Nederlandse historische bronnen 9

58 Aan Van Weede van Dijkveld

Berlijn, 3 april 1672⁴¹⁴

Mijn heer, Beijde U Wel Ed. missiven van den 22^e ende 25^e der voorledene maendt sijn mij wèl gewerden. Het is mij leet daeruijt te verneemen de diversiteyt van opiniën over het doorsnijden van den Rijn boven aen den Luijsbosch. Sij mogen seggen wat se willen, ick houde het met diegene die seggen dat het een heijlsaem ende goedt werck soude weesen, als daer sijn de heeren van Leeuwen⁴¹⁵, Winssen⁴¹⁶, Loenen⁴¹⁷, Ommeren⁴¹⁸, ende alle de schippers die langs den Rijn vaeren, aen welckers practijcq ende ervarentheijdt, als hebbende van jongs op daer mede omgegaen, ick meer soude defereren als aen die twee hooghdraevende mathematici⁴¹⁹ die met hare kunsten den hemel aen de aerde willen knoopen.

Wat de costen belangt, die behoefden, mijns oordeels, soo groot niet gemaeckt te werden. Om een proeve daer af te neemen, men graeve maer een canael van twee off drie roeden wijdt, en sie wat scheut het water sal neemen, de distantie is, nae mijn onthoudt, tusschen de vier à vijfhondert roeden, ende yeder roede soude, nae mijn calculatie, costen ontrent vijff gulden. Ende wat som is dat om den proef te neemen van soo heijlsaemen werck, daer jegenwoordich het consent van den Curfurst toe is, dat bij ontstentenisse van tijden wederom conde gealtereert werden.

Dat Schenckenschans daerdoor onsterck soude werden, is waer, maer wat sterckte heeft het nu? Naer het oordeel van chrijchsverstandigen geene: het is irregulier gefortificeert ende soo langh wij Emmerick ende de bovensteden op den Rhijn hebben, sijn de verstandichste van opinie dat men het geheele fort wel conde

414 Aangetroffen in RAU, AHA, I, inv. nr. 112.

415 Sweder van den Boetzelaer, heer van Leeuwen en Puflich, dijkgraaf van Maas en Waal (Des Tombe, Geslacht van den Boetzelaer, 390 vlg.; NNBW, VIII, 163).

416 Johan van Gendt, heer van Winssen, burgemeester van Nijmegen (Gorissen, ‘Burgen von Nimwegen’, 68).

417 Cornelis van Gendt, heer van Loenen en Neerijnen, tussen 1655 en 1682 ambtman van Bommel, Tieler- en Bommelerwaard (Van Meurs, Ridderschap van Nijmegen, 234).

418 Rudolf van Ommeren, heer van Wolfsweerd en Vijfhuizen. Hij was gedeputeerde ter Staten-Generaal, burgemeester van Wageningen en als diplomaat onder meer actief geweest in 1655 tijdens een missie naar Zwitserland en Savoye (Hora Siccama, Aanteekeningen, 507-508; Rogge, ‘Waldenzenmoord’).

419 Namelijk Christiaen Huygens en Joannes Hudde.

[p. 134]

derven, insonderheijt daer het nu aen soo geëxperimenteerden commandeur⁴²⁰ vertrouwt wordt. Ende nademael de provincie van Utrecht hier aen soo merckelijck is gelegen, ende die beter en meer als één van allen naer proportie tot het gemeene beste contribueert, soo behoorde men, mijns oordeels, sich dat soo licht niet te laeten ontsetten. Ick wenschte dat U Wel Ed. in loco waert geweest, vertrouwe vastelijck dat hij van mij ende de voorsz. heeren opinie soude weesen.

Dat dien bewusten Wrangel voor soodanigen persoon in Neerlandt is bekent, verstaen ick geerne, maer het is valsch en verdicht, soo hij mijn naem in sijn faveur heeft gespelt. Ter contrarie, had ick het voorheenen geweeten, ick soude sijn promoteurs daervan hebben geadverteert ende heeft U Wel Ed. seer voorsich[tichlijck] gedaen dat hij onder de handt daervan waerschouwt. Het is een disrespect voor den Staet ende een blasme voor de milicie dat men in vreemde landen van twee soodaenige persoonen sulcx moet hooren.

Ick sal seer geerne in 't faveur van domine Heijcoop aen den graeve van Waldecq schrijven ende wenschte het voor 14 daegen geweeten te hebben. Doen was hij op Potstam, alwaer ick langh ende familliair met Sijne Excellentie hebbe gediscoureert. Den voornoemden Heijcoop is mij van den predicant Van den Hengel⁴²¹ oock serieus gerecommandeert. Ick hebbe een bijsondere estime voor sijn persoon ende bijaldien mijn predicant⁴²² voorleden jaer naer Den Bosch hadde gegaen, soo soude ick hem tot Amerongen versocht hebben te comen, waer het gehoor ende tractament noch beter is als aen De Bilt.

Ick wachte alsnoch op Haer Ho. Mo. antwoort op mijne brieven van de 23^e en 27^e martii, waernaer ick mijne reijse naer Saxen⁴²³ sal dirigeren, want ick vertrouwe dat die den uijtslach ten eenen off ten anderen aen mijne negociatie hier

420 Ironisch bedoeld: volgens Van Sypesteyn, Verdediging van Nederland, I, 37, werd het bevel over deze vesting toevertrouwd aan ‘den lafhartigen N. ten Hoven, een twee-en-twintigjarigen jongeling, den zoon van den burgemeester van Nijmegen’. Daar sinds 1670 Melchior ten Hove eerste burgemeester van Nijmegen was (Elias, Vroedschap Amsterdam, II, 927-928), wordt hier waarschijnlijk Hendrik, de jongste zoon uit diens eerste huwelijk, bedoeld, die echter 11-8-1648 gedoopt werd. Zie ook: De Jonge, Verhandelingen, II, 467 vlg.: brief van H. ten Hove uit Schenkenschans, 13-6-1672.

421 Daniël van (den) Hengel, van 1642 tot 1648 gereformeerd predikant te Amerongen en daarna te Utrecht. In het conflict van 1660 over het gebruik der geestelijke goederen stond hij tegenover Voetius.

422 Bernhardus (van) Keppel, vanaf 1654 predikant te Amerongen (NNBW, IX, 501-502). Deze solliciteerde overigens zelf ook naar Culemborg (RAU, AHA, I, inv. nr. 116, Keppel-Amerongen, 9-3-1672).

423 Ook particuliere belangen bewogen Amerongen naar Saksen te gaan. Hij wilde daar genealogische informatie inwinnen ten bate van het proces dat de families Van Reede en Van den Boetzelaer in Utrecht voerden met een familie Mangelaer. Hun inziens maakte deze ten onrechte aanspraak op de nalatenschap van de Schenk van Toutenburgs. Via zijn moeder Anna van den Boetzelaer was Amerongen verwant aan dit, uit Thüringen afkomstige, geslacht, waartoe ook de laatste bisschop van Utrecht, Frederik Schenk van Toutenburg, behoord had (RAU, AHA, I, inv. nr. 112, Amerongen-Welland, 1-4-1672 en Amerongen-douairière van den Boetzelaer, 30-3-1672, ook: Ibidem, II, inv. nr. 75). In 1682 deed Amerongen een nieuwe poging (ibidem, II, inv. nr. 101^h, Amerongen-Heinrich VI Reuss-Plauen, 24-10/2-11-1682).

[p. 135]

sal geven ende dat mij daernevens gepermitteert sal werden om naer huijs te mogen keeren, waermede verblijve - - -