Neerlandia. Jaargang 56

[p. 1]

[October 1952]

De boekverspreiding bestaat thans vijftig jaar
Een Nederlandse bibliotheek in iedere Nederlandse kolonie

*

‘Waar gaan Loch al die boeken heen, die het Algemeen Nederlands Verbond nu al zovele jaren naar Nederlanders in het buitenland heeft verzonden en hoe komt U aan al die boeken?’ is de vraag, die ons in de loop der jaren nog al eens is gesteld en vooral in deze tijd, nu de Boekverspreiding op 18 October a.s. vijftig jaar bestaat.

In die halve eeuw is er in de wereld heel wat gebeurd en het spreekt van zelf, dat in die jaren vooral de bestemming der boeken - wij willen hier ook de verzending van tijdschriften niet onvermeld laten - zich nogal eens heeft gewijzigd en zich aan de toestanden van het ogenblik heeft moeten aanpassen.

In 1902 Boekencommissie gevormd

De grondslag voor de boekverspreiding is in 1902 gelegd door een commissie, de Boekencommissie, zoals deze in den beginne genoemd werd. De noodlottige afloop van de tweede vrijheidsoorlog der Boeren in Zuid-Afrika was de aanleiding daartoe. Bij de overgang naar het nieuwe staatsverband scheen er voor de Nederlandse taal in Zuid-Afrika weinig toekomst te bestaan en veel tijd voor culturele zaken was er niet. De opbouw van het land der Boeren eiste alle krachten op.

In een vergadering op 18 October 1902 werd het voorstel besproken om door het zenden van boeken de Nederlandse taal in Zuid-Afrika voor ondergang te behoeden, de lust tot lezen aan te wakkeren en het onderwijs in de Nederlandse taal te steunen. Er werd een commissie in het leven geroepen onder de naam van Commissie tot inzameling van boeken voor Zuid-Afrika.

In die commissie hadden zitting de beide Rotterdammers Th. Nolen en Dr W. van Everdingen en de heer C. van Son uit Dordrecht.

De eerste zendingen naar Zuid-Afrika.

De actie van deze Boekencommissie leidde tot het gewenste resultaat. Van alle kanten werden boeken toegezonden. Men kwam personeel te kort. Naar groter ruimte moest worden uitgezien om de boeken te kunnen sorteren, verpakken, enz. Men vestigde zich in de Van der Duynstraat te Rotterdam.

Ook in Zuid-Afrika zat men niet stil. Verschillende personen aldaar zorgden ervoor dat de boeken kwamen op de plaats waar daaraan de meeste behoefte was en thans, na vijftig jaar, molten wij met voldoening terugblikken op hetgeen het A.N.V. sindsdien daar heeft gedaan voor het behoud van de Nederlandse taal. Wij weten alien het resultaat en wij kunnen zeggen, dat, mede dank zij onze geregelde toezending van deze boeken, het Nederlands zich in woord en geschrift heeft kunnen handhaven.

Thans gaan nog geregeld zendingen naar Zuid-Afrika, ook vele wetenschappelijke werken voor universiteiten e.d., zodat daar wel nauwelijks een bibliotheek te vinden is waar onze boeken niet een belangrijke plaats innemen.

Bij Zuid-Afrika alleen is het niet gebleven. Al in 1905 werd overgegaan tot het zenden van boeken en ook tijdschriften naar Nederlandse zeemanshuizen in vreemde havenplaatsen en kort daarna werd het werkterrein uitgebreid door het zenden van lectuur naar stamverwante gebieden en naar Nederlandse kolonies in den vreemde.

[p. 2]

Vooral Vlaanderen heeft de aandacht van de Boekverspreiding gehad en heel wat kisten zijn naar Antwerpen gezonden, vanwaar de lectuur verspreid werd over verschillende Vlaamse instellingen.

Van 1913 tot 1929 was de leiding van de Boekencommissie in handen van de directeur Dr W. van Everdingen. Met grote geestdrift heeft deze zich aan zijn lievelingswerk gegeven. Hij was de ziel van dit nationale culturele werk en met zijn toegewijde staf

Oorkonde aangeboden aan de Heer Fred. Oudschans Dentz, destijds beheerder van de Boekverspreiding

van helpers en helpsters heeft hij vele banden aangeknoopt. Na Dr Van Everdingen was het vooral de heer Fred. Oudschans Dentz, die jarenlang de energieke bestuurder is geweest van dit culturele werk.

In 1932 werd de naam van Boekencommissie gewijzigd in: Afdeling Boekverspreiding van het A.N.V.

Hoeveelheid schoolboeken belangrijk

Steeds is het werk onvermoeid voortgegaan. Duizenden en duizenden kisten zijn in de afgelopen jaren naar alle plaatsen over de gehele wereld verzonden, waar zich Nederlanders bevinden. Het betreft hier niet alleen boeken voor ontspanning; veel werd gestuurd naar wetenschappelijke bibliotheken, terwijl daarnaast kinderlectuur en vele duizenden schoolboeken ten behoeve van de Nederlandse kinderen in het buitenland een ruime plaats innamen.

Emigranten verslinden Nederlandse woorden

In de laatste paar jaren is de lijst der adressen waar zich Nederlandse bibliotheken bevinden of thans in oprichting zijn door de emigratie weer aanzienlijk uitgebreid.

Zeker, de emigranten zullen zich zo spoedig mogelijk aan de zeden en gewoonten van het nieuwe land hebben aan te passen, maar dit sluit niet uit, dat toch veel naar Nederlandse boeken wordt gevraagd. Zij zijn daardoor in staat nog eens de goede oude tijd in het vaderland in herinnering terug te roepen en nog eens weer in gedachten mee te leven met familie, vrienden en kennissen thuis. ‘De emigranten verslinden alle Nederlandse woorden, die zij onder de ogen krijgen’, schreef kort geleden een onzer leden uit Australië, daarbij verzoekende nog veel meer lectuur te zenden.

De band met Nederland blijft door die boeken bestaan. De emigranten mogen daar in den vreemde in de eerste jaren een moeizaam leven leiden om zich een blijvend bestaan te veroveren, de culturele band, die onderhouden wordt, laat niet na zijn invloed uit te oefenen op het immigratieland, ten voordele van het land zelf.

Die gunstige ontwikkeling ziet men graag. Zij leidt tot uitwisseling van gedachten, men spreekt over hetgeen men hier gebruikt en produceert en dat komt weer de economische ontwikkeling van ons land en ook van het immigratieland ten goede.

Waar Nederlanders wonen een Nederlandse bibliotheek

Moeten wij hier cijfers geven, plaatsen noemen, waar onze zendingen tot bekende bibliotheken zijn uitgegroeid en aan de velen herinneren, die zich beijverd hebben om de Boekverspreiding te maken tot wat zij nu is? Het zou in dit bestek te ver voeren. Vele officiële instellingen, Nederlandse verenigingen en particulieren in het buitenland werken onvermoeid mee om voor ons uit te kijken, waar Nederlandse literatuur nodig is en waaraan het meest behoefte bestaat; wij zorgen voor de toezending. Dergelijke contactpunten bestaan over de gehele wereld, steeds gaan wij verder met het ene doel voor ogen: waar Nederlanders wonen een eigen bibliotheek met Nederlandse boeken!

Vele rollen tijdschriften naar Nederlandse leeszalen

Behalve de boeken gaan voortdurend verscheidene rollen tijdschriften de deur uit naar de plaatsen waar zich Nederlandse leeszalen bevinden. Hier te lande ziet men graag de plaatjes der laatste gebeurtenissen. U ondervindt het zelf en wij behoeven U er daarom niet op te wijzen hoe in het buitenland op onze tijdschriften wordt aangevallen. Men ziet weer de laatste foto's van de Koningin, van Prins Bernhard of van de prinsesjes, de oude grachten, de torens en de vergezichten, en oude herinneringen worden weer wakker geroepen. Men leest wat er in Nederland omgaat en hoe het zich ontwikkelt. Zij, die ons die tijdschriften toezenden, zullen nauwelijks beseffen welk een goed werk zij hiermee doen. Zij laten een Nederlands hart in den vreemde sneller kloppen.

[p. 3]

Alleen goede boeken, geen trein-lectuur

Laten wij U er even op wijzen, dat de boeken die wij binnen krijgen, over het algemeen goede boeken zijn, die waard zijn gelezen te worden en die zich in goede staat bevinden. Ingenaaide trein-lectuur, die men eenmaal leest en dan weggooit ontvangen wij zelden. Vrijwel alle boeken zijn ingebonden, vaak nieuw of eenmaal gelezen, waard om aan anderen ten geschenke te worden aangeboden en deel uit te maken van een bibliotheek.

Elk verzonden boek of tijdschrift is voorzien van dit teken

Bij iedere zending weten wij dat men hier iets van zijn ‘bezit’ heeft afgestaan, dat men zijn boekenkast heeft nagekeken om iets te ‘geven’ ten bate van de landgenoten in den vreemde.

Een bonte mengeling van schenkers en schenksters

Als wij dit zo schrijven denken wij aan de oude getrouwen, die op geregelde tijden boeken brengen, soms al vele, vele jaren lang.

Wij denken aan de velen, die onvermoeid de boeken bij familie en kennissen inzamelen en als er een flinke hoeveelheid bij elkaar is, deze door ons laten afhalen. Wij denken aan de verenigingen, clubs enz., die voortdurend grote hoeveelheden lectuur zenden; wij denken aan de vele uitgevers, die ons met nieuwe exemplaren bedenken en ook veel exemplaren toezenden, die iets beschadigd zijn en dus niet meer voor voor de verkoop geschikt en aan de uitgevers van tijdschriften, die ons verblijden met één of meer kosteloze abonnementen. Een bonte mengeling van schenksters en schenkers.

Velen steunen de Boekverspreiding financiëel

Maar behalve de gaven in natura ontvangt de Boekverspreiding van zeer velen geldelijke bijdragen. Ook híer willen wij geen namen noemen, maar toch even een uitzondering maken door te wijzen op het Prins-Bernhard- Fonds, dat ons op zo'n voortreffelijke wijze steunt. Kleine en grote bedragen komen geregeld binnen en vrij vaak zelfs worden wij verblijd met flinke legaten.

Daardoor zijn wij in staat nieuwe boeken en de nieuwste uitgaven van bepaalde werken aan te schaffen en deze daarheen te zenden waar zij het best gebruikt kunnen worden. Wij herinneren hier nog even aan de grote brand in het universiteitsgebouw te Potchefstroom, waarbij de gehele wetenschappelijke bibliotheek verbrandde. In korte tijd konden mede door onze boekenzendingen vele vernielde boeken worden vervangen.

En wanneer wij dan spreken over de vele begunstigers, dan denken wij ook aan de scheepvaartmaatschappijen, die gedurende die tientallen jaren onze boekenzendingen kosteloos naar de verschillende bestemmingen hebben vervoerd. Wij betuigden haar daarvoor onze welgemeende dank.

Na vijftig jaar werken kan de Boekverspreiding met zeer grote voldoening op het werk, dat tot heden verricht is, terugzien.

Het werk der Boekverspreiding staat nooit stil, het gaat voort zolang er Neerlands bloed door d adren vloeit en zolang zich Nederlanders in het buitenland bevinden. Hun hart trekt altijd naar het vaderland, in welke omstandigheden zij zich ook bevinden.

Daarom is er behoefte aan Nederlandse lectuur, aan Nederlandse studieboeken, aan Nederlandse schoolboeken, aan Nederlandse tijdschriften.

Bij de viering van het vijftigjarig bestaan van de Boekverspreiding willen wij dan ook niet nalaten U allen toe te roepen: schenkt ons Uw gelezen boeken en tijdschriften en steunt ons financieel, opdat wij het culturele werk kunnen voortzetten.

S.