Nederlandse historische bronnen 9

83 Aan Van Weede van Dijkveld

Den Haag, 28 juli 1672⁵³¹

Zedert U E. vertreck van die plaetse daer hij mij laetst sagh⁵³², sijn notable veranderinge voorgevallen, soo ten goeden als ten quaeden. Alle apparentie van met de vijanden sich te bevreedigen op haer inique ende voor den Staat niet aannemlijke projecten, sijn met eenpaerigheijt van alle de provintiën, jae selfs alle de leden in Hollant afgeslaegen ende geresolveert goedt en bloet voor de eer en

531 De oorlogssituatie en met name de bezetting van Utrecht door de Fransen, waardoor deze brief de vijandelijke linies moest passeren, noopten Amerongen tot de uiterste voorzichtigheid: daardoor heeft de brief geen aanhef en is de formulering ervan in meer dan één opzicht cryptisch.

532 Na zijn thuiskomst uit Engeland op 4 juli waren Dijkveld en Schadé, ‘tot voorkominge van confiscatie van goederen (Japikse, Notulen Hop en Vivien, 217)’, medio juli uit Den Haag teruggekeerd naar het Sticht. Amerongen had 20 juli aan Bergesteijn, Van Tuyll van Zuylen en Welland geschreven: ‘de Heeren van W. en Sc. sijn sonder van mijn affscheijt te nemen, tot mijn groote verwonderinge vertrocken, hetwelcke den Prins seer qualijck neemt’ (RAU, AHA, I, inv. nr. 115).

[p. 173]

het welvaeren van het vaederlandt op te setten⁵³³. Waerontrent goede dispositie, soo binnen als buijten den Staat werdt gemaeckt.

Den ruwart van Putten is gevancklijck verleden maendaeg van Dort hier ingebracht, wort beschuldigt van Sijn Hoocheijt te hebben willen laeten ombrengen, waerover hij seer nauw en strict in de castelenije⁵³⁴ werdt bewaert. Hij is jegens sijn accusateurs twee mael geconfronteert ende wert geseijt alles ‘fort et ferme’ t'ontkennen. Die hem beschuldigt⁵³⁵ sit mede in hechtenis ende soude het feijt neffens anderen ondernomen hebben, dewelke haer tot Gervliet ophouden ende nu door de justitie van daer afgehaelt werden. Dit is een schrickelijke sake, het sij die waer is ofte niet, en veroorsaeckt een grooten haet jegens die famillie.

Den raadpensionaris, vermits sijn indispositie⁵³⁶, hout als noch sijn huijs, sijnde onwaer dat hij daerin soude gedetineert werden. De sententie van Momba⁵³⁷ werdt bij Haer Ho. Mo. gesurseert, dewelcke soo uijt de premissen als de dispositie daerop gedaen, gants geen contentement nemen ende oversulx den fiscal en de griffier⁵³⁸, die van corruptie beschuldigt werden, gelast hebben alle de stucken, tot sijn proces gedient hebbende, over te brengen, omme met advis en goedtvinden van Sijn Hoocheijt, alvorens de sententie te prononceren, die naerder te laeten examineren. De heer De Groot⁵³⁹ is fugitive ende door de justitie overal nae geschreven.

Den ouden man⁵⁴⁰, aan dewelke ghij gesuccedeert sijt, logeert hier bij mij. Sijn soon⁵⁴¹, die gisteren te Rotterdam uijt Engelandt [is] aengekomen en Sijn Hoocheijt in 't leger gaet soecken, schrijft aan hem dat dien coninck ende de gantse natie tot den vreede met Hollant geneegen was, waerover hij aen sijn vaeder naerder mondeling soude rapporteren. De Engelse vloot heeft door de laetste storm soodaenige ramp gecreegen dat 36 à 38 van haer beste schepen schadloos in Solebay sijn ingeloopen. De onse lagh voor dry daegen voor de Maes, heeft last omme de overighe te observeren.

Groningen is belegert. In Vrieslandt is onder de regenten een groot verraet ontdekt, waerover Scheltinga⁵⁴² ende meer andere sijn geapprehendert. Met den keijser is een defensive alliantie voor 10 ofte 25 jaeren tot sijn obtie geslooten en

533 De Staten van Holland hadden na ampele discussie de Frans-Engelse vredesvoorwaarden, zoals Pieter de Groot die vervolgens te Heeswijk ontving, onaannemelijk geoordeeld (Japikse, Notulen Hop en Vivien, 172-178, 185 vlg., 191-196, 228-229).

534 De gevangenis van het Hof van Holland in Den Haag.

535 Willem Tichelaer, barbier-chirurgijn te Piershil.

536 De Witt was nog herstellende van de wonden, hem op 21 juni bij de moordaanslag door Jacob van der Graeff en anderen toegebracht.

537 Montbas.

538 Van de krijgsraad.

539 Pieter de Groot, diplomaat, hoofd van de deputatie die met de Franse koning onderhandeld had.

540 Johan van Reede van Renswoude.

541 Frederik van Reede van Renswoude, heer van Schonauwen, werd in 1672 belast met een geheime zending naar Engeland.

542 Daniël de Blocq van Scheltinga, Fries edelman, grietman van Schoterland.

[p. 174]

bereijts geratificeert. Men twijffelt niet of sullen Sweeden en Dennemarcken, die de saecke oock beginnen in te sien, de verschuldigde secourssen nu presteren.

Den heer van Amerongen⁵⁴³ is gelast sich ten spoedigsten wederom naer sijn post te vervoegen ende heeft men hem, op sijn trouw en eedt sommerende, van die commissie niet willen ontslaen, en tot sijn gerustheijt belooft te guaranderen ende desdommageren van all 't geene aen sijn goederen, hetsij bij confiscatie van andere de haere ofte anders te dier oorsake mogte overcomen⁵⁴⁴, waerop hij geresolveert is in Godsnaem het alles af te wachten. Ende dit is het eenpaerich advis van alle sijne vrunden, uijtgesondert de R.P. die hem aenriedt te vertrecken. Den ouderen man, mijn tweede confrater⁵⁴⁵, wil mede niet overgaen, gelijck oock niet den Raadt van State⁵⁴⁶.

Men delibereert in Hollandt, dan tot noch toe is het niet gearresteert, of men de provintiën van Gelderlant, Uytrecht en Overijssel niet alleen haar aanwesende gedeputeerde sal sessie en stem ter Generaliteijt laeten continueren, maer oock de absenterende nodigen dat sij willen teruch komen, omdat daerdoor de bant van de Unie niet verbroken moge werden, hetwelke van sijne speculatiën heeft, ende konden de achterblijvende naermaels geconsidereert werden als Woerden en Oudwaeter in Hollant.

Amerongen versoeckt dat U E. wil besorgen dat hem sijn 2.200 gulden wegens de bewuste equipage doch mogen gewerden, in voegen hij dat U E. op sijn vertreck heeft gerecommandeert. Hij soude wel meer en eer geschreven hebben, maer weet niet of het hem aangenaem is, alsoo hij sedert de overcompste van de lange Godin⁵⁴⁷ van U E. niets heeft vernomen. Hij blijft die ghij kent - - -

P.S.

Soo U E. belieft te antwoorden, sal het moeten voor aenstaenden maendagh sijn, alsoo ick vertrecke⁵⁴⁸, kont de supperscriptie aen Anneken de Witt⁵⁴⁹ maken. Presentere mijn dienst aan alle de bekende heeren en vrienden, voornaementlijck aan mijn heeren confraters.

543 Uit voorzichtigheid schrijft Amerongen over zichzelf in de derde persoon.

544 Dit slaat op het bevel van Lodewijk XIV aan alle hooggeplaatsten die het gewest na de bezetting door de Fransen hadden verlaten, ogenblikkelijk terug te keren op straffe van confiscatie of verbranding van hun bezittingen. De hertog van Luxembourg eiste van Amerongen de betaling van £25.000 (Ten Raa, Staatsche leger, VII, 359).

545 Gijsbert van der Hoolck, die reeds 80 jaar was.

546 In deze tijd had Johan Strick namens Utrecht zitting in de Raad van State.

547 Johan Louis Godin, heer van Maarssenbroek, in oktober 1672 door de Staten van Utrecht naar Frankrijk gezonden om bij Lodewijk XIV clementie voor het Sticht te vragen (RAU, Arch. Staten van Utrecht, inv. nr. 257-1, secr. res. 14-10-1672/13-8-1673, verbaal over zijn missie; vgl. Den Tex, Onder vreemde heren, 55-56).

548 Amerongen vertrok begin augustus per schip weer via Hamburg naar Berlijn.

549 Waarschijnlijk verbleef Amerongen tijdens zijn Haagse verblijf te haren huize (vgl. een brief van Anna de Wit van december 1671 met onder andere huiselijke mededelingen in RAU, AHA, I, inv. nr. 103).