Neerlandia. Jaargang 61

[p. 42]

De Nederlandse vlag

Ook een vlag ontwikkelt zich

De Rijksvoorlichtingsdienst is zo vriendelijk geweest aan het verbondskantoor een uiteenzetting over de Nederlandse vlag, haar geschiedenis, haar groei en de overheidsvoorschriften met betrekking tot maten en, kleuren, toe te zenden. Onze lezers, allen goede A.N.V.-leden, zullen - zo molten we veronderstellen, - met grote belangstelling kennis nernen van al deze bijzonderheden over onze driekleur, die over de gehele wereld op onze grote feestdagen wappert.

Het dundoek, spiegel der geschiedenis

Aan het eind der 15de eeuw, toen het merendeel der Nederlandse gewesten, waartoe dus ook de Zuidnederlandse provincies gerekend werden, onder één heer was gekomen, woei over deze landen de banier van de Bourgondische heer, een wit doek met twee rode kruiselings over elkaar gelegde ‘vuurschietende’ lauwer-takken, het Bourgondische kruis.

Deze vlag bleef gehandhaafd onder het Oostenrijkse Huis.

Nadat de Prins van Oranje zich echter aan het hoofd had gesteld van de Nederlandse rebellen, in opstand tegen Philips II, de koning van Spanje, heer der Nederlanden, en de Watergeuzen in opdracht van de prins de vijand overal afbreuk trachtten te doen, werd de Bourgondische banier vervangen door een driekleurige vlag, ‘Oranje, wit en blauw’ (Oranje, blanje, bleu), ontleend aan de kleuren, voorkomende in het wapen van Willem van Oranje. Deze ‘Prinsenvlag’ bracht duidelijk het verband met de aanvoerder tot uiting.

Oranje werd rood

Men voerde de vlag in drie, zes, soms in negen banen, ook wel als stralen uit een cirkel; eerst tegen het einde van de 16de eeuw kwam er enige eenvormigheid in de vlag, waarin na 1630 het oranje geleidelijk aan werd vervangen door het rood, misschien, omdat het oranje op zee moeilijker viel te onderscheiden dan het sterkere rood. Naast deze nationale vlag en de Prinsenvlag, die evengoed in zwang bleef, kwam er nog een ‘Generaliteitsvlag’, de Unie vlag, welke als staatsvlag echter nooit dezelfde plaats als de driekleur heeft ingenomen. Deze Unie vlag droeg oorspronkelijk de rode Hollandse Leeuw uit het Statenwapen op een goud veld, later een gouden leeuw op een rood veld. Op oude afbeeldingen van zeegevechten of scheepsacties ziet men beide vlaggen zusterlijk naast elkaar wapperen op hetzelfde schip, zo een aardige illusstratie vormend van onze ingewikkelde staatsvorm, met de twee gezagscentra, de stadhouder en de Staten-Generaal.

Een vlag, zo blijkt wel, is geen onveranderlijk voorwerp. Zij groeit mee met het land, door haar wijzigingen dikwijls een spiegelbeeld van de geschiedenis der natie. Er zijn dan ook maar weinig vlaggen op de wereld, welke nog haar oorspronkelijke vorm bezitten. De oudst bestaande nationale vlag is de Deense, de z.g. Dannebrog (‘Kracht van Denemar-ken’) van 1219.

Komen er dus in de loop der historie der landen en volken veelal wijzigingen in de vlag, vooral in tijden van omwente-lingen verandert de vlag meestal totaal van karakter. We verwijzen slechts naar de Franse koningsvlag - de fleur de lis - welke na de revolutie, aan het einde der 18de eeuw, werd vervangen door de tricolore.

Prinsenvlag werd verboden

Ook in ons land bracht de Franse revolutie en de Franse overheersing een andere vlag. De Prinsenvlag werd verboden. In de rode baan van onze driekleur, welke de Fransen niet onwelgevallig kon zijn, kwam in 1796 de beeltenis van de Nederlandse Maagd, aan haar voeten een leeuw, in de ene hand een schild met de Romeinse fasces (lictorenbundel), in de andere een lans bekroond met de vrijheidshoed. Koning Lode wijk Napoleon, die een Nederlands beleid wilde voeren, herstelde de oude driekleur, maar Bonaparte, die zijn broer op dood spoor zette en Nederland inlijfde, voerde de keizerlijke Franse vlag weer in.

In 1813 wapperde van alle gevels echter weer het rood, wit, blauw en het oranje, blanje, bleu.

Sedertdien is het gewoonte geworden om naast het rood, wit, blauw, als een symbool van de verbondenheid van het volk met Oranje, op verjaardagen van leden van het Koninklijk Huis de oranje-wimpel te hij sen.

Krachtens een Koninklijk Besluit van 1937 zijn de kleuren van de vlag van het koninkrijk: rood, wit en blauw.

Tijdens de Duitse bezetting gebruikten vrienden van de bezetter vaak het oranje-blanje-bleu als de Nederlandse vlag, ten-gevolge waarvan deze oude Prinsenvlag devalueerde.

Verwarring over tinten

Daar omtrent de juiste tinten van onze vlag nog altijd grote verwarring heerste in den lande is op last van de Koninklijke Marine enige jaren geleden een weten-schappelijk onderzoek daarnaar ingesteld. Het resultaat daar van werd aldus geformuieerd: ‘De kieur rood moet zijn het helder vermiljoen, de kleur blauw het cobalt-blauw, beide in de heraldische tinten’.

Bij een dienstbeschikking van de minister-president, minister van algemene zaken, is daarop vastgesteld, dat ‘indien nieuwe Nederlandse vlaggen door de ministeries en de daar onder ressorterende rijksdiensten moeten worden aangeschaft, deze dezelfde kleuren rood en blauw zullen dienen te hebben, als de vlaggen welke thans worden gevoerd op Hr. Ms. schepen en walinrichtingen der Koninklijke Marine.

Vorm en afmetingen

Omtrent vorm en afmetingen bevatte het wetsontwerp-1937, in 1951 door de minister van justitie ingetrokken, een voorschrift over de vorm, die rechthoekig diende te zijn, met een verhouding van lengte tot hoogte van drie tot twee en met drie banen van gelijke breedte.

Deze maten worden ook nu nog, hoewel het wetsontwerp nooit kracht van wet kreeg, aangehouden.