.	gheuen;
	U.	gheuen;
	H.	die roden - gheuen;
	S.	dien roden - gheuen;
	B.	Dat si - geuē;
	O.	dien - geuen;
	W.	rinc;
933	M.	= g^ote - natheide;
	L.	Et en is - grote we[^e]chede;
	U.	Ens el niet - groete;
	H.	Ten es - grote;
	S.	Ten es - grote;
	B.	Hens el niet - nathede;
	O.	= Het - is anders - = g^ote - wacheide;
	W.	en is el - = g^ote;
934	M.	ter selu' stede;
	L.	hanget an;
	U.	tot dierre;
	H.	tot dier;
	S.	d' - tot dier;
	B.	d' hang te diere;
	O.	d' hanct dier;
	W.	Dier an hanget te dier;
935	M.	[...]em na sine nature;
	L.	Elke dinc - + rechter;
	U.	Elc dinc;
	H.	Elke dinc;
	S.	Elke dinc;
	B.	Elke dinc;
	O.	Elke dinc;
	W.	Elc dinc;
936	M.	rond' figure;
	L^o	Trecket tot eenre ronder figurē;
	U^o	Trect tot eenre ronder figuren;
	H^o	Trecket tere roder figuren;
	S^o	Trecket tere roder figuren;
	B^o	Trect te dier rond' figurē;
	O.	Trect - ronder figurē;
	W^o	Trect tot eenre ronder figurē;
937	M.	= oec dat - schijn;
	L.	= oec;
	U.	= oec;
	H.	= oec - schijn;
	S.	= oec - schiin;
	B.	= oec - sciin;
	O.	= oec - schijn;
	W.	= oec;
938	M.	natheit;
	L.	weecheit - zijn;
	U.	Dat doet die wacheyt - = moet;
	H.	zijn;
	S.	ziin;
	B.	natheit - siin;
	O.	roet;
	W.	Dooet - wachede;
939	M.	-
	L.	zeluer;
	U.	maen;
	H.	es;
	S.	es;
	B.	de - es;
	O.	-
	W.	es;
940	M.	[...] urē ī alre;
	L.	naturen in alre;

[p. 503]

	U.	naturen alle;
	H.	naturen alle;
	S.	naturen alle;
	B.	naturē alle;
	O.	naturē alle;
	W.	naturē alle;
941	M.	maect in water haer;
	L^o	Elke dinc maket na hare;
	U^o	Elc dinc maect na haer;
	H^o	Elke dinc maket na hare;
	S^o	Elke dinc maket na hare;
	B^o	Elke dinc maect hare;
	O^o	Elke dinc maect hare;
	W^o	Elc dinc maect hare;
942	M.	openbaer;
	L.	dits;
	U.	Ghelijc dits - openbaer;
	H.	dits;
	B.	dits;
	B.	Gelike. - = wel - oppenbare;
	O^o	Gelike dat is apenbare;
	W.	Ghelijc dat;
943	M.	schijn - soe;
	L.	mochte;
	U.	wesen soe;
	H.	schijn mochte;
	S.	schiin mochte siin;
	B.	sciin mochte siin;
	O.	schijnt moet - soe;
	W.	mochte - soe;
944	M.	natheit;
	L.	de weechede wel;
	U.	Et - wacheyt;
	H.	deerde - wacheit - = al;
	S.	deerde - wacheit - = al;
	B.	de natheit gereet;
	O^o	Dat sit ere wacheit gereet;
	W.	Het soude wachede verterē - = al;
Rubriek	L.	Wat teken men neemt bi dezen ringhe voorseit
	O.	Wat teyken men neemt int brekē van desen ōmeringe
945	M.	wart dese;
	L.	Alse - mate deze;
	U.	Alse wart te niet die;
	H.	Alse wort - dese;
	S.	Alse wort - dese;
	B.	Alse w't - nieute dese;
	O^o	Alse te niet wort die rinck;
	W.	wort - dese;
946	M.	-
	L.	scijnte die om de mane ginc;
	U.	= hi - maen;
	H.	schinet - = hi - ōme;
	S.	schinet - = hi;
	B.	sciint - de - gīc;
	O.	= hi - ōme - hinc;
	W.	scijnt of hij - ginc;
947	M^o	[..]ringhe ouer al;
	L^o	Euen varinghe ende ouer al;
	U^o	Euen varinghe ouer al;
	H^o	Ent varinghe ouer al;
	S^o	Ent varinghe ouer al;
	B^o	Euen saen al ouer al;
	O^o	Euen varinge ouer al;
	W^o	Euen varinge ouer all;
948	M^o	[...]ken dat dan wesē sal;
	L^o	Dat teken dat daer wezen sal;
	U^o	Dats teken dat wesen sal;
	H^o	Dats tekijn dat wesen sal;
	S^o	Dats tekiin dat wesen sal;
	B^o	Dats tekē dat wesen sal;
	O^o	Dats teyken dat wesen sall;
	W^o	Dats teken dattet wesē sal;
949	M.	+ dan;
	L.	een zoete;
	U.	soet;
	H.	-
	S.	-
	B.	de locht sute;
	O.	locht schoen;
	W.	zoet;

[p. 504]

950	M.	[ho]ghe e d';
	L.	Beide hoghe;
	U.	hoghe;
	H.	Bede hoghe;
	S.	Bede hoghe;
	B.	Beide bouē;
	O.	Beide hoge^1;
	W.	Bede;
951	M.	aen;
	L.	dan dene zide - ziet;
	U.	aen een zide;
	H.	+ Ende;
	S.	+ Ende;
	B.	dene;
	O.	mense aen die;
	W.	-
952	M.	die and';
	L.	= an - die ander;
	U.	aen;
	H.	-
	S.	-
	B.	dandre;
	O.	aen;
	W.	zide;
953	M.	w't - = dā;
	L.	Daer - ghi breken beghinc;
	U.	Daenwaert - = dā;
	H.	Derwert - = dā;
	S.	D'w't - = dā;
	B.	Daerw't - = dā - begint;
	O^o	Darwart dat die broke begint;
	W.	hij - = dan - begint;
954	M.	= so;
	L.	dane - = so;
	U.	dane - = so - wijnt;
	H.	= so;
	S.	= so;
	B.	= so - = die;
	O.	Danē wart - = so - wijnt;
	W.	daen soe sael;
955	M.	Als hi brect ī eni[...];
	L.	Alsi breken in;
	U.	Als hi breket in;
	H.	Ende als hi breket in enigh';
	S.	Ende als hi breket in enigh';
	B.	Als hi brect in menege;
	O.	Also hi brect - mēnig';
	W.	Als hij brect in een;
956	M.	wetē;
	L.	wel;
	U.	wel;
	H.	wel;
	S.	wel;
	B.	de scepmā;
	O.	Soe - wael;
	W.	Soe wetē - scipmāne wel;
957	M.	quaet wed' w't;
	L.	wart;
	U.	wart;
	H.	= Dat;
	S.	= Dat;
	B.	sal w'dē;
	O.	-
	W.	tēpest sal wordē - = die;
958	M.	E darren d';
	L^o	E hi in daer daer niet ombeiden mee;
	U.	mee;
	H.	= daer - letten mee;
	S.	= daer - letten mee;
	B.	= daer - ontbeidē mee;
	O.	= daer - lang' beidē mee;
	W.	durrē ontbeidē niet mee;
958'	M.	So sin sij voer den [...]
958''	M.	E pinen him t' ha [...]
Rubriek	L.	Van den lendeghere in die mane staet
	O.	Dit is van lodege' die in die mane steet
959	M.	= v - segghen;
	L.	voort;
	U.	voert maken vroet;
	H.	vort;
	S.	vort;
	B.	willic - vort;

[p. 505]

	O.	-
	W.	v seggē;
960	M.	can;
	L.	+ e - woort;
	U.	corten;
	H.	corten wort;
	S.	cortē wort;
	B.	can - wort;
	O.	Soe ict beste - cortφ;
	W.	Soe - = best - corter;
961	M.	is - plach;
	L.	is - pleghet;
	U.	is - pleghet - staen;
	H.	is - pleget;
	S.	is - pleghet;
	B.	Wat es dat pleegt;
	O.	is die pleet;
	W.	is - pleget;
962	M.	in die middel;
	L.	= in;
	U.	= in - maen;
	H.	int;
	S.	int;
	B.	-
	O.	in die mane;
	W.	= Recht - In die middel;
963	M.	dietschen;
	L.	dietsce hiet ludergheer;
	U.	duutsche - leudergeer;
	H.	duutsche - ludergh';
	S.	duutsche - ludergh';
	B.	dietsch - lodegeer;
	O.	duytschē heit lodege';
	W.	= in dietsche - heit leidergheer;
964	M.	= wel - voerw't;
	L.	voorwaert;
	U.	voert meer;
	H.	vor meer;
	S.	vor meer;
	B.	vorw't;
	O.	= wel - voerwert;
	W.	= dit - voir waeer;
965	M.	in ene;
	L.	in;
	U.	maen - in;
	H.	es in eere;
	S.	es in eere;
	B.	De - es in ene;
	O.	in een stede;
	W.	es in e[^e]ene;
966	M.	-
	L.	effene;
	U.	effene;
	H.	Slicht;
	S.	Slicht;
	B.	effene;
	O.	-
	W.	+ Al - al effene;
967	M.	dand' stede - is;
	L.	ander stede;
	U.	ander stede - = so;
	H.	dander stede - = so;
	S.	dander stede - = so;
	B.	dand' side essi rv;
	O.	dand' stat soe is - růwe;
	W^o	E in een stede^1 and' stede ru;
968	M.	oneffen - seg;
	L.	oneffene - seg;
	U.	onneffene - seg;
	H.	oneffen seg;
	S.	oneffen seg;
	B.	oneffene seggic;
	O.	ef^2 oneffene - seg;
	W.	oneffene - seg;
969	M.	een dīc dat;
	L.	Alse - dat;
	U.	dat;
	H.	= is - gedaen;
	S.	= is;
	B.	roestech es gedaē;
	O.	Alse dinc - rostich sijn^3 is gedaen;
	W.	dat - es gedaen;

[p. 506]

970	M.	Mit donck'en;
	L.	+ E - + is;
	U.	Mit donckeren;
	H.	donckeren adren sijn sijn^1;
	S.	adren siin siin;
	B.	adrē;
	O.	Mit donckerē - + is;
	W.	donckerē;
971	M.	is;
	L.	is;
	U.	effene;
	H.	slicht;
	S.	-
	B.	effene;
	O.	is;
	W.	effene;
972	M.	-
	L.	+ si - licht;
	U.	licht;
	H.	sonne - licht;
	S.	sonne - licht;
	B.	-
	O.	licht;
	W.	tlecht;
973	M.	dand' - donc [...];
	L.	bliuet;
	U.	doncker;
	H.	dander;
	S.	dander bliift;
	B.	dand' bliuet;
	O.	dand' - doncker all;
	W.	doncker;
974	M.	-
	L.	+ Een;
	U.	-
	H.	Exemple - segghen;
	S.	Exemple - segghen zal;
	B.	geuē;
	O.	tonē sall;
	W.	Eexempel - togē;
975	M.	is;
	L.	Nemet - is;
	U.	is;
	H.	-
	S.	-
	B.	Nemt .i. gelas;
	O.	gelas - is;
	W.	is;
976	M.	doer^2;
	L.	aderen de door;
	U^o	Mit aderen sere doergaen;
	H.	adren dire;
	S.	adren dire;
	B.	adren dire;
	O.	Mit aderē - doer;
	W.	adren die dair duer;
977	M.	mit stremen te;
	L.	-
	U.	mit strimen - sulcker;
	H.	-
	S.	-
	B.	stremē - selk';
	O.	mit stremē;
	W.	sulcke;
978	M.	e;
	L.	Oneffen ende donker;
	U.	ende;
	H.	Oneffen ende;
	S.	Oneffen ende donk';
	B.	Oneffene e donker;
	O.	Oneffen e;
	W.	Oneffene e;
979	M.	Houdi voer - = hout - ghelas;
	L.	+ E;
	U.	-
	H.	Vor;
	S.	Vor;
	O.	Vore - ogē;
	B.	ogen - gelas;
	W.	ogē;

[p. 507]

980	M.	dart;
	L.	-
	U.	effene;
	H.	-
	S.	-
	B.	In der stat - effene;
	O.	-
	W.	dairt doncker; [± v. 983]
981	M^o	Scoen claer e slecht;
	L^o	Scone claer ende slecht;
	U^o	Scoen claer ende slicht;
	H^o	Scone claer ende slicht;
	S^o	Scone claer ende slicht;
	B^o	Scone clare e slicht;
	O^o	Schoen claer e licht;
	W^o	Ghij en zulter niet duer mogē scouwē; [± v. 984]
982	M^o	Daer doer suldi wel sien dicht;
	L^o	Daer door suldi sien licht;
	U^o	Daer suldi wel sien licht;
	H^o	D' dore suldi wel sien licht;
	S^o	D' dore suldi wel sien licht;
	B^o	Daer dore seldi wel sien dlicht;
	O^o	Daer doer suldi wael sien dlicht;
	W^o	Dat weet wel in goedē trouwē;
983	M.	donck'en;
	L.	heuet;
	U.	donckere;
	H.	donkre adrē heuet;
	S.	donkre adrē heuet;
	B.	= die - donk'e adrē heuet;
	O.	= die - doncker;
	W^o	Daert is claer e slecht; [± v. 981]
984	M.	Ghien claerheit - d' in;
	L.	+ En - claerheit - = het - gheuet;
	U.	Gheen claerheit et;
	H.	Gheene claerheit - d' gheuet;
	S.	Gheene claerheit - d' gheuet;
	B.	claerheit - d' geuet;
	O.	Gheen - = het - geeft;
	W^o	Zuldi mogē duer siē lecht; [± v. 980]
985	M.	-
	L.	+ so - de;
	U.	maen;
	H.	de;
	S.	-
	B.	es de;
	O.	-
	W.	es;
986	M.	Mit donck'en ad'en;
	L.	-
	U.	Mit donckeren strimen dier;
	H.	Mit;
	S.	Mit - strie;
	B.	adrē;
	O.	Mit donckerē aderē die d';
	W.	donck'en aderē;
987	M.	ghen;
	L.	ghene lucht en;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	geen - mogē;
	O.	Die en geen licht en mogē;
	W.	mogē;
988	M.	nature is - gedaen;
	L.	nature is;
	U.	Huer natuer is soe;
	H.	Hare nature is - gedaen;
	S.	Hare nature is - gedaen;
	B.	Hare nature - gedaen;
	O^o	Hare nature is alsoe gedaen;
	W.	nature - = so - gedaen;
Rubriek	L.	Vanden cirkel daer die .xij. Teken instaen
	U.	Van den cirkel daer die twaelf teyken in staen
989	M.	hebt;
	L.	Nu;
	U.	hebbe - u - vercallet [vertallet?];

[p. 508]

	H.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	hebbic - v'callet [v'tallet?];
	O.	allet vercallet;
	W.	[ontbreekt]
990	M^o	Watt' ind' lucht vallet;
	L.	lucht;
	U.	lucht;
	H.	+ Al - lucht;
	S.	+ Al - lucht;
	B.	de locht geuallet;
	O.	locht gevallet;
	W.	[ontbreekt]
991	M.	Nv - tottē;
	L.	Nv - toten;
	U.	firmament;
	H.	-
	S.	Nv;
	B.	Nv willic;
	O.	Nv - firmamēt;
	W.	Nv;
992	M.	al;
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	al - st'rē inne;
	O.	aen;
	W.	Dair al;
993	M.	Hoert;
	L.	+ So - al hier - rinc;
	U.	een scoen;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	C.	schone;
	W.	eene schoene;
994	M.	Aen tfirmamēt si is;
	L.	[ontbreekt]
	U.	Aen tfirmament - is;
	H.	= so;
	S.	= so;
	B.	An tfiermament - es .i.;
	O.	Aen tfirmamēt soe is;
	W.	Int - soe is;
995	M.	Die tfirmamēt - bevaet;
	L.	Die tfirmament - beuaet;
	U.	Die tfirmament - om uaet;
	H.	tfirmament;
	S.	tfirmament;
	B.	Die tfirmament - gaet;
	O.	Die tfirmamēt - om gaet;
	W.	gaet;
996	M.	w't staet;
	L.	noord waer;
	U.	Deen;
	H.	Deen - noort waert;
	S.	Deen - uoort w't;
	B.	Tene - nortweert;
	O.	Dene - wart staet;
	W.	een zide - staet;
997	M.	+ E - si de^1 side dracht swtw't;
	L.	Die ander side drayet suut waert;
	U.	draghet zuutwaert;
	H.	side drait suutwaert;
	S.	side drait suutwaert;
	B.	+ E - side dg[^a]et suutwaert;
	O.	+ E - side draecht sůyt wart;
	W.	+ E - draget zuutwert;
998	M.	+ Die;
	L.	Die dscrifture;
	U.	Scriftuur die dit;
	H.	-
	S.	-
	B.	al dit oppenbaert;
	O.	apenbaert;
	W.	-
999	M.	deilen - + deelt men;
	L.	twaelf - dezen;
	U.	twalf;
	H.	deelen;
	S.	deelen;
	B	tweleuē - = delen;

[p. 509]

	O.	tweluē deiltmē;
	W.	deelē;
1000	M^o	Dit effen can delen e wel;
	L.	-
	U.	effene;
	H.	-
	S.	-
	B.	Deilt - effene;
	O.	-
	W.	-
1001	M.	E ellic - heeft;
	L.	heuet;
	U.	teyken;
	H.	heuet;
	S.	heuet - tekiin;
	B.	heeft;
	O.	heit - teyken;
	W.	heft;
1002	M.	-
	L.	Des;
	U.	Des ghij - zult;
	H.	Des;
	S.	Des - siin;
	B.	Des - selt siin;
	O.	gi;
	W.	des ghij - zult;
1003	M.	seuen - hairen;
	L.	zeuen;
	U.	seuen;
	H.	-
	S.	-
	B.	De;
	O.	souē;
	W.	seuē;
1004	M.	e selc is lanc;
	L.	Some - ende som;
	U.	Som - som;
	H.	Some - some;
	S.	Some - some;
	B.	Es hi cort of es hi;
	O.	Som - som;
	W.	Som - som;
1005	M^o	Dus loepen si om desen teybijn;
	L.	dezen;
	U.	om - teykijn;
	H.	-
	S.	-
	B.	Loepē - tekene;
	O^o	Loepen om dit teyken;
	W^o	Elc na die maniere sijne;
1006	M.	dier maniren sijn;
	L.	na die na die maniere;
	U.	diere - sijn;
	H.	die maniere;
	S.	die maniere;
	B.	naturen;
	O.	nae - sijn;
	W^o	Moet liden alle dees tekine;
1007	M.	v^1 heb;
	L.	-
	U.	heb;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	heb;
	W.	-
1008	M.	si int ome[^int]^2;
	L.	Hoe dat si;
	U.	omgaen;
	H.	-
	S.	-
	B.	om;
	O.	om;
	W.	sij int firmamēt;
1009	M.	-
	L.	de leuet;
	U.	Elc creatuur;
	H.	leuet;
	S.	leuet;
	B.	-
	O.	leuet;
	W.	Elcke;
1010	M.	natuer;
	L.	nature - = si - heuet;
	U.	natuur - af;
	H.	Hare nature - = si - heuet;

[p. 510]

	S.	Hare nature - = si - hir - heuet;
	B.	Hare nature - af;
	O.	natuer - aff;
	W.	nature - = si - heft;
1011	M.	Alle tijt cort;
	L.	Ghetide;
	U.	cort;
	H.	cort;
	S.	cort;
	B.	De tide oec - lange;
	O.	cort;
	W.	cort - = ende - + tide;
1012	M.	desen cirkels ganghe;
	L.	+ Die - dezen;
	U.	bij;
	H.	Verwanderē - ghange;
	S.	V'wanderen - ghange;
	B.	gange;
	O.	gange;
	W.	+ all - gange;

Van hier af aan worden in W regelmatig, bij elk teken van de dierenriem, astronomischmeteorologische overwegingen ingelast.

Nvttelic ist na minē wane
Die cunste te wetene hoe die mane
Die tekine loept elc maenscijn du[^e]re
Want die mane heft den cuere
Ons te helpene alre naest,
Haren loep mit groter haest
Gaf haer got van hemelrike
Te regneren ewelike
Die werelt e datt' in was
E wesē sal als ict 1as
In eenē boec die was fijn
In dietsche maect ict utē latijn
E vant dair in dat sij nochtan
Niet allene gedoen en kan
Maer andere planetē helpē haer
E lettē somwil dat is waer
Mer die werlt int ghemene
Ontfinc sij vā gode allene
Voir alle die andre te bistierrē
Menschen vogelē e dierē
Nature te gheuene e te wesē
E veel meer als wijt lesē
Heeft sij vā gode aldus ontfaen
Hier om soe wil ic ane vaen
Des mi een vrient heft gebeden
Soe heb ic dese lere bescreuē
Dair mē in bekēnē mach
Wat goet is doē op elkē dach
Of quaet of latē is beghinnē
Watmē verliesē mach of wīnē
Hoet weder is of sal kerē
Beghinne wij in die name ons he'n

Van dit gedicht bestaat een tweede redactie, in het Zutfens-Groningse handschrift (f^o XIII-XIV), en uitgegeven door P. Leendertz Jr., (in Ts. XIV, 1897), met de varianten uit W (waarvan Conservator O. von Heinemann hem een afschrift bezorgde).

De tekst, door Leendertz ‘Van der manen zeden’ gedoopt, staat in hs. G (= het Groningse) zonder onderbreking, en werd dus zeer waarschijnlijk in W met opzet in 13 stukken (Inleiding + 12 tekens) ingedeeld.

Rubriek	L.	Welc teerste teiken es
	U.	Dit is dat yerste teyken
1013	M^o	Dat^1 eerste teyken [k verbeterd uit b] heit aries;
	L^o	Teerste teken hiet aries;
	U.	Tierste teyken - aries;
	H.	Teerste - het aries;

[p. 511]

	S.	Teerste tekin - aries;
	B.	Dierste tekē - aries;
	O.	Die irste teyken heit;
	W.	dats aries;
1014	M.	-
	L.	sekes;
	U.	zeker;
	H.	-
	S.	siit;
	B.	.i. - siit;
	O.	-
	W.	-
1015	M.	heitet;
	L.	-
	U.	nomen scriftuur;
	H.	-
	S.	hir;
	B.	noem - = die;
	O.	nomet tscrifture;
	W.	noomt - = die;
1016	M.	teiken;
	L.	teken;
	U.	teykijn;
	H.	-
	S.	tekiin;
	B.	tekē;
	O.	teyken nae;
	W.	nae;
1017	M.	est;
	L.	-
	U.	eest;
	H.	D' ōme;
	S.	D' ōme;
	B.	ōme - eist - gedaē;
	O.	= en - eest - gedaen;
	W.	Dair - gedaen;
1018	M.	Dat d' dieren ant tfirmament - = yet;
	L.	tfirmate - = yet;
	U.	dier aen - = yet - gaen;
	H.	ant firmamēt - = yet;
	S.	ant firmat - = yet;
	B.	iet;
	O.	dier aent firmamēt - = yet;
	W.	dierē ant firmamēt - = yet;
1019	M.	M' - tijt - naturen;
	L.	Waer - heuet zijn nature;
	U.	Mar - natuur;
	H.	M' - heuet sine nature;
	S.	M' - tiit heuet sine nature;
	B.	sine nature;
	O.	Mer - sune^1 sine nature;
	W.	Mer - heft haer nature;
1020	M.	ī alre;
	L.	die diere in alre vre;
	U.	die dier alle vre;
	H.	die dier - vre;
	S.	die dier - vre;
	B.	die - + in - allē;
	O.	[ontbreekt]
	W.	ure;
1021	M.	daer - gaen;
	L.	Alse - daer;
	U.	daer;
	H.	Alse;
	S.	Alse;
	B.	Alse de - daer - = in;
	O.	[ontbreekt]
	W.	[ontbreekt]
1022	M.	daer - dit v'staen;
	L.	daer;
	U.	daer;
	H.	Dat rechte der;
	S.	Dat rechte der;
	B.	-
	O.	rechte;
	W.	[ontbreekt]
1023	M.	marte;
	L.	marte - comet;
	U.	halue meert soe coemt;
	H.	alf;
	S.	alf;
	B.	meerte;
	O.	Nae halff meerte - zaen;
	W.	Nae - marte comet;
1024	M.	-
	L.	in dien;

[p. 512]

	U.	-
	H.	gegaen;
	S.	gegaen;
	B.	gegaen;
	O.	gegaen;
	W.	gegaen;
1025	M.	is;
	L.	-
	U.	hij is;
	H.	= hi;
	S.	= hi;
	B.	starxt;
	O.	= hi - is sterck voeren;
	W.	= hi - is;
1026	M.	Bachten - = hi - sijn cracht;
	L.	After - den;
	U.	After;
	H.	After - hij;
	S.	After;
	B.	- cracht;
	O.	- cracht;
	W.	+ Mer - heft hij;
1027	M.	is;
	L.	is in;
	U.	Alsoe is;
	H.	-
	S.	-
	B.	de;
	O.	Alsoe is;
	W.	Alsoe is;
1028	M.	= die - wasset;
	L.	die cracht wasset;
	U.	craft - = die - wasset;
	H.	hare craft - h';
	S.	hare - h';
	B^o	Als si loept in den ram;
	O.	[ontbreekt]
	W.	= die - = haer - vort an;
1029	M.	cleyne;
	L.	heuet ghehat clenen;
	U.	craft;
	H.	heuet ghehat - craft;
	S.	ghehat;
	B.	gehadt cleine;
	O.	gehadt cleyne;
	W.	Sij heft gehad;
1030	M.	In dien;
	L.	wijnter;
	U.	wijnter;
	H.	In dien - ofte;
	S.	Indien - ofte;
	B.	-
	O.	-
	W.	In dien;
1031	M.	+ oec - = threchte - tiaer;
	L.	die iaer;
	U.	+ oec - = threchte - tiare;
	H.	+ oec - = threchte - tiaer;
	S.	+ oec - = threchte - tiaer;
	B.	De - + oec - e dat iaer;
	O.	lijntē oec int jaer;
	W.	+ oec - = threchte - tiaer;
1032	M.	ī d^1 gaen dair;
	L.	-
	U.	gaet;
	H.	astronomie;
	S.	astronomie - d';
	B.	astronomie;
	O.	Nae - geet;
	W.	astromien - dair;
1033	M.	dien dach;
	L.	ooc - te tijt;
	U.	-
	H.	vp dien;
	S.	vp dien tiit;
	B.	De werelt;
	O.	werlt - dien;
	W.	werlt - in;
1034	M^o	Ghemaect ic voer waer tellen mach;
	L.	zeker zijt;
	U.	Ghemaect;
	H.	Ghemaect;

[p. 513]

	S.	Ghemaect - siit;
	B.	Gemaect - + wel - siit;
	O.	Ghemaect;
	W.	Ghemaect - + wel;
1035	M^o	E bi enē daghe daer omtrent;
	L.	Enen - is daer omtrint;
	U.	is daer omtrent;
	H.	Een - es daer omtrent;
	S.	Een - es daer omtrent;
	B.	Euēnachtich - omtrent;
	O.	[Euen of Enen?] - is daer omtrent;
	W^o	Te dien tiden omtrent dien gaenc^1;
1036	M.	calende - ons;
	L.	hem;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	De - ons;
	O.	-
	W^o	Sijn nacht e dach euē lanc;

W.

Als in aries is die mane
Dan ist goet na minē wane
Wech ten oestē wert bestaen
Die met s² comansceppē ōme gaē
Want ic wel dat hij wijnt
Die darwarts sinē wech beghint
Met viere is dan werken goet
Dinc die dair mede wesē moet
Die latē wille of gaen badē
Raed ic wel heeft hijs stade
Dat hijs besta wil hij winnē
Hets dan oec goet beghinnē
Wat haestelic wil sijn volmaect
Oec weet dat dan wel spaect
Hets dan quaet hoefde dwaē of nettē
E indē hals ventosen settē
Bloeden ter nese huwelic leidē
Huse te makē castele te³ bereydē
Eens anders mans boetscepe gaē
Wt kerkē lopē wijch bestaē
Karre makē of brieue scriuē
Die op goet sprekende bliuen
Noch ghenē raet en salmē ruerē
Op dingē die lange sellē duerē
Wie dan name medicine
Hij keertse weder mit grot' pine

Rubriek	L.	Dit is tander teken
	O.	Welc dander teyken is
1037	M.	teiken - heit - = een;
	L.	= dat - hiet;
	U.	Et tander teyken heyt - = een;
	H.	tekijn = dat - = een;
	S.	tekiin - = dat - = een;
	B.	Dand' - = een;
	O.	Dander teyken heit - = een;
	W.	is stier gehetē;
1038	M.	hettet^4 die hette meeret;
	L.	= dan - meret al hier;
	U.	heitte meerret;
	H.	hitte m'ret;
	S.	hitte m'ret;
	B.	de hitte meerert;
	O.	hitte meerret;
	W^o	Wair om dit is doe ic v wetē;

[p. 514]

1039	M.	Doer dat - is;
	L.	-
	U.	is starckel;
	H.	starker uele;
	S.	starker uele;
	B.	de - stark';
	O.	is sterck';
	W^o	Alsoe wel als die stier sterker es;
1040	M.	so m ist niet wele [w verbeterd uit v];
	L.	seit;
	U.	soe seytmen;
	H.	= so - seitmē;
	S.	= so - seitmē;
	B.	de - siet;
	O.	= so - weet mē wael;
	W.	Dam - ram sijt seker des;
1041	M.	= dan;
	L.	eren ende sayen dal [de laatste 3 woorden zéér verbleekt];
	U.	dan Eeren;
	H.	ere;
	S.	-
	B.	eriē;
	O.	geet;
	W^o	Soe heeft die sonne crachte meer;
1042	M.	Mitten;
	L.	-
	U.	Mitten;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	Mittē stiren - all;
	W^o	Dan sij hadde indē ram eer;
1043	M.	die;
	L.	apelle [aprlle?] - dien;
	U.	aprille;
	H.	alf aprijl - die;
	S.	alf apriil - die;
	B.	-
	O.	Nae halff - geet indē;
	W.	Nae - ap'lle - indē;
1044	M.	-
	L.	zonne;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	De;
	O.	nae den;
	W.	-

W.

Taurus es dat ander teken
Die mane scrijf ic hier den lekē
Soe wanneer dat sij dair in gaet
Die dan doen wille minē raet
Sal grauē houē e oec settē
Wijnghaert sond' enich lettē
Want hij sal in corter urē
Wassen e lange duerē
Casteele husen es dan goet
Funderē dat lange duerē moet
Huwelic salmē dan bestaen
Oec waen ic in minē waen
Datmē medicine sal helen
Der mensschen halsche e kelē
Wiege bestaen es onspoet
E wat met haeste wesē moet
Bider aerden is die wint
Die wolken loopē al onsint
Sonder regē in die lucht
Som wil hebbē wij den neuel vocht

Rubriek	L.	Dit es derde teken
	O.	Dit is dat derde teyken
1045	M.	deerde teykijn hiet twellinc;
	L^o	Terde teken hiet twellinc;
	U.	Et terde teyken;
	H.	= dat - Darde;
	S.	= dat - Darde tekiin;
	B.	tekē - twelinc;
	O.	teyken is tvelinc;
	W.	Terde teken;

[p. 515]

1046	M.	Dats twiuoudoghe;
	L.	Dats twevoudighe;
	U.	Dats;
	H.	Dats een;
	S.	Dats een;
	B.	Dats ene tweuoudege;
	O.	Dats tweerhande;
	W.	is twiouldige;
1047	M.	d'der;
	L.	es - zonnen;
	U.	kracht;
	H.	Dobbel es - = dan;
	S.	Dobbel es - = dan;
	B.	Dobbel es;
	O.	Dobbel;
	W.	sijn dair - crachtē;
1048	M.	Ieghens - = si - ghewarcht;
	L.	si heuet ghevracht;
	U.	ghewracht;
	H.	Ieghens datsi heuet;
	S.	Ieghens datsi heuet;
	B^o	Iegē datse heeft gewracht;
	O.	Tegen - gewracht;
	W.	sij te voerē wrachte;
1049	M.	mey;
	L.	zonne;
	U.	mey;
	H.	alf;
	S.	alf;
	B.	de;
	O.	Nae halff;
	W.	Nae;
1050	M.	twiellīc dit;
	L.	[ontbreekt]
	U.	-
	H.	twilijnc;
	S.	-
	B.	twelinc;
	O.	twelinc;
	W.	Indie;

W.

In gemini is goet beghinnē
Die vriēscap makē wille of mīnē
Pays maken onder viande
Beghinnē wijch in elkē lande
Pusoen e medicine
Machmē nemē sond' pine
Want die arm in desē tiden
Mach qualic [quelic?] enich quetsē lidē
Ic rade dwasē e vroedē
Dat sij hem van latene hoedē
Ende wachtē van wederstoot
Dair mach af comē die doot
Nagele cortē is dan quaet
Wt hauene varē dats mijn raet
Mer enich ander werc beghinnē
Raed ic niemēt die wil wīnē
Want het word ander werf begōnē
Oec scriuē sij ons die de wairheir cōnē
Wanneer dat steruet man of wijf
Dat dair een and' in sciet sijn liif
Late sal soe wair dat es
E gheneest hij sijt seker des
In desen tekene dat hij te dale
Sal vallē in een and' quale
Die oec breect wt yserē bande
Hij wort ghevaen mit grot' scande

Rubriek	L.	Dit is tfierde teken
	O.	Dit is dat vierde teyken
1051	M^o	Tvierde [i.p.v. de initiaal alleen de representante] teyken dats waer;
	L.	Tfierde teken;
	U.	Et - teyken;
	H.	Tfierde - es;
	S.	Tfierde tekiin - es w';
	B.	Tfierde tekē - es;
	O.	teyken;
	W.	Tfierde tekē - es;
1052	M.	Heit crabbe - = die sonne - dair;

[p. 516]

	L.	Hiet - alse - = die sonne;
	U.	= die sonne;
	H.	alse - = die sonne;
	S.	alse - = die sonne - d';
	B.	Hetet - alse - = die sonne;
	O.	[ontbreekt]
	W.	creeft e wāneer als dair;
1053	M.	+ Die sōne - clemmē;
	L.	Die zonne comet - me clīmem en can;
	U.	De sonne coemt - kan;
	H.	+ Die sonne - nēmeer clēmē;
	S.	+ Die sonne - nēmeer clēmē;
	B^o	De sonne comt e niene can;
	O.	+ Die sonne - me';
	W.	Die sonne is sij nēmeer - en kan;
1054	M.	E sno [?]^1 - w't;
	L.	waert;
	U.	nederwaerts;
	H.	waert [gaet, later verbeterd in gaen?];
	S.	waert gaet;
	B^o	Nog geclimmē. So moetse dan;
	O.	wart;
	W.	wart dalē;
1055	M.	Glelic;
	L.	Ghelike;
	U.	Ghelike;
	H.	Ghelike;
	S.	Ghelike;
	B^o	Ned' gaen. alse de crabbe doet;
	O.	Gelijc;
	W.	creeft;
1056	M.	w't;
	L.	waert;
	U.	waert;
	H.	after w't - sinen;
	S.	after w't - sinen;
	B.	w't sett;
	O.	wart sette horen;
	W.	achterwert - sinē;
1057	M.	= na - als seit;
	L.	astromie;
	U.	soemer - astronomi;
	H.	-
	S.	-
	B.	De;
	O.	nae ast^onomien;
	W.	[ontbreekt]
1058	M.	dan in gheloues my;
	L.	mie;
	U.	in - mi;
	H.	d'vut - mi;
	S.	d' vut - mi;
	B.	in gelouets mie;
	O^o	Geet d' in geloues mie;
	W.	[ontbreekt]
1059	M.	-
	L.	daer gaen;
	U.	= daer;
	H.	= daghe gaen - d';
	S.	= daghe gaen - d';
	B.	De dage - d';
	O.	dagen;
	W.	dage beghinnē - = daer;
1060	M.	Entie nache[^t]n - = meer;
	L.	bet an;
	U.	Ente nacht langhet;
	H.	lange - dan;
	S.	langē - dan;
	B.	de - lingē;
	O.	nacht lengen me';
	W.	lēggē^2 vort;
1061	M.	-
	L.	-
	U.	-
	H.	alf - uerstaet;
	S.	alf - uerstaet;
	B.	-
	O.	Nae halff weedmaent;
	W.	-

[p. 517]

1062	M.	in d';
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	De - de;
	O.	indē;
	W.	creeft;

W.

Als die mane gaet in cancro
Indesen soe wil ic wesē vro
Want mē macher of hebbē zeghe
Van comenscappe e vā wege
Hij moet gaen tē noordē waert
Hets dan goed vechtē dies beghaert
E wat dinge datmē dan wille visierē
In watere dat sal wel tierē
Hets medicine dan nemē goet
Si scriuēt dies willē sijn vroet
Dat mē nochtan ter borst niet
Curerē sal haer verdriet
Hets dan quaet huse makē
Of funderē want sij lakē
Oec soe raed ic opēbare
Datter ghiemant in en vare
Of gaen besittē enich goet
Das yemās was die hē bestoet
Of eens anders wie hij sij
Oec est dinghē makē die ghi
Bi viere maken of lange duerē
Het is cout bi naturē

Rubriek	L.	Dat tfijfte teken
	O.	Dit is tvijfte teyken
1063	N^o	Twijfte teiken hiet libaert;
	L^o	Tfijfte teken hiet liebaert;
	U.	Et - teyken - libaert;
	H.	Tfijfte - het liebaert;
	S.	Tfiifte tekiin - liebaert;
	B.	Tfijfte tekē - liebaert;
	O^o	Tfijfte teyken heit liebart;
	W.	Tfijfte teken - libaert;
1064	M.	-
	L.	heuet- staet;
	U.	heuet;
	H.	E heuet - staert;
	S.	Ende - staert;
	B.	heuet;
	O.	-
	W.	staert;
1065	M.	Het is si - allen dieren;
	L.	is - allen dieren;
	U.	is - allen dier;
	H.	ist - = hi - allen dieren;
	S.	ist - = hi - allen dieren;
	B.	-
	O.	Het is - = hi;
	W.	Het is - = hi - alle die diere;
1066	M.	+ is;
	L.	onghehieren;
	U.	onghehier;
	H.	= E - onghehieren;
	S.	= E - onghehieren;
	B.	ongehiere;
	O.	= E - + ou'dadich - ongehure;
	W^o	Seer fel e onghiere;
1067	M.	= mede;
	L.	= mede - zonnen;
	U.	eest - = mede;
	H.	= mede;
	S.	= mede;
	B.	eist - = mede;
	O.	eest - = mede;
	W.	Alsoe esset bider;
1068	M.	hi;
	L.	= in - coomt;
	U.	coemt;
	H.	Alsi d';
	S.	Alsi d';
	B.	Alse daer ond' - geronnē;
	O.	Alse hi - geronnē;
	W.	Alssi dair - comet gerōnē;

[p. 518]

1069	M.	w't;
	L.	woort;
	U.	wart droeghe;
	H.	-
	S.	tiit;
	B.	De - w't droge;
	O.	droge;
	W.	droge;
1070	M.	-
	L.	mensce;
	U.	menighe;
	H.	-
	S.	-
	B.	menegē;
	O.	mēnigē mīschen;
	W.	menigē menssche;
1071	M.	Te laten - te nemē pusone;
	L.	Bloet laten - te nemē pysoene;
	U.	pusoen;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	-
	W.	-
1072	M.	= al;
	L.	-
	U.	doen;
	H.	-
	S.	-
	B.	= al;
	O.	Is - = al;
	W^o	Es quaet in dien tidē te done;
1073	M.	vallet;
	L.	Ghelike dat;
	U.	Ghelike dat;
	H.	dat twater;
	S.	Gheliic dat twater;
	B.	Gelijc dat dat - walt;
	O.	Gelijc dat;
	W.	dat dat - vallet;
1074	M.	gheůallet;
	L.	-
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	geualt;
	O.	tfuer alsoe gevallet;
	W.	alsoe geuallet;
1075	M.	Datt' liede - vallet;
	L.	des menscen;
	U.	menschen;
	H.	Dat tfirmament wallet;
	S.	Dat tfirmament ^bloet wallet [sic];
	B.	smenschē;
	O.	smēschen;
	W.	des menschē - vallet;
1076	M.	hietten - comt;
	L.	-
	U.	heytten - coemt;
	H.	hitten;
	S.	hitten;
	B.	hietē - comē;
	O.	hitten - comt;
	W.	hittē - comē;
Rubriek	L.	Waer of die hondaghe comen
	O.	Waer aff die hondsdage comē
1077	M.	Hets - d' honden daghen;
	L.	Hets [i.p.v. de initiaal alleen de representante] - hondaghen;
	U.	hondaghen;
	H.	hont daghen;
	S.	inde hont daghen;
	B.	Hets - den hont dagen;
	O.	Dats - indē hondsdagen;
	W.	sijn - = in - honsdaghē;
1078	M^o	Daer af wil ic v oec saghen;
	L^o	Daer af wilic v oec saghen;
	U^o	Daer af wil ic u oec saghen;
	H^o	Daer of wil ic v saghen;
	S^o	D' of wil ic v saghen;
	B^o	Daer af so willic v sagen;

[p. 519]

	O^o	Daer aff wil ic v oec sagen;
	W^o	Dair of wil ic v sagē;
1079	M^o	In dit teiken libaert;
	L^o	In dit teiken hiet liebaert;
	U^o	In dit teyken libaert;
	H^o	In dit tekijn liebaert;
	S^o	In dit tekiin liebaert;
	B^o	In dit teken liebaert;
	O^o	In dit teyken liebaert;
	W^o	In dit tekē libaert;
1080	M.	= een;
	L.	ene;
	U.	-
	H.	ene - die - = al;
	S.	ene - die - = al;
	B.	-
	O.	Steet ene st're die;
	W.	-
1081	M.	hiet libeart [?]^1 hont;
	L.	diet hont;
	U.	+ si;
	H.	-
	S.	-
	B.	hetet;
	O.	heit;
	W.	-
1082	M.	pijnt si ī alre;
	L.	Sere pijn si in alre;
	U.	Sere pinct si alle;
	H.	Sere pijnt si alle;
	S.	Sere piint si alle;
	B.	Sere pincse alle;
	O.	Sere pinsic alle;
	W.	Sij es seer pijnlic alle;
1083	M.	Zwtw't - sulc tijt;
	L.	Suutwaert - sometijt gaet;
	U.	Zuutwaert - som tijt;
	H^o	Suutwaert si ōme gaet;
	S^o	Suut waert si ōme gaet;
	B^o	Selkē tijt si suutw't staet;
	O.	Sůyt wart - som tijt;
	W.	Suutwaert sij somwijl;
1084	M.	Si pijnt sere - + si;
	L.	zere pijnt;
	U.	pinct - = seer;
	H.	pinet - = seer;
	S.	pinet - = seer;
	B.	pinket - = seer;
	O.	pinct - = seer;
	W.	= seer;
1085	M.	di;
	L.	zonne;
	U.	bij;
	H.	Alse - es;
	S.	Alse - es;
	B.	Alse de - es;
	O.	-
	W.	es dair;
1086	M.	Woren - so;
	L.	Voer - dat;
	U.	Vore - after dat segghe wij;
	H.	Vore oft after dat seggē;
	S.	Vore oft after dat seggē;
	B.	Vore - so seggē;
	O.	Voer off aft' soe seggē;
	W^o	Achter of voerē dat seggφ wij;
1087	M.	Dat - hon daghen is;
	L.	Dat - hondaghen hebbē si dan;
	U.	Dat - honde daghe is;
	H.	Dat - hontdaghe;
	S.	Dat - hontdaghe;
	B.	Dat - de hontdage;
	O.	Dat - hondsdage;
	W.	Dat het is - honsdage dan;
1088	M.	Viertich daghen so heb si;
	L.	Viertich daghen;
	U.	Veertich;
	H.	so hebsi;
	S.	se hebsi;
	B.	dage;
	O.	dagen;
	W.	dage - sij;

[p. 520]

1089	M.	Die zeuende;
	L.	Den - hoymaent;
	U.	Den seuende - hoymaent;
	H.	Den vij - hoymaent;
	S.	Den .vij. - hoymaent;
	B.	Den vij. - hoymaent;
	O.	Den souēde - hoymaent;
	W.	Den - hoeymaent;
1090	M.	-
	L.	alse alse men;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	wael;
	W.	Ghaen sij;
1091	M.	Ghelijc;
	L.	een v'woet;
	U.	verwoedde;
	H.	Ghelijc;
	S.	Gheliic;
	B.	Ghelijc - de;
	O.	Gelijc;
	W.	Ghelijc dat verwoede;
1092	M.	Is venijnt;
	L.	gheuenijnt;
	U.	venijn;
	H.	gheuenijnt;
	S.	gheueniint;
	B.	geuenijnt - alle;
	O.	Is gevenijnt - alle;
	W.	gheuenijnt alle;
1093	M.	= pijnlic - is;
	L.	= pijnlic;
	U.	Alsoe - = pijnlic - is;
	H.	= pijnlic;
	S.	= pijnlic - tiit;
	B.	= pijnlic - tiit;
	O.	Alsoe - = pijnlic - is;
	W.	Alsoe es - = pijnlic;
1094	M.	Bi;
	L.	Bescreuen wete;
	U.	Bi scrifture wete;
	H.	Bi;
	S.	Bi - wiit;
	B.	Bi;
	O.	Bi;
	W.	Bi scrijfturē;
1095	M.	haelf - = dan so;
	L.	hoymaente metter vaert;
	U.	hoymaent - = dan so;
	H.	hoymaent - = dan so;
	S.	hoymaent - = dan so;
	B.	hoymaent - = dan so;
	O^o	Nae halff hoymaent voert;
	W.	Nae - hoeymaent soe;
1096	M.	libaert;
	L.	So coomt die zonne - liebaert;
	U.	die libaert;
	H.	dien liebaert;
	S.	dien liebaert;
	B.	De - liebaert;
	O.	liebart;
	W.	libaert;

W.

Wanneer wij die mane sien ke'n
In leone soe est goet he'n
Spreken openbaer e stille
Soe wie met viere werkē wille
Sal heb spoet in desē tiden
Soe oec¹ wie oec wille met haestē lidē
Enich werc dats wel mijn raet
Dat hise besta in desē graet
Huse est oec goet e castelle
Funde'n e die ‘heft’ gouts vele
Dat versmede wille beghinnē
Hets dan goet na minē sinnē
Yuweele eerst an doen
Mer hets dan een traysoen
Enē langē wech bestriden [bescriden?]
E oec lange cleder sniden
Ic wil oec datmē medicine hoede

[p. 521]

 

Want mē keerse met bloede

 

Want herte leuere e mage

 

Gheert gheen curerē ī desē dage

 

Noch des mēsschē ingewant

 

Oec soe ist mi wel becant

 

Dat die tijt is heet e droege

 

Som wil gaet die mane soe hoege

 

In desen teken dat die sterren

 

Des climmēs hem een luttel errē

 

E clīmē mede nae harē seden

 

Des hebbē wij neuel hier benedē

Rubriek	L.	Dit is tseste teken
	O.	Dit is tseste teyken
1097	M.	Tseste [met alleen de representante voor de initiaal] teiken hiet;
	L.	Tseste teken heit die;
	U.	Et tseste teyken heyt;
	H^o	Tseste tekijn is maget;
	S^o	Tseste tekiin is mag;
	B.	Tseste - = dat - magt;
	O^o	Tseste teyken heit maget;
	W.	Tseste - = dat - maecht;
1098	M.	Ondadich;
	L.	-
	U.	ende niet;
	H.	e niet - draget;
	S.	ende niet - d^ug;
	B.	niene dragt;
	O.	draget;
	W^o	Die en gheenne vrucht en draecht;
1099	M.	-
	L.	Wl;
	U.	Vůl - gestadicheyden;
	H.	Vul;
	S.	Vul;
	B.	gestadicheden;
	O.	gestadicheiden;
	W.	gestadicheden;
1100	M.	zeden;
	L.	ooc;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	rijpen;
	W.	E dair toe van;
1101	M.	is - = rechte;
	L.	= rechte - de;
	U.	is - = rechte;
	H.	is - = rechte;
	S.	is - = rechte - tiit;
	B.	= rechte - de;
	O.	Alsoe is - = rechte;
	W.	Alsoe is - = rechte - tiit;
1102	M.	-
	L.	wasset mee an;
	U.	en wasset;
	H.	en wast nēmer;
	S.	en wast nēmer;
	B.	de vrocht wast nēb' vort an;
	O.	niet en wast an;
	W.	nēmeer;
1103	M.	M';
	L.	-
	U.	Mar;
	H.	Mer - allen;
	S.	M' - allen tiit;
	B.	M' - allē;
	O.	Mer - geet rijpen;
	W.	sij;
1104	M.	Dus - oghest dies;
	L^o	Dies ghi na half oghest seker zijt;
	U.	Dus;
	H.	alf hoest;
	S.	alf hoest - siit;
	B.	oegst;
	O.	Dats nae halff;
	W.	= des;

W.

In virgine is haer nature
Droege e cout seit die scrijfture

[p. 522]

 

Hets dan goet saeyē grauē houe

 

Oec weet dat ic dan loue

 

Te plantē wijngaert e bome

 

Want sij brēgē grote vrome

 

Hets oec goet gescutte makē

 

E dair toe alle sakē

 

Diemē met aerdē makē wille

 

Oec soud ic noede swigē stille

 

In gemi piscib e in desen

 

Ende ī scorpione als wijt lesē

 

Machmē alle dinc begīnē

 

Dairmē dubbel an will wīnē

 

Hets dan quaet mac¹ maechdē truwē

 

Ghene wedue en salmē scuwē

 

Int noerdē scuwē dan alle sakē

 

Hets quaet met viere dan makē

 

Oec en nem gheen medicine

 

Want die tiit pleecht dan te sine

 

Cout e droge vā naturen

 

Die wolkē plegē te scuren

 

Sonder water in die lucht

 

E oec est weder sōwijl vocht

Rubriek	L.	Dit is tseuende teken
	O.	Dit is tsouende teyken
1105	M.	Tseuende [i.p.v. initiaal alleen representante] dat;
	L.	Tseuende es;
	U.	Et tseuende is;
	H.	Tseuende tekijn - = die - waghescale;
	S.	Tseuende tekiin - = die - waghescale;
	B^o	Tseuende es de wagescale;
	O.	Tsouēde - wage;
	W.	Tseuēde tekē - = die - waghenscale;
1106	M.	= altoes;
	L.	= altoes;
	U.	= altoes - wael;
	H.	= altoes;
	S.	= altoes;
	B.	= altoes;
	O.	weet dat wale;
	W.	= altoes;
1107	M.	is;
	L.	-
	U.	= die dach - is;
	H.	ene^2 dan euen;
	S.	+ dan;
	B.	de;
	O.	is - lanck;
	W.	-
1108	M.	d'nacht;
	L.	Ieghen;
	U.	Ieghen;
	H.	Iegen dien - dien;
	S.	Iegen dien - dien;
	B.	Iegē;
	O.	Tegen die - e enē^3 indē;
	W.	Iegē - dien;
1109	M.	= hi - = oec;
	L.	di dan daer inne;
	U.	herfts hij gaet daer inne;
	H.	erefst - = hi - = oec;
	S.	erefst - = hi - = oec;
	B.	De - = oec;
	O.	= hi - geest dan in;
	W.	= hi - = oec - in;
1110	M^o	No astronomine minne;
	L.	zinne;
	U.	= der - astronomie mine;
	H.	= der - astronomie minne;
	S.	= der - astromie minne;
	B.	= der - astronomie minne;

[p. 523]

	O^o	Nae ast^onomie myn;
	W^o	Na mijn leringe na minē sin;
1111	M.	is;
	L.	E half spellemaente so;
	U.	spelemant is;
	H.	alf spelmaent;
	S.	alf spelmaent;
	B.	spelmaent;
	O.	Nae halff speltmaent is - all;
	W.	Te - piecmaent moet dus geuallē;
1112	M.	hier - ghevallen;
	L.	Dat dit;
	U.	Dattet;
	H.	-
	S.	-
	B.	geuallē;
	O^o	Dattet aldus geuallen sall;
	W^o	Dit wil ic makē cont v allen;

W.

Wanneer si es in libra
Soe ist als ic mi versta
Wech begīnē goet int westē
Dien wech houd ic ouer dē bestē
Diemē dan begīnē mach
Alsoe alst ic bescreuē sach
Wie dan comensceppe bedriuē wille
Dien ist goet lude e stille
Goet est oec die adre latē
Die dinc beghint het sal hē batē
Dat haestelic wil sijn gemaect
Oec weet wel dat dan misraect
Watmē van aerdē wille werkē
Ghescreuē vand ict ^oec vā clerkē [sic]
Dat die ghene slachtē den dwasē
Die der nierē of der blasē
In desen twee doet medicine
Die tiit pleecht dan oec te sine
Heet e nat e wel gemoet
Hets dan wt hauenē varē goet

Rubriek	L.	Dit es dat achtende teken
	O.	Dit is dat achtende teyken
1113	M.	Tachtēde [i.p.v. de initiaal alleen de representante] hiet;
	L.	Tachtende dat hiet;
	U.	Et - = teken - heet;
	H.	Tachtende - heet;
	S.	Tachtende - heet;
	B.	Dachtēde - = teken - heet;
	O.	Dachtende teyken heit;
	W.	Tachtende - heet;
1114	M.	= v hier;
	L.	ic ^v dat nv;
	U.	= hier;
	H.	= hier;
	S.	= hier;
	B.	willic - = hier;
	O.	= hier;
	W.	= hier dat;
1115	M.	Mitten start - gheuet;
	L.	sterte - et gheuet;
	U.	sterte - et gheuet;
	H.	Mitten sterren - heuet;
	S.	Mitten sterren veniin - heuet;
	B.	M dē sterte veniin - geeft;
	O.	Mittē st'te - dat geeft;
	W.	-
1116	M.	nature heuet;
	L.	tjit ooc - nature heuet;
	U.	natuur heuet;
	H.	nature gheuet;
	S.	tiit - nature gheuet;
	B.	De - die nature;
	O.	= oec - nature;
	W.	= oec - nature;

[p. 524]

1117	M.	daghe;
	L.	daghe;
	U.	eynde - daghe;
	H^o	Wordet cout dan alle slaghe;
	S^o	Wordet cout dan alle slaghe;
	B.	in dende van dē dage;
	O.	int dende - dagen;
	W^o	Dat int eynde vanden dage;
1118	M.	Warttet dan cout - slaghe;
	L^o	Wort het cout alle [d[^sl]]aghe;
	U.	Wart et - slaghe;
	H^o	Want int ende van dien daghe;
	S^o	Want int ende van dien daghe;
	B.	Werdet - slage;
	O.	Werdet coůt - = alle - slage;
	W.	Wort het - = dan - slage;
1119	M.	= dan - van dier;
	L.	Tcoude es - = dan;
	U.	Et coude - = dan;
	H.	Tcoude - = dan;
	S.	Tcoude - = dan;
	B.	Tcoude es - = dan;
	O.	Tcoude - = dan - van dierre manierē;
	W^o	Cont is der naturen;
1120	M^o	Dat si gheeft venijn in d' vren;
	L.	in allen vren;
	U.	Groet - = tot - alle;
	H.	Groeit - in allen;
	S.	Groeit veniin in allen;
	B.	Groet - ī allē wren;
	O.	Groet - heuet in allē;
	W.	Groet - in alle urē;
1121	M.	= die - van bames;
	L.	= die - maente sente bauen misse;
	U.	= die - sente bamisse;
	H.	alf - = die - sente bamisse;
	S.	alf - = die - sente bamisse;
	B.	= die - sente bamisse;
	O.	Nae halue - = die - sunte baemisse;
	W^o	Ter haluer maent na bamesse;
1122	M^o	Die scorpioen die sonne is;
	L.	dan in scorpioen esse;
	U.	in scorpioen dan;
	H.	in scorpio sijt gewisse;
	S.	in scorpio siit gewisse;
	B.	De - + dan - esse;
	O.	+ dan - isse;
	W^o	Coomt scorpioen dats waer lesse;

W.

Als die mane is int scorpioen
Soe en weet ic wat goet es doen
Want dit teken es haer stal
Dair sij in heeft ongheual
Nochtan ist dan goet ontfaen
Medicine na minē waen
Inder aerdē is dan pinē quaet
Oec soe dūcket mi goet raet
Dat hem elc hoede dan
Te kēnē wat waer enich man
Die berge of bome dan op clomme
Ic duchte hem euel quame dair oe
Der scamelheit salmē niet
Medicine doen wats geschiet
Oec leestmē inden [verbeterd uit: inder] scrijfturē
Dat het cout e nat is bi naturē

Rubriek	L.	Dit is dat neghende teken
	O.	Dit is tnegende teyken [rubriek niet onderstreept]

[p. 525]

1123	M^o	Die [i.p.v. de initiaal alleen de representante] neghende heit sagittarius;
	L.	= teken - hiet sagittaris;
	U.	Et - = teken - sagitaris;
	H.	Tnegende tekijn - sagittari;
	S.	Tneghende tekiin - sagittariu;
	B.	Dnegende - = teken - sagitaris;
	O^o	Dnegende teyken heit sagittarφ;
	W.	Tnegende - sagitarius;
1124	M.	= een - scutre;
	L.	dietsce;
	U.	-
	H.	duutsche - scott' et;
	S.	duutsche - scott' et;
	B.	= een - scuttre;
	O.	duytschen scůtte':
	W.	duutsche scottre dit;
1124'	M.	Achter serpent e voeren gheyt^1;
1125	M.	Dan - voer;
	L.	Dan - voren - wijnters;
	U.	Dan - vore;
	H.	Dat - vor swinters;
	S.	Dat - vor tswinters;
	B.	Dan - = des - swīters;
	O.	Dan schiet - = vore des - swijnters;
	W.	Dat - = vore des - den voirwint';
1126	M^o	Mit snee e haghel [g verbeterd uit h] menichfoude;
	L.	sne;
	U.	Mit - mit - alsoe;
	H.	Mit - mit;
	S.	Mit - mit;
	B^o	Met hagle menichuoude;
	O.	Mit hagle mit - alsoe;
	W.	Mit hagele mit - alse;
1127	M.	heilighemisse;
	L.	heilighen;
	U.	alreheylighe;
	H.	heilighe messe alf;
	S.	helighen messe alf;
	B.	ald' heilegē;
	O.	Nae - heiligē - halue;
	W.	Nae - heiligemisse twe wekē;
1128	M^o	Gaet die sonne in scutters ic waent;
	L.	Gaet daer de zonne in dat men;
	U.	Gaet daer die sonne datmen;
	H.	Gaet - d' in;
	S.	Gaet - d' in;
	B.	Gaet de - in dat mē;
	O.	Geet t' sonnē - datmē;
	W^o	Coomt die sonne in dit teken;

W.

Sagitari hier nae steet
In sijnre nature droege e heet
Als die mane coomt dair in
Dunct mi goet in minē sin
Onder viande vriēscap makē
Of die gherechte minne doet wakē
Vergaderē als ict bezach
Oec est goet op elkē dach
In desen tekine die adre latē
Die dan laet het sal hem batē
Wie hem met comanscappe gheueert [gheneert?]
Make sinē wech tē oestē weert
Met viere es dan werkē goet
Tot gelt te slane heftmē spoet
Oec ist goet dan wijch bestaen

[p. 526]

 

Mer het sal te niete gaen

 

Oec soe raed ic elkē man

 

Dat hi der aerdē werc dan niet

 

En besta oec wats geschiet

 

Oec soud ic mi sijns ontsien

 

Die medicine dade den dien

 

Hets droge e heet scrijf ic dē lekē

 

Want wtē oestē sprinct dit tekē

Rubriek	L.	Dit is dat tiende teken
	O.	Dit is dat tiende teyken
1129	M.	Tiende [i.p.v. de initiaal alleen de representante] teiken;
	L.	= Dat;
	U.	Et - = teken heet;
	H.	Tiende tekijn het;
	S.	Tiende tekiin;
	B.	= Dat - heit cap'cornus;
	O.	teyken heit cap'cornus;
	W.	= Dat - heet cap'cornus;
1130	L.	hiet;
	U.	-
	H.	het;
	S.	-
	B.	dier dat heet;
	O.	heit;
	W.	Dat is - dier dat;
1131	L.	voren - = een;
	U.	= e - = een - gheyte;
	H.	After tserpent - voren gheit;
	S.	After tserpent - voren gheit;
	B.	vore geet;
	O.	= e - vore geet;
	W.	+ een - e voir een;
1132	L.	Est dat men wel;
	U.	datmen wel weyt;
	H^o	Eist datmen wel weit;
	S^o	Eist datmen wel weit;
	B.	Eist want mē dit wel;
	O.	Eest - wael;
	W.	Het is dinc diemē wel;
1133	L.	Alsi de gheit hieten;
	U.	Alsi - gheit;
	H.	Alsi - gheit;
	S.	Alsi - gheit;
	B.	Alse de geet eten;
	O^o	Alse die geite eten sall;
	W.	= hi - eten;
1134	L.	si haer hooft;
	U.	si hůer;
	H.	Heffet si hoer - vp;
	S.	Heffet si hoer - vp;
	B.	Hefse haer;
	O.	Hefse haer hoet - all;
	W.	Heeft sij op hoer - = op;
1135	L.	de zonne;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	de;
	O.	Alsoe;
	W.	Alsoe;
1136	L.	= Want - = vast - voorwaert an;
	U.	= Want - = vast;
	H.	= Want - = vast - vort w't an;
	S.	= Want - = vast - vort w't an;
	B^o	Si gaet clemmēde opw't dan;
	O.	= Want - geet - = vast - voerwart;
	W.	= Want - = vast - clīmende;
1137	L.	Mar achter waert - = felle;
	U.	Mar achter wart - = felle - steert;
	H.	M' after w't - = felle - stert;
	S.	M' after w't - = felle - stert;
	B^o	Acht'w't herē steert;
	O^o	Mer acht'wart [wort?] harē stert;

[p. 527]

	W.	Mer acht'wert haren [:over een ratuur van meer dan 5 letters geschreven] - = felle;
1138	L.	si elken deert;
	U.	die leken deert;
	H.	hi elken dert;
	S.	hi elken dert;
	B.	hi elkē deert;
	O.	hi elken deert;
	W.	elcke^1 elc u'vaert;
1139	L.	wijnter neem[^t];
	U.	wijnter;
	H.	d';
	S.	d' siin;
	B.	De - nemt d' siin begin;
	O.	wijnter - begin;
	W.	dair;
1140	L.	astronomien;
	U.	-
	H.	d';
	S.	d';
	B.	dan;
	O.	geet nae ast^onomien - = daer;
	W.	astromien dair;
1141	L.	Et is ooc dan;
	U.	Et;
	H.	Et es d' - corste;
	S.	Et es d';
	B.	es dan oec de;
	O.	is dan die;
	W.	Hets dair in oec die couste [corste?];
1142	L.	zien;
	U.	-
	H.	-
	S.	D';
	B.	= dat;
	O.	wael;
	W.	Vanden iare alst wel sijn;
1143	L.	= Dat - ghaen;
	U.	= Dat;
	H.	= Dat - beghinnē;
	S.	= Dat - beginnē d';
	B.	= Dat - De dage - lingē;
	O.	= Dat - dage - lengen;
	W.	= Dat - dage beghinnē langē dair;
1144	L.	nacht maent dats;
	U.	is;
	H.	alf - dats;
	S.	alf - dats w';
	B.	dats w';
	O.	Nae halff - is;
	W.	decēber - is;
1145	L.	[ontbreekt]
	U.	-
	H.	[ontbreekt]
	S.	[ontbreekt]
	B.	De - vort;
	O.	[ontbreekt; cf. v. 1148']
	W^o	Sal cap'corn in gaen;
1145'	W.	Dit doe ic v verwaer v'staen;

W.

Capricorn als ict vant
Es cout e droge wie dē lant
Of houe spit of wille saeyen
Ic hope dat hij ghewin sal meyen
Bome e wijnghaert salmē settē
In desen teken sonder lettē
Die werct inder aerdē ic waē hij wijnt
E die oec sinē wech beghint
Int zudē est met comāscapen
Of anders scriuē ons die papen
Winninghe sal hem dair af comē
Oec weet ic wel het sal hem vromē
Die hem in sulc werc gheueert [gheneert?]
Dies .i. corten e begheert
Hets quaet nemē enich wijf
Of oec beghinnē strijt of kijf
Waert oec dat een werc v' kore
Ic weet wel dat hij dair an v'lore

[p. 528]

 

In te latene enich man

 

Noch medicine te nemene dan

 

Die knien en cureert niet

 

In desen tiden haer verdriet

 

Hets cout e droege vā naturē

 

E die wijnt pleecht te duerē

 

Ander aerdē al omtrent

 

Die wolkē aendat firmamēt

 

Zuutwert sietmē wenden

 

Die ons den vulen neuel zendē

Rubriek	L.	Dit is telfte teken
	O.	Dit is dat ylfste teyken
1146	L.	Telfte - + dat - hoort;
	U.	Et - teyken - nu;
	H^o	Tellefste tekijn dat es nv hort;
	S^o	Tellefste tekiin dat es nv hort;
	B.	Tellefste - es - hort;
	O.	ilfste teyken - nů
	W.	Telfte;
1147	L.	dat is in dietsce eenwoort;
	U.	dat is - waert [de a lijkt verbeterd uit o];
	H.	= dats - duutsche wort;
	S.	= dats - duutsche wort;
	B.	dietsch wort;
	O.	dat is - duytsche;
	W.	dat is;
1148	L.	den watere toe behoort;
	U.	Goet - water;
	H.	Tote - behort;
	S.	Tote - behort;
	B.	hort;
	O.	te wate';
	W.	Ghote - sij;
1148'	O.	Nv hoert ic sal v seggen voert;
	W.	Hier af sal ic seggē voert;
1149	L.	de zonne;
	U.	coemt;
	H.	Alse - comt;
	S.	Alse - comt;
	B.	Alse de - comt;
	O.	Alse - comt;
	W.	coomt;
1150	L.	-
	U.	Et;
	H.	E - = Het - is;
	S.	E - = Het - is;
	B.	regent - + h;
	O.	= Het - Regenet g'ne e is;
	W.	regent - het is;
1151	L.	loumaente comet aldus;
	U.	louwemaent coemt;
	H.	alf laumaent comet dus;
	S.	alf laumaent comet dus;
	B.	loymaent comet dus;
	O.	Nae - hoymaent comt aldus;
	W.	= so - coomt aldus;
1152	L.	zonne;
	U.	-
	H.	-
	S.	-
	B.	De;
	O.	Aquarius;
	W.	quarius;

W.

Aquarius heet huse begīnē
Te fūderē wie wil winnē
Of dair in varē oec est goet
Dan huwelic doen of latē bloet
Oec soe is die tiit dan waert
Dinge begīnē dat beghaert
Lange te duerē mē niet sal
Indeser tiit gheen ongeual
Datten beennē hoert curerē
Een ander dinc sal ic u lerē
Dies ic mi hebbe dac¹ bedacht
Wat haestelic wil sijn gewracht
Noch lange wech en sultu niet
Bestaen wes dijns lijfs gesciet
Nature es dan heet e nat
Astronomye scrijft ons dat

[p. 529]

 

Dat dan is goet wtuarē

 

Want vā ghewoente pleecht te harē

Rubriek	L.	Dit is twaelfte teken
	O.	Dit is dat twelfte teyken
1153	L.	twaelfte;
	U.	Et twaelfte teyken - is;
	H.	= Dat - Twalefste tekijn;
	S.	= Dat - Twalefste tekiin;
	B.	tuelefste - vische;
	O.	twelfte teyken vissche is;
	W.	= Dat - Twaelfte - is;
1154	L.	nu louen;
	U.	dies;
	H.	-
	S.	gelouē;
	B.	mog mi gelouen;
	O.	Gij moet my gelouen;
	W.	Ghij muecht - gelouē;
1155	L.	coud sijn;
	U.	sijn - nat;
	H.	sijn;
	S.	siin;
	B.	siin - nat;
	O.	sijn - wack;
	W.	sij cout siin e;
1156	L.	ooc den onghemac;
	U.	+ hi - = groet;
	H.	= groet;
	S.	tiit - = groet;
	B.	hi doet v'noy om dat;
	O.	+ hij - = groet - ongemac;
	W.	= groet - ongemack;
1157	L.	-
	U.	-
	H.	luden - = van;
	S.	luden - regē;
	B.	regene - = van;
	O.	ludē - regenē - colde;
	W.	regē;
1158	L.	ander;
	U.	-
	H.	ander;
	S.	ander;
	B.	andre - menichuoude;
	O.	and' - mēnichfolde;
	W.	andre;
1159	L.	sporkel;
	U.	sporkel dat verstaet;
	H.	alf sporkelle - sonne;
	S.	alf sporkelle - sonne;
	B.	hal sporkle de sōne;
	O.	Nae halff sporkele - sonne;
	W.	Nae - sporcle - sonne;
1160	L.	visce;
	U^o	Die sonne inden vische gaet;
	H.	Inden visch;
	S.	Inden visch;
	B.	de vische;
	O.	Inden;
	W.	vische dit wel;

W.

Pisces hebbē haer tysoen
Alsulc dat dan goet is doen
Huwelic e vriēscap makē
Zuluer smeden sonder lakē
Ghescutte makē is dā goet
Ende wat met watre wordē moet
In watre ist goet scriuē plaen
Ten noerden wert goet wech bestaē
Medicine ist nemē goet
Comenscappe sal hebbē spoet
E oec goet dairmē an wil wīnē
Salmē in deser tiit begīnē
Mer hoeti dan van allē boetē
Den teen te doen e voetē
Hets met viere dan werkē quaet
Die tijt enter naturē staet
Sie ic staen in goets gewout
Ghelijc die wech nat e cout
In dese figure men markē sal

[p. 530]

 

Dese dinc die s¹ ic seide al.

Hierna volgt als slot van W. een korte Latijnse tekst over hetzelfde onderwerp.

Rubriek	L.	Hoe ziecheit wasset alse die tijt niet en es ghetempert
	U.	Hoe siecheyt wasset in den mensche [in margine]
	O.	Hoe ziecheit wast alse die tijt ongetempert is
1161	L.	ghezeghet;
	U.	= v;
	H.	gheseit;
	S.	gheseit;
	B.	hebbic - gesegt;
	O.	geseet all;
1162	L.	de - werden;
	U.	werden;
	H.	= tijt - w'den;
	S.	tiit w'den;
	B.	= dat - de - werdē;
	O.	= dat - wedren sale;
1163	L.	iare - naturen;
	U.	iaer - naturen;
	H.	alle dien iare - naturen;
	S.	al dien iare - naturen;
	B.	iare - naturē;
	O.	jaer - naturen;
1164	L.	de;
	U.	-
	H.	leeren;
	S.	leeren;
	B.	Alse - de;
	O.	Alse;
1165	L.	= E - Alse aldus - wert de;
	U.	= E - en wart;
	H.	= E - Alse - = niet ne - wordet;
	S.	= E - Alse - = niet ne - wordet - tiit;
	B.	= E - Alse - w't de;
	O^o	Alse ons nůlle wort die tijt;
1166	L.	+ Also - = hier - voor;
	U.	= voren;
	H.	= voren;
	S.	= voren - siit;
	B.	Alse - = voren - geleert;
	O.	Alse gij - = voren - geleert;
1167	L.	si contarie;
	U.	Endet;
	H.	wercket;
	S.	-
	B.	9trarie;
	O.	[al]^2 contrie werct all;
1168	L.	-
	U.	nu toeghen;
	H.	-
	S.	-
	B.	togen;
	O.	= nv - tonē sall;
1169	L.	ziecheit comet;
	U.	groet siecheyde;
	H.	siechede;
	S.	siechede;
	B.	siechedē;
	O.	siecheit comt;
1170	L.	In die derde;
	U.	In die derde;
	H.	In die derde;
	S.	Indie derde tiit der;
	B.	derdē;
	O.	derden tijdē;
1171	L.	gheuic;
	U.	-
	H.	gheuic;
	S.	gheuic;
	B.	geuic;
	O.	geue;
1172	L.	zult;
	U.	zult;

[p. 531]

	H.	-
	S.	Ghiit;
	B.	Dat gijt - selt tebat;
	O.	Gijt - soldt - bet;
Rubriek	L.	Die nature van den wijnter
	O.	Die nature vanden wijnte'
1173	L.	wijnter - wezen zoude;
	G.	wijnter;
	H.	-
	S.	-
	B.	De;
	O.	wijnt';
1174	L.	Harde - harde;
	U.	Harde - harde;
	H.	= herde [: tweede herde];
	S.	= herde [: tweede herde];
	B.	Harde hard e h'de;
	O^o	Mit rechte haert e coude;
1175	L.	-
	U.	droeghe;
	H.	-
	S.	-
	B.	droge;
	O.	Is hij droge;
1176	L.	die ziecheit;
	U.	Soe groeyen siecheyden;
	H.	siecheden gereet;
	S.	siecheden gereet;
	B.	siecheidē gereet;
	O.	Dan - ziecheiden gereet;
1177	L.	somer heuet;
	U.	soemer heet;
	H.	somer heuet;
	S.	som' heuet;
	B.	somer;
	O.	somer;
1178	L.	dood - ooc - gheuet;
	U.	[ontbreekt]
	H.	dicken gheuet;
	S.	dicken gheu;
	B.	geeft;
	O.	+ E - doet - = het oec - ducke geeft;
1179	L^o	Beide den volke e den beesten;
	U.	Bede;
	H.	Bede den mensche entē;
	S.	Bede den mensche entē;
	B.	Beide;
	O.	Beide mīschen;
1180	L.	-
	U.	Na - ten meesten;
	H.	als;
	S.	als;
	B.	-
	O.	Inden - indē
Rubriek	L.	Dit is van der lentine
	U.	Hoe lenten is sculdich te sijn [in margine]
	O.	Lentē is heet e wack
1181	L.	is;
	U.	Lentin - is - nat;
	H.	= hi - is;
	S.	Lentiin - = hi - is;
	B.	De lentē - = hi - nat e heet;
	O.	Die lijntē is;
1182	L.	-
	U.	Doe;
	H.	ongemac;
	S.	ongemac;
	B^o	Anders mact hi menich leet;
	O.	hij - ongemac;
1183	L.	coud;
	U.	is - droeghe;
	H.	hi is;
	S.	is;
	B.	droge;
	O.	is - droge - coude;
1184	L.	die ziecheit;
	U.	Soe werden siecheden;
	H.	siecheden;
	S.	siecheden;

[p. 532]

	B.	= So - Siechedē - menichuout;
	O^o	Soe wast siecheidē mēnichfout;
1185	L.	voort;
	U.	herfste;
	H.	erefst - vort;
	S.	erefst - vort;
	B.	vort;
	O.	comt;
1186	L.	+ dan - groten moort;
	U.	+ dan - groten;
	H.	mort;
	S.	mort;
	B.	mort;
	O.	maect groetē;
Rubriek	L.	Dit is van den somer
	U.	Hoe des somers die tijt van recht wesen sal [in margine]
	O.	Hoe die somer soude sijn
1187	L.	somer is;
	U.	soemer is droeghe;
	H.	somer;
	S.	somer;
	B.	De som' - droge;
	O.	somer is droge;
1188	L.	Deed - het;
	U.	Dade - et;
	H.	Dade - ware;
	S.	Dade - ware;
	B.	Dade - h ware;
	O.	Dade;
1189	L.	coud;
	U.	nat;
	H.	ware;
	S.	ware;
	B.	ware - nat;
	O.	hij coůt - nat;
1190	L^o	Wi souder of hebbē groot onghemac;
	U.	Siecheyt;
	H.	Siechede;
	S.	Siechede;
	B^o	Siecheidē. ic segge v dat;
	O^o	Dats siecheit e ongemac;
1191	L^o	Want alse ghi wel hebt ghehoort;
	U.	Werden dan als;
	H.	Wassen dan als - gehort;
	S.	Wassen dan als - gehort;
	B.	Wiesen dan. als - gehort;
	O.	Wiessense dan als gi - gehoert;
1192	L.	wijnter - voort;
	U.	wijnter sal si;
	H.	sout - = si - vort;
	S.	sout - = si - vort;
	B.	wintre soudēsi - vort;
	O.	wijnte' soude se;
Rubriek	L.	Dit es van den herfste
	U.	Hoe die herfst is sculdich te sine [in margine]
	O.	Hoe die herfst soude sijn
1193	L.	is;
	U.	herfste is droeghe;
	H.	erefst;
	S.	erefst;
	B.	De - droge;
	O.	is droge - e nat^1 cout;
1194	L.	zien - woud;
	U.	wel weet e mach sien int wout;
	H.	-
	S.	-
	B.	-
	O.	wael siet in dat woůt;
1195	L.	Alse - is weec;
	U.	is nat;

[p. 533]

	H.	-
	S.	-
	B.	Alse - nat;
	O.	Alse - is;
1196	L.	Siecheit;
	U.	Siecheyt wasset;
	H.	Siecheden;
	S.	Siecheden;
	B.	Siecheden - gereet;
	O.	Siecheiden - gereet;
1197	L.	-
	U.	lentijn;
	H.	lentijn;
	S.	lentiin;
	B.	oppenbaren;
	O.	lijntē Apenbaerē
1198	L.	Meneghen;
	U.	vervaren;
	H.	-
	S.	-
	B.	Menegē - v'varen;
	O.	Mēnigē;
Rubriek	L.	Waer bi een wijnter heet es
	U.	Waer bi die wijnter cout is [in margine]
	O.	Waer bi een wijnte' is heet
1199	L.	coud;
	U.	= v - ghemaect condt;
	H.	-
	S.	-
	B.	hebbic - gemak;
	O.	Nů - gemaect condt;
1200	L.	tiaer werdet - stond;
	U.	tiaer;
	H.	tiaer weder;
	S.	tiaer weder;
	B.	diaer;
	O.	diaer wertt [werct?];
1201	L.	Nv moghe di;
	U.	moghe di;
	H.	Dus moghedi;
	S.	Dus moghedi;
	B.	Nv mogedi - vragē;
	O.	my vragen;